mikroteze: dializa dhe trasplanti renal ma.vullnet vasku

Dializa dhe trasplanti renal 1

REPUBLIKA E SHQIPERISE

UNIVERSITETI °ALEKSANDER MOISIU° DURRES

DEPARTAMENTI I MJEKESISE

FAKULTETI I STUDIMEVE TE LARTA PREFESIONALE

MASTER PREFESIONAL °INFERMIERI KIRUGJIKALE°

MIKROTEZE: Dializa dhe trasplanti renal

Ma.VULLNET VASKU MPH. M.SC . INDRIT BIMI

Durres, 2014


Disa falenderime.

Punimi dhe realizimi me sukses I kesaj mikroteze nuk do te kishte qene I mundur pa ndihmen e

personave te vecante te cilet kane dhene kontributin dhe ndihmen e tyre .

Falenderoj ne radhe te pare familjen time e cila me ka mbeshtetur ne cdo hap dhe vendim qe

une kam marre .

Falenderoj udheheqesin Prof..Indrit Bimin per ndihmesen e tij ne perzgjedhjen e informacionit

dhe ne idete orientuese ne lidhje me perpunimet e ndryshme te materialit.

Gjithashtu falenderoj Dekanin e Fakultetit te Infermierise ,dhe te gjithe stafin pedagogjik per

mbeshtetjen e tyre gjate gjithe viteve te studimit

Gjithashtu falenderoj stafin mjeksor prane pavionit te hemodializes ne spitalin °American

Medikal Center° Durres.

Shpresoj me te vertete qe ky punim te vleresohet dhe te ndihmoje ne krijimin e nje ideje dhe

imazhi mbi gjithcka qe ndodh ne nje “PAVION HEMODIALIZE”

Disa fjale per ndergjegjen profesionale.

Roli I infermieres prane femijes eshte shume I rendesishem.

Ajo merr pjese per higjenen e ne kujdesjet mjekesore duke patur nje pergjegjesi me te madhe kur

behet fjale per pacient dialize.

.

Ajo siguron transmetimin e informacionit gojor dhe te shkruar midis mjekut dhe ,pacientit dhe

ambientit rrethues.

Infermierja, qe te realizoje misionin e saj,duhet te kete nje ndergjegje profesionale,te dije te

rrespektoje sekretin professional dhe te bashkepunoje ne organizimin e sherbimit.

Infermierja duhet te kete aftesi komunikuese dhe te bashkerendoje punen dhe veprimet e saj jo

vetem me mjeket por edhe me koleget e tjere.


Nje bashkerendim I tille I punes eshte I mundur vetem kur transmentimi gojor dhe I shkruar I te

dhenave eshte cilesor, kur ne gjirin e ekipit eshte gjithemone I pranishem shpirti I ndihmes se

ndersjellte,kur I gjithe personeli I sherbimit mjekesor tregon pergjegjesi seriozitet dhe disipline

ne pune.

Qëllimi i këtij studimi ёshtë:

Njohja me procesin e dializës si metoda kryesore e zevëndësimt te organit të veshkës kur

funksioni i saj eshte tersishtë i dëmtuar

Njohja e zonave gjografikisht me te prekure nga dializa dhe kryesisht nga semundjet e

sistemit renal, qe cojne ne disfuksion te kesaj te fundit.

Paraqitja e disa të dhenave statistikore të pacientëve që përdorin dializen.

Përcaktimi i standarteve të kujdesit infermierore për pacientët qe trajtohen me dializë.

Materiali dhe metoda:

Studimi eshte retrospektiv, pasi jane marre ne studim 185 kartela pacientesh qe kryejne

seancat e dializes ne spitalin “ Amerikan Medical Center” Durres me nje distance kohore

prej 4 vjetesh duke filluar nga 2009 dhe deri me sot.

Kartelat janë vëzhguare me kujdes në të gjithe komponentët ,duke filluar nga anamneza,

historiku i sëmundjes së pacientëve, sa kohë kanë qe trajtohen me dializë, sa herë vijnë

dhe trajtohen etj.

Objektivat :

Fillimi i dializes ne pacientet ne stadin e fundit te funksionit renal , indikacionet per

fillimin e saj .fillimi ne kohe te dializes permireson dhe reabiliton pacientin .

Perzgjedhja e nje strategjie dialize optimal e cila duhet te kufizoje dhe faktoret riskant si

anemia, kequshqyerja, mbingarkesa fluide e vazhduardhe inflamacionin kronik.


Perzgjegjja e donatoreve dhe marrseve te transplantit te veshkave, berja e analizave

laboratorike dhe testeve diagnostike te pacienteve dhe donatoreve ne menyre qe te

parandalojme problemet dhe te kene sa me shume pajtueshmeri te indeve te organit te

transplantuar.

HISTORIKU

Dr. Willem Kolff, një mjek holandez, që punoi per te ndërtuar dializuesin e parë në 1943

gjatë pushtimit nazist të Holandës. Për shkak të mungesës së burimeve në dispozicion, Kolff ju

desh të improvizoj dhe të ndërtojë nje makine fillestare duke përdorur lëkurat, kanaçe pije , një

makinë larëse dhe sende të tjera të ndryshme të cilat ishin në dispozicion në atë kohë. Gjatë

viteve në vijim Dr. Kolff trajtoi 16 pacientë të cilët vuanin nga mos funksionimi i veshkave

akute duke përdorur makinën e tij por rezultatet ishin jo të suksesshme. Pastaj në 1945 një grua

67 vjeçare në koma uremike rifitoi ndërgjegjësimin pas 11 orësh të hemodializë me

dializues. Kjo ishte pacientja e parë që u trajtua me sukses me dializë

Nje permbledhje e zhvillimit te dializes tregon se karakteristikat e dializes standarte kane

ndryshuar krejtesisht nga koha pionere e veshkave artificiale duke cuar ne nje permiresim

dramatik ne rezultatin e pacientit. Ne fillim te viteve 1960, kur u be dializa , nje trajtim i

mirembajtjes per insuficencen renale kronike , séance shume te gjata qe zgjasin 10-12 ore ishin

te nevojshme per nje kontoll minimal te pranueshem te uremise , per shkak te efikasitetit te ulet

te pajisjeve .

Komplikimet teknike te tilla si rrjedhjet e gjakut ne qarkullim jashtetrupor , ndotja bakteriale e

perberjes dializante , normat e luhatshme e te kufizuara dhe ultrafiltacionet ishin problem te

zakonshme qe shkaktojne rezultate te papareshikueshme dhe shpesh te pa kenaqshme.

Dializa e mjaftueshme eshte vleresuar mbi bazen e mungeses se simptomave uremike. Perparesia

e nje orari javor tri here ne jave ne krahasim me dializen dy here ne jave eshte identifikuar ne

fillim ne bazat klinike.

Kur dializatet me efikasitet dhe fistula AV me fluks te larte te gjakut u vune ne dispozicion,

gjatesia e dializes u mund te reduktohet dhe dializa e shkurter (4h-3 here ne jave ose 3h cdo 2

dite) u be stategjia standarte e dializes.

Hipoteza meter2/ore percakton sasine recete te dializes, e cila ishte e bazuar ne konceptin se

vellimi i madh i lendes se tretur te larguar ne jave , me nje siperfaqe te caktuar ne vend te urese

se gjakut dhe kreatinines , ishin te rendesishme per parandalimin e neuropatise uremike, nje

komplikim i mundshem dhe i shpeshte I uremise ne ate epoke . Me vone hipoteza e molekules se

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Netherlands_(1939%25E2%2580%25931945)&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhjx7-Sh572oJkHX2we46Jqk5hjTkQ

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Drinks_can&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhg-qWP7xZZdkqvFGpgNxwcWgEnJSw

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Washing_machine&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhgir_O-1KvvEx8rHixtP3gs6Gnqug

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Acute_kidney_failure&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhg0rsHw4UAVA8Aw2sFIgNUAV7Wptg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Acute_kidney_failure&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhg0rsHw4UAVA8Aw2sFIgNUAV7Wptg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Uremia&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhgu--SVTieEgLVTyYXr-HgFZMlXXg


mesme theksoi kontibutin e rendesishme te perbersve me peshe molekulare te larte ne

toksicitetin uremik .

Ne fund te viteve 1970 , aplikimi I modeleve farmakologjike per ti dhene dializes nje udhezues

shume te sakte per kualifikimin e dializes duke rezultuar ne vitin 1980 ne formularin e indeksit te

dializes Kt/V.

Qe nga analiza e Studimit te Dializes Kombetare te Koperatives, botuar ne vitin 1985, rezultati i

terapise se dializes u lidh me nje kombinim te marrjes adekuate te energjise-proteine dhe nje sasi

e vogel sasiore e pastrimit te solucionit.

Edhe pse provat klinike kane sugjeruar rolin kryesor te kriperave te vogla ne toksicitetin uremik,

prespektiva e nje rezultati me te mire te dializes me heqjen e kriperave te medha toksike nuk

eshte shfuqizuar dhe disponueshmeria e membranave me fluks te larte te cojne ne futjen e

hemofiltracionit ne 1970.

Ky trajtim ka lejuar largimin e kriprave me peshe te larte molekulare nga konvencioni, imiton

punen e veshkave , edhe pse ne hapesirat e vogla solucionet jane te kufizuara nga normat

relativisht te ulta te ultrefiltracionit ne krahasim me pastrimin difuz .

Perzierja konvektive dhe trajtimi radiodifuz i quajtur hemodifiltracion, balancon pastimin e ulet

konvektiv . Nje permiresim I stabilitetit vascular eshte vrejtur edhe ne keto tratime duke ofruar

nje menyre per te parandaluar hipotensionin nga dializa .

Ne mesin e viteve 1980, kur amidoil dializa eshte identifikuar , kjo metode u shfaq si nje mjet i

mundshem per te hequr B2-mikroglobulinen nje solucion me peshe molekulare 11.800 Da qe

akumulimi te shkaktoje depozita te amiliodit .

Konvencionet baze jane trajtimet qe kane dhene nje kontribut te rendesishem ne permiresimin e

cilsise se zgjedhjes se dializes , si dhe rendesine e cilsise se mire mikrobiologjike te ujit eshte e

njohur dhe per trajtimin hemodialize . Prodhimi I membranave dialize pak te prirura per

aktivizimin e komplomentit duke kontribuar ne biopajtueshmerine e trajtimit sidomos kur

perdoret me zgjedhje prane dializes sterile.

Ne fund te viteve 1970 , CAPD u prezantua si nje trajtim alternative te insuficences se veshkave

ne stadin e fundit . Dializa e pare peritoneale u induktua ne trajtimin e isuficences renale kronike

(IRK).

Permiresimi i teknologjise e ka bere dializen peritoneale sot nje modalitet alternative te

vlefshem terapeutik, duke siguruar objektiv per trajtimin ne shtepi duke lejuar nje rritje te numrit

te pacienteve te trajtuar.


1. Veshkat

Qe te flasim per dializen ne rralle te pare

duhet te njohim shume mire anatomine

fispathologjine ndertimin me te hollesishem

te veshkave.

Veshkat janë organe çift, të vendosura në

mënyrë retoperitoneale, dmth jashtë zgavrës

së barkut, në kapsulën yndyrore e cila është e

vendosur në një nga muskujt e shpinës.

Madhësia e veshkës është (3-5cm) x (5-7) x

(10-12),e në peshë është e rëndë 150gr.

Njësia themelore funksionale e veshkes është

nefroni, i cili përbëhet nga dy pjesë:

Figura 1.

Glomerulës- në të cilin filtrohet urina primare

Tubulat- të cilet shtojnë (modifikojnë) urinën filtruese

primare, duke i marrë ose duke I dhënë asaj disa substance të formuara, dhe kështu krijojnë

urinë definitive. Secila veshkë përmban rreth 1.000.000 deri 1.150.000 nefrone, të cilët janë

pergjegjës, për funksionimin e punës normale të vehkës, ndersa numri I nefroneve varet nga

pesha në lindje.

Matja e aftësisë se veshkëes është shkalla e filtrimit glomerular e cila më së shpeshti përcaktohet

me klirensin e kreatinës, e cila paraqet atë sasi të substancëes që eleminohet nga gjaku, gjatë

kalimit të njëhershëm nëpër glomerulat. Vlera normale e klirensit kreatinë përgjithsishtë filtrimi

glomerularë është afër 126 ml/min dhe varet nga numri i nefroneve të ruajtura dhe shtypjes së

ruajtur.

1.1 Funksionet e veshkës

Funksionet më të rëndësishme të veshkës janë:

1. Rregullimi i sasisë së lëngjëve dhe nivelin e elektroliteve në organizëm

2. Formimi i produkteve përfundimtare,metabolizmin e proteinave (urea,kreatinemi etj)

3. Rregullimi i barazisë acido-bazike ( aciditetin e gjakut )

4. Funksioni gjendrorë –formimi dhe sekretimi; Eritropoetinen

Prostaglandinen

Kalikreinën

Aktivizimin e vitaminës D3

Veshka ka funksionet themolore siç është përmendurë,ajo kryen proceset e

filtrimit,sekrecionit,komunikim i proceseve të theksuar.Masa e funksionit së aftësisë së veshkës

është frca e filtrimit glomerularë,e cila më së shpeshti percaktohet me anë të klirsit të kreatinës.


1.2 Si punojnë veshkat?!

Veshka është një nga organet më vaskulare. Qarkullimi i gjakut në kushte bazale është me të

vërtet i madh, kështu që prej atyre çdo minutë qarkullon 1/5 e gjakut, të cilën zemra e pompon në

atë minutë. Qarkullimi i gjakut nëpër veshkë është pesë herë më i madhë se sa në zemër dhe tetë

herë më i madh se në tru. Falë kësaj mbushje me gjakë veshka duke u furnizuar arrin që në

secilin glomerul te zhvillohet proçesi i filtrimit, si pasojë e shtypjes hyrëse të gjakut, e zvogëluar

per shtypjen në glomerul dhe shtypjes së proteinave në plazëm. Me filtrim glomerularë filtrohet

1/5 e ujit nga gjaku, dhe substancat e tretshme në ujë (kriperat, mineralet, glukoza, bikarbonatet,

etj ) e proteina deri në PM ( pesha molekulare ) 50.000 dalton. Protinat me peshë molekulare më

të lartë prej 50.000 dalton dhe elementet qelizore (rruzat e kuqe të gjakut, rruzat e bardha të

gjakut dhe trombocitet) normalisht nuk filtrohen.

1.3 Kur fillohet me dializë?!

Indikacionet absolute per te filluar dializen

Tabela 1. Figura 2.

Një nga parametrat themelorë që cakton kohen e fillimit të dializës, është vlera e shkallës së

filtrimit glomerular. Kur kjo vlerë zvogelohet në 10-15 ml/min, tek te sëmurit me diabet edhe në

20-25 ml/min egziston nevoja e aplikimit të disa metodave të zëvëndësimit te funksionit të

veshkave, përvec

klirensit te kreatinës është me rëndësi gjëndja e përgjithshme e të semurit, pranisë së diurezës së

ruajtur si dhe gjëndjet komorbide, gjërësisht prezenca e sëmundjes, prezenca e organeve te tjera

të sëmuara ose të sistemit ( zemra, trakti digjestiv ), etj.

Një parametër i rëndësishëm i fillimit të dializës është gjithashtu edhe niveli i kaliumit në serum,

i cili rritet zakonisht te të sëmirët që e zvogëlojnë sasinë e urinës së më shumë është i varur nga

dieta dhe aplikimi i disa barnave.

Paraqitja e simptomave te uremise eshte nje indikacion absolute per dializen . megjithate , kjo

eshte nje praktike e mire per te ndaluar crregullimet klinike te renda metabolike duke filluar

terapine para se te fillojne simptomat nga rritja e nivetit te toksinave si azotemia , kreatinemia,

fosfatemia , kalemia etj

Hiperkalemia , jo medikamentoze.

Hematuria.

Mbingarkese lengjesh ose edema pulmonare .

Hipertensioni , rezistent ndaj mjekimit .

Perikarditi .

Anoreksia , nausea, te vjella .

Isuficenca renale kronike (IRK).

Filtrimi glomerular eshte nen 10ml/min (GF).

Neuropati uremike .


Pacientet ne insuficence renale kronike duhet te paraqiten per dialize, kur pastimi i kreatines

eshte ne rangun 15-20ml/min dhe dializa duhet filluar n.q.s. malnutracioni eshte zbuluar ose kur

kontolli I hipertensionit ose hiperfosfatemise eshte i pakenaqeshem. Rekomandimi i forte eshte

qe te most e vonohet fillimi i dializes kur GFR e mbetur eshte me pak se 10ml/min.

2. Llojet e dializës

Ka dy lloje kryesore të dializës, ato janë pikërisht:

Hemodializa

Dializa peritoneale

2.1 Hemodializa

Hemodializa paraqet pastrimin e gjakut nga produktet e metabolizmit të cilat filtrohen dhe

largohen përmes membranës artificiale gjysëm përshkuese e cila gjendet jashtë organizmit. Vetë

fjala hemodializë është me prejardhje greke dhe përbëhet nga fjalët HEMO- çka do të thotë

GJAKU dhe DIALIZA, që dmth, lirimi nga diçka. Proçesi i hemodializës i zëvëndëson disa nga

funksionet e veshkës. Me këtë veprim largohen produktet përfundimtare të metabolizmit të

proteinave ( urea dhe kreatinina, etj ), gjithashtu rregullon sasinë e elektroliteve dhe aciditetin në

organizëm. Me këtë process nuk mund të zëvendësohet funksioni i veshkës e cila është

përgjegjëse për sekretimin e hormonit pergjegjës për funsionimin nomal të palcës kockore (

ERITROPOETINE ), bën rregullimin e shtypjes së gjakut me anë atë ( renin, bradikinin,

kalikrein, prostangladin ) dhe aktivizimi i vitaminës D3.

Principi i Hemodializës

Hemodializa është këmbimi i

molekulës përmes mëmbranës

gjysëm përshkuese, në bazë të

proceseve të DIFUZIONIT dhe

ULTRAFILTRACIONI.

DIFUZIONI

Difuzioni- ështe kalueshmëria e

molekulës perms membranave

gjysëm lëshuese nga mjedisi më i

madh në mjedisin me koncetrim më Figure 2

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Hemodialysis&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhjgroRXpQSR49d3QHvCHIcRvWoJkg

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&langpair=en%7Csq&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Peritoneal_dialysis&rurl=translate.google.com&usg=ALkJrhgC0RKZ2l1HZZUtX6i7vFn7QF5CUw


të vogël. Në proçesin e hemodializes produktet perfundimtare të metabolizmit së protinave siç

janë: urea, kreatinina, acid urik, të cilat gjenden në koncetrim më të madh në gjakun e të sëmurit

për shkak të punës së keqe të veshkave, kalojne përmes membranës artificiale gjysëm përshkuese

dhe kalojnë në lëngun e dializës dhe në këtë mënyrë largohen. Me këtë process kryhet rregullimi

I niveleve të materieve toksike dhe nivelet të elehtrolitëve në gjakun e të sëmurit.

ULTRAFILTRACIONI

Ultrafiltracioni- është kalim i lëngut dhe substancave te tretura në të nga vendi me shtypjen më të

madhe në atë me shtypjen më të vogël. Gjatë hemodializës shtypja e gjakut në membranë është

më e madhe se sa shtypja e lëngut të dijalizës kështu që vjen deri te kalimi I lëngut prej gjakut,

qe gjenden me shumicë per shkak funksionimit të keqe të punës së veshkës në lëngun e dijalizës

ku bëhet largimi I saj prej organimit. Në këtë process bëhet rregullimi i sasisë së lëngjeve në

organizmin e të sëmurit qe vtrajtohet me hemodializë.

2.2 Aspekti teknik i hemodializes

Për pregatitjen e të sëmuarit për hemodialize të mirë, duhet të sigurohen:

Aparati për hemodializë

Dializatori dhe tretësit për hemodializë

Heparinizimi adekuat

Sistemi për perpunimin e ujit për dializë

Paisja e nevojshme për hemodializë:

Segmenti I gjakut

Segmenti dializativ

Segmenti i gjakut:

Linjat e gjakut

Pompa e gjakut hemodilizatori

Antikuagulimi

2.3 Hemodializa kryhet nepermjet tre akseseve

Aksesi mund të jetë:

• një kateter,

• një fistul, ose

• një graft.


Kateteri mund të vendoset në kofshë (femoral)

ose në qafë (jugular) ose poshte klavikules

(subclavikular). Kateteri zakonisht përdoret për

një kohë të shkurtër, pasi janë shumë të ekspozuar

për infeksione. Është shumë e rëndësishme që

nëse keni një kateter si akses dhe keni

temperaturë të lajmëroni menjëherë mjekun tuaj

të dializës.

2.4 Kujdeseni për kateterin :

Sigurohuni që kateteri juaj është i klampuar (i mbyllur) në fund të dializës;

Mbroni zonën nga uji dhe papastërtitë sa më shumë të mundeni;

Mbajeni zonën të paster, të thatë dhe të fashuar gjithmonë;

Pastrojeni dhe bandazhojeni zonën mbas çdo trajtimi;

Komunikoni menjëherë me mjekun tuaj, nëse keni temperaturë, skuqje apo fryrje në

zonën përreth kateterit.

Kateterin mbas cdo seance dialize duhet te pastrohet me 20-40 ml sol fiziologjik dhe

duhet ta mbushim me heparine perkatesisht sa eshte shenuar mbi kateter, zakonisht pjesa

arteriale e kateterit merr 2-3ml me shume se pjesa venoze per te menjanuar bllokimin nga

kuagulat dhe mpiksja e gjakut

Kareteri duhet te mjekohet me teknika sterile sic do procedure tjeter mjeksore, me

garza sterile pastrimi duhet te behet nga qendra per ne periferi te kateterit

Nese shikojme shenjat e infeksionit si skuqe prania e qelbit, temperature lajmerojme

menjehere mjekun e dializes.

Fistulat mund të krijohen në pjesën e poshtme, ose

të sipërme të krahut. Një fistul bën lidhjen e një

arterie me një venë për të lehtësuar kështu kryerjen e

dializës. Fistula është aksesi më i preferuar për të

kryer dializë dhe mundësia e infeksionit është shumë

herë më e vogël.

Një fistul kërkon një kohë prej një muaj të piqet pasi

është krijuar, por kjo mund të shkojë deri në katër

muaj, pasi varet nga ndërtimi i enëve të pacientit.


Pjekurine e nje fistule mund ta shikojme si me ane te eko dopleri ,FVA duke na percaktuar ne

menyre te qarte fluksin e gjakut arterio-venoz, por mund ta shikojme edhe me ane te

askultacionit dhe palpitacionit te fistules.

Zakonisht me te shpeshta jane fistulat brakiale per shkak te dimesionit dhe vendosjes me e

pershtateshme anatomike per krijimin e nje fistule.

Grafti është një tub special artificial sintetik që lidh

një arterie me një venë. Graftet nuk janë aq të sigurt

sa fistulat dhe risku i infeksionit është më i lartë.

Por ne krahasim me kateterin preferohet me shume

se mundesite e infeksionit dhe efektet ansore jane

shume here me te uleta.

2.5 Si të kujdeseni për fistulin ose

graftin tuaj: • Mbani të pastër zonën përreth aksesit;

• Përdoreni aksesin tuaj vetëm për dializë;

• Mos lejoni t’ju marrin gjak apo t’ju matin tensionin

në krahun e aksesit;

• Mënjanoni veshjen e rrobave të ngushta apo

bizhuterive në dorën ku keni aksesin;

• Mbroni aksesin tuaj nga goditjet;

• Mos ngrini pesha me dorën ku keni aksesin;

• Mësoni ku duhet të vendosen age-fistulat në

aksesin tuaj;

• Sigurohuni që infermieri juaj kontrollon aksesin

përpara se të fillohet dializa;

• Komunikoni menjëherë me mjekun tuaj, nëse vini re ndonjë skuqje, fryrje apo ndonjë ndryshim

tjetër në aksesin tuaj.

2.6 Largimi i lendeve te tjera toksike nga dializa

Semundshmeria dhe vdekshmeria e pacienteve te dializes ka qene e lidhur me uren kinetike

pavarsishte nga toksiciteti I ulet I kesaj lende. Ne te vertete, ureja eshte vetem nje shenues I kesaj

lende me peshe molekulare te ulet dhe toksiciteti uremik lidhet kryesisht me kete klase te

toksinave. Megjithate porva klinike konfirmon se lendet e tretura me peshe molekulare te

madhe kontribojne ne toksicitetin uremik. keshtu qe strategjite alternative te dializes jane te

nevojshme per te permiresuar heqjen e tyre .


B2-mikroglobulina

Eshte nje protein pergjegjse e amiloidaze se dializes , disa faktore kontribojne ne manifestimet

klinike te amiolidazes te tilla si perberje e dializates dhe cilesia e saje mikrobiologjike . Faktore

te tille, te cilet kane ndryshuar gjate viteve te fundit si pasoje e permisimeve te pergjithshme ne

kujdesin e dializes, mund te shpjegoje pse prevalnca e amiloidazes eshte ne renie. Parandalimi

ose vonesa e semundjes mund te jete mundur duke perdorur membrane sintetike me fluks te

larte per hemodializesn dhe hemodiafiltrimin.

Per te permirsuar heqjen e nje lende te tille ekulibri I ngadalshem I shperndarjes se vellimit te

saje ne plazem duhej te merrej parasyshe. Perndryshe terheqja e larte postedializes do te anuloje

reduktimin e dialize-nxitesit te perqendrimit te plazmes . reduktimi I thjeshte I intervalit te

dializes ne hemodializen e shkurter ditore , ka efekte uljen e B2-mioglobulines se plazmes, as ka

hemofiltracionin ditor te ulur ne perqendrimin normale.

Hemocistina

Hiperhemocistenemia eshte nje faktore rreziku I pavarur per semundjet kardiovaskulare ne

pacientet kronike me hemodialize dhe me trajtim me acid folike normalizon hemocistinen

totale(tHcy) vetem ne nje pakice.

Dielizeret e reja me pershkueshmeri te larte mund te cojne ne reduktim te ndjeshem, por jo ne

normalizimin e perqendrimit te tHcy para dializes ndersa membrane me fluks te ulet deshtojn per

te treguar efekt ne kete lende te tretur.

Komplementi

Sistemi I komplementit mund te aktivizohet ne qarkullimin jashtetrupor edhe nese membranat e

biopajtueshmerise jane perduror. Kompleminti eshte nje faktore I rendesishem ne gjezen e

mikroinflamacitonit dhe aterogenezes se pershpejtuar ne ESRD dhe disa autor kane theksuar

avantazh potencial heqjen e faktorit D me dialize me flukes te larte.

Leptina

Leptina eshte prodhuar nga qeliza dhjamore dhe perfshihet ne rregullimin e peshes trupore. Ne

pacientet ne dialize me fluks te larte hemodiafltrimi u vrejte nje reduktim I vlerave fillestare ne

serumin pa leptin, ndersa leptina e lidhur ,mbeti e paprekur. Studime te tjera kane treguar se

dializa me dializer me fluks te larte dhe hemodiafiltrim cuan ne nje ulje te konsideruesheme te

perqendrimit te leptines.

Fosfatet

Fosfatet kinetike jane lende me peshe molekulare te medha. Eshte kerkese e post-dilizes duke

reflektuar ne nje ekuiliber te ngadalte te interndarjes dhe shuma te largohet nga dializa eshte

gjithmon e mjaftueshme per te balancuar futjet e fosfatit kur permbajtja e proteinave ne djete

eshte e pershtatshme. Perdorimi I membranave me flukes te larte per hemodializen dhe rritja e

siperfaqes se membranes dializer mund te heqi me me efikasitet fosfatet. Dializa ditore nuk


duhet te jete ne gjendje te krijoje nje ekulibrim te fosfatit dhe nje reduktim te nevojes per

lidhesit e fosfateve, pavarsisht nga nje rritje e marjeve te proteinave.

Duhet theksuar qe pacientet qe sapo fillojne hemodializen bejne senca me te shkurtera dhe pak

me te rrradha deri sa te ambjentohen per sa kohe edhe gjendja dhe analizat e lejojne kete.

2.7 EFEKTI I DIALIZES NE PROBLEME TE VECANTA KLINIKE

Anemia

Terapia me e mire per uremin e lidhur me anemin eshte administrimi I epoietines dhe

darbepoietines dhe plotesimi I duhur I hekurit. Dializa ploteson efektet e eritropoetines dhe ne

disa pacient mund te arrije nje Hb adekuate per ta. Biopajtueshmeria e membranave mund te

demtoje mbijetesen e eritrociteve duke rritur te ashtuquajturen stresi oksidante per shkak te

aktivizimit te leukociteve pas kontaktit me membrane. Membranat e veshura te vitamines E

duket se reduktojne stresin oksidante lidhur me dializen keshtu qe rezultate te ngjashme mund te

meren lidhur me administrimin e vitamines D. Aktivizimi I leukociteve gjithashtu mund te

kontriboj ne vazhdimisine e nje statusi inflamator kronik I identifikuar perms proteinave

anormale te plazmes ne fazen acute te tilla si MSA-ne dhe protein C-reaktive. Ne keto kushte

reagimi ndaj EPO eshte ne baze te nivelit te Hb te pacientit.

Keqyshqyerja

Keqyshqyerja eshte nje problem I zakonshem I insuficences renale kronike ,manifestohet

shpesh dhe shpejt GRF ulet nen 50. Keqyshqyerja ne pacienten me dialize ze 20-70% te tyre.

Shkaqet e keqyshqyerjea jane vete dializa( shume lende ushqyese humbasin me dialize)m efekti

hiperkatabolik I membranave te biopajtueshmerise se dializes, acidoza metabolike dhe

inflamacioni kronik. Role ne kequshqyerje luajn masat terapeutike , medikamentet dhe

kufizimet e ushqyerjes.

2.8 Komplikilmet sistemike

Aneurizma e anastomozes se fistules eshte komplikacioni me i veshtire dhe me efekte

ansore me te shumta.

Komplikilmet sistemike të krizës vaskulare shkaktohen kryesisht nga ngarkesa kardiake. Fluksi

I gjakut ne nje fistule arteriovenoze të formuar në zonën e kycit të dorës menjëherë pas

operacionit është 291 ± 187 ml/min.

Megjithatë, pas një periudhe kohore pas krijjimit te fistulës, lumeni venoz dhe arterial

anastomotik do të zgjerohen gradualisht, gjithë zonën duke e bërë të tërë zonën anastomotike

plotësisht funksionale. Nëse hapja anastomotike është shumë e madhe, rrjedha e gjakut i cili

është rreth 5-10 për qind të prodhimit të zemrës në kohën e formimit, mund të rritet në 15 deri në

20 për qind, duke shkaktuar mbingarkesë të zemrës e cila nganjëherë çon në dështim të zemrës.

Anemia shoqëruese është një faktor i rëndësishëm i cili mund të përkeqësojë këtë problem.


Mos funksionimi kardiak I zemrës që vjen si pasojë e një devijimi të tepruar mund të trajtohet

duke mbyllur këtë devijim dhe ndërtimin e një tjetër fistule arteriovenoze me një rrjedhje të

gjakut më të vogël, apo duke zvogëluar sasine në hyrjen e arterie ose daljen venore të fistulës

me një copëz metali ose shirit Tefloni . Kjo njihet si metoda fashimit.

Fig. Arteria radiale dhe vena

cefalike janë ringjitur pas

heqjes së rrethit anastomotik

të zgjeruar. Një copë tabaku

E-PTFE sheet është përdorur

për të parandaluar zgjerimin

e plages. Shigjetat tregojnë

zonën anastomotike (në të

majtë) dhe organi I

transplantuar E-PTFE

(djathte)

mekanike (trombozë, infeksion ose hemorragji, trombozë të venës subclavia, trombozë

venë superiore subclavian ose kateterit jugular)

infektive jane shume te pranishme ne kateteret me afat t e shkurter perdorimi , si edhe ne

grafte, infeksioni mund te jete i lokalizuar, por duke patur lidhje me qarkullimin e madh

te gjakut, mund edhe te perhapet ne te gjithe organizmin duke konstatuar me infeksione

te ndryshme si : (celuliti, kolonizimi i kateterve, bakteriemija e përkohshme, meningiti,

endokarditi, osteomieli)

kardiovaskulare gjithashtu nje nder komplikacionet e hemodializes eshte edhe prishja

apo crregullimi i punes se zemres duke e cuar ne nje organ hipertrofik me probleme nga

me te ndryshmet si:(hipotension , aritmia, embolia e ajrit, tamponada e zemrës,

fibrilacion arterial, apo edhe infrakt miokardi)

Pulmonare (dispnea për shkak të reaksioneve anafilaktike, si dhe nga edema pulmonare)

metabolike (hiponatremia, hipernatremia, hipokalemia)

Të tjera (ethe për shkak bakteriemise, hemorragji (gastrointestinale, intrakraniale, e

syve), kruarje, konvulsione, dhimbje te muskujve, shqetësim, pagjumësi, )

2.9 Komplikacionet Lokale

Stenoza dhe bllokimi

Bllokimi është shkaku më i shpeshtë I një krize vaskulare. Faktorët që kontribuojnë, që duhet të

shmangen dhe të trajtohen që në fillim janë: Hipertensioni I shkaktuar nga heqja e tepruar e

Figure 2


lëngjeve;, infeksioni hiperkoagulimi, turbullirë në, ose pranë, degët të anastomozës apo, dhe

kalcifikimi metastatic e mureve të enëve të gjakut. Declotimi mund të bëhet duke përdorur një

kateter Fogarty ndjekur nga sasi intravenoze heparine (5000 UI) dhe urokinase (30,000-60,000

U). Megjithatë, një fistulë arterioveoze, I një stenozë para-ekzistuese e venës kulluese është

zakonisht një nga faktorët që kontribuon në bllokimin e saj. Në rrethana të tilla, riparimi

kirurgjikal ose një angioplasti percutanea transluminale e pjesës stenotike në kombinim me

declottimin është i rekomanduar.

Infeksioni

Infeksioni haset shpesh tek pacientët me kateter dhe kanjula qendrore, por është i rrallë në

fistulat arteriovenoze vendet që gjendet me shpesh jane vendet ku pacienti eshte shpuar. Në disa

pacientë zona anastomotike vetë mund të infektohet si rezultat I një bactereomie ose septicemie.

Organizmat përgjegjës janë zakonisht aureus dhe epidermidis Staphylococcus, e ndjekur nga

Escherichia coli. .

Shkaqet e infektimit janë:

(a) dezinfektimi jo I duhur i lëkurës,

(b) ndotja e gjilpërës

(c) manipulimet e gjilpërës gjatë hemodializë,

(d) kruarje të vendit të shpuar nga gjilpëra, dhe

(e) ndotja gjatë kohës së larjes.

Meqënëse Aureus dhe epidermidis ,janë cilësuar si organizmat shkaktarë të infeksionit,

cefalosporina dhe penicillins β-lactamase janë antibiotiket e parë për të kuruar infeksionin,

me përjashtim të rastit kur ekziston mundesia që infeksioni të jete tej e reziztent, atëherë

rekomandohet të përdoret Vankomicin. Shpesh hapja e plagës dhe kullimi I saj bëhen të

nevojshme kur krijohet një abses. Zona e prerjes apo hapjes së plagës duhet të zgjidhet në

mënyrë që të shmangen venat e kullimit, për të shmangur një hemoragji massive të

mundshme. Një lungë e cila nuk është e drenazhuar shpesh rezulton në një këputje spontane

duke shkaktuar gjakderdhje masive, pasi në qoftë se kjo ndodh brenda venave, bacteraemia,

mund të çojë në endokardit.

Për të ndaluar gjakderdhjen, ushtrohet presion i fortë me gishtat në zonën anastomotike për të

kufizuar fluksin arterial dhe pastaj rekomandohet aplikimi I një i një fashe për ndaljen e gjakut.

Nëse hemostaza nuk është e plotë, lidhja e venes më të afërt dhe venës skajor në zonën e

dëmtuar rekomandohet aplikimi lokal i garzës me kompresion.

2.10 Heparinizimi gjate hemodializes

Heparinizimi gjate hemodializes mund te behet ne dy menyra:

Ne menyre manuale duke e ndare gjysem ne fillim te hemodializes, dhe gjysmen tjeter ne

varsi te jetegjatesise se heparines se perdorur.

Dhe ne menyre automatike, ne formen e shiringes elektrike e vendosur posacerisht ne

makinen e hemodializes.


Rrjedhja e gjakut nëpër qarkullimit ekstrakorporal aktivizon rrugen e brendshme të koagulimit

duke e çuar ne formimin e trombit dhe fibrinës, gjithashtu trobmocitet ngjiten me sipërfaqen

artificiale të apartit të dializës që çon në adezionin dhe agregimin tropmicitar dhe rezultati final I

ndërveprimit tromocide-protrombine dhe fibrines është formimi I trombit.

Heparina

Heparina është antikoagulanti më I përdorur

për të parandaluar mpiksjen e gjakut, në

qarkullimin e ekstrakorporale te pacientë që

bëjënë dializë.

Heparina e pafraksionuar, shton adezionin e

trombociteve tek membrane e dializës, dhe

mund të ulë në mënyrë të shpejtë numrin e

trombociteve gjatë hemodializës.

Heparina me peshë molekulare të ulët,

shkakton më pak trombocitopeni gjatë

hemodializës prandaj ato po përdoren më

shumë.

Efekti antitrombotik I Heparinës standarte

dhe asaj me peshë molekularë të ulët është e

njëjtë ne hemodializë. Trajtimi afatgjatë me

heparinë mund të shkaktojë një ulje triglicerideve dhe kolesterolit të pacientët që bëjnë

hemodailizë. Përdorimi I heparinës PMU shoqërohet me rrezik shumë të ulët për trombocitopeni

të shkaktura nga heparina.

Proçedura standarte e heparinizimit, përfshin administrimin e një bolusi fillestar heparine para

lidhjes së pacinetit në qarkullimin ekstrakorporal dhe infusion të vazhdueshëm me heparinë gjatë

hemodializës. Meqë doza e heparinës që nevojitet mund të varijojë në pacjentë të ndryshëm dhe

mund të ndryshojë gjatë kohës së dializës në të njëjtin pacient, ateherë, doza e heparinës që duhet

dhënë, duhet të vlerësohet nëpërmjet kryerjes së herëpashershme të PT-INR. Doza e heparinës,

duhet të rivlerësohet nësë shohim mpiksje të gjakut ose hemoragji. Nësë mpiksja e gjakut ndodh

pavarsisht nga heparinizimi, antiagulimi duhet të ndryshojë për ndërveprim të trompocideve me

membranën dializues dhe në këto raste është e arsyeshme të trajtojmë pacinetin me medikamente

antiagreguese, si përshembull, doza te vogla aspirine.

Organizimi Hemodializës

Në shumicën e vendeve të Europës Prëndimore hemodializa, zhvillohet në qendra të specialiuara,

e cila mund të jetë e integruar Brenda spitalit. Qëndra ofron një shërbim mjekësor të plotë dhe

monitorim nga afër dhe gjatë trajtimit. Ky trajtim është I shtrenjtë prandaj janë zhvilluar

programe që I mësohet pacientit, të bëjë vetë hemodializën. Pacientë të zgjedhur me risk

mjekësor të ulët, mund të trajtohen për ta bërë hemodializën në shtëpi, nësë ka mbështetjen e një

antari të familjes dhe hapësirë të mjaftueshme në shtëpi. Megjithatë, popullariteti I hemodializës

Figure 1


në shtëpi ka rënë për shkak të një numri me rritjen që pacientët të trajtohen me dializë me

pertoronale, dhe rritjes së numrit të qëndrave të dializës.

2.11 Menazhimi infermieror në pacientet me dialize Kujdesi infermieror

Kontrolli mjekësor dhe kujdesi infermieror I pacientit në trajtimin kronik me HD është mjaft I

rëndësishëm në cilësinë e jetës dhe zgjatjen e saj në këto pacientë.

1-Kontrolli diabetit

Cdo pacient hemodialize ne momentin qe fillon seancen e dializes eshte e induktuar qe ti matet

vlera e glicemise, dhe te dokumentohet ne kartele dhe vlera ti referohet mjekut te repartit te

dializes ,dhe per cdo gje jashte normales merren masat perkatese.

Pacienti pyetet per menyren e marrjes se isulines apo ndryshime qe mund te kete bere ne kohet e

fundit ne mjekim dhe ne sasine e marrjes. Vlerat e glicemise duhen te maten shpesh gjate

seances se hemodializes, per shkak se vete demodializa shkakton dryshime nga vlera normale.

2-Kontrolli I HTA

Kontrolli i tensionit arterial duhet te jete i rregullt gjate gjithe seances se dializes , cdo 30 minuta

duhet te matet dhe te dokumentohet ne kartele dhe ne raste se vlerat nuk jane normale duhet te

njoftohet mjeku.

Tensioni arterial eshte nje nder shejat vitale te ketyre pacienteke qe peson ndryshime me te

shpeshta por qe rezultojne me pasoja nga me e lehta si nje gjendje te fikti deri ne prishjen e

fistules nje nder komplikimet me te renda per pacientit te dializes. Prandaj tensioni arterial

kerkon nje kujdes te vecante , qe te mbahet ne vlera normale.

3-Kontrolli I anemisë

Anemia eshte nje tjeter komplikacion i hemodilalizes qe kerkon nje vemendje te vecante jo

vetem gjate mjekimit ne seancene hemodializes por edhe gjate pjeses tjeter te kohes nepermjet

djetes dhe suplementeve extra.

Kujdesi infermieror kosiston ne shpjegimin e nje djete dhe regjimi ushqimor sa me te

pershtateshme per pacientin, si dhe dhenja dhe berja e mjekimit sipas rekomandimit te mjeku,

gjithashtu duhet qe ketyre pacienteve tu shmanget edhe qendrimet e gjata ne shtrat pa levizur

sepse kane nje rrisk me shume per te formuar dekubituse.

4-Kontrolli I komplikacioneve kardiovaskulare

Sistemi kardiovaskulare eshte sistemi qe peson me shume komplikacione gjate trajtimit me

hemodialize duke filluar nga me e lehta si ndryshime te TA deri ne aneurizma te fistules si dhe

atrofizim i zemres per shkak te nje sasie gjaku te pompuar ne menyre te pavarur nga sistemi

kardiovaskular dhe qe kjo e fundit con ne nje mosfuksionim normal i zemres dhe punes se saje.

Prandaj duhet qe menjehere pasi shikojme nje ndryshim apo sintoma jo normale lajmerojme

menjehere mjekun.


5-Kontrolli I kequshqerjes

Duhet të kini parasysh që dializa nuk kuron. Dializa nuk zëvendëson punën që kryenin veshkat

tuaja. Ushqimet që ju hani dhe lëngjet që merrni pasi përpunohen nga trupi nuk mund të

eliminohen, duke bërë kështu që azotemia dhe elektrolitet në gjakun tuaj të rriten. Këto janë

arsyet kryesore për të cilat ju duhet të bëni ndryshime në dietën tuaj.

Disa pacientë mendojnë se mund të hanë apo të pinë çfarë të duan, sidomos gjatë dializës, dhe

kjo është shumë e gabuar.

Shmangni ushqimet që përmbajnë shumë kalium, si çokollata, patatina, koka-kola, bananet,

kikirikët.

Nëse ju do të përdorni gjatë dializës ushqime me shumë kalium duhet të paktën 5 orë për

ushqimet e thata, që të përthithen nga zorra, dhe rreth 10 orë për ushqimet e lëngëta, kështu që

dializa nuk mund t’i eliminojë këto shtesa dhe ju i merrni me vete këto shtesa.

Gjatë dializës mund të hani ushqime si:

• sandviç me mish, pulë, vezë ose djathë;

• bukë me gjalpë ose kek;

• krekers pa kripë ose biskota.

Nëse ju keni tension të ulët është mirë që të shmangni ngrënien e ushqimeve gjatë dializës, pasi

ato kanë tendencë t’ju ulin akoma më shumë tensionin.

6-Kontrolli I Higjenës

Higjena eshte nje tjeter element i rendesishem , qe duhet te ruhet si gjate seances se hemodializes

dhe jashte saje, per arsyje se pacientet hemodializante kane nje rrisk me shume per infeksione

nga me te ndryshmet.

7-Rruajtja e kontrollit të fistulës

Fistula eshte gjeja me e rendesishme per pacientet e dializes, prandaj ne aspektin infermieror

duhet tu komunikojme pacienteve se si ta ruajne dhe kontrollojne ate.

• Mbani të pastër zonën përreth aksesit;

• Përdoreni aksesin tuaj vetëm për dializë;

• Mos lejoni t’ju marrin gjak apo t’ju matin tensionin në krahun e aksesit;

• Mënjanoni veshjen e rrobave të ngushta apo bizhuterive në dorën ku keni aksesin;

• Mbroni aksesin tuaj nga goditjet;

• Mos ngrini pesha me dorën ku keni aksesin;

• Mësoni ku duhet të vendosen age-fistulat në aksesin tuaj;

• Sigurohuni që infermieri juaj kontrollon aksesin përpara se të fillohet dializa;

• Komunikoni menjëherë me mjekun tuaj, nëse vini re ndonjë skuqje, fryrje apo ndonjë ndryshim

tjetër në aksesin tuaj.

3. Dializa peritoneale

Dializa peritoneale kerkon shkembimin e lengjeve dhe lendeve te tretura mes kapilareve

peritoneale te gjakut dhe nje zgjidhje e dializes ne zgavren peritoneale neper *membranen* e cila

perbehet nga nje mure vaskulare, intersticiumi, mezoteliumi. Levizjet e lendeve ndjekin ligjet

fizike te difuzionit dhe transportit konektiv, ndersa levizjet e lengjeve lidhet me osmozen.


Lendet e treturaTransferimi I lendeve te tretura neper membrane peritoneale ndodhe nepermjet

dy mekamnizmave te medha , perhapjes dhe konveksionit. Shkalla e transportit te lendeve te

tretura nga difuzioni eshte ne propocion me diferencen e perqendrimit ndermjet gjakut ne

kapilaret peritoneal dhe lengjeve ne PD.

Faktori peritoneal I cili eshte

pergjegjes per shtrirjen e zones se

kontaktit midis peritoneumit dhe

fluideve te dializes percakton

pershkueshmerin e membranes

peritoneale. Lendet kalojne nga gjaku

ne kapilaret peritoneal ne zgavren e

mbushur te dializes peritoneale ku

duhet te kalojne te pakten tre strukturat

qe mund te ofrojne rezistence , mur

kapilaresh, indet intersticiale dhe

shtresa mezoteliale celulare. Difuzioni

dhe UF (ultrafiltrimi) ndodhe ne dy

drejtime ne te gjithe kete rezistence.

Eshte e njohur tashme qe ka *tre pore*

efektive qe shpjegojen transportin

kapilare. Kjo teori e tre prova njeh:

Figure 4

Poret ultrasmall (shume te vogla te madhesise 3-5A) qe lejojn transportin e likideve por jo te

lendeve te tretura, keto jane identifikuar ne mezoteliumin dhe endoteliumin kapilare. Glukoza

eshte efektive si nje agjent drite kristaloid osmotic te madhesis se vogel 2-3A, pasi ajo vepron ne

kete nivele. Rreth 50% e UF transkapilare ndodhe neper keto pore.

Poret e vogla (40-50A) colloid osmoza ndodhe ne kete nivele.

Poret e medha (>150A) jane te perfshira ne transportin makromolekulare.

Per shkak te barrieres shume te nderlikuar te barriers transperitoneale te likideve dhe te lendeve

te tretuar ajo eshte e lehte per te konsideruar kete system si nje membrane. Modeli tre-poret e

parashikon pershkueshmerin kapilare te pakten ne dy drejtime te ndryshme , nje transqelizore

poret neper poret ultrasmall dhe te tjera perms shtegut dominues transkapilare per ujin dhe

lendet te vogla te tretura.

Ka disa lloje të dializës peritoneal

1. Dializa peritoneal me nderprerje (DPN) - mund të jetë manuale dhe automatike.

Dializa peritoneal me nderprerje manuale është forma më e thjeshtë e dializës peritoneale, është

përdorur në trajtimin e veshkave me dëmtime akute, dhe siguron pastrimin më të madh të

grimcave të tretretura.


Dializa peritoneale me nderprerje automatike është bazuar në një sistem automatik qe qarkullon

dhe heq infuzionin e dializatit, dhe mund të përdoret në trajtimin e pacientëve me dëmtime

kronike të veshkave.

2. Dializa peritoneale ambulatore (CAPD) vazhdimishtë bëhet 4-5 herë në ditë. Ajo ka një

normë të ulët të peritonit.

3. Dializa peritoneale ciklike (CCPD) - i referohet afat të ndryshimit të gjatë pa pajisje

automatike për ciklin e gjatë shkëmbimit të shkurtër me një pajisje automatike për ciklin

e gjatë te natës.

Komplikimet e dializës peritoneale

mekanike (hematoma në traktin peritoneal, gjakderdhje intraabdominale, rrjedhjet e

dializatit përgjatë kateterit, pengesa te kateterit nga gjaku, fibrina,);

infeksionet (peritonit, infeksionet e traktit peritoneal);

kardiovaskulare (hipotension, aritmia, edema pulmonare);

Pulmonare ( pneumonia, atelektaza);

metabolike (hypoalbuminemia, hiperglicemia, hipertriglyceridemia);

Të tjera (skleroza peritoneale, hipotermi, konvulsione)

3.1 Aspektet ushqyese te dializes peritoneale Insuficenca renale acute kronike eshte lidhur me degradimin e karboidrateve , lipideve,

proteinave dhe metabolizmin e urese me nje incidence te larte te keqyshqyerjes , te cilat mund te

jene te renduara me dializen. Thithja e vazhdueshme peritoneale e 100-200 g/dite te glukozes

perkeqson intolerance e glukozes dhe rezistencen periferike ndaj veprimit te insulines.

Hiperglicemia uremike dhe dislipoproteinemia vazhdojne gjate CAPD. Keto anomaly jane me

te shpeshta ne muajt fillestare dhe lidhen me mbingarkesen e glukozes peritoneal. Me rritjen e

triglicerideve kemi ulje te lipoproteinave me densitet te laret (HDL) dhe akumulimi anormal I

kolesterolit. Trajtimi I anomalive te lipideve eshte I veshtire dhe vlerat e uljes se kolesterolit nuk

provohen. Humbja e proteinave ne dialize kontribojn ne bilancin negative te azotit tek keta

paciente . masa e albumines plazmatike dhe masa totale e albumines , si dhe shperndarja e saje

eshte normale ne CAPD.

Kequshqyerja dhe inflamacioni

Dializa peritoneale eshte e lidhur me nje vdekshmeri te larte nga semundjet krdiovaskulare .

Inflamacioni kronik sic deshmohet nga niveli I rritjes se citokinave proinflamatore dhe protein-

Creaktive eshte e zakonshme ne pacientet e PD dhe mund te ndermjetsoje dhe kequshqyerjen.

Teoria e e inflamacionit ka cuar se kemi dy lloje kequshqyerje.


Lloji 1 (zakonishte pa semundshmeri ) karakterizohet nga mungesa e inflamacionit, ulje

normale e albumines plazmatike , ulje e katabolizimit te proteinave , konsumi I ulet I ushqimit,

shpenzim normale I energjise ne pushime dhe rritje e stresit oksidante.

Lloji 2 (lidhur me semundshmerin) karakterizohet nga inflamacioni dhe ekzistenca e *cytokines

se shtyre* eshte karakterizuar nga ulja albumines plazmatike , rritje e pushimit dhe dhe

rezistenca ndaje rritjes se mbeshtetjes dhe dializes. Nese stimulimi inflamatore eshte larguar ka

nje permisime ne mirqenie. Konsumimi I dietes duhet te individualizohet por nuk dihet te jete

nje prage I ulet per perdorimin e suplementit enteral. Ushqyerja paraenterale eshte e dobishme

dhe duhet te perdoret ne rastet e shtrimit ne spital dhe ne rastet e nje shkalle te larte te

kequshqyerjes.

3.2 Koncetrati për dializë

Lëngjet për dializë bëhen me përzierjen e mëparshme të ujit të paster i dejonizuar me substancat

koncetruese në përpjestim të caktuar dhe kështu lëngu dializuar i fomuar lëshohet nëpër

segmentin dializues të dializatorit dhe mundëson kalimin e materjeve të dëmshme nga gjaku në

lëngun dializues dhe largimin e tyre nga organizmi dhe njëkohësisht hyrja e mineraleve të cilët

përmirësojnë aktivitetin ( gjendjen acido-bazike ) të organizmit nga lëngu dializues në gjak.

Sistemi proprocinal

Eshtë segmenti shumë i rëndësishëm i makinës dializuese e cila mundëson përzierjen e koncetatit

të dializës dhe ujit të dejonizuar. Në proparcione të caktuar mundësojnë koncentrimin e

dobishëm të mineraleve të caktuara ( Na,K,CI,Ca,Mg ) në lëngun dializues dhe vetë me atë edhe

koncetrimi e mineraleve të njëjta në gjakun e pacientit i cili dializohet.

Kontrolla volumetrike, eshte sistem që kontrrollon sasinë e lëngut të larguar të sistemit

proporcional kontrollohet përmes monitorit për konduktivitet.

Kontrrolla vulumerike

Eshte sistemi që kontrollon sasinë e lengut të larguar gjatë procesit të hemodializës. Makinat

bashkohore e posedojnë këtë sistem me te cilën iket papritmas dhe humbja e pabarabartë të

lëngut cka qe mundet të rezultojnë me kolapsin, rënien e shtypjes dhe me problemet e

vaskualizimit. Sikur që më parë ëdhtë përmendur hemodiazilatori me UF më të madhe se tetë e

kërkon kryesisht perdorimin e aparatin me kontrollim të volumetrik me iu shmangur tërësisht

“tharjes së organizmit “dhe paraqitja e cregullimeve të caktuara.


Kerkesat e dietes ushqyese ne dializen peritoneale.

Energji 30-50 kcal/kg IBW ne dite(perfshire kalorit nga glukoza)

Protein 1.1-1.3 g/kg IBW ne dite

Natriumi reth 100 mmol/dite

Kaliumi zakonisht pa kufizime

Fosfori 0.7 -1.2 g/dite

Kalciumi individual (zakonishte jo me pak se 1g/dite)

Hekuri individual varur dhe nga perdorimi I eritropetines

Zinku 15mg/dite

Vitaminat B1(1.5mg/dite) B2 (1.7mg/dite) B6 (10mg/dite) C(60mg/dite)

Niacion ( 20mg/dite)

Acid folik (1mg/dite)

D individual

Table 3

4. Transplanti I veshkave

4.1 Veshtrimi i pergjithshem

Transplantimi I veshkave duhet te konsiderhet I fuqishem per te gjithe pacientet me semundje

kronike dhe ne fazen e fundit te veshkave (ESRD) qe jane te pershtatshme nga ana mjeksore. Nje

transplante I sukseshem I veshkave ofron nje kohezgjatje te jetes dhe eshte me efektive

(ekonomikishte dhe mjeksore) sesa terapia afatgjate e dializes. Transplantimi I veshkave eshte

modalitet zvendesimi I zgjedjes se per pacientet me neuropati diabetike. Nje numer I madhe

semmundjesh jane te afta per shkaterrimin e funksionit renal ne te gjitha grupmoshat. Shkaqet

me te shpeshta te semundjeve te veshkave qe cojn ne transplantim te veshkave jane.

Diabeti 31%

Glomerulonefriti kronik 28%

Semundjet policistike te veshkave 12%

Nefroskleroza (hypertensive) 9%

Lupus eritematoz sistemik(SLE) 3%

Nefriti intersticial 3%

4.2 Prezantimi klinik

Kantidatet e transplantit

Kantidatet per transplante renale I nenshtrohen nje vlersimi te gjere per te identifikuar faktoret qe

mund te kene nje efekte negative ne rezultatin. Ekzistojn programe te ndryshme qe percaktojn

kushtet e pacienteve per te qene kantidat per transplante ne listen e pritjes. Kane ekzistuar


kushte semundeshmerie ne kantidate e transplantit me semundshmeri te veshkave qe mund te

perfshihen si me poshte.

anemit hamatologjike (p.sh anemia etj)

anemit e poshteme ose te siperme te traktit GI(p.sh gastritis, ulcera peptike,divertikuloza,

etj)

anomalit hematike(p.sh hepatitet virale B dhe C)

nomalit kardiovaskulare – sistemi kardivaskular eshte I ndikuar thellesishte ne paciente

me deshtim kronike apo ne fund fazen e veshakve, rritja e vdekshmerise eshte ne lidhje

me hipertensionin, semundjet arteriosklerotike te zemres, infarkti I miokardit, insuficenca

kongjestive e zemres dhe hipertrofia e majte ventrikulare.

semundjeve e kockave dhe artikulacioneve –kjo eshte e zakonshme ne keta pacientve per

shkak te niveleve te ulta te kalciumit, fosforit me perqendrime te larta dhe nivelet e larta

te hormonit paratiroid (PTH) ne gjak.

Marrsit e transplantit

Faktorete meposhtem jane te nje rendesie te vecante ne historine e cdo pacienti me nje

transplante organi qe paraqet ne departamentin e emergjences(DE)

sintomat aktuale, sdomos ethet

moshat e transplantit (dmth intervali prej transplantimit)

burimi I organit(dmth te gjalle ose kufoma)

episode te meparshme te refuzimit( e cila mund te te kete rritje te mevonshme

imunosupresioni)

medikamente aktuale

ndryshimet e fundit te mjekimit

terapia imunosupersive

pajtueshmerin me terrapine

infeksionet e meparshme

ekzaminimi I fundit per pacientet e semure

Ethet jane paraqitja me e zakonshme ne pacientet me transplantim. Te jete I vetdijshem se

uremia, hiperglicemia dhe imunosupresante (perfshire steroidet) zakonishte shtypin ose maskojn

ethet. Ne paciente me transplante renale vleresimi I statusit te vellimit eshte paresore.

Hipertensioni dhe takikardia jane te dhena te dukshme per hipovolemi. Edema eshte nje gejndje

me pake e besueshme , hipoalbuminemia nga kequshqyerja kronike, sindromi nefrotik, dhe

semundjet kronike te te heparit, marrje e gaftit te veshkave ne pergjithsi eshte e vendosur ne fose

iliake te djathte ose te majte ne nje pozicion ekstraperitoneal.


4.3 Studimet laboratorike

Kantidatet e transplantit

Theksoj identifikimin dhe trajtimin e te gjithave problemve ekzistuese mjeksore qe mund te

rrisin normat e morbiditetit dhe mortalitetit te procedures kirurgjikale dhe te ndikojne negativshte

ne kursin e postransplantit. Pervec nje vlersimi te hollesishem mjeksorem vlersohen ceshtjet

sociale te pacientit per te percaktuar kushtet e qe mund te rrezikojn rezultatin e tarnsplantit, te

tilla si kufizimet financiare dhe te udhtimit ose nje model I mosperputhejes.

Komponenentet perkates perfshihen si ne vijim.

biokimiket e gjakut

testet e funksinit te melcise

analizat e gajkut complete(CBC)

profili I koagulimit

Nje profil infektiv duhet te perfshijne si ne vijim.

serologjia e hepatitit B dhe C

serologjia e virusit Estein-Barr (EBV), imunoglobulina M (IgM) dhe imunoglobulina

G(IgG)

serologjia e citomegalovirusit (CMV) (IgMdhe IgG)

serologjia e virusit Varicella –zoster (VZV) (IgM dhe IgG)

testi per sifilizin

HIV

turbekulina –prove ne lekure per turbekulozin

4.4 Marrsit e transpalntit

Marre studimet e meposhtme

Urolitiazis

CBC

Kulturat (dmth gojes, pershtymes, urines, gjakut)

Antitrupave titri CMV

Procedurat diagnostike

Nje ekzaminim I plote kardiak, duke perfshire angiografin, nuk eshte e nevojshme per cdo

paciente. Individet me nje histori te rendesishme, simtoma, diabet tipi 1, ose semundje

hypertensive renale duhet ti nenshtrohen nje vleresimi te plote per te parandaluar semundjet


arteriale koronare(CAD). Nje studim tregoi se kantidatet diabetic me disfunksion renal shpesh

kane faktoret e rresikut kardiovaskulare me nje gjase te larte per CAD. Ne kete studim, gjetjet

angiografike te CAD ishin parashikuese e ngjarjeve te medha negative kardiake. Procedurat e

meposhteme jane treguar .

12-te coje elektrokardiografi(EKG)

Radiografi toraksi (me pamje postero-anterior dhe laterale)

Ekografi 2-dimensionale me Doppler

Arterigrafi koronare

Procedura te vecanat mund te kerkohen ne paciente me rezulatate te vecanta si vijon.

Endoskopi gastrointestinal

Kolonoskopi

Ultrasonografi e veshkave amtare

Studime e arterieve me Doppler

Testet e funksioneve te pulmoneve

Studimet karotde duplex

Studimi I presionit- rrjedhjes urodinamike

Vlersimi imunologjik

Vlersimi imunologjik perbehet nga 4 perbersit e meposhtem

Percaktimi I grupit te gjakut ABO

Antigjen leukocitar human (HLA)

Shqyrtimi I serumit per antitrupa te fenotipit HLA

Crossmatching(prova e pajtueshmeris se gjakut)

Grupi I gjakut ABO vendosmerishte eshte perdorur per te percaktuar nese pacienti eshte nje

objektiv I mundshem I qarkullimit te antitrupave anti-citoksike ABO. Transplantimi neper

grupet e gjakut te pajtueshme mund te rezultoje ne refuzimin humoral te ndermjetsuar

hiperakut.

4.5 Vleresimi i pershtatshmerise se donatoreve

Kerkesa ne rritje per organet e donatoreve dhe permisimete ne imunologjine e transplantit e

kane zgjeruar ne mase te madhe mbledhjen e pacientve te lijshem per te dhuruar organet.

Kunderindikimet absolute per te dhuruar organet jane:

Infektimi me HIV

Sepsin


Sistemin nervore qendrore(CNS) malinj

Mosha e avancuar eshte nje kundraindikacion relative

OPOs shumica e tyre nuk rezultojne solid te organit nga individet me te vjeter se 7 vjec.

Ekzaminimi I para nje transplantit I nje donatori potencial duhet te perfshije ekzaminimet per

agjentet infektiv te transmetueshem si herpesvirus (CMV cytomegalovirusit, herpes virus

simplex HSV, dhe Estein-Barr virus (EBV), HIV, hepatiti A,B,C,D dhe E, qelizat-T te tpit

limfotropik.

Terapia imunosupresive

Te gjithe marrsit e transplantit te veshkave kerkoje marrjen e medikamenteve imunosupresore

per te parandaluar nje pergjigje te qelizave –T autoimmune te refuzimit. Qellimet jane per te

parandaluar refuzimet acute dhe kronike , per te minimizuar toksicitetete e ilaceve dhe normat e

infektimit dhe malinjizimit, per te arritur shkallen me te laret te mundshme te pacientit dhe

mbijetesen e organit te marre. Agjentet imunosupresore mund te ndahen ne 2 kategori te gjera si

vijon.

Agjentet induksion antireaksion

Agjentet imunoterapik te mirembajtjes

Nuk ka konsensus se cili protokoll imnosupresiv eshte me I mire, dhe cdo program

transplantimi perdore kombinime te ndryshme.

4.6 Ndjekja mjeksore

Qellimi mjeksore afat shkurter dhe afatgjate eshte te mundesoje mbikqyrjen per shenjat edhe

simptomat e disfunksionit te alograftit te veshkave. Disfunksioni parenkimal ka shume shkaqe ,

si dhe diagnoza diferenciale duhet te trajtohet ne menyre sistematike. ,anifestimi klinik eshte

zakonishte nje rritje e vlerave te kreatinines ne serum. Konsideratat klinike jane si me poshte

Refuzimi

Nefrotoksiciteti I klacineurin inhibitoreve

Rishfaqja e semundjeve te veshkave amtare

Intervali kohor mes transplantimit dhe shfaqjes se rritjes se kreatinines eshte shpesh I dobishem

ne percaktimin e etiologjise se disfunksionit te grftit te marre. Nefrotoksiciteti I ciklosporine

inhibitoreve kalcineurin dhe takrolimus eshte I lidhur me dozen. Here pas here duhet kryer nje

biopsy e alogaftit renal eshte I nevojshem nese niveli I kreatinines plazmatike qe nuk I pergjigjet

nje reduktimi ne doze.


Sindromi hemolitik uremik (HUS) dhe mikroangipatia trombotike(TMA) mund te ndodhe ne

vendosjen e e lendimit e ndotelial lidhur me inhibitoret kalcineurin dhe zhvillimin e infeksionit

te CMV.

4.7 Komplikimet e transplantit

Permisimet ne teknikat kirurgjikale dhe ardhjen e shume agjenteve te fuqishem imunosupresiv

kane zvogeluar komplikimet e transplentit te veshkave. Theksi me I madhe tani eshte vendosur

ne parandalimin e komplikimeve te mevonshme. Kjo eshte arritur ne vendosjen ambulatore

nepermjet vlersimit rutin te te pacienteve te cilet kane marre transplantet. Imunosupresioni

sistemik kronik eshte nje thike me dy presa. Efektete e njejta te imunosupresorve qe perngoje

mohimin e alograftit paraqesin nje rrezik zhvillimin e milinjizimit dhe semundjeve infective.

Survejimi rutin I kancerit eshte e detyrueshme per te sigururar diagnozen e shpejte dhe trajtimi

te cdo malinjizimi.

Disfunksioni i alograftit dhe refuzimi

Deshtimi I alograftit eshte nje nga shkaqet eme te zakonshme te fund-fazen e semundjes

renale(ESRD), kontabilitetit per 25% te te gjithe paceintve qe presin transplantimin e veshkave.

Transplantete e veshkave mund te deshtojen te gjitha per te te njejtat arsye qe veshkat amtare

bejne, si dhe per arsye unike.

Refuzimi hiperakut

Refuzimi hiperakut I alogaftit te veshkave mund te ndodhe ne sallen e operacionit brenda oreve

te transplantimit, kur behet marrje grafti lara-lara. Ky lloj refuzimi eshte per shkak te

perputhshmerise se panjohur e gupeve te gjakut A,B,AB,O ose ne nje pozitiv crossmatch T-

qelizave(klasa e njeriut leukeocit antigjen HLA mosperputhje)

Refuzimi akut

Refuzimi akut shfaqet brenda 6 muaj te pare pas transplantimit dhe prek rreth 15 % te veshkave

te transplantuara . refuzimi eshte dytesor per sensibilizimin paraprak autoantigeneve(okulte T-

qelizave crossmatch) te donatoreve ose nje pozitiv B-qelizave crossmatch. Afersishte 20% e

pacienteve me transplante perjetojen episode te refuzimit.pacientet me ulje te prodhimit te urines,

hypertension, dhe leukocitoze te bute. Rritja pritet ne nivelin e kreatinines mund te vonohet ne

refuzomin akute. Ethe, enjtje e gaftit te marre, dhimbje mund te verehen ne episode refuzimi te

renda. Diagnoza perfundimtare mund te varet nga biopsia e graftit. Refuzimi I graftit eshte

trajtuar me nje doze intravenoze seroide per 3-5 dite.

Refuzimi kronike


Refuzimi kronik ndodhe ne me shume se nje vite pas transplantit dhe eshte nje shkak I madhe I

humbjes se alograftit. Kjo manifestohet me ulje dhe perkeqsim te ngadalshem te funksionit

renal, karakterizuar nga ndryshimet histologjike qe perfshijne tubulat renale , kapilaret,

interstitiumit. Diagnoza vendoset duke bere biopsy te veshkave dhe trajtimi varet nga shkaku I

identifikuar. Aplikimi I agjenteve antireaksion konvencional(psh kortikosteroidet apo antitrupat

e antiT-qelizave) nuk duhet per te ndryshuar kursin progresiv.

5. Rezultate dhe diskutime

5.1 Raporti sipas seksit

Ne shume studime kombetare dhe nderkombetare rezulton se meshkujt jane shume me te prekur

se sa femrat, kjo per shume e shume arsye duke filluar nga aktiviteti i rende fizik deri ne ceshtje

hormonale.

Numri i pacienteve te ndare sipas

seksit.

Meshkuj 115

Femra 70

Table 1

65%

35%

Raporti meshkuj /femra.

65% Meshkuj

35% Femra

Grafik 1


Gjithashtu dhe ne studimin e marre aktualisht kemi nje raport afersisht ½ (femer / mashkull)

Fenomeni I kësaj sëmundje tek meshkujt është mosha ku preken meshkujt mbi moshën 50 vjeç.

5.2 Shkaqet e hemodializes

Etiologjia e semundjeve renale eshte e rendsishme sepse patologjite paresore te veshkave

ndikojn ne rezuktatin e semundjes dhe perseseritjen e saje.

Semundjet me te shpeshta qe te cojne ne hemodialize Inf. Urinare 115 pacient

Diabeti melitus 30 pacient

Hipertensioni 20 pacient

Anomalite kongenitale 10 pacient

Nefritet medikamentoze 5 pacient

Tumoret renale 4 pacient

Vaskulitet 1 pacient

Table 2

Grafik 2

0

20

40

60

80

100

120

Semundjet me te shpeshta qe te cojne ne hemodialize


Faktor I rëndësishëm, është rritja e incidencës me popullatën e përgjithshme të semundjeve

kronike, ku më të rëndësishme janë:

Infksionet kronike dhe te shpeshta te pa trajtura, te traktit te siperm dhe te poshtem

urinare

Diabeti melitus tipi II

Hipertensioni Arterial (HTA) zakonisht mbi vlerat 150/100 mmHg tek mbi 50 vjec, dhe

mbi 140/90 mmHg tek mashat e reja jane vlera qe duhet te shqetesohemi dhe te

drejtohemi tek mjeku kardiolog.

Anomalite kongenitale eshte faktor tjeter i shpeshte qe shihet ne pacientet ne

hemodialize, por Check Up dhe kontrollet e herepashershme kane bere qe paciente te jene

te informuar per gjendjen e tyre shendetesore duke filluar mjekimin qe ne fazat e para, pa

arritur ne fazat ku sherimi eshte i pa mundur.

Tumoret renale apo tumore te tjera qe metastazojne ne veshka cojne pacientin ne menyre

indirekte ne hemodialize per shkak te uljes se filtrimit glomerula dhe renje e fuksionit te

veshkes, dhe ne menyre direkte kur kemi nefroktomi si pasoj e mases tumorale.

Nefritet medikamentoze jane vene re kohet e fundit dhe eshte ne rritje per shkak te

perdorimit kronik te medikamenteve te ndryshme por kryesisht nga medikamentet

antiinflamator josteroidal (NSAID).

5.3 Jetegjatesia ne hemodialize

Kohëzgjataja në hemodialize eshte një obejkt tjetër I studimit. Vihet re, që ecuria e pacientëve

tonë të trajtuar me HD, është relativisht e mirë, ku gjejmë një trajtim deri në 20-vjeçarë të këtyre

pacientëve dhe qe nderkohe jane ne gjendje shume te stabilizuar, ku mundin te kryejne aktivitetet

ditore te tyre normalisht, madje edhe punojne pune te te lehta qe nuk kundreinduktohen ne rastin

e hemodializes

Jetegjatesia ne Hemodialize

Vitet Pacientet Gjinia

M F

1-3 vjet 43 25 18

3-5vjet 22 10 12

5-7 vjet 35 25 10

7-10 vjet 65 40 25

10-15 vjet 15 10 5

15-20 Vjet 5 5 0

Totali 185 Pacient 115 Meshkuj 70 Femra


Duhet theksuar qe shumica e pacienteve qe vdesin ne vitet e para te trajtimit te dializes, vdesin

si pasoje e komplikacioneve dhe te gjendjes se renduar qe pacienti ka patur para se te futet ne

HD, por ajo qe ka rendesi eshte qe shikohet nje numur i madh pacientesh me vite te tera ne

trajtimin e dializes

Kjo eshte me te vertete dicka shume e mire dhe qe te gjithe pacientet nuk duhen te rendohen nga

ana pikologjike por duhet ta marrin me sportivitet sikur jane 4 ore aktivitet normal dhe jo kater

ore trajtim.

Videt re nje ulje e vdekshmerise te pacienteve te hemodializes nga viti ne vit , dhe ndodh per

shume e shume arsye duke filluar nga rritja e tekmologjise dhe dalja ne treg e firmave me nje

efikasitet me te larte dhe filtra dializante shume here me te persosur se ckane qene dhe jane ne

treg, ku keta te fundit ndikojne direkt ne shendetin dhe normalisht edhe ne jetegjatesine

pacienteve dializant.

Pika e dyte qe rezulton me rrritjen e jetegjatesise se dializanteve eshte edhe kualifikimet e

personelit pikerisht ne fushen e demodializes ne nje standart evropian, dhe me njohyrite me te

fundit ne fushen e hemodializes.

0

10

20

30

40

50

60

70

1-3 vjet 3-5vjet 5-7 vjet 7-10 vjet 10-15 vjet 15-20 Vjet

Jetegjatesia nen trajtimin e dializes

Femra

Meshkuj


Vdekjet nga 2010 deri ne 2014

Viti Vdekjet Gjinia

M F 2010 8 vdekje 6 2

2011 4 vdekje 4 0

2012 5 vdekje 3 2

2013 4 vdekje 3 1

2014 1 vdekje 1 0

Totali 22 17 5

Pika e trete e rendesishme eshte edhe kalimi i hemodializes ne sektorin privat , ku kjo e fundit

ploteson te gjitha kushtet e pacientit, si nga ana shendetesore , pikologjike , higjena etj etj e

gjitha kjo duke u thyer ne nje shendet te mire te pacientit, dhe optimist se nje dite do behet me

mire.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2010 2011 2012 2013 2014

Numri i vdekjeve ne 4 vite 2010-2014


5.4 Rritja e numrit te dializanteve.

Pacientet qe i nenshtrohen trajtimit me hemodialize eshte vene re qe po vine ne rritje nga dita ne

dite, mbase edhe shume here me shpejt se cishte menduar.

Megjithese jane hapur shume qendra hemodialize si ne shtet dhe ne privat ne qytete te ndryshme

20% e pacienteve verdallisen derisa te gjejne nje vend bosh, kjo tregon per nje rritje te shpejte

e te semureve me IRK grades se fundit nga shkaqet qe tashme jane te njohura duke filluar nga

edukata e ulet shendetesore e shqipetareve, ulja e jetes aktive dhe rritja e jetes sedentare,

konsumimi i produkteve te konservuara dhe jo bio, uji i ndotur sidomos ne qendrat e banuara si

edhe semundje te tjera primare qe cojne ne IRK kronike si diabeti, HTA.

Dhe grafiku megithese nuk eshte ne nivel kombetar, por thjesht te nje qendre dialize tregon nje

rritje te menjehershem sidomos 2 vitet e fundit.

Nr. I pacienteve nga 2010 -2014 nen trajtimin e dializes

Viti Femra Meshkuj

2010 4 11

2011 15 33

2012 21 49

2013 40 90

2014 60 125

Totali 60+125=185

0

20

40

60

80

100

120

140

2010 2011 2012 2013 2014

Nr. i pacienteve nga 2010 - 2014 nen trajtimin e dializes

Femra

Meshkuj


5.5 Mosha me e prekur

Gjithashtu edhe mosha qe preket me shume nga IRK kronike grades se fundit eshte nje

karakteristike tjeter qe mund te gjejne ne pavionet e hemodializes.

Nr. I pacienteve sipas grup moshave

Grup moshat Pacientet

20-30 10

30-40 15

40-50 31

50-60 45

60-70 30

70-80 12

Totali 185

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80

Numri i pacienteve qe trajtohen me hemodialize ne

spitalin °American Medical Center° Durres sipas

grup moshave.


5.6 Aksesi me i perdorshem per kryerjen e HD

Aksesi I hemodializes ka nje rendesi te vecante ne pastrimin filtrimin dhe heqen e likideve te pa

nevojshme per trupin. Duhet theksuar se fistula eshte aksesi me I preferuar si nga vete pacientet

por si edhe nga vete stafi shendetesor per shkak te avantazheve te shumta qe paraqet. Ne

grafikun e meposhtem po paraqesim shperndarjen e aksesit te hemodializes ne 185 paciente te

marr ne studim.

Shperndarja e aksesit te hemodializes ne 185 rastet e marra ne studim

Fistul 144 pacient

Graft 6 pacient

Kateter 35 pacient

144

6 35

Shperndarja e aksesit te hemodializes ne 185 rastet e marra ne studim

Fistul

Graft

Kateter


5.7 Kohezgjatja e sances dhe shpeshtia e tyre

Kohezgjatja e sances dhe shpeshtia percaktohet nga mjeku referues dhe ndjekes i pacientit ne

baze te analizave mujore. Azotemia, kreatinemia, fosfatemia, kalemia, kalcemia si edhe sasia qe

pacienti vazhdon te urinoje per 24 ore jane baza e percaktimit se sa do te zgjase seanca e

hemodializes dhe se sa seanca do te kryej ne jave.

Seanca e hemodializes variojne nga 3 deri ne 4:30 ore ne varesi te gjendjes se pacientit por qe

nje dialize normale eshte 4 ore, ku aplikohet edhe jashte shteti.

Nje rendesi te vecante ne nje filtrim te mire luan rrol edhe tipi i makinerise dhe membranat e

filtrit dializant

5.8 Shpërndarja gjeografike

Eshte shume e rendesishme qe te percaktohet qyteti apo vendi ku kjo semundje eshte me

prezente ku te merren edhe masa paraprake, dhe kryerjen e aktiviteteve shendetesore ne menyre

qe ta parandalojne.

Tabela e meposhtme shpreh qytetet me te prekur nga pacientet qe kryejne dialize.

160

20 5

Shpeshtia e seancave HD ne jave per rastet e marra

ne studim

3 here ne jave

2 here ne jave

4here ne jave

145

40

Gjatesia e seanses HD ne 185 pacient te marre ne

studim

4 ore

3:30 ore


Vendet me te prekura nga Hemodializa

Qarku Pacientet

Kavaje 52

Berati 27

Dibra 11

Durres 32

Elbasan 10

Fier 7

Gjirokaster 0

Korca 11

Kukes 12

Lezha 7

Shkodra 3

Tirana 12

Vlora 2

0

10

20

30

40

50

60

Vendet me te prekura nga Hemodializa


5.9 Dializa peritoneale dhe statistikat

Dializa peritoneale ka avantazhet dhe disavantaxhet e veta sic do trajtim tjeter , fillimi I dializes

peritoneale veret nga shume faktore te ndryshem duke filluar nga vendosja e diagnozes dhe me

ecurine e semundjes dhe pikerisht me stadin e perparimit te isuficences renale.

Dializa peritoneale kryhet disa here ne 24 ore ne interval te percaktuara nga mjeku ndjekes I

pacientit, ne varsi te semundjes dhe nevojave te eleminimit dhe filtrimit te gjaku.

Ne momentin kur dializa peritoneale nuk ploteson nevojat e filtrimit dhe te eleminimit te

likideve dhe substancave te pa nevojshme atehere paciantit i indikohet hemodializa, dhe

menjehere nga ky moment pacienti duhet te pergatitet pet te bere aksesin e hemodializes.

Pacientet qe kane kryer dialize peritoneale para hyrjes ne hemodialize

Meshkuj 8 pacient

Femra 14 pacient

Ne studimin respektiv qe une kam marre rezulton qe nga 185 paciente vetem 22 paciente kane

kryer dialize peridoneale, ku shumica jane diagnostikuar dhe kuruar jashte shtetit, pasi ne

shqiperi ende nuk preferohet shume dializa peritoneale

HD 163 88%

Meshkuj 8

4%

Femra 14 8%

DP, 22

Pacientet qe kane kryer dialize peritoneale para hyrjes ne hemodialize

HD

Meshkuj

Femra


5.10 Nr. trasplanteve renale nga 2010 – 2014

Ne rastet qe une kam marre ne studim nga 185 pacient veten 15 prej tyre kan kryer trasplant

renal 11 meshkuj dhe 4 femra vlen te theksohet se shumica kane qene nen trajtimin me dialize

nderkohe qe kane kryer trasplantin renal.

Komplikimet e operacionit jane shkaqete e zakonshme te deshtimit te graftit brenda 12 javeve te

para pas transplantit. Rezultatet periodike te semundjes renale ne me pak se 4% te deshtimeve te

shartuara , por do te jete nje etiologji e rendsishme e njekohshme e deshtimit te veshkave.

Refuzimi eshte I lidhur kryesishte me me aktivizimin e qelizave T te cilat nga ana tjeter do te

stimulojne atitrupat specifike kunder graftit te mare.sindroma te ndryshme klinike te refuzimit

mund te lidhen me gjatesin e kohes pas transplantmit.

170 4

11

15

Dializantet qe kane kryer trasplant ne 185 rastet ne shqyrtim

Femra

Meshkuj

0

2

4

6

8

10

12

4

11

4 refuzime nga 15 trasplante gjithesej


Shikohet qe edhe trasplantet renale nuk japin garanci per fuksionimin e tyre ne rastet e studimit

qe kam bere vetem 11 paciente vazhdojne jeten rregullisht nen mjekimin rigoroz, kurse pjesa

tjeter i jane rikthyer perseri dializes

.

6. Konkluzione

Ne perfundim kemi arritur ne disa konkluzione te mbeshtetura nga literatura si dhe te vertetura

ne baze te te dhenave statistikore.

Numeri i te diagnostikuar me IRK kronike dhe si pasoje edhe pacientet nen trajtimin e

hemodializes eshte rritur dhe sidomos 5 vjecarin e fundit kemi nje rritje mjaft te shpejte,

megjithese diagnostikimet e hereshme dhe edukimi mjeksor ne shqiperi ka filluar te

praktikohet.

Seksi me i prekur rezulton te jete meshkujt madje 2 here me shume se sa femrat kjo per arsyje

nga me te ndryshmet duke filluar nga ajo hormonale , gjenetike , semundje te tjera paresore qe

kane cuar ne demtimin e veshkave si diabeti, HTA etj .

Mosha me e prekur rezulton te jete 50-60 vjec, por qe vihet re nje rritje edhe ne moshat e reja

20-30 vjec , por gjithesesi 40% e ze grup mosha 50-60 vjec

Jetegjatesia nen trajtimin e dializes eshte relativisht e ndryshme dhe vlen te theksojme qe kohet

e fundit jetegjatesia po rritet si pasoje e teknologjise se re dhe kalimit te hemodializes ne

sektorin privat, mesatarisht mund te jetoje 7-10 vjet, por qe gjejme edhe pacient prej 20 vjetesh

nen trajtimin e dializes dhe ne gjendje te mire shendetesore

Shkaqet kryesore te futjes nen trajtimin ne hemodialize jane infeksionet e shpeshta te pa

trajtuara urinare , diabeti, hipertensioni arterial, anomalite kongenitale, tumoret dhe nefritet

medikamentoze.

Shikohet nje ulje e vdekshmeris megjithese numri i dializanteve sa vjen e po rritet, kjo per arsyet

te permendura me lart duke filluar nga trajtimet dhe aplikimi i njohurive me te fundit nga

personeli shendetesor, si edhe kujdesi i vecante qe i jep sistemi privat pacienteve me dialize.

Aksesi me i preferuar nga personeli dhe vete pacienti dhe me me efektivitet me te larte eshte

fistula kjo vertetohet eshe nga statistikat ku 64% e pacinteve rezultijne me fistul, ku shumica prej

tyre ndodhen ne pjesen radiale.

Nje konkluzion tjeter eshte qe ne shqiperi ne pergjithesi dializa peritoneale nuk eshte ne shkalle

te larte trajtimi duke e krahasuar me vendet jashte pra nga 185 paciente vetem 12% e ketyre

pacienteve kane kryer dialize peritoneale.


Numri i transplanteve ne shqiperi eshte shume i ulet , vetem 8% e te gjithe pacienteve arrijne te

kryejne transplante renale, dhe ku 5% behen jashte shteti tone si ne itali , greqi, turqi dhe kohet e

fundit eshe ne pakistan dhe kazakistan.

Ajo cka eshte me shqetesuese eshte qe pas trasplantit vetem 20% e pacienteve kane rezultate te

mira pjesa tjeter rikthehet perseri ne trajtimin e hemodializes.

7. Rekomandime

Mbas studimit dhe duke u mbështetur në literaturën përkatëse rekomandoj:

Qe te krijohet nje database i sakte i pacienteve dializant ne menyre qe studimet qe behen te

arrijne ne nje perfundim sa me konkret dhe te sakte.

Paciente qe kane te trasheguar nga te afermit semundjet renale duhet te kryejne vizita rutine dhe

berja e anazizave rregullisht.

Të bëhet një edukim shëndetësor në popullatë në rrugë të ndryshme vizive auditive ne lidhje me

ushqyerjen, peshën, aktivitetet ditore etj.

Të bëhet një edukim shëndetësor në lidhje me duhanin dhe abuzimi me pijet alkolike dhe lendet

narkotike dhe të këshillohen për lënien e tij në mënyra të ndryshme

Të bëhet një check-up i herëpashershëm i popullatës në rrezik që mund të jetë e lidhur me

sëmundjet renale , dhe pacientet qe vuajne nga diabeti ,HTA, nefrite apo gure ne veshka duhet te

kryejne check-up te te regullt

Diagnostikimi dhe trajtimi i semindjeve renale qe me sintomen e pare largon pacientin nga

njehere e pergjithmone nga IRK kronike.

Te besh nje kujdes infermieror te sakte dhe shpres dhenes pasi per keta paciente eshte shume I

domosdoshen se sa ne pavionet e tjera spitalore

8. Abstrakt

Hyrje. Realizimi I nje veshke artificiale sa me te persosur per kryerjen e funksionit te veshkave

natyrale ka qene dhe eshte nje nder objektivat e mjekesise dhe shkences , pasi numeri i te

semureve me IRK kronike eshte ne nje shkalle shume te larte dhe qe sapo vjen dhe po rritet

mbare boten.

Qëllimi i studimit; Njohja me procesin e dializës si metoda kryesore e zevëndësimt te organit të

veshkës kur funksioni i saj eshte tersishtë i dëmtuar

Njohja e zonave gjografikisht me te prekure nga dializa dhe kryesisht nga semundjet e sistemit

renal, qe cojne ne disfuksion te kesaj te fundit.


Paraqitja e disa të dhenave statistikore të pacientëve që përdorin dializen.

Përcaktimi i standarteve të kujdesit infermierore për pacientët qe trajtohen me dializë.

Metodologjia e studimit statistikor; Studimi eshte retrospektiv, pasi jane marre ne studim 185

kartela pacientesh qe kryejne seancat e dializes ne spitalin “ Amerikan Medical Center” Durres

me nje distance kohore prej 4 vjetesh duke filluar nga 2009 dhe deri me sot.

Kartelat janë vëzhguare me kujdes në të gjithe komponentët ,duke filluar nga anamneza,

historiku i sëmundjes së pacientëve, sa kohë kanë qe trajtohen me dializë, sa herë vijnë dhe

trajtohen etj.

Konkluzionet. Numri i larte i te diagnostikuar me IRK, gjinia me e prekur rezulton seksi

mashkull. Kemi nje ulje te vdekshmerise vitet e fundit, dhe aksesi me i perdorshem jane fistulat

radiale. Numri qe kryen trasplant eshte shume i vogel me nevojat qe kerkohen

Fjalë kyç. IRK, Hemodializ, Dializ peritoneale, Trasplant.

Biblografia

Bergamo Collaborative Dialysis Study Group (1991). Acute intradialytic well being:

result of a clinical trial comparing polysulfone with Cuprophan. Kidney International 40 ,

714–719.

Bonomini, V. et al . (1985). Benefits of early initiation of dialysis. Kidney International

17 (Suppl.), S57–S60.

Buoncristiani, U. (1998). Fifteen years of clinical experience with daily haemodialysis.

Nephrology, Dialysis, Transplantation 13 (Suppl. 6), 148–151.

Burkart, J. M. et al . (1996). Solute clearance approach to adequacy of peritoneal

dialysis. Peritoneal Dialysis International 16 , 457–470.

Cambi, V. et al . (1975). Short dialysis schedules (SDS)—finally ready to become

routine? Proceedings European Dialysis Transplantation Association 11 , 112–120.

Canada-USA (CANUSA) Peritoneal Dialysis Study Group (1996). Adequacy of

dialysis and nutrition in continuous peritoneal dialysis: association with clinical

outcomes. Journal of the American Society of Nephrology 7 , 198–207.

Oliver, M. J., Edwards, L. J., and Churchill, D. N. (2001). Impact of sodium and

ultrafiltration profiling on hemodialysis-related symptoms. Journal of the American

Society of Nephrology 12 , 151–156.

Paniagua, R. et al . (2002). Effects of increased peritoneal clearances on mortality rates

in peritoneal dialysis: ADEMEX, a prospective, randomized, controlled trial. Journal of

the American Society of Nephrology 13 , 1307–1320.


Pierratos, A. and Ouwendyk, M. (1999). Nocturnal hemodialysis: five years later.

Seminars in Dialysis 12 , 419–423.

Popovich, R. P. et al . (1976). The definition of a novel portable/wearable equilibrium

dialysis technique. Transactions American Society of Artificial Internal Organs 5 , 64–

66.

Salem, M. and Mujais, S. K. Dialyzers. In Dialysis Therapy (ed. A. R. Nissenson and R.

N. Fine), pp. 65–72. Philadelphia: Hanley and Belfus Inc., 1993.

Shemesh, O. et al . (1985). Limitation of creatinine as a filtration marker in

glomerulopathic patients. Kidney International 28 , 830–834.

Spalding, E. M., Chamney, P. W., and Farrington, K. (2002). Phosphate kinetics

during hemodialysis: evidence for biphasic regulation. Kidney International 61 , 655–

658.

Van Tellingen, A. (2001). Long-term reduction of plasma homocysteine levels by super-

flux dialyzers in hemodialysis patients. Kidney International 59 , 342–347.

Widjaja, A. et al . (2000). Free serum leptin but not bound leptin concentrations are

elevated in patients with end-stage renal disease. Nephrology, Dialysis, Transplantation

15 , 846–850.

Williams, A. W., O'sullivan, D. A., and McCarthy, J. T. (1999). Slow nocturnal and

short daily hemodialysis: a comparison. Seminars in Dialysis 12 , 431–435.

Nephrology Nursing Standards and Practice Recommendations. Canadian

Association of Nephrology Nurses and Technologists. Retrieved 2010-09-08

Treatament for peritoneal dialysis-associated peritonitis.

Antimicrobial agents for preventing peritonitis in peritoneal dialysis patients.


Përmbajtja

Falënderime ............................................................................................................ Error! Bookmark not defined.

Qellimi, metoda, objektivat ............................................................................... Error! Bookmark not defined.

Historiku ...................................................................................................................................................................... 4

1:Veshkat ..................................................................................................................................................................... 6

1.1. Funksionet e veshkave ........................................................................................................................ 6

1.2. Si punojne veshkat .............................................................................................................................. 7

2:Dializa ........................................................................................................................................................................ 7 8

2.1.Hemodializa ............................................................................................................................................. 8

2.2.Aspekti teknik i hemodializes .................................................................................................................. 9

2.3.Akseset e hemodializes ............................................................................................................................ 9

2.4.Kujdesi per kateterin .............................................................................................................................. 10

2.5.Kujdesi per fistulen dhe graftin .............................................................................................................. 11

2.6.Largimi i lendeve te tjera toksike nga dializa ........................................................................................ 11

2.7.Efekti i dializes dhe probleme te vecanta klinike ................................................................................... 13

2.8.Komplikimet sistemike .......................................................................................................................... 14

2.9.Komplikacionet lokale ........................................................................................................................... 14

2.10.Heparizimi gjate hemodializes ............................................................................................................. 15

2.11. Proçesi infermieror ne pacientet me dialize ........................................................................................ 17

3:Dializa peritoneale .............................................................................................................................................. 18

3.1. Aspektet e ushqyrjes te dializes peritoneale ...................................................................................... 20

3.2. Koncentrati per dialize ...................................................................................................................... 21

3.3. Kerkesat e dietes ushqyese ne dializen peritoneale ........................................................................... 22

4-Trasplanti renal ................................................................................................................................................... 22

4.1. Veshtrimi i pergjithshem ....................................................................................................................... 22


4.2.Prezantimi klinik .................................................................................................................................... 22

4.3.Marresit e trasplantit............................................................................................................................... 23

4.4.Studimet Laboratorike ........................................................................................................................... 24

4.5 .Vlersimi i pershtatshmeris se donatoreve.............................................................................................. 25

4.6 .Ndjekja mjekesore ................................................................................................................................. 26

4.7 .Disfunksioni dhe refuzimi ..................................................................................................................... 27

5.-Rezultate dhe diskutime .................................................................................................................................. 28

5.1. Raporti sipas seksit ................................................................................................................................ 28

5.2 .Shkaqet e hemodializes ......................................................................................................................... 29

5.3 .Jetegjatesia ne hemodialize ................................................................................................................... 30

5.4 .Rritja e numrit te dializanteve ............................................................................................................... 33

5.5 .Mosha me e prekur ................................................................................................................................ 34

5.6 .Aksesi me i perdorshem per hemodialize. ............................................................................................ 35

5.7 .Kohezgjatja e sances dhe shpeshtia e tyre ............................................................................................. 36

5.8 .Shperndarja gjografike .......................................................................................................................... 36

5.9 .Dializa peritoneale dhe statistikat ......................................................................................................... 38

5.10 .Numeri i trasplanteve 2010 - 2014 ...................................................................................................... 39

6.-Konkluzionet ....................................................................................................................................................... 40

7.Rekomandime ....................................................................................................................................................... 41

8.Abstrakt .................................................................................................................................................................. 41

9.Bibliografia ............................................................................................................................................................ 43

mikroteze: dializa dhe trasplanti renal ma.vullnet vasku

Documents