mg 07 İş organizasyonu 347ch0002

8/3/2019 MG 07 Organizasyonu 347CH0002

1/56

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MESLEK GELM

ORGANZASYONU347CH0002

Ankara 2011


2/56

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.


3/56

i

AIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. YNETM ...........................................................................................................................3

1.1. Ynetim ve Yneticinin Tanm.....................................................................................41.2. Ynetimin Tarihi Geliimi ............................................................................................. 4

1.2.1. Trkiyede Durum .................................................................................................51.3. Ynetim ve Organizasyon likisi ..................................................................................61.4. Ynetici zellikleri........................................................................................................61.5. Organizasyonda letiim likileri ..................................................................................71.6. Farkl Sektr ve letmelerdeki Ynetim Modelleri ......................................................9

1.6.1. stisnalara Gre Ynetim.......................................................................................91.6.2. Komite Ynetimi .................................................................................................101.6.3. Durumsallk Kuram ............................................................................................101.6.4. Sonulara Gre Ynetim .....................................................................................111.6.5. Amalara Gre Ynetim......................................................................................11

LME VE DEERLENDRME .....................................................................................13RENME FAALYET2 ..................................................................................................142. PLANLAMA......................................................................................................................14

2.1. Planlamann Tanm .....................................................................................................152.2. Planlamann Aamalar ................................................................................................15

2.2.1. Amalarn Tespit Edilmesi ..................................................................................15

2.2.2. Kaynaklar............................................................................................................. 162.2.3. Yntemler ............................................................................................................172.2.4. Denetim ...............................................................................................................18

2.3. Planlama eitleri ........................................................................................................182.3.1. Srelerine Gre Planlar........................................................................................182.3.2. Teknik Yaplarna Gre Planlar...........................................................................192.3.3. Kullanm Biimine Gre Planlar .........................................................................202.3.4. Uygulama Biimine Gre Planlar........................................................................212.3.5. Biim Ynnden Planlar......................................................................................212.3.6. Kapsamlarna Gre Planlar..................................................................................21

2.4. eitli Sektrlere Ait Plan Tasla Oluturma .............................................................22

LME VE DEERLENDRME .....................................................................................25RENME FAALYET-3 ...................................................................................................263. RGTLEME ...................................................................................................................26

3.2. rgtlemenin zellikleri ............................................................................................. 273.3. rgtleme Trleri ........................................................................................................27

3.3.1. Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme ................................................283.3.2. retim Esaslarna Gre rgtlenme....................................................................283.3.3. Corafi Blge Esasna Gre (blgesel olarak) Yaplan rgtlenme...................283.3.4. Hizmet Edilen Kurumlar Esas Alnarak Yaplan rgtlenme.............................283.3.5. Karma Model.......................................................................................................29

3.4. rgtlemenin Faydalar ...............................................................................................29

LME VE DEERLENDRME .....................................................................................30

NDEKLER


4/56

ii

RENME FAALYET4 ..................................................................................................31

4. YNELTME......................................................................................................................314.1. Emir-Komuta ...............................................................................................................324.2. Emir zellikleri............................................................................................................ 334.3. stn Emir Verme Trleri ...........................................................................................33

4.3.1. Emir Aklc Ve Yerine Getirilmesi Mmkn Olmaldr......................................344.3.2. Emir Tam Olmaldr ............................................................................................344.3.3. Emir ok Ak Olmaldr ....................................................................................344.3.4. Emir Yaplan Hizmetle lgili Olmaldr...............................................................354.3.5. Etkili Bir Emirde kna Havas Bulunmaldr .......................................................354.3.6. Emrin Nedeni Aklanmaldr..............................................................................35

LME VE DEERLENDRME .....................................................................................36

RENME FAALYET5 ..................................................................................................375. DENETLEME....................................................................................................................375.1. Tanm ..........................................................................................................................375.2. Denetimin zellikleri...................................................................................................385.3. Denetimin eitleri ......................................................................................................38

5.3.1. Gzlem.................................................................................................................385.3.2. Finansal Denetim.................................................................................................385.3.3. Kontrol.............................................................................................................39

5.4. Kalite Denetiminin zellikleri.....................................................................................39LME VE DEERLENDRME .....................................................................................40

RENME FAALYET6 ..................................................................................................41

6. MODERN YNETM VE ORGANZASYON ................................................................416.1. Kalite Ynetimi Sistemi...............................................................................................416.1.1. Stratejik Ynetim.................................................................................................426.1.2. Sre Ynetimi ....................................................................................................426.1.3. Proje Ynetimi.....................................................................................................426.1.4. Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi........................................................................... 43

6.2. Toplam Kalite Ynetimi .............................................................................................. 436.3. Demokratik Organizasyon ...........................................................................................45LME VE DEERLENDRME .....................................................................................46

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 47CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................48

KAYNAKA ......................................................................................................................... 50


5/56

iii

AIKLAMALARKOD 347CH0002

ALAN Tm Alanlar in Ortak

DAL/MESLEK Tm Dallar in OrtakMODLN ADI Organizasyonu

MODLN TANIMI organizasyonu konularnn anlatld renmemateryalidir.

SRE 40/16

N KOULYETERLK yerinde plan, program ve i organizasyonu yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama:Uygun ortam salandnda planlama kriterlerine uygun iorganizasyonu yapabileceksiniz.

Amalar:1. Ynetim anlayn hatasz kavrayabileceksiniz.2. eitli alanlarda hatasz planlamalar

yapabileceksiniz.

3. Doru rgtleme tanmlar yapabileceksiniz.4. Birimler aras yneltme kavramn doruyorumlayabileceksiniz.

5. hayatnda denetlemenin yararnkavrayabileceksiniz.

6. Sektrlere uygun modern ynetim veorganizasyonu yorumlayabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Snf, Bilgisayar donanm,

LME VEDEERLENDRME

Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerekkendi kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen; modl sonunda sizin zerinizde lme aracuygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerilerilerek, deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


6/56

iv


7/56

1

GRSevgili renci,

Gerek kamu kurulularnda, gerek zel kesimde grlmekte olan iler, zellikle 20.yy. sonlarnda oalm ve karmak bir biim almtr. Ayrca teknoloji ve buna paralelolarak uzmanlk dallar da ok gelimitir. Bundan tr, ilerin yaplmas ve hedeflereulalabilmesi iin organizasyon gerekmektedir. Amalar gerekletirmek, plan veprogramlar hedeflerine ulatrmak iin bir ara olarak organizasyona gereksinme vardr. Birorganizasyonda ilerin saptanmas, tanmlanmas, i blmnn dzenlenmesi, yetki vesorumluluk verilmesi vb. baz ilemlerin yaplmas gerekir.

Bu modl planlama kriterlerine uygun i organizasyonu yapabilmek, aa uygunynetim anlayn kavrayabilmek, eitli alanlarda hatasz planlamalar yapabilmek, birimleraras yneltme kavramn doru yorumlayabilmek, i hayatnda denetlemenin yararnkavrayabilmek, sektrlere uygun modern ynetim ve organizasyonu yorumlayabilmeyi etkinve verimli bir ekilde retebilmeyi amalamaktadr.

nsanlarn kariyerlerinde ilerleyebilmelerinde en nemli grev kendilerine der. Herite kiisel aba, baarnn temelidir.

GR


8/56

2


9/56

3

RENME FAALYET1

Bu renme faaliyeti ile ynetim anlayn hatasz kavrayabileceksiniz

Finansman, tekstil ve gda sektrlerinde faaliyet gsteren iletmelerde alan

yneticilerde bulunmas gereken zellikler nelerdir, aratrnz.

Milli Eitim Bakanl (kamu) ve X letmesinin (zel) organizasyon emalarn

aratrnz.

naat ve turizm iletmelerindeki ynetim yaplarn, aratrnz.

Ynetici asistann iletmedeki organizasyonu nasl olmaldr, aratrnz.

Yaptnz aratrma sonularn dosyalaynz.

1. YNETMnsanlarn toplu halde yaama zorunluluunun getirdii ilk ihtiya, ynetim

konusudur. Bir toplumun ihtiyalarnn, dileklerinin, ulalmas istenen amalarnnbulunmas; toplumun bir dzene sahip olmas ve bunun srekli olarak gelitirilmekistenmesi, ok doal ve kanlmaz yaant kurallardr. Kukusuz bu kurallar toplumsal,ekonomik, kltrel ve teknolojik kkenlere dayanr ve zaman iinde deiip geliir. te,sz edilen yaant kurallarnn gerekletirilmesi, bu konularla ilgilenecek bir ya da birka

kiinin var olmasna baldr.

nsanln toplum olma bilinci ile birlikte ortaya kan ynetim olgusunun bir sanatolduu, btn bilimler tarafndan kabul edilmektedir. Ancak bu kavram her bilim kendibak asyla deerlendirmektedir.

eitli bilim alanlarna gre ynetimin anlam yle aklanabilir.

Toplum bilimcilere gre ynetim; bir snf ve saygnlk sistemi olaraknitelendirilebilir.

RENME FAALYET-1

ARATIRMA

AMA


10/56

4

ktisatlara gre ynetim; bilgi, tabiat, insan ve sermaye ile birlikte retim

faktrlerinden biridir.Ynetim bilimcilerine gre ise, bir otorite sistemidir ve buna gre yneten ve

ynetilen olarak iki gruptan oluur. Bu iki grup arasndaki iliki otorite ilikisidir.

Dier bilim dallarnda (psikoloji, hukuk, muhasebe gibi) ynetim, ilgi alanlarnnamacna uygun olarak tanmlanmaktadr.

Btn bu yaklamlarn birletikleri temel nokta ynetimin, belirlenen amalar dierkiilerin abalar ile gerekletirmesidir.

Resim 1.1: Bir i yeri

1.1. Ynetim ve Yneticinin Tanm

Ynetim; nceden saptanm iletme amalarna ulamada igc, para, zaman,malzeme, makine ve yer kaynaklar gibi girdilerin ekonomik, verimli ve etkin bir biimdekullanlmasn salayarak ktlara dntrlmesi iin gereksinim duyulacak doru, uygun

ve uyumlu ortamn yaratlmasdr.

Ynetici; bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak veplanlar gerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiidir.

1.2. Ynetimin Tarihi Geliimi

nsanln toplum olma bilinci ile ortaya kan ynetim olgusu, gnmze kadar eitlievrelerden gemi ve bu sre ierisinde deiik yaklamlar asndan aklanmayaallmtr.


11/56

5

Ynetime ilk nemli katk, M. 5000 ylnda Smerler tarafndan yazl kaytlarn

tutulmasyla yaplmtr. Msrllarn planlama, rgtleme ve kontrol gereksinimlerinianlam olmalar (M 4000), yerinden ynetim, ynetimde drstlk ve halka iyi davranmailkesi (M. 2700), yazl dilekeyle bavurma ve danman kullanma (M. 2000)uygulamalar gnmz ynetiminin temel zellikleridir.

Farabi; El Medinetl-Fazla (900) adl kitabnda liderlerin zellikleri, yerel ynetim-evre ilikileri zerinde durmu, Nizaml-Mlk nl Siyasetnamesinde ikayet kapsnnhalka ak olmas, astlarn alma ve davranlarnn denetlenmesi gerektiini belirtmi,lider-grup ilikilerini, statnn nemini, karar vermede iyi bir iletiim sisteminin roln vedanmann gereini vurgulamtr. 1100 yllarnda Gazalinin Nasihat el-Mlk adl kitabndaynetici nitelikleri, ynetimde aratrmann nemi ve danmanlk konularnda grler ileri

srdn, 1300 yllarnda ise bni Haldunun ynetim ilkelerinden, liderliin koullarndanve lider-grup ilikilerinden sz ettiini reniyoruz. Machiavelli ise 1525de The Prens adlkitabnda ynetime ilikin olarak Ynetimin halk rzasna, yetkinin ynetilenlerin kabulnedayanmas, ynetimin sorumluluu, liderlik teknikleri, ynetimin sreklilii, rvet vekayrmann sakncalarna deinmitir:

1.2.1. Trkiyede Durum

stanbul Defterdar Sar Mehmet Paa, 1715 ylnda yazd Nesayihl-Vzera Vel-mera isimli kitabnda, Osmanl ynetimini korkusuzca eletirmekte ve kamu grevlilerininnitelikleri olarak zeka, bilgi, drstlk ve deneyimlere arlk vermektedir. Defterdar, ad

geen kitabnda, gnmz ynetiminde bile nemini koruyan ie almada seim, rvet vekayrmann sakncalar, hak ve adalet ilkeleri gibi konulara yer vermekte ve ynetimin halkadnk olmas gerektiini yazmaktadr.

Osmanl mparatorluu ynetiminde nemli bir yeri olan Enderunu, ynetici deyetitiren bir Okul ve 1839 Tanzimat Fermannn baz hkmlerini de YnetimiGelitirme Amac Gden bir Belge olarak kabul edebiliriz.

Bu arada:

1859da Mlkiye Mektebi kuruldu.

1953de Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits (TODAE) kuruldu ve

kamu ynetimi eitimine balad.

1955-1957de Siyasal Bilimler Fakltesi (SBF) oluturuldu.

1957de Ankara ktisadi Ticari limler Akademisi (ATA), imdiki Gazi

niversitesi, kuruldu ve eitime balad.

stanbul niversitesinde Ynetim Bilimi uzun sre hukuk arlkl olarak

okutuldu.


12/56


13/56

7

Profesyonel bir ynetici, liderlik (nderlik) zelliklerine sahip olmaldr. Liderler,

rgt amalara yneltirken karakter zellikleri ile gcn kullan rlar. Ynetici ise kendisineverilen hukuki g ile rgt amalarna yneltir. Liderlerin en nemli zellikleri bakalarnetkileme, iletiim ve ikna yeteneklerinin iyi olmasdr.

Baarl bir yneticide bulunmas gereken zellikler u ekilde sralanabilir:

Grevi ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olma,

i ve i grenleri yakndan tanyabilme,

Zamannda ve doru karar verebilme,

Tarafsz ve insancl davranabilme,

kna yeteneinin gl olmas,

Sorun zme yeteneinin iyi olmas,

Kendini gelitirmek ve yeniliklere ak olma,

letiim ve insan ilikilerinde iyi olma,

Sorumluluk alabilme,

Hogrl olabilme,

Grup almasn zendirebilme,

Demokratik olabilme,

yi bir eitici olabilme,

Sabrl, kararl, iradeli, saduyulu ve cesur olabilmektir.

Ynetici ve mteebbis (giriimci) kavramlar farkl anlam tarlar. Giriimci, retimfaaliyetine katlrken sermayenin bir ksmn ya da tamamn kendisi koyar. Kar elde etmeamac gder ve her trl riske katlanr. Ynetici ise sermaye ve elde edilen karla bu yndeilgisi olmayan ve riske katlanmayan bir kiidir. Ynetici, giriimciye kar sorumlu olupiletme amalarn en iyi biimde gerekletirmek zorunda olan kiidir.

1.5. Organizasyonda letiim likileri

Ynetim, dier kiilerin abalar yoluyla amalarn baarlmas olarak tanmlanabilir.Bir yneticinin karlat bir durumu analiz etmesi, bunun sonucunda yararl zmlerbulmas, planlanan deiikliklerin etkilerini ve sonularn grmesi, gerekli elerirgtlemesi ve denetimi salamas iyi bir iletiim sisteminin kurulmasyla mmkn olabilir.Bir fikrin gerek olabilmesi bir plana balanmasyla mmkndr. Plan gelitirildikten sonra,bunun uygulanmas iin kiilere iletilmesi gerekir.

Bugn yneticilerin i arkadalarndan, stlerinden ve astlarndan aldklar en kteletiri; etkili bir iletiimde bulunamadklar noktasndan toplanmaktadr. Yneticinin


14/56

8

amalarn baarabilmesi, her eyden nce birlikte alt kimselere amalarn neler

olduunu iletebilmesine baldr. Bugn, amalar ile baarlanlar arasnda farkllk varsabunun en byk nedenlerinin banda iletiim kopukluklar gelir.

rgtlerde iletiimin iki amac vardr. lki, rgtn amalarn gerekletirmede aracolur. Planlarn uygulanmas ve belli bir amacn gerekletirilmesi iin faaliyetler grevibaaracak kiiye iletilmelidir. kincisi, rgt yeleri iletiim yoluyla rgtsel planlar isteklive evkli bir biimde baarmak iin canlandrlrlar.

letiimin yararlar unlardr:

Yeni fikirlerin yaylmas, gelimeye olanak verir.

Sorunlar kime ait olursa olsun dierleri tarafndan gerek anlamyla anlalr.

Daha iyi bir anlama oluur.

Karklklar ve yinelemeler nlenir.

Var olan politika, plan ve ilkeler ayn ekilde anlalr.

lerin dzenli bir ekilde yaplmas ilgililerin alma evkini artrr.

Planlar daha iyi bir uygulanma olana bulur.

Ynetsel iletiimin nitelii hakknda iki gr vardr. Bazlarna gre iletiim bir insandavrandr; bu nedenle, bir grup iindeki karlkl etkileimleri birletiren bir sretir.Dier gre gre ise iletiim, ynetsel sistemi oluturan alt sistemlerden birisidir. Bu altsistem, ayn zamanda tm ynetsel sistemi biimlendirir ve planlama ve kontrol gibi dier altsistemleri birletirme grevini yerine getirir.

nsanlar srekli olarak birbirleriyle etkileim iindedirler. Bu nedenle insandavranlar bir bakma, toplumsal davran olarak grlebilir. te, insanlar arasndakietkileimi salayan ara iletiimdir. Bylelikle kiiler alglarn, isteklerini, duygu vedeerlerini, tutumlarn ve ihtiyalarn aa vurabilirler. Bu gibi davransal zellikler insaneylemleri yoluyla dierlerine iletilmektedir. Davran etkileyen d etmenler, rneinarkadalar, grup normlar, dierlerinin beklentileri kiinin neyi, nasl ileteceini belirler.

Dier ynetsel ilevler gibi iletiim de bir sretir. Gerek iletiimden sz edilmekisteniyorsa iletiim iki ynl sre olarak grlmelidir. Bazen tek ynl iletiimden szedilirse de byle bir ey olmaz. Tanm gerei, bilginin anlalmas ve paylalmas iki ynlbir sistemi gerekli klar. letiim, daima iki ya da daha fazla kii arasnda olur. lde yardmiin imdat diye barma iletiim deildir. Profesr, ders verirken kimse dinlemiyor ya daanlamyorsa iletiimden sz etmek mmkn deildir.

Organizasyonda iletiim, yneticiler iin ok byk nem tar. nk alanlar birama etrafnda toplanmam, i ve gnl birlii oluturulmams a o iletmede yaplan


15/56

9

ilerden sonu almak mmkn deildir. letiimde ama uyumlu ve uzlalm bir alma

ortam yaratlmasdr.

1.6. Farkl Sektr ve letmelerdeki Ynetim Modelleri

1.6.1. stisnalara Gre Ynetim

Gnmz iletmeleri bydke, rn ve pazar eitlendirmesine gittike, teknikgelime ve firmalar aras rekabet arttka, ada yneticinin kontrol ve ynetmekleykml bulunduu faaliyetlerin says oalmakta, kurulu iinde olan bitenle ilgilikararlar etkin ve verimli bir biimde karara balama ve uygulamaya koyma olanaklarazalmaktadr. Bu nedenle yneticiler, her konuda kendileri karar vermek yerine, gnlk veya

periyodik olarak alnan olaan nitelikteki kararlar astlarna devretmek zorundadr. Ancakastlarn bilgi yetenek ve tecrbesiyle zmlenemeyecek nitelikte olan orijinal durumlarhakknda karar verme, zme kavuturma sorumluluu yneticilerin kendilerine kalmaldr.

Yetki devrinden istisna edilen bu tr kararlardan adn alan ynetim biiminestisnalara Gre Ynetim ad verilmektedir. u halde modern yneticinin ayrntlarlauramadan zaman ve enerjisini hayati konulara yneltmesi baary arttracaktr.Ynetimin Basitletirilmesi ad da verilen bu yaklam, yneticinin yalnzca mdahaleetmesi gereken zaman kararlara karmasn ngrr. stisnalara gre ynetim, kkl birrgtsel dzenleme faaliyetidir. Yetikin ve tecrbeli astlar gerektirir. blm, yetki vesorumluluklarn genel bir gzden geirilmesi veya yeniden dzenlenmesi datlmas

zerine kurulur.

Ynetici olarak bu modeli uygulayabilmeniz iin astlarnz srekli eitmenizgerektii aktr. Akll bir ynetici, eitimden yararlanp, geliimi hzlandrr. Sonuta,ynetim sorumluluunu onlarla paylaarak hem daha baarl olacak hem de daha azyorulacaktr.

Resim 1.2: ortam


16/56

10

e uygun eleman se + Yetitir + Ynetim sorumluluunu payla

1.6.2. Komite Ynetimi

Karar verme, uygulama ya da herhangi bir konuda danma, grev, yetki vesorumluluun iki veya daha fazla kiiden oluan guruplara verilmesinden doan rgtselbirime komite ad verilmektedir. Komiteler ynetsel yetkinin bireyler tarafndan deil debir grup tarafndan icra edilmesidir. Komiteler, bir rgtn ynetiminde koordinasyonungerekli olduu, ynetime katlmann istendii, kararlarn gl klnmas gerektii ya dakuruluun btnn ilgilendiren kararlarda tm karlarn temsil edilmesi zorunlu olduunda

meydana getirilmektedir.

Komiteler koordinasyon, motivasyon, denge ve isabetli karar verme gibi birokkonuda yararlar salarken, te yandan ok masrafl olmalar, kararlarn ge alnmas,yelerin asli grevlerini ihmal etmeleri ve asl nemlisi sorumluluu anonimletirmesinedeniyle sakncalar tamaktadr. Buna ramen iletmelerde ilevsel birok alanlarla vedanma koullar ile ilgili komiteler meydana getirilmektedir.

Son 15 yldr artan bir hzla ( ncelikle byk sanayi iletmelerimiz bata olmakzere) ciddi bir komite ynetimi modeline gidi vardr. Bu, son derece memnuniyet vericidir.Ekip almasna olan katks, kiileri hzla gelitirmesi son derece nemlidir.

Vizyon belirle + Ekip kur + Ekibi eit + Ekiplerle ynetim sorumluluunu payla

1.6.3. Durumsallk Kuram

Bu modele gre her kurulu, belirli birtakm ynetsel ve rgtsel koullarda ve onuevreleyen deiik ortamlarda faaliyette bulunur. Bu nedenle en uygun modelin seilmesi yada gelitirilmesi gerekmektedir.

Durumsallk modeli, kendinden nce ok moda olan sistem yaklamnn, soyutkavramlardan oluan genelletirilmi model ve varsaymlara dayandn ve bu nedenlekargaaya yol atn savunmutur. Bylece 1970li yllardan itibaren soyut kavramlar terkedilerek, uygulamada rgtsel faaliyetleri etkileyen zorluklar, g dengelerini ve basklararatrp ortaya kararak buna uygun gereki bir ynetim modeli kurulmaya balanmtr.

Kaynaklar ekibi sektr deerlendir + modelini olutur + zgnlk yarat


17/56

11

1.6.4. Sonulara Gre Ynetim

Bir kuruluta faaliyetlere girimeden nce, onun ekonomik bir sistem olarak btngl ve zayf taraflarn iyice aratrma, retim kapasitesini doru olarak bilme ve eldekiaralarla salanacak faaliyet sonularnn ne olabileceini ngrmeye dayanan bir ynetimbiimidir.

Yneticinin, gereki olmasna, tutumunu da eldeki g ve kaynaklarla elde edilmesigereken sonular arasnda iliki kurarak ortaya koymas gerektiine iaret eder.

Sonulara gre ynetim felsefesinde kuruluun, ksa dnemde mmkn olduu ldeverimli altrlmas onun tm g ve olanaklarnn eksiksiz ortaya karlmas ve bunlardaneksiksiz yararlanlmas ile gelecekte meydana gelebilecek gelime ve deimelere intibak

ettirilmesi fikirleri mevcuttur.

Sonulara gre ynetim, belirlilik koullarn esas almaktadr. Bu nedenle kuruluunhali hazrdaki g ve olanaklarn mutlak etkileyecek sonularn aratrld ve bunlararasnda fonksiyonel ilikilerin kurulduu iin, ksa dnemli ynetim felsefesine daha uygunbir modeldir.

Gcn l + Hedefini belirle + Verimlilii n plana al + Savurganlktan kan

Resim 1.3: Bir i yeri

1.6.5. Amalara Gre YnetimBir kuruluta sorumluluk alanlarnn, ulalacak sonularn, amalarn, st ve astlar

tarafndan birlikte tespit edilip sonra somut hale getirildii, yani rakamlara dkld vegerekleip gereklemediinin devresel olarak yine birlikte takip edildii srece, amalaragre ynetim denmektedir.


18/56

12

AGY de yaplan iler, ilerin zamannda yerletirilip yerletirilemedii, aksayan

hususlar, amaca giden yoldaki engeller tamamen rakamlarla ifade edilmektedir. AGYuygulayan ynetici, deerlendirmelerini duygular ile deil, gerek rakamlarla yapar. Bunedenle AGY, geni bir uygulama alan bulmu ve bilhassa gerek kendisini, gerek astlarniyi yetitirmek isteyen yneticiler tarafndan ok benimsenmitir.

Ayrca AGY, ii ve ii baaran kiiyi birlikte deerlendirme olana verdii iinnemli bir ynetim aracdr.

Avantajlar:

Bireylerin g ve enerjilerinin israfn engeller.

Motivasyon ve otokontrol salar.

Yenilik, esneklik ve takm almas ile ihtiyalar arasnda denge salar.

Ynetici deerlendirmede objektiftir.

Daha adil dllendirme ve terfi alanlar yaratr.

Haberlemeyi etkinletirir.

Dezavantajlar:

Yatay koordinasyonu gletirebilir. Ksm ve kii amalar ile temel amalar arasndaki uyumsuzluklar

atma yaratabilir. Sk grmeler ve raporlamalar zaman israfna ve brokrasiye neden

olabilir. Sistem, yneticinin baarsn sadece belli koullarda lebilir.

Sistem, uzun vadeli planlama dncesinde olan yneticiler iin uygundur.Planlamaya isteksiz yneticiler iin ise uygun deildir.

Hedefleri birim/kiilerle birlikte sapta + Eitim destei ver + Performans l + dllendir.


19/56

13

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizilnz

LME SORULARI

1. Bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak ve planlargerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiidir.Yukardaki cmlenin tanm aadakilerden hangisidir?A) YneticiB) Ynetim

C) DenetimD) Yneltme

2. Aadakilerden hangisi ynetimin ana fonksiyonlarndan biri deildir?A) PlanlamaB) OrganizasyonC) FinansmanD) Denetim

3. Aadakilerden hangisi baarl bir yneticide bulunmas gereken zelliklerden birideildir?A) i ve i grenleri yakndan tanyabilme

B) Tarafsz ve insancl davranabilmeC) Kendini gelitirmek ve yeniliklere ak olmaD) letiime nem vermeme

4. Aadakilerden hangisi iletiimin yararlarndan biri deildir?A) Yeni fikirlerin yaylmas, gelimeye olanak verirB) Daha iyi bir anlama oluur.C) Karklklar ve yinelemeler nlenirD) Anlamalarda sorunlar yaanr.

5. Aadakilerden hangisi amalara gre ynetimin dezavantajdr?

A) Motivasyon ve otokontrol salar.B) Bireylerin g ve enerjilerinin israfn engeller.C) Sistem, yneticinin baarsn sadece belli koullarda lebilir.D) Ynetici deerlendirmede objektiftir.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bufaaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnzsorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

LME VE DEERLENDRME


20/56

14

RENME FAALYET2

Bu renme faaliyeti ile eitli alanlarda hatasz planlamalar yapabileceksiniz.

Uygun bir i plan (taslak) nasl olmaldr, aratrnz.

Gelecekte yapmak istediiniz ile ilgili bir i plan hazrlaynz.

evrenizdeki bir retim iletmesini gezerek retimin nasl yapldn ve neye

gre planlama yapldn aratrnz.

Ynetici Asistannn i planlamasn aratrnz.

2. PLANLAMAletmelerin ounda iler, herhangi bir aksama olmadan yrr. Bu durumda doal

olarak bir deiiklik yaplmas da dnlmez. Ama her zaman bir ii daha etkin ve verimliyapmann bir yolu vardr.

Teknolojik gelimeler, iletmelerin hzl hareket ederek, deien ortam ve durumlarauyabilmeleri iin sorunlarn ortaya kmasn beklemeden, doabilecek olas sorunlarngrme ve onlarla en iyi ekilde ba edebilmeleri gereini ortaya koymaktadr.

alma yaamnda her gn teknolojik ve sosyolojik deiikliklerin zorlamalar ilekarlarz. Ortaya kan sorunlar karsnda arp hatalar yapmadan k yollar vezmler bulabilmek, daha nceden bunlar grebilmeyi ve nlemler almay gerektirir.

Planszlk ve dzensizlik kargaay yaratr. Kargaa ise ileri oluruna brakmaktr.Planlama, yaamn her dneminde, her dzeyde yaplr. Planlama, sistemli ya da sistemsiz,resmi ya da resmi olmayan, ksa veya uzun sreli ekillerde olabilir ama kesinlikle olmaldr.

Yneticiler iin planlama nemli bir beceridir. Bir ie balarken mutlaka planlamaalmas yaplmaldr. Yneticinin ya da ynetim kurulunun yapt planlar, rgtte neleringerekleip nelerin gereklemeyeceine dair bir ereve izer. Uygulanabilirlii olan

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


21/56

15

planlar; yksek mteri tatmini, alanlara yksek moral ve rgtn bymesini finanse

edecek yksek kararlar gibi olumlu sonular douracaktr.

2.1. Planlamann Tanm

lerin aksamadan yrmesi iin beklenilmeyen olumsuz gelimeleri, ortaya kmadannleme ya da zmlerini nceden dnp, hazrlkl olma ilemine planlama denir.

2.2. Planlamann Aamalar

Ynetici, planlama aamasnda gelecei dnr ve grmeye alr. Planlama ileriyebak, ileri grtr. Planlama gereksinmelerle kaynaklarn dengelendirilmesidir. Bir planiinde alan ynetici, ani olaylarla karlamaz. leride karsna kabilecek her eyinceden dnerek nlemlerini alm, kaynaklarn salam ve gerekli emirleri vermi,ynetmelikleri hazrlam olur. Bylece gnlk ve ani olaylar, rgtn amacna ynelen esasalmalara engel olmaz. Ayrca planlama, aniden kacak problemler karsnda aknlk,tela ve baarszla urama olasln batan nlemi olur. rnein, bir hastane yneticisiuak dmesi, trafik kazas, tren arpmas, deprem, yangn gibi olaylar nedeniyle bir geceya da gndz, hastanesine ani olarak yzlerce yaralnn gelebileceini dnerek buna karher nlemi alr, ilgililere duyurur, hatta gerekli eitim ve denemeleri yaparsa, yarallarn biranda hastaneye gelmeleri karsnda glk ekmez. Byle bir plan yoksa her ey birbirinekarr, sonu almak ve baar gleir.

Planlama, u temel aamalardan meydana gelir: Amalarn tespit edilmesi

Kaynaklar

Yntemler

Denetim

2.2.1. Amalarn Tespit Edilmesi

Plan yapmak iin ilk nce bir amacn belirlenmi olmas gerekir. rnein iletmeninvarln srdrmesi, topluma hizmet sunmas, bymesi ve bunlar gerekletirebilmek iinbelirli bir lde kar elde etmek isteyii hedefledii amalardr.

Amalar gereki olmad srece ie yarar sonular alnamaz. Gereki ve arzuettiiniz amalar benimseyip, tasarlar oluturarak uygulanabilir planlar yapabilirsiniz.


22/56

16

2.2.2. Kaynaklar

ou kez arzu ettiimiz amalar benimseyebilir ve buna dayanarak tasarlaroluturabiliriz. Ne var ki, bu abalar ounlukla sonusuz kalr. nk arzu edilen tasarlargereki yapan ikinci e olarak belirttiimiz kaynaklardr ki bunlarn nitelik ve nicelikleriamalarn gereklemesinde nemli rol oynar.

ekil: 2.1. Ktphanede aratrma

Kaynaklar;

nsan gc

Para

Zaman

Ara-gere

Kullanlan yer

Gerekte var olmayan bir kaynaa dayanarak dnlen bir amatan sonu alnamaz.

Planlamada ama ilerin daha etkin, verimli ve aksamadan yrmesini salamaktr. Bunu davar olmasn istediimiz veya olmas gereken duruma yani amacmza ulaabilmek iinkaynaklarmz bilerek, farknda olarak salayabiliriz. Buna da var olan durumumuzu yanimevcut kaynaklarmz tespit etmek denir.

Mevcut durumunuzu tespit iin;

Grev ve sorumluluklarnz listeleyino Durum deerlendirmesi yaparken ncelikle, belirlenmi grev ve

sorumluluklarnzla birlikte, sizden yaplmas beklenen ya da sizingnll yaptnz ilerin de dkmn yapn.


23/56

17

o Her bir i iin ne kadar sre ayrdnz, hangi zamanlarda

yaptnz tespit ederek, nemine gre sralayn.

Kiisel deerlendirmenizi yapno Kendinizi tanmanz, zayf ve gl ynlerinizi, olaylar

karsndaki tavrlarnz bilmeniz, mevcut sorunlar dzeltmek iingerekli becerileri kazanmanz salar.

o Sahip olduunuz yetenek ve becerilerinizi bilerek yaptnzplanlar, gereki ve uygulanabilir olur.

Sorunlar ve aksaklklar listeleyin Karlatnz sorunlar konularna, ieriine, kaynana gre ayrn.

o Daha ok hangi ileri yaparken sorunlar kyor?o Ne zaman sorunlarla karlayorsunuz?o Sorunlar neden, kim/kimlerden kaynaklanyor?

Sorunlarn zm neye, kimlere bal?o Olas sorunlara kar hazrlkl olmak iin sezgilerinizi kullann.

leri yapma ekliniz, olaylarn ak, ilerde ne gibi sorunlaryaratabilir?

o imdiden dzeltebileceiniz eyler var m?o u an bir ey yapamyorsanz, sorun ortaya knca nasl

zmleyeceinizi biliyor musunuz?

letmenizi iyi tanyn

letmenizi, kii veya kurululara kar iyi temsil edebilmek ve ileri yaparkenherhangi bir yanlla yol amamak iin iletmenizi her ynyle tanmanz gerekir.

letmenizin faaliyet alann, faaliyetlerini, mterilerini, rakip firmalarrenin.

letmenizin organizasyon emas nasl?

Personel says ne kadar?

Hangi departmanlar (blmler) var? letmenizin politikas, ksa ve uzun vadeli planlar nedir?

letmenizin alma kurallar, yazl talimat, prosedr ve ynetmeliklerinelerdir?

2.2.3. Yntemler

Planlama yaparken yntemin dnlmesi de nemlidir. Uygulamada yaplacak enkk bir deiim ya da doacak bir aksama, tm tasarda aksatc rol oynayabilir. Bunedenle, uygulama alannda izlenecek yol, tasar aamasnda dnlm olmaldr.


24/56

18

2.2.4. Denetim

Planmzda belirtilen yntemlere uyup uymadmz, belirli kaynaklardan gerektiigibi yararlanmaya alp almadmz, yapm olduumuz etkinlik ve hareketlerle arzuettiimiz amaca ulap ulamadmz ya da ulalamayaca hakknda bir karara varmamzgerekir. Bu konularda ne kadar kesin bilgilere sahip olursak, hareket ynmz vedurumumuzu o kadar iyi belirleyip, salam yarglar gelitirebiliriz. Bu olana da bizedenetim salar.

2.3. Planlama eitleri

Plann, devletten kiilere kadar geni bir kullanm alannn bulunmas, plan eitlerizerinde durulmasn gletirmektedir. Bu nedenle plan eitlerinin incelenmesinde, sadeceiletme planlarn ele alarak sreleri, teknik yaplar, kullanm biimleri, uygulama biimleri,biim ynnden ve kapsamlar asndan plan eitleri zerinde durmak uygun olacaktr.

Aslnda bir iletmede uygulanan siyaset, yntem ve kurallar da plan kavram ilebadatrmak mmkndr. rnein iletmede izlenen siyaset, kararlarn verilecei alanbelirlemesi ve seenek saysn snrlayarak amalara uygun kararlara yer verilmesinisalamas asndan, planlamann kimi zelliklerine sahiptir. zlenecek yolun belirlenmesinerehberlik ettiinden, uygulanan yntemler de benzer zellik gstermektedir.

te yandan seenekler arasndan tespit olunan ve uyulmas zorunlu bulunan kurallarnizlenecek yolu gstermeleri bakmndan planlama ile ortak bir yan olacaktr. Yoksakurallara uyulmasnn zorunlu olmamas, kiilere tercih hakk vermek demek olacandan,bu yaklam yaplamayacaktr.

letmelerde plan almalarnn, sz edilebilecek niteliklerine gre balca eitleriaada belirtilmitir:

Srelerine Gre Planlar

Teknik Yaplarna Gre Planlar

Kullanm Biimine Gre Planlar

Uygulama Biimine Gre Planlar Biim Ynnden Planlar

Kapsamlarna Gre Planlar

2.3.1. Srelerine Gre Planlar

Ksa Sreli Planlar

Ksa sreli planlar, genellikle bir dnemliktir. Uygulamada bir dnem, ou zaman bir

yl olarak karmza kmaktadr. Yllk programlar buna rnek olarak gsterilebilir. Ksa


25/56

19

srede tahminde bulunma kolay olduundan, bu planlarla gerekleebilir sonulara

ulalmas, orta ve uzun sreli planlara gre daha fazla mmkndr.Ksa sreli planlar, orta ve uzun sreli planlarn bir blmn oluturabilecei gibi,

bamsz bir nitelik de tayabilirler. Uzun sreli plann bir basaman oluturacak ekilde, odneme den iletme almalarnn koordineli bir ekilde ele alnmas ve uygulaycynnden fazla olmas halinde, yllk programlar ortaya kacaktr. Bununla beraber ksasre denilince, bir yldan daha ksa dnemlerin de sz konusu olabileceini unutmamakgerekmektedir. letme almalar alt aylk, aylk ve giderek daha ksa srelerdeplanlarn yaplmasn gerekli klabilir. Dier bir ifade ile ksa sreli planlara programlama dadenilebilir.

Gnmzde hzla gelien teknolojik gelimeler ve deien evre artlar iletmeleri

uzun sreli planlamalar yapmak yerine, ksa sreli planlar yapmaya itmektedir.

Orta Sreli Planlar

Birka yllk sreyi kapsayan planlardr. Bu sre genellikle be yla kadardr. Ksasreli planlara gre daha uzun sreli tahminlere dayandndan, bu planlarn daha az kesinrakamlar kapsamas sz konusudur. Bununla beraber uzun sreli planlarn uygulama aracniteliinde de olabilirler. Birka yllk sreyi kapsayan yatrmlar, gelir, gider vb. hususlariin dzenlenen planlar bu niteliktedirler.

Uzun Sreli Planlar

Uzun sreli planlar, iletmenin stratejik amalarnn ve genel politikalarnnbelirlendii planlardr. Bu planlarda sre, genellikle be yldan balar ve etkenlere gre artar.Bu etkenler iletme ve i kolu ile ya da iktisadi, teknik evre ile ilgili olabilir. Uygulamada,bu planlarda belirsizlik hakimdir. Bu nedenle kesinlik tamayacak olan bu planlarla, uzunsreli hedeflerin ve ana politikalarn belirlenmesi, hedeflere ulamak iin izlenecek genelilkelerin tespiti ve sadece bir blmnn deil iletmenin bir btn olarak ele alnmas szkonusudur. Uzun sreli iletme planlarnn ortaya koyduu hedeflere uygun olarak iletmealmalarnn srdrlmesi, yani uygulama, ksa ve orta sreli planlarla mmkn olacaktr.

2.3.2. Teknik Yaplarna Gre Planlar

Deimez PlanlarUygulama srasnda tahminlerde ortaya kan deimeler karsnda izlenecek yollar,

teknik yaplarna gre plan eitlerini oluturacaktr. letme planlar, daha ok belirlivarsaymlara dayanlarak amaca ulalacak biimde hazrlanrlar. Deimez planlardavarsaymlar, plann uygulama sresi iinde deiiklik gsterdikleri takdirde, deienvarsaymlara gre planda deiiklik yapmak sz konusu deildir. Sapmalar zaman zamantespit olunurken, sapmalarn sebebi olarak da bu deiiklerin gsterilmesi ile yetinilecektir.Ancak kabul edilen varsaymlarda ok nemli deiiklik olursa, plann yeniden yaplmassz konusu olur.


26/56

20

Varsaymlardaki deiikliklere gre plann dzeltme ileminin ok zaman almas ve

plann iletmeye maliyetinin oluunun artma ihtimalinin bulunmas, iletme planlarnda buyntemin geni lde uygulanmasna neden olmaktadr.

Seeneklere Gre Deimez Planlar

Plan yapmnda seeneklerin her birisi iin tedbir almak ve birden ok seenei gznnde bulundurmak zorunluluu olabilir. Bu durumda, her seenek iin ayr plan yapmsz konusu olacaktr. Hazrlanan planlardan gerekleen seenekle ilgili olan uygulamayakonulacak, tekiler uygulama d tutulacaktr.

Bu nedenle her seenek iin ayr plan yapmna genellikle gidilmeyecek vegereklemesi beklenen seenek saysn azaltarak iki, seenee gre, ya da en ok

gerekleme ihtimali olan tek seenee gre plan yapm daha geerli olacaktr.

Deiken Planlar

Teknik yapsna gre baka bir planlama usul de, gereklemesi beklenen her ihacmi dzeyinde rakamlar ayarlanabilir plan yapmdr.

Gelir ve gider tahminlerinin gruplandrlmalarnda bu ayarlamaya olanak salanmasgerekmektedir. Bunun iin de zellikle gider kalemlerinin eitli i hacmi seviyelerine grenitelikleri ve deime durumlar saptanmaldr. Bu usulden iletme planlamasnda yllkprogramlarn yapmnda yararlanlmaktadr. Uygulamada esnek bte kavram ile ifade

edilen almalar buna rnek gsterilebilir. Daha ok sanayi iletmelerinde uygulama alanbulan bu tr planlama almas, belirli i hacmi dzeyinde yaplan giderlerle elde edilenmamuller arasnda ksa devrede iliki kurulmas mmkn olduu takdirde yaplabilir.Deiken planlamann en nemli yarar, sapmalarn ve bunun sorumlularnn zamanndatespitine ksa srede yardmc olmasdr.

2.3.3. Kullanm Biimine Gre Planlar

Bir Kez Kullanlacak Planlar

Bir kez kullanlacak planlar, belli ama ve hedeflere ulalmak iin hazrlanan, o amave hedefe ulalnca sona eren ve bir daha kullanlmayan planlardr (bte gibi).

Srekli Planlar

Yneticinin btn faaliyetler iin ayr ayr planlar hazrlamas mmkn deildir. Bununleyebilmek ve yneticiye kolaylk salamak amacyla, benzer durumlarla karlaldndadevreye girecek planlardr.


27/56

21

2.3.4. Uygulama Biimine Gre Planlar

Demokratik Planlar

Bu tr planlar, iletmenin alanlar, mterileri, rakipleri ve evresini dikkate alarakhazrlanan planlardr. zellikle alanlarn gr ve dncelerinin alnarakhazrlanmalarnda yarar grlmektedir. nk iletmenin veya alanlarn zararna yaplanbir planlama, doal olarak amalara ulamada baarszla neden olacaktr.

Zorlayc Planlar

Zorlayc planlarn, hazrlanmas ve uygulanmas aamasnda alanlarn,mterilerin, rakiplerin ve iletmenin evresi dikkate alnmaz. Genellikle bu tr planlara

otokratik bir ynetime sahip iletmelerde rastlanmaktadr.

2.3.5. Biim Ynnden Planlar

Yazl Planlar

Yazl planlar, aklda tutulamayacak kadar uzun sreyi kapsayan ve genel ilke vepolitikalar kapsayan planlardr. Yazl planlar ile kimin ne yapaca belli olur. Sorumlularbulmak kolaydr. Yetki karmaas ortadan kalkar.

Yazl Olmayan Planlar (Szl Planlar)

Genel olarak planlar yazl olmak zorundadr. Ancak iletmeler, yapsna gre ksasreyi kapsayan baz planlarn yazl hale getirmezler. Bir baka ifade ile yazl olmayanplanlar, zorunluluk hallerinde bavurulan ve uygulanan bir plan trdr.

2.3.6. Kapsamlarna Gre Planlar

letme Blmleriyle lgili Planlar

letme planlar, iletmenin bir blmn ya da bir ksm ileri kapsayabilecei gibibtn iletme ile de ilgili olabilirler. letmenin bir blmnn ya da belirli ileri kapsayanplanlarla i gc, finansman vb. almalar iin ya da satn alma, retim ve sat ksmlar

iin ayr ayr yaplan planlar rnek gsterilebilir. Bu almalar, iletmeyi bir btn olarakele alan plann iinde yer alacak ve onun bir parasn oluturacaktr.

Genel Planlar

letmeyi bir btn olarak ele alan planlardr. Bunlar eitli sreler iin tespit olunanhedefleri ve bunlara ulama yollarn gsteren planlardr. Uzun sreli iletme planlar, yllkiletme program bu niteliktedirler.


28/56

22

2.4. eitli Sektrlere Ait Plan Tasla Oluturma

RNEK PLAN ALIMASI

A-GR:Amac belirleme, kapsam belirleme

B-EVRENN NCELENMES VE HPOTEZLER:

Performans:

Ynetim, elinde mevcut tm kaynaklaryla 5-10 sene arasnda hangiperformans seviyesine ulamtr? Hissedarlara hisseleri zerinden veeitli yatrmlardan ne kadar gelir salanmtr?

Pazarlar:

irket hangi pazarlara, hangi miktarda mamul ve hizmet arz etmektedir?Hangi pazarn trendi nedir? Her mamuln kendi pazarndaki hissesinedir? Her mamul kullanm sresi bakmndan hangi safhadadr?

Kaynaklar:

Para, insan, malzeme ve tesis imkanlar

Her bir mamul veya faaliyete bu kaynaklarn ne kadar tahsis edilmitir? Maliyetleri nedir? Gelirleri giderlere oranlayarak her mamuln veya hizmetin nispi net

karn bulabiliriz.

Verimlilik:

irket kaynaklar ne kadar deerlendirilebiliyor? sraf, nerede ve ne kadarmiktardadr.

Organizasyon:

irket nasl organize olmutur? irket amalar departman amalar olarak belirlenmi midir? Departman amalar teker teker herkes iin kiisel amalar olarak

belirlenmi midir? Kalite ve teknik stnlkler saptanm mdr?

Fiyatlarn genel seviyesi, enflasyon oran, krediler ve sermaye piyasas, hkmetprogramlar, kalknma planlar, i kolunun durumu ve ekonomideki yeri, ithalat, hammaddefiyatlar, vergiler vb.


29/56

23

C- ANA HEDEFLERN BELRLENMES

% ... Byme hedefine varmak

Dnem sonunda net kar ......................YTL ye kartmak

Hedeflerin gerekelerinin ksa izah vb.

D- TAL HEDEFLERN BELRLENMES:

Mteri ilikilerinin belirlenmesi, kalitenin iyiletirilmesi, mali bnyenin bor demekapasitesinin kuvvetlendirilmesi vb.

E- KUVVETL YNLERN TESPT-BELRTLMES

F- ZAYIF YNLERN TESPT-BELRTLMES:Sat ve karda mevsimlik oynamalar, sat ve karn hangi rnlerden elde edilebildii,

ynetimde bilgi ak eksiklii, imalatta teknoloji zayfl, personel zayfl, iade oranlar.

G- ANA FAALYET SONULARININ ZETLENMES:

Satlar faaliyet gruplar ve yllara gre dalm, mamullere gre karllk, vergincesi kar, vergiler, temett ve ihtiyat gibi deerler, karllk, verimlilik ve ana faaliyet

rasyolardr.

H- STRATEJLERN ZAHI:

Strateji konular ( Genel, Mamul, Pazarlama, Finansman, Yetki ve Sorumluluk)Durumlar deiik olduu hallerde alnacak stratejik kararlar, rakiplerin kararlar ve

kar stratejilere gre uygulanacak kararlar.

Planlamada 10 Adm

Hedefi tanmlayn

Hedefi dilimlere ayrn Dilimleri detaylandrn Detaylar ngrlen termin iinde zamana bal ve alternatifli olarak belirleyin Zamanl detaylar esnek zamana tabi tutun ans faktrne asla yer vermeyin Eldeki kaynaklar gereki olarak belirleyin Olas aksiliklere kar tedbirli olun Planlar, ii fiilen yapacak kiilere net bir ekilde anlatn Planlamada detaylar belirlerken detaya boulmayn ancak nemli detaylar da

gzden karmayn


30/56

24

Planlamada 10 Adm , yneticinin bu fonksiyonu yerine getirmede kullanaca etkili

bir yol haritasdr. Neyi planlarsanz planlayn, bu admlar unutmayn!

Resim 2.1. Bir iyeri


31/56

25

LME VE DEERLENDRMELME VE DEERLENDRMEAadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizilnz

LME SORULARI

1. lerin aksamadan yrmesi iin beklenilmeyen olumsuz gelimeleri, ortaya kmadan nlemeya da zmlerini nceden dnp, hazrlkl olma ilemine ne denir?A) PlanlamaB) YnetimC) DenetimD) Yneltme

2. Aadakilerden hangisi planlamann temel aamalarndan biri deildir?A) Amalarn tespit edilmesiB) KaynaklarC) FinansmanD) Denetim

3. Aadakilerden hangisi kaynaklardan biri deildir?A) nsan gcB) Para

C) VeriD) Zaman

4. Aadakilerden hangisi Planlama eitlerinden deildir?A) Srelerine Gre PlanlarB) Ksmi PlanlarC) Kullanm Biimine Gre PlanlarD) Uygulama Biimine Gre Planlar

DEERLENDRMESorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahta ryla karlatrnz. Bu

faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnzsorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

LME VE DEERLENDRME


32/56

26

RENME FAALYET-3

Bu renme faaliyeti ile doru rgtleme tanmlar yapabileceksiniz.

rgtleme ihtiyac hangi nedenlerden dolay karmza kmaktadr?Aklaynz.

Milli Eitim Bakanlnn rgtlenme modelini aratrnz. Turizm sektrnn farkl iletmelerinde alan yneticilerine rgtlenmenin

faydalarnn neler olduunu sorarak, sonucu rapor haline getiriniz. Ynetici Asistannn rgtleme aamasndaki yerini aratrnz.

3. RGTLEMEletme bydke faaliyetler artmakta, faaliyetleri (ileri) yapmak zere iletmeye

pek ok insan katlmakta, sonu olarak da iletmede yaplacak pek ok i ve bu ileri grmekzere pek ok insan bir araya gelmektedir. letmenin amalarna uygun bir ekilde kimlerinhangi ilerde grev alacaklarnn ve aralarndaki i ilikilerinin belirlenmesine, btn iktisadifaaliyetlerin dzenlenmesine iletmenin rgtlenmesi denir.

rgtlenme srecinin temel amac, rgtsel baar iin gerekli eleri etkili ve verimlibir biimde uyum iinde bir araya getirmektir. yi bir rgtlenmenin bulunmay, amalarbaarmak bir yana, karklklarn ortaya kmasna neden olur. rgtleme ilevi etkili birbiimde yerine getirilirken, personel kendisinden beklenen rol ve ilevleri anlayaca gibi,rgtn amacn da anlam olacaktr. stelik alanlarn her biri, grevlerinin rgtn dierblmlerinde alanlarn grevleriyle olan ilikisini anlayaca gibi, kime rapor ve hesapverip, sorumluluklarnn ne olacan da greceklerdir.

3.1. Tanm

Bir rgt oluturma veya rgtn etkili olarak alabilmesi iin seilen iler, bireylerve iyerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne rgtlenme denir. Buadan rgtleme, maddi ve beeri unsurlarn bir ama dorultusunda dzenlenmesibiiminde de tanmlanabilmektedir.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


33/56


34/56

28

Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme

retim Esaslarna Gre rgtlenme Corafi Blge Esasna Gre (Blgesel) rgtlenme

Hizmet Edilen Kurumlar (gruplar ya da mteri) Esas Alnarak Oluturulanrgtlenme

Karma Model

3.3.1. Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme

Bu model, benzer nitelikteki grevlerin (ilerin) bir araya toplanmas suretiylergtlendirme yaplmasna dayanr. Dier bir deyile, bir rgtn birimlerinin her biri belli

zellii tayan trdeki ileri (grevleri) yapacak biimde oluturulursa grevsel(fonksiyonel) bir rgtlenme yaplm olur.

Fonksiyonel modele rnek olarak kamu hizmetlerinin bakanlklar arasndaki dalm,bakanlklarn i kuruluu gsterilebilir. Salk ileri Salk, gvenlik ileri ileri, dilerikonular Dileri, bayndrlk ileri Bayndrlk ve skn Bakanlklarnda toplanmtr.Genellikle bakanlklarn i rgtlenmeleri de ayn modeldir.

3.3.2. retim Esaslarna Gre rgtlenme

Bu tr rgtlenme, rgtn (kuruluun) rettii rn esasna dayanr. Bu modelde

retilen ayn ya da benzer rnler iin bir birim kurulur. rnein: Bir otomobil fabrikasmotor, lastik, karoseri, elektrik donanm vb servisleri esasna gre rgtlenebilecei gibi, birtekstil fabrikas da ipekli, ynl, sentetik, perdelik kumalar reten servisler olarakrgtlenirlerse sz edilen modelde bir rgtlenme yaplm olur.

3.3.3. Corafi Blge Esasna Gre (blgesel olarak) Yaplan rgtlenme

Bu modelde rgt oluturan birimler, belli bir blge halkna ya da belli bir blgedekikurululara hizmet edecek biimde kurulmaktadr. rnein bakanlklarn blge, il ve ilekurulular; baz kurulularn merkez rgtlerinin dou, bat, kuzey, gney, merkez blgeleribrolar biiminde kurulmas, bu modele uygun bir rgtlenmedir. Belediye, polis ve

jandarma rgtleri de belli bir alanda yetkili ve sorumludurlar. Bunun gibi bir kamu iktisaditeebbsnn ya da zel sektrde bir fabrikann ynetsel yapsnn, lkenin belli bir corafiblgesinin gereksinmelerini saptayarak, yalnz bu blgeden sipari alacak ve rettiimaddeleri de yalnz o corafi blgeye satacak biimde rgtlenmesi de sz edilen modeleuyan bir rgtlenme olur.

3.3.4. Hizmet Edilen Kurumlar Esas Alnarak Yaplan rgtlenme

Bu modelde, her birim belli kurululara ya da gruplara (halka, mteriye) hizmetedecek biimde bir yapya sahiptir. rnein; Emekli Sand, Sosyal Sigortalar Kurumu,


35/56

29

BA-KUR. Bu kurumlar deiik ve farkl gruplara hizmet etmektedir. Kzlay, Askerlik

ubeleri, Emniyet ocuk Brosu, OYAK, MKE bu rgtlenme modeli iin rneklerdir.Byk bir spermarketin ocuk reyonunun ocuklara, kadn reyonunun kadnlara,erkek reyonunun da erkeklere hizmet etmesi gibi.

3.3.5. Karma Model

Bu model, yukarda aklanan modellerden iki ya da nn birlikte kullanlmasdr.Karma modele gre kurulan bir rgtte, her alt (dikey) kademe iin de iik bir model esasalnr.

Gnmzde modern rgtler kendileri iin saptanan amalar gerekletirmek, verilenhizmetleri (ileri) baarmak zere ounlukla karma modelde kurulmaktadr. Bylece rgt

daha kapsaml olmakta, iler uzmanln salad avantajlardan yararlanlarak daha sratli,ekonomik ve kaliteli biimde yaplabilmektedir.

3.4. rgtlemenin Faydalar

rgtlemenin faydalar:

Personel, ama ve grevini daha kolay anlar, renir ve bu amaca ynelir,

verim artar.

Uzmanlama salanr.

Blgenin iklimi, insan kaynaklar ile ulatrma, eitim vb. karakter ve olanaklar

bilinir. Buna gre i, hizmet ya da retim daha olumlu olarak ve gvenle yap lr.

lgililer halk, kurulular (mterileri) daha yakndan tanyabilir. Hizmette

baar ans artar.

Hizmetten yararlanacak kurumlarn (gruplarn, mterilerin) istek ve arzular

daha iyi bilinir.

Belli konularda inceleme yapmak kolaydr.

Kiiler ve birimler arasnda rasyonel i blmne msaittir.

Ara, gere, makine-malzeme verimli olarak kullanlabilir.

alma ve retim teknikleri gelitirilebilir.

Denetim kolaydr.

akmnn dzenlenmesi kolaydr.


36/56

30

LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI

1. Bir rgt oluturma veya rgtn etkili olarak alabilmesi iin seilen iler, bireyler veiyerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne rgtlenme denir.Yukardaki cmlenin tanm aadakilerden hangisidir.A) PlanlamaB) YnetimC) Denetim

D) rgtlenme

2. Aadakilerden hangisi rgtlemenin zelliklerinden deildir?A) Amalarn tespit edilmesiB) rgtn yaps, evresine uyum salamaldr.C) nsan kaynaklarnn deerlendirilmesi gerekir.D) Fiziksel olanaklarn deerlendirilmesi gerekir.

3. Aadakilerden hangisi rgtlenme trlerinden deildir?A) Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenmeB) Planlama Esasna Gre rgtlenme

C) retim Esasna Gre rgtlenmeD) Hizmet Edilen Kurumlar (gruplar ya da mteri) Esas Alnarak Oluturulan

rgtlenme

4. Aadakilerden hangisi rgtlenmenin faydalarndan deildir?A) Denetim kolaydr.B) rgtn yaps, evresine uyum salamaldr.C) Belli konularda inceleme yapmak kolaydr.D) Uzmanlama salanr.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


37/56

31

RENME FAALYET4

Bu renme faaliyeti ile birimler aras yneltme kavramn doruyorumlayabilceksiniz.

Bir banka ubesindeki i blmn (kimin kimden emir aldn, kime emirverdiini, ne gibi ara ve gereler kullanarak hangi ii yaptn) aratrnz.

eitli sektrlerde grev yapan insan kaynaklar yneticilerine iyi bir emrinzelliklerinin neler olduunu sorarak aratrnz.

Etkin bir ynetme sistemi kurmak iin hangi koullar dikkate alnmaldr?Aratrnz.

Yneltmenin fonksiyonlar nelerdir? Aratrnz.

4. YNELTMEYnetimde planlama ve rgtlemeden sonra kurulan sistemin ilemesine, bir dier

ifadeyle rgtn harekete geirilmesine sra gelmektedir. Yani ynetici plann yaparakrgtn oluturduktan sonra harekete geirmeye hazr durumdadr. Bu ii yerine getirecekolan ynetim fonksiyonu, yneltme (yrtme)dir. Emir-kumanda, emir-komuta adlar daverilen bu fonksiyonda ynetici ilk defa, plan uygulamak iin rgtn eitli basamaklarnayerletirdii personel ile kar karya gelmektedir. Bu nedenledir ki, ynetme fonksiyonu,planlama ve rgtlemenin yannda daha dinamik bir sre biimindedir.

Yneltme; organizasyonda yer alan grevlere elemanlarn seimi, eitilmesi,kendilerine gerekli yetkilerin devredilmesi, bu kiilere ilerin yaplmas ile ilgili olarakgerekli emir/direktiflerin (ynergelerin) verilmesidir.

Yneltme fonksiyonu, planlara gre bir rgt yrten ynetim faaliyetidir. Yneltmealmas, bir pilotun ua havaalanna veya kaptann gemiyi limana gtrmesinebenzemektedir. Fakat yolculuk plannn izilmesi, yn ve yolunun tespit edilmesi yeterlideildir. Yolculuk sresince, arac kazasz bir ekilde amaca eritirmek iin gereken her trltedbiri de almak durumu sz konusudur. letmelerin ynetimi bu rnee ok benzemektedir.Planda belirlenen genel yn takip etmek tek bana yetersizdir. Yolculuk boyunca ok

sayda ayrntyla da ilgilenmek gerei vardr. Src, bu cansz aralar, teknik ve fiziki

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA


38/56

32

imkanlar ierisinde istedii ekilde ynetebilir. letme yneticisi ise rgtte yer alan ve

psiko-sosyal yaplar ayr olan eitli insanlar yneltmek durumundadr. Buradayneticilerin, astlarna emir vermesi veya dier yollarla ne yapmas gerektiini onlarailetmeleri sz konusudur. Yneltme fonksiyonunun zellik ve nemi konunun insanolmasndan kaynaklanmaktadr.

Baarl iletmelerin yneticilerine baarlarnn srlar sorulduunda, Biz anslyz,en iyi elemanlar bizde. diye cevap verirler. Gerekte, iyi performans yakalama konusundaansn etkisi olduka kktr. Bu iletmelerin baarsnda alanlar gerektii gibiynlendiren iyi yneticilerin pay byktr.

4.1. Emir-Komuta

Her organizasyonun bnyesinde emir-komuta zinciri vardr. Ancak iletmenin kltryapsna, yneticilerin liderlik anlaylarna bal olarak emir-komuta zincirinin ilemesibyk deiiklikler gsterir.

Yneticiniz, sorumluluunda olan baz ilerin takip ve bitirilmesi grevini sizedevrettii zaman, i ve grevleri dier insanlara nasl yneltebileceinizi, direktifleri naslvereceinizi bilmelisiniz. letmenizin amacna uygun sonular elde edebilmek iin gerekliortam nasl yaratacak ve yrteceksiniz?

Gnmz aratrmaclarndan Clauswitz yle demektedir:

nsanlarn zamanlarn satn alabilirsiniz ama sevgi ve sayglarn asla, onlarkazanmanz gerekir.

Genel olarak insanlar emir almaktan holanmazlar. zellikle mevki ve yaakendilerinden kk ya da eit kiilerden emir almay hi istemezler. Birlikte altnzinsanlardan bu nedenlerle tepkiler almak istemiyorsanz, ncelikle onlarn sevgi ve saygsnkazann ve yneltme ilevinin inceliklerini iyi bilerek, uygulayn.

Yneltme ilevinde nemli iki kavram vardr; Emir ve Direktif (Ynerge)

Emir, bir iin amacna uygun olarak sonuca ulamas iin Ne yaplacan; Direktif

(Ynerge) ise yaplacak iin Nasl yaplacan belirtir.

Komuta; bir rgtte farkl kademelerdeki dikey ve dolaysz ilikileri gsteren yaptrdr. Yani, temel emir-komuta zincirini temsil eder ve yetki kavramyla zdeleir.Komuta yetkisinden sz etmek, st ile ast arasndaki dolaysz emir verme ilikisini belirtmekdemektir. Bu zincir, rgtn banda bulunan kiiden en alt kademedeki iilere kadaruzanr. Bu zincirde yetki kanallar kesiksizdir. Yani stlerin, astlar zerinde dorudankumanda yetkisi vardr ve her bir ast yalnz bir tek ste boyun eme durumundadr.

Komuta rgtnde her bir ast, kimin emirlerini dinleyeceini ve kimlere emirvereceini rgt emasndaki izgilere bakarak kolayca bilir. Bylece ilerin sonular kesin


39/56

33

ve tez elde edilir. Komuta rgt yatay ve dikey olmak zere iki ynde byr. Dikey

byme yetki devre yoluyla, yatay byme ise iblm ve uzmanlama yoluyla gerekleir.4.2. Emir zellikleri

nsan direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir.

st ile ast arasnda yz yze ilikilerin olduu durumlarda, zamandan tasarruf

ve dnce birlii salamak gibi yararlarndan dolay szl emirler, yazl

emirlere gre stnlk gsterir.

Szl ve yazl emirler, kesin ve ak olmal, asla kararszlk oluturmamaldr.

Emrin amac asta aklanmal ve gerektiinde onun da dnceleri alnmaldr.

Astlarn duygu ve inanlarnda iletmenin amacna uygun deiiklikler meydana

getirmeli ve bunun iin inan alamaya allmaldr.

st, yerine getirilmesi olanaksz veya herhangi bir nedenle yerine

getirilmeyecek olan emirler vermemelidir.

nsan, direktifi yerine getirecek yeterli zihinsel, psikolojik ve bedensel gce

sahip olmaldr.

Direktifi yerine getirecek yeterli maddesel eler ara-gereci olmaldr.

Direktifler eitli sebeplerle engellenmemeli, deitirilmemelidir. (Komuta

birlii)

Direktifler yazl veya szl olarak verilebilmelidir.

rgtteki yetki ve sorumluluk ilikilerini aka ve basit bir biimde ortaya

koymal,. personelin yetki ve sorumluluk dereceleri kesin ve anlalr biimde

olmaldr.

Bir sorun ktnda o sorunla uraacak kiilerin says az olduundan abuk

karar vermeye yardmc olur ve rgt deiim ynlerine kolayca uyarlar.

Salt komuta rgtleri kk olacandan ynetim ile alanlarn yaknlamas

daha fazladr. rgtte alan herkes neler olup bittiini kolayca grebilir.

4.3. stn Emir Verme Trleri

Ynetme fonksiyonunun iyi bir biimde yerine getirilmesi, geni lde emirlerinniteliine baldr. zellii bakmndan emirler, demokratik ve otokratik olmak zere ikitrde incelenebilir. Emrin ve emir-komuta fonksiyonunun demokratik ya da otokratikolmas, geni lde toplumun sosyal ve kltrel yaps ile ilikilidir. Yneticilerin

yetitikleri ve iinde yaadklar toplumun kltr, deiik bir ynetim anlay ve felsefesi


40/56

34

domasna yol amtr. Bu adan yaplacak bir inceleme bize toplumun iinde bulunduu

sosyolojik, kltrel ve siyasal durumun aileden balamak zere btn kurumlar ve doalolarak da iletmeleri etkileyeceini gsterecektir.Yneticiler, emir verirken baz noktalara dikkat etmek zorundadrlar. Bir emrin

nitelii ve organizasyon kademelerinde hareket ekli bu emrin yerine getirilmesinde balcaetken olur. Bu bakmdan emirlerin hazrlan ve verilmesinde uygulanmas gereken bazilkeler vardr.

Bunlar zet olarak yle aklamak mmkndr.

Emir aklc ve yerine getirilmesi mmkn olmaldr.

Emir tam olmaldr.

Emir ok ak olmaldr.

Emir, yaplan hizmetle ilgili olmaldr.

Etkili bir emirde ikna havas bulunmaldr.

Emrin nedeni aklanmaldr.

4.3.1. Emir Aklc Ve Yerine Getirilmesi Mmkn Olmaldr

Emir, aklc olmaldr. Bir kimseden aklc olmayan herhangi bir ey istemek, moral

bakmndan kt etki yapar. Verilen emir, astn gcn ve yeteneini, grgsn veterbiyesini amayacak nitelikte olmaldr. Bu nedenle aklc olmayan bir emrin yerinegetirilmesinden dolay ast sorumlu tutmak mmkn olmayacandan, aklc olmayan biremir, denetimi de aksatr.

4.3.2. Emir Tam Olmaldr

Tam bir emir, emir alan kimsenin kafasnda ne yaplmas gerektii konusundaherhangi bir tereddt brakmamaldr. Ayrca yaplacak iin miktar ve kalitesi, hangiyntemlerle ve ne zaman yaplaca da belirtilmelidir.

4.3.3. Emir ok Ak Olmaldr

Verilen emir, bunlar alacak kiiler iin anlalacak biimde olmaldr. Bir emrin akolup olmamasn, emir alan kiinin bunu anlayp anlamamas belirler. Emir veren kii iinak olan bir emir, emri alan kii iin ak olmayabilir. Zira emir veren st, kafasnda neyaplmas gerektiine ilikin kesin bir fikri bulunduundan, emrin ak olduunu zanneder.Bu bakmdan st, emir verirken kendisini emir alan kiinin yerine koymal ve ne sylemesigerektiini buna gre belirlemelidir. Kullanlan dil de kolaylkla anlalabilecek biimdeolmaldr.


41/56

35

4.3.4. Emir Yaplan Hizmetle lgili Olmaldr

Kendisiyle ve iiyle ilgili olmayan herhangi bir emir alan ast, bunu arzu etmeyerekyerine getirecektir. alanlar verilen emrin kendi iiyle ilgili olduuna inanmaldr. Aksidurumda, ynetici ile alan arasnda bir takm srtmeler meydana gelebilir.4.3.5. Etkili Bir Emirde kna Havas Bulunmaldr

Yneticiler, organizasyonun amacna uygun biimde astlarnn duygu ve inanlarndadeiiklikler meydana getirmeye almal ve bu amala ikna ve inan alama gleriniartrmaya almaldr.

4.3.6. Emrin Nedeni Aklanmaldr

Emrin nedenini aklama, moral zerinde de nemli olumlu etkiler yapar. Emri alankii, anlad ve nedenini bildii emirleri daha kolaylkla yerine getirir. Bunun yannda emrialan kiinin, bu ii yaparken bir plan hazrlayaca iin, yapaca iin niin ve hangi ama ileyapldn bilmesi, nceden dnlmeyen olaylarn ortaya knda nasl hareketedeceine dair bir fikre sahip olmasn salar.

Resim: 4.1. Bir iyeri


42/56

36

LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI

1. Bir rgtte farkl kademelerdeki dikey ve dolaysz ilikileri gsteren yap traadakilerden hangisidir.A) KomutaB) EmirC) Yneltme

D) rgtlenme

2. 2. Aadakilerden hangisi emirlerin verilmesinde uyulmas gereken ilkelerdendeildir?A) Emir tam olmaldr.B) Emir ok ak olmaldrC) Emrin nedeni aklanmaldr.D) Emirde ikna havas olmak zorunda deildir

3. Aadaki cmlelerden hangisi dorudur?A) Emrin nedeni aklanmamaldr.

B) nsan direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir.C) Emirler ak ve net bir ekilde sylenmek zorunda deildir.D) Yneltme organizasyonda yer alan grevlerin eleman seimlerinde kullanlmaz.

4. Aadakilerden hangisi emir zelliklerinden deildir?A) Direktifler yazl ve szl olarak verilmelidir.B) st, yerine getirilmesi olanaksz veya herhangi bir nedenle yerine

getirilmeyecek olan emirler verebilir.C) nsan, direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir.D) Szl ve yazl emirler, kesin ve ak olmak, hatta kararszlk oluturmamaldr.

5. Aadaki cmlelerden hangisi dorudur?A) Yneltme, ynetim fonksiyonlarndan biridir.B) Emirleri ast makamlar verir.C) Emirler ak ve net bir ekilde sylenmek zorunda deildir.D) Yneltme organizasyonda yer alan grevlerin eleman seimlerinde kullanlmaz.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz.Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl

cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

LME VE DEERLENDRME


43/56

37

RENME FAALYET5

Bu renme faaliyeti ile i hayatnda denetlemenin yararn kavrayabileceksiniz

Denetimle neler gerekletirilebilir? Aratrnz.

Ynetici asistannn gnlk almalarnda yapaca kontroller nasl olmaldr?Aratrnz. Kalite kontrol ile hangi standartlar belirlenir? Aratrnz. Finansal denetlemenin kapsamn aratrnz.

5. DENETLEMEDenetim, iletmelerde belirlenen ama ve hedefler dorultusunda yaplan planlar

erevesinde alnan kararlarn ve uygulamalarn, ne lde baarya ulatn lmeye yarar.Bu adan denetim, ne yaptmz, nereye ulatmz, nerede bulunduumuzu belirlemeye

yarayan bir fonksiyondur.

Ynetim srecinin tamamlanmas, denetimin baaryla sonulanmasna baldr.Denetim, olaylarn planlarla karlatrlmas ve olaylar planlardan uzaklat taktirdegerekli dzenlemelerin yaplmasdr. Denetim, ynetim esnasnda meydana gelen olaylarla,meydana gelmesi muhtemel olaylarn birbirleriyle uyuup uyumadnn aratrlmas ileilgili bir kavramdr. Eer bu uyuma gereklememise, gerekli dzenlemeler yaplr.

Denetim kavram, bazen yanl olarak olumsuz sapmalara neden olanlarncezalandrlmas ile ayn anlamda kullanlmaktadr. Ancak denetimin dzeltici, gelitirici birrol stlendiini unutmamak gerekir. Aslnda denetim, belirlenen amalar gerekletirmek

iin iletmenin sahip olduu kaynak, imkan ve koullarn mevcut esas ve ilkelere uygunkullanlp kullanlmayacan belirlemek, eer hata ve eksiklik varsa bunlarn dzeltilmesinisalamak iin giriilen bir eylemdir.

5.1. Tanm

Denetim; faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildikegereken dzeltici nlemlerin alnmasdr.

RENME FAALYET5

AMA

ARATIRMA


44/56

38

5.2. Denetimin zellikleri

Yanl veya hatal yaplan bir iin dzeltilmesini salar. Dzenli kontroller hatalarn tekrarlanmamasnda etkendir. Sorumluluk ve yetkilerin gerekli kiilerde olup olmad saptanr. in yaplmas srasnda neler yaplmal veya neler yaplmamal sorularnn

aratrmas kolaylar. Tasarruf salar; zaman, para ve emek savurganl nlenir. in nitelik ve nicelik olarak istenen zellikte olup olmad saptanr. Hata ve verimsizliklerin belirlenerek en aa dzeyde tutulmalar salanr. in arzu edilen ve tasarlanan ekilde yaplp yaplmad belirlenir. Aklc bir alma yaplp yaplmad belirlenir.

Yntemlere uyulup uyulmad renilir.

5.3. Denetimin eitleri

Denetim eitlerini grupta incelemek mmkndr.

Gzlem

Finansal Denetim

Kontrol

5.3.1. Gzlem

Denetim eitlerinden gzlem yntemi ile alanlarn yaptklar ileri planlardorultusunda yerine getirip getirmedikleri kontrol edilebilir.

Yneticiler bu ilemi bizzat kendileri yerine getirebilecei gibi, bu grevi alanlarada verebilir. Gzlem yntemi ile alanlar arasndaki ilikiler belirlenir ve denetlenebilir.Gzlem yntemi kontrol arac olarak ok etkilidir.

5.3.2. Finansal Denetim

Finansal denetim, denetim konusunun nemli bir blmn oluturur. Finansalkontroln iki zel blm muhasebe ve bte kontroldr. Denetim srecinin byk birblmn oluturan muhasebe denetiminin birok ekli vardr. Finansal muhasebeninderledii bilgiler belli sreler iindeki kar veya zarar gsterir. Bunlar gemi dneme aitbilgilerdir veya gemite belli bir tarihteki bilanoyu gsterebilirler. Finansal muhasebeninbyk lde yardmc olmasna ramen, ynetim muhasebesi, ynetim organizasyonunudenetim altnda tutmaya yardm eden zel bilgiler retir.


45/56

39

5.3.3. Kontrol

kontrol, zellikle organizasyonun finansal ve saysal ilemlerinin denetimiasndan byk bir nem tar. Ayrca i kontrol organizasyonun politikalarn,yntemlerini, programlarn, ynetim organlarnn kalitesini de konu alr.

5.4. Kalite Denetiminin zellikleri

Fiili performansn llmesini,

Planlanan ile gerekleen arasndaki farkn belirlenip, sapmalarn

yorumlanmasn,

Sapmalardaki farkla ilgili dzeltici nlemlerin alnmasn,

Nelerin kontrol edileceinin belirlenmesini,

lm birimlerinin seimini,

ltlerin oluturulmasn,

Performans standartlarnn belirlenmesini,

Kalite iyiletirme ile ilgili olarak ihtiyalarn belirlenmesini,

Kalite iyiletirme ile ilgili zel projelerin tanmlanmasn,

Kalite iyiletirme ile ilgili projelerin organize edilmesini,

Sebepleri bulmak iin tehis hareketinin gerekletirilmesini,

yiletirme ile ilgili tedavilerin gerekletirilmesi ve etkinliinin onaylanmasn,

Kalitenin iyiletirilmesi ile ilgili faydann tespiti iin gerekli kontrollerin

salanmasn kapsar.

Resim 5.1. Bir i yeri


46/56

40

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak bu faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizilnz

LME SORULARI

1. Faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildike gerekendzeltici nlemlerin alnmasna ne denir?A) DenetimB) KomutaC) EmirD) Yneltme

2. Aadakilerden hangisi denetimin eitlerinden deildir?A) GzlemB) Finansal DenetimC) KontrolD) D Denetim

3. Aadakilerden hangisi kalite denetiminin zelliidir?A) ltlerin oluturulmasn salar.B) Teorik performanslar belirler.C) Performans standartlarn belirtmez.

D) Kalite, iyiletirme ile ilgili zel projeler tanmlanmaz.

4. Aadakilerden hangisi denetim zelliklerinden deildir?A) Yanl veya hatal yaplan bir iin dzeltilmesini salar.B) Yntemlere uyulup uyulmad renilir.C) Aklc bir alma yaplp yaplmad belirlenir.D) Zaman, para ve emek savurganl nlenemez.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


47/56

41

RENME FAALYET6

Bu renme faaliyeti ile sektrlere uygun modern ynetim ve organizasyonuyorumlayabileceksiniz

Toplam kalite ynetiminin renci zerindeki etkilerini aratrnz. Toplam kalite ynetiminin okul rgtnde uygulanmasnn yararlarn

aratrnz. X iletmesinde toplam kalite ynetiminin rgt zerindeki etkilerini aratrnz. Toplam kalite ynetimi ile geleneksel ynetim arasndaki farkllklar

aratrnz.

6. MODERN YNETM VE

ORGANZASYONamzn beenilen, istenen ve zlenen anlaydr. Modern ynetim ve

organizasyonda yneticiler, ynetilenlere deer ve nem verirler. Ynetilenler, ynetiminmerkezine gelmitir. Ynetimde ama kadar, insan esi de nemlidir. Bu tip yneticininrgtnde verim, insana verilen deere bal olarak ykselir.

Ynetilenler, ynetime (kararlara) katlr. Uzmanlarn gr ve raporlarndanyararlanma, ynetim srecinin nemli bir etkeni olmutur.

Modern ynetim ve organizasyonda ynetici, bilimin verilerine dayanarak,

koordinasyon ve fikir alverii yaplan toplantlar sonucunda karar verir. Tm ilgili, bilgilive deneyimli kiilerin grlerinden yararlanr. Kukusuz, byle bir sre sonunda verilenkararlarn uygulanma ans yksek olur. En uygun kararlarn alnmas salanm olur. Buuygulamada verimin de ykseldii grlr.

6.1. Kalite Ynetimi Sistemi

Toplam Kalite Ynetimi (TKY) sisteminin alt sistemini oluturan kalite ynetimisistemi, btnletirici ve bir araya getirici bir rol stlenir. Bu sistem, kuruluun politikalarnve bunlarn uygulama yntem ve prosedrlerini belirler, srekliliini salar. Kalite ynetimisistemi ayn zamanda, yneticilere ve alanlara kendilerini ve yaptklar ileri

deerlendirebilmeleri ve lebilmeleri iin lm sistemi ve kriterleri verir.

RENME FAALYET6

AMA

ARATIRMA


48/56

42

Kalite ynetimi sistemi, sosyal ve teknik sistemler iin bir araya getirici ve

btnletirici roln aadaki drt ynetim ilevi aracl ile yerine getirir.

Resim 6.1: Bir iyeri

Stratejik Ynetim Sre Ynetimi Proje Ynetimi Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi

6.1.1. Stratejik Ynetim

Stratejik ynetim, btn alanlarnn ortak deerler sistemi iinde kalite hedefleridorultusunda ynlendirilmesi ve abalarnn btnletirilmesi iin kuruluun misyon,vizyon ve politikalarn tanmlar. Bu amala hazrlanacak stratejik planlar 3-5 yllkdnemleri kapsar ve kuruluun ksa ve orta vadeli planlar, stratejik plann ortaya koyduuhedefleri gerekletirecek ekilde hazrlanr ve uygulanr.

6.1.2. Sre Ynetimi

Sre ynetiminin amac, kuruluun tm srelerinin ve bunlarla ilikilioperasyonlarn maksimum verimle, optimum maliyet dzeyinde ve en yksek mteri

tatmini ile ilerliini garanti altna almaktr.

TKY sistemi iinde sre ynetiminin baars, iletme organizasyonu bnyesinde varolan dikey kademeler arasndaki kuvvetli ve tanmlanm ilikiler karsnda, yatay dzlemdeblmler, birimler ve fonksiyonlar aras iletiim ve ibirliini glendirebilmesi ile ilgilidir.

6.1.3. Proje Ynetimi

TKY, iletme organizasyonu bnyesinde birimler, blmler ve fonksiyonlar arasibirliini, sorunlara ortaklaa zmler getirmeyi ve srekli iyiletirme anlaynn tmsrelere yerletirilmesini ngrr. Bu amala, iletme fonksiyonlarnn hepsinde


49/56

43

karlalan sorunlar ve iyiletirme hedefleri ile ilgili grevlerin yerine getirilmesi amac ile

eitli projelerin yrtlmesi gerekir. TKY sisteminde proje ynetimi; sorunlarn analizi,zm nerilerinin gelitirilmesi, iyiletirme hedeflerinin belirlenmesi ve bunlar iin uygunprojelerin planlanmas, projeler iin gerekli kaynaklarn belirlenmesi, kullanm ve projesonularnn izlenerek deerlendirilmesi ile ilgilidir. Tm bu faaliyetlerin yrtlmesindekitemel ilke; birimler, blmler ve fonksiyonlar aras ibirlii, iletiim ve bilgi aknglendirerek ekiplerin ve otonom alma (proje) gruplarnn olumasna izin verebilecekbir organizasyon kltr, yaps ve ynetim anlaynn gelimesini salamaktr.

6.1.4. Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi

TKY sisteminde kalite ynetimi; tm alanlarn grevleri, bunlara ilikin kontrol

faaliyetleri ve kalite iyiletirme metot ve uygulamalar iin politikalar, planlar veprosedrleri oluturur. rnek olarak kalite gvencesi prosedrlerini, i talimatlarn, i akplanlarn, grev, yetki ve sorumluluk tanmlarn verebiliriz.

Kalite ynetimi sistemi, kendisi ile birlikte dier iki alt sistemin kuruluun misyonuna,politikalarna, planlarna ve hedeflerine uygunluunu denetlemek, iyiletirme frsatlarnyakalamak ve mteri tatmininin srekliliini gvence altna almak amacn izler vedeerlendirir.

6.2. Toplam Kalite Ynetimi

TKY, ok eitli anlamlar olmakla birlikte, bir kurum iinde mal ve hizmetsunumunda kaliteyi hedef alan, kurumun btn yelerinin katlmn salayan, gerek kurumierisinde grev yapanlarn, gerekse kendisine hizmet sunulanlarn beklentisini n plandatutan, ayn zamanda ileriye ynelik ihtiyalarnn karlanmasn da hedefleyen, ekipalmasn ngren, tm srelerin ksa aralklarla gzden geirilmesini ve iyiletirilmesinisalayan, kurumun btn yelerine ve topluma maksimum yarar salayan ynetimanlaydr diye tanmlanabilir.

TKYnin Tsi toplam, tm alanlarn katlmn, yaplan ilerin tm ynlerini,mterilerin ve retilen rn ve hizmetlerin tmn kapsamaktadr. Ks kaliteyi,mterilerin bugnk beklenti ve ihtiyalarn tam ve zamannda karlayp, onlara

gelecekteki beklentilerini aan rn ve hizmetler sunmay ifade etmektedir. Ysi ise,ynetimin her konuda alanlara nderlik yapmas, alanlara rnek oluturmas ve rgtapnda katlmc ynetimin salanmas anlamna gelmektedir.

TKY kavramnn mimarlarndan olan Edward Demings kalitenin ynetilmesigerektiini ve bunun iin 14 ilkenin uygulanmasnn art olduunu ileri srmtr.

Ynetim srekli gelimeyi hedeflemeli ve bunu gerekletirecek ortamyaratmaldr.

Bu felsefe, en st kademeden en alt kademeye kadar tm al anlar tarafndan

benimsenmelidir.


50/56

44

Kalite analiz ve incelemelerinde istatistiki teknikler kullanlmaldr.

rgt faaliyetleri sadece fiyat boyutuna gre deerlendirilmelidir. retim ve hizmetlerle ilgili srekli sorunlar aranmal ve sistem srekli

deitirilmelidir.

banda eitim verilmelidir.

nderlik retilmeli, dikkat sadece rakamlara deil, kaliteye de kaydrlmaldr.

Korku yerine gven esas olmal ve yaratclk hedeflenmelidir.

alanlar ve blmler arasndaki engeller ortadan kaldrlmaldr.

Verimlilik art metot gelitirerek salanmaldr.

Rakamsal hedef koyan uygulamalardan vazgeilmelidir.

alanlarn ilerinden gurur duymalarn nleyecek engeller kaldrlmaldr. En iyi yatrm insana yaplandr. Herkesin kendini gelitirmesi tevik

edilmelidir.

Deiimin baarlmas iin ynetim btn nlemleri almaldr.

TKYde mteri, para karlnda bir mal veya hizmeti elde eden kii tanmndangeni tutulmu, i mteri ve d mteri olmak zere ikiye ayrlmtr. D mteri,maln sunulduu nihai tketici, i mteri ise retim aamalarnda katks olan nitelerdir.Eer, retim srecinde her alt birim birbirini mteri olarak alglarsa, her nitede diermteriye en kaliteliyi sunmak iin bir zen olacak ve bu da kalitenin en etkili olarak

uygulanmasna olanak verecektir. TKY ile en alt birimdeki alanlarn, kaliteniniyiletirilmesine katkda bulunduklarndan, gdlenmeleri de artacaktr. Hiyerariyi azaltanbu kavram, problem zme tekniini uzun dneme yaymakta ve belirli almalar yerine,srekli daha iyisini bulma ve dzeltme abalarn beraberinde getirmektedir. Bu da temelhedefe sfr hata ile yaklama imkan tanmaktadr.

Buraya kadar anlatlanlarn nda TKY ile Geleneksel Ynetim (GY) arasndakifarkllklar yle sralanabilir.

GYde rn zellikleri genellikle ynetici olan uzmanlarca belirlenirken,TKYde mteriler tarafndan belirlenir. Bu bakmdan TKYni uygulayan

rgtlerde mteri odakllk esastr. GYde baz snrlar iinde kalan hatalar ve kayplar kabul edilebilirken,

TKYde rnn deerini artrmayan iler, hatalar ve kayplar kesinliklekabul edilemez. Bu durum TKYde sfr hata prensibi olarak ifadeedilir.

GYde rn ile ilgili sorunlar, retim yapldktan sonra saptanrken,TKYde ii ilk seferde doru yapmak, yani sorunlar balangta nlemektemel amatr.

GYde bte engellerine bal ksa dnemli planlama, TKYde iseperformansn iyiletirilmesini hedefleyen uzun dnemli planlama szkonusudur.


51/56

45

GYde grev ve hizmetler birbirini izleyen bamsz blmlerce, TKYde

birbirinin mterisi (i mteri) olan takmlarca (ekip almas) yerinegetirir. GYde iyileme, teknolojik gelimelere bal olarak ortaya karken,

TKY, her alanda srekli iyileme ve gelimeye ayak uydurabilecek biranlay hakim klmaktadr.

GYde sk kontrole bal, dikey bir rgtsel yap szkonusu iken,TKYde deiime ak, hzl karar almaya olanak tanyan yatay bir yapszkonusudur.

TKY uygulamalarndaki baarszlk nedenleri ise yle sralanabilir.

o Ynetimin tutumu: zellikle st ynetimin ilgisiz kalmas, nclkyapmamas,

o alanlarn tutumu: alanlarn TKY uygulamasnbenimsememesi, uygulamann gerektirdii deiime direngstermesi,

o rgtsel altyap kurulmadan TKY uygulamasna geilmesi: Yeniynetim anlay benimsenmeden, rgt yapsnda gereklideiiklikler yaplmadan, rnein blmler aras kopuklukgiderilmeden, toplam kaliteyi yeterince anlamadan ve gereklieitimler verilmeden uygulamaya geilmesi,

o Hedeflerin gereki olmamas ya da st ynetim tarafndanbelirlenen hedeflerin alt kademelere ulatrlamamas: HedeflerinTKYnin srekli iyiletirme felsefesine ters decek ekildebelirlenmesi ya da alt kademelere ulatrlamamas nedeniyle,alanlarn abalarnn TKY amalarna hizmet edememesidir.

6.3. Demokratik Organizasyon

Organizasyonlarn ama ve hedeflerini gerekletirme srelerinden biri olandemokratik organizasyonun yararlarn u ekilde sralamak mmkndr.

Yeni fikirlerin olumasna, yaylmasna ve gelimesine ortam hazrlar.

Problemler hangi kademede ve kime ait olursa olsun, bakalar tarafndan dagerek ynyle anlalr.

Meydana gelen ve gelmesi muhtemel karklklar, kargaalar ve tekrarlarnlenir.

Mevcut planlar, politikalar ve prensipler gerek ynyle anlalr.

Yaplacak ilerin dzenli bir biimde yaplmasn ve alanlarn azmini artrr.

Planlar daha iyi uygulanr.


52/56

46

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak bu faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizilnz

LME SORULARI

1. Bir kurum iinde mal ve hizmet sunumunda kaliteyi hedef alan, kurumun btnyelerinin katlmn salayan, gerek kurum ierisinde grev yapanlarn, gereksekendisine hizmet sunulanlarn beklentisini n planda tutan, ayn zamanda ileriyeynelik ihtiyalarnn karlanmasn da hedefleyen, ekip almasn ngren, tmsrelerin ksa aralklarla gzden geirilmesini ve iyiletirilmesini salayan, kurumunbtn yelerine ve topluma maksimum yarar salayan ynetim anlayna ne denir?

A) DenetimB) KaliteC) Toplam Kalite YnetimiD) Yneltme

2. Kalite ynetimi sistemi , sosyal ve teknik sistemler iin btnletirici roln aadakihangi ynetim ilevi araclyla yerine getirir?A) PlanlamaB) DenetimC) OrganizasyonD) Stratejik Ynetim

3. Aadakilerden hangisi toplam kalite ynetiminin ilkelerinden deildir?A) banda eitimin verilmemesiB) Verimlilik art metod gelitirerek salanmaldr.C) Rakamsal hedef koyan uygulamalardan vazgeilmelidir.D) Kalite analiz ve incelemelerinde istatistiki teknikler kullanlmaldr.E) Zaman, para ve emek savurganl nlenemez.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


53/56

47

MODL DEERLENDRME1. Bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak ve planlar

gerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiiye ne denir?A) Planlama uzmanB) YneticiC) OrganizatrD) Stratejik Ynetim

2. Yetki devrinden istisna edilen ve kararlardan adn alan ynetim biimine ne denir?A) stisnalara Gre YnetimB) Genel YnetimC) Yerel YnetimD) Merkezi Ynetim

3. 3Karar verme, uygulama ya da herhangi bir konuda danma, grev, yetki vesorumluluun iki veya daha fazla kiiden oluan guruplara verilmesinden doanrgtsel birime ne denir?A) KomiteB) YnetimC) DenetimD) Ynetim Kurulu

4. faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildike gerekendzeltici nlemlerin alnmasna ne denir?A) KoordinasyonB) YnetimC) DenetimD) Organizasyon

5. Aadakilerden hangisi denetim eidi deildir?A.) GzlemB.) Finansal DenetimC.) Kontrol

D.) Giriim

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bufaaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnzsorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz

MODL DEERLENDRME


54/56

48

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI

1 A2 C3 D

4 D

5 C

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI1 A2 C3 C4 B

RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1 D

2 A3 B

4 B

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 D2 D

3 B4 B

5 A

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1 A2 D3 A4 D

CEVAP ANAHTARLARI


55/56

49

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI

1 C2 D3 A

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 B2 A3 A4 C5 D


56/56

KAYNAKA AR, A. Fikret. Bro Ynetimi Teknikleri, Yarg Yaynevi, Ankara, 1999

BOZAN, Osman. letme Bilgisi, Tutibay Yaynlar, Ankara, 2002

CAN, Halil. Organizasyon ve Ynetim, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1999

GRAL, Glbin. Bro Yneticilii ve Ynetici Asistanl, letiim Yaynlar,

stanbul, 2001

MRE, M. Kemal. Ynetmeye Balamak, Arkan Yaynevi, stanbul, 2005

NAZK, M. Hamil. Mine ARLI, Aratrma Teknikleri, Ya-Pa Yaynlar,

stanbul, 2001

OKUR, Abdurrahman. Giriimcilik, Ya-Pa Yaynlar, stanbul, 2002

ZARSLAN, Nihal. Etkili ve Verimli Sekreter, MESS Eitim Vakf ktisadi

letmesi Yaynlar, 1996

TENGLMOLU, Dilaver. Pnar COAN, Ynetici Asistanl, Asil Yayn

Datm, Ankara, 2004

TOPALOLU, Melih. Hakan KO, Bro Ynetimi (Kavramlar ve lkeler),

Sekin Yaynevi

KAYNAKA

mg 07 İş organizasyonu 347ch0002

Documents