1 MBUROJA.net

Medhhebi i Pasuesve të Hadithit në fikh (jurisprudencë)1

Tek Pasuesit e Hadithit (Ehlul-Hadith) gjendet një medhheb i cili përmendet në konspekte

Shejh Meshhur bin Hasan Al Selman Salafimanhaj.com

2

1 Salafimanhaj: Transkriptim i përmbledhur nga vargu i ligjëratave të mbajtura nga shejh Meshhur bin Hasan Al Selman në konferencën e 12të në Qendrën Imam Albani në Aman, Jordani, nga 10-22 Xhumada el-Ula/24 prill-6maj 2010. 2 Përmbledhje e shkurtër me shkrim, që përfshin çështjet kryesore të përmbajtjes së një vepre, të një libri, të një artikulli etj. (Fjalori shqip)

, një medhheb që ka veçori dalluese dhe specifika. Mes tij dhe medhhebit të fukahave (juristëve) dhe mes medhhebit Dhahirij ka shenja që nuk vërehen nga disa studentë. Ka të dhëna dhe, në të vërtetë, tekste të qarta në hadithe dhe në transmetime tjera, ku qartë përmendet medhhebi i Ehlul-Hadithit. Medhhebi i Ehlul-Hadithit, medhhebi i Pasuesve të Sunetit (Ehlul-Suneti) dhe medhhebi i Ethereve (transmetimeve nga Selefët) është medhhebi selefi. Selefije dhe Ehlul-Hadith janë sinonime, mirëpo termet Ehlul-Hadith dhe Ehlul-Sunet përcillen në disa tekste pejgamberike dhe në disa transmetime nga Sahabët dhe nga Tabi’inët. E mira niset krejtësisht e pastaj komponentët e saj ndahen sikurse objekte materiale. Gjatë periudhës së parë të ndritur, të gjithë ishin si policia dhe oficerë policie, ndërsa ligjëruesit e hutbeve ishin dijetarë, gjykatës dhe imamë xhamish. Dija dhe veprimi, pushtetarët dhe populli, të gjithë ishin të bashkuar e të pandarë. Pastaj, shkaku i fuqisë në umetin u shpërnda dhe, siç thuhet, kjo kishte të bënte me disa çështje konkrete të jetës dhe, po ashtu, me disa çështje të fikhut. Sahabët (radi Allahu anhum), me në krye katër kalifët e drejtë, janë më të dijshmit nga njerëzit, sidomos Ebu Bekri dhe Umeri – Allahu qoftë i kënaqur më krejt ata.

2 MBUROJA.net

Fikhu nuk është thjesht dërdëllitje thëniesh dhe shqyrtim e verifikim i këtyre thënieve. Fikhu do të thotë të arrish të vërtetën që Allahu e pëlqen. Po të kërkonim me krehër të shpeshtë në përmbledhjet e punimeve të mëdha të fikhut për të gjetur fikhun e Ebu Bekrit dhe të Umerit, s’do të gjenim veçse pak, ndryshe nga fikhu të cilin e gjejmë nga Sahabët e rinj si, për shembull, nga Ibn Abasi, nga Ibn Umeri, nga Xhabiri dhe të tjerët. Kjo sepse vazhdimisht shfaqeshin ngjarje të rëndësishme dhe ngriheshin çështje të cilat nuk gjendeshin tek të mëparshmit. Kështu, Sahabët kishin nevojë të shprehnin pikëpamjet e tyre dhe të sqaronin atë që kërkohej prej tyre. Ebu Bekri dhe Umeri ishin mënyrë e jetës gjatë kohës së tyre, ashtu siç ishin edhe gjatë kohës së të Dërguarit (salallahu alejhi ue selam). Slogani i Ebu Bekrit ishte “Unë do të nisi ushtrinë e Usames”3

Ebu Bekri besoi në el-Isra uel-Miraxh ndërsa mendjet e mosbesimtarëve u ngushtuan lidhur me këtë deri në atë masë, saqë Ebu Xhehli i tha Ebu Bekrit, pasi u informua rreth Miraxhit:”Nëse i tuboj krejt mosbesimtarët kurejshitë përpara

, pavarësisht shfaqjes së ridas (daljes nga feja) gjatë kohës së tij, gjë që ngriti bajrakun e pasimit (të pejgamberit, salallahu alejhi ue selam) e jo vlerësimin e dobive dhe të dëmeve mbështetur në atë që kundërshton instruksionet e perceptuara apo të bazuara në tekst. Kështu, qysh në fillim u ngrit bajraku i pasimit (Ittiba), sepse, me pasimin e udhëzimit të pejgamberit (salallahu alejhi ue selam), zemra dhe mendja e Ebu Bekrit u hapën ndaj bekimeve të Shpalljes.

3 Salafimanhaj: Kur pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) po jetonte ditët e fundit pak para vdekjes, Usameh bin Zejd (radi Allahu anhu) dhe ushtria e tij ishin në një ekspeditë ushtarake, e cila ishte instruktuar nga pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) dhe pejgamberi i urdhëroi të niseshin menjëherë, për shkak të moshës së re të Usames. Megjithëkëtë, kur ekspedita dëgjoi për vdekjen e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam), Usama dhe ushtria e tij u kthyen. Ebu Bekri urdhëroi që ekspedita të vazhdonte ashtu siç kishte dashur pejgamberi (salallahu alejhi ue selam), edhe pse disa fise ishin rebeluar dhe luftërat e Riddes sapo kishin filluar. Ushtria e Usames arriti el-Belkhan në Siri, ku arritën sukses.

3 MBUROJA.net

teje, a do t’ua thuash atë që ma the mua?”. Ebu Xhehli e konsideroi si të çuditshëm vërtetimin e Ebu Bekrit, por kjo ishte mënyra e sahabëve. Sahabët u shpërndanë nëpër vende të ndryshme dhe me këtë u shpërnda edhe sunetit që gjendej në gjokset e tyre, dhe disa vende dallohen me disa aspekte të Sunetit. Muhamed ibn Abdullah el-Hakim en-Nejsaburij4

4 Salafimanhaj: Ebu Abdullah Muhamed ibn Abdullah el-Hakim en-Nehsaburij (rahimehullah) (321-401H/933-1021), muhadithi kryesor i kohës së tij. Ai u lind në Nishapur (Nejsabur) dhe pati shumë mësues në Khurasan, në Irak, në Transoksianë dhe tjetërkund. Ai, po ashtu pati shumë studentë, përfshirë këtu Imam el-Bejheki.

, autori i el-Mustedrek, përmblodhi një punim mbi regjionet të cilat dalloheshin me Sunetin e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam). Kur sahabët u shpërndanë nëpër vende, edhe Suneti, po ashtu, u shpërnda si pasojë e përhapjes së tyre. Imam Shafiu e pranon në librin e tij Xhamiul-Ulum se ishte vështirë për një person të përmblidhte krejt hadithet e të Dërguarit (salallahu alejhi ue selam), për shkak të shpërndarjes së Sunetit në atë kohë. Hadithi ishte fikh dhe fikhu ishte hadith. Ka me dhjetëra ngjarje rreth çështjeve në të cilat Sahabët dhe Tabi’inët qenë pyetur dhe ata nuk thoshin gjë tjetër veçse e gjurmonin ndonjë hadith deri te pejgamberi (salallahu alejhi ue selam), dhe kjo është tepër e rëndësishme. Fikhu kaloi nëpër disa faza të ndryshme. Ata që përpiluan punime mbi historinë e legjislacionit dhe të fikhut, përmendën shtatë faza. Ata si fazë të parë e përmendin “fikhun gjatë periudhës së pejgamberit (salallahu alejhi ue selam)”, kur legjislacioni (teshri), vendimi (ifta) dhe sentenca (kadaa) bazohej në bekimin e Shpalljes, dhe kur kishte një lidhje të vazhdueshme mes qiejve dhe tokës. Pastaj, pas periudhës së pejgamberit (salallahu alejhi ue selam), erdhi faza e dytë:”fikhu gjatë periudhës së kalifëve të udhëzuar drejt” deri në fund të shekullit të parë hixhrik.

4 MBUROJA.net

Faza e radhës, sa i përket trashëgimisë së gjeneratave të mëvonshme, nga dijetarët quhet “Faza prezantuese”, nga fillimi i shekullit të dytë hixhrik deri në fund të shekullit të tretë, e cila ishte një periudhë shumë e rëndësishme, në të cilën fikhu u bë shenjë për një shkencë të veçantë islamike, ku u formuluan shkollat e fikhut dhe të ixhtihadit, të cilave më vonë u referohej si “medhhebe”, posaçërisht katër medhhebet e fikhut, të cilat, sipas rendit kronologjik, janë:

• Hanefij • Malikij • Shafij • Hanbelij

Ajo që përcaktohet si “faza themeltare”, shtrihet nga pjesa e parë e shekullit të dytë deri në mesin e shekullit të katërt hixhrik, kur fikhu mori një numër orientimesh me përhapjen e medhhebeve, dhe u shfaq formulimi (tedwin) e klasifikimi (tesnif) në çështjet e fikhut krahas komenteve dhe shpjegimeve të thënieve të Imamëve. Nga ata që shkruajnë mbi historinë e fikhut faza e radhës u quajt si “Faza përfundimtare e fikhut”, nga mesi i shekullit të katërt deri të mesi i shekullit të shtatë hixhrik. Mbas invadimit mongol në Bagdad, krahas parimeve të secilit medhheb, nisën lëvizjet e tehrir (shpjegimit), tekhrixh (verifikimit) dhe terxhih (peshimit të çështjeve). Gjatë kësaj faze, u zhvillua fanatizmi medhhebor (te’essub) dhe pasimi verbazi (taklid)5

5 Salafimanhaj: Gjatë kësaj faze, punimet e tilla nuk ishin punime akademike që prezantonin të gjithë pikëpamjet e ndryshme mbi një temë të diskutueshme, por ishin thjesht rreth asaj se “çka thotë shkolla (medhhebi) jonë” lidhur me secilën temë dhe situatë për të ndihmuar gjykatësin. Kështu, këto mukhteserat dhe punime të tjera ishin kode ligjore në ligjin islamik, dhe në shumë raste gjykatësit i përdornin në këtë mënyrë, duke i bazuar, për shembull, vendimet në një referencë të vetme ndaj Mukhteser-it të Khalilit në po të njëjtën mënyrë që një gjykatës evropian do të bazonte vendimin e tij në një reference të vetme ndaj kodit ligjor të vendit të tij. Shumë vlerësojnë se kjo ishte arsyeja që çoi në amulli. N.J. Coulson thotë në librin e tij “A History of Islamic Law” (Edinburgh: Edinburgh Press, 1964), f.80:

“Jurisprudenca muslimane e fillimit të shekullit të dhjetë zyrtarisht e pranonte se fuqia krijuese e saj tash ishte harxhuar. Meqenëse qe shterur në doktrinën e njohur si ‘mbyllja e dyerve të ixhtihadit’, e drejta e ixhtihadit u zëvendësua me detyrën e taklidit (pasimit verbazi)”.

.

5 MBUROJA.net

Pastaj erdhi faza e gjashtë, mbas mesit të shekullit të shtatë, kur kishte formulime të asaj që quhet Mexhellet el-Ahkam el-Adlijjeh (Kodi civil i perandorisë Osmane), i cila u formulua në vitin 1286H, në shekullin 13H (1869), dhe njerëzit i referoheshin këtij kodifikimi bazuar në instruksionet e perandorisë Osmane të vitit 1292H (1875)6

Mirëpo, është argumentuar se juristët ligjorë islamikë kurrë nuk kanë arritur të jenë të një mendjeje rreth mbylljes së derës së ixhtihadit, por mungesa e përtëritjes nuk përmbushte kërkesat socio-ekonomike të shoqërisë. Shih Wael B.Hallaq, “Was the Gate of Ijtihad Closed?” International Journal of Middle Eastern Studies, vëll.16, nr.1, 1984, 3-41 dhe “On the origins of the controversy about the existence of mujtahids and the gate of Ijtihad”, Studia Islamica, vëll.63, 1986, f.129-141. 6 Salafimanhaj: Sa i përket Mexhellesë Osmane, kjo ishte një tjetër produkt i rëndësishëm i periudhës reformuese të Tanzimatit Osman. Ky ishte një kodifikim i ligjit islamik të ndërveprimeve (Fikh el-Mua’melat) bazuar në fikhun Hanefij. Kjo, në fakt, nuk ofroi parime të reja ligjore, por një version të kodifikuar të parimeve ligjore islamike, e cila shërbeu si ligji civil i perandorisë Osmane. Hyrja e tij paraqet 99 rregulla fikhu, të cilat janë sqaruar më tej nga shejh Mustafa ez-Zerka, një jurist i njohur dhe mësues i shejhut tonë, shejh Meshhurit, në punimin e titulluar Sherh el-Kawai’id el-Fikhijje (1403H/1983). I biri i këtij autori dhe komentuesi punimit të tij, Muhamed ez-Zerka, e shqyrtoi më tej këtë punim. Mexhelleja konsiderohej si reforma më e madhe e ligjit islamik në kohën moderne dhe një nga mënyrat e rëndësishme për ruajtjen e institucioneve islamike ndërsa perandoria Osmane po ndryshonte nga një sistem islamik në një sistem evropian të shekullarizuar. Një veçori e periudhës së Tanzimatit ishte prania e dy sistemeve të ndryshme ligjore të nxjerra nga burime të ndryshme. Para vitit 1839, në perandorinë Osmane ishte vetëm një sistem i ligjit: Sheriati. Mirëpo, mbas vitit 1839, u adoptuan ligje të reja nga kodet Perëndimore. Që këtej u zhvillua një sistem i dyfishtë në Perandori; njëri me origjinë në ligjin fetar islamik, tjetri i bazuar në Evropën kontinentale, sidomos në kodin francez. Mexhelleja kishte fuqi ligji dhe zbatohej si ligji civil i perandorisë Osmane. Mexhellesë iu bë një revizion në vitin 1920 dhe më 1921, mirëpo kjo kurrë nuk u zbatua, për shkak të shfuqizimit të plotë të ligjit islamik në vitin 1926... Dr. Nexhm-edDin K. Kerim el-Zenki (nga Universiteti i shkencave të ekonomisë dhe të menaxhimit pranë Universitetit Islamik Ndërkombëtar të Malajzisë) tha në dokumentin e paraqitur Konferencës Ndërkombëtare mbi Harmonizimin e Ligjit civil me Sheriatin në Malajzi, të mërkurën, më 9 dhjetor 2009, të titulluar “From Majallah to Iraqi Civil Code – A Critical Study on Harmonization of Civil Law adn Shariah”, f.1:

.

“Mbas adoptimit të politikës së Tanzimatit nga Osmanët më 1839, nga modelet perëndimore u morën një mori kodesh. Njëkohësisht, perandoria prodhoi një kod për ligjin civil islamik dhe një tjetër për ligjin familjar, dmth Mexhellet el-Ahkam el-Adlijjeh/Përmbledhje e vendimeve të drejtësisë (1293H/1876) dhe Kanun el-A’ileh/Ligji familjar (1336H/1917). Përmbledhja e Mexhellesë ishte një ngjarje e rëndësishme në historinë e kodifikimit, meqë edhe ishte nxjerrë nga ligji islamik, edhe zbatohej rregullisht në territoret e sunduara nga Osmanët, përveç Egjiptit. Ky u bë kodi zyrtar i ligjit civil i krejt vendeve të sunduara nga perandoria, bile edhe një kohë mbas pavarësimit së tyre. Sa i përket ligjit civil, Iraku zbatonte Mexhellen si kod të tijin në lidhje me ndërveprimet, derisa u zëvendësua nga kodi civil irakian i Sanhurit i vitit 1951. Sanhuri, po ashtu, ishte arkitekti i kodit civil

6 MBUROJA.net

Që këtej fikhu degjeneroi dhe nisi ngurtësia e deklaratave të fukahave deri në atë masë, saqë muftia i Buharës, gjatë revolucionit bolshevik të komunizmit, dha fetva e cila ndalonte përdorimin e barutit dhe se me komunistët duhej përballur vetëm me shtiza e me shpata. Si pasojë, vendi u mposht për shkak të budallallëkut të disa muftinjve. Mbas kësaj faze të Mexhellet el-Ahkam el-Adlijjeh/Kodeve civile të perandorisë Osmane, ku fikhu Hanefij u kodifikua si një kornizë ligjore së bashku me shpjegimin e saj, gjykatat ligjore nisën të jepnin vendime bazuar në këto kode. Kështu, për dijetarët s’ishte e mundshme të arrinin një vendim përfshirës, të shëndoshë, të bekuar e të saktë bazuar në tekstet e Shpalljes7

egjiptian të vitit 1949. Këto dy punime të Sanhurit nuk ishin të njëjta. Kodi civil irakian u bë një prototip, kodi egjiptian tjetër prototip. Revizioni i kodit civil egjiptian ishte problem tjetër në atë se Kodi nuk ishte version i kodifikuar i ligjit islamik si në Irak, por në shumë pjesë ishte një përkthim i drejtpërdrejtë i ligjit francez”.

.

Versioni egjiptian qe titulluar Murshid el-Hajran (versioni egjiptian i Mexhelles Osmane i vitit 1891). Po ashtu, në Indi, gjatë shekullit 17 (shek.11 H), Aurengzib Alamgir, një perandor mugalas i nën-kontinentit Indian, i kontribuoi kodifikimit. Ai emëroi një komision të kryesuar nga Nizami i Indisë. Rezultati ishte ajo që tashmë i referohej si Fetaua Alamgirij. Ky është një punim i bazuar në modelin e punimeve të fikhut Hanefij të Zahir el-Rewaajeh, një libër mbi ligjin nga Imam esh-Shejbani, si dhe nga el-Hidajeh, dhe përbëhet nga gjashtë vëllime. Kjo, ndërkaq, nuk ishte një kod në kuptimin modern të fjalës, meqë nuk ishte i detyruar për qytetarët. 7 Salafimanhaj: Kjo s’ishte vetëm një karakteristikë e regjioneve të kontrolluara nga Osmanët, por, gjithashtu, edhe e vendeve tjera islamike si India, e cila u përmend më lart, dhe, po ashtu, Indonezia me Nehdlet ul-Ulema (e themeluar më 1926). Nehdlet ul Ulema, ndonëse së voni përdor ixhtihadin kolektiv, i cili përmendet më poshtë, ra në taklid thjesht duke cituar librat e fikhut Shafi’it pa kurrfarë kritike dhe pa iu referuar fare Kuranit dhe Sunetit. Në konferencën e parë të saj më 1926, Nehdletul Ulema nxori një fetva, ku thuhej se ishte obligim për muslimanët të pasonin njërin nga katër medhhebet dhe, kur nxirrnin fetva, nuk e bënin këtë duke u bazuar në punimet e Imam Shafiut, por në Minhaxh ut-Talibin të Imam Newewiut, në el-Muherrer të er-Rafi’i, në Kifajet ul-Akhjar të ed-Dimishkit (829H/1426), në Tuhfet ul-Muhtexh të Ibn Haxher el-Hejtemi (973H/1566), në Nihajet ul-Muhtexh të Muhamed ibn Ahmed er-Remli (1004H/1596) si dhe në të tjera punime të fikhut Shafi’it. Nehdletul Ulema në Indonezi nuk përfshiu zyrtarisht Kuranin dhe librat kryesore të Hadithit si burime reference deri në vitin 1997. Shih Nadirsjeh Hosen (ligjërues pranë Universitetit të Studimeve Islamike në Xhakartë, Indonezi) të titulluar “Nehdletul Ulema and Collective Ijtihad” në New Zealand Journal of Asian Studies, vëll.6, nr.1 (qershor 2004), f.5-26. Në pjesë të ndryshme të botës muslimane, medhhebet dominuese të fikhut të një vendi kishin punimet kanonike të besueshme, mbi të cilat vendi nxirrte rregullat e tija islamike dhe u përmbahej atyre pa kurrfarë kritike dhe pa kurrfarë shqyrtimi.

7 MBUROJA.net

Kështu, largësia nga Shpallja u zhvillua hap pas hapi. Megjithëkëtë, medreseja e Ehlul-Hadithit mbeti dhe kohë pas kohe shquhej me shembujt nga njerëzit që kishin rol në Përtëritjen e fesë (texhdid). Sa i përket fazës së fundit të fikhut, ajo është faza mbas Mexhellet el-Ahkam el-Adlijjeh/Kodet civile të perandorisë Osmane deri në ditët e sotme. Kjo ishte faza e atyre që u preokupuan me dije dhe botuan punime, dhe këta njerëz janë të niveleve të ndryshme dhe të fushave të ndryshme të hulumtimit. Mirëpo, kjo periudhë u dallua me atë që sot njihet si Fikh ul-Mukaaren/Fikhu Krahasues, ku muftia dhe hulumtuesit nisën të përmendnin pikëpamjet e medhhebeve të ndryshme, por, në shumicën e rasteve, nuk përmendnin dëshmitë apo mendimin e saktë! Dëgjova shejhun tonë, Imam Albanin (rahimehullah) të thoshte:

“Ai që përmend Fikhun Krahasues dhe thëniet e juristëve, por nuk përmend mendimin apo pikëpamjen më të saktë nga krejt këto, është si ai që përmend rrugë të ndryshme të hadithit dhe nuk përmend shkallën (e vërtetësisë) e këtyre rrugëve”.

Rrugët (transmetimit të hadithit) nuk duhet tubuar, derisa të dihet shkalla e hadithit. Kjo periudhë dallohet nga studimet e mëdha të specializuara, sidomos në nivelin akademik nëpër universitete, dhe, po ashtu, dallohet nga prania e Këshillave të fikhut, të cilët kombinonin shpjegimin e ngjarjeve të reja – nga specialistët e ekonomisë, të mjekësisë apo të shkencave humane – me juristët ligjorë islamikë dhe pikëpamjet e tyre kolektive të miratuara si dhe ixhtihadin8

8 Salafimanhaj: Ka disa dokumente interesante në procesin e ixhtihadit kolektiv, siç është letra në vijim nga Aznan Hasan i Univeristetit Ndërkombëtar Islamik i Malajzisë:

.

http://i-epistemology.net/attachments/709_Ajiss20-2%20-%20Hasan%20-%20An%20Introduction%20to%20Collective%20Ijtihad.pdf

8 MBUROJA.net

Studimi dhe kërkimi nga këto faza i cili është i rëndësishëm për ne – nga shenjat e rëndësishme historike – është faza e dytë dhe e tretë, fazat e fikhut të periudhës së Kalifëve të udhëzuar drejt dhe periudha e fikhut e pjesës së hershme të shekullit të dytë hixhrik deri në fund të shekullit të tretë hixhrik, të cilat dalloheshin nga prania e katër medhhebeve të fikhut. Ajo që i bënë bashkë këto dy faza është së çështjet bazoheshin në Hadith, dhe ata që kishin këtë qasje, u emërtuan Ehlul-Hadith. Transmetohet nga Umer (radi Allahu anhu), nëpërmjet shumë rrugëve transmetuese, se ka thënë:

“Do të vijnë njerëz që do të argumentojnë me ju nëpërmjet dyshimeve nga Kurani, kështu që argumentoni me ta me Sunet, sepse ithtarët e Sunetit janë më të dijshëm rreth Librit të Allahut”9

Allahu përmend dy forma të Shpalljes: atë që u shpall tek zemra e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam) dhe atë që u shpall tek njerëzit; e para është Kurani, e dyta është Suneti. Në një hadith

. Ithtarët e Sunetit (As’hab us-Sunen) është një term që u përdor nga gjuha e Umerit, dhe me këtë term (As’habus-Sunen) mendohet në njerëzit që e mësojnë edhe Kuranin, edhe Sunetin; Kurani kurrë nuk qe ndarë nga Suneti dhe Suneti nuk qe ndarë nga Kurani. Allahu thotë:

“Dhe Ne ta shpallëm ty Kujtuesin që t’ua qartësosh njerëzve se çka u është zbritur atyre ...” (en-Nahl, 44)

Po ashtu, një dokument nga Nadirsjeh Hosen (ligjërues pranë Universitetit Shtetëror të Xhakartës në Indonezi, i titulluar “Nehdletul Ulema and Collective Ijtihad” në New Zealand Journal of Asian Studies, vëll.6, nr.1 (Qershor 2004), f.5-26: http://www.nzasia.org.nz/downloads/NZJAS-June04/6_1_2.pdf Hosen thotë në faqen gjashtë të dokumentit:

“Ixhtihadi kolektiv, gjithashtu, konsiderohet një zgjedhje e përshtatshme për krizat e mendimit në botën muslimane, meqë kjo mundëson zgjidhjen e problemeve moderne, bashkëkohore e komplekse, dhe anon nga pakësimi i fanatizmit të shkollave të ligjit islamik. Një nga arsyet është se një numër dijetarësh muslimanë nga shkolla e fusha të ndryshme të shkencës do të mund të uleshin bashkë për të bërë ixhtihad kolektivisht”.

9 Kjo transmetohet nga Imamët ed-Darimij, në parathënien që i bëri Musnedit të tij, dhe el-Lalika’i në librin e tij es-Sunneh.

9 MBUROJA.net

në Sahih Muslim nga Ijad ibn Himar (radi Allahu anhu), pejgamberi tha:

"Vërtet, Allahu shpalli tek unë se ju duhet të jeni modestë e jo kryelartë ndaj shoqi-shoqit".

Hisham bin Hasan thoshte, siç na përcillet nga Ibn Asakir në Terikh ud-Dimeshk/Historia e Damaskut:

"Xhibrili zbret me Sunetin ashtu siç zbret me Kuranin". Pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) tha në hadithin e mirënjohur:

"Asnjëri prej jush të mos vetëkënaqet duke qenë i ulur në ndenjësen e tij e të thotë:'Mes neve dhe juve është Libri i Allahut. Çfarëdo që gjejmë në të si hallall, e konsiderojmë hallall; çfarëdo që gjejmë në të si haram, e ndalojmë'".

Pastaj pejgamberi tha:

"Së bashku me Kuranin më është dhënë e ngjashmja me të"10

Kështu, Ehlul-Hadithi ishte një term i mirënjohur gjatë kohës së Sahabëve. Po ashtu, ishte një term i mirënjohur gjatë periudhës

. Është transmetuar nga el-Hatib el-Bagdadi në Sheref As'hab il-Hadith - me rrugë transmetimi nga Ebu Se'id el-Khudri (radi Allahu anhu), dhe hadithi është sahih dhe ka shumë rrugë transmetimi të përmendura në Silsilet es-Sahiha, nr.280 - se Ebu Se'id el-Hudri (radi Allahu anhu) tha, kur pa të rinjtë të nisnin me kërkimin e dijes:

"Mirëserdhët në trashëgiminë e të Dërguarit të Allahut! I Dërguari i Allahut na instruktoi t'i çelim tubimet me juve e t'jua mësojmë hadithin, meqë ju jeni pasardhësit tanë dhe ithtarët e Hadithit (Ehlul-Hadith) mbas nesh".

10 Transmetuar nga Ebu Daud, et-Tirmidhi dhe el-Hakim, i cili e cilësoi si sahi si dhe Imam Ahmed në një sened nga Mikdam Ma'dikerib.

10 MBUROJA.net

së Tabi'inëve dhe ata (Ehlul-Hadithi) kishin një medhheb i cili quhej 'medhhebi i Ehlul-Hadithit' dhe i cili është baza (e fesë). Ashtu siç shkenca e Hadithit është si një pemë që ka rrënjët në Medine e që më pas degëzohet në Basra e në Kufe dhe jep frytet e saj në vendet përtej lumit Oksus (dmth Transoksiana)11

• Medreseja e Ehlul-Hixhaz (e banorëve të Hixhazit

, ashtu është edhe fikhu: ai nisi në Medine me Shpalljen e cila ishte e mjaftueshme, mirëpo ne hala kemi nevojë për të kuptuarit e atyre të cilëve u zbriti Shpallja nga Sahabët si dhe për Tabi'inët, të cilët qenë lavdëruar nga i Dërguari i Allahut. Dhe ai (salallahu alejhi ue selam) i lavdëroi ata, në mënyrë që thëniet e tyre të kihen parasysh nga ana jonë. Fikhu nisi në Medine dhe, më pas, kur kalifi u vendos në Kufe, u ngrit Medreseja e Ehlul-Kufes (e banorëve të Kufes). Në përgjithësi, fikhu ndahet në dy shkolla të qasjes:

12

• Medreseja e Ehlul-Ra'j (e ithtarëve të opinionit); dhe ka disa që u referohen këtyre si Medreseja e irakianëve

), e cila kryesisht ndiqte transmetimet dhe dëshmitë

Nëse do që të hulumtosh, të hetosh e të jesh i saktë, mund të thuash Medreseja e Medines dhe Medreseja e Kufes. Domethënë, më Ehlul-Hixhaz mendohet në Medinen, ndërsa me Ehlul-Irak (irakianët) mendohet në Kufen, meqë Aliu (radi Allahu anhu) qëndroi aty nga fundi i jetës së tij, gjatë pesë viteve të fundit të jetës së tij, dhe shumë nga fikhu u dha aty. Midis shumë studentëve është e përhapur se Ehlul-Kufe përdorin opinionin (Ra'j) e nuk marrin nga Hadithi, por ky është një shpjegim i pasaktë. Cilësi e të dyja shkollave gjatë gjeneratës së parë, gjatë periudhës së Sahabëve dhe të Tabi'inëve, është se ata nuk linin dëshminë (delil) për thënien e kujtdo qoftë, për ndonjë opinion apo për Kijas (analogjinë). 11 Salafimanhaj: Ma Wera an-Nehr (Vendet mbrapa lumit Oksus) i referohet Transoksianës, që është emri i lashtë për pjesën e Azisë Qendrore, e cila përfshin Uzbekistanin e sotshëm, Taxhikistanin dhe Kazakistanin. Gjeografikisht kjo i referohet regjionit mes lumenjve Emu Darja dhe Sir Darja. Qytetet kryesore për nga rëndësia ishin Samarkandi, Bukhara, Khawerizmi dhe Tashkenti. 12 Mburoja.net: Hixhazi është një regjion në perëndim të Arabisë Saudite, ku përfshihen edhe Meka e Medina.

11 MBUROJA.net

Është e njohur se Ehlul-Kufe lëshojnë fjalë dhe flasin rreth gjërave që hala s'kanë ndodhur, për çështje hipotetike (Mesa'il Iftiradijjeh). Fikhu dhe Hadithi ishin binjakë, dhe njëra prej tyre nuk na manifestohet pa tjetrën. Kush shikon në fikhun e Medines, me në krye Imam Malikun, do të habitet se si e ka punuar atë. Një shkrues bashkëkohor, Amin el-Khulij13

13 Salafimanhaj: Ai vdiq në vitin 1386H/1966 në Egjipt. Ai nxori disa punime mbi tefsirin, historinë, gramatikën arabe dhe ripërtëritjen islamike.

, tha në librin e tij lidhur me Imam Malikun:

"Ju mund të thoni se Imam Malik s'ishte veçse një mukal'lid (që pason verbazi), meqë nuk bëri ndonjë gjë tjetër në librin e tij el-Muwetta përveçqë tha:'Gjetëm këtë tek Ehlul-Medine' apo 'Gjetëm që shejhat tanë e pëlqejnë këtë'".

Maliku dhe Ahmedi bashkoheshin në të njëjtën shkollë deri në atë masë, saqë disa prej atyre të cilëve u interesojnë thëniet e dyshimta, nuk e marrin parasysh mospajtimin e Ahmedit karshi medhhebeve, sepse Ahmedi nuk shprehte një thënie veçse ishte paraprirë në të nga një Sahab, një Tabi'in, një Tabi ut-Tabi'in apo nga ata që ishin bashkëkohës të mësuesve të tij. Kjo (nga Imam Ahmedi) ndodhte deri në atë masë, saqë, nëse shihte se ata dallonin në katër pikëpamje, ai thoshte për atë çështje se:"Ka katër pikëpamje rreth kësaj çështjeje"; nëse ai shihte se dallonin në gjashtë pikëpamje, thoshte:"Ka gjashtë pikëpamje rreth kësaj çështjeje" (Dmth ishte i përpiktë në këtë). I këtillë ishte edhe Maliku. Dhe ajo që habit tek Ibn Kutejbe është se ai përmend në librin e tij Me'arif Ehlul-Fikh juristë nga Ehlul-Ra'j dhe nga Ehlul-Hadith dhe e radhit Malikun midis Ehlul-Ra'j. Pra, a është Imam Maliku nga Ehlul-Ra'j? Po, ashtu siç, po ashtu, është nga Ehlul-Hadith! A është Ahmed nga Ehlul-Ra'j? Po, ashtu siç është nga Ehlul-Hadithi? Po! Mirëpo, opinioni (Ra'j) i bazuar në të kuptuarit e Selefëve, jo në të kuptuarit e vonë të opinionit.

12 MBUROJA.net

Kushdo që e lexon fillimin e I'lam ul-Muwekki'in, do të shohë se Ibnul-Kajjim i kushton një kaptinë Selefëve dhe kritikës së tyre ndaj opinionit (Ra'j) e pastaj e pason atë me një kaptinë tjetër mbi përdorimin e opinionit nga Selefët. Kur bëhet e qartë kontradikta mes këtyre dy kaptinave, Ibnul-Kajjim thotë:

"Selefët, gjatë periudhës së Sahabëve dhe të Tabi'inëve, nëse pyeteshin për ndonjë çështje për të cilën s'kishte tekst, ata bënin ixhtihad dhe thoshin 'Ky është opinioni jonë dhe s'është i detyrueshëm për askënd (ta ndjekë atë)?'"

Pra, prezantohej opinioni dhe nuk bëhej detyrim ndjekja e tij. Kështu largohej fanatizmi (te'esub), fanatizmi medhhebor (temedhhub) dhe partishmëria (tehezzub) tek gjeneratat e para. Sepse detyrimi i të tjerëve ndaj opinioneve (ilzam) nuk njihej tek ta, meqë vetëm Teksti i Shpalljes kishte këso pozite (Dmth ishte detyrim të ndiqej). Kështu ishin katër Imamët. Ata nuk e detyronin askënd të pranonte një thënie e cila arrihej nëpërmjet ixhtihadit, përveç (atë që arrihej nëpërmjet) teksteve të Librit e të Sunetit. Mirëpo, më vonë, kur u shfaqën çështje të reja në ambiente të ndryshme, Medreseja e Hixhazit u dallua nga Medreseja e Kufes në Irak. Hixhazi ishte kryeqyteti i parë në Islam dhe ishte shtëpia e Shpalljes, kështu që traditat dhe veprimet e përgjithshme të banorëve të Medines respektoheshin ndërsa veprimet kundërshtuese nuk vëreheshin. Veprimet gjatë periudhës së hershme ishin trashëgimore dhe këto veprime të Ehlul-Medines përbënin argumentin (huxhxheh). Iraku dhe Hixhazi, sidomos regjionet ku Islami u përhap gjatë periudhës së Umerit (radi Allahu anhu), kishin tradita, zakone e çështje të cilat ishin të ndryshme nga ato të banorëve të Medines. Juristët, kur u përgjigjeshin njerëzve, detyroheshin të flisnin në përputhje me opinionet e tyre (të banorëve të Medines). Disa Mu'tezili u përzien me Hanefitë dhe shumica e Mu'tezilive ishin Hanefij, ndërsa bazat e Mu'tezilive përfshinin dhënien e

13 MBUROJA.net

përparësisë së arsyes (akël) ndaj tekstit sheriatik (nakël) dhe si pasojë konkluzionet nëpërmjet tekstit përbrenda shkollës së mendimit ishin të dobëta. Kur Umer ibn AbdulAziz instruktoi Ebu Bekr ibn Hazmin14

Ebu Bekr ibn Ajash është një Tabi'in dhe ai përmend "Ehlul-Hadithin", që do të thotë se ata ishin të pranishëm. Kur përdoret termi "Ehlul-Hadith", u adresohet Selefive që pasojnë Selefët.

të përmblidhte Hadithin e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam) dhe të formulonte Sunetin, zuri fill një veçori e veçantë e Ehlul-Hadithit, meqenëse ata u bënë famshëm për përpilimin e punimeve dhe ishin të pranishëm. Këtej e tutje ka pasur një ndarje mes Ehlul-Hadithit dhe Ehlul-Fikhut, edhe pse personalitetet zanafillore, me në krye themeluesit e medhhebeve, të gjithë ishin Ehlul-Hadith. Në periudhën e Tabi'inëve, të Tabi Tabi'inëve dhe të atyre që erdhën pas tyre, Ehlul-Hadithi ishin të mirënjohur dhe përmendeshin. Imam esh-Sha'bi tha:

"Sikur të reflektoja mbi problemet e mia në fillimin e çështjes ashtu siç bëja nga fundi i saj, do të transmetoja vetëm atë rreth së cilës janë pajtuar Ehlul-Hadithi".

Pra, Ehlul-Hadithi ekzistonin në kohën e esh-Sha'bit, i cili edhe vetë kishte takuar pesëqind Sahabë dhe kishte transmetuar hadithe nga tetëdhjetegjashtë prej tyre! Pra, çfarë thoshte esh-Sha'bi gjatë kohës së Sahabëve? Ai thoshte:

"Sikur të reflektoja mbi problemet e mia në fillimin e çështjes ashtu siç bëja nga fundi i saj, do të transmetoja vetëm atë rreth së cilës janë pajtuar Ehlul-Hadith".

Ebu Bekr ibn Ajash (v.193H), që ishte një Tabi'in, thoshte:

"Ehlul-Hadithi në Islam janë sikurse populli Islamik midis feve tjera".

14 Salafimanhaj: Ebu Bekr ibn Muhamed ibn Hazm (v.120H/737), rahimehullah.

14 MBUROJA.net

Habitem me ata që mohojnë ekzistencën e një medhhebi të Ehlul-Hadithit, ndonëse kjo ishte më se evidente gjatë kohës së Tabi ut-Tabi'inëve. El-Khatib transmeton në Sheref As'hab il-Hadith nga Sufjan eth-Theuri, i cili thoshte:

"Nëse Ehlul-Hadithi nuk vijnë tek unë, atëherë unë do të shkoj në shtëpitë e tyre!"

Sufjan eth-Theuri ishte një Tabi ut-Tabin dhe çfarë thotë? Ai thotë:"Nëse Ehlul-Hadithi nuk vijnë tek unë, atëherë unë do të shkoj në shtëpitë e tyre!" Kjo, po ashtu, përmendet për ez-Zuhrin15

Imam Muhamed ibn Shihab ez-Zuhri, gjatë vitit 80H, u angazhua nga kalifi AbdulMalik ibn Merwan, i cili kishte

, për shembull, i cili ishte nga Tabi'inët, dhe transmetoi nga Enesi dhe dëgjoi hadithe nga ai.

15 Salafimanhaj: Muhamed ibn Muslim ibn Ubejdullah ibn Shihab ez-Zuhri (50H-124H/724p.e.s.). Ai ishte një nga dijetarët e Hadithit dhe shkruesit e literaturës islamike. Gjyshi tij, Abdullah ibn Shihab, luftoi në anën e idhujtarëve kundër pejgamberit në Bedr dhe në Uhud, kurse babai i tij, Muslim ibn Shihab, ishte në anën e Abdullah ibn Zubejrit kundër dinastisë Umejede. Vetë ez-Zuhri, së bashku me dijetarë të tjerë, përfshirë këtu dhe el-Hasen el-Basrin, më vonë u akuzuan si "dijetarë të shtetit", meqë ai pranoi pozitë nën Umejedët. Ndonëse ez-Zuhri ishte i varfër materialisht, ai ishte i pasur me dije, meqenëse kishte mësuar përmendsh Kuranin për tre muaj dhe vazhdimisht ishte i angazhuar në kërkimin e dijes. Ai, po ashtu, studio gjenealogjinë dhe poezinë e arabëve, shumicën e së cilës e kishte mësuar përmendsh ngaqë kishte kujtesë të hatashme. Ebu Zinad (rahimehullah) përmendi në lidhje me ez-Zuhrin dhe tha:

"Kur isha me ez-Zuhrin, ai merrte me vete pllaka dhe fletë letre, meqë shkruante gjithçka që dëgjonte, dhe ne talleshim me të për këtë".

Një studentë i ez-Zuhrit, Ma'mer, transmeton se mësuesi i tij shkruante madje edhe në tabanët e këpucëve të tij, kur nuk kishte letër. Muxhedidi (Përtëritësi) i parë Umer ibn AbdulAziz e admironte ez-Zuhrin dhe i këshillonte popullin të merrnin pjesë në ligjëratat e tij. Dijetarë të tjerë dëshmonin se ez-Zuhri ishte një dijetar i madh i Hadithit dhe ishte i besueshëm. Ez-Zuhri, po ashtu, ishte dashamirës dhe u jepte shumë nevojtarëve, duke qenë se edhe vetë e kishte shijuar varfërinë. El-Lejth ibn Sa'd (rahimehullah), një tjetër dijetar i madh, tha:

"Nuk kam parë bujar më të madh se Ibn Shihab. Ai e ndihmonte këdo që i shkonte atij dhe, nëse s'kishte gjë, merrte hua".

Ibn Sa'd në Tabekat-in e tij shënoi se ez-Zuhri tuboi aq shumë hadithe, saqë, mbas vdekjes së tij, për t'i transportuar dorëshkrimet e tij nevojiteshin disa kafshë mbartëse. Për më shumë rreth ez-Zuhrit dhe burimeve arabe, ku janë shënuar jeta e tij dhe arritjet e tij, shih M.M. Azemi, "Studies in Early Hadith Literature" (Indianapolis: American Trust Publication, botimi i tretë, 1992), f.279-293.

15 MBUROJA.net

kopjuar katërqind hadithe, dhe ez-Zuhri ishte mahnitur me këtë dhe kishte shkuar te studentët e tij dhe u kishte thënë:"Ku jeni, o As'hab ul-Hadith/ithtarët e Hadithit!" Kështu, shprehja As'hab ul-Hadith ishte e mirënjohur mes tyre. Muhamed ibn Hasan esh-Shejbani tha në Muwetta-n e tij:

"Ibn Shihab ishte një nga njerëzit më të dijshëm të Hadithit në Medine dhe gjetkë".

Ai ishte më i dijshmi nga Ehlul-Hadithi. Pra, Ehlul-Hadithi kanë një medhheb i cili është i veçantë për ta dhe ky medhheb ka veçori të cilat bëjnë dallimin mes Ehlul-Hadithit dhe Ehl udh-Dhahir16

Dhe kjo është ajo çfarë Imam Malik bëri në el-Muwetta. Pastaj, Allahu e bekoi këtë umet me Imamë të mëdhenj, me dy udhëheqës të besimtarëve në Hadith, Imam Ebu Abdullah

, dhe në do ta shpjegojmë këtë në mësimet vijuese. Ehlul-Hadithi janë të preokupuar që Suneti të jetë fitimtar dhe që shenjat e Sunetit të jenë më parësore dhe më të besueshme sesa thëniet e krijesave, se ai (Suneti) sundon e nuk sundohet, dhe se atij i referohet për vendim dhe me anë të tij sundohet. Me qëllim që të përcillej synimi i Sunetit, nisi klasifikimi (tesnif) i Hadithit, i cili është transmetuar krahas transmetimeve nga Sahabët dhe nga pasardhësit e tyre, siç ndodhi në rastin e Ibn ebi Shejbes dhe të AbduRezakut në Musenefët e tyre, dhe siç bëri Malik me el-Mewetta-n e tij si dhe siç përmendi esh-Shatibi në el-Muwafekat:

"Puna e Malikut në Muwetta duhet të sjellë autoritetin e thënieve të Sahabëve dhe autoritetin e asaj të cilës i besohej gjatë kohës së Selefëve, si dhe gjykimin e të kuptuarit të Selefëve".

16 Mburoja.net: Dhahiritë janë shkollë e mendimit në jurisprudencën islamike. Themelues i tyre ishte Daud ibn Khalef (v.270H/883), i cili njihej edhe si Daud edh-Dhahirij, për shkak të ngulmimit të tij në kuptimin e drejtpërdrejtë apo të dukshëm (dhahir) të shprehjeve në Kuran dhe në Sunet. Shkolla dhe pasuesit e tij quhen Dhahirij.

16 MBUROJA.net

Muhamed ibn Ismail el-Buhari dhe Imam Ebul-Husejn Muslim ibn Haxhaxh en-Nejseburij. Ata i punuan Dy Sahitë e tyre dhe dynjaja e Ehlul-Hadithi u preokupuan me Dy Sahitë. Ahlul-Hadithi përbënin një Medrese e cila ishte e mirënjohur, e qartë dhe e spikatur. Bile dhe udhëheqësit, sunduesit dhe mbretërit i nderonin ithtarët e Hadithit dhe konsideronin që muhadithinët kishin një bekim pjesë e të cilit synonin të ishin edhe ata. Së shpejti do të përmenden disa tregime dhe fjalë lidhur me këtë, por këtu unë dua të vërtetoj se Imamët e mirënjohur dhe disa nga ata që identifikohen me medhhebin e Ebu Hanifes, sidomos Imam Ebu Jusuf Ja’kub ibn Ibrahim el-Kadij, janë nga Ehlul-Hadithi. El-Hatib el-Bagdadi përmend në biografinë e tij të Imam Ebu Jusuf Ja’kub ibn Ibrahim se:

“Ai i donte Ehlul-Hadithin dhe anonte nga ata”. Edh-Dhehebi përmend në Tedhkiret ul-Huffadh nga Ibn Ma’in se ai qe pyetur rreth Ebu Jusufit dhe kishte thënë për të:

“Ai ishte nga Ehlul-Hadithi dhe nga Ehlu-Suneti”. Si të mos jetë kështu, kur el-Hatib përmend në Sheref As’hab ul-Hadith me zinxhirë transmetimi deri te Ibrahim el-Harbi, i cili tha:

“Ebu Jusufi doli nga shtëpia dhe gjeti tek dera studentë të Hadithit dhe u tha:’Ju mirëpres! Pasha Allahun, ju jeni njerëzit më të mirë mbi faqen e dheut sot’”.

Pra, këta janë nga Ehlul-Hadithi, kurse sa i përket përkatësisë së Malikut, Shafiut apo Ahmedit ndaj Ehlul-Hadithit, kjo nuk ka nevojë për shpjegim. Imam Muslim përmend në Mukaddime të Sahi-së së tij, kur përmend Imamët e Hadithit të cilët kritikonin transmetuesit që shpiknin dhe rrenin në transmetimet e tyre, ai përmend se Ehlul-Hadithi ilustrohen me shembullin e Malik ibn Enesit, Shu’be Ibn Haxhaxhit, Sufjan ibn Ujejnes, Jahja ibn Se’id el-Kettas, AbduRrahman ibn Mehdit dhe me të tjerë.

17 MBUROJA.net

Kurdo që Imam Muslim përmendte Ehlul-Hadithin, ai përmendte dhe lavdëronte Imam Malikun (rahimehullah). Malik thoshte:

“Që të fshikullohem për çdo fetwa që jepi pa dëshmi është më mirë ...”

Në Muwetta s’mund të gjesh fjalë të tij (Malikut), përveçse disa. Si Ahmedi, edhe ai kishte kuptuar se transmetimet nga Sahabët dhe nga Tabi’inët, mbas ajeteve të Kuranit dhe haditheve të pejgamberit, janë të mjaftueshme. Përdorimi i opinionit (Ra’j) zbatohej vetëm në raste të domosdoshme; po ashtu edhe Kijasi (analogjia), siç thuhet:”Autoriteti i opinionit nuk është si autoriteti i Tekstit”. Kështu, nëse jap një fetwa bazuar në opinionin tim, ti nuk je i obliguar t’i përmbahesh. Po ashtu, nëse ithtari i Hadithit jepte fetwa bazuar në opinioni e tij, ai nuk e detyronte tjetrin ta pranonte atë. Kjo është një cilësi e rëndësishme e Ehlul-Hadithit. Esh-Shehrestani tha në el-Milel uen-Nihel lidhur me Imamët e Ehlul-Hadithit:

“Ata janë banorët e Hixhazit, përfshirë Malik ibn Enes, Muhamed ibn Idris esh-Shafi, Sufjan eth-Theuri me bashkëkohësit e tij, dhe Ahmed ibn Hanbel me bashkëkohësit e tij”.

Imam edh-Dhehebi tha në Tedhkiret ul-Huffadh lidhur me Imam Malikun: “Ai ishte Imam i Ehlul-Hadithit gjatë kohës së tij”. Pa dyshim, Shafiu ishte nga Ehlul-Hadithi dhe një nga Imamët e Ehlul-Hadithit. Ai mori hadithin nga muhadithi i Hadithit Ebu Muhamed Sufjan ibn Ujejneh dhe nga muftia i Mekes Muslim ibn Khalid ez-Zinxhi, e pastaj u kthye aty për të bërë haxhin, u ul në Shtëpinë e Allahut, në Haram, dhe u tha njerëzve:

18 MBUROJA.net

“Më pyetni, por asnjëri prej jush s’do pyes për diçka veçse do t’i përgjigjem bazuar në Librin e Allahut”.

Një person nga turma u çua e tha:”O Imam, unë vrava një bletë ndërsa isha në ihram. Si është përgjigja juaj bazuar në Librin e Allahut?” Imam Shafiu e lavdëroi Allahun dhe uroi paqe e bekime ndaj pejgamberit (salallahu alejhi ue selam) dhe recitoi atë çfarë Allahu tha në suren el-Hashr:

“Çfarëdo që t’ju japë i Dërguari, merreni; çfarëdo që jua ndalon, përmbajuni nga ajo”. (el-Hashr, 7)

Pastaj përmendi hadithin e Irbad ibn Sarijeh, ku i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selam) tha:

“Përmbajuni Sunetit tim dhe sunetit të kalifëve të udhëzuar drejt mbas meje. Mbahuni me dhëmballë për këtë”.

Pastaj përcolli nga Umer ibn el-Hatab (radi Allahu anhu) se një muhrim e kishte pas pyetur për vrasjen e një blete se çfarë duhej të bënte dhe Umeri i kishte thënë:”S’duhet të bësh gjë”, pastaj Shafiu tha:”Kjo është përgjigja ime nga Libri i Allahut”. Imam Shafiu ishte nga Imamët e Hadithit dhe Imam Newewi tha në biografinë e tij të Imam Shafiut në Tehdhib ul-Esma:

“Pastaj si shkoi në Irak dhe përhapi shkencën e hadithit dhe vendosi medhhebin e tij (Hadithit) aty”.

Shafiu vendosi medhhebin e Ehlul-Hadithit në Irak, sepse, kur ai shkoi aty, gjeti dy grupe njerëzish: ata që përdornin vetëm opinionin (Ra’j) dhe grupi tjetër që mbështeteshin vetëm në zinxhirin e transmetimit. Ai u ul (argumentoi) me dy grupet dhe tha për ta:”Pasha Allahun, të dyja grupet u pajtuan që në seancën e parë”. Ai u ul me të dyja grupet, u foli atyre dhe ata u pajtuan. Allahu e mëshiroftë atë. El-Muzeni thotë në Mukhteserin e tij:

“Sikur një person të lejohej të pasojë verbazi (taklid) dikë, ne s’do të bënim taklid ndaj dikujt tjetër veç Shafiut”.

19 MBUROJA.net

El-Muzeni ishte një nga njerëzit më të afërt të Shafiut, dhe Shafiu e këshillonte atë se taklidi s’është nga feja e Allahut. Kushdo që e lexon Ikadh Himem Ulil-Ebsar të shejh Salih el-Fulanij, do të shohë deklaratat e rëndësishme të katër Imamëve dhe studentëve të mëdhenj të tyre për ndalimin e taklidit. Sa i përket Imam Ahmedit, shejhul-Islam Ibn Tejmije tha në Minexh us-Sunneh en-Nebewijjeh:

“Sa i përket Imam Ahmedit – Allahu e pastë mëshiruar -, ai ishte në medhhebin e Ehlul-Hadithit”.

Ibn AbdulBerr tha në librin e tij el-Intikaa, ku përmend vlerat e tre Imamëve, përveç Ahmedit, të cilin nuk e konsideronte fekih (jurist): “Mjafton të përmendim medhhebin e tij”. Ai shprehu fjalë të larta në librin e tij el-Intika, f.107, ku tha për Imam Ahmedin:

“Ai ka bërë përzgjedhje në fikh të cilat bazohen në medhhebin e Ehlul-Hadithit, dhe ai është Imam i tyre”.

Imami i Ehlul-Hadithit është Imam Ahmedi. Është vërtetuar opinioni se të tre Imamët, domethënë Maliku, Shafi dhe Ahmed dhe shumica e bashkëmendimtarëve të Imam Ebu Hanifes, janë nga Ehlul-Suneti. Në këtë kohë, nisën të paraqiteshin tefri’at (ngritja e çështjeve para se ato të ndodhin për të nxjerrë përgjigje për çështjet e reja apo sekondare) dhe tekhrixhaat (argumentet juridike), dhe në gjeneratat e mëvonshme u paraqitën kawa’id ul-medhahib (parimet e shkollës së mendimit), ku, për shembull, pikëpamja e medhhebit nuk ishte pikëpamja e Ahmedit, dhe pikëpamja në të cilën mbështetej medhhebi Shafij nuk ishte pikëpamja e Muhamed ibn Idris esh-Shafi’i. Kjo megjithëqë shumë Imamë të Hadithit morën nga Ahmedi (rahimehullah), si el-Buhari, Muslim, Ebu Daud. Ata kanë libra

20 MBUROJA.net

mbi Mesa’il Ahmed, dhe Mesa’il Ahmed nga Ebu Daud është shtypur dhe botuar. Ata janë pasuesit e pastër të Imam Ahmedit dhe ata janë më afër medhhebit të Imam Ahmedit sesa dijetarët e vonë Hanbelij. Pasimi i Imamit kërkon të kuptuarit e ligjvënies. E, si ishin studentët e atyre që pasonin Imamët e tyre? Ata pasonin dëshmitë e tyre dhe parulla e tyre ishte:

“Shembulli qëndron në dëshmitë, jo në atë që e thotë atë (dëshminë).”

Thëniet e një Imami kanë nevojë (për dëshmi) dhe s’janë të nevojshme (si dëshmi në vetvete). Thëniet e tilla kanë nevojë për dëshmi dhe s’janë dëshmi të pavarura. Imam Ibn el-Kajim ka disa fjalë shumë të rëndësishëm lidhur me këtë çështje, në të cilën do të ndalemi për pak kohë, në mënyrë që të dallojmë mes As’hab ul-Hadithit që i pasojnë ata Imamë dhe atyre që i panë ata dhe ishin afër tyre si dhe të vonshmëve që u atribuoheshin këtyre Imamëve. Ibn ul-Kajjim thotë:

“Mukallidinët (ata që pasojnë verbazi), ata që e pranojnë se nuk janë njerëz të dijes e që pohojnë të jenë pasues të vërtetë të Imamëve që pasojnë dëshmitë, nuk janë pasues të vërtetë të Imamëve. Bile dhe injorantët janë më të kënaqur me pasimin e Imamëve sesa këta mukallidinë! Kushdo që kundërshton njërin nga Imamët bazuar në dëshmi, ai, në fakt, është pasues i tyre17, ndryshe nga rasti kur thjesht pranohet thënia e Imamit pa kurrfarë dëshmie18

17 Ai që ka mendim ndryshe nga Shafiu (rahimehullah), për shembull, ai, në fakt, pason Shafiun (duke mos e pasuar verbazi atë në krejt çfarë thotë ai). 18 Kushdo që merr opinionin e Shafiut pa dëshmi, s’është pasues i Shafiut! Kjo krejtësisht shkatërron qasjen medhebore.

. Kjo ishte pikëpamja e pasuesve të Imamëve; ata kërkonin shpëtim nga Allahu nga të qenët pasues pa kurrfarë kritike, duke barazuar pikëpamjet e Imamëve me pozitën e Teksteve. Përkundrazi, ata i linin pikëpamjet e tilla për Tekstin. Ata (mukallidinët) nuk janë pasues të vërtetë të Imamëve”.

Pastaj, ai përmend disa fjalë shumë të mira:

21 MBUROJA.net

“Njerëzit që pasuan Malikun, ishin Ibn Wehb dhe bashkëkohësit e tij, të cilët gjykuan me anë të dëshmive dhe e pasonin dëshminë kudo që gjendej. Po ashtu, Ebu Jusufi dhe Muhamedi të cilët pasonin Ebu Hanifen, e pasonin atë verbazi, ndonëse e kundërshtuan në shumicën e pikëpamjeve të tij”.

Thuhet se çështjet në të cilat Ebu Hanifja u pajtua me Ebu Jusufin dhe me Muhamed esh-Shejbanin ishin vetëm shtatëmbëdhjetë. Në shumicën e rasteve, bashkëmendimtarët e Ebu Hanifes, Ebu Jusuf dhe Muhamed esh-Shejbani, e kundërshtonin atë19

. Vazhdon Ibn ul-Kajjim:

“Po kështu dhe el-Buhari, Muslim, Ebu Daud dhe Ethrem me bashkëmendimtarët e tij nga bashkëkohësit e Imam Ahmedit e pasuan atë më shumë sesa mukallidinët që identifikohen me të. Bazuar në këtë, shembulli i pasuesve të Imamëve, i pasuesve të dëshmisë dhe të dijes, është më i saktë sesa i mukallidinëve në çështjen e njëjtë”.

Prandaj, katër Imamët janë Ahlul-Hadith dhe Ehlul-Hadithi janë Ehlul-Kuran ues-Sunneh. Termi Ehlul-Hadith është një titull i ndershëm, i cili njihej që nga koha e Sahabëve dhe ka mbetur në tërë gjeneratat e mira, deri në kohën kur u shfaq fanatizmi (te’essub) dhe pasuesit e medhhebeve nuk pasonin dëshminë. Ehlul-Hadithi kanë mbetur të dalluar nëpërmjet lidhjes me rrugën zanafillore. Le të marrim si shembull një cope letre të bardhë:

19 Salafimanhaj: Prej këtu, ajo çfarë gjendet sot mes medhhebistëve është se ata i atribuojnë një pikëpamje apo një opinion njërit nga katër Imamët, kur, në fakt, ajo kurrë s’ka qenë pikëpamja e Imamit, por e atyre që erdhën pas Imami. Kjo pikëpamje, dmth pikëpamja e medhhebit, ndërtohet si një pikëpamje e Imamit, megjithëse kështu nuk qëndron puna.

22 MBUROJA.net

Nëse vijnë njerëz dhe e ngjyrosin: Pastaj vijnë të tjerë njerëz dhe e ngjyrosin me ngjyrë tjetër:

Pastaj vjen një grup i tretë dhe e ngjyrosin me ngjyrë tjetër:

Dhe kur vjen grupi i katërt e i pestë, ndonëse mbetet një grimë e ngjyrës zanafillore të bardhë, fanatiku do të mendojë se e bardha e mbetur është vetëm një medhheb sikurse të gjitha medhhebet tjera. Kurse, ai që është mendjemprehtë dhe has në realitetin e kësaj çështjeje, do të dijë se grima e mbetur është rruga zanafillore dhe e natyrshme. E mira mund të arrihet dhe të qartësohet krejtësisht, meqë e mira zhvillohet nëpër kohë, nëpër vende e gjenerata të ndryshme. Ajo do të gufojë nëpërmjet njerëzve të cilët Allahu i ka bekuar me përtëritjen e Sunetit, dhe ne do të parashtrojmë shembuj biografikë lidhur me këtë. Historia është çfarë është, ndërsa Suneti i Allahut do të mbetet dhe do të verifikohet. Nëse thuhet: Kush janë dijetarët më të spikatur të Hadithit?, atëherë në mund të përmendim një grup dijetarësh dhe kësaj t’i shtojmë:

• Ibn ebi Shejbeh (156-239H) • Weki ibn el-Xherrah • Abdurrahman ibn Mehdi (135-198H) • Ali ibn el-Medini (234-261H)

23 MBUROJA.net

• Ibn Xherir et-Taberi (224-310H) • Ibn Khuzejme (223-311H) • Ibn Maxheh, et-Tirmidhi (209-279H) • En-Nesa’i, Ibn Seken (294-353H) • Beki ibn Mekhled (201-276H)20

• Muhamed ibn el-Kurtubi

Të gjithë këta, pa dyshim, ishin dijetarë të Hadithit dhe të fikhut, dhe fikhu i tyre ka veçori dalluese. Po e përfundoj me disa tregime të cilat përmbajnë lëvdatë ndaj Ehlul-Hadithit dhe ndaj disa udhëheqësve që shpresonin të ishin nga Ehlul-Hadithi. El-Hatib përcjell në Sheref As’habul-Hadith, me zinxhir transmetimi deri te Muhamed ibn Abas el-Misri, i cili tha:

“Dëgjova Harun er-Rashidin të thotë:’Kam kërkuar katër (gjëra) dhe i kam gjetur në katër (gjëra). Kërkova kufrin dhe e gjeta tek Xhehmitë. Kërkova retorikën e polemikën dhe e gjeta tek Mu’tezilitë. Kërkova rrenat dhe i gjeta tek Rafidhat (Shi’itët). Pastaj kërkova të vërtetën dhe e gjeta atë tek Ehlul-Hadithi’”.

Po ashtu, përmendet se el-Mensur, mbreti Abasid, kishte thënë, siç transmetohet të ketë thënë es-Sujuti në Terikh ul-Khulefa:

“A dëshiron ndonjë gjë nga dynjaja?” Ai u përgjigj:”Po, kam nevojë për një gjë dhe ajo është se shpresoj të ulem në një vend të ngritur ndërsa Ehlul-Hadithit të jenë të ulur përreth meje dhe ndonjëri prej tyre të thotë:’Na përcill (hadithe), Allahu të mëshiroftë!’”

20 Salafimanhaj: Imam, el-Hafidh, el-Muhadith, el-Fekih, Ebu AbduRrahman Beki ibn Mekhled ibn Jezid el-Kurtubi el-Endelusi (201-276H). Ai udhëtoi në Meke, në Medine, në Egjipt, në Sham, dhe në Bagdad, dhe transmetoi nga 240 muhadithinë, përfshirë këtu dhe Imam Ahmed ibn Hanbelin. Ai u kthye në Endelus dhe përhapi dijen e cila ishte fituar gjatë udhëtimeve të tij. Ai ishte i pari që prezantoi në Endelus librat e Imam Shafiut së bashku me Musenefin e Ibn ebi Shejbes. Ai, gjithashtu, pati Musnedin e vet (i cili s’ekziston më) dhe një Tefsir për të cilin Ibn Hazmi tha se është më i rëndësishëm sesa Tefsiri i Imam et-Taberit. Edh-Dhehebi tha lidhur me të:

“Ajo çfarë shihet është se ai ishte një nga muxhahidët e mëdhenj dhe është thënë se ai kishte marrë pjesë në mbi tetëdhjetë beteja”.

Shih Sijer A’lam un-Nebelaa, vëll.13, f.285-296; Tedhkiret ul-Hufadh, vëll.2, f.629.

24 MBUROJA.net

Ata e dinin që njerëzit e së vërtetës janë Ehlul-Hadithi, sepse Ehlul-Hadithi janë ithtarët e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam). Muhamed ibn Sulejman hyri në Mesxhidul-Haram dhe pa pasuesit e Hadithit mbrapa një muhadithi tek po i rrinin fare pranë. Muhadithinëve u shkonte fjala, kishin pozitë, dhe njiheshin për devotshmëri dhe i përmbaheshin ajeteve Kuranore dhe haditheve. Ata jetuan me bekimin e qiejve, atë të Shpalljes, dhe kishin bindje (jekin) në çështjen e tyre, meqë gjokset e tyre ishin mbushur me bekimet e Shpalljes. Unë vazhdimisht habitem kur dëgjoj për ata që mohojnë se ka pasur medhheb të Ehlul-Hadithit. Ibn Kutejbe përmend në el-Me’arif, f.501-527, njëqind dijetarë që ishin juristë të Hadithit. Medhhebi i Ehlul-Hadithit me shprehjen “medhheb i Ehlul-Hadithit” në librin el-Mexhmu përmendet në shtatëmbëdhjetë vende. Titulli “As’habul-Hadith” përmendet në dymbëdhjetë vende, ndërsa “Medhhebi i Ehlus-Sunetit” përmendet në njëmbëdhjetë vende. Kjo vetëm sa për të lidhur të përgjithshmen me të veçantën dhe kjo do të shpjegohet në ligjëratën e radhës së bashku me sqarimin e asaj se çka mendohet me “Ehlul-hadith” në veçanti; medhhebi i Ehlul-Hadithit do të përmendet së bashku me disa nga dijetarët e tij. Po ashtu, do të përmendi disa shembuj të disa çështjeve nga punimet e fikhut në çështjet anësore, ku përmenden Ehlul-Hadithi, kështu që në mësimin e radhës do të qartësohet se kush janë Ehlul-Hadithi, inshaAllah. Na u bë qartë se Ehlul-Hadithi kanë pasur medhhebin e tyre të veçantë. Mirëpo, ne duhet të dimë se kush janë Ehlul-Hadithi dhe të përmendim disa fukaha (juristë) të cilët ishin në metodologjinë e Ehlul-Hadithit. Kjo do të bëhet krahas shkoqitjes së disa shembujve nga librat e fikhut, të cilat u dhanë rëndësi medhhebeve të dijetarëve bazuar në regjionet dhe në kohët e tyre të ndryshme. Nuk do të lë pas dore as përmendjen e disa fjalëve të rëndësishme të dijetarëve lidhur me definicionin e Ehlul-Hadithit. Për shembull, Shehrestani në librin e tij el-Milel uen-Nihel thotë:

25 MBUROJA.net

“Ata u quajtën As’hab ul-Hadith (ithtarë të Hadithit), sepse interesi kryesor i tyre ishte sigurimi i haditheve dhe përcjellja e transmetimeve, si dhe nxjerrja e vendimeve bazuar në tekstin, pa përdorur kijas ul-xhelij (analogji evidente) apo kijas ul-khefij (analogji të fshehur), nëse gjenin një informatë (khabr) apo një ether (transmetim)”.

Kjo është një tipar i rëndësishëm, i cili do të diskutohet kur të flasë rreth dallimit mes Ehlul-Hadithit dhe Ehlu-Dhahir21

21 Mburoja.net: Dhahiritë janë shkollë e mendimit në jurisprudencën islamike. Themelues i tyre ishte Daud ibn Khalef (v.270H/883), i cili njihej edhe si Daud edh-Dhahirij, për shkak të ngulmimit të tij në kuptimin e drejtpërdrejtë apo të dukshëm (dhahir) të shprehjeve në Kuran dhe në Sunet. Shkolla dhe pasuesit e tij quhen Dhahirij.

. Kam gjetur disa dijetarë të vonë Hanefij, si et-Tantawi në Hashije-n e tij mbi ed-Durer el-Mukhtar, të thonë:

“Dijetarët e Hadithit janë ata, që i bëjnë bashkë thëniet autentike të pejgamberit (salallahu alejhi ue selam), veprimet e tij, miratimet e heshtura nga ana e tij, jetën dhe lëvizjet e tij dhe marrin nga thëniet e Sahabëve dhe të Tabi’inëve dhe nga thëniet e atyre që i pasuan në mirësi”.

Kjo është një paraqitje shkurtër dhe më vonë do të përmenden disa cilësi të tjera, të cilat dallojnë Ehlul-Hadithin nga juristët nga një pikëpamje dhe nga Ehlu-Dhahir nga pikëpamja tjetër. Përmenda në ligjëratën e kaluar se origjina e fikhut dhe e hadithit ishte e përbashkët, jo e pavarur. Ndarja e madhe mes syresh u bë për shkak të disa ngjarjeve të caktuara madhore, të cilat më pas rezultuan me dallim mes Ehlul-Hadithit dhe Ehlul-Fikh. Pra, kjo s’ka nevojë të përsëritet tash. Unë do të marrë disa shembuj nga disa libra fikhu, të cilët do të përqendrohen në përmendjen e medhhebit të Ehlul-Hadithit. Jua përmendi se në librin el-Mexhmu të Imam Newewiut, ai përmend afërsisht nëntëdhjetë herë se Ehlul-Hadithi janë Ehlu-Suneti, kur përmend një mesele të mospajtimit. Po ashtu, në el-Mugnij dhe në el-Muhel’la ka një përmendje të medhhebit të Ehlul-Hadithit.

26 MBUROJA.net

Për shembull, në el-Mugnij, vëll.3, f.173, do të shqyrtojmë një mesele dhe në këtë rast nuk jemi të interesuar të studiojmë meselenë në fjalë, por do të përqendrohemi në ekzistencën e medhhebit të Ehlul-Hadithit dhe cilësitë dalluese të këtij medhhebi. Kjo, gjithashtu, vërteton ekzistencën e Ehlul-Hadithit, gjë që i shërben idesë së përmendur në ligjëratën paraprake. Imam Ibn Kudame thotë në el-Mugnij, vëll.3, f.137, kur diskuton meselenë e mosmarrjes së guslit deri në namazin e sabahut në ramazan, kur personi është xhunub. Ai thotë:

“Këtë e thanë Maliku dhe Shafiu nga banorët e Hixhazit (Ehlul-Hixhaz); Ebu Hanife dhe eth-Theurij nga banorët e Irakut; el-Euza’i nga Ehlul-Hadithi dhe Daud nga Ehlu-Dhahir”.

Pra, Ibn Kudameh përcjell se Daudi është nga Ehlu-Dhahir, që është ndryshe nga el-Euza’i i Ehlul-Hadithit. Nuk është e panjohur për ndonjë se medhhebi i banorëve të Hixhazit – që është përshkrim i përgjithshëm me të cilin në veçanti mendohet në banorët e Medinës – është Ehlul-Hadithi. Ne përmendëm më herët se Maliku, Shafiu dhe Ahmedi janë Ehlul-Hadith. S’ka dyshim që Malikijtë, Shafijtë dhe Hanbelijtë u pavarësuan me medhhebe të veçanta dhe atyre iu atribuuan çështje, kështu që me këtë nuk mendohet të tregohet se Malikijtë dhe Shafijtë janë jashtë Ehlul-Hadithit. Por, me kalimin e kohës, ata nisën të merrnin thëniet e Imamëve dhe të juristëve të tyre së bashku me rregullat e veçanta, dhe pastaj mes medhhebistëve zuri vend shkujdesja. Kështu, me largimin e tyre nga Hadithi dhe Etheret (transmetimet), si dhe me preokupimin e tyre me fikh, ata u kapën fort për rregullat dhe u mjaftuan me taklid ndaj Imamëve të tyre. Për shembull, le të marrim el-Muhel’la, vëll.2, f.89, ku diskutohet meseleja e mestit mbi mbathjen dhe përmendet se kohëzgjatja për të është një ditë e një natë për vendasin dhe tri ditë për udhëtarin. Ibn Hazm thotë:

27 MBUROJA.net

“Ky është mendimi i Sufjan eth-Theurit, el-Euza’it22

Në vëll.5, f.111, ai thotë, kur përmend sexhdet me Mufessel

, Hasen ibn Hejjit, Ebu Hanifes, Shafiut, Ahmed ibn Hanbelit, Daud ibn Ali dhe i krejt bashkëmendimtarëve të tyre”.

Pastaj, ai menjëherë komenton mbi këtë duke thënë:

“Ky, gjithashtu, është mendimi i Is’hak ibn Rehewejh nga As’habul-Hadith”.

Citati paraprak (nga Ibn Kudame) përmend se el-Euza’i ishte nga Ehlul-Hadithi dhe ky citat përmend se Is’hak ibn Rehewejh është nga Ehlul-Hadithi. El-Euza’i kishte një medhheb dhe studentë, dhe në citatin paraprak (nga Ibn Kudame) ai u përfshi në Ehlul-Hadith, kurse në këtë citat (nga Ibn Hazm) ai u cilësua sikurse Maliku dhe Shafiu në citatin paraprak (nga Ibn Kudame), ku ata u veçuan me medhheb të tyrin, pa i përfshirë në rubrikën e Ehlul-Hadithit. Në el-Muhel’le, vëll.2, f.141-142, ai përmend meselenë e një gruaje që udhëheq në namaz gratë tjera. Ibn Hazm përmend medhhebet dhe thotë: “Ky është medhhebi i shumicës së As’habul-Hadith”.

23

Një hulumtues s’duhet të dyshojë se këso citate dhe të ngjashme me to ka shumë. Kur As’habul-Hadith përmenden përgjithësisht ndërsa para tyre përmenden medhhebet e veçanta në njëjës, atëherë kjo bëhet për të lidhur të përgjithshmen (Aam) me të veçantën (Khas). Kur thuhet “dhe medhhebi i As’habul-Hadithit” dhe përmenden juristë të caktuar para tyre, atëherë

dhe emërton një grup dijetarësh dhe mes syresh përmend el-Euza’in, dhe më pas thotë: “Ky është medhhebi i Ehlul-Hadithit”.

22 Kini vëmendjen këtu: ai përmend el-Euza’in, i cili në citatin para këtij konsiderohet të jetë nga Ehlul-Hadithi. 23 Salafimanhaj: Pjesa e fundit e Kuranit, që fillon nga surja Kaf e tutje.

28 MBUROJA.net

ata përfshihen në As’habul-Hadith. Kështu, shprehja “ky është mendimi i As’habul-Hadith” bëhet për të lidhur të përgjithshmen me të veçantën. Për këtë s’duhet të ketë kurrfarë dyshimi. Ka një citat të rëndësishëm në el-Ihkam të Ibn Hazmit, tek i cili duhet të ndalemi dhe të diskutojmë pak, me qëllim që të përfitojmë prej tij. Prapë po e përsërisë se nuk po përqendrohem në vlerësimin e meseleve në fjalë, të cilat Ibn Hazmi i diskuton në këto citate, por do të përqendrohem në medhhebin e Ehlul-Hadithit të cilin e përcjell Ibn Hazm. Ibn Hazm thotë në vëll.4, f.133, kur diskuton Ixhmanë (konsensusin), domethënien dhe përmbajtjen e tij:

“Nëse thonë ‘Ehlus-Suneti synon ...’, atëherë themi: Ehlul-Suneti janë firak (grup) ashtu siç Hanefijtë janë një xhemat, Malikijtë janë xhemat, Shafijtë janë xhemat, Hanbelijtë janë xhemat, dhe As’habul-Hadith të cilët janë ... janë një xhemat”.

Gjatë kohës së Ibn Hazmit, kur ishte përhapur taklidi dhe fanatizmi, Ehlul-Hadithi konsiderohej i kundërt me Katër Medhhebet. S’ka dyshim që Ibn Hazm synon të dallojë Ehlul-Hadithin nga të tjerët. Kushdo që përcjell lëvizjet akademike në Endelus (Andaluzi) në veçanti, do të gjejë që dy dijetarët e mëdhenj të umetit, të cilët qenë dijetarë të Hadithit që kishin tubuar hadithin pejgamberik dhe transmetimet nga Sahabët dhe nga Tabi’inët, rigjallëruan Sunetin në Endelus dhe bënë që Endelusi të jetë një bastion i Hadithit, pasi që më herët ishte ndikuar kryesisht nga preokupimi me mesele anësore të fikhut. Nga kategorizimi i Ibn Hazmit mund të vërehet se Hanbelijtë, Shafijtë dhe Malikijtë nuk janë Ehlul-Hadith dhe ai i bëri këta si një grup të veçuar nga Ehlul-Hadithi. Personi i drejtë nuk mund e të mos mbështesë atë çfarë thekson Ibn Hazmi, dhe kjo s’do të thotë se njerëzit e këtyre medhhebeve – Maliku, Shafiu dhe Ahmedi – nuk ishin As’habul-Hadith. Mirëpo, ata që kishin ndjenja partiake ndaj tyre (Imamëve) dhe specifikuan rregulla për medhhebet e tyre, janë në një anë ndërsa Imamët janë në anën tjetër, siç e përmend sinqerisht Ibn

29 MBUROJA.net

el-Kajjim në el-I’lam. Ai përmend se bashkëmendimtarët e Ahmedit, si Buhariu, Muslimi, Ebu Daud dhe Ethrem janë më afër medhhebit të Ahmedit sesa Hanbelijtë e mëvonshëm, për shkak të dallimeve të mëdha të tyre me Ahmedin në shumë mesele. Shfaqja e gjërave dhe e rrethanave të reja çoi në çarjen mes medhhebit të Ehlul-Hadithit dhe medhhebe të juristëve. Thamë se në Medine, për shembull, hala kishin mbetur veprime të trashëguara, të cilat ishin të pranishme gjatë kohës së Shpalljes, ndryshe nga çfarë ishte e pranishme në Irak, ku nuk kishte veprime të trashëguara. Iraku u pushtua gjatë kohës së Umerit dhe aty njerëzit gjetën gjëra që ishin larg Shpalljes dhe ishte vështirë të gjeje një tekst i cili do të pajtohej me bashkëveprimet, traditat dhe përvetësimet (mustexhedaat) e tyre. Si pasojë, këto vende i kaploi Ra’ji (opinioni). Gjatë kohës së Sahabëve dhe të Tabi’inëve, njëmijepesëqind Sahabë jetonin në Kufe, siç përmendet nga el-Ixhlij në Terikh uth-Thikat, dhe brezi (Tabekat) më i madh brenda brezit të Imam Muslimit është ai i Tabi’inëve të Basrës dhe i Kufes. Ai që verifikon hadithet e Dy Sahive, do të gjejë se pak nga hadithet e Dy Sahive kanë një Tabi’ apo një Tabi’ut-Tabi i cili është nga Basra apo nga Kufeja. Hadithet a atyre të Shamit apo të Egjiptit, në shumicën e rasteve, Buhari dhe Muslim i vendosin në fund të kaptinave, dhe kjo është metodologjia mu’terid, sidomos ne rastin e Muslimit. Kjo u bë e qartë gjatë studimeve tona të nja nëntëqind haditheve në komentimin që i kemi bërë Sahih Muslimit, gjë që është duke ndodhur qe pesëmbëdhjetë vite, dhe falënderimi i takon Allahut. Kushdo që këqyr në librat e fikhut, do të gjejë shumë tefri’at (çështje anësore), iftiradat (çështje hipotetike) dhe çështje që nuk mbulohen nga ndonjë tekst, bile as nga ndonjë hadith merfu apo mewkuf24

24 Salafimanhaj: Në fetwatë e Imam Ahmedit, mund të gjesh se ai shpesh qorton pyetësin për parashtrimin e çështjeve hipotetike, të cilat hala s’kanë ndodhur. Ibn

.

30 MBUROJA.net

Nëse Imam Ahmedi fliste, ai fliste me dëshmi; nëse pyetej, ai përgjigjej me një ether (transmetim); dhe nëse përgjigjej pa ofruar një ether, thoshte:”Insha’Allah, shpresoj (të jem i saktë)...” Ai nuk e thoshte këtë nga bindja, sepse këtë e bënte nga domosdoshmëria. Gjejmë që disa nga studentët e Imamëve të brezave të mëhershëm, si Sahnuni, i cili ishte student i Malikut, nuk i kushtonin vëmendje së tepërmi tefri’-së25

Në brezin e parë të pasuesve të Imamëve qenë të pranishëm ata që nuk i kushtonin vëmendje të madhe ethereve, haditheve apo shkencës së Hadithit. Interesi kryesor i tyre ishte ajo që kishin trashëguar nga Imamët. Ibn ul-Khajr el-Ishbili (502-75H/1108-79 p.e.s) tha lidhur me Ehl ul-Kurtuba (banorët e Kordovës) në Fehreseh (Fihrist)

dhe bazimit të rregullave në thëniet e t’i linin dëshmitë tekstuale. Siç u tha më herët, arsyet për këtë ishin disa zhvillime dhe ajo se juristët ndiqnin pikëpamjet e njëri-tjetrit, siç thotë Shejhul-Islam Ibn Tejmije:”Njerëzit janë sikurse zogjtë që ndjekin njëri-tjetrin”.

26

Muflih përmendi disa shembuj të kësaj në librin e tij el-Adab esh-Sherijjeh, vëll.2, f.76-80. Medhhebi Hanefi ka sasinë më të madhe të çështjeve hipotetike, pasuar nga medhhebi i Shafive dhe ai i Malikive. Sa i përket medhhebit Hanbelij, ndonëse çështje të tilla mund të gjenden në punimet e tyre, ato nuk janë të shpeshta, pra, pa teprimin që gjendet në medhhebet tjera. Kjo është për shkak të metodologjisë së Ehl ul-Hadithit në fikh që Imam Ahmedi e kishte. Pavarësisht punimeve të bollshme mbi Mesa’il të Imam Ahmedit, nuk është e njohur që ai të ketë formuluar çështje hipotetike nga të cilat ai do të shpikte vendime. Për më shumë mbi çështjen e fikhut hipotetik, referoju:

, f.107:

• el-Hexhewi ka shkruar rreth fikhut hipotetik në punimin e tij el-Fikr es-Samij, vëll.1, f.349, vëll.2, f.402.

• Ebu Zahrah në librin e tij Ebu Hanife, f.258-262. Ibn Tejmije, gjithashtu, e trajton këtë çështje në el-Istikameh, vëll.1, f.8-19.

• Ibn ul-Kajjim në I’lam ul-Muwekki’in, vëll.4, f.221-222; vëll.4, f.57-158; vëll.2, f.168.

• Ibn Muflih, el-Adab esh-Sher’ijjeh, vëll.2, f.76-79 • Ibn Rexheb, Xhami el-Ulum uel-Hikam, shpjegimi i hadithit nr.9.

25 Ngritja e çështjeve para se ato të ndodhin për të nxjerrë përgjigje për çështjet e reja apo sekondare. 26 Salafimanhaj: U botua në 1382H/1963 p.e.s. Ebu Bekr Muhamed ibn ul-Khajr ibn Umer ibn Khalifa el-Ishbili ishte një musliman hispanik (spanjoll), i lindur në Sevilë (Ishbilijeh). Në moshën shtatëdhjetë vjeçare u bë Imam i xhamisë së madhe të Kordovës dhe aty vdiq. Ai përpiloi një bibliografi (Fihrist) e cila përmban më shumë se 1400 tituj, të përpiluar nga muslimanët spanjollë në çdo fushë, një bibliografi tepër e çmueshme, ashtu si bibliografitë e tjera standarde të shkrimeve arabe. Kjo

31 MBUROJA.net

“Banorët e Kordovës27 gjendeshin në një baltinë sa i përket të kuptuarit të sahisë28

bibliografi qe redaktuar nga Francisco Codera Zaidin dhe Julian Ribera Tarrago vonë në shekullin e 19të në Saragozë, vëll.10 i së cilës përmban indeksin dhe një parathënie në gjuhën latine. 27 Tek të cilët shkoi Bekij ibn Mekhled. Bekij dhe Muhamed ibn Weddeh, siç përmendet në Terikh të Ibn ul-Feridi, ishin ata që e bënë Endelusin (Andaluzinë) një bastion të Sunetit (Dar us-Suneh) mbasi që ishte një bastion i medhhebit. 28 Dmth hadith sahi. Ata mbështesin çdo hadith që mbështet medhhebin! Nëse lexon librat e furu (çështjeve anësore në fikh), sidomos librat Hanefite dhe Malikite, do të gjesh se këto libra janë përplot hadithe të shpikura! Këtë e bënte Ahmed ibn Abdilah el-Xhuwejbarij el-Kedhhab, kur endej mes Muhadithinëve dhe tubimeve të tyre. Një ditë pre ditësh, el-Xhuwejbarij gjeti Muhadithinët teksa po diskutonin se a kishte dëgjuar në të vërtetë Hasen el-Basri nga Ebu Hurejra (radi Allahu anhu), apo jo. El-Xhuwejbarij ishte një Urdunij (Jordanez) dhe një një Kedhhab i gënjeshtarëve të mëdhenj nga transmetuesit. Imam el-Bejheki e punoi një broshurë rreth tij, të cilën shpresoj që Allahu të ma mundësojë ta botoj. Pra, kur el-Xhuwebarij dëgjoi Muhadithinët të dallonin rreth asaj se a kishte dëgjuar Hasen el-Basri nga Ebu Hurejra, el-Xhuwejbarij tha:”Filani ma përcolli nga filani, filani nga pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) i cili tha:”Haseni dëgjoi nga Ebu Hurejra”! Gjëra të këtyre përmasave gjejmë në disa nga librat e Furu. Salafimanhaj: el-Khatib shënoi një transmetim nëpërmjet Enesit, ku pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) citohet të ketë thënë:”Në umetin tim do të jetë një burrë i njohur si Muhamed bin Idris, i cili do të jetë më i dëmshëm për umetin tim sesa Iblisi. Mbas meje do të vjen një burrë i quajtur Nu’man ibn Thabit, i emërtuar Ebu Hanife. Feja e Allahut dhe Suneti im do të përtërihen nëpërmjet tij”. Në zinxhirin e transmetimit ky hadith ka Ahmed el-Xhuwebarin dhe Muhamed ibn Jezid es-Selemin, transmetimet e të cilëve janë të kategorizuara si të papranueshme (Metruk) nga dijetarët e hadithit. Shih Ali ibn Irak, Tenzih esh-Sheri’ah el-Merfu’ah (Beirut: Dar ul-Kutub el-Ilmijjeh, 1979), vëll.2, f.30, nr.10. Ibn el-Xheuzi e citon këtë në el-Meudu’at, vëll.1, f.457 dhe thotë:

”I shpikur; i sajuar ose nga Me’mun, ose nga Xhuwejbarij. El-Hakim e përmendi në Medkhel se i qe thënë Me’munit:”A nuk e sheh Shafiun dhe pasuesit e tij?”, dhe ai iu përgjigj:”Ahmed ibn Abdullah el-Xhuwejbarij na e transmetoi ...” etj., dhe na u bë e qartë se ai e kishte shpikur këtë”.

Imam Albain tha në Sifat us-Salat un-Nebij (përshkrimi i namazit të pejgamberit): “Hadihi nuk ka tjera rrugë të transmetimit, por kjo varet nga gënjeshtarët dhe transmetuesit e panjohur. Prandaj, është tepër e habitshme që alamet Ajni anon nga forcimi i këtij hadithi me ato rrugë tjera dhe që shejh Keutheri ta mbështesë atë! Mirëpo, nuk është ndonjë befasi për këtë të fundit, meqë ai ishte famëkeq për zhytje në fanatizmin ndaj Imam Ebu Hanifes (rahimehullah), edhe nëse kjo nënkuptonte sharjen e Imamëve tjerë! Por, na habit Ajni, sepse ai përgjithësisht njihej që nuk e tepronte asisoj. Opinioni i këtyre dyve është refuzuar në një mënyrë unike e me analizë të rrugëve tjera të transmetimit të cilave u referohet nga libri i çmueshëm i alamet Jemanit et-Tenkil bi ma Te’nbih el-Keutheri min el-Ebatil, vëll.1, f.20, 446-449.

, sepse ata kishin qenë ndikuar nga hadithet e shpikura, kështu që gjendeshin tepër larg nga e ajo që ishte e saktë”.

32 MBUROJA.net

Prej këtu nisi dallimi ku Ehl us-Suneti nisën të shprehnin esencën e tyre dhe individë të rëndësishëm nisën të spikateshin në shumë vende. Në shumë raste, ata hynin në vende duke e ndihmuar Sunetin ndërsa këto ishin vende ku pasoheshin medhhebet. Disa individë nga dijetarët e rigjallëruan Sunetin dhe e lartësuan atë jo vetëm në zemrat, por dhe në realitetet29

“Allahu s’do të ndalojë së vëri në këtë fe ata të cilët Ai do t’i përdorë për bindjen ndaj Tij, derisa të vjen Çasti”

e njerëzve. Dijetari i cili i bën bashkë fikhun dhe Hadithin, do të mbahet mend gjatë dhe s’do të harrohet. Sa i përket atyre që preokupohen me trashëgimitë e të tjerëve dhe më thëniet e tyre, ata do të harrohen nga njerëzit. Selefi thoshin se çdo Sunij ka hise në atë për çka Allahu thotë: “Dhe ta ngritëm lart reputacionin tënd” (esh-Sherh, 4) Dhe çdo ithtar i bidatit ka hise në atë për çka Allahu thotë:

“Vërtet, armiku yt është nafakëprerë” (el-Keuther, 3) Ehl ul-Hadithi janë ata, që i ndihmuan Islamit dhe i dhanë triumfin Sunetit. Ahmed, Ibn Maxhe dhe el-Buhari transmetuan në Tarikh ul-Kebir, me një zinxhir të shëndoshë transmetimi, nga hadithi i Ebi Inabeh el-Khewlanit (radi Allahu anhu), i cili tha: I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selam) tha:

30

29 Salafimanhaj: Kjo është me rëndësi, meqë shumë kanë pohuar se përtëritësit e Sunetit përgjatë shekujve nuk kanë prodhuar gjë të dobishme në realitetet në të cilat jetonin njerëzit. Ky pohim është shumë larg së vërtetës, sidomos kur shohim sesi shumë njerëz tani më shumë janë të interesuar me pasimin e asaj që është autentike në fenë e tyre dhe lënien e praktikave kulturore të vjetruara, traditave të pabaza, traditave folklorike dhe shprehive prapanike, të cilat janë ngatërruar me Islamin gjatë shekujve të fundit. 30 Salafimanhaj: Po ashtu, është transmetuar nga Ibn Khuzejmeh. Imam Albani e cilësoi hadithin si hasen në Sahih el-Xhami.

. Allahu i krijoi ata si një njerëz me pozitë e me prestigj, siç tha edhe edh-Dhehebi në biografinë e tij të Malikut:

33 MBUROJA.net

”Ai ishte person me pozitë e me prestigj, dhe ky prestigj i tij u bart në librin e tij el-Muwetta”.

As’hab ul-Hadith janë njerëz me prestigj, dhe Ibn ul-Mubarek e kuptoi këtë. Në el-Xhami të et-Tirmidhi (hadithi 2229) është transmetuar nga Theuban (radi Allahu anhu) se i Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selam) tha:

”S’do të pushojë së ekzistuari një grup nga umeti im që qartësisht do të jenë në të vërtetën, derisa të vjen Çasti”.

Kushtoni vëmendje kësaj! Ai (salallahu alejhi ue selam) tha se ata do të jenë dhahirinë (të qartë), dhe kjo do të thotë se ata do të jenë të qartë me dëshminë e Tij dhe me forcën e dëshmive të tyre. Pra, ai nuk tha se ata do të jenë dhaliminë (zullumqarë), por tha se do të jenë dhahirinë (të qartë). Ky grup s’do të ndërpritet dhe do të mbetet deri në Ditën e Gjykimit. Muhamed ibn Isa et-Tirmidhi tha:”Dëgjova Ali ibn el-Medinin të thotë:

”Ata (grupi) janë Ehl ul-Hadithi”. Isnadi i tij është si dielli! Tirmidhi nga el-Buhari, nga Ali ibn el-Medini. Kjo, po ashtu, u tha nga një numër i madh dijetarësh të Hadithit, si Jezid ibn Harun, Ahmed ibn Hanbel, Imam el-Buhari dhe një mori dijetarësh të tjerë të hadithit. Gjithashtu, gjeta në el-Hiljeh, vëll.9, f.238, me zinxhirin e tij (Ebu Nu’ejmit) të transmetimit për tek Is’hak ibn Rehewejh se ai kishte thënë lidhur me hadithin ” ... juve ju takon të kapeni për xhematin” (Is’hak tha):

”Xhemati është Muhamed ibn Eslem et-Tusi, bashkëmendimtarët e tij dhe ata që i pasojnë”.

Ai e definoi Xhematin si një individ, por ky individ ishte nga Ehl ul-Hadithi. Ebu Nu’ejm, po ashtu, transmeton nga Ibn Mubareku se ka thënë:

34 MBUROJA.net

”Xhemati është Ebu Hamza es-Sukerij”, i cili ishte një Muhadith.

Is’hak tha:

“Sikur t’i pyesja injorantët se kush janë Xhemati, ata do të përgjigjeshin:’Shumica e njerëzve’. Ata nuk e dinë se Xhemati mund të jetë një dijetar i cili posedon transmetime pejgamberike dhe rrugën e pejgamberit (salallahu alejhi ue selam). Kushdo që është me një dijetar të tillë dhe e pason atë, ata janë Xhemati; kushdo që e kundërshton, ai ka braktisur Xhematin”.

Kështu, nëse ti do që të jesh pjesë e Xhematit të muslimanëve, mbahu me Ehl ul-Hadithin, sepse ata janë Ta’ife Mensurah (Pala e ndihmuar) dhe ata janë Xhemati për të cilin pejgamberi instruktoi të kapemi. Jua përmenda më herët se në Tarikh të Ibn el-Feridit, vëll.2, f.652, biografia nr.1084, thuhet:

“Me Muhamed ibn Weddah31

Endelusi u bë Dar ul-Hadith (bastion i Hadithit)” dhe Beki’ ibn Mekhled,

32

31 Salafimanhaj: Ibn Weddah (v.287H/900p.e.s.), një Muhadith nga Endelusi, i cili shkroi një libër të njohur rreth bidatit të titulluar el-Bida’ ue Nehi anha (bidati dhe ndalimet e tij). 32 Salafimanhaj: Kjo, po ashtu, është konfirmuar nga hulumtues evropianë, siç është Isabel Fierro në letrën e saj “The Introduction of Hadith in Endelus (shekujt 2 dhe 3)” në Der Selam, vëll.66, botimi 1, f.68-93. Gjithashtu, Fierro shënon në letrën e saj “Heresy in el-Endelus” në Salma Khadra Jayyusi dhe Manuela Marin (botuesit), "the Legacy of Muslim Spain" (Leiden: E.J. Brill, 1994), f.895-909. Fierro shënon në faqe 897:

.

“Deri në kohën e tyre, fikhu (i prezantuar në gjysmën e dytë të shekullit 2H, siç u tha më lart) dhe Hadithi shiheshin si entitete të ndara e të ndryshme, dhe dijetarët që prezantuan fikhun (kryesisht fikhun Maliki), në burime nuk përmenden si tradicionalistë. Marrja e Hadithit si një përmbledhje e strukturuar e materialit ligjor, përtej dhe mbi sasinë e kufizuar të Hadithit të futur në punimet Malikite, zgjoi një kundërshtim të Malikive të Endelusit, për shkak të kërcënimit që kjo u bënte mësimeve të instaluara doktrinare dhe praktikave ekzistuese ligjore në el-Endelus – një kundërshtim që çoi në akuzim nga ana e zindikëve kundër Beki ibn Mekhledit, i cili, si Ibn Weddah, ishte një tradicionalist, por po ashtu dhe prezantues i punimeve të Shafiut dhe një kundërshtar i Ehl ul-Ra’j (ithtarëve të opinionit), ndërsa Ibn Weddah ishte dhe mbeti një Malikij, i cili u mundua të paqësonte pozitat e Ehl ul-Ra’jit dhe të Ehl ul-Hadithit. Emiri Muhamed, ndërkaq, mbështeti Bekiun dhe, falë intervenimit të tij, persekutimi i Bekiut nuk çoi në ekzekutimin e tij. Kështu, emiri luajti një rol arbitri mes Ehl –ul-Ra’jit dhe Ehl ul-

35 MBUROJA.net

Pra, po, ka mundësi që një person apo një numër i vogël dijetarësh Rabbanijjin ta ndryshojnë formatin e një vendi dhe ta ndryshojnë atë nga një bastion medhhebizmi në bastion të Hadithit, apo nga një bastion bidati në një bastion Suneti. Mund të thuhet, sidomos nga pikëpamja e përhapjes së teknologjisë moderne, se kjo epokë në të cilën ne po jetojmë – falënderimi i qoftë Allahut – është ajo në të cilën është spikatur Suneti. Kjo epokë ka një rol të madh në këtë. Ibn el-Arabi në Mu’xhem e tij përcjell nga Kutjbeh Ibn Se’id, i cili tha:

”Shafiu vdiq dhe (bashkë me të) vdiq Suneni. Sufjani vdiq dhe vdiq wera’ (devotshmëria). Dhe Ahmedi vdiq dhe u shfaq bidati”.

Nëse atij i lejohet ta thotë këtë, atëherë ne mund të themi – dhe falënderimi i takon Allahut – se njerëzit janë larguar nga medhhebizmi, dhe Imamët e Ehl- us-Sunetit dhe të fikhut të kësaj epoke, me në krye dijetarët tanë të mëdhenj: shejh Albanin, shejh bin Bazin dhe shejh Uthejminin (rahimehumullah), patën një rol madhor në themelimin e tregut të Sunetit dhe shkatërrimin e bidatit, ashtu siç ata, po ashtu, luajtën rol në përhapjen e mirësisë dhe asgjësimit të së keqes. Në do të ndalemi pak tek ajo çfarë tha Ibn Feridi, kur tha:”Me Muhamed ibn Weddah dhe Beki’ ibn Mekhled, Endelusi u bë Dar ul-Hadith (një bastion Hadithi)”33

Hadithit, pa zëvendësuar të paren me të dytën, sigurisht për shkak se ai e pa të përshtatshme për politikën e tij që dijetarët të jenë të përçarë.

33 Salafimanhaj: Ibn ul-Feridi thotë në Terikh e tij, vëll.1, f.110, lidhur me një dijetar tjetër nga Kordova, Ebu Ali el-Hasen bin Rezin el-Ketamij (v.332H/945p.e.s.):

“Ai ishte ndër të hershmit nga afrikanët verilindor që mori nga Beki ibn Mekhled. Ai udhëtoi dy herë për në Lindje dhe dëgjoi shumë nga fusha e Hadithit dhe pati një numër të madh mësuesish. Ai anonte nga hetimi (i tekstit të Shpalljes) dhe braktisi taklidin”.

Kjo tregon qartë se dijetarët e Ehl ul-Hadithit, të cilët e refuzuan taklidin, ekzistonin që nga koha e hershme Islame. Kjo s’është zbulim i Egjiptit të shekullit të 20të dhe as një fenomen i ri i viteve 1980 e zhvilluar për shkak të shtimit të petro-dollarëve arabë të Gjirit, siç pohojnë disa!

. Le të ndalemi pak tek medhhebi i Bekiut. Bekiu u lind në vitin 201H (871p.e.s.) dhe

36 MBUROJA.net

vdiq në vitin 276H, mbas kohës së themeluesve të medhhebeve, dhe takoi Ahmedin (Ibn Hanbel). Ka një rrëfim shumë të bukur që përmendet nga edh-Dhehebi në Sijer dhe, po ashtu, nga el-Ulejmi34

- Ebu Zekerijjeh Jahja ibn Ma’in.

në el-Menhexh el-Ahmed fi Dhikri As’hab Ahmed. Kur Bekiu ishte 20 vjeç, ai u nis dhe mbeti në udhëtim për njëzet vite. Ai la Bagdadin dhe udhëtoi për në Egjipt dhe, në këtë kohë, ai ishte 40 vjeç, por ai nisi udhëtimin e tij (për dije) ndërsa ishte 20 vjeç. Ai tha:

“Shkova në Bagdad dhe, kur mbërrita kufijtë e tij, nisa të dëgjoja rreth fitnes që kishte të bënte me Ahmedin (dmth fitneja e krijimit të Kuranit), dhe që atij i ishin vënë kufizime të mëdha; ai nuk shkonte në mesxhid, në xhuma, në namazin me xhemat apo që të jepte mësim, dhe unë u mërzita shumë për këtë. Kur hyra në xhaminë kryesore, hasa në një tubim dijeje, ku ishte një dijetar i cili po pyetej rreth transmetuesve dhe ai i kritikonte disa prej tyre ndërsa disa të tjerë i lavdëronte. Këqyra dhe gjeta një vend për t’u ulur. Unë u ula dhe e pyeta personin më të afërt se kush ishte ky shejh dhe ai u përgjigj:

- Jahja ibn Ma’in?! - Po -, tha ai. Kështu, unë e pyeta atë lidhur me Hisham ibn Ammar, sepse unë e kisha vizituar atë dhe kisha marrë shumë prej tij. Ibn Ma’in tha: - Ebu Welid është një person i cili falet shpesh dhe është i

besueshëm. - Kam dhe një pyetje -, i thashë atij. - O i huaj! Mos na e merr shejhun tonë! -, thirrën disa nga të

pranishmit në tubim. - Hala kam një pyetje për të bërë! -, ua ktheva. - Atëherë, pyet! -, tha Jahja ibn Ma’in. - Si është puna e Ahmed ibn Hanbel? Unë e pyeta këtë meqë ai mund ta kritikonte atë dhe pastaj unë do t’ia atribuoja vetes këtë kritikë.

34 Salafimanhaj: Ebul-Jeman Muhjudin AbduRrahman ibn Abdul-Mexhid el-Kureshi el-Umerij el-Ulejmi, rahimehullah, (860-927H/1456-1521p.e.s.). Ai përpiloi el-Uns el-Xhelil bit-Trikh el-Kuds uel-Khalil.

37 MBUROJA.net

- Subhan’Allah! Njerëzit si unë pyeten për Ahmedin! Në fakt, atë duhet pyetur për mua! Ai është Imam i muslimanëve. Më i miri prej tyre...’ -, tha Jahja ibn Ma’in.

Kjo ma shtoi mërzinë. Unë u largova nga xhamia dhe, më pas, pyeta njerëzit se ku ishte shtëpia e Imam Ahmedit dhe ma treguan regjionin ku ajo gjendej. Unë u vesha me tesha të një lypsari dhe po mbartja me vete disa drurë zjarri ndërsa trokisja nëpër dyert e njerëzve duke thirrur:’(Jepni sadaka) për shpërblimin e Allahut, Allahu ju mëshiroftë!’, derisa erdha te shtëpia e Imam Ahmedit. Imam Ahmed tha: - Kush është te dera? - Një nxënës dijeje (Talib ul-Ilm) nga një vend i largët. - Nga je? Nga Afrika? -, pyeti Imam Ahmed. - Jo, jam nga një vend më larg se ky! Jam nga Endelusi. - Hyr në korridor para se të të shohin policia (xhelaawizeh). Hyra në shtëpinë e tij dhe për çdo ditë ai më tregonte nga një hadith, derisa tubova treqind hadithe të cilat Imam Ahmedi m’i përcolli në korridorin e tij. Kur ata që persekutuan Imam Ahmedin vdiqën dhe Imam Ahmedi iu kthye mësimeve, në fillim të çdo ore mësimi ai thoshte:’Ku është Bekiu?’ ’Ja ku jam!’ – përgjigjesha. Atëherë, Imam Ahmedi më bënte të çohesha dhe më ulte afër tij dhe tregonte nga unë e thoshte:’Ky është një nxënës dijeje i vërtetë’”.

I këtillë është një nxënës dijeje; ai që përkushtohet me qëllim që të arrijë të vërtetën dhe trashëgiminë pejgamberike35

35 Salafimanhaj: Udhëtimet e dijetarëve të Endelusit për në Lindje, me qëllim të hulumtimit për dije islame, është studiuar nga dijetarët perëndimorë, si Maria Avila (nga shkolla e studimeve arabe në Granada) në letrën e saj "The Search for Knowledge: Andalusi Scholars and their Travels to the Islamic East". Shih: http://digital.csic.es/bitstream/10261/10607/1/Avila_The_Search_for_Knowledge.pdf

. Ibn Lubabe tha lidhur me Beki’ ibn Mekhled, siç gjendet në Tertib ul-Medarik të el-Kadij Ijjad, vëll.4, f.239:

“Sa i përket Bekiut, ai ishte një oqean i cili e përsoste atë që e përcillte dhe nuk pasonte ndonjë medhheb. Lëvizjet e tij ishin në përputhje me transmetimet dhe me mënyrën si lëviznin ato”.

38 MBUROJA.net

Kudo që shkonin transmetimet, shkonte dhe ai, dhe ai nuk pasonte verbazi askënd. Dija nuk pranon shtangim; ajo kërkon hulumtim. Ibn Hazm, në broshurën e tij Fadl ul-Endelus ue Dhikr Rixhaliha (Vlera e Endelusit dhe një përmendje e burrave të tij), thotë në faqe 179 lidhur me Bekiun:

“... dhe ai zgjidhte e nuk pasonte verbazi askënd. Ai ishte nga elita e Imam Ahmedit, Ebu Abdilah el-Buharit, Muslim ibn Haxhaxhit, Ebu AbdiRrahman en-Nesa’it, Allahu i pastë mëshiruar”.

Kështu, ai e vlerësoi medhhebin e Bekiut si të ishte medhhebi i Imamëve el-Buhari, Muslim dhe en-Nesa’i, që të gjithë nga këta nuk e pasonin verbazi askënd, por zgjodhën pikëpamjet e dijetarëve të cilat pajtoheshin më dëshmitë. Pra, nëse të thuhet:”Cili është medhhebi i Buhariut?”, çfarë do të thoshe?36

36 Muahmed bin AbduRrahman el-Mer’eshlij tha në hyrjen që i bëri Sahih Muslim (Dar Ihja Turath el-Arabij), vëll.1. f.51, se Muhamed Enwer Shah el-Kashmiri kishte thënë në el-Urf esh-Shadhij Sherh Sunen et-Tirmidhi:

”Sa i përket Imam Muslimit, nuk jam i sigurt se cili ishte medhhebi i tij”. Kurse, Haxhi Khalifa në Keshf udh-Dhunun, vëll.1, f.555, duket të jetë i vetmi që ia atribuoi Imam Muslimin medhhebit Shafit. Një biografi e Imam Muslimit mund të gjendet në Tabekat ul-Hanbileh, vëll.1, f.237, nga Ibn ebi Ja’la, si dhe në el-Menhexh el-Ahmed fi Teraxhim As’hab el-Imam Ahmed, vëll.1, f.221. Ndonëse këtu nuk thuhet se ai ishte një Hanbelij, ata e përfshinë atë në librat e tyre, meqë ai ishte ndër ata që morën nga Imam Ahmed.

Thuaj: Ai ishte një muxhtehid, mirëpo, siç tha edhe Ibn Haxher, dhe ai është ndër ata që e njihni më së miri Buhariun:

”Shumica e fikhut e Imam Buhariut është marrë nëpërmjet hulumtimit dhe istidlal (nxjerrjes), si dhe ose nëpërmjet Shafiut, ose nëpërmjet Ebu Ubejd el-Kasim bin es-Sel'lamit”.

Medhhebi i tij (Bekiut) përgjithësisht pajtohej me të tyrin, ndonëse ai nuk i pasonte pa kritikë. Merrja nga Hadithi dhe nga transmetimet, po ashtu, është medhhebi i Muslimit dhe i autorëve të Suneneve: Ibn Hibban, Ibn Khuzejme, Ibn Xherir, ed-Darekutni dhe një grup tjetër i dijetarëve.

39 MBUROJA.net

Ibn el-Arabi tha në el-Ewasim, siç gjendet në botimin e plotë të librit, meqë botimi që është i përhapur tek studentët ka mangësi...:

”Ai erdhi me dije të madhe. Ai nuk konsideronte se dikush duhej të ndiqej verbazi, kështu që banorët e Kordovës e shënjuan atë për të njëjtin shkak”.

Bekiu pasonte vetëm Hadithin dhe transmetimet, dhe, si pasojë, dihet që s’ka Musned që përngjan me atë të Bekiut. Musnedi i Bekiut i shërbente fikhut dhe qe aranzhuar bazuar në musnedet e Sahabëve si musnede të tjera, përveçqë Bekiu nën çdo musned të një Sahabi vendosi hadithet e rëndësishme për një temë të fikhut. Për shembull, ai ka musnedin e Ebu Hurejres, ku vendos hadithet e pastrimit, pastaj hadithet e namazit, hadithet e agjërimit, dhe kështu me radhë. Musnedi i tij është libri më madhështor dhe el-Mubarekfuri përmend në parathënien e Tuhfet ul-Ehwedhi se në Gjermani gjendet një kopje e Musnedit të Bekiut. Disa hulumtues, dijetarë e ata që janë të specializuar në dorëshkrime u munduan ta gjenin atë, por deri në këto momente nuk e kanë gjetur37

37 Salafimanhaj: Musnedi i Beki ibn Mekhled nuk ekziston më, por disa pohojnë se ai gjendet në pronësi sekrete të një koleksionari të dorëshkrimeve në Evropë.

. Përmbledhtas: ajo çfarë shohim tek dijetarët e hershëm - dhe kjo është një realitet i rëndësishëm – është se në librat mbi Brezat e juristëve – dhe të gjithë e dini se Hanefitë, Malikitë dhe Shafitë të gjithë kanë punime mbi biografitë e juristëve – gjejmë përzgjedhje fikhu të cilat përputhen me Ehl ul-Hadithin. Për shembull, Ibn es-Subki në Tebekat ush-Shafi’ijeh tha lidhur me juristët e Shafive:

”Ata nuk konsideronin që Kunuti duhet bërë gjatë namazit të Sabahut, për shkak të dobësisë së hadithit i cili është transmetuar lidhur me këtë”.

Një muhadith ka pikëpamje të kundërta më një Imam (të medhhebit) dhe thotë:”Unë do të shpërblehem për lënien e pikëpamjes së Imamit dhe Imami do të arsyetohet (nga Allahu) për pikëpamjen e tij”. Pra, Imami ka një pikëpamje të kundërt, për shkak të mungesës së informatave (rreth çështjes).

40 MBUROJA.net

Ne gjejmë shumë shprehje nga grupe të ndryshme dijetarësh nga vende e kohë të ndryshme. Unë do të përmendi disa shprehje të cilat tregojnë për praninë e një medhhebi të Ehl ul-Hadithit nga ata që identifikoheshin medhhebeve të juristëve, por që s’ishin të ngurtë ndaj thënieve të Imamit apo të medhhebit dhe kishin zgjedhje të tyre në fikh. Për shembull, gjejmë që të thuhet për disa juristë të cilët e pëlqenin këtë se:”Ai anonte nga hadithi”, dhe lidhur me një tjetër jurist qe thënë:”Medhhebi i tij ishte të hulumtonte Hadithin dhe të nxirrte kuptimin prej tyre”. Këto citate drejtpërsëdrejti mund të gjenden në fjalorët biografikë. Sa i përket një dijetari tjetër, qe thënë:”Vendimet e tij qenë bazuar në atë që ishte e qartë për të nga transmetimet (etheret) dhe ai anonte nga kjo”. Dhe lidhur me një dijetar tjetër qe thënë:”Ai anonte nga hetimi dhe transmetimet (Athar)”. Krejt kjo, në fakt, është një realitet që ‘s’mund të mohohet dhe, kushdo që e mohon këtë, është si ai që mohon shqisën e të parit dhe të dëgjimit. Pra, padyshim që ka medhheb të Ehl ul-Hadithit! Ata që identifikoheshin me medhhebin Shafij gjatë gjeneratave të ndryshme të tyre, kohëve e vendeve, nuk ishin të gjithë të njëjtë. E njëjta mund të thuhet për Hanbelitë, mirëpo, si medhheb, medhhebi Shafij u bë tërë ajo për çka pajtoheshin Imam Newewiu dhe të tjerët, edhe pse ai kundërshtonte disa pikëpamje të Muhamed ibn Idriz esh-Shafi’i. Medhhebi sipas Shafive u bë tërë ajo për çka pajtoheshin Ibn ul-Kesar dhe Kadi Abdul-Wehab ibn Nasir el-Bagdadi, edhe pse ai e kundërshtonte Imam Malik ibn Enes. Pra, me kalimin e kohës, autoriteti i teksteve të cilave është dashtë t’u jepet përparësi u kufizua me terminologjitë e vona, të cilat u zbatuan në kundërshtim me atë që përcillej në tekste, si për shembull me te’wil. Në Sahi Muslim është një hadith nga Aisha (radi Allahu anha) se pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) thoshte në ruku dhe në sexhde:”Subhanek Allahume ue bi Hamdike, Allah më fal”, duke e interpretuar kështu Kuranin. Por, ky te’wil s’është lloji i te’wilit i cili përcillet në librat e Teuhidit të Ehl ul-Kelamit siç janë Esharitë. Prandaj,

41 MBUROJA.net

muhadithinëve iu ndriçuan fytyrat dhe Zoti ynë u dha gjallëri, i bëri të shumtë dhe i ndihmoi. Allahu i ndihmoi ata që të bëhen të dukshëm, dhe Suneti i Allahut në univers e kërkon këtë. Allahu krijoi njerëz që i shërbejnë shkencës së Hadithit dhe interesi kryesor i tyre është rigjallërimi i Sunetit. Ajo që tani është interesant për mua është përkufizimi se kush janë Ehl ul-Hadithi, dhe kjo s’do të thotë vetëm ata që theksojnë “ai na e transmetoi” dhe “ai na e përcolli”, edhe nëse ata që e theksonin këtë ishin kokat e tyre... Çfarë na mbetet për ligjëratën e sotme është që të diskutoj cilësinë më të rëndësishme të Ehl ul-Hadithit lidhur me juristët dhe Ehl udh-Dhahir. Cilësia më e rëndësishme e cila dallon Ehl ul-Hadithin - dhe kjo nganjëherë përputhet me Ehl udh-Dhahir e nganjëherë me Ehl ul-Hadithin – është refuzimi i taklidit (pasimit pa kritikë). Ndryshe nga juristët, Ehl ul-Hadithi nuk pasojnë verbazi askënd. Dhe Ehl ul-Hadithi pajtohen me Ehl udh-Dhahir në këtë. Ehl ul-Hadith hala kanë dashuri, respekt, vlerësim të lartë dhe admirim për krejt dijetarët dhe distancohen nga krejt ata që diskreditojnë dijetarët dhe i përçmojnë. Ehl ul-Hadith pasojnë dëshminë dhe transmetimet, dhe lëvizin aty ku lëvizin transmetimet. Ehl ul-Hadithi nuk japin thënie të reja mbi çështjet, por ata bëjnë zgjedhje të fikhut. Dëshmia gjendet në Hadith e jo në atë që e zbaton hadithin. Ne nuk dimë për ndonjë çështje apo për ndonjë hadith nga pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) i cili nuk zbatohej nga ndonjëri prej juristëve. Kjo na çon në një çështje të rëndësishme e cila duhet të shpjegohet dhe kjo është që një nxënës dijeje nuk është Imam. Nxënësi i dijes, nëse është i interesuar për një çështje dhe zhytet në të në pajtim me rregullat e dijetarëve në istidlal (nxjerrje) nëpërmjet vërtetimit (ithbat) të tekstit apo instinbat (deduksion), por nuk gjen që dikush tjetër të ketë pasur këtë pikëpamje para tij, çfarë duhet të bëjë ai? Nxënësi i dijes, i cili ka dije rreth Hadithit dhe Usulit dhe i kupton si duhet vendimet e ithbat dhe istinbat, zhvillon hetime dhe gjen një hadith dhe transmetim të

42 MBUROJA.net

cilin e vlerëson si autentik. Kështu, ai është në gjendje të deduktojë një vendim prej tij dhe, kur ai zhvillon hetime, nuk gjen që dikush tjetër të ketë pasur këtë pikëpamje para tij. Çfarë duhet të bëjë ai? Ai është në fazën fillestare të kërkimit të dijes, kështu që ai duhet të pyes rreth saj dhe të lusë Zotin e tij t’ia mësojë rrugën e drejtë. Nëse ai e bën këtë, e vërteta do t’i bëhet e qartë atij dhe, kur ajo i qartësohet, ai e mbron atë. Mirëpo, ai s’duhet të ngutet. Pra, Hadithi është një dëshmi në vetvete dhe të gjithë Imamët e dinin këtë dhe e thoshin këtë. Imam Ebu Hanife ka një thënie mahnitëse, ku thotë:

”Është e ndaluar për një musliman të thotë atë çfarë themi ne, derisa të dijë atë nga ku e morëm ne”.

Domethënë, ata që nxjerrin vendime bazuar në pikëpamjet tona, duhet t’u kthehen burimeve tona, në mënyrë që burimi zanafillor të mbetet i pastër. Imam Malik thoshte, siç e dini të gjithë:

”Të gjithëve u pranohet apo u refuzohet thënia, përveç banorit të këtij varri (dmth pejgamberit, salallahu alejhi ue selam)”.

Imam Shafiu thoshte:

”Nëse Hadithi është autentik, atëherë ai është medhhebi im”. Një burrë erdhi tek Shafiu dhe tha:”O Imam, pejgamberi tha në një hadith këtë e këtë rreth kësaj e kësaj. Çfarë thua ti?” Imam Shafiu (rahuimehullah) u hidhërua dhe tha:“Çka është kjo?! A të duket se dola nga një kishë?! Ti më thua se pejgamberi e ka thënë këtë e këtë e pastaj më pyet se çfarë mendoj për këtë atë mesele? Unë s’ka kurrfarë mendimi tjetër veç atij të pejgamberit (salallahu alejhi ue selam)!” Në këtë moment, ne s’jemi të interesuar me transmetimin e këtyre thënieve, meqë tashmë kjo është bërë shkëlqyeshëm nga

43 MBUROJA.net

Salih el-Fulani në librin e tij Ikadh Himam Ulul-Ebsar li Iktida bis-Sejjid il-Muhaxhirijn uel-Ensar ue-Tahdhirihim an il-Ibtida fil-Kurra uel-Emsar min Taklidi el-Fukaha uel-Medhahib uel-Asabijjeti bejnel-Fukaha il-Ensar. Në këtë libër me këtë titull tepër të gjatë, Salih el-Fulani shpjegon realitetin e pozitës së Imamëve rreth taklidit. Nëse Ehl ul-Hadith nuk gjejnë diçka në burimet e Shpalljes së Kuranit dhe të Sunetit, ata marrin thëniet e Sahabëve. Për çfarëdo që gjejnë në Kuran, ata e bëjnë Sunetin gjykatës të saj, dhe çfarëdo që gjejnë në Sunet, gjykatës të saj bëjnë të kuptuarit e Selefëve. Nëse ata nuk gjejnë ndonjë gjë, i marrin në konsideratë thëniet e Sahabëve. Sipas Ehl ul-Hadithit, thëniet e Sahabëve që kanë të bëjnë me akiden kanë më shumë autoritet, sesa thëniet e Sahabëve që kanë të bëjnë me fikhun. Thëniet e Sahabëve që kanë të bëjnë me fikhun, janë të niveleve të ndryshme, meqë ixhma e tyre s’është si çështjet në të cilat dallime në mendime. Dhe çështjet të cilat u përhapën prej tyre, nuk janë si çështjet që u shfaqën vetëm nga njëri prej tyre dhe nuk u përhapën. Jua përmenda se, nëse Imam Ahmed gjente dallime mendimesh mes Sahabëve në një çështje, ai thoshte se ka kaq e kaq mendime në këtë çështje, bazuar në atë çfarë e kishte mbërritur nga Sahabët dhe nga Tabi’inët. Për këtë arsye, ka pasur shumë mendime të ndryshme që Imam Ahmed përcolli. Ai përcolli katër mendime në një çështje, apo në disa raste dhe gjashtë mendime dhe në disa raste ai përcolli dhjetë mendime të ndryshme në një çështje. Imam Ahmedi secilin mendim ia atribuonte një Sahabi apo një Tabi’ini. Kështu, ixhtihadi i një Tabi’ini, sipas Imam Ahmedit, merrej parasysh, si, për shembull, mendimi i një Tabi’ini në tefsir të Ibn Xheririt, i cili, po ashtu, e merrte këtë parasysh. Kjo ndonëse shumica e mendimeve të Sahabëve dhe të Tabi’inëve lidhur me tefsirin, siç përmendet nga Imam esh-Shatibi në el-Mewafekat dhe Ibn ul-Kajjim në el-I’lam, ishin dallime tenewwu (të llojshmërisë), jo tedaad (kontradiktore). Ibn Xherir, për shembull, kur përcjell një pikëpamje, ai përcjell të gjitha pikëpamjet e ndryshme, të cilat ai i transmetoi nga Sahabët dhe nga Tabi’inët.

44 MBUROJA.net

Shejh ul-Islam ibn Tejmije (rahimehullah) tha në el-Minhaxh us-Sunneh:”Besimi i Ehl ul-Hadithi është Suneti i pastër”. Gjëja e parë që dallon Ehl ul-Hadithin është akida dhe, për këtë arsye, Ehl ul-Hadithi i shkruan besimet e tyre me titullin es-Sunneh. Kështu, kemi librin es-Sunneh nga Imam Ahmed dhe gjejmë me dhjetëra dijetarë të Hadithit të kenë përpiluar punime të titulluara es-Sunneh ku përmendin besimet. Shejh ul-Islam ibn Tejmije vazhdon:

“Besimi i Ehl ul-Hadithit është Suneti i pastër, sepse ai është besimi i vërtetuar nga pejgamberi (salallahu alejhi ue selam)... Dijetarët e Ehl ul-Hadithit janë më të dijshëm për qëllimet e të Dërguarit të Allahut sesa pasuesit e Imamëve të cilët pasojnë qëllimet e Imamëve të tyre”.

Ibn Tejmije, po ashtu, tha rreth Ehl ul-Hadithit në Minhaxh us-Sunneh:

“Ata kanë më shumë respekt, sesa ata (juristët), dhe ata janë më të vërtetë/të sinqertë, më të ngritur në fe dhe në pozitë. Nga të gjithë njerëzit ata janë të më të sinqertit dhe më të besueshmit në dije”.

Ehl ul-Hadithi kërkon Hadithin për shkak të fesë dhe të adhurimit. Ata kërkojnë Hadithin me qëllim që të veprojnë sipas tij dhe kjo paraqet metodologjinë e jetëve të tyre. Kjo s’është sikurse çështjet teorike apo hipotezat akademike, siç është rasti me juristët që teorizojnë, spekulojnë dhe imagjinojnë. Interesimi i dijetarëve të Hadithit, nëse e kërkojnë dijen, është që ta përkthejnë këtë në realitetin në të cilin jetojnë. Ata e adhurojnë Allahun bazuar në dijen e Hadithit dhe ata pasojnë vetëm pejgamberin, transmetimet e Muhaxhirëve dhe të Ensarëve, sepse janë ata që u pastruan dhe u zgjodhën. Kjo është cilësia e parë dalluese e Ehl ul-Hadithit dhe, me sa duket, koha përfundoi, kështu që ne do të vazhdojmë me cilësitë tjera të Ehl ul-Hadithit në mësimin vijues.

45 MBUROJA.net

Paqja dhe bekimet qofshin mbi pejgamberin tonë Muhamed, mbi familjen dhe mbi shokët e tij.