negatİf diŞsalliklarin Önlenmesİnde...

1

NEGATİF DIŞSALLIKLARIN ÖNLENMESİNDE ÇEVRESEL VERGİLER:

TÜRKİYE VE OECD ÜLKELERİ KARŞILAŞTIRMASI

Doç. Dr. Ersan ÖZ1

Arş. Gör. Selçuk BUYRUKOĞLU2

TİSK Akademi – 2012 – Sayı 14

Özet

Çevre kirliliği sonucu oluşan dışsallıklar zaman içerisinde hem kamu hem de piyasa

aracılığıyla çözümlenmeye çalışılmıştır. Kamu çözümleri içerisinde yer alan çevresel vergiler

ise tüm dünya ülkelerinde kabul gören bir araç haline gelmiştir. Bu çalışma ile Türkiye ve

diğer OECD ülkelerindeki çevresel vergilerin yıllar itibariyle gelişimi incelenerek ülkeler

arasındaki karşılaştırmalı analizlere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler: Dışsallıklar, Türkiye’de Çevresel Vergiler, OECD Ülkelerinde

Çevresel Vergiler.

Environmental Taxes as Preventing Negative Externalities: Comparison Between

Turkey and OECD Countries

Abstract

Externalities which arise as a result of environment pollution try to be solved by public

and market. Through long time environment taxes which is in the public solution, become

well accepted tool for all of the world countries. In this study, we examine environment taxes

development over years for Turkey and other OECD countries, and display comperative

analysis between cross countries.

Key Words: Externalities, Environmental Taxes in Turkey, Environmental Taxes in

OECD Countries.

JEL Classification Codes: D62, H23

1 Pamukkkale Üniversitesi, İkt. ve İdr. Bil. Fak. Öğretim Üyesi, www.ersanoz.com, [email protected] 2 Pamukkkale Üniversitesi, İkt. ve İdr. Bil. Fak. Öğretim Elemanı, [email protected]

http://www.ersanoz.com/

2

Giriş

Küreselleşen dünyada gerek üreticiler gerekse tüketiciler iktisadın tanımından yola

çıkarak karlarını maksimize etmeye çalışmaktadırlar. Burada tüketiciler ucuz ve kaliteli

ürünleri tercih ederek faydalarını maksimize etmeye çalışırken, üreticilerde piyasaya arz etmiş

oldukları ürünleri istedikleri fiyattan satmaya çalışarak kazançlarını maksimize etmeye

çalışmaktadırlar. Böyle karşılıklı çıkar şekline bürünmüş olan dünya ekonomisinde kapitalizm

giderek boy göstermeye başlamış ve “kıt kaynaklardan maksimum fayda sağlama” prensibi

birçok faktörün önüne geçmiştir. Üretici ve tüketicilerin amaçlarına ulaşma uğrunda bir takım

olumsuz durumlara sebebiyet vermesi ise ülkelerin bir takım düzenlemeleri uygulamasını

zorunlu kılmıştır. Özellikle küresel ısınmanın da etkisi ile ön plana çıkan ekolojik denge

üretici ve tüketicileri “kar maksimizasyonunun” yanında çevreyi de düşünmeye itmiştir.

Birçok dünya ülkesi de bu duruma karşı seyirci kalmayarak özellikle devlet olma gücünün

vermiş olduğu “vergilendirme yetkisi” ile çevreyi zedeleyici faktörler üzerine bir takım

vergisel yükler getirmişlerdir. Böylece, üretim faktörlerinden birisi olan doğal kaynaklar

korunmuş olacak ve aynı zamanda sadece “kar” amacı güden üreticiler verginin sosyal

fonksiyonu aracılığıyla ekolojik dengenin korunmasına dolaylı yoldan katkı sağlamış

olacaklardır.

Bu çalışmada öncelikle dışsallıklar teorisi ile Türkiye ve diğer OECD ülkelerinde

uygulanan ve müteşebbisler açısından artı bir yük teşkil eden çevresel vergiler ile ortaya çıkan

negatif dışsallıklara, bu dışsallıkları önlemeye yönelik tedbirlerden literatürde ön plana çıkan

“Pigou Tipi Vergiler, Plott Yaklaşımı, Coase Teorisi, Hicks-Kaldor Yaklaşımı ve Scitovsky

yaklaşımı” gibi bir takım konulara değinilecektir. İkinci kısımda ise negatif dışsallıkların

önlenmesinde Türkiye ve OECD ülkelerindeki çevresel vergilere değinilecektir. En son

kısımda ise Türkiye ve OECD ülkelerinde uygulanan çevresel vergilerin ilgili ülkelerdeki

vergi gelirleri, GSYİH içerisinde paylarına bakılarak Türkiye ve OECD ülkeleri arasında

karşılaştırmalı analizi yapılacaktır.

1. Dışsallıklar Teorisi

Bazı iktisatçılar A. Smith’i dışsallık kavramını ilk ortaya koyan iktisatçı olarak kabul

etmekle birlikte, konuya ilişkin ilk teori Marshall tarafından geliştirildiği görüşünde

birleşmektedirler. Marshall, İngiltere ve diğer sanayileşmiş ülkelerdeki ekonomik büyümeyi

3

inceleyerek, bilgi ve teknolojik gelişmeye bağlı olarak, kişi başına üretkenlikle kaydedilen

artışı açıklamaya çalışmış ve içsel ekonomiler yanında dışsal ekonomiler üzerinde de

durmuştur (Armağan, 2003, s.163).

Pigou, refah ekonomisi ile dışsal ekonomi arasında bağ kurarak eksik rekabet

piyasasında refah artışı için devlet müdahalesinin gerekliliği üzerinde durmuştur.

Dışsallıkların sadece olumlu dışsallıklar olmadığı, bunun yanında dışsal kayıplar (external

diseconomies) üzerinde durarak, dışsallıkları toplumsal refah ve etkinlik açısından

incelemiştir (Nath, 1973, s.44).

Pigou (1952)’ya göre eksik rekabetin olduğu herhangi bir endüstride marjinal net

sosyal hasıla değerinin marjinal net özel hasıla değerinden büyük olması, çıktının ideal

düzeyin altında olduğu anlamına gelir. Tersine, eğer marjinal net sosyal hasılanın değeri

marjinal net özel hasılanın değerinden az ise, bu da çıktının ideal düzeyin üstünde olduğu

anlamına gelir. Bunu, eksik rekabet koşulları altında marjinal net sosyal hasılanın özel

hasıladan büyük olduğu her endüstri için belirli bir oranda yardım ödeneği (bounty); marjinal

net sosyal hasılanın özel hasıladan küçük olduğu her endüstri içinse belirli bir oranda vergi

izlemelidir. Böylece devlet, her iki marjinal değer birbirine eşitlenecek şekilde çıktıyı

değiştirerek (diğer bir ifadeyle optimum etkide bulunarak) ekonomik refahı artırır (Kargı ve

Yüksek, 2010, s.185).

Bir bireyin ya da bir firmanın, diğer birey ve firmaları etkilediği, bir firmanın diğer

firmalar üzerine maliyet yüklediği ancak zararını karşılamadığı ya da alternatif olarak bir

firmanın diğerlerine bir fayda sağladığı, ancak bu faydanın karşılığını alamadığı bir çok

durum mevcuttur (Hindriks ve Myles, 2006, s.175-176). Dışsallık olarak adlandırılan böyle

durumlarda “ekonomik birimlerin, faaliyetlerinin yalnızca kendi üzerlerindeki doğrudan

etkilerini hesaba katıp, diğerleri üzerindeki etkilerini ihmal etmeleri, dolayısıyla toplumun

belirli bir üyesi tarafından yapılan üretim ve tüketim sonucu doğan fayda ve maliyetlerin

toplumun diğer üyelerine taşması” söz konusudur. Genel olarak dışsallık, bir ekonomik

birimin faaliyeti dolayısıyla diğer ekonomik birim veya birimler üzerinde dolaylı olarak

görülen olumlu veya olumsuz etkileri ifade etmekte olup, bir üretim veya tüketim faaliyetine

bağlı olarak diğer üretim veya tüketim faaliyetleri üzerinde ortaya çıkmaktadır (Akdoğan,

2009, s.54).

4

Piyasa başarısızlığının gerekçelerinden birisi olarak kabul edilen dışsallıklar kendi

içerisinde pozitif ve negatif, üretim ve tüketim, marjinal inframarjinal, parasal ve teknolojik

dışsallıklar olarak sınıflandırılabilirler3.

1.1. Çevre ve Dışsallıklar

Gelişen ekonomi ve büyüyen dünyamızda bir takım kazançların yanında birçok

kayıplarda gözle görülür hale gelmiştir. Üretici ve tüketicilerin karşılıklı olarak kazanç

sağladıkları ticari faaliyetlerde olumlu dışsallıklar kendisini gösterirken, gerek üreticilerin

gerekse tüketicilerin bu ticari faaliyet sonucuna odaklanarak diğer faktörleri görmezden

geldiği ve olumsuz dışsallıklara sebebiyet verdikleri görülmektedir.

Bu olumsuz dışsallıklardan bir tanesi de gerek üreticilerin gerekse tüketicilerin

çevreye vermiş oldukları zarar sonucu oluşan dışsallıklardır. Bu olumsuz dışsallıklar

sonucunda gerek kamu ekonomisi gerekse piyasa bir takım çözüm önerileri öne sürmüşlerdir.

Buradaki kısımda önce kamu ekonomisinin daha sonra ise piyasanın negatif dışsallıkları

önlemede öne sürmüş olduğu yaklaşımlar incelenecektir.

1.1.1. Kamu Kesimi Çözümleri

Negatif dışsallıkları önlemek amacıyla kamu kesiminin çözümleri “Pigou Vergileri”

ve “Plott Yaklaşımı” olarak karşımıza çıkmaktadır.

1.1.1.1. Pigou Vergileri

Dışsallıklara sebebiyet veren mallar üzerine vergi konulması fikri ilk olarak A.C.Pigou

tarafından öne sürülmüştür (Chan, 2007, s.116). Pigou'nun yaklaşımı, özel ve sosyal maliyet

arasındaki ayrıma dayanmaktadır (Sandmo, 2000, s.24). Bir firmanın öbür firma yada

tüketicileri olumsuz olarak etkileyen bir atık ürettiğini varsayalım. Firmanın özel marjinal

maliyeti atığın etkisini hesaba katmadığından, toplumsal marjinal maliyetden daha az olacak,

bu nedenle de firmanın üretimini toplumsal olarak istenen düzeye indirmenin yöntemi,

toplumsal ve özel marjinal maliyetler arasındaki farkı ortadan kaldırılacak bir vergi ya da harç

konulmaktadır. Vergi firmayı toplumsal açıdan doğru miktarı üretmeye itecek ve fiyat

marjinal toplumsal maliyete eşitlenecektir. Böylece kaynakların alternatif kullanımlar

arasında optimal dağıtımı sağlanmış olacaktır (Özsoy ve Yıldırım, 1994, s.41).

3 Ayrıntılı bilgi için bakınız: Aktan, Coşkun Can (2003), Kamu Ekonomisi ve Kamu Maliyesi, Gözden

Geçirilmiş İkinci Baskı, Birleşilik Matbaacılık, İzmir, ss.10-17.

5

Yani Pigou, özel mülkiyet ile optimal çıktıya ulaşılamayacağını ve bireysel eylemlerin

diğer bireyler üzerinde ek bir maliyet doğurabileceğinden bu maliyeti ortadan kaldırmak için

devlet faaliyetlerine gerek olduğuna vurgu yapmıştır (Tullock, 2005, s.18). Buradaki devlet

faaliyeti ise yasama tasarrufuna bağlı olarak gerçekleşen vergiler yoluyla sağlanacaktır.

Aşağıda “Tablo 1” yardımıyla açıklanacak bu duruma göre, kirliliğin maliyeti vergiler olacak

ve kirliliğe sebebiyet veren kişiler vergiler yardımıyla kirlilik dolayısıyla oluşan negatif

dışsallıklardan vazgeçirilmeye çalışılacaktır. Tablo 1’e göre, kirliliğe mahal veren firma ise

gerek ödediği vergiler gerekse emisyonu minimum seviyeye çekmeye çalışarak katlandığı

maliyeti minimize ederek nihai amacı olan kar maksimizasyonunu sağlamaya çalışacaktır.

Tablo 1: Emisyon Azaltma Maliyetleri ile Vergilerin Karşılaştırılması

Emisyon

(Ton/Ay)

Marjinal Emisyon

Azaltma Maliyeti

Toplam Emisyon

Azaltma Maliyeti

Toplam

Vergi

Firmanın

Toplam Maliyeti

10 0 0 1200 1200

9 15 15 1080 1095

8 30 45 960 1005

7 50 95 840 935

6 70 165 720 885

5 90 255 600 855

4 115 370 480 850

3 135 505 360 865

2 175 680 240 920

1 230 910 120 1030

0 290 1200 0 1200

Kaynak: Jamali, 2005, s.121.

Emisyon yayan bir firma ve yaydığı emisyonun tonu başına 120 TL’lik bir vergi

olduğunu varsayalım. Firmanın aylık emisyon miktarı 10 ton olup, bu emisyon miktarında

1200 TL vergi ödemesi gerekmektedir. Bu durumda firma emisyon azaltmaya çaba

gösterecektir. Firmanın çeşitli emisyon seviyeleri için emisyon azaltma maliyetleri tabloda yer

almaktadır. Tablodan da görüldüğü üzere firma belirli bir noktadan sonra emisyon azaltmanın

maliyeti büyüdüğü için vergi ödemeyi tercih edecek bu noktadan önce ise emisyon azaltmayı

tercih edecektir. Dolayısıyla firma emisyon azaltma maliyeti ile ödediği vergi toplamının en

az olduğu düzeye kadar emisyon azaltmaya devam edecek ve örnekteki gibi toplam emisyon

6

seviyesi 4 tona kadar inecektir. Bu aynı zamanda toplam olarak ekonominin katlandığı en az

maliyet düzeyi olmaktadır (Jamali, 2005, s.121).

Çevresel vergiler, oluşan negatif dışsallıkları içselleştirilmeye yardımcı olmaktadır.

Pigou vergilerinin temel felsefesi olan negatif dışsallıkların fiyat mekanizması ile

içselleştirilmesinde çevresel vergiler bir araçtır. Bu yaklaşımla maliyetlerin, negatif

dışsallıkların yayılmasına neden olan ekonomik birimlerin maliyet fonksiyonlarına girmesiyle

özel maliyet ve sosyal maliyetler arasındaki fark minimuma indirgenmiş olacaktır (Sandmo,

2000, s.9-13).

1.1.1.2. Plott Yaklaşımı

Bir önceki kısımda Pigou türü vergiler olarak da belirtilen ve negatif dışsallığa

sebebiyet veren ürünler üzerine konulan düzenleyici vergileri daha sonra C. Plott düzenleyici

vergiler olarak ele alarak incelemiştir (Küçükkaya, 2008, s.27).

Plott (1966), düzenleyici vergileri bir örnek yardımıyla açıklamıştır. Bu örneğe göre,

özellikleri belirtilmemiş bir ürün üreten X fabrikasından ve bu fabrikanın çevresindeki

işyerlerini olumsuz etkilediğinden bahsedilmiştir. Bu olumsuz etkinin fabrikanın bacasından

çıkan dumandan kaynaklandığına ve X fabrikasından çıkan dumana Pigou’da olduğu gibi

düzenleyici bir vergi konularak sorunun çözümlenebileceğine vurgu yapmıştır.

Daha sonra J. Buchanan negatif dışsal ekonomilere karşı düzenleyici vergilerin

kullanılması halinde monopol ve tam rekabet piyasalarında refah kazancı ve kaybını

geometrik olarak açıklamıştır. Düzenleyici vergiler, kaynak dağılımında etkinliğin sağlanması

için konulan vergiler olup, özellikle negatif dışsal ekonomilere neden olan faaliyetler için

kullanılırlar (Özsoy ve Yıldırım, 1994, s.41).

Düzenleyici vergilerin bu olumlu etkilerine karşılık, uygulamada asıl sorun

düzenleyici vergi olarak ne tür vergilerin kullanılacağıdır. Bu konuda maliyeciler, dolaylı

vergilerin dolaysız vergilere oranla daha etkin olduğu görüşündedirler. Özellikle özel tüketim

vergileri, negatif dışsal ekonomilere karşı geniş ölçüde uygulama alanı bulmaktadır. Bunun

yanı sıra bir kısım maliyeci, bu durumdan dolayı aşırı vergi yükünün olabileceğini iddia

etmişlerdir(Özsoy ve Yıldırım, 1994, s.42).

1.1.2. Piyasa Çözümleri

Negatif dışsallıkların çözümü aşamasında piyasa çözümleri olarak “Coase Teorisi

(Mülkiyet Hakları Yaklaşımı)”, “Hicks-Kaldor Yaklaşımı” ve “Scitovsky Yaklaşımı” ön

plana çıkmıştır.

1.1.2.1. Coase Teorisi

7

Ronald Coase, 1960 yılında yayınladığı “Toplumsal Maliyet Sorunu” isimli

makalesinde piyasa işlemlerinin etkinlikten uzaklaşması halinde, karar birimlerinin aralarında

bir pazarlık süreci oluşturarak etkinlik koşullarını yeniden sağlayabileceklerini ve bunun için

de mülkiyet haklarının tesis edilmesi gerektiğini; böylece dışsallıklar için de bir piyasa

oluşturularak onların piyasa başarısızlığı olmaktan uzaklaştırılabileceğini ifade etmiştir.

Coase, makalesinde işlem maliyetleri kavramı üzerinde durmuş; mülkiyet haklarının serbestçe

alınıp satılması ve işlem maliyetlerinin düşük olması durumunda karar birimlerinin aralarında

pazarlık yapma olanağının arttığını ve bu durumun pareto etkinliğe ulaştığını açıklamıştır. Bu

açıklamalara dayanarak, dışsal maliyetler söz konusu olduğunda devletin müdahale etmemesi

gerektiğini ve Pigou tipi vergilerin (kendi deyimiyle Pigoucu geleneğin) etkinliği bozduğunu

iddia etmiştir (Kargı ve Yüksel, 2010, s.197-198).

Coase teorisinin mülkiyet hakları ile olan bağlantısını bir örnek yardımı ile

açıklamakta fayda vardır. Örneğin bir fabrikanın, bir ırmağı kirlettiğini varsayalım. Irmağın

ağzına yakın yerlerdeki su kullanıcıları belli bir nitelikteki suyun mülkiyet hakkına sahiplerse,

kendilerine gelen suyun niteliği bozulduğunda fabrikayı suyu kirlettiği için dava edebilirler.

Fabrika bu durumda neden olduğu kirlenmenin maliyetini ödemek zorunda kalacaktır. Bir

başka örnek ise, ırmaktaki suyun niteliğini yükselten ve böylece öteki su kullanıcılarına yarar

sağlayan bir fabrika olabilir. Bu fabrika suyun niteliğini yasal olarak belirlenmiş bir düzeyin

üzerine çıkarırsa, su kullanıcılarından bir ücret talep edebilir. Her iki durumda da su

üzerindeki mülkiyet haklarının iyi belirlenmiş olması gerekir (Özsoy ve Yıldırım, 1994, s.40).

Cosae’ye göre bu tür görüşme ve pazarlık hallerinde devlet müdahalesine kalmadan ortaya

çıkan negatif dışsallıklar içselleşerek sorun çözümlenmiş olacaktır. Fakat, Coase bu pazarlık

ve görüşme maliyetlerine de vurgu yapmıştır. İşlem maliyetleri olarak adlandırılan bu

maliyetlerin mümkün olduğu kadar minimum seviyede olması gerekmektedir.

Coase teorisine göre devletin herhangi bir müdahalede bulunması gerekmez,

Tarafların anlaşması için işlem maliyetlerinin düşük tutulması ve mülkiyet haklarının iyi

tanımlanması gerekmektedir (Kirmanoğlu, 2007, s.161).

1.1.2.2. Hicks-Kaldor Yaklaşımı

Bu yaklaşıma göre negatif dışsal ekonomilerin söz konusu olduğu üretim

faaliyetlerinde, dışsal maliyete neden olan firmanın bundan zarar görene denkleştirici miktar

olarak, üretim faaliyetinden elde ettiği dışsal faydayı karşılık olarak ödemesi gerekmektedir.

Yani bu yaklaşımda devlet müdahalesi olmadan zarar görenin fayda sağlayandan bir tazminat

alması gibi bir hüküm söz konusudur. Bu görüş, ilk olarak sosyal refahtaki artış ve azalışları

açıklamada, İngiliz İktisatçı Nicholas Kaldor tarafından ortaya atılmıştır. Kaldor'un bu görüşü

8

daha sonra Hicks tarafından geliştirilmiştir. Kaldor-Hicks yaklaşımı literatürde Tazmin İlkesi

olarakta bilinmektedir (Özsoy ve Yıldırım, 1994, s.41; Kargı ve Yüksel, 2010, s.198).

Örneğin, Kaldor ve Hicks, Pareto optimumunu veren bir denge durumundan (B durumu),

başka bir duruma (A durumu) geçişte, bazı kimseler zarar görürken, bazı kimselerin de yararlı

çıkabileceklerinden hareketle, şöyle demektedirler: “Eğer bu değişiklikten yararlı çıkanların

kazancı, zararlı çıkanların kayıplarından büyükse, böyle bir değişiklik sonucu toplumda refah

artışı söz konusudur.” Bir başka deyişle, herhangi bir sosyal durum olan x’ den bir başka

sosyal durum y’ ye geçildiğinde, bu değişiklikten kazançlı çıkanlar zarara uğrayanları tazmin

edip, gene de kazançlarını sürdürüyorlarsa, y durumu x’e göre toplum açısından tercih

edilecektir (Yüksel, 2006, s.61).

1.1.2.3. Scitovsky Yaklaşımı: Pazarlık Ölçütü:

Kaldor-Hicks yaklaşımına bir alternatif olarak ortaya atılan bir teori de literatürde

“pazarlık ölçütü” olarak bilinmektedir. Teori, Tibor Scitovsky tarafından ele alınmıştır. Bu

yaklaşıma göre bir ekonomik birimin üretim yada tüketim faaliyeti sonucunda başka bir

ekonomik birim dışsal maliyet yükleniyorsa dışsal maliyet yüklenen birim, buna neden olan

ekonomik birimin söz konusu faaliyetini sınırlaması için pazarlığa girişmelidir. Bu pazarlık

iki taraf arasında uzlaşma şeklinde olabilir (Aktan, 2006).

1.2. Negatif Dışsallıkların Önlenmesinde Çevresel Vergiler

Özellikle son yıllarda ortaya çıkan “küresel ısınma” kavramı ile ön plana çıkan ve

devlet müdahalesini gerektiren düzenlemelerin başında çevre ile ilişkili üretim ve tüketim

faktörlerine vergi yüklenilmesi gelmektedir. Negatif dışsallıkları önlemede kamu ekonomisi

çözümünü savunan Pigou ve Plott’da, oluşan dışsallıkları içselleştirmede devletin piyasaya

vergiler yüklemek suretiyle müdahale etmesi gerektiğini savunmuşlardır.

Küresel ekonomi ile çevresel faktörler de küresel boyut kazanmış ve ulusal nitelik

olmaktan çıkarak uluslararası bir niteliğe bürünmüştür. Yani küresel ısınma sonucunda

küresel ısınmanın yaşandığı ülkelerin yanında diğer ülkelerde olumsuz bir şekilde

etkilenebilmektedir. Bu durum ise olumsuz çevre faktörlerini önlemede tüm dünya

ülkelerinin başrolde yer alabileceğini göstermektedir. Çalışmanın bu kısmında öncelikle

Türkiye’de yürürlükte olan ve bir amacı da çevrede oluşan negatif dışsallıkları önlemek olan

çevresel vergiler incelenecektir. Daha sonra ise diğer OECD ülkelerinde uygulanan ve

Türkiye’deki gibi çevrede oluşan negatif dışsallıkları içselleştirmeyi de amaçlayan çevresel

vergilere yer verilecektir.

1.2.1. Türkiye’deki Çevresel Vergiler

Türkiye’de çevre üzerinden alınan vergileri üç alt başlıkta inceleyebiliriz;

9

a) Çevre Temizlik Vergisi,

b) Motorlu Taşıtlar Vergisi,

c) Taşıt Alımında Uygulanan Vergiler (ÖTV ve KDV’den bu kısımda bahsedilecektir.)

Şimdi sırasıyla bu vergileri incelemekte fayda vardır.

1.2.1.1. Çevre Temizlik Vergisi

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44. maddesinde düzenlenmiş olan

Çevre Temizlik Vergisinin konusu; belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan

belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde

kullanılan binalar olarak belirtilmiştir.

Burada geçen “belediye sınırları”, görev ve yetki alanlarını ifade eder. Mücavir alan,

İmar Kanunu’na göre, imar mevzuatı bakımından belediyelerin yetki ve kontrolü altında

bulunan köyleri ifade eder (Pehlivan, 2011, s.377).

Çevre Temizlik Vergisinin mükellefi binaları kullananlardır. Mükellefiyet binanın

kullanımı ile başlamaktadır. Konutların vergilendirilmesinde, kullandıkları konuta ait su

aboneliği bulunanlar, çevre temizlik vergisinin de mükellefi olup, adlarına su bedeli ile

birlikte tahakkuk edecek çevre temizlik vergisini de ödemekle yükümlü bulunmaktadırlar

(Şenyüz ve diğerleri, 2008, s.296).

2462 sayılı Belediye Gelirleri Kanununa göre, genel ve katma bütçeli idareler, il özel

idareleri, belediyeler, köyler, bunların kuracakları birlikler, darülaceze ve benzeri kuruluşlar

ve üniversiteler tarafından münhasıran hizmetlerinde kullanılan binalar, Kızılay Genel

Merkezi ile şubeleri ve kampları, Kredi ve Yurtlar Kurumuna ait öğrenci yurtları ile umuma

açık ibadet yerleri, karşılıklı olmak şartıyla elçilik ve konsolosluk hizmetlerinde

kullanılanlarla elçilerin ikametine mahsus olan binalar, milletlerarası kuruluşlar ve bunların

temsilcilikleri tarafından kullanılan binalar ile bunların müştemilatı vergiye tabi değildir.

Konutlara ait çevre temizlik vergisi, 2011 yılı itibariyle su tüketim miktarı esas

alınmak suretiyle metreküp başına, büyük şehirlerde 20 kuruş, diğer yerlerde 16 kuruş olarak

hesaplanır. Bu şekilde hesaplanan vergi, su tüketim faturası ile birlikte ödenir. İş yeri ve diğer

şekillerde kullanılan binalara ait vergi, büyük şehir dışındaki belediyelerde, yıllık 16 TL’den

başlayan ve 1.900 TL’ye kadar yükselen ve binaların 7 grup üzerinden 5 dereceye ayrıldığı

tabloda4 yer alan miktarlarda alınır. Büyükşehir belediye sınırları içinde vergi %25 artırılarak

uygulanır (Pehlivan, 2011, s.378).

4 İlgili rakamlar 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliğinde “Büyükşehir belediyeleri dışındaki

belediyelerde uygulanacak çevre temizlik vergisi” başlığında altında yer almaktadır.

10

Ülkemizde Çevre Temizlik Vergisi dışında “yönlendirmek ve denetlemek” amacıyla

konmuş bir çevre vergisine rastlamak mümkün değildir. Bu vergi dışında dolaylı olarak

çevreye olumlu katkıları olabilen Motorlu Taşıtlar Vergisi ve kaldırılıp kapsamı Özel Tüketim

Vergisine kaydırılan Akaryakıt Tüketim Vergisi ile Taşıt Alım Vergisi çevresel vergiler

grubuna dahil edilebilecek vergiler olarak kabul edilebilir (Toprak, 2006, s.157).

1.2.1.2. Motorlu Taşıtlar Vergisi

197 Sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununda düzenlenmiş olan bu vergi, 23.02.1963

yılında Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi

Kanununun 1. maddesine göre, otomobil, kamyon, otobüs vb. kara taşıtları; uçak ve

helikopter gibi hava taşıtlarından sadece ilgili sicil bürolarına kayıt ve tescil edilmiş

olanlardan Motorlu Taşıtlar Vergisi alınır. Buna karşılık, sicil bürolarına kayıt ve tescili

yapılmamış olan taşıtlar bu verginin kapsamı dahilinde değildirler.

Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı üzere bu verginin mükellefleri; trafik ile

Ulaştırma Bakanlığı tarafından tutulan sivil hava taşıtları sicilinde adlarına motorlu taşıt kayıt

ve tescil edilmiş olan gerçek ve tüzel kişilerdir (MTVK Md. 3).

Çevre Temizlik Vergisinde olduğu gibi Motorlu Taşıtlar Vergisinde de, kamu

kuruluşlarına ait taşıtlar, diplomatlara ait taşıtlar MTV’den istisnadır. Ayrıca sakatlara ait

taşıtlar da sakatlık derecesine5 bağlı olarak istisna kapsamındadır.

1.2.1.3. Taşıt Alımımda Kullanılan Vergisi

Türkiye’de motorlu taşıt alımında aracın motor hacmine göre önce aracın satış bedeli

üzerinden ÖTV hesaplanmakta daha sonra ise hesaplanan ÖTV tutarı KDV matrahına ilave

edilerek KDV hesaplanmaktadır. Bu durum ise vergi piramitleşmesine sebebiyet vermektedir.

Buna göre değişik silindir hacimlerindeki araçlarda ortaya çıkan vergi yükü aşağıdaki

tablo 2’de gösterildiği gibidir.

Tablo 2: Türkiye’de Motorlu Taşıtlar Üzerindeki Vergi Yükü6

Araç Cinsi ÖTV Yükü KDV (%18)

Yükü

Toplam

Vergi Yükü

Binek Otomobil:Motor silindir hacmi

1600 cm³’e kadar olanlar 37 24.6 61.6

1600-2000 cm³ arasındakiler 80 32.4 112.4

2000 cm³ üzerindekiler 130 41.4 171.4

5 Sakatlık derecesi %90 ve daha fazla olan malul ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile sakatlık derecesi

%90’ın altında olan diğer malul ve engellilerin özel tertibatlı (engellilerin kullanımına uygun) taşıtlardır. 6 2011 yılında yapılan vergi oranı artışları dikkate alınarak düzenlenmiştir.

11

Panelvan (Arkası Koltuklu)

İstiap haddi <850 kg.-<2000 cm³

İstiap haddi <850 kg.-<2800 cm³

15 20.7 35.7

Diğerleri 84 33.1 117.1

Kamyon-Kamyonet (Açık Kasalı) 4 18.7 22.7

Minibüs 9 19.6 28.6

Midibüs 4 18.7 22.7

Otobüs 1 18.1 19.1

Motosiklet: Motor Silindir Hacmi

250 cm³’e kadar olanlar 22 21.9 43.9

250 cm³’ün üzerindekiler 37 24.6 61.6

Yat-Kotra 8 19.4 27.4

Uçak Helikopter 0.5 18.1 18.6

Kaynak:kBozdoğanoğlu,k2008,khttp://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?fil

e_name=20081213362.htm, (Erişim: 14/05/2011)

Yukarıdaki malların tüketicilere satışında, vergisiz satış bedeli üzerinden önce ÖTV

hesaplanmakta, daha sonra ise satış bedeli ile ÖTV toplamı üzerinden de ayrıca KDV

hesaplanmaktadır. Tüketicinin ödediği anahtar teslim fiyatı, bu vergilerinde dahil edildiği

toplam satış bedelidir. Örneğin, motor silindir hacmi 2000 cm³’ün üzerinde olan bir binek

otomobilin anahtar teslim fiyatı 45.000 TL ise, bu otomobilin fiyatı içindeki ÖTV ve KDV

tutarları iç yüzde yöntemine göre şu şekilde hesaplanacaktır:

Anahtar teslim fiyatı: 45.000 TL

KDV (45.000x18/118) : 6.864 TL

ÖTV (45.000-6.864x130/230): 21.555 TL

Görüldüğü gibi, anahtar teslim fiyatı 45.000 TL olan binek otomobili için tüketici

KDV ve ÖTV olarak toplam 28.419 TL ödemektedir. Başka bir ifade ile 45.000 TL’ye satılan

aracın vergiler hariç satış fiyatı 16.581 TL’dir. Buna göre, motor silindir hacmi 2000 cm³’ün

üzerinde olan binek otomobillerinde, anahtar teslim fiyatının %63.1’u vergidir

(Bozdoğanoğlu, 2008).

ÖTV ve KDV’nin motorlu taşıtlar vergisi mükelleflerine yüklendiği bir diğer yer ise

akaryakıt aldıklarında ödedikleri tutar içerisindeki vergi miktarıdır. Özellikle benzin ve

http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_name=20081213362.htm


12

dizelde kendisini gösteren bu vergilere gerek Türkiye gerekse diğer OECD ülkeleri

incelenerek Ek-1 ve Ek-2’de değinilmiştir.

Örneğin, Ek-1’e göre Türkiye’de 1.1.2010 tarihi itibariyle litre başına dizel akaryakıt

üzerinden alınan vergilerin oranı; ulusal para birimi bazında %1.305 iken, € bazında

%0.6070’dir. Yine dizel akaryakıtı dikkate aldığımızda ulusal para birimi bazında Kore

%528, € bazında ise İngiltere %0.6307 vergi uygulayarak listede ilk sırada yer almışlardır

(OECD, 2010).

Ek 2’ye göre ise, Türkiye’de 1.1.2010 tarihi itibariyle litre başına kurşunsuz benzin

üzerinden alınan vergilerin oranı; ulusal para birimi bazında %1.89 iken, € bazında

%0.8802’dir. yine kurşunsuz benzini dikkate aldığımızda ulusal para birimi bazında Kore

%745, € bazında ise Türkiye %0.8802 vergi uygulayarak ilk sırada yer almışlardır (OECD,

2010).

1.2.2. OECD Ülkelerinde Çevresel Vergiler

Türkiye’de olduğu gibi OECD ülkelerinde de çevre kirliliğini önlemeye yönelik çeşitli

vergiler uygulamaktadır. Bu ülkelerde konulan vergilerin bir amacıda verginin sosyal

niteliğidir. Yani devletlerin en önemli gelir kaynağı olan vergilerin mali amacı bu noktada

ikinci plana itilmekte ve nihai amaç extrafiscal amaçlardan biri olan “çevreyi korumak”

olmaktadır.

Bu kapsamda dünya ülkelerinde uygulanan çevresel vergileri aşağıdaki gibi

sıralayabiliriz (Değirmendereli, 2000);

a) Emisyon Vergileri

b) Ürün Temelli Vergiler

c) Kullanım Temelli Vergiler (Hizmet Harcı)

d) Vergisel Farklılaştırmalar

e) Vergisel Avantajlar Sağlanması.

Ekonomik araçların birçok çeşidi bulunmakla birlikte, devletlerin özellikle çevresel

vergi ve harçları en yaygın araç olarak kullandığı göz çarpmaktadır. Bunun nedeni olarak da,

çevre korumanın en etkili yolunun kişinin çevre tüketiminin maliyetine parasal katılımının

sağlanması ve bu parasal katılımın da ancak çevresel vergiler aracılığı ile mümkün olmasıdır

(Özel, 1999).

1.3. Türkiye ve OECD Ülkelerindeki Çevresel Vergilerin Analizi

Çalışmanın bu kısmında OECD’nin yayınlamış olduğu çevresel vergilere ilişkin

veriler grafik ve tablolar yardımıyla Türkiye ve OECD ülkeleri dikkate alınarak incelenmiştir.

Bu kapsamda yedi adet kriter dikkate alınmıştır. Bunlar aşağıda belirtildiği gibidir;

13

1- Türkiye ve OECD Ülkelerinde Birey Başına Düşen Çevresel Vergilerin Tutarının

Karşılaştırılması,

2- Türkiye’de Çevresel Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı,

3- Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirlerinin GSYİH İçerisindeki Payı,

4- OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi

Gelirleri İçerisindeki Payının Aritmetik Ortalaması,

5- OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik

Ortalamasının GSYİH içerisindeki Payı,

6- Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel Vergilere

Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Paylarının

Karşılaştırılması,

7- Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel Vergilere

Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının GSYİH İçerisindeki Paylarının Kıyaslanması.

Gerek Türkiye gerekse OECD ülkelerinde uygulanan Çevresel Vergilere ilişkin analiz

sonuçları aşağıdaki gibidir.

1.3.1. Türkiye ve OECD Ülkelerinde Birey Başına Düşen Çevresel Vergilerin

Tutarının Karşılaştırılması

Grafik 1’de Türkiye ve OECD ülkelerinde birey başına düşen yıllık çevresel vergi

tutarları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu grafiğe göre, Türkiye’de yaşayan bireylerin

OECD ülkelerinde yaşayan bireylerden daha az çevresel vergi ödediğini söyleyebiliriz. Bu

grafiğe göre 2008 yılında OECD ülkelerinde yaşayan birey başına ortalama olarak 953 $ vergi

düşmektedir. Bu rakam aynı zamanda grafikteki en yüksek rakamdır. Olayı Türkiye bazına

indirgediğimizde ise birey başına düşen çevresel vergi tutarının yine 2008 yılında

gerçekleştiğini görmekteyiz. 2008 yılında bu rakam 343 $’dır.

Şekil 1: Türkiye ve OECD Ülkelerinde Birey Başına Düşen Çevresel Vergilerin Tutarının

Karşılaştırılması (USD) (1994-2009)

14

Kaynak: OECD (2011), Revenues from environmentally related taxes per capita,

http://www2.oecd.org/ecoinst/queries/index.htm, (Erişim: 15/04/2011).

1.3.2. Türkiye’de Çevresel Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki

Payı

Grafik 2’ de 1994-2009 yılları arasında Türkiye’de çevre vergilerinden elde edilen

tahsilat rakamlarının toplam vergi gelirleri içerisindeki payı gösterilmiştir. Grafikte de

görüldüğü üzere özellikle 2001 yılından sonra çevresel vergilerin toplam vergi gelirleri

tahsilatı içerisindeki payında önemli bir artış gerçekleşmiştir. Bu rakam 2005 yılında %16.62

ile en üst seviyeye ulaşmıştır.

Şekil 2: Türkiye’de Çevresel Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı

(1994-2009) (%)

http://www2.oecd.org/ecoinst/queries/index.htm

15



1.3.3. Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirlerinin GSYİH İçerisindeki Payı

Grafik 3’de Türkiye’de 1994-2009 yılları arasındaki çevresel vergilerden elde edilen

vergi gelirlerinin GSYİH içerisindeki payları gösterilmiştir. Bu grafiğe göre 2003 yılında

%4.08 ile bu oran maksimum seviye de gerçekleşmiştir. 2009 yılında ise bu rakam %3.5’dir.

Bu durum ise çevresel vergi gelirlerinin GSYİH’daki artışlar karşısında erimediğini

göstermektedir.

Şekil 3: Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirlerinin GSYİH İçerisindeki Payı (1994-2009) (%)



1.3.4. OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi

Gelirleri İçerisindeki Payının Aritmetik Ortalaması

Grafik 4’de 1994-2009 yılları arasındaki OECD ülkelerinin çevresel vergilere ait vergi

gelirlerinin toplam vergi gelirleri içerisindeki payının aritmetik ortalamasının analizine yer

verilmiştir. Bu verilere göre 1994-2009 yılları arasında bu oran %6.46-%7.51 arasında



16

değişmektedir. 1999 yılında %7.51 olarak en üst seviyede gerçekleşen bu rakam 2008 yılında

ise %6.46 ile en alt seviyede gerçekleşmiştir.

Şekil 4: OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi Gelirleri

İçerisindeki Payının Aritmetik Ortalaması (%) (1994-2009)



1.3.5. OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik

Ortalamasının GSYİH içerisindeki Payı

Grafik 5’de OECD ülkelerinde tahsil edilen çevresel vergi gelirlerinin aritmetik

ortalamasının GSYİH içerisindeki payına değinilmiştir. Bu grafiğe göre ilgili oran %2

civarında seyretmektedir. 2008’de %2.19 olarak en alt seviyede gerçekleşen bu rakam 1999

yılında %2.57 oranında gerçekleşerek maksimum seviyede yer almıştır.

Şekil 5: OECD Ülkelerinin Çevresel Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının

GSYİH içerisindeki Payı (%) (1994-2009)


17



1.3.6. Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel

Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının Toplam Vergi Gelirleri

İçerisindeki Paylarının Karşılaştırılması

Grafik 6 incelendiğinde, Türkiye’de tahsil edilen çevre vergilerinin toplam vergi

gelirleri içerisindeki payının OECD ülkelerindeki çevresel vergilere ait vergi gelirlerinin

aritmetik ortalamasının toplam vergi gelirleri içerisindeki payından 1994 yılı hariç daha

yüksek olduğunu görmekteyiz. OECD ülkeleri ile Türkiye arasındaki fark özellikle 2005

yılında %9.36’lık bir farkla maksimum seviyeye ulaşmıştır. Bu durum ise Türkiye’nin

çevresel vergileri mali amacının yanında dışsallıkları önlemede önemli bir araç olarak

kullandığını göstermektedir.

Şekil 6: Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel Vergilere Ait

Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Paylarının

Karşılaştırılması (%) (1994-2009)



1.3.7. Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel

Vergilere Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının GSYİH İçerisindeki

Paylarının Kıyaslanması



18

Grafik 7’de ise Türkiye’deki çevre vergisi gelirleri ile dünya ülkelerindeki çevre

vergisine ait vergi gelirlerinin aritmetik ortalamasının GSYİH İçerisindeki paylarının

kıyaslanmasına yer verilmiştir. Grafikte de görüldüğü üzere bu oran gerek Türkiye gerekse

Dünya ülkelerinin aritmetik ortalamasında %1.11 - 4.08 arasında seyretmektedir. En düşük

oran olan %1.11 1994 yılında Türkiye’de gerçekleşirken en yüksek oran olan %4.08 ise yine

Türkiye tarafından 2003 yılında gerçekleşmiştir. Bu durum ise çevre vergilerinin mali

olmayan amacının yanında vergilerin mali amacına da hizmet ettiğini göstermektedir.

Şekil 7: Türkiye’deki Çevresel Vergi Gelirleri ile OECD Ülkelerindeki Çevresel Vergilere

Ait Vergi Gelirlerinin Aritmetik Ortalamasının GSYİH İçerisindeki Paylarının Kıyaslanması

(%) (1994-2009)



Çevresel vergilerin nitelik itibariyle mali amaç dışında kalıp devletlerin sosyal

fonksiyonlarını gerçekleştirmede bir araç olduğu gerçektir. Bundan dolayı gerek Türkiye

gerekse OECD ülkeleri çevresel vergilere ayrı bir önem vermektedir. Verilen önem çevresel

vergi gelirlerinin toplam vergi gelirleri ve GSYİH içerisindeki payının seyrinden de açıkça

anlaşılabilmektedir.


19

Bu sayede çevreye zarar veren etkenlerin önüne geçilmeye çalışılarak çevre

kirliliğinden oluşan negatif dışsallıkların önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bu noktada

vurgulanması gereken diğer bir husus da, vergilerin negatif dışsallıkların içselleştirilmesinde

kullanılan bir araç olduğudur.

Sonuç

Devlete ait gelir kaynakları içerisinde vergiler ilk sırada yer almaktadır. Vergiler

ülkeler için mali amaçlarının yanında bir takım sosyal fonksiyon görevi de

üstlenebilmektedirler. Bu sosyal fonksiyonlardan birisi de çevre kirliliği dolayısıyla oluşan

negatif dışsallıkların içselleştirilmesidir.

Bu amaçla Türkiye’de Çevre Temizlik Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve ÖTV ile

KDV’yi de kapsayan taşıt alımında uygulanan vergilere yer verilmektedir. Yine Türkiye’de

akaryakıt üzerindeki vergilerde çevre kirliliğinden doğacak olumsuzlukları önlemede birer

araç olarak kullanılmaktadır. OECD ülkelerinde de çevre kirliliğini önlemeye yönelik vergi

mevzuatında düzenlemelere yer verilmiştir. Emisyon Vergileri, Ürün Temelli Vergiler,

Kullanım Temelli Vergiler (Hizmet Harcı), Vergisel Farklılaştırmalar, Vergisel Avantajlar

sağlanması gibi bir takım düzenlemeler ile OECD ülkelerinde de çevre kirliliği önlenmeye

çalışılmaktadır.

Çalışmanın son kısmında ise ekler kısmında yer alan verilerden yararlanılarak

hazırlanmış grafiklere ve yorumlara yer verilmiştir. Bu grafiklerde OECD tarafından

yayınlanmış ve 01.03.2011 tarihinde güncellenmiş veriler kullanılarak gerek Türkiye gerekse

tablolarda belirtilen ülkeler açısından çevresel vergilere ait verilere yer verilmiştir. Ekler

kısmında yer alan tablolardan faydalanarak Türkiye ve OECD ülkeleri sınıflandırması yoluna

gidilmiş ve karşılaştırma yapılmıştır.

Çalışmada yer alan grafiklerden de anlaşılacağı üzere 1994 yılına nispeten ilerleyen

yıllarda ülkelerin çevresel vergilere vermiş oldukları önem artmıştır. Bu yargıya ise ülkelerde

tahsil edilen çevresel vergi gelirlerinin toplam vergi gelirleri içerisindeki ve GSYİH

içerisindeki paylarındaki artışa bağlı olarak ulaşıldığını söyleyebiliriz.

KAYNAKÇA

Akdoğan, A. (2009), Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 13. Baskı, Gazi

Kitabevi, Ankara.

Aktan, C. C. (2003), Kamu Ekonomisi ve Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı,

Birleşilik Matbaacılık, İzmir.

20

Aktan, C. C. (2006), Piyasa Başarısızlığının Anatomisi ve Kamu Ekonomisinin Rasyoneli,

Kamu Ekonomisi ve Kamu Politikası, Ed: Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici, İstiklal Y.

Vural, Seçkin Yayınevi, Ankara.

Armağan, R. (2003), Kamu Ekonomisinde Dışsallıklar ve Dışsallıkların İçselleştirilmesi,

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 159-178.

Bozdoğanoğlu, B. (2008), Motorlu Taşıt Alımında Uygulanan Vergiler ve Motorlu Taşıtlarda

Vergilendirme Tekniğinin AB Uygulamaları İle Karşılaştırılması, Yaklaşım Dergisi, 14

Mayısk2011ktarihindekhttp://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_name=

20081213362.htm adresinden erişildi.

Chan W. (2007), After The Stern Report: The Role Of Taxatıon In Envıronmental Regulatıon,

Law, Science and Policy, 2007, 3, 97–121.

Değirmendereli, A. (2000), Çeşitli Ülkelerde Uygulanan Ekolojik Vergiler, Mevzuat Dergisi,

Yıl 3, Sayı 33, 10 Nisan 2011 tarihinde http://www.mevzuatdergisi.com/2000/09a/01.htm,

adresinden erişildi.

Hindriks J. , Myles G. D. (2006), Intermedıate Publıc Economıcs, The MIT Pres, Cambridge,

London.

Jamali, T. (2005), Ekolojik Vergiler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Kargı, V., Yüksel, C. (2010), Çevresel Dışsallıklarda Kamu Ekonomisi Çözümleri, Maliye

Dergisi, 159, 183-202.

Kirmanoğlu, H. (2007), Kamu Ekonomisi Analizi, Beta Yayınevi, İstanbul.

Küçükkaya, A. (2008), Avrupa Birliği Ortak Çevre Politikası Çerçevesinde Çevre Vergileri

ve Türkiye İçin Bir Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.

Nath, S. K. (1973), A Perspective of Welfare Economics, Great Britain: Macmillan.

OECD (2010), Comparisons Of Developments In Tax Rates Over Time, 15 Nisan 2011

tarihinde http://www2.oecd.org/ecoinst/queries/index.htm, adresinden erişildi.

Özel, S. (1999), Tüketim, Çevre ve Vergi İlişkisi, Yaklaşım Dergisi, 10 Nisan 2011 tarihinde

http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_name=1999041636.htm,

adresinden erişildi.

Özsoy, İ., Yıldırım, U. (1994), Çevre Kirliliğinin Önlenmesinde Ekonomik Yaklaşımlar ve

Öneriler, Çevre Dergisi, 11, 39-42.

Pehlivan, O. (2011), Vergi Hukuku, Genel İlkeler ve Türk Vergi Sistemi, Celepler Matbaacılık,

Trabzon.



http://www.mevzuatdergisi.com/2000/09a/01.htm



21

Plott, C. R. (1966), Externalities and Corrective Taxes, Econmica, Vol. XXXIII, No:129, 84-

87.

Sandmo, A. (2000), The Public Of The Environment, Oxford University Press, New York,

USA.

Şenyüz, D., Yüce, M., Gerçek, A. (2008), Türk Vergi Sistemi Dersleri, Ekin Yayınevi, Bursa.

Toprak, D. (2006), Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Politikaları Ve Mali

Araçlar, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 146-169.

Tullock, G. (2005), Public Goods, Redistribution and Rent Seeking, Edward Elgar Publishing,

Massachusetts, USA.

Yüksel, C. (2006), Dışsallıklarda Kamusal Çözümler: Türkiye Uygulaması, Yayımlanmamış

Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana.

22

Ek- 1: Dizel İçin Vergi Oranları (%)

Oranların Yıllık Ortalama Değişimi,

€ Başına Ulusal Para Birimi

Litre Başına Vergi Oranı,

Ulusal Para Birimi


€

1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 1.1.98 1.1.00 1.1.02 1.1.04 1.1.06 1.1.08 1.1.10 1.1.98 1.1.00 1.1.02 1.1.04 1.1.06 1.1.08 1.1.10

Kanada

(Federe) 1.67 1.37 1.48 1.62 1.42 1.56 1.59 0.040 0.040 0.040 0.040 0.040 0.040 0.040 0.0252 0.0252 0.0252 0.0252 0.0252 0.0252 0.0252

Kanada

(Federe+Taşra) 1.67 1.37 1.48 1.62 1.47 1.56 1.59 0.176 0.176 0.178 0.183 0.190 0.171 0.194 0.1110 0.1110 0.1121 0.1152 0.1196 0.1077 0.1222

Meksika 10.17 8.72 9.09 14.01 14.96 16.31 18.76 0.936 1.350 2.336 1.247 -0.667 -3.072 -0.828 0.0499 0.0720 0.1246 0.0665 -0.0355 -0.1638 -0.0441

ABD

(Federe)

1.12 0.92 0.95 1.24 1.37 1.46 1.39 0.064 0.064 0.064 0.064 0.064 0.064 0.064 0.0464 0.0464 0.0464 0.0464 0.0464 0.0464 0.0464

ABD

(Federe+Taşra)

1.12 0.92 0.95 1.24 1.37 1.46 1.39 0.120 0.121 0.122 0.124 0.127 0.126 0.131 0.0867 0.0872 0.0878 0.0889 0.0914 0.0906 0.0939

Avustralya 1.79 1.59 1.74 1.69 1.63 1.75 1.78 0.000 0.381 0.381 0.381 0.381 0.381 0.381 0.0000 0.2141 0.2141 0.2141 0.2141 0.2141 0.2141

Japonya 146.42 99.47 118.06 134.44 161.25 151.16 130.00 32.10 32.10 32.10 32.10 32.10 32.10 32.10 0.2469 0.2469 0.2469 0.2469 0.2469 0.2469 0.2469

Kore 1565.6 1043.5 1175.5 1422.62 1272.99 1609.51 1771.23 55.20 178.30 241.70 339.20 449.00 523.00 528.0 0.0312 0.1007 0.1365 0.1915 0.2535 0.2953 0.2981

Yeni Zelanda 2.10 2.03 2.04 1.87 1.86 2.08 2.22 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Avusturya 13.85 13.76 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 3.890 3.890 0.282 0.302 0.297 0.347 0.347 0.2808 0.2827 0.2820 0.3020 0.2970 0.3470 0.3470

Belçika 40.62 40.34 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 11.700 11.700 0.290 0.315 0.341 0.318 0.335 0.2880 0.2900 0.2900 0.3148 0.3413 0.3179 0.3353

Çek Cum. 36.05 35.60 30.80 31.89 27.77 24.97 26.47 7.308 8.150 8.150 9.950 9.950 9.950 10.95 0.2761 0.3079 0.3079 0.3760 0.3760 0.3760 0.4137

Danimarka 7.50 7.45 7.43 7.44 7.45 7.45 7.45 2.278 2.290 2.736 3.012 3.014 3.084 3.187 0.3060 0.3076 0.3675 0.4045 0.4048 0.4142 0.4280

Finlandiya 5.98 5.95 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.806 1.806 0.304 0.319 0.319 0.364 0.364 0.3019 0.3037 0.3037 0.3194 0.3194 0.3640 0.3640

Fransa 6.60 6.56 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 2.408 2.552 0.374 0.417 0.417 0.428 0.428 0.3648 0.3890 0.3735 0.4169 0.4169 0.4284 0.4284

Almanya 1.97 1.96 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 0.620 0.740 0.440 0.470 0.470 0.470 0.470 0.3149 0.3784 0.4397 0.4704 0.4704 0.4704 0.4704

Yunanistan 330.73 340.75 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 77.000 83.000 0.245 0.245 0.245 0.293 0.382 0.2328 0.2436 0.2450 0.2450 0.2450 0.2930 0.3820

Macaristan 240.57 260.04 242.96 251.66 251.35 252.15 280.72 0.000 69.600 69.600 85.000 85.000 88.900 97.35 0.0000 0.2479 0.2479 0.3028 0.3028 0.3167 0.3468

İzlanda 79.70 72.58 86.18 87.14 87.63 128.66 171.80 0.000 0.000 0.000 0.000 41.000 41.000 55.65 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.2386 0.2386 0.3240

İrlanda 0.79 0.79 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 0.256 0.256 0.302 0.368 0.368 0.368 0.449 0.3258 0.3252 0.3019 0.3681 0.3681 0.3681 0.4492

İtalya 1943.6 1936.3 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 747.27 747.50 0.382 0.403 0.413 0.423 0.423 0.3846 0.3861 0.3817 0.4032 0.4130 0.4230 0.4230

Lüksemburg 40.62 40.34 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 14.010 10.200 0.253 0.268 0.278 0.302 0.310 0.3449 0.2529 0.2529 0.2679 0.2779 0.3020 0.3100

Hollanda 2.22 2.20 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 0.698 0.775 0.345 0.366 0.365 0.387 0.365 0.3147 0.3518 0.3451 0.3658 0.3649 0.3866 0.3649

Norveç 8.47 8.11 7.51 8.37 8.02 8.26 8.74 3.875 4.460 3.260 3.390 3.500 3.950 4.140 0.4434 0.5104 0.3731 0.3879 0.4005 0.4520 0.4738

Polonya 3.92 4.01 3.86 4.53 3.78 3.52 4.33 0.415 0.850 0.980 1.014 1.138 1.142 1.282 0.0958 0.1962 0.2262 0.2340 0.2626 0.2635 0.2959

Portekiz 201.70 200.48 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 57.900 49.300 0.272 0.308 0.314 0.364 0.364 0.2871 0.2459 0.2721 0.3083 0.3144 0.3644 0.3644

Slovak Cum. 39.54 42.60 42.69 40.02 33.77 31.25 1.00 9.500 12.500 11.200 14.500 14.500 14.500 0.368 0.3040 0.4001 0.3584 0.4641 0.4641 0.4641 0.3680

İspanya 167.18 166.39 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 44.107 44.901 0.294 0.294 0.294 0.302 0.331 0.2638 0.2699 0.2939 0.2939 0.2939 0.3020 0.3310

İsveç 8.92 8.45 9.16 9.12 9.25 9.65 10.63 2.672 2.922 3.121 3.331 3.665 4.160 4.335 0.2513 0.2748 0.2936 0.3133 0.3447 0.3913 0.4078

İsviçre 1.62 1.56 1.47 1.54 1.64 1.58 1.51 0.759 0.759 0.759 0.759 0.759 0.759 0.759 0.5028 0.5028 0.5028 0.5028 0.5028 0.5028 0.5028

Türkiye 0.29 0.58 1.42 1.78 1.79 1.90 2.15 0.058 0.197 0.468 0.656 0.835 0.925 1.305 0.0272 0.0918 0.2178 0.3050 0.3883 0.4302 0.6070

İngiltere 0.68 0.61 0.63 0.68 0.68 0.80 0.89 0.393 0.430 0.458 0.471 0.471 0.504 0.562 0.4409 0.4825 0.5143 0.5286 0.5286 0.5651 0.6307

Kaynak: OECD, (2010), http://www2.oecd.org/ecoinst/queries/index.htm, Erişim: 15/04/2011.


23

Ek- 2: Kurşunsuz Benzin İçin Vergi Oraları (%)

Oranların Yıllık Ortalama Değişimi,

€ Başına Ulusal Para Birimi


Ulusal Para Birimi


€

1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 1.1.98 1.1.00 1.1.02 1.1.04 1.1.06 1.1.08 1.1.10 1.1.98 1.1.00 1.1.02 1.1.04 1.1.06 1.1.08 1.1.10

Kanada

(Federe) 1.665 1.371 1.484 1.617 1.424 1.561 1.586 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 0.0631 0.0631 0.0631 0.0631 0.0631 0.0631

0.0631

Kanada

(Federe+Taşra) 1.665 1.371 1.484 1.617 1.468 1.561 1.586 0.23 0.23 0.23 0.24 0.25 0.23 0.24 0.1451 0.1451 0.1466 0.1516 0.1555 0.1422 0.1524

Meksika 10.167 8.716 9.088 14.014 14.961 16.306 18.756 1.38 1.91 2.98 1.87 0.36 -1.37 -1.23 0.0733 0.1021 0.1590 0.0997 0.0191 -0.0729 -0.0658

ABD

(Federe)

1.121 0.924 0.946 1.244 1.370 1.462 1.389 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.0350 0.0350 0.0350 0.0350 0.0350 0.0350 0.0350

ABD

(Federe+Taşra)

1.121 0.924 0.946 1.244 1.370 1.462 1.389 0.09 0.09 0.09 0.09 0.10 0.10 0.11 0.0662 0.0670 0.0674 0.0681 0.0697 0.0748 0.0786

Avustralya 1.787 1.589 1.738 1.691 1.635 1.751 1.781 0.46 0.46 0.38 0.38 0.38 0.38 0.38 0.2595 0.2595 0.2141 0.2141 0.2141 0.2141 0.2141

Japonya 146.4 99.5 118.1 134.4 161.3 151.2 130.0 53.8 53.8 53.8 53.8 53.8 53.8 53.8 0.4139 0.4139 0.4139 0.4139 0.4139 0.4139 0.4139

Kore 1565.6 1043.5 1175.5 1422.6 1273.0 1609.5 1771.2 476.1 744.7 743.8 743.3 743.7 745.0 745.0 0.2688 0.4204 0.4199 0.4197 0.4199 0.4206 0.4206

Yeni Zelanda 2.097 2.029 2.037 1.873 1.863 2.084 2.223 0.30 0.32 0.32 0.36 0.41 0.43 0.43 0.1359 0.1453 0.1440 0.1620 0.1853 0.1913 0.1913

Avusturya 13.885 13.760 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.61 5.61 0.41 0.42 0.42 0.44 0.44 0.4049 0.4047 0.4070 0.4170 0.4170 0.4420 0.4420

Belçika 40.621 40.340 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 20.46 20.46 0.51 0.51 0.59 0.62 0.57 0.5037 0.5072 0.5074 0.5076 0.5922 0.6227 0.5706

Çek Cum. 36.049 35.599 30.804 31.891 27.766 24.969 26.466 9.71 10.84 10.84 11.84 11.84 11.84 12.84 0.3670 0.4096 0.4096 0.4474 0.4474 0.4474 0.4852

Danimarka 7.499 7.454 7.431 7.440 7.451 7.455 7.446 3.31 3.81 4.09 4.01 4.07 4.11 4.25 0.4448 0.5114 0.5493 0.5380 0.5466 0.5524 0.5708

Finlandiya 5.983 5.946 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 3.32 3.32 0.56 0.59 0.59 0.63 0.63 0.5555 0.5589 0.5589 0.5876 0.5876 0.6270 0.6270

Fransa 6.601 6.560 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 3.84 3.85 0.59 0.59 0.59 0.61 0.61 0.5820 0.5863 0.5867 0.5892 0.5892 0.6069 0.6069

Almanya 1.969 1.956 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 0.98 1.10 0.62 0.65 0.65 0.65 0.65 0.4977 0.5624 0.6200 0.6545 0.6545 0.6545 0.6545

Yunanistan 330.73 340.75 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 107.00 107.00 0.30 0.30 0.31 0.36 0.61 0.3235 0.3140 0.2960 0.2960 0.3130 0.3590 0.6100

Macaristan 240.57 260.04 242.96 251.66 251.35 252.15 280.72 0.00 79.30 79.30 103.50 103.50 103.50 120.0 0.0000 0.2825 0.2825 0.3687 0.3687 0.3687 0.4275

İzlanda 79.698 72.585 86.178 87.140 87.634 128.66 171.80 0.00 39.10 39.10 42.23 42.23 42.23 62.61 0.0000 0.2276 0.2276 0.2458 0.2458 0.2458 0.3644

İrlanda 0.786 0.788 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 0.29 0.29 0.40 0.44 0.44 0.44 0.54 0.3745 0.3739 0.4014 0.4427 0.4427 0.4427 0.5432

İtalya 1943.6 1936.3 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1022.3 1022.3 0.52 0.54 0.56 0.56 0.56 0.5260 0.5280 0.5203 0.5418 0.5640 0.5640 0.5640

Lüksemburg 40.621 40.340 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 14.01 15.01 0.37 0.44 0.44 0.46 0.46 0.3449 0.3721 0.3723 0.4421 0.4421 0.4621 0.4621

Hollanda 2.220 2.204 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.27 1.32 0.63 0.66 0.67 0.69 0.67 0.5714 0.5968 0.6270 0.6648 0.6681 0.6890 0.6742

Norveç 8.466 8.113 7.509 8.370 8.017 8.257 8.739 4.32 5.28 4.47 4.72 4.89 5.19 5.40 0.4944 0.6042 0.5115 0.5401 0.5596 0.5939 0.6179

Polonya 3.916 4.008 3.857 4.527 3.784 3.524 4.333 0.83 1.26 1.46 1.51 1.40 1.65 1.66 0.1915 0.2901 0.3379 0.3494 0.3219 0.3803 0.3826

Portekiz 201.70 200.48 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 94.70 74.30 0.48 0.52 0.56 0.58 0.58 0.4695 0.3706 0.4795 0.5226 0.5580 0.5830 0.5830

Slovak Cum. 39.541 42.602 42.694 40.022 33.775 31.246 1.000 10.30 13.30 11.80 15.50 15.50 15.50 0.51 0.3296 0.4257 0.3777 0.4961 0.4961 0.4961 0.5145

İspanya 167.18 166.39 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 60.75 61.84 0.40 0.40 0.40 0.40 0.42 0.3634 0.3717 0.3957 0.3957 0.3957 0.3957 0.4247

İsveç 8.916 8.445 9.161 9.124 9.250 9.645 10.631 4.47 4.47 4.62 4.79 4.99 5.29 5.50 0.4205 0.4205 0.4346 0.4505 0.4694 0.4976 0.5173

İsviçre 1.622 1.558 1.467 1.544 1.643 1.584 1.509 0.73 0.73 0.73 0.73 0.73 0.73 0.74 0.4819 0.4846 0.4846 0.4846 0.4846 0.4846 0.4935

Türkiye 0.290 0.576 1.418 1.777 1.786 1.899 2.149 0.11 0.32 0.73 0.97 1.36 1.48 1.89 0.0495 0.1475 0.3384 0.4490 0.6340 0.6871 0.8802

İngiltere 0.676 0.609 0.629 0.679 0.684 0.798 0.891 0.40 0.47 0.46 0.47 0.47 0.50 0.56 0.4521 0.5299 0.5143 0.5286 0.5286 0.5651 0.6307

Kaynak: OECD, (2010), http://www2.oecd.org/ecoinst/queries/index.htm, Erişim: 15/04/2011


24

Ek-3 : Birey Başına Düşen Çevresel Vergi Tutarı (1994-2009) ($)

Ülkeler 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09

Avusturalya 504 558 594 650 586 605 506 461 505 619 733 747 719 822 879 803

Avusturya 468 573 636 638 630 626 594 653 715 892 1004 1016 1014 1140 1246 1155

Belçika 520 604 643 603 605 596 511 510 539 672 811 842 812 900 931

Kanda 325 340 347 351 329 325 324 309 326 374 401 426 460 494 494 469

Şili 46 58 67 77 78 72 77 73 70 72 80 98 101 120 100 100

Çek Cumhuriyeti 117 149 162 148 158 162 146 167 200 245 304 360 388 474 585 497

Danimarka 1180 1501 1587 1488 1628 1687 1437 1397 1564 1836 2163 2299 2415 2610 2700 2224

Estonya 12 22 39 54 72 66 61 87 97 128 177 224 259 334 402 381

Finlandiya 554 711 769 794 844 868 741 719 802 1013 1182 1152 1190 1276 1388 1184

Fransa 559 662 672 597 612 605 498 462 521 614 695 679 698 751 796 748

Almanya 626 694 650 568 571 589 541 581 617 786 844 831 849 903 971 919

Yunanistan 317 394 424 399 389 343 312 292 303 381 435 438 458 545 661

Macaristan 120 126 125 129 158 156 137 144 177 223 303 325 337 413 451 389

İzlanda 648 756 826 839 920 997 919 665 706 959 1222 1640 1492 1717 1035 680

İrlanda 500 579 623 617 688 753 720 626 725 912 1132 1208 1286 1452 1452 1145

İsrail 540 505 513 553 513 471 503 588 610 644 774 900 839

İtalya 693 831 831 765 735 743 617 598 615 789 851 858 888 963 975 960

Japonya 645 717 640 570 526 610 644 571 550 596 636 628 586 573 613 660

Kore 195 251 303 294 196 258 310 318 333 371 389 459 509 600 511 413

Lüksemburg 1372 1417 1411 1310 1338 1378 1292 1288 1402 1804 2290 2405 2382 2740 2984 2620

Meksika 85 36 35 55 80 106 85 110 132 95 61 31 -17 -20 -162 18

Hollanda 757 884 971 911 931 988 907 912 948 1181 1398 1504 1619 1748 1988 1862

New Zelanda 227 245 239 251 206 210 182 181 215 267 289 312 288 335 304 282

Norveç 984 1189 1317 1291 1169 1156 1085 1104 1261 1442 1674 1834 1972 2285 2271 1882

Polonya 43 50 73 72 78 87 88 97 102 113 131 163 167 227 269

Portekiz 325 385 400 361 404 405 300 333 387 466 528 535 545 616 605 548

Slovak Cum. 102 107 109 105 104 110 118 110 141 208 261 271 292 330 360 313

Slovenya 244 289 341 423 502 497 511 612 702 772

İspanya 274 317 321 304 337 348 308 303 337 429 494 533 528 588 578 522

İsveç 684 792 966 837 848 820 758 702 791 994 1114 1150 1177 1285 1341 1170

İsviçre 757 883 858 708 768 776 721 755 818 947 1029 1080 1073 1137 1304 1276

Türkiye 33 46 72 80 78 99 99 80 123 185 207 284 279 327 343 300

İngiltere 513 574 606 677 765 792 749 686 733 825 954 954 977 1137 1049 912

ABD 297 308 289 306 324 337 345 337 337 346 357 375 383 385 374 359

Ağırlıklı Ort. 394 440 434 415 417 440 419 405 425 485 528 542 546 586 584 563

Aritmetik Ort. 439 507 531 526 535 554 517 501 547 663 770 817 834 933 953 852



25

Ek- 4: Çevresel Vergi Gelirlerinin GSYİH İçerisindeki Payları (1994-2009) (%)

Ülkeler 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09

Avusturalya 2.46 2.56 2.49 2.74 2.80 2.67 2.36 2.28 2.27 2.20 2.17 2.00 1.81 1.75 1.81 1.78

Avusturya 1.90 2.02 2.24 2.48 2.39 2.40 2.52 2.76 2.80 2.87 2.84 2.76 2.60 2.54 2.51 2.53

Belçika 2.21 2.25 2.43 2.45 2.40 2.40 2.25 2.26 2.20 2.24 2.34 2.34 2.14 2.08 1.96

Kanda 1.67 1.68 1.68 1.65 1.61 1.50 1.37 1.34 1.39 1.37 1.29 1.21 1.17 1.14 1.10 1.18

Şili 1.19 1.19 1.31 1.38 1.47 1.50 1.55 1.63 1.61 1.51 1.32 1.32 1.10 1.19 0.96 1.01

Çek Cumhuriyeti 2.77 2.79 2.70 2.68 2.62 2.77 2.65 2.77 2.71 2.73 2.83 2.96 2.79 2.81 2.83 2.75

Danimarka 4.00 4.32 4.53 4.61 4.97 5.16 4.80 4.66 4.83 4.65 4.77 4.83 4.78 4.57 4.34 3.97

Estonya 0.71 0.86 1.21 1.48 1.76 1.60 1.46 1.89 1.80 1.76 1.99 2.17 2.07 2.07 2.29 2.65

Finlandiya 2.69 2.90 3.13 3.36 3.33 3.44 3.15 2.99 3.08 3.21 3.27 3.09 3.01 2.74 2.73 2.66

Fransa 2.35 2.45 2.50 2.42 2.41 2.44 2.22 2.05 2.14 2.05 2.05 1.94 1.90 1.79 1.74 1.77

Almanya 2.41 2.35 2.24 2.15 2.13 2.25 2.34 2.53 2.52 2.65 2.53 2.46 2.39 2.23 2.20 2.26

Yunanistan 3.53 3.58 3.64 3.49 3.18 2.78 2.71 2.44 2.26 2.15 2.09 2.01 1.94 1.98 2.16

Macaristan 2.93 2.84 2.76 2.82 3.32 3.25 2.95 2.75 2.69 2.70 2.98 2.98 3.01 3.01 2.92 3.02

İzlanda 2.74 2.88 3.04 3.06 3.05 3.17 2.98 2.40 2.28 2.53 2.70 2.97 2.72 2.62 1.97 1.79

İrlanda 3.21 3.00 3.03 2.93 2.91 2.93 2.82 2.30 2.31 2.30 2.47 2.48 2.45 2.44 2.44 2.30

İsrail 3.44 2.95 2.96 2.90 2.74 2.84 2.79 2.69 2.74 2.83 3.15 3.15 3.11 3.31 3.25 3.14

İtalya 3.77 3.81 3.70 3.66 3.44 3.53 3.22 3.07 2.90 3.01 2.83 2.81 2.78 2.68 2.52 2.72

Japonya 1.69 1.71 1.74 1.69 1.73 1.77 1.75 1.77 1.79 1.80 1.76 1.76 1.72 1.67 1.60 1.66

Kore 2.00 2.13 2.41 2.54 2.53 2.60 2.73 2.98 2.75 2.76 2.59 2.62 2.57 2.77 2.67 2.42

Lüksemburg 3.23 2.96 2.92 2.96 2.93 2.81 2.78 2.81 2.77 2.78 3.06 2.95 2.62 2.54 2.49 2.45

Meksika 1.67 1.05 0.89 1.18 1.67 1.96 1.32 1.61 1.87 1.38 0.83 0.38 -0.19 -0.21 -1.58 0.23

Hollanda 3.39 3.42 3.72 3.67 3.61 3.80 3.75 3.65 3.49 3.56 3.73 3.85 3.90 3.66 3.75 3.87

New Zelanda 1.56 1.45 1.31 1.40 1.40 1.37 1.32 1.33 1.39 1.31 1.18 1.14 1.10 1.06 1.00 1.04

Norveç 3.43 3.48 3.61 3.59 3.43 3.24 2.89 2.92 2.98 2.92 2.97 2.81 2.73 2.78 2.43 2.40

Polonya 1.52 1.39 1.79 1.75 1.74 1.98 1.97 1.95 1.96 2.00 1.98 2.04 1.86 2.04 1.94

Portekiz 3.37 3.36 3.40 3.18 3.33 3.26 2.62 2.86 3.04 3.01 3.00 2.96 2.87 2.83 2.56 2.50

Slovak Cum. 2.84 2.33 2.21 2.14 1.98 2.03 2.29 2.01 2.24 2.49 2.55 2.43 2.35 2.18 2.01 1.95

Slovenya 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1.75 2.85 3.11 3.12 2.97 2.98 2.79 2.64 2.62 2.62 3.19

İspanya 2.19 2.14 2.11 2.11 2.22 2.25 2.14 2.02 2.02 2.04 2.02 2.05 1.88 1.83 1.66 1.64

İsveç 2.76 2.76 3.09 2.92 2.95 2.81 2.72 2.75 2.81 2.83 2.77 2.80 2.68 2.54 2.55 2.70

İsviçre 1.96 1.97 1.99 1.89 2.00 2.07 2.07 2.14 2.14 2.13 2.09 2.16 2.05 1.98 1.99 2.00

Türkiye 1.11 1.20 1.80 1.93 1.80 2.50 2.38 2.65 3.50 4.08 3.58 4.04 3.65 3.54 3.33 3.50

İngiltere 2.80 2.88 2.89 2.90 3.07 3.09 2.98 2.76 2.69 2.64 2.59 2.49 2.39 2.43 2.40 2.56

ABD 1.11 1.11 1.00 1.01 1.02 1.01 0.98 0.94 0.92 0.91 0.89 0.88 0.86 0.83 0.80 0.78

Ağırlıklı Ort. 2.36 2.34 2.41 2.43 2.47 2.57 2.48 2.46 2.50 2.52 2.51 2.49 2.37 2.32 2.19 2.27

Aritmetik Ort. 1.89 1.93 1.90 1.86 1.88 1.89 1.78 1.75 1.77 1.81 1.79 1.75 1.68 1.67 1.59 1.64



26

Ek- 5: Çevresel Vergi Gelirlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı (1994-2009) (%)

Ülkeler 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09

Avusturalya 9.05 9.12 8.65 9.63 9.57 9.00 7.79 7.94 7.67 7.37 7.19 6.71 6.17 5.93 6.67 6.22

Avusturya 4.52 4.88 5.23 5.58 5.38 5.45 5.82 6.10 6.37 6.56 6.54 6.51 6.21 6.04 5.88 5.93

Belçika 5.08 5.18 5.54 5.51 5.33 5.32 5.04 5.05 4.92 5.05 5.26 5.26 4.84 4.76 4.44

Kanda 4.66 4.71 4.60 4.44 4.34 4.01 3.79 3.84 4.05 4.01 3.78 3.56 3.48 3.42 3.43 3.75

Şili 6.21 6.26 6.49 7.09 7.59 8.08 7.98 8.28 8.14 7.86 6.66 6.13 4.77 4.97 4.29 5.59

Çek Cumhuriyeti 7.11 7.43 7.49 7.37 7.53 7.72 7.52 7.76 7.46 7.32 7.49 7.88 7.55 7.54 7.84 7.89

Danimarka 8.21 8.85 9.21 9.42 10.08 10.31 9.72 9.62 10.09 9.67 9.73 9.51 9.63 9.36 9.03 8.23

Estonya 4.07 4.07 4.07 4.07 4.07 4.07 4.07 5.16 5.29 7.40 10.24 11.10 10.72 12.24 14.88 14.89

Finlandiya 5.75 6.34 6.65 7.24 7.20 7.49 6.67 6.68 6.90 7.28 7.51 7.03 6.87 6.38 6.33 6.16

Fransa 5.50 5.72 5.67 5.45 5.46 5.40 5.00 4.66 4.93 4.76 4.71 4.41 4.30 4.13 4.03 4.22

Almanya 6.49 6.30 6.12 5.94 5.85 6.07 6.29 7.00 7.11 7.47 7.29 7.07 6.76 6.19 5.95 6.11

Yunanistan 12.66 12.38 10.15 11.49 9.93 8.45 7.97 7.42 6.72 6.73 6.69 6.31 6.10 6.09 6.53

Macaristan 6.74 6.86 7.00 7.45 8.86 8.50 7.67 7.26 7.12 7.15 7.98 7.97 8.10 7.57 7.33 7.72

İzlanda 8.95 9.25 9.40 9.51 8.84 8.58 8.01 6.78 6.45 6.88 7.12 7.31 6.55 6.44 5.35 5.25

İrlanda 9.14 9.24 9.34 9.23 9.27 9.29 9.04 7.91 8.31 8.11 8.29 8.18 7.74 7.87 8.41 8.09

İsrail 7.99 8.22 7.80 7.62 7.88 7.57 7.31 7.55 7.99 8.91 8.86 8.68 9.17 9.64 10.03

İtalya 9.37 9.50 8.86 8.46 8.25 8.31 7.62 7.32 7.01 7.20 6.92 6.88 6.58 6.17 5.83 6.24

Japonya 6.44 6.35 6.43 6.24 6.46 6.70 6.48 6.56 6.86 6.95 6.70 6.41 6.10 5.90 5.82 10.58

Kore 10.10 10.64 11.67 12.48 12.46 12.53 12.07 12.96 11.85 11.49 11.14 10.92 10.28 10.44 10.05 9.44

Lüksemburg 8.79 7.98 7.79 7.54 7.44 7.35 7.10 7.08 7.04 7.30 8.18 7.84 7.32 7.14 7.06 6.60

Meksika 10.59 6.89 5.83 7.39 11.07 12.38 7.82 9.38 11.37 7.96 4.88 2.13 -1.03 -1.17 -7.58 1.35

Hollanda 7.88 8.24 9.08 8.97 9.24 9.48 9.48 9.58 9.32 9.65 10.02 10.01 9.98 9.45 9.60 9.03

New Zelanda 4.26 3.95 3.76 4.04 4.21 4.10 3.90 4.02 4.03 3.79 3.32 3.09 3.00 3.01 2.97 3.31

Norveç 8.40 8.52 8.83 8.66 8.08 7.59 6.79 6.81 6.92 6.91 6.87 6.45 6.21 6.33 5.65 5.80

Polonya 4.12 3.83 4.79 4.78 4.89 5.64 6.00 5.98 5.94 6.14 6.26 6.19 5.47 5.86 5.66

Portekiz 11.52 10.89 10.71 10.02 10.41 9.99 7.99 8.78 9.10 8.96 9.14 8.77 8.34 8.04 7.25 6.58

Slovak Cum. 6.90 7.24 7.02 7.06 5.23 5.62 6.52 5.90 6.57 7.38 7.90 7.58 7.74 7.19 6.76 6.58

Slovenya 4.59 7.62 8.26 8.22 7.79 7.79 7.21 6.88 6.95 7.07 8.54

İspanya 6.66 6.64 6.61 6.41 6.68 6.59 6.25 5.98 5.92 5.96 5.82 5.73 5.15 4.92 4.98 5.34

İsveç 5.95 5.81 6.26 5.79 5.81 5.49 5.29 5.57 5.92 5.92 5.76 5.73 5.54 5.36 5.48 5.78

İsviçre 7.25 7.10 7.08 6.86 7.02 7.21 6.90 7.25 7.16 7.31 7.27 7.40 6.99 6.84 6.83 6.62

Türkiye 6.72 7.17 9.49 9.28 8.52 10.83 9.84 10.17 14.27 15.76 14.89 16.62 14.90 14.71 13.76 14.22

İngiltere 8.48 8.46 8.54 8.47 8.66 8.65 8.21 7.63 7.78 7.69 7.43 6.96 6.55 6.75 6.71 7.44

ABD 4.05 4.01 3.54 3.51 3.51 3.46 3.33 3.31 3.52 3.56 3.45 3.26 3.08 2.98 3.05 3.28

Ağırlıklı Ort. 6.15 6.14 6.00 5.85 5.84 5.90 5.56 5.57 5.84 5.96 5.83 5.57 5.25 5.14 5.02 5.66

Aritmetik Ort. 6.77 6.98 7.09 7.14 7.25 7.51 7.10 7.19 7.43 7.47 7.45 7.26 6.81 6.72 6.46 6.99


www.ersanoz.com


negatİf diŞsalliklarin Önlenmesİnde...

Documents