7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 1/19

 

Seminarska rabota po

Predmetot : Меѓународни финансии

Tema:Улога и значење на Еvropskaа !nvesti"iona #anka

 

Вовед

Во овој семинарски труд ке зборуваме за животот и делата

на познатиот теоретичар на марксистичката теорија Карл Маркс.

Карл Маркс (1818–1883) бил најважниот од сите теоретичари на

соијализмот. !ој не бил про"есионален "илозо"# иако завр$ил

докторат на "илозо"ија. %е&овиот живот бил посветен на

радикална политичка дејност# новинарство и теоретски истражува'а

во историја и политичка економија.

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 2/19

Маркс бил привлечен кон политиката од романтичарската

литература и не&овите поране$ни трудови овоплотуваат идеја за

стварност како подложна на турбулентна промена и за човечки

битија кои $то се остваруваат во борбата за слобода. %е&овото

поистоветува'е со овие елементи во е&еловата мисла (и не&овиот

презир за она $то тој &о сметал како е&елов аполо&етски однос кон

пруската држава) &о поврзало Маркс со Младите е&елијани.

Младите е&елијани верувале дека безусловната порака на

е&еловата "илозо"ија била радикална дека *азумот би можел и

би требал да постои во рамките на светот# наспроти е&еловото

 јасно тврде'е дека овоплотениот *азум ве+е постоел. ,свен тоа#тие исто така ја от"рлиле е&еловата идеја дека рели&ијата и

"илозо"ијата одат заедно дека рели&ијата &и претставува

вистините на "илозо"ијата во непосреден облик. %апротив#

Младите е&елијани разбирале дека ентралната задача на

"илозо"ијата била критика на рели&ијата – борбата (како $то

самиот Маркс ја вметнал во својата докторска дисертаија) -против

бо&овите на небото и на земјата кои не ја признаваат човековатасамосвесност како највисоко божество.

Маркс бил  незадоволен со претпоставката дека самата

критика на рели&ијата би била доволна за да овоплоти човекова

еманипаија. !ој &и искусил последиите на оваа &леди$тна

промена во времето од 18/3 до 18/0# најинтелектуално плодниот

период од не&овата елосна кариера.

е&еловата "илозо"ија# Маркс се&а ар&ументирал#

овоплотува два &лавни вида &ре$ка. !аа ја соединува# прво#

илузијата дека стварноста како елина е израз на дејата#

апсолутниот раионален поредок кој$то ја владее стварноста.

2ротив ова# Марксовата положба (и на оваа точка тој с у$те се

со&ласува со младите е&елијани) е дека тоа е 4овекот# а не

дејата# кој е вистински субјект. Второ# тој обвинува# е&ел верува

дека политичката држава – ор&аните на законот и владата – има

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 3/19

првенство во определува'ето на карактерот на едно оп$тество

земено како елина. Всу$ност# во со&ласност со Маркс# ова е

обратното од вистината политичкиот живот и идеите поврзани со

не&о се# самите определени од карактерот на економскиот живот.

Маркс тврди дека -врстата на 4овекот се состои во трудот# и

дека 4овекот е оту5ен до опсе&от $то трудот е извр$ен во

со&ласност со поделба на трудот $то е диктирана од пазарот. 6амо

ко&а трудот &о надоместува својот заеднички карактер то&а$ лу5ето

+е се препознаат како она $то тие се – вистинските создавачи на

историјата.

1 Живот и дела

Маркс се родил на 0 мај# 1818# во !рир# мал# првобитно

римски# &рад на реката Мозел. Мно&у од Марксовите преди биле

рабини# но не&овиот татко# ајнри7# правник со либерални политички

по&леди# преминал од јудаизам во 7ристијанство и Маркс бил крстен

со остатокот од не&овото семејство во 18/.

%а учили$те# младиот Маркс бил одличен во литературни

теми (коментарите на јасновидиот учител# сепак# биле дека не&овите

есеи биле -расипани од преувеличено настојува'е по

невообичаено# сликовито изразува'е). Во 1830# тој се запи$ал на

9ниверзитетот во :он за да студира право. 2ри крајот на 183;# тој се

преместил во :ерлин и станал член на младо7е&елијанскиот

Doktorklub# боемска &рупа# чие водечко лие бил теоло&от# :руно

:ауер. 2о&ледите на Doktorklub  се развивале с пове+е и пове+ерадикално (до некој опсе&# би из&ледало# под Марксово влијание) во

доните 183<=тите.

!аткото на Маркс починал во 1838 &од. и во наредната &одина

 – можеби неслучајно – Маркс &о напу$тил правото во полза на

докторат по "илозо"ија. %е&овата теза# Differenz der demokritischen

und epikureischen Naturphilosophie (*азлика поме5у >емокритовата и

?пикуровата "илозо"ија на природата) била при"атена од9ниверзитетот во @ена во 18/1. Маркс се надевал да &о искористи

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 4/19

ова за да добие академска положба# но# после разре$ува'ето на

:руно :ауер од не&овата должност на 9ниверзитетот во :он#

станало очи&ледно дека таквите надежи би морале да се напу$тат

во моментната политичка клима.

Маркс се свртел наместо тоа кон новинарството# вовлекувај+и

се со новооснованиот Rheinische Zeitung   и преземај+и &о

уредни$твото во октомври 18/. 6епак# весникот с пове+е и пове+е

се судрувал со пруската влада и бил забранет во март 18/3. Во овој

момент# Маркс ре$ил да се пресели во странство. Во летото тој се

оженил со Aени "он Вест"ален (после веридба од $ест &одини) и

за време на дол&иот меден месе во Кројна7 работел на Zur Kritik 

der Hegelschen Rechtsphilosophie (Критика на е&еловата

"илозо"ија на правото) и есејот -BCD ECFGHIDJKG (-Lа еврејското

пра$а'е) во кој$то тој започнал јасно да &и искажува своите

несо&ласува'а со своите блиски# Млади е&елијани. !ој и Aени се

преселиле во 2ариз во октомври таа &одина. !оа било во 18// ко&а

Маркс се сретнал повторно со Mридри7 ?н&елс и сојузот# кој$то

траел до крајот од Марксовиот живот# бил создаден. Lаедно Маркс и

?н&елс ја напи$але Die Heilige Familie (6ветото семејство)# полемика

против :руно :ауер. 2оважно# сепак# било масата од ракописи за

економија и "илозо"ија $то Маркс ја создал во ова време# кои се

оп$то познати како 2ариски ракописи.

Маркс бил протеран од Mранија во 18/0 &од. и се преселил

во :рисел. Во пролетта 18/0 &од.# тој напи$ал за свое сопствено

објаснение низа -!ези за Mојерба7 која$то е еден од неколкуте

зрели ставови кој$то &о имаме од не&о за не&овите по&леди напра$а'а од епистемоло&ијата и онтоло&ијата. Во 18/0–/; &од.

Маркс и ?н&елс &о напи$еле делото Die deutsche Ideologie

(Nерманската идеоло&ија) кое# иако исто така останало необјавено#

содржи меродавно образложение за нивната теорија на историјата

и# особено# за местото на идеите во оп$теството. %а Марксовите

развивачки економски по&леди им било дадено израз во полемика

против 2рудон# La Misre de la !hilosophie (:едата на"илозо"ијата)# објавена во 18/O.

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 5/19

Das Kommunistische Manifest (Комунистичкиот мани"ест)#

напи$ан од Маркс и ?н&елс како мани"ест на Комунистичката ли&а

во раната 18/8 &од.# е класична презентаија на револуионерните

подразбира'а на Марксовите по&леди врз историјата# политиката и

економијата. Lа време на револуионерниот порив од 18/8 &од.

Маркс се вратил во Nерманија# но# со поразот на револуионерното

движе'е# тој бил принуден да ја напу$ти# прво за 2ариз# и потоа# во

ав&уст 18/P# за Qондон# каде тој +е живее во е&зил за остатокот од

својот живот.

Nодините на е&зил во :ританија биле те$ки за Маркс (и дури

пове+е за не&овото верно и посветено семејство). !ој бил во

постојана парична те$котија и морал да се потпира силно на ?н&елс

и дру&ите пријатели и роднини за издржува'е. %е&овите теоретски

активности биле &лавно насочени кон проучува'е на политичката

економија и анализата на капиталистичкиот систем посебно. !ие

кулминирале во издава'е на том еден од Das Kapital  (Капиталот) во

18;O. 6епак# RJS TJUVWJX е врвот на супстанијална санта мраз од

помалку важни изданија и необјавени трудови. 2оме5у поране$ните#

2ред&оворот кон Zur Kritik der politischen "konomie  (2рило& кон

критиката на политичката економија) објавен во 180P &од.# &о содржи

класичното тврде'е на Марксовата материјалистичка теорија на

историјата. !ом два и три од Das Kapital # кои останале недовр$ени

со Марксовата смрт# биле уредени и објавени пост7умно од ?н&елс.

,свен тоа# три тома на #heorien  $ber den Mehr%ert (!еории на

ви$окот на вредноста)# низа од критички расправи за дру&и

политички економисти# напи$ани во 18;–;3 &од.# биле објавени вораниот дваесетти век. ,бемно и пове+е или помалку елосно дело#

&rundrisse der Kritik der   politischen "konomie (познато и на ан&лиски и

на &ермански како &rundrisse) било напи$ано во 180O–08 &од.# но

единствено објавено во 1P3P. Воведот на &rundrisse  е зрела

Марксова најпро$ирена расправа за методот на политичката

економија. ,свен тоа# постојат бројни тетратки и под&отвителни

нарти# мно&у (ако не# за време на пи$ува'ето# сите) од кои билеобјавени.

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 6/19

2олитичката економија на страна# Маркс напи$ал три дела за

политички настани во Mранија Die  Klassenk'mpfe in Frankreich

(Класни борби во Mранија) (180<)# Das achtzehnte (rumaire des

Louis (onaparte (?динаесеттиот бример на Qуј :онапарта) (180) и

)*+,+-./+0+ 123-+ 12 4*+-563+  (18O1). Ме5у не&овите мно&у

полемички трудови# Kritik des &othaer !rogramms (Критиката на

Nотската про&рама) (18O0) е особено важен труд поради тоа $то

"рла светло на Марксовата идеја за соијализам и не&овиот однос

кон идеите за правда.

Маркс бил во мно&у сирома$но здравје за време на

последните десет &одини од не&овиот живот и ова из&леда ја

исрпело не&овата енер&ија за масовна теоретска работа. 6епак#

не&овата работа со практичните детали на револуионерната

политика била непрекината. 2очинал на 1/ март 1883 &од. и е

по&ребан во &роби$тата YVKZKJWG# Qондон.

уче'е

ако делото на Маркс се поврзува со пове+е различни области и

теми# тоа е најпознато според с"а+а'ето на

човечката историја како борба ме5у класите# сумирана во познатиот

итат од воведот наКомунистичкиот мани"ест -сторијата на сите

досе&а$ни оп$тества е историја на класната борба.

Маркс своето уче'е за оп$теството не &о нарекол соиоло&ија# туку

историски материјализам# сакај+и на тој начин да &и надмине

то&а$ните статички &леда'а на оп$теството и идеалистичките

објаснува'а на оп$тествените настани. Марксовите анализи &лавно

се насочени кон објаснува'е на оп$тествените промени до коидо$ло за време на индустриската револуија. Во таа смисла тој

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 7/19

конституира една теорија дека оп$теството се движи напред врз

основа на одредени противречности $то постојат во не&ови рамки.

Ме5у тие противречности посебно место заземаат спротивностите

ме5у оп$тествените класи. Во секое оп$тество има една

доминантна класа во антиката тоа е робовладетелската класа#

во "еудализмот сопствениите на земјата = "еудалите# а

во капитализмотсопствениите на средства за производство#

капиталистите.

Маркс посебно ја анализира современата "аза од развитокот на

оп$теството. 6поред не&о# најважните промени се поврзани со

развитокот на капитализмот кој како систем на производстворадикално се разликува од дру&ите прет7одни системи. Во дру&ите

систем доминантно е натуралното производство# а во капитализмот

стоковно=паричното# односно се произведуваат стоки и се даваат

услу&и на $ирок кру& потро$увачи. !ие $то се сопствении на

капиталот# односно "абрики# земја# "инансиски институии и

слично# се владејачка класа.

Маркс смета дека борбата ме5у капиталистите и пролетJријатот +е

биде последна "аза од класната борба (која +е завр$и со

револуионен пресврт)# и тоа оп$тество +е биде заменето со

бескласно оп$тество = комунизам# во кое +е нема разлики ме5у

бо&атите и сирома$ните и +е дојде до воспоставува'е на

поправедно оп$тество.

Марксовиот придонес за науката за оп$теството е о&ромен# но

заедно со не&овиот неразделен пријател Mридри7 ?н&елс оставиле

длабоки тра&и не само во науката туку и во политичката практика во

1P и < век. 6амо до пред не$то пове+е од една деенија скоро

половина од чове$твото живее$е во оп$тества $то се сметаа за

соијалистички (комунистички)# а о&ромен број интелектуали

("илосо"и# соиолози# економисти# уметнии) се сметаа за

марксисти и беа под о&ромно влијание на овој мислител. 2оме5у

нив# на пример# беа [ер5 Qукач и ?рнст :ло7. 2онатаму# значајни се

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 8/19

припадниите наMранк"уртската $кола ерберт Маркузе# !еодор

 \дорно# ?ри7 Mром# Макс орк7ајмер# Валтер :енјамин и @ир&ен

абермас. 2оме5у дру&ите# во \н&лија денес активно работат ?рик 

обсбаум и 2ери \ндерсон. Во 6\> се ] у$те е актуелен Mредерик 

Aејмсон. ?ден од нај&олемите интелектуали од < век# ^ан 2ол

6артр# постепено &о моди"иира$е својот е&зистенијализам# се ]

пове+е приклонувај+и се кон марксизмот. сто така# значајни

се \нтонио Nрам$и# Карл Кор$ и Qуј \лтисе.

,сновни поставки на марксизмот се класната анализа на

оп$теството# теоријата за одумира'е на државата и трудовата

теорија на вредноста.

Марксизмот инсистира дека сите досе&а$ни оп$тества# со исклучок 

на првобитната заедниа# се оп$тества поделени на класи.,дносите поме5у овие класи не се 7армонични# туку анта&онистички

и доведуваат до класна борба поме5у нив. Во капиталистичкото

оп$тество основни# иако не и единствени# класи се

капиталистичката и работничката класа. %ивната класна борба#

според марксизмот# +е доведе до победа на работничката класа#

создава'е на соијалистичко оп$тество и укинува'е на класите.

>ржавата не е неизбежна карактеристика на секое оп$тество. !ака#првобитната заедниа бе$е бездржавна заедниа# а бездржавна

заедниа +е биде и идното комунистичко оп$тество. з&радбата на

бескласно и бездржавно оп$тество по укинува'ето на

капитализмот# според Маркс +е се одвива во две "ази. Во првата#

пониска "аза на комунизмот (обично нарекувана соијализам) с

у$те +е има потреба од државата# но со пренесува'ето на власта

врз народот# државата при преминот од пониската во повисоката

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 9/19

"аза на комунизмот# односно при преминот од соијализам во

комунизам# одумира.

?дна од најкрупните дилеми во врска со марксизмот е проблемот на

т.н. диктатура на пролетаријатот. ,ваа конепија која Маркс ја

спомна само неколкупати и вооп$то не ја разработи# Qенин ја

постави во самите темели на своето толкува'е на марксизмот и

инсистира$е дека диктатурата на пролетаријатот е период

идентичен со соијалистичката "аза. !оа во понатамо$ниот тек на

развој на комунистичките режими доведе наместо до одумира'е на

државата до нејзино енормно $ире'е и јакне'е кое доведе до

создава'е на тоталитарни режими во земјите на чие чело беакомунистички партии.

!рудовата теорија на вредноста Маркс ја споделува$е со некои

свои прет7однии во економската теорија# како \дам 6мит и >ејвид

*икардо. ,сновното во Марксовата верзија на трудовата теорија на

вредноста е т.н. ви$ок на вредноста# која се однесува на

неплатениот дел од трудот $то &о вр$и работникот# а преку кој

производот ја з&олемува својата вредност во однос на ресурсите од

кои произлезе. !окму овој неплатен дел од трудот е основата за

про"итот на капиталистите.

_` $то се одредува ената на некоја стокаa

6е одредува со конкуренијата ме5у купувачите и продавачите# со

односот на побарувачката спрема понудата. Конкуренијата $то ја

одредува ената на некоја стока има 0*6 .0*+-6.

?дна иста стока нудат разни продавачи. Кој најевтино продава стоки

од ист квалитет# тој &и потиснува дру&ите продавачи и за себе

оси&урува нај&олема продажба. 2родавачите# според тоа# заемно се

борат околу продажбата# околу пазарот. 6екој би сакал да продаде#

по можност да продаде мно&у# а ако се може да продаде сам#

исклучувај+и &и дру&ите продавачи. 6поред тоа# еден продава

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 10/19

поевтино од дру&иот. 6е јавува /2-/7*8-563+ 98,7 :*2;+1+<608 која

 ја .2=2*71+ ената на .02/608 $то &и нудат тие.

%о се јавува и /2-/7*8-563+ 98,7 /7:71+<608# $то ја :2;6>+ ената

на понудените стоки.

%ајпосле се јавува /2-/7*8-563+ 98,7 /7:71+<608 6 :*2;+1+<608b

едните сакаат да купат $то поевтино# дру&ите сакаат да продадат

$то поскапо. *езултатот од оваа конкуренија ме5у купувачите и

продавачите зависи од односот на двете порано споменати страни

на конкуренијата# т.е. од тоа дали е посилна конкуренијата во

таборот на купувачите или во таборот на продавачите. ндустријата

изведува на бојното поле две војски# една против дру&а# од кои

секоја бие битка во своите сопствени редови# ме5у своите сопствени

трупи. 2обедата е на страната од онаа војска во чии редови борбата

е послаба.

>а земеме дека на пазарот има 1<< бали памук# J во исто време

купувачи за 1.<<< бали. Во овој случај побарувачката е десет пати

по&олема од понудата. 2оради тоа конкуренијата ме5у купувачите+е биде мно&у силна# секој сака да си при&раби една# а ако се може и

сите 1<< бали. cвој пример не е произволно земен. Во историјата на

тр&овијата доживеавме периоди на ло$и памучни жетви# ко&а

неколина здружени капиталисти се обидуваат да купат не 1<<

бали# туку сиот памук во елиот свет. Во овој случај купувачите +е

&ледаат да се потиснат еден со дру&# нудеј+и релативно по&олема

ена за памучните бали. \ продавачите на памукот# $то забележале

дека трупите ва непријателската војска ме5усебно се закрвиле и

дека се наполно си&урни за продажбата на сите 1<< бали# +е се

пазат од секоја ме5усебна кав&а за да не ја соборат ената на

памукот во моментот ко&а нивните противнии ме5усебно се

натпреваруваат да ја поди&нат. %аедна$ настанува мир во војската

на продавачите. !ие стојат како еден човек наспроти купувачите#

"илозо"ски скрстувај+и &и раете и крај не би имале нивните

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 11/19

бара'а# ко&а не би имало точно одредени &рании во понудите и на

најнастојчивите купувачи.

Lначи# ако понудата на една стока е послаба од побарувачката# ме5у

продавачите конкуренијата е слаба или вооп$то ја нема. Во истата

мерка во која опа5а оваа конкуренија# расте конкуренијата ме5у

купувачите. *езултат по&олемо или помало скока'е на ените на

стоките.

2ознато е дека обратниот случај со обратен резултат почесто се

 јавува. Lначителен ви$ок на понудата над побарувачката очајна

конкуренија ме5у продавачитеb нема'е купувачи стоката оди во

бесенетост.

%о $то значи скока'е и па5а'е на ените# $то значи висока и ниска

енаa Lрното песок# &ледано низ микроскоп# е &олемо# а кулата во

споредба со бре&от е мала. \ ко&а ената се одредува со односот

ме5у побарувачката и понудата# со $то се одредува тој однос ме5у

побарувачката и понудатаa

>а му се обратиме на кој и да е буржуј. !ој ни за момент нема да се

премислува и како втор \лександар Велики +е &о пресече свој

мета"изички јазел со таблиата за множе'е. \ко производството на

стоката $то ја продавам ми чини 1<< марки# +е ни рече тој# и јас со

продажбата ва оваа стока добијам 11< марки# се разбира на крајот

од &одината# = тоа то&а$ е &ра5анска# чесна# законска добивка. %о

ако добијам 1<=13< марки# то&а$ тоа е висока добивкаb ако добијам

дури << марки# тоа би била вонредна# необична добивка. Lначи#$то е за буржујот мерка за добивкатаa ?*2@25608 -+

:*26A12;.01202 на не&овата стока. \ко во размена за својата стока

добие извесна количина дру&а стока чие производство помалку

чинело# тој за&убил. \ко во размена за својата стока добие извесна

количина дру&а стока чие производство пове+е чинело# тој спечалил.

 d па5а'ето и скока'ето на добивката тој ја оенува според тоа# за

колку степени прометната вредност на не&овата стока стои под илинад нулата# под или над 0*2@25608 :+ :*26A12;.01202.

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 12/19

Видовме како променливиот однос на побарувачката спрема

понудата дава ту скока'е ту па5а'е на ените# ту високи ту ниски

ени. \ко ената на некоја стока поради скудната понуда или

несразмерно з&олемената побарувачка значително скокне# то&а$

ената на која и да е дру&а стока морала во истиот сразмер да

паднеb за$то ената на некоја стока е само во пари изразен односот

во кој дру&ите стоки се разменуваат со неа. %а пр.# ако ената на

еден ри" свилена материја порасне од 0 марки на ;# то&а$ ената

на среброто наспрема свилената материја паднала# а исто така

релативно наспрема свилената материја паднала ената на сите

дру&и стоки $то &и задржале старите ени. :и морала да се даде

по&олема количина од тие стоки во размена за истата количина

свилена материја. eто +е биде последиа од расте'ето на ената

на една стокаa Маса капитал +е притечува во индустриската &ранка

$то е во расвет# и тоа притечува'е на капиталот во подо7одовната

индустриска &ранкJ +е трае додека добивката не падне на обична

мерка или дури додека ената на производите од таа индустриска

&ранка# поради одви$ното производство# не падне под тро$оите на

производството.

,братен случај. \ко ената на некоја стока падне под нејзините

тро$ои на производството# капиталите +е се повлекуваат од

производството на таа стока. ,свен случајот ко&а една индустриска

&ранка не е ве+е современа# па според тоа мора да пропадне# ова

бе&ство на капиталот +е &о намалува производството на таква стока#

т.е. нејзината понуда додека нема да иf од&овара на побарувачката#

додека ената на стоката пак не се поди&не на висината на

тро$оите на производството# или дури додека понудата не падне

под побарувачката# т.е. додека нејзината ена пак не се ди&не над

тро$оите на производството# A+@02 08/21-+0+ 58-+ -+ -8/23+

.02/+ .026 .8/2>+@ -+; 6B6 :2; 0*2@25608 -+ :*26A12;.01202

-+ 0++ .02/+C

%ие &ледаме дека капиталите непрекинато се селат од областа наедна индустрија во областа на дру&а. Високата ена предизвикува

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 13/19

премно&у силно доселува'е# а ниската ена премно&у силно

иселува'е.

Nледај+и од дру&о &леди$те# би можеле да покажеме дека

тро$оите на производството ја одредуваат не само понудата туку и

побарувачката. %о тоа премно&у би н оддалечило од на$иот

предмет.

6е&а видовме дека колеба'ата на понудата и побарувачката ја

сведуваат ената на стоката секо&а$ до тро$оите на

производството. 6.06-+E 16.06-./+0+ 58-+ -+ -8/23+ .02/+

.8/2>+@ .026 -+; 6B6 :2; 0*2@25608 -+ :*26A12;.01202E -2

./2/+802 6 :+,+802 A+89-2 .8 ;2:2B-71++0E така $то во

извесен временски интервал# пресметувај+и &о индустрискиот одлив

и прилив наедно# стоките се разменуваат сообразно со своите

тро$ои на производството# нивната ена според тоа ја одредуваат

тие тро$ои на производството.

,ва одредува'е на ената со тро$оите на производството не

треба да се разбере во смислата на економистите. !ие велатдека :*2.8<-+0+ 58-+ на стоката е рамна со тро$оите на

производствотоb дека тоа било A+/2-. \нар7истичкото движе'е при

кое качува'ето се израмнува со па5а'ето# а па5а'ето со

качува'ето# тие &о сметаат за случајност. _` истото право би

можело# како $то тоа ве+е &о сторија дру&и економисти# колеба'ето

да се смета како закон# а одредува'ето на ените со тро$оите на

производството за случајност. Ме5утоа# само овие колеба'а $то#

одблизу &ледани# со себе носат најстра$ни пусто$и и како

земјотреси &и тресат основите на буржоаското оп$тество# само овие

колеба'а ја одредуваат во својот тек ената на стоката со

тро$оите на производството. >виже'ето на овој неред во елина е

не&ов ред. Во текот на оваа индустриска анар7ија во ова кружно

движе'е# конкуренијата речиси ја израмнува едната крајност со

дру&ата.

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 14/19

6поред тоа# ние &о &ледаме ова ената на стоката е одредена со

нејзините тро$ои на производството# така $то времи'ата ко&а

ената на оваа стока се качува над тро$оите на производството се

израмнуваат со времи'ата ко&а таа па5а под тро$оите на

производството# и обратно. 6е разбира# тоа не вреди за секој

индустриски производ одделно# туку само за ела индустриска

&ранка. !оа не вреди# според тоа# ни за секој индустријале одделно#

туку само за елата класа индустријали.

,дредува'ето на ената со тро$оите на производството исто е

како и одредува'ето на ената со работното време потребно за

производство на некоја стока# за$то во тро$оите напроизводството вле&уваат 1) суровините и абе'ето на орудијата на

трудот# тоа значи индустриските производи $то се произведени за

извесен број работни денови# кои# според тоа# претставуваат

извесна количина работно време# и ) непосредниот труд $то исто

така се мери со време.

 \ истите оп$ти закони $то ја ре&улираат ената на стоката

вооп$то# се разбира# ја ре&улираат и -+89-6-+0+E 58-+0+ -+

0*7;20.

%аемнината ту +е скока ту +е па5а# $то зависи од односот ме5у

побарувачката и понудата# од конкуренијата ме5у купувачите на

работната сила# капиталистите# и продавачите на работната сила#

работниите. %а колеба'ата на ените на стоката вооп$то им

од&овараат колеба'ата на наемнината. Ho 1o >*+-65608 -+ 2168

/2B8=++ -+89-6-+0+ G8 3+ 2;*8;71++0 0*2@25608 -+

:*26A12;.01202E *+=20-202 1*898 :20*8=-2 A+ ;+ .8 :*26A18;8

21++ .02/+E *+=20-+0+ .6B+C

Комунизам е политичка теорија чии приврзании се зала&аат за

воспоставува'е на бекласна и бездржавна заедниа на

изобилството при $то сметаат дека единствениот начин за

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 15/19

создава'е услови за премин кон една таква заедниа е

воведува'ето на

еднопартиска диктатура сототалитарни карактеристики на чело со

комунистичката партија. ,бично комунизмот се де"инира само

преку стремежот за остварува'е на бескласно оп$тество во кое

распределбата +е се вр$и според принипот -секој според

способностите# секому според потребите# но бидеј+и и дру&и

левичарски теории тежнеат кон истата ел (во прв ред анар7истите)#

нужно е при де"инира'ето на комунизмот да се вклучи и начинот

преку кој комунистите намераваат да &о из&радат бекласното

оп$тество# односно# и убедува'ето дека патот до бескласното

оп$тество води преку т.н. -диктатура на пролетаријатот# која во

стварноста бе$е диктатура над пролетаријатот и над останатите

класи во оп$теството.

Социјализмот е идеоло&ија чие ентрално зала&а'е е замена

на капиталистичкото оп$тество со оп$тество $то +е се

карактеризира со намалува'е на оп$тествените разлики# со замена

на приватната сопственост над средствата за производство со

државна и оп$тествена сопственост# со воведува'е на мерки на

економско планира'е и со на&ласува'е на економската соработка

наместо на економскиот напредок. %ајчесто соијализмот се с"а+а

во значе'ето $то му &о даде марксизмот# имено# како преоден

период# под&отвителна "аза која +е води кон комунизам.

6оијализмот не е 7омо&ена идеоло&ија и постојат пове+е политички

прави кои можат да се оп"атат со поимот соијализамg. Во

нај$ироко значе'е# како соијалисти се

класи"иираат соијалдемократите# демократските

соијалисти# комунистите и анар7истите#   потесното с"а+а'е &и

склучува анар7истите# а според најтесното значе'е како

соијалисти се подразбираат само демократските соијалисти. Во

секој случај# разликите поме+у различните соијалисти се толку

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 16/19

&олеми $то не може да се зборува за една соијалистичка

идеоло&ија# туку само за пове+е соијалистички идеоло&ии.

$олиич%а е%оно&и'а

Наспроти неговите прилично кратки и шематскиизјави коишто се однесуваат на општата историја, Маркснапишал многу опширно за економскиот систем во којштосамиот тој живеел. Das Kapital, кој ја претставуваМарксовата дефинитивна анализа на капитализмот, е делоод исклучива методолошка комплексност, како што е веќесугерирано од поднасловот, „Критика на политичкатаекономија“. разата е двосмислена. !али е "ел на Марксда ја критикува #уржоаската економија или #уржоаскатаекономска наука$ %сушност, Маркс го од#ива ова каколажна антитеза& темата на книгата е о#ете да секритикуваат. !есет години пред неговото издава'е, Марксго опишал делото кое тре#ало да стане Das Kapital во еднописмо&

!елото за кое се расправа е критика на

економските категории, или, ако сакате,системот на #уржоаската економија критичкипретставен. (оа е претстава )Darstellung* насистемот и, истовремено, критика кон него.

!вата аспекти се +армонизираат според гледиштетона Маркс, #идејќи економските категории не се едноставносредство применето од на#удувач за да класифи"иранекоја неподвижна маса од подато"и. -амите тие се дел одопштествената стварност, „апстрактни о#ли"и“ наопштествените односи на производството.

уржоаските економисти, тврди Маркс, како о#ичноне успеваат да препознаат дека нивните категории сеспе"ифични за капитализмот, и така тие го третирааткапиталистичкиот начин на производство како „вечноза"врстен по природа за секоја состој#а на општество“,тврди Маркс. „Критичката претстава“ на економскатанаука мора да го спречи лажното овековечува'е наекономијата којашто #уржоаската економска наука ја носиво се#е.

Како што стои, ова е критика на ограничува'ата восамосфаќа'ето на #уржоаската економска наука одошто

предизвик за нејзината емпириска содржина. -епак,емпириското о#јаснува'е е "ентрален дел од Марксовиот

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 17/19

проект. „Крајната "ел на ова дело“, пишува тој во/редговорот за Das Kapital, „е да го открие економскиотзакон на движе'ето на современото општество“. Неуспеала ли #уржоаската економска наука да го открие овојзакон или едноставно не ги ставила неговите категории во

историски контекст$ Најрешително, Марксовиот случај едека двете критики се вистинити и дека прет+одната штоне успева е ис+од на последната. „0аконот на вредноста“,што Маркс тврди дека го открил, не можел, вели тој, да#иде откриен од економската наука „с1 додека таа не јанапушти својата #уржоаска кожа“.

%рската која Маркс ја гледа ме2у категориите наекономскиот живот и категориите на економската анализае направена покомпли"ирана од структурата којашто тој јапрепишува на капитализмот. Маркс верува дека неоп+однасостојка за раз#ира'е на капитализмот е спротивностапоме2у неговата „есен"ија“ 3 неговите основнидетерминанти 3 и неговиот „надворешен изглед“ 3 начинотна којшто тој непосредно ги погодува оние кои живеат вонего. %о однос на оваа разлика постојат два вида#уржоаска економска мисла& онаа што Маркс ја нарекува„класична економија“, на една страна, и „вулгарнаекономија“ од друга страна. Класичната економија4тради"ија чии најголеми претставни"и #иле !авид5икардо и 6дам -мит7 "ели кон суштината накапитализмот& таа „#лизу ја допира вистинската врска на

нештата“, иако не е спосо#на да ја формулира таа врска јасно. %о согласност со Маркс, о#ележјето на „вулгарнатаекономија“ на неговото сопствено време е тоа што,спротивно, таа „се чувствува посе#но дома во оту2енитевидливи појави на економските односи“. -епак, ова значидека таа е фундаментално ненаучна, #идејќи „сета наука#и #ила непотре#на ако надворешната појава и суштинатана нештата се совпа2аат“. 8дна вистински научнаполитичка економија мора да ги надмине непосреднодо#иените категории на економскиот живот.

9ва е она што Маркс верува дека самиот тој го

постигнал 4и тој се смета поради ова дека е наследник натради"ијата на класичната политичка економија7.

%о писмо до 8нгелс, напишано во време наиздава'ето на Das Kapital  том еден, Маркс го следи онашто тој го нарекува „двојниот карактер на трудот“ каконајважната "ел во неговата книга. (рудот, тврди Маркс, е иизворот на вредноста и, во исто време, под капитализам,самиот стока. -епак, оваа стока 4ра#отната сила, како штоМаркс ја нарекува7 е стока од посе#ен вид. Нејзинатавредност не е иста како вредноста на стоките произведени

од трудот којшто е практикуван за неговиот купувач,капиталистот. 9ваа разлика, според Марксово гледиште, го

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 18/19

о#јаснува „потеклото“ на вишокот труд 3 фактот декакапиталистот го присвојува вишокот труд на ра#отникотпод изгледот на праведна размена. !искутирајќи гоначинот на којшто, во капиталистичкото општество, трудоте продаден на капиталистите како стока, во размена за

плата, Маркс пишува&

9ттука ние можеме да ја раз#еремерешавачката важност на трансформа"ијата навредноста и "ената на ра#отната сила воо#лик на плата, или во вредноста и "ената насамиот труд. 9вој феноменален о#лик, кој гоправи актуелниот однос невидлив, и,навистина, се покажува непосреден опозит натој однос, ја создава #азата на сите правнипоими и на ра#отникот и на капиталистот, на

сите мистифика"ии на капиталистичкиотначин на производство, на сите илузии вооднос на сло#одата, на сите апологетскилукавства на вулгарните економисти.

-поред тоа, гледаме дека Маркс дава три тврде'а&

:. дека ние тре#а да ја гледаме стварноста какопокриена, која има површинска појава владеана одосновна структура.

;. дека да се направи една таква разлика екарактеристично за научниот приод констварноста воопшто.

<. дека феноменалниот о#лик ги крие вистинскитеодноси 4тој „го прави актуелниот однос невидлив инавистина се покажува опозит на тој однос“7.

-епак, тврде'ата 4:7 и 4;7 не го наложуваат 4<7. %осогласност со тврде'ата 4:7 и 4;7 4по се#е крајно веројатни7начинот на којшто ние го гледаме светот не е, непосредно,

соодветен за нас да го о#јасниме начинот на којшто светотвсушност е тој. Но, тоа не ја прави нашата непосреднапер"еп"ија на светот лажна. 8дноставно недостигатеорија. -епак, Марксовото тврде'е 4<7 е многу посилно&стварноста се претставува на начин којшто ги измамуваоние кои непосредно ја сфаќаат. Марксовите сопствениизјави за спротивното, изгледа дека ова трето тврде'е енајдо#ро раз#рано не како општа последи"а на природатана научното раз#ира'е, туку како спе"ифична осо#ина накапитализмот. Капитализмот ги мистифи"ира оние коиживеат во него, верува Маркс, #идејќи тој е измамливпредмет. 0а да се проникне неговата површина научно,

7/17/2019 megunarodni finansii

http://slidepdf.com/reader/full/megunarodni-finansii-568e6fb2379ae 19/19

потре#но е да се надминат грани"ите на #уржоаскатаполитичка економија.