Av.Msc.Eva HAMITAJ

2017

“KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT KONSUMATORE NË BASHKIMIN

EUROPIAN SI DHE TANSPOZIMI I TYRE NË LEGJISLACIONIN

SHQIPTAR,JURISPRUDENCA E GJED”

Windows User

1

“KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT KONSUMATORE NË

BASHKIMIN EUROPIAN SI DHE TANSPOZIMI I TYRE NË

LEGJISLACIONIN SHQIPTAR,JURISPRUDENCA E GJED”

Punoi

Av.Msc.Eva HAMITAJ

Tiranë 2017

2

KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT KONSUMATORE NË BASHKIMIN

EUROPIAN SI DHE TANSPOZIMI I TYRE NË LEGJISLACIONIN

SHQIPTAR,JURISPRUDENCA E GJED

Abstrakt

Revolucion industrial i cili i pati fillesat në gjysmën e dytë të shekullit të XVIII-të solli si pasojë

zhvillimin e teknologjisë e cila lehtësoi së tepërmi jetesën duke krijuar premisat për të pasur edhe

një zhvillim të theksuar në shumllojshmërinë e produkteve në treg,krahas këtij fakti një zhvillim

të shpejt të konceptit të tregut e solli edhe teoria e Adam Smith (i cili njihet edhe si babai i

ekonomisë politike) rreth rolit të shtetit në treg dhe faktit që konkurrenca ofron kushte më të

favorshme të zhvillimit të ekonomisë duke vendosur rëndësinë tek zhvillimi i ekonomisë dhe jo

tek thjesh ekzistenca e saj.

Domosdoshmërisht në kushtet e një zhvillimi të shpejtë të ekonomisë dhe tregut në tërësi lindi

nevoja e mbrojtjes së konsumatorit i cili gjendur përball një tregu ku varjaconi i produkteve dhe

krijimi i kushteve optimale të një tregu në konkurrencë ,bënte që tregtarët të mund të kërkonin

përfitimin më të lartë kjo edhe duke dëmtuar interesat e konsumatorëve kjo në një plan të

shumfisht,qoftë kjo shëndetsor ashtu edhe në atë ekonomik.

Duhet theksua se konsumatori është subjekti i fundit ku produkti testohet,dhe për pasojë mundësitë

e dëmtimit janë të mëdha, kjo duke pasur parasysh faktin se ekonomia e tregut me themel

konkurrencën jo të plotë krijon kushtet optimale për zhvillimin e vullneti për maksimizimin e

fitimit shpesh jo në kushte të drejta,arsye për të cilën kërkohet garantimi institucional i të drejtave

të konsumatorit në mënyrë që efektet e dëmshme të ambicjes tregtare për përfitim të mos dëmtojnë

konsumatorin ,por të mund që të shmaget abuzimi me funksionin e tregtarit të treg.

Në këtë kontekst edhe pse Bashkimi Europian që me firmosjen e traktateve të para të vendosura

në themel të nevojës për satabilitet dhe zhvillim ,dhe në prani të efekteve që do të sillnin katër liritë

e garantuara me këto Traktate bënë present riskun përball së cilit do të ndodhesh konsumatori i

cili tashmë nuk do të konsumonte vetëm produktet që mund të prodhoheshin fal industrisë vendase

por do të ishte konsumator në kushtë të barabarta me çdo shtetas tjetër të BE-së dhe me një

3

varjacion produktesh të cilat vendin e origjinës e kishin të ndryshëm për produkte të ndryshme,kjo

në vetëvete përbënte një risk jo vëtëm për shëndetin e konsumatorit.

Në këtë punim është evidentuar garantimi i të drejtave ligjore të konsumatorit në mbrojtjen

kundrejt kushteve të padrejta në planin komunitarë si dhe nevojshmëria për hartim dhe mirë

zbatim të ligjit për mbrojtjen e konsumatorit në planin kombëtar kundrejt abuzimit nga ana e

tregtarit në aplikimin e kusheve në dëm të tij,si dhe efektiviteti i rolit të institucioneve në garanimin

e të drejtave të konsumatorit.

Qëllimi i këtij punimi është të trajtoi çështjet të cilat në praktikë kanë vështirësi për tu zgjidhur në

kuadër të interpretimit në përputhje me frymën e Direktivës 93/13/KEE si dhe jurisprudencën e

GJED-së ,njëkohësisht të përcaktoi se si nëpërmjetë transpozimit dhe zbatimit të ligjit mund të

përforcohet roli i konsumatorit në raport me tregtarin duke shmangur aplikimin e kushteve të

padrejta në kontratat konsumatore

Gjithashtu një vend të rëndësishëm në këtë punim do ti kushtohet edhe rolit të institucioneve

publike në garantimin mjaftushëm të të drejtave të konsumatorit,si dhe roli i gjobës në

përmirësimin e kontratave konsumatore,kjo duke respektuar të drejtat e tij të garantuara me

ligj.Njëkohësisht ruajtjes së një balance mes përfitimit dhe nevojës ç’ka garantohet vetëm në raste

të mirëfunksionimit të ligjit si dhe aplikim të çdo sanksioni të nevjshëm për shmangien e abuzimit

dhe përfitimit në shkelje të të dretjave konsumatore.

Fjalët kyçe: zhvillim industrial;maksimizim fitimi;garanci ligjore;gjobë;transpozim;balancë

4

PËRMBAITJE

Qëllimi ,objektivat ,metodologjia…………………………………………………………………..8

KREU I

LINDJA DHE ZHVILLIMI I TË DREJTËS KONSUMATORE

1.1.Lindja dhe zhvillimi i së drejtës së konsumatorëve…………………………………..………12

1.2.Kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në legjislacionin shqiptarë……………………..16

1.3.Aktet ndërkombëtare në mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta…………….18

1.4.Politikat e mbrojtjes konsumatore kundrejt kushteve të padrejta……………………………...20

1.5.Nevojshmëria për mbrojtje konsuamtore……………………………………………………..21

1.6.Përgjegjësia e konsumatorëve në mbrojtjen nga kushtet e padrejta…………………………….24

KREU II

KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT KONSUMATORE DHE VEPRIMTARIA

INSTITUCIONALE

2.1.Kuptimi i kontratave konsumatore ,dhe Direktiva 93/13/KEE……………………………….27

2.2.Analiza e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore dhe Direktiva 93/13/KEE………...31

2.2.1.Kushtet e padrejta nuk duhet të kenë qënë negociuar veçmas……………….33

2.2.2.Kushti është i padrejtë nëse shkakton pabarazi në të drejta dhe detyrime mes

palësh në dëm të kosumatorëve…………………………………………………...37

2.2.3.Mirëbësimi në kushtin e padrejtë kontraktual…………………………………41

2.3. Mbrojtja kundrejt kushteve të padrejta……………………………………………………….45

2.4. Kushtet e padrejta shprehimisht të përcaktuara në ligj………………………………………...48

2.5.Transparenca në kushtet kontraktore dhe Direktiva 93/13/KEE……………………………...49

5

2.6.Efektet juridike të kushtit të padrejtë në kontratat konsumatore,siaps Direktivës 93/13/KEE, dhe

ligjit për mbrojtjen konsumatore……………………………………………………………...53

KREU III

INSTITUCIONET GARANTUSE TË SË DREJTËS SË KONSUMATORIT

3.1.E drejta e ankimit të konsumatorit dhe parashikimi ligjorë…………………………………….57

3.2.Institucionet garantuse të së drejtës së konsumatorit ,dhe praktika e tyre……………………....58

3.3.Veprimtaria e Komisionit të mbrojtjes së konsumatorit në raport me kushtin e padrejtë……...59

Konkuluzione dhe rekomandime përfundimtare……………………………………….61

BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………………67

6

“....Konsumatori edhe pse grupimi më i

madhë në ekonomi... janë i vetmi grupim i

paorganizuar…me pikëpamje shpesh të

padëgjuara…”

John F. Kennedy

7

PËRMBAJTA E STUDIMIT

Ky studim është i hartuar në tre kapituj konkretisht:

Kapitulli i parë trajton hyrje në të drejtën e konsumatorit në tërësi dhe fillesat e mbrojtjes juridike të

kushteve të padrejta në kontratat konsumatore ,duke evidentuar shkaqet të cilat krijuan kushtet e

domosdoshme për mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta,gjithashtu përcaktohet

detyra e shteti për të garantuar jo vetëm parashikimin në akte komunitare dhe kombëtare por gjithashtu

nevojshmërinë për të zbatuar këto akte kundrejt abuzimeve të tregtarit.

Kapitulli i dytë trajton në detaje kushtet juridike për t’u gjendur përball kushteve të padrejta në

kontratat konsumatore,interprtimi i sakt juridik i këtyre kushteve,gjithashtu interpretimin që i ka dhënë

GJED-së këtyre kushteve rast pas rasti,një rëndësi të veçantë paraqesin edhe efektet e pranisë së

kushteve të padrejta në kontratat konsumatore,analiza kritike e këtyre efekteve ka nxjerë në pah

nevojën për mbrojte reale të konsumatorit kundrjet vullnetit të tregtarit për të maksimizuar fitimin.

Kapitulli tretë është përqëndruar në veprimtarinë institucionale të çdo strukture administrative apo

gjyqësore ,duke bërë një analizë konceptuale të parashikimeve ligjore si dhe të aplikimit të ligjit në

praktikë duke evidentuar nevojshmërinë urgjente të zbatimit të ligjit në çdo situatë pa neglizhuar asnjë

element të çështjes i cili rezulton në cënim të të drejtave të konsumatorit në kontratat konsumatore

8

Qëllimi ,objektivat ,metodologjia

E drejta konsumatore në sistemin ekonomik të inicjativës së lirë mbart një rëndësi thelbësore

,kjo për shkak të faktit se në themel të këtij sistemi qëndron sjellja e çdo subjekti në treg për

maksimizimin e fitimit,kjo sjellje orjenton në shkeljen e të drejtave të konsumatorëve të cilët nëse

nuk do ti garantohen të drejtat e tij me ligj, ekziston risku potencial dhe real i cënimit shumë

planësh të tij kjo si në pikëpamjen shëndetësore ashtu edhe atë ekonomike ,nga ana tjetër

sipërmarrësit në treg do të realizonin përfitime në shkelje dhe në abuzim me statusin e tyre në

treg,duke aplikuar kushte të padrejta në cënim të interësave të konsumatorit

Ky punim synon :

Të prezantoi kuadrin ligjor të nevojshëm për mbrojtje dhe garantimin e të drejtave të

konsumatorëve kundrejt kushteve të padrejta;

Të trajtoi në këndvështrimin analitik jurisprudencën e GJED-së për ti dhënë një

dimension praktik çdo kushti ligjor të domosdoshmë për praninë e kushti të padrejtë ;

Të identifikohen mangësitë ligjore të brendëshme në raport me Direktivën 93/13/KEE;

Të përcaktoi se për cilat arsye në Shqipëri konsumatori është më i ekspozuar kunderjt

dëmeve që passjell prania e kushit të padrejtë në kontratën konsumaore

Të përcaktohet se në cilat element të ligjit është i nevojshëm amendimi për të garantuar

mbrojtje e të drejtave të kosumatorëve;

Të përcaktoi nëse strukturat administrative ,dhe ato gjyqësore garantojnë de facto

mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta;

Si dhe cilat janë aspektet juridike dhe praktike të cilat do të duhet të përmirësohen për të

shmangur aplikimin e kushteve të padrejta ose në rast të kundërt sanksionimin e aplikimit

të këtyre kushteve në dëm të konsumatorit;

Për realizimin e këtyre objektivave është e domosdoshme analiza e detajuar e literaturës vendase

dhe të huaj kjo për të evidentuar mënyrën më efiçente për mbrojtjen e konsumatorit si dhe

garantimin e një fitimi të drejt të tregtarit.

Gjithashtu ky punim analizon efektshmërinë e zbatimit të ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve në

këtë fushë,pra efektiviteti i zbatimit të ligjit,është për tu nënvizuar që informacioni i publikuar nga

9

institucionet përkatëse1 nuk pasqyronte problemet reale në zbatimin e ligjit, por vetëm publikimet

mjaftoheshin me një analizë doktrinale të këtyre kushteve ,pa publikuar një monitorim të Minstrisë

se zhvillimit Ekonomik,Turizmit,Tregtisë dhe Sipërmarrjes në varësi të së cilës është edhe

Komisioni për Mbrojtjen Konsumatore2 i cili duhet të evidentonte zbatimin e plotë të ligjit nga

ky institucion.

Në realizimin e këtij punimi me qëllim përcaktimin e të drejtave të konsumatorit në Shqipëri ,si

dhe parimet ku mbështetet kjo e drejtë,gjithashtu në mënyrë të përmbledhur garancitë që ofrojnë

institucionet publike për mbrojtjen e të drejtës së konsumatorit në Shqipëri,është dashur hulumtimi

në tërësinë e akteve kombëtare dhe ndërkombëtare kjo për të arritur në një konkluzion të qartë

rreth garantimit real të kësaj të drejtje në Shqipëri,për këtë qëllim:

Metoda e analizës doktrinale:E cila konsiston në evidentimin e literaturës përkatëse për këtë

punim ,analizën e materialit dhe përcaktimin e konkluzioneve për çështjet e shtruara për diskutim.

Metoda e analizës së legjislacionit:E cila konsiston në evidentimin dhe analizën e legjisalcionit

që rregullon të drejtën e konsumatori në Shqipëri ,analizën krahasuese të tij me acquis

communautaire dhe praktikën gjyqësore kombëtare dhe komunitare,e cila ka shërbyer në

përcaktimin e problematikave ligjore ,zbatimi i tij në praktikë dhe nevoja për ndërhyrje në

mirëzbatimin e legjislacionit në tërësi për shmangien e aplikimit të kushteve në dëm të

konsumatorin.

Metoda e analizës historike:E cila i referohet shkaqeve të cilat çuan në lindjen e të drejtës së

konsumatorit ku shkaku predominues ishte pikërisht mbrojtja e konsumatorit nga abuzime të

tregtarëve të cilët qëllim kryesorë kanë përfitimin nga aktiviteti tregtarë ,si dhe analizën e

zhvillimit historic të kësaj të drejte si në planin kombëtar ashtu edhe në atë ndërkombëtar,kjo pasi

nuk duhet të harrojmë se e drejta e konsumatorit ishte produkt i zhvillimit të vrullshëm të tregtisë

në shekullin e XX-të,çka krijonte domosdoshmërin për institucionet komunitare të mund të

garantonin të drejtat e konsumatorëve në një treg gjithmon edhe më të madh dhe në zhvillim.

Kjo metodologji ka ndihmuar në evidentimin e efekteve të parashikimit ligjorë të kushteve të

padrejta në kontratat konsumatore ,si dhe në evidentimin e nevojës për rishikim ligjor të ligjit për

1 Ministria e zhvillimit ekonomik, turizmit, tregtisë dhe sipërmarrjes. 2 Neni 49 pika 1,2/f ,52/8,56/1/1.1 I ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e komsumatorëve” i ndryshuar.

10

mbrojtjen konsumatore sidomos në pjesën që trajtohen sanksionet(gjobat)3kundrejt aplikuesve të

kushteve të padrejta në këto kontrata .

Metoda hulumtuese:Është përdorur në tërësinë e studimit. Kjo metod përmban procesin e

mbledhjes së materialeve në format e shkruara dhe elektronike; të përzgjegjes së vendimeve

gjyqësore në funksion të shkrimit dhe strukturës së temës. Kjo metodë ka qenë thelbësore në fazën

e sistemimit të zërave bibliografik në funksion të finalizimit të këtij punimi.

Çështjet që shtrohen per diskutim janë:

A shmang sanksionimi dhe ndalimi i aplikimit të kushti të padrejt në kontratën

konsumatore ,vullnetin e tregtarit për përfshirje të këtyre kushteve në këto kontrata nëse

konsumatori nuk është aktiv në kërkimin e së drejtës dhe vënien në lëvizje të strukturave

të posaçme administrative dhe gjyqësore për shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga prania

e këtyre kushteve?

Sa janë efiçente garancitë ligjire në mbrojtjen e konsumatorit nga kushtet e padrejta në

kontratat konsumatore?

A respektohet në praktikë nga ana e institucionit të Komisionit për Mbrojtjen Konsumatore

në mënyrë rigoroze ligji për mbrojtjen konsumatore kundrejt kushteve të padrejta në

kontratat konsumtore si dhe cili është impakti i jurisprudencës së Gjykatës Europiane të

Drejtësisë në respektimin e të drejtave të konsumatorit kjo për të garantuar mbrojtjen nga

kushtet e padrejta në kontratat konsumatore?

Dhe cilat janë pasojat juridike të shkeljes së ligjit për kushtet e padrejta në kontratat

konsumatore ,a janë të ndjeshme sanksionet ligjore në rast shkelje të këtyre kushteve?

Tërësia e këtyre çështjeve është trajtuar në këtë punim duke mbajtur në fokus në çdo rast

mbrojtjen e interesave të konsumatorit si palë më e dobët në kontratat konsumatore,si cila

janë veprimet proçeduriale të cilat duhet që konsumatori të mund ti ndjek në mbrojtjen e të

drejtave të cënuara,gjithashtu në bazë të këtyre çështjeve ,dhe duke respektuar metodologjinë

është arritur në konkluzione dhe rekomandime të përshtatshme për çëshjten në fjalë.

3 Neni 57 i ligjit nr:9902 dt:17.04.2008 “Për mbrojtje e konsumatorëve”I ndryshuar

11

12

KREU I

LINDJA DHE ZHVILLIMI I TË DREJTËS KONSUMATORE

1.1.Lindja dhe zhvillimi i të drejtës konsumatore.

Sikurse u përcaktua edhe më sipër kjo e drejtë lindi si një nevojshëri për mbrojtjen nga zhvillimi i

menjëhershëm i ekonomisë dhe prodhimit si dhe nga varjacioni si në prodhim edhe në

llojshmërinë e produktit, konsumatori ishte subjekti që mbarte riskun e dëmtimit në rast se nuk do

të mbrohej me akte ligjore kombërtare dhe komunitare .

Në të drejtën konumitare fillimisht mbrojtja e të drejtave të konsumatorit u sanksionua në

Traktatin e Romës, në vitin 1957 dhe si pasojë vitit 1973, miratohet Karta Evropiane për

Informimin dhe Mbrojtjen e Konsumatorëve, akti i parë i cili përcaktoi shprehimisht të drejtat e

konsumatorit si

mbrojtjen nga rreziqet e jetës;

mbrojtjen e shëndetit dhe pronës gjatë pranimit të produkteve/shërbimeve në treg;

mbrojtje juridike dhe mbështetje shtetërore;

informimi dhe arsimim;

bashkimin në shoqata me qëllim të mbrojtjes së interesave të tyre;

përfaqësimi në trupat vendim-marrëse mbi të drejtat dhe interesat e konsumatorëve.

Sikurse vihet re këto të drejta garantojnë efektivisht mundësinë e konsumatorit për të mbrojtur

interesat e tij kundrejt abuzimit të ushtruar nga çdo tregtar në treg i cili kërkon maksimizimin e

fitimit duke dëmtuar interest e konsumatorit.

Mbështetur në këto parime Komuniteti Evropian ka hartuar strategji komunitare për mbrojtjen e

konsumatorit, kjo gjithmon në përputhje të plotë të zhvillimeve historike, kërkesave dhe interesave

të konsumatorëve, gjithashtu edhe në respektim të zhvillimit të çdo shteti anëtar të BE-së.

Ndërkohë që Traktati i Maastrichtit ishte akti i cili vendosi detyrimin komunitar për të garantuar

një mbrojtje minimale të të drejtave të konsumatorit përfshi këtu edhe plani social duke qartësuar

13

edhe detyrimin e shtetev anëtare për mbrojtjen me anë të sanksionimit të të drejtave të

konsumatorit në kontratat konsumatore, Komisioni Evropian deklaroi nën titullin “Parimi i

subsidiaritetit” se: “Politikat në lidhje me mbrojtjen e konsumatorit duhet të menaxhohen në

mënyrë efektive nga Shtetet Anëtare mbi bazën e vazhdueshmërisë së menaxhimit dhe kontrollit të

sigurisë, informimit dhe dëmshpërblimit, në përputhje me nevojat lokale të çdo instance. Marrja e

të tilla masave në nivel komunitar në mënyrë të vazhdueshme nuk është reale”4sikurse vihet re

garantimi i të drejtave të konsumatorit do të realizohesh edhe me anë të dëmshpërblimit i cili do

të aplikohej në rast shkelje dhe cënimi të këtyre të drejtave, por domosdoshmërisht niveli i

dëmshpërblimit u la në tagër të sheteve anëtare

Më pas do të jetë Traktati i Amsterdamit (1997),i cili do të përcaktoi në mënyrë më të detajuar të

drejtat që gëzojnë konsumatorët në treg, gjithashtu garantimin e instrumentave komunitarë të

domosdoshëm për garantimin e të drejtave të konsumatorit si dhe mbrojtjes së interesave të

tij,madje përcaktimin si detyrim të çdo shteti anëtarë për implementimin e politikave të brendshme

garantuese të mbrojtjes konsumatore.

Kontretisht Neni 129/a u ndryshua, në nenin 153/2dhe ai parashikoi se”me qëllim promovimin e

interesave të konsumatorëve dhe sigurimin e një niveli më të lartë të mbrojtjes së konsumatorëve,

Komuniteti duhet të kontribuojë në mbrojtjen e shëndetit, sigurisë dhe interesave ekonomikë të

konsumatorëve, gjithashtu duhet të promovojë të drejtën e tyre për informim, edukim dhe të drejtën

për t’u organizuar me qëllim mbrojtjen e interesave të tyre”5

Edhe në këtë Traktat garantim i mbrojtjes dhe të drejtave ishte në nivel minimal, çka do të thotë

se komuniteti vetëm përcaktonte në minimum të drejtat dhe mbrojtjen e të drejtave të konsumatorit

,më pas do të duhet të ishin shtete anëtare të cilat duhe të zhvillonin dhe krijonin mekanizmat

4 SELMANI.B-“ ROLI DHE POZITA E JURIDIKE E KONTRATAVE KONSENSUALENË SISTEMET E SË DREJTËS

BASHKËKOHORE NDËRKOMBËTARE DHE KONSUMATORIT” Profesor Universitar, i lëndës “E drejta Romake –Ius Romanus” në

Fakultetin Juridik të Universitetit Shtetëror të Tetovës –Tetovë, 2015

5 SELMANI.B-“ ROLI DHE POZITA E JURIDIKE E KONTRATAVE KONSENSUALENË SISTEMET E SË DREJTËS

BASHKËKOHORE NDËRKOMBËTARE DHE KONSUMATORIT” Profesor Universitar, i lëndës “E drejta Romake –Ius Romanus” në

Fakultetin Juridik të Universitetit Shtetëror të Tetovës –Tetovë, 2015

14

shtetërorë të domosdoshmë për garantimin dhe mbrojtjen e të drejtave të konsumatori në çdo shtet

antar.6

Momentalisht veprimtaria e BE-së është e mbështëtur në Programin Europian për mbrojtjen e

Konsumatorit ,e cila është një strategji e re në sinkron me politikat konsumatore të BE-së.Ky

program ka si qëllim të tij garantimin e mbrojtjes së konsumatorit nga kushtet e padrejta

,informimin e konsumatorit,implementimin dhe zbatimin e politikave për mbrojtjen e

konsumatorit.Gjithashtu këtu luan një rol shumë të rëndësishëm politikat e shteteve anëtare të cilat

kanë për detyrë implementimin e politikave konsumatore të përcaktuara nga BE-së.

Me rëndësi shfaqet mbrojtja e të drejtave të konsumatorit në rastin e nënshkrimit të Pratneriteti

Transatlantik në Investime dhe Tregti me SH.B.A çka edhe u shoqërua edhe me protesta në disa

shete të BE-së kjo si një formë reagimi kundrejt kësaj marrëveshje e cila perceptohej si cënuse e

të drejtave të konsumatori,kjo për shkak të natyrës dhe llojit të produkteve të cilat do të

importoheshin nga Shtetet e Bashkuara ,e cila riste koston e produkteve për konsumatorët e BE-së

,si dhe shtonte pasiguritë në lidhje me cilësinë e këtyre produkteve7,gjithashtu problematike nga

shtetasit e BE-së shikohej edhe aplikim i kontaratatve konsumatore të cilat mund të përfshinin

kushte të cilat ishin të padrejta në këndvështrimin e legjislacionit komunitarë.

Gjithashtu një sër aktesh të tjera të cilat kanë në fokus të drejtat e konsumatorit janë të përcaktuara

në diraktivat përkatëse ndër të cilat është edhe diraktiva për kushtet e padrejta në kontratat

konsumatore Direktiva 93/13/EEC ,gjithashtu në këtë kontekst miratohet edhe Rezoluta nr.

39/248, më datën 09.04.1985,nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të

Bashkuara, derivat i së cilës ishte edhe Udhëzimi mbi mbrojtjen e konsumatorëve, i cili u jep

qeverive mundësi për hartimin dhe zbatimin e politikave dhe legjislacioneve për mbrojtjen e

konsumatorëve,kjo duke përcaktuar minimumin e mbrojtjes së të drejtave të konsumatorit

përfshirë këtu edhe trajtimin e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore.

Duhet theksuar se Direktiva 93/13/EEC përbën një burim të rëndësishëm të garantimit të të

drejtave të konsumatorit në rastin e kushteve të padrejta të aplikuara në këto kontrata ,kjo pasi

kjo direktivë përcakton në nivel minimal se cilat do të konsiderohen kushte të padrejta në nivel

6G.HOWELLS- The Rise of European Consumer Law— Whither National Consumer Law?-Lancaster Law School, United Kingdom.-2013 7 Office of Fair Trading press notice,"Fair terms in consumer contract - new powers come into effect",

15

Europian si dhe cili do të jetë efekti i këtyre kushteve të padrejta në këto kontrata

konsumatore,gjithashtu përcaktohet detyrimi ligjor i çdo shteti anëtarë për garantimin e këtyre të

dretjatve duke krijuar kështu një udhërrëfyes të përshtatshëm për shtetet anëtare si dhe ato të cilat

aspirojnë të jenë anëtare ,të BE-së duke përcaktuar disa kushte të cilat do të konsiderohen të

padrejta dhe në dëm të konsumatorit.gjithashtu i është kushtuar rëndësi edhe proçedurës se si këto

kushte të padrejta janë përfshirë në kontratat konsumatore duke përcaktuar mirëbesimin e

konsuatorit apo mungesën e përfshirjs së tij në negocimin e këtyre kushteve si një element

thelbësorë në përcaktimin e një kushti si të padrejtë dhe për rrjedhoje evidentimin e pasojave

përkatëse në aplikimin e këtyre kushteve.

Ndërkohë krahas Europës ku edhe e drejta konsumatore u zhvillua natyrshëm kjo fal zhgjerimit të

tregut dhe nënshkrimit të një sër trakatesh të cilat synonin përmirësimin e vazhdueshëm, në Shtetet

e Bashkuara të Amerikës në vitit 1872 miratohet ligji i parë në fushën konsumatre ku u synua për

herë të parë mbrojtja e konsumatorit nga mashtrimet kundrejt produkteve gjithashtu edhe akti

Sherman i vitit 18908 i cili edhe pse në thelb mbronte konkurrencën në treg indirekt kishte si synim

mbrojtjen e konsumatorit nga abuzimet e ndërmarrjeve të mëdha të cilat kishin praktika

monopolistike çmim-përcaktuse çka dëmtonte në thelb konsumatorin9

Ndërkohë i njihet një kontribut i jashëzakonshëm Presidentit të SH.B.A-ve John F. Kennedy i cili

sanksionoi për herë të parë rëndësinë e mbrojtjen e të drejtës së konsumatorit i cili përcaktoi katër

të të drejta themelore të të drejtës së konsumatorit siç është e drejta për t’u informuar, e drejta për

të zgjedhur lirisht,e drejta për siguri, e drejta për t’u dëgjuar,të drejta këto që përbëjnë bazën e çdo

legjislacioni për mbrojtjen e konsumatorit10

Në Shqipëri e drejta e konsumatorit vetëm pas ndryshimit të sistemit politik u arrit që të njihej si

e drejtë dhe të mund të sanksionohet me ligj“Për mbrojtjen e konsumatorëve”11 i cili garanton

institucionalisht mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëcve në treg ,edhe ligji i vitit 2003 i cilat

garantonte të drejtat e konsumatorëve(ligji që shfuqizoi ligjin nr. 8192, date 06.02.1997 "Për

mbrojtjen e konsumatoreve"),veçanërisht e drejta për tu mbrojtur nga kushtet e padrejta në

8 “When the stata harms competition-the role for competition laë “.-Eleonor M. FOX, Deborah HEALEY(2011 9 Akti i parë antitrust në mbrojtjen e konkurrencës ishte miratuar në Kanada in 1889, një vit më përpara se Kongresi I SH.B.A të miratone Aktin Sherman Antitrust (1890). “Ëhen the stata harms competition-the role for competition laë “.-Eleonor M. FOX, Deborah HEALEY(2011) 10 https://www.jfklibrary.org/JFK/Historic-Speeches.aspx 11 Ligji nr:9902/2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar

16

kontratat konsumatore gjenin trajtim në këtë ligj12 por shumë çështje si institucionet garant për

zbatimin e ligjit si dhe natyra e sanksioneve e cila do të duhej të aplikohej gjithashtu firmosja e

marrevëshjes së stabilizim asocimi me BE-në13,krijuan kushtet për të cilat u pa e domosdoshme

hartimi i një ligji të ri si dhe amendimi i ligjit tashmë të hyrë në fuqi ligji i 2008 i cili do të

pasqyronte edhe praktikën ndërkombëtare bazë edhe për ligjin aktuale, si dhe amendimet e tij të

cilat pasqyrojnë situata të reja juridike në mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta

në kontratat konsumatore

1.2.Kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në legjislacionin shqiptarë.

Duhet theksuatr se legjisalcioni shqiptarë përpara vitit 1990 nuk ofronte një mbrojtje eficente të

të drejtave të konsumatorit kjo edhe për shkak të zhvillimeve ekonomiko-sociale të cilat nuk

shfaqnin nevojshmërinë për mbrojtjen kundrejt këtyre kushteve ,duhet theksuar edhe se tërësia e

marrdhënieve juridike në fushën konsumatore gjente mbrojtje nga e drejta zakonore dhe pjesërisht

ajo fetare ,gjithashtu ekzistenca e formave të kontratave tipike në të drejtën civile nuk shfaqte

nevojën për krijimi e kontratave edhe për mbrojtjen e të drejtave të konsumatorit ,kjo pasi edhe

krijimi i këtij koncepti juridik dhe më pas mbrojtja e tij, fillesat i ka efektivisht në shekullin e

njëzetë ,arsye pët të cilën edhe mbrojtja e ketyrë të drejtave si dhe shmangia e aplikimit të kushteve

të padrejta gjithmon gjente mbrojtje në të drejtën zakonore14,arsye për të cilën deri në vitin 1990

këto kushte të padrejta nuk gjejnë sanksionim normative.

Në vitin 1990 me ndryshimet e sistemit ekonomik dhe atë politik si dhe me hapjn e tregut

kundrejt produkteve të huaja lindi nevojshmëria për mbrojtjen ligjore të këtyre të drejtave,por

duhet theksuar se fillimet e këtyre akteve të para garantojnë një mbrojtje më tepër në nivelin

parimor se sa duke krijuar struktura efiçente dhe reale të cilat mund të mbronin konsumatorin nga

aplikimi i kushteve të padrejta në kontratat konsumatore.

12 Pjesa IV neni 24 i ligjit nr:9135 dt:11.09.2003”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I shfuqizuar nga ligji nr:9902 dt:17.04.2008. 13 Marrëvëshja e stabilizim asocimit midis Bashkimit Euroipa dhe Republikës së Shqipërisë ka hyrë në fuqi me 01.04.2009. 14 SELMANI.B-“ ROLI DHE POZITA E JURIDIKE E KONTRATAVE KONSENSUALENË SISTEMET E SË DREJTËS

BASHKËKOHORE NDËRKOMBËTARE DHE KONSUMATORIT” Profesor Universitar, i lëndës “E drejta Romake –Ius Romanus” në Fakultetin Juridik të Universitetit Shtetëror të Tetovës –Tetovë, 2015

17

Konkretisht ligji nr:7491, datë 29.04.1991 “Për dispozitat kryesore kushtetuese” ishte akti i parë i

cili sanksionoi parimet e funksionimit të sitemit të ri pluralist si nga pikpamja ekonomike

gjithashtu edhe nga ajo politike duke garantuar mbrojtjen parimore në rast të shkeljes së të

drejtave të përcaktuara në këtë akt ,por për të drejtat konsumatore dhe për më teper për mbrojtjen

kundrejt kushteve të padrejta në kontratat konsumatore ishte “herët” që të mund të kishim një

mbrojtje efiçente dhe të garantuar me institucione administrative të cilat do të mbronin

konsumatorin kundrejt këtyre kushteve.

Në fakt akti i parë në mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve sanksionohet me ligjin e vitit

199715 ligj i cili garantonte në vija të përgjithshme mbrojtjen e të drejtave kryesore të

konsumatorit por nuk përcaktonte një mbrojtje eficente në rast të mbrojtjes kundrejt kushteve të

padrejta arsye për të cilën edhe u shfuqizua nga ligji nr. 9135, datë 11.09.2003 “Për mbrojtjen e

konsumatorëve”,ky ligj përbën aktin i cili për të parën herë garanton mbrojtjen kundrejt kushteve

të padrejta në kontratat konsumatore,ç’ka edhe përbën risinë e këtij ligji ,duhet theksuar se ndikimi

ndërkombëtarë kjo me anë të raporteve të vazhdueshme16 si dhe vëzhgimeve të strukturave

europiane krjoi kushtet për mbrojtje kundrejt kushteve të padrejta nga pikpamja institucionale.

Gjithashtu një tjetër risi e rëndësishme nga pikpamja proçeduriale ishe garantimimi i të drejtës së

ankimit në strukturat administrative dhe më pas ato gjyqësore ,ç’ka shkoi paralel edhe me krijimin

e këtyre stukturave administrative të cilia krahas garantimit të zbatimit të ligjit ,kishin një sër

detyrash me natyrë informuse dhe raportuse në strukturat më të larta administrative.17

Duhet theksuar se sipas nenit 2 të këtij ligji(i cili përcakton objektin)“Ky ligj rregullon

marrëdhëniet ndërmjet konsumatorëve, nga njëra anë dhe prodhuesve, shitësve, furnizuesve e

ofruesve të shërbimeve, nga ana tjetër, si dhe përcakton të gjitha detyrimet që rrjedhin nga

marrëveshjet ndërkombëtare, që kane lidhje me interesat e konsumatorit”,nga përcaktimi rezulton

se objekti është më i gjerë në krahasim me ligjin e mëparshëm.

15 Ligji nr. 8192, datë 06.02.1997 “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 16 Raporti i BE-së për zhvillim 2016 17 Neni 49 i ligjit nr. 9902 dt: 17.04.2008, “Për mbrojtjen e konsumatorëve”

18

Gjithashtu hyrja në fuqi e këtij ligji erdhi edhe si rezultat i miratimit të Kushtetutës së vitit 199818

e cila në përmbajtje kërkon mbrojtjene të drejtave të konsumatorëve kjo në pjesën e të drejtave

sociale të çdo shtetasi19,elemet ky që ndikoi në shfuqizimimin e ligjit të mëparshëm si dhe

miratimin e një ligji të ri,por që nuk do të ishte i mjaftushëm për mbrojtjen e të drejtave të

konsumatorit arsye për të cilën në vitin 2008 miratohet ligji i ri20 i cili garanton një mbrojtje më

të plotë dhe të gjithanshme të të drejtave të konsumatorit ,gjithashtu afron një sër kushtet dhe

elementësh të cilët përcaktohen si kushte të padrejta në kontratat konsumatore,njëkohësisht

garanton një mbrojtje më efiçente institucionale të konsumatorit në rast të shkeljes së këtyre

kusheve ligjore,njëkohësisht vihet re koherenc mes aspektit proçedurial të këtij ligji më Kodin e

Proçedurave Administrative 21 si në pjesën proçeduriale ashtu edhe në të drejtën materjale të

garantuar nga ky ligj.

1.3.Aktet ndërkombëtare në mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta.

Sikurse është përmendur edhe më sipër aktet ndërkombëtare për mbrojtjen e konsumatorit

kundrejt kushteve të padrejta krahas Traktatit të Lisbonës akt i cili garanton mbrojtje në nivel

minimal22,Komuniteti Europian njëkohëshisht ka garantuar saksionimin edhe në nivel aktesh si

p.sh. Rregullorja 27/1995 /EEC akti i cili përcakton një mbrojtje minimlae kundrejt kushteve të

padrejta në kontratat konsumatore,akt të cilin edhe në ligjin aktual për mbrojtjen e konsumatorit e

gjejmë të pasqyruar në një sër aspektesh ,të cilat garantojnë mbrojtjen e konsumatorit.

Kjo Rregullore ka të përcaktuar shprehimisht se në cilat raste kushtet do të konsiderohet të padrejta

23si dhe cili duhet të jetë qëndrimi i shteteve kundrejt tyre ,gjithashtu nxiten shtetet që të mund të

18 Kushtetuta në formulimin dhe në përmbajtjen e saj u ndikua më së shumti nga praktika dhe e drejta nsërkombëtare,për të përcaktuar parimet bazë në mbrojtjen e të drejtave të shtetasve në përgjithësi si dhe të konsumatorit në veçanti. 19 Neni 59/c/d i Kushtetutës-1998 20Ligjin nr. 9902 dt: 17.04.2008, “Për mbrojtjen e konsumatorëve”

21 Me hyrjen në fuqi të K.PrA-ve (i ri) i cili specifikon parimin e ankimimit administrative dhe më pas atë gjyqësore ,kjo në rast të mos parashikimit të posa i cili specifikon parimin e ankimimit administrative dhe më pas atë gjyqësore ,kjo në rast të mos parashikimit të posaçëm të ligijt i cili mund të vetpërcaktoi se cila do të jetë proçedura fillestare që do të duhet të ndiqet fillimisht ajo administrative ,apo ajo gjyqësore 22Në respektim të sovranitetit të shetetve anëtare të BE-së është vendosur se aktet ndërkombëtare Traktati i Lisbonës do të përcaktoi një nivvel minimal të mbrojtes të të drejtave të sanksionuara në këtë akt ,kjo duke i lënë hapsirë shteteve anëtare në thellimin dhe sanksionimin më të plotë të të drejtave dhe detyrave të shtetasve të BE-së,kjo detyrë është përcaktuar edhe në nenin 9 të Direktivës 93/13/KEE të BE-së 23 Konkretisht në shtojcën 1,2,3 ku përcaktohet se cilat do të konsiderohen kushte të padrejta dhe cilat jo ,njëkohësisht përmenden edhe rastet përjshtimore nga kushtet e padrejta ,rast në të cilin tregtari shkarkohet nga përgjegjësia.

19

bejnë një zbatim sa më të plotë dhe të sakt të kësaj rregullore si në rastet e kushteve ,ashtu edhe

në rastet përjashtimore.

Gjithashtu një tjetër akt shumë i rëndësishëm juridik si dhe më tepër i detajuar për mbrojtjen e

konsumatorëve kundrejt kushteve të padreja ëshhtë edhe Direktiva 93/13/KEE akti i cili ka si

qëllim përafrimin e legjislacionim në shtetet anëtare për mbrojtjen e konsumatorit kundrejt

kushteve të padrejta24 gjithashtu ky akt përcakton edhe rastet në të cilat do të duhet që kjo direktiv

të mos zbatohet kjo pasi për rastet për të cilat nuk do të zbatohet kjo direktivë janë parashikuar

akte specifike komunitare të cilat rregullojnë çështje për të cilat kjo direktiv nuk gjen zbatim.

Element i rëndësishëm i këtij akti është fakti se kjo direktiv krijon detyrime për shtetet anëtare që

të mund të garantojnë proçedurialisht ,duke përcaktuar strukturat institucionale të nevojshme për

mbrojtjen kundrejt shkeljeve të kësaj directive gjithashtu përcaktohen edhe kushtet për

përcaktimin e kushteve të cilat do të quhen të padrejta25gjithashtu kjo Direktiv përcakton se

kushtet e padrejta do të duhet të vlerësohe edhe në raport me natyrën e sendit26,gjithashtu edhe

përdorimin e një gjuhe e cila është e thjeshtë dhe e kuptueshme për konsumatorët 27elemente këto

të cilat do të duhet të pasqyrohen në legjislacionin e brendshëm të shteteve anëtare,kjo për të

garantuar mbrojtjen gjithpërfshirëse të konsumatorit në çdo shtet të BE-së,elementi i gjuhës

paraqet rëndësi thelbësore edhe në praktikën e kontratave në Shqipëri kjo pasi nuk kanë qenë të

pakta rastet në të cilën për shkak të përdorimit të një gjuhe teknike janë firmosur kontrata në

përmbajtje të të cilave kushtet e padrejta ishin vendimtare në cënimin e të drejtave të

konsumatorit28

Por duhet theksuar se në këtë punim analiza krahasuse e legjislacionit të brendshëm dhe atij

Komunitar si dhe praktika institucionale e struktuarave administrative do të përcaktojnë praninë

si dhe reagimin e institucioneve kundrejt këtyre kushteve të padrejta në kontratat

konsumatore,edhe pse duhet theksuar se ligji aktual ,përcaktimet e kësaj Direktive i ka bërë pjesë

të tij arsye për të cilën edhe ligji në fuqi ka pësuar dy amendime të rëndësishmë si në rastet të cilat

do të konsiderohen kushte të padrejta edhe elementi sanksionues i cili mbart një rëndësi thelbësore

24 Neni 1 i Direktivës 93/13/KEE 25 Nei 3 i Direktivës 93/13/KEE 26 Nnei 4 i Direktivës 93/13/KEE 27 Neni 5 i Direktivës 93/13/KEE 28 Cënimi i të drejtave konsumaore realizohet edhe për shkak të natyrës juridike të kontratave konsumatore si dhe procedurës në të

cilën këto kontrata firmosen kjo duke passjellë kontrata konsumatore me kushte të padrejta.

20

condition sine qua non për zbatimin e ligjit per mbrojten e konsumatorit kundrejt kushteve të

padrejta në kontratat konsumatore.

1.4.Politikat e mbrojtjes konsumatore kundrejt kushteve të padrejta

Nga përkufizimi ligjor29 ,rezulton se konsumatori do të jetë çdo person fizik, që blen dhe përdor

mallra ose shërbime për plotësimin e nevojave të veta dhe jo për qëllime që janë të lidhura me

veprimtari tregtare, apo rishitjen e atyre mallrave, nga ky përkufizim rezulton se konsumatori

duhet të plotësoj nevojat individuale dhe nuk duhet të ketë qëllim përfitimin arsye për të cilën edhe

shteti duhet të garantoi një sër politikash të cilat mbrojnë qëllimin e konsumatorit i cili është

thellësisht individual dhe primar.

Mbrojtja e konsumatorëve, në thelb mbart nevojën për siguri,dhe garanci nevojë e cila vetëm me

politikat shtetërore mund të garantohet dhe të mbrojë konsumatorin ,kundrejt abuzimeve nga ana

e tregtarëve të cilët përkundrejt fitimit shpesh cënojnë të drejtat e konsumatorëve duke shkelur

ligjin dhe dëmtuar konsumatorin.

Mbrojtja e konsumatorëve nënkupton edhe mbrojtjen e plotë, gjithpërfshirëse dhe të drejtë të të

drejtave të konsumatorëve, si në sferën e arsimimit, edukimit, informimit, por edhe në sfera të tjera

dhe nga shkaqe, ndikime, veprime mashtruese, të cilët në përditshmërinë e konsumatorit, kanë

potencial të rrezikojnë dhe dëmtojnë jetën, shëndetin, ambientin dhe familjen e tij.30

Niveli i zhvillimit të të drejtave të konsumatorëve, është derivatë dhe rezultat i një zhvillimi të

cakturar ekonomiko-social të një vendi, çka mbart edhe domosdoshmërinë e një niveli të

kënaqshëm të demokracisë dhe kulturës së zbatimit të ligjit në një shtet,kjo pasi shtete si Shqipëria

të cilat hartojnë dhe miratojnë ligje shumë efiçente por që mbartin një kulturë të moszbatimit të tij

,janë të prirura që të mos i kenë efektet e menjëhershme të mbrojtjes ligjore që i ofrohet

konsumatorit.

Në thelb politikat shtetërore kanë për detyrë vendosjen e objektivave efiçente dhe produktive

institucioneve të ngarkuaran me zbatimin e ligjit për mbrojtjen e konkurrencës,kryerja e detyrave

29 Neni 3 pika6 e ligjit nr:9902/2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar. 30 Programi për mbrojtjen e konsumatorit 2016 – 2020-Tiranë

21

ligjore garanton efikasitet në mbrojtjen e një interesi publik I cili mbart edhe nevojshmërinë për

shmangien e efekteve negative të moszbatimit të ligjit dhe abuzimit të ndërrmarjeve në treg të cilat

kanë vetëm objektiv të tyre maksimizimin e fitimit dhe kjo realizohet shume lehtë në një shtet ku

institucionet janë shumë efiçente në hartimin e politikave për mobrojtjen e konsumatorit kundrejt

kushteve të padrejta por shfaqin inkompetencë në zbatimin e ligjit në praktikë kjo me efekte të

drejtëpërdrejta te konsumatori31.

1.5.Nevojshmëria për mbrojtje konsuamtore.

Në sistemin e ndërtuar mbi bazën e konsumit e cila është produkt i zhvillimit ekonomik të

gjithanshëm,por gjithashtu edhe garantimit të barazisë dhe lirisë të çdo shtetasi në zhvillimin e çdo

ideje e cila garanton zhvillim dhe mirëqënie por në kushtet kur konsumatori ndodhet në mundësi

zgjedhjesh të shumta ,dhe në sistemin e një konkurrence jo të plotë në treg domosdoshmërisht lind

nevoja për mbrojtjen e konsumatorit nga abuzimi me pushtetin që tregu i lirë i jep çdo tregtari kjo

për të aplikuar kushte jo të drejta në kontratat konsumatore.

Por cili është përkufizimi i konsimatorit,kush do të quhet konsumatorë dhe për pasojë edhe do të

gëzojë mbrojtje ligjore?Konktretisht ligji nr:9902/2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I

ndryshuar,përcakton se konsumator do të quhet “çdo person i cili blen ose përdor mallra apo

shërbime për plotësimin e nevojave vetjake, për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë

tregtare ose ushtrimin e profesionit32,nga ky përcaktim rezulton se konsumator mund të jetë çdo

person ,por pa përcaktuar çfarë natyre juridike ka ky person duke lënë evazive natyrën juridike të

përsonit që është subjet i ligjit për mbrojtjen e konsumatorit për pasojë në praktikë kjo krijon

paqartësi pasi kërkohet që ligjet të mund të kenë sinkron dhe koherenc terminologjike kjo për të

shmangur keqinterpretimet dhe keqzbatimet në praktikë.

Qartësimi i natyrës juridike të personit që quhet konsumtor është i domosdoshëm juridikisht,kjo

edhe pse nga përkufizimi perceprohet se trajtohet personi fizik , është detyrë e çdo ligj i cili

rregullon një marrdhëne juridike të caktuar të jetë i qartë në përkufizimet që përcakton,ndërkohë

31 Unfair Terms in Consumer Contracts, Standing Committee on Laë and Justice, NSW-September 2010. 32 Neni 3 pika6 e ligjit nr:9902/2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar.

22

që Direktiva 93/13/KEE bën një përcaktim të qartë të këtj koncepti juridik duke mos lënë hapsirë

për interpretime33

Në një sistem ekonomik ku kërkohet vullnet i fortë për të krijuar dhe zhvilluar një aktivitet

privat,dhe madje në disa sisteme shtetërore ku vështirësisa e krijimit dhe zhivillimit të një aktiviteti

ekonomik pengohet edhe nga politikat shtetërore ,krijohen premisat që subjektet operuese në treg

të drejtohen vetëm nga nevoja për maksimizimin e fitimit duke shkelur të drejtat e çdo konsumatori

dhe kjo me pasoja edhe në shëndet.

Por edhe pse shteti mund të hartojë ligje të cilat mbrojnë të drejtat e konsumatorit kundrejt kushteve

të padrejta madje duke qënë edhe në koherencë me acquie communiater, shtrohet pyetja se cili

është roli i konsumatorit34 në mbrojtjen e të drejtave të garantuara jo vetëm me ligj por në mënyrë

indirekte edhe me Kushtetutë35,a është ai i vetëdijshëm për këto të drejta?A ka konsumatori rol

aktiv në raport me praninë e kushtit të padrejtë në kontratën konsumatore?Dhe cili është qëndrimi

i institucioneve publike në garantimin e këryre të drejtave kjo për të shmangur aplikimin e kushteve

të padrejta në kontratat konsumatore?

Shpesh edhe për shkak të një kulture akoma jo të konsoliduar të qytetarit aktiv në mbrojtje dhe

denoncim të shkeljeve të të drejtave të shkeluara si në sektorin privat ashtu edhe në atë publik

ndodh shpesh që shkeljet janë të pa deklaruara dhe të pa ndjekura nga institucionet publike,për

pasojë edhe njohuria si dhe informacioni i konumatorit ( edhe pse prezumohet se me hyrjen në

fuqi të ligjit ekziston edhe detyrimi dhe përgjegjshmëria si për konsumatorin edhe për institucionet

përkatëse për zbatimin edhe për raportimin e çdo shkelje kundrejt konstatuarit),përsëri shifrat

dhe raportimet e shkeljes së të drejtave të konsumatorëve nga vetë konsumatorët janë shumë të

pakëta kjo pasi akoma nuk konsiderohet si një e drejtjë e fituar por si një “favor” që tregtari i bën

konsumatorit në rast të respektimit të ligjit ,ky perceptimi i gabuar krijonë kushtet për abuzim dhe

inefiçencë të ligjit për mbrojtjen e konsumatorit si dhe mungesë të aktivitetit të institucioneve të

ngarkuara për zbatimin e ligjit.36

33 Neni 2/a e Direktivës 93/13/KEE 34 Consumer proctetion,Competiotion and markets authority-UK-2015. 35 Neni 59/c i kushtetutës 1998 36 Politikat e BE për konsumatorët.

23

Por pavarësisht këtij fakti e drejta e konsumatorit duhet të garantohet përkundrejt kushteve të

padrejta për disa arsye:37

së pari : përgjegjshmëria sociale e subjekteve operuese në treg.

Subjektet operuese në treg kanë detyrimin e imponuar nga ligj të udhëhiqen nga norma etike

dhe morale jo në përfitim të padrejtë në dëm të konsumatorit,gjithashtu në shërbimin e interest

të konsumatorit dhe jo duke abuzuar me lirinë që të ofton konkurrenca e lirë në treg.

së dyti:përgjegjshmëria e konsumatorëve

Trajtimi i konsumatorëve në respektim të plotë të ligjit favorizon ndërgjegjësimin e tyre për

kërkimin e këtyre të drejtave në rast shkelje nga tregtarët,kjo madje mund të favorizoj

organizimin e konsumatorëvë në organizata privatë të cilat operojnë madje edhe medjatikisht

për deklarimin e çdo rasti të shkeljes së të drejtave të konsumatorëve të treg.

së treti:kënaqësia e konsumatorit

Mahatma Gandi në një nga deklarimet në komunikimin me ndërrmarjet të treg u

shpreh”trajtoni sa më mirë konsumatorët tuaj”kënaqja e konsumatorit është çelsi i suksesit

edhe për subjektet operuese në treg kjo pasi kështu garantojnë edhe vazhdimësinë edhe

jetëgjatësinë e veprimtarisë së tyre,por njëkohësissh edhe maksimizojnë fitimin e tyre,qëllim

për të cilin edhe këto subjekte marrin riskun të konkurrojnë në treg.

Së katërti:drejtësia scioale

Grantimi dhe zbatimi i ligjit për mbrojtjen e konsumatorit gjithashtu jep efektet e një drejtësie

sociale kjo duke balancuar nevojën e konsumatorit për të mira dhe shërbime me ambicjen e

tregtarit për të përfituar ,duke shmangur abuzimin e dy kahshëm si të tregtarit ashtu edhe të

konsuamtorit

Nga tërësia e këtyre arsyetimeve rezulton se e mbrojtja nga kushtet e padrejta në kontratat

konsumatore jo vetëm që garanton të drejtat e konsumatorit nga abuzimet e ushtruara nga tregtari

37 Consumer proctetion,Competiotion and markets authority-UK-2015.

24

por gjithashtu edhe nxit përfitimin e drejtë të tegtarëve të cilët edhe operojnë në treg kjo për

maksimizimin e fitimit.

Nga ana tjetër sa më shumë aktiv të jetë konsumatori në mbrojten e të drejtave ta njohura me ligj

,gjithashtu edhe sa më i informuar të jetë ai rreth të drejtave të tij aq më efiçent do të jetë ligji dhe

institucionet do të jenë edhe më të vetëdijshme për funksionin dhe më të gashme për zbatimin e

ligjit dhe akteve ndërkombëtare,kjo pasi ndërgjegjshmëria konsumatore si dhe organizimi në

struktura shoqërore për mbrojtjen e të drejtave ligjore garanton një zbatim sa më të plotë dhe të

gjithanshmë të ligjit dhe aktev ndërkmbëtare.

1.6.Përgjegjësia e konsumatorëve në mbrojtjen nga kushtet e padrejta

Konsumatori në treg në bazë të ligjit ka edhe përgjegjësinë për të qënë aktiv në mbrojtjen e të

drejtave të garantuara nga ligji kjo pasi është mënyra më efiçente për zbatimin e ligjit dhe

ndëshkimin e praktikave të cilat janë në shkelje të të drejtave të konsumatorit konkretisht ndër

mjetet ligjore për mbrojtjen kunderjt kushteve të padrejta,unë vëçoj dy të cilat mbartin rëndësinë

thelbësore në shmangien e praktikave kontaktuale të cilat praktikojnë kushtet e padrejta

konkretisht:

së pari:e drejta e informimit38

Konsumatori ka të drejtë të informohet rreth të drejtave kontraktuale si dhe kushteve pjesë

përbërëse të kontratës konsumatore gjithashtu ka detyrimin ligjor në deklarimin dhe vënien në

lëvizje të institucioneve administrative si dhe gjyqësore për sanksionimin e të drejtës si dhe

aplikimin e masave shtrënguse kundrejt subjekteve të cilat kanë aplikuar kushte të padrejta në

kontratën konsumatore

38 Neni 51/2 I ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar.

25

së dyti:e drejta e ankimit39

Konsumatori ka të drejtën që në rast shkelje të ligjit dhe aplikim të kushteve të padrejta

kontraktuale të mund të ankimoi praktikën kontraktuale të paligjshme në institucionin

administrative kompetent Komisioni për mbrojtjen konsumatore.

Këto të drejta (të cilat nuk janë shteruese) luajnë rol të rëndësishëm në respektimin e ligjit në

kushtet kontraktuale konsumatore, duke garantuar respektimin e të drejtave të konsumatorit ,si dhe

duke vendosur tregtarët në kushte obliguse për respektimin e ligjit kjo duke pasur parasysh edhe

masat shtrënguese të aplikura si nga organet administrative ashtu edhe nga ato gjyqësore kjo me

qëllim garantimin e zbatimit të ligjit.

Një element shumë i rëndësishëm konraktual është vullneti për të lidhur këtë kontratë ,element ky

i cili në rast të kontratave konsumatore është i cunguar kjo pasi që vullneti të jetë i plotë dhe i qartë

kërkon informacion të plotë për tu formuar dhe në kontratat konsumatore kjo për shkak të natyrës

juridike të këtyre kontratave informacioni është jo i plotë dhe për pasojë edhe vullneti do të jetë i

cunguar për shkak se njoja e plotë dhe informimi i plotë gjithmon realizohet në një moment juridik

të më vonshmë nga momenti i firmosjes së kontratës pra jemi në një situatë post factum ku

vullneti i konsumatorit gjithmon konsolidohet pas firmosjes së kontratës ,arsye për të cilën edhe

ligji por edhe aket ndërkombëtre kërkojnë garanci të mjaftueshme për vendicimin e të drejtës dhe

të dëmit të shkaktuar kjo për shkak të mirëbesimit (element thelbësor i këtyre kontratave dhe

faktorizues në firmosjen e këtyre kontratave)gjithashtu firmosjes së këtyre kontratave

konsumatore në kushte jo të përshtatshme për formimin e vullnetit të brendeshëm kjo pasi edhe

koha është e shkurtër për formimin e një vullneti të plotë për pranimin dhe firmosjen e kontratës.40

Për sa më sipër e drejta e informimit edhe ajo e ankimimit përbëjnë thelbin dhe garancinë më të

plotë për mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushtëvë të padrejta ,por që këto të drejat të

realizohen kerkohet ndërgjegjësim i plotë i konsumatorit për të drejtat dhe për proçedurën sa më

39 Neni 56/1 I ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar 40 AMARILLIDE GENOVESE-Contratti di massa e contratti del consumatore-“Il problema dell’adesione a contratti

predisposti”.2013

26

të thjeshtëzuar që mund të garantoj ligj në mënyrë që e drejta të mos shkelet ose në të kundërt të

shpërblehet dëmi.

27

KREU II

KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT KONSUMATORE DHE VEPRIMTARIA

INSTITUCIONALE

2.1.Kuptimi i kontratave konsumatore ,dhe Direktiva 93/13/KEE.

Nocioni i kontratës rrejdh nga përmbajtja e Kodit Civil i cili përcakton kontratën si një veprim

juridiki i bazuar mbi vullnetin e lirë të subjekteve që janë palët në kontratë 41,kjo pavarësisht

objektit të kontratës,domosdoshmërisht në sistemin ligjor ku faktor vendimtar është liria e vullnetit

të palëvë,kontrata është veprimi juridik i cili organizon dhe formalizon çdo veprim juridiko-civil

të çdo subjekti të së drejtës42 ,(kjo nga pikpamja ligjore )me elementin formal të saj (por jo vetëm)

prodhon efektet ligjore të dëshiruara ose të padëshiruara kjo në rastin kur janë kryer veprime

juridike të cilat kanë për pasojë pavlefshmërinë absolute43 apo atë relative44 të veprimit juridik.

Kontrata si një forëm ligjore e organizimit të çdo veprimi juridik dypalësh ose shumë palësh mbart

detyrime dhe të drejtat e palëve të cilët angazhohen dhe bien dakortë të respektojnë kushtet

specifike të nënshkruara në kontratë ,duke nënvizuar njëkohësishtë edhe sanksionet në rast

mosrespektim të detyrimeve kontraktuale çka shoqërohet gjithmonë me shpërblimin e dëmit

shkaktuar palëve për shkak të mos respektimit të kontratës.45

Zhvillimet e shekullit të XX-të kanë krijuar kushtet dhe premisat ku kontratat konsumatore të

krijohen dhe zhvillohen ndryshe si në formë ashtu edhe në përmbajtje ,gjithashtu edhe proçedura

e njohjes dhe firmosjes së kësaj kontrate është e ndryshme nga ajo standartja e njohur dhe

parashikuar nga Kodi Civil,domosdoshmërisht kontratat standarte ku të drejtat dhe detyrimet

penalitetet,dhe përjashtimet janë parashikuar dhe hartuar në mënyrë unilaterale nga njëra palë

,gjithmonë e më tepër mer një rol të rëndësishëm forma e transaksionit ekonomiko-financiar,kjo

duke shkurtuar kohën për pranimin dhe firmosjen e kontratës ,duke krijuar kushte të favorshme

41 Neni 660,663 I Kodit Civil 42 C. CASTRONOVO, “Introduzione”, in “Principi di diritto europeo dei contratti”, Milano, 2001 43 Neni 92 i Kodit Civil i R.SH.miratual me ligjin nr.7850, datë 29.7.1994 44 Neni 94 i Kodit Civil i R.SH.miratual me ligjin nr.7850, datë 29.7.1994 45 Shpërblim dëmi kontraktual neni 698 i Kodit Civil i R.SH.miratual me ligjin nr.7850, datë 29.7.1994

28

për qarkullimin më të shpejt të produktit ,por nga ana tjetër duke krijuar një risk konstant për

konsumatorin i cili është praktikisht i detyruar të pranoj formën dhe proçedurën atipike të lidhjes

së një marrdhënie juridike.46

E drejta konsumatore duke qenë se në themel ka vullnetin e lirë të palëve për të përfituar shërbime

dhe të mira të dyanshme ,të ndërsjellta dhe të domosdoshme, ratio juris i ligjit ka rregulluar sjelljen

e çdo subjekti si konsumatorit ashtu edhe tregtarit ,këtë marrdhënie juridike ja ka nënshtruar

efekteve që sjell kontrata si akti i vetëm civil i cili rregullon marrdhëniet juridiko-civile,kjo duke

respektuar si kushtet ashtu edhe efektet që sjell lidhja e kontratës .

Gjithashtu një tjetër qëllim se përse legjislatori ka vedosur të rregulloj sjelljen konsumatore me

kontratë dhe jo me një tjetër akt juridiko-civil siç mund të jetë një deklaratë noterjale lidhet

sidomos me pasojat juridike që sjell kontrata ,pasoja të cilat janë reale ,dhe të rregulluara në Kodin

Civil 47kjo pavarësisht faktit se nëse këto kontrata janë tipike apo atipike,pikërisht për të mbrojtur

palët në kontratën konsumatore dhe për ta bërë të detyrushëm vullnetin e palëve në mënyrë të

ndërsjellt ligji për mbrojtjen konsumatore ka parashikuar rregullimin e kësaj marrdhënie juridiko-

civile nën termin kontratë konsumatore,duke i dhënë të drejtën konsumatorit që të mund të mbroj

të drejtën e tij nga pikpamja proçeduriale me padi ,ç’ka kërkon investim të gjykatës në këtë

çështje,duke njohur kështu të gjitha efektet që njeh padia.

Por gjjithashtu edhe për të lehtësuar edhe qarkullimin juridiko-civil ku këto kontrata tashmë

formohen në respektim të ligjt për mbrojtjen konsumatore dhe palët vetëm firmosin arritjen e

marrëveshje mes tyre.

Njëkohësisht edhe Direktiva 93/13/KEE bën të njëjtin përcaktim dhe rregullim të kontratave

konsumatore në rastin e kushteve të padrejta ,kjo duke konsideruar faktin se këto forma kontratash

janë shumë të përhapura dhe përbëjnë praktikën në një sër mardhëniesh juridiko-civile arsye për

të cilën edhe kjo Direktiv ka bërë një përcaktim të qartë të përcaktimit dhe evidentimit

46 A mettere in rilievo la matrice economica del fenomeno giuridico della contrat-tazione di massa è F.

GALGANO ,Diritto ed economia alle soglie del nuovo millennio in Contr. e impr 2000, 196.

47 Neni 690-704 i Kodit Civil i R.SH.miratual me ligjin nr.7850, datë 29.7.1994

29

shprehimisht të kushteve të cilat do të konsiderohen të padrejta ,gjithashtu rregulimi e kësaj

marrdhënie juridike e ka përcaktuar nën termin kontrate dhe jo një tjetër akt komunitar.

Gjithashtu duhet theksuar se arsyet që ishin determinante për miratimin e kësaj Direktive nga

Komuniteti Europian ishte nga njëra anë mbrojtja e të drejtave të konsumatorëve por gjithashtu

edhe nga ana tjetër mbrojtja e konkurrencës në treg pasi kujtomë se në vitin 1993 kur është miratur

kjo Direktive përkon me nevojën për krijimin e një tregu të përbashkët si dhe me domosdoshmërinë

për të shmangur abuzimet në raport me të drejtata e konsumtori në BE,gjithashtu detyrën për

garantimn dhe mbrojtjen e më tejshme të të drejtave të konsumatorit Direktiva përcakton se ja lë

në dorë shteteve, duke vendosur kështu vetëm një nivel mbrojtje minimale të këtyre të drejtave

në raport më kushtet e padrejta në kontratat konsumatore48

Gjithashtu Direktiva bën përjashtim kunderjt akteve si kontratat në lidhje me punësimin, kontratat

që kanë të bëjnë me të drejtat e trashëgimisë, kontratat që lidhen me të drejtat sipas ligjit familjar

dhe kontratat lidhur me themelimin dhe organizimin e shoqërive tregtare ose marrëveshjeve të

partneritetit,kjo krahas faktit se këto janë marrëdhënie të cilat rregullohen me ligje të posaçme të

sheteve anëtare,por edhe objekti i këtyre marredhënieve juridike paraqet raio të cilat nuk mund

të rregullohen me kontrata të ngjashme me kontratat konsumatore.

Por cila është mënyra dhe kushtet e lidhjes së kësaj kontrate dhe në cilat raste ajo është e dëmshme

për konsumatorin?Direktiva ka përcaktuar se cilat do të jenë palët në këtë kontrat konsumatore si

dhe bën një përkufizim të plotë të nocionit tregtar dhe konsumatorë,dhe konkretisht përcakton se

tregtarë do të quhet “çdo person fizik ose juridik i cili, në kontratat e mbuluara nga kjo direktivë,

po vepron për qëllime që lidhen me tregtinë e tij, biznesin ose profesionin, qoftë në pronësi publike

ose në pronësi private” 49,gjithashtu edhe për nocionin e konsumatorit kjo direktivë bën një

përcaktim të plotë dhe të qartë duke përcaktuar se konsumatorë do të quhet“çdo person fizik i cili,

në kontratat e mbuluara nga kjo direktivë, po vepron për qëllime që janë jashtë tregtisë së tij, të

biznesit ose profesionit”50 përcaktim i cili është adoptuar jo plotësishtë edhe nga ligji shqiptarë i

cili ka përcaktuar se palët në ato që quajmë kontrata konsumatore kanë një status dhe përkufizim

që përbën përjashtim nga rregulli i përgjithshëm arsye për të cilën edhe është rregulluar nga një

48 Neni 9 i DIrektivës 93/13/KEE 49 Neni 2/a i Direktivës 93/13/KEE 50 Neni 2/b i Direktivës 93/13/KEE

30

ligj i posaçëm ,në këto kontrata palët janë tregtari dhe konsuamtori të cilët nëpërmjet vullnetit të

tyre krijojnë, ndryshojnë ose shuajnë një marrëdhënie juridike në lidhje me mallra apo shërbime

të ndryshme në treg.

Ndërsa termi konsumatorë e gjejmë të përcaktuar më sipër termi ‘tregtar’ përjufizohet “si çdo

person fizik ose juridik, i cili vepron për qëllime që lidhen me veprimtarinë e tij ekonomike,

tregtinë, biznesin, zanatin ose profesionin, si dhe cilido, që vepron në emër ose në interes të

tregtarit “ kjo kontratë e lidhur në përputhje me ligji, ashtu si çdo kontratë tjetër, si rregull ka

forcën e ligjit për palët,51 pra nga sa vihet re edhe ligji ka bërë një përcaktim të ngjashëm të nocionit

tregtar dhe konsumatorë.

Nga ana tjetër kontratat konsumatore janë rregulluar me një ligj të veçantë jo vetëm për shkak të

rëndësisë që mbartin por edhe për shkak të efekteve juridike që ato sjellin ,këto kontata kanë si

qëllim mbrojtjen dypalëshe si të konsumatorit ashtu edhe të tregtarit por ratio se përse

konsiderohen kontrata konsumatore qëndron në faktin se synojnë garantimin e të drejtave të

konsumatorit përkundrejt abuzimeve të tregtarit,gjithashtu edhe për faktin se konsumatori e lidh

këtë kontrat për shkak nevoje objektive vetjake,arsye për të cilën edhe Direktiva ka përkufizuar

një mbrojtje më të plotë të të drejtave të konsumatorit duke përcaktuar shprehimisht rastet se kur

një kusht kontraktual do të konsiderohet i padrejtë.

Duhet theksuar se këto kontrata janë tashmë nga praktika të standartizuara dhe të zbatueshme në

çdo transaksion që ka për palë konsumatorin,si të tilla konsumatori vendoset përballë zgjedhjes

së detyrueshme të përfitimit ose jo të shërbimit ose sendit,kjo duke e përjashtuar plotësisht nga

proçesi i përcaktimit të kushteve përbërëse të kontratës praktikë e cila krijon kushte favorizuse për

përcaktimin e njëanshëm të kushteve të kontratës dhe për pasoje për abuzimin me këto kushte.52

Avantazhet e kushteve standarte në kontratat standarte qëndron në faktin se, subjektet në treg me

anë të kësaj praktike kontraktuale arrijnë që të shmangin mosmarrëveshjet gjithashtu kanë

51 Neni 690 i Kodit Civil i Kodit Civil i R.SH.miratual me ligjin nr.7850, datë 29.7.1994

52 Legjislacioni për mbrojtjen e konsumatorit- Shpjegues për praktikat e padrejta tregtare Shpjegues për kushtet e padrejta në kontrata-Tiranë 2015.

31

mundësi të parashikojnë rezultain duke u përpjekur të shmangin dështimin ,por gjithashtu edhe

duke kërkuar të maksimizojnë fitimin.53

Ndërkohë nuk mund të thuhet e njëjta gjë për konsumatorët të cilët edhe pse trajtohen në kushte

barazie me tregtarët në treg,kjo një barazi formale kjo pasi janë palë në një kontaratë ,ata nuk janë

pjesë aktive e hartimit dhe përpilimit të kushteve të këtyre kontratave çka i vendos ata jo në kushtë

të barabarta në lidhje me përcaktimin e kushteve kotratuale,ky pozicion praktikisht konsumatorët

i vendos përball dy zgjdhjesh ose pranimin ose mospranimin e kontratës ,por ata nuk kanë

praktikisht mundësinë të negocjonë kushtet e kontratës ,çka do të thotë pozicion i pabarabartë me

tregtarin në treg.

Gjithashtu Direktiva i ka dhënë përparësi edhe natytrës së mallit element ky i cili është vendimtarë

në përcaktimin nëse kemi të bëjmë me kushte të padrejta ose jo ,kjo pasi natyra e malli përcakton

edhe kushtet mbi të cilat do të ndërtohet kontrata gjithashtu edhe krijon kushtet për të bërë të

mundur që konsumatori të mund të gëzojë mbrojtje ligjore në rast të cënimit të të drejtave të

garantuara nga ligji dhe Direktiva54

2.2.Analiza e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore dhe Direktiva 93/13/KEE

Direktiva 93/13/KEE ka përcaktuar rregullat bazë për praninë e kushtit të padrejtë në kontratat

konsumatore për përcaktimin dhe vlerësismin e një kushti të padrejtë përdor elementin kushtëzues

në qoftë se ku evidentohen kritetet për pranin e një kushti të padrejtë në kontratat konsumatore

ku sipas së cilës kushti do të konsiderohet i padrejtë nëse nuk është negociuar në baza

individuale55dhe në kundërshtim me rregullat e mirëbesimit krijon një pabarzi domethënëse në të

drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga kontrata e palëve, dhe kjo pabarazi është në dëm të

konsumatorit.

Domosdoshmërisht kjo Direktiv garanton mbrojtje të çdo konsumatori në rastin kur kemi praninë

e këtyre elementëv në kontratat konsumatore kjo pasi një nga elementët thelbësorë të proçesit për

53 Unfair contract terms guidance Guidance for the Unfair Terms in Consumer Contracts .UK-September 2008 54 V. ROPPO, Parte generale del contratto, contratti del consumatore e con tratti asimmetrici, cit., 683,2009.

55 Neni 3 iDirektivës 93/13/KEE

32

lidhjen e kontratës është pikërisht faza parakontraktore ku palët kanë mundësinë që të mund të

shqyrtojnë çdo aspekt të kontratës përfshirë këtu edhe kushtet por në rastin kur kjo fazë mungon

konsumatori është thelbësish i ekspozuar ndaj kusheve kontraktuale të cilat janë të pa negociuara

më parë dhe për më tepër janë të njëanshme si dhe në dëm të konsumatorit,kjo pikërisht për shkak

të faktit se në këto tip kontratash mungon faza parakontraktore e cila shërben për konsolidimin

e vullnetit të palëve si dhe për marrjen e një vendimi në njohuri të plotë të kushteve,kjo krijon

kushtet që tregtari të mund të “abuzoi”56me kushtet e përfshira në kontratë kjo duke shkaktuar

dëm kundrejt konsumatorit,arsye për të cilën kjo Direktivë ka trajtuar tërësinë e elementeve të cilat

duhet të jenë të pranishme për evidentimin e një kushti të padrejtë në kontratat konsumatore.

Duhet theksuar se edhe ligji për mbrojtjen e konsumatorëve i vitit 2003 kishte një sër mangësish

në trajtimin dhe mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kontratave të hartuara më parë dhe të cilat

konsumatori është i detyruar për shkak të dinamikës të mund ti firmos pa qënë në djeni të plotë

rreth përmbajtjes së tyre si dhe pa pasur mundësinë e negocimit të tyre më pas sikurse vihet re këto

janë kontrata të cilat janë atipike të cilat nuk pajtohen me një sër elementësh të domosdoshëm të

parashikuar nga Kodi Civil57 dhe nëse nuk do të ishte parashikuar në mënyrë specifike në ligj si

dhe nëse nuk do të ishte rregulluar kjo praktikë e cila vjen si rrezultat i dinamikës së vazhdueshme

të ekonomisë dhe të tregut ,atëher do të mund të arrihej në konkluzionin ligjor se këto kontrata

për aq kohë sa nuk respektojnë fazat kontraktuale si dhe formën e parashikuar në Kodi Civil do

të kishin efekt juridik nul58 për palët ,çka edhe do të përbënte një pengesë të vazhdushme për

dinamikën e të tregut dhe formave të tij të reja të shfaqjes së vullnetit ,ku në themel të së cilave

qëndron parimi i liris së vullnetit dhe detyrimit ligjor që vetëm të përcaktoi se kur kjo shfaqje

vullneti është e ligjshme dhe kur ajo është jo e ligjshme.

Ndërkohë në ato raste kur vullneti i shfaqur në formën e një veprimi juridik paraqet rëndësi për të

tretët ligji gjithashtu duhet të rregulloi edhe formën si dhe proçesin e njohjes së këtij vullneti të

tretëv,kjo për të garantuar mbrojtjen e të drejtave të tretëve,arsye për të cilën edhe u pa e

domosdoshme hartimi i një ligji i cili do të duhej të ishte konform Direktivës 93/13/KEE,kjo për

të rregulluar një marrdhënie kontraktuale e cila për nga natyra dhe dinamika e saj është e “shpejt”

56 P. PERLINGIERI, Nuovi profili del contratto,- 2001, fq.243. 57 Neni 664-680 Kodi Civil miratuar me ligjin nr:7850 dt:29.07.1994 i ndryshuar. 58 Neni 686 Kodi Civil miratuar me ligjin nr:7850 dt:29.07.1994 i ndryshuar.

33

dhe si e tillë kërkon një rregullim të shpej por të drejtë pa shkelur të drejtat e konsumatorit dhe

duke shmangur çdo dëm që konsumatorit mund ti vij nga kjo kontratë konsumatore.

Arsye për të cilën kushet e padrejta në kontratat konsumatore mund të kenë natyrë të ndryshme

juridike kjo në saj të llojit të kontratës konsumatore si dhe në varësi të objektit të kontratë, ligji

për mbrojtjen konsumatore ka përcaktuar parimet bazë mbi të cilat mund institucionet

administrative ose ato gjyqësore të konkludojnë se jemi përpara një kushti të padrejtë kontraktual.

Konkretisht në bazë të Direktivës59 dhe ligjit për mbrojtjen konsumatorëve do të jemi përpara një

kushti të padrejtë kontraktual nëse:

Kushti i padrejt nuk ka qënë negociuar veçmas

Kushti është i padrejt nëse shkaktojnë pabarazi në të drejta dhe detyrime mes palësh në

në dëm të kosumatorëve.

Nëse në nënshkrimin e kushtit të padrejtë është pranija e mirëbesimit

2.2.1.Kushtet e padrejta nuk duhet të kenë qënë negociuar veçmas

Kushti jo i negociuar veçmas pra mungesa e fazës parakontraktore përbën një nga kushtet në

prezenc të së cilës një kusht do të konsiderohet i padrejtë ,Direktiva e veçon mungesën e negocimit

pikërisht për shkak të faktit se falë kësaj mungese kontratat do të konsiderohen konsumatore si dhe

do të jenë objekt i Direktivës dhe i ligjit të brendëshëm, konkretisht Direktiva përcakton se një

term gjithmonë do të konsiderohet si jo i negociuar individualisht, kur ai ka qenë hartuar më parë

dhe konsumatori për këtë arsye nuk ka qenë në gjendje të ndikojë në përmbajtjen e kushtit,

veçanërisht në kontekstin e një kontrate standard të para formuluar.60

Element ndikues në vlerësismin e një kushti të padrejtë është pikërishtë mungesa e mundësisë së

konsumatorit për të ndikuar në përmbajtjen e kushtit arsye për të cilën edhe efekti i saj është në

59 Direktiva 93/13/KEE, 60 Neni 3/2 e Direktivës 93/13/KEE.

34

shkelje të të drejtave të konsumatorit dhe me pasojë shkaktimin e një dëmi i cili duhet të

shpërblehet nga tragtari

Në rastin kur tregtari pretendon se një kusht standard ka qenë i negociuar veçmas, barra e provës

në këtë drejtim do të jetë detyrë e tij 61,duke garantuar kështu mbrojtje për konsumatorin Direktiva

vendos detyrimin e provueshmërisë së faktit nëse kushti është negociuar veçmas këtë e vendos si

detyrim të tregtarit duke shkarkuar nga përgjegjësia konsumatorin dhe duke lehtesuar

proçedurialisht pozitën e tij juridike.

Në kontratat konsumatore janë një sër kushtesh të cilat për shkak të objektit të kontratës nuk janë

negociuar veçmas,kjo pasi vetë natyra juridike e kontratës nuk e mundësonte

negocimin,domosdoshmërisht mungesa e negocimit mund të ketë lehtësuar nënshkrimin e

kontratës ,dhe më pas mund të rezultoi që kushtet e panegociuara mund të kenë dëmtuar rëndë

konsumatorin.

Në këtë rast konsumatori mund të kundërshtojë vetëm për ato kushte të cilat nuk janë negociuar

veçmas, ose ato kushte të cilat njihen si kushte standarde62, pra janë të njëjta në të gjitha kontratat

që një tregtar lidh me konsumatorët, pasi synojnë të disiplinojnë në mënyrë uniforme marrëdhënie

kontraktore të caktuara,gjithashtu janë pikërisht këto kushte të cilat janë të hetueshmë si nga

institucionet administratve ashtu edhe nga ato gjyqësore,kjo pikërisht për shkak të faktit që

konsumatori është prezumuar se ka nënshkruar duke mos qënë pjesë aktive e negocimit dhe

përpilimit të kushteve të kontratës,pasoj e së cilës është edhe trajtimi i kushteve të padrejta

kontraktuale.

E kundërta e kësaj situate(sipas ligjit)shkakton pamundësinë juridike të konsumatorit për ankim

kjo në rastin ku konsumatori ka qënë pjesë aktive e negocimit dhe përpilimit të kusheve

kontraktuale në këtë situatë në rast ankimi nga konsumatori për praninë e kushtit të padrejtë në

kontratën konsumatore barra e provës i përketë tregtarit i cili duhet të provoj se kushti është

negociuar veçmas.

Po në rastin kur mund të jetë negociuar një kusht i caktuar i kontratës por jo kontrata në tërsi a

mund konsumatori të ankimohet cënimi i shkaktuar nga kushti i padrejtë në kontrata

61 Neni 3/2 e Direktivës 93/13/KEE. 62 Neni 28/2 i ligji nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”I dryshuar

35

konsumatore?Vetëm nga fakti që kontrata konsumatore është standarte përbën një shkak të

mjaftueshmë për hetim admininstrativ apo gjyqësorë63, domosdoshmërisht ky kontroll do të

ushtrohet mbi pjesën tjetër të kontratës e cila nuk i është nënshtruar negocimit dypalësh duke qenë

se këto kushte kontraktuale janë produkt i vullnetit vetëm të një pale, atëherë ato do të jenë pjesë

e shqyrtimit administrative ose gjyqesore.

Por a prezumohet në mirëbesim konsumatori edhe kundrejt dy elementeve thelbësorë të kontratës

sikurse është çmimi dhe objekti i kontratës?Këto dy elemene janë kushte thelbësore të lidhjes së

kontratës dhe si të tilla, ato ndikojnë në formimin e vullnetit të konsumatorit për të lidhur kontratën,

arsye për të cilën edhe prezumohet se kushte të tilla janë pasojë e vullnetit të plotë dhe të lirë të

palëve.

Të qënurit kusht thelbësor në lidhjen e kontratës mbart edhe efektin e përjashtimit nga vlerësimi

i padrejtësisë së kushtit, por që të gëzojnë këtë efekt ligjorë kërkohet transparencë,64 çka do të thotë

se konsumatori duhet të ketë të qartë efektet ekonomike të sendit ose shërbimit të përftuar

gjithashtu konsumatori duhet të ketë mundësinë të parashikojë pasojat dhe pozitën ekonomike, në

të cilën vendoset në një kohë afatgjatë pas lidhjes së kontratës.

Por në rastin kur këto kushte janë të paqarta dhe jo transpartente a do të garantohet mbrojtje për

konsumatorin ?Domosdoshmërisht konsumatori në kushtet e mirëbesimit e ka të vështirë të mund

të evidentoi shkeljen e të drejtave që sjell nënshkrimi i kontratës në të cilën kushtet thelbësore janë

jo të qarta ose jotransparente ,dhe në këtë rast dëmtimi i konsumatorit është i pashmangshëm ,në

këto kushte ligji nuk mund ta lërë pa mbrojtje konsumatorin por atij i jepet e drejta e ankimit në

rast se këto kushte thelbësre të kontratës kanë qënë jo të qarta për konsumatorin dhe zgjidhja e tij

është sugjestionuar nga sjellja e tregtarit e cila ka prirjen të mund të përfitoi qoftë edhe në shkelje

të të drejtave të konsumatorit.

Jurisprudenca e GJED-së në analizen e kushtit të padrejt të panëgociuar

Mungesa e negocimit të kushtit automatikisht bën të aplikueshme ligjin dhe Direktivën si një

bazë e mjaftueshme ligjore për mbrojtjen e të drejtave të cënuara ,por edhe për konsumtorin

63 Neni 55 I ligjit nr”9902 dt”17.04.2008””Për mbrojtjen e konsumatorëve”I ndryshuar. 64 Unfair Terms in Consumer Contracts Regulations 1999, United Kingdom, and the Fair Trading Act 1999, Victoria

36

garantimi dhe mbrojtja e të drejtave nuk duhet të jetë e kushtushme dhe quasi e parealizueshme

procedurialisht kjo në rastin kur praktikisht e drejta e ankimimit bëhet e pamundur për shkak të

kostos dhe pamundësisë objektive kjo në rastin kur institucioni për zgjidhjen e konfliktit do të jetë

Gjykata ku tregtari ka selinë ose qëndrën e tij në fakt ky element u shqyrtua nga GJED-së në vitin

200065 ku gjykata në analizë të fundit të rastit në të cilin tregtari kishte vendosur si kusht

kontraktual detyrimin për shqyrtim të çdo ankese nga Gjykata e Barcelonës vend ku tregtari kishte

edhe selinë e tij.

Kjo u trajtua si kusht i padrejt ,pasi ishte detyrim i tregtarit njoftimi i mëparshëm i konsumatorit

për përcaktimin se cila gjykatë do të kishte juridiksion në shqyrtimin e çdo ankese,si dhe

mosrealizimi i këtij detyrim dhe përfshirja në kontratë si një kusht të panegociuar me parë,çënon

të drejtën e ankimit të konsumatorit kjo pasi praktikisht bëhet e parealizueshme e drejta e ankimit

si dhe nga ana tjetër ndjekja e seancave gjyqësore në qytetin e Barcelonës e shkakton një rritje të

kostos së konsumatori për të ndjekur në mënyrë të vazhdueshme seanct gjyqësore.

Gjithashtu gjykata përcakton se “në rastin e mosmarrëveshjeve në lidhje me sasi të kufizuar të

parave, shpenzimet që lidhen me e konsumatorin ,mund të jetë një pengesë dhe do të shkaktojë atë

që të heq dorë nga ndonjë mjet juridik apo mbrojtjes, një kusht i tillë në këtë mënyrë bie në

kategorinë e termave të cilat kanë objekt ose efektin e përjashtimit ose pengojnë të drejtën e

konsumatorit të ndërmarrë veprime ligjore,”66 kategori të përmendura në nënparagrafin (q) të

paragrafit 1 të Shtojcës së Direktivës”,gjithashtu gjykata përcakton se kur një klauzolë

juridiksioni është përfshirë, pa u negociuar individualisht, në një kontratë ndërmjet një

konsumatori dhe tregtarit brenda kuptimit të Direktivës dhe ku ajo i jep juridiksion ekskluziv mbi

një gjykatë në juridiksionin territorial të cilit tregtari e ka vendin e tij kryesor të biznesit, ajo duhet

të konsiderohet si e padrejtë brenda kuptimit të nenit 3 të Direktivës për aq sa ajo shkakton, në

kundërshtim me kërkesat e mirëbesimit, një çekuilibër të rëndësishëm në të drejtat dhe detyrimet

e palëve që rrjedhin sipas kontratës, në dëm të konsumatorit67.

65 Océano Grupo Editorial SA v Rocio Murciano Quintero , Salvat EDITORES SA v José M. Sánchez Alcón Prades ,José Luis Copano Badillo , Mohamed Berroane , Emilio Viñas Féliu -2000 66 Kategori të përmendura në nënparagrafin (q) të paragrafit 1 të Shtojcës së Direktivës 93/13/KEE

67 Océano Grupo Editorial SA v Rocio Murciano Quintero , Salvat EDITORES SA v José M. Sánchez Alcón Prades ,José Luis Copano Badillo , Mohamed Berroane , Emilio Viñas Féliu -2000

37

Madje gjykata përcakton nevojshmërinë dhe gadishmërinë e shteteve anëtare që të mund të

hartojnë akte ku kushtet të cilat do të konsiderohen të padrejta të mund të publikohen dhe të

krijohen kushte që ky akti të mos jetë shterues por të jetë përcaktues dhe referues për çdo kontratë

të ardhshme e cila duhet të hartohet në respektim të plotë të të drejtave të konsumatorëve kjo për

të shmangur përsëritjen e rasteve të ngjashme të cilat duhet të shqyrtohen nga gjykata ,por

njëkohësisht të mund të shmangen shpenzimet e tepërta nga konsumatorët dhe strukturat

administrative të mund të vendosin për çështjet pa qenë nevoja për shqyrtim në Gjykatë ,kjo duke

krijuar edhe një ekonomi gjyqësore të nevojshme për gjykatat e shteteve po edhe për GJED-së.68

2.2.2.Kushti është i padrejtë nëse shkakton pabarazi në të drejta dhe detyrime mes

palësh në dëm të kosumatorëve

Është i dukshëm fakti se pozita e pabarabartë mes tregtarit dhe konsumatori krijon kushte të

favorshme që kjo pabarazi të reflektoi në përmbajtje të kontrataës konsumatore ,gjithashtu duke

pasur prezent edhe faktin e presionit të vazhdueshëm të tregut ,si dhe nevojën për maksimizimin

e fitimit prania e kushteve të cilat krijojnë pabarazi në të drejta dhe detyrime mes palësh dhe në

dëm të konsumatorit krijon detyrimin për mbrojtjen e këtyre të drejtave dhe shmangien e

shkaktimit të dëmit kundrejt konsumatorit si pala më e ekspozuar ndaj rrezikut të cënimit të të

drejtave të tij.

Domosdoshërisht pozita më e favorshme e tregtarit në kontratat konsumatore të cilat për nga natyra

janë kontrata unilaterale shmangin njohjen e plotë dhe të saktë të konsumatorit rreth efekteve që

krijojnë kushtet në përmbjatje të kontratës ,arsye për të cilën edhe Direktiva69ka përcaktuar si

evidentim të kushti dhe përcaktimin e tij si të padrejtë në rastin kur pasoja juridike që kushti i

kontrtës konsumatore përmban krijon pabarazi vetëm në të drejta dhe detyrime mes palësh,

gjithashtu kërkohet që kjo asimetri në të drejta dhe detyrime të krijoji për konsumatorin dëm dhe

në këtë rast në respektim të parimit të së drejtës civile dëmi që mund ti vij konsumatorit duhet të

përllogaritet duke pasur parasysh dëmin real dhe fitimin e munguar70 që konsumatori ka pësuar

68Aktgjykimi i Gjykatës së 27 qershorit 2000. - Océano Grupo Editorial SA v Rocio Murciano Quintero (C-240/98) dhe Salvat EDITORES SA José,M. Sánchez Alcón Prades (C-241/98), José Luis Copano Badillo (C -242 / 98), Mohamed Berroane (C-243/98) dhe Emilio Viñas Féliu (C-244/98).paragrafi 24,26 i vendimit. 69 Neni 3/1 e Direktivës 93/13/KEE. 70 Neni 640,641,642 i Kodit Civil të RSH.

38

kjo për shkak të aderimit në kontratën konsumatore si dhe firmosjen e saj kjo pa qënë në njohje të

plotë të kushteve të kësaj kontrate(element i natyrshëm i kontratve unilaterale),diraktiva është e

qartë në përcaktimin e pasojave që mund ti vijnë konumatorit nga hartimi në mënyrë të njëanshme

të kontratës konsumatore si dhe firmosja pa njohu ose pa i dhënë kohë konsumatorit që të mund të

kuptoi efektet e kushteve të kontratës konsumatore.

Por a përcakton Kodi Civil parime bazë rreth kushteve të padrejta të cilat sjellin pabarazi në të

drejta dhe detyrime duke passjell për konsumatorin dëm?Në rast të lidhjes së kontratës me objekt

të ligjshëm në bazë të Kodit Civil kërkohet që palët të përfitojnë në mënyrë të barabartë si në të

drejta dhe detyrime ,arsye për të cilën edhe lidhet një kontratë kjo për të sjell për të dyja palët

përfitime të ndërsjellta si në të drejta ashtu edhe detyrime kjo për të shmangur pabarazinë mes

palësh,madje pikërisht për shmangien e këtij efekti është përcaktuar se “Janë të pavlefshme kushtet

e përgjithshme që sjellin një humbje ose dëmtim të shpërpjesëtuar të interesave të palës

kontraktuese, posaçërisht kur ato ndryshojnë në mënyrë thelbësore nga parimet e barazisë e të

paanësisë[...]”71kjo përbën një garanci në respketimin e barazisë së palëve në të drejta dhe

detyrime kontraktuale,kjo në respektim të parimeve thelbësore kontraktuale,duke sanksionuar me

pavlefshmëri absolute kushtet të cilat sjellin jo vetëm dëm por edhe humbje të palës ,duke devijuar

nga parimi i barazisë72 ,Kodi ka shkuar edhe më tej duke përcaktuar edhe moscënimin e parimit të

paanësisë mes palësh kjo për të garantuar efekte sa me të drejta kontraktuale mes palëve ,element

të cilin nuk e gjejmë në ligjin për mbrojtjene konsumatorit.

Nga ana tjetër neni 27 pika 1 i Ligji nr:9902/2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshuar,ka

përcaktuar në vlerësimin e kushtit të padrejtë se është pikërisht pabarazia që ky kusht shkakton

në të drejta dhe detyrime mes palësh çka i sjell konsumatorit dëm,i cili në bazë të ligjit është një

dëm i padrejtë i cili duhet shmangur,pra sikurse vihet re ligji fokusohet thelbësisht në efektet e

kushtit të padrejtë dhe në respektim edhe të Direktivës parashikon si cënim për konsumtorin

kushtin i cili ka efekt vetëm pabarazinë në të drejta dhe detyrime kundrejt konsumatorit duke mos

parashikuar si cënim edhe parimin e paanësisë në kontratën konsumtore.

71 Neni 686 /2 i Kodit Civil. 72 Semini.M-E Drejta e detyrimeve-Tiranë-2006.

39

Krahas pabarazisë ligji kërkon që ajo të jetë e ndejshme dhe e dallueshme terma që në praktikë

kërkojnë përkufizim kjo për të lehtësuar aplikimin, konkretisht me pabarazi të ndjeshme në të

drejtat dhe detyrimet e palëve, do të kuptojmë faktin se kontrata nuk ka reciprocitet në të drejta

dhe detyrime çka në praktikë konkludohet se tregtari fiton nga kontrata më shumë favore dhe të

drejta në dëm të konsumatorit ,dhe nga ana tjetër konsumatorit mund ti shkaktohen një sër

detyrimesh të cilat janë jo në proporcion me të drejtata e tregtarit.

Por si mund të vlerësohet dëmi që i vjen konsumatorit nga kontrata në shkeje të të drejtave të

tij?Kjo mund të realizohet duke analizuar dy situata një faktike (pra situate ku ndodhet

konsumatori nën efektet e kontratës konsumatore) dhe situstës ku kontrata mungon dhe për këtë

marrëdhënia rregullohet nga ligj ,nga kjo analizë do të përcaktohet dhe vlerësohet dëmi i shkaktuar

konsumatorit ,por jo vetëm një tjetër mënyrë është duke evidentuar edhe përfitimin që tregtari ka

arritur në saj të kësaj kontrate me kusht të padrejt ,kjo duke e krahasuar këtë fitim me fitimin në

mungesë të kontratës por në aplikim të ligjit a do të rezultonte i njëjti përfitim?Në këtë kontekst

Gjykata e ka më të thjeshtë të bëjë evidentimin e dëmit .

Të dyja këto kritere janë të vlerësueshme pikërisht duke gjykuar gjëndjen e konsumatorit në

mungesë të kësaj konrate ,dhe në zbatim të ligjit a do të pësonte konsumatori dëmin e shkaktuar

dhe nëse ky dëm ka sjellë efekte domosdoshmërish kjo është derivat i kushtit të padrejtë i cili ka

shaktuar pabarazi të ndjeshme dhe të dukshme pra vlerësimi i këtyre kritereve është vlerësim

objektiv nga institucionet administrative ose gjyqësre,dhe jo subjektiv ,kërkohet objektivitete rreth

efekteve të pabarazisë i bazuar në prova material dhe krahasime ojektive,pra është një vlerësim i

gjëndjes ekonomike dhe juridike të konsumatorit përpara dhe pas nënshkrimit të kontratës73

Por duhet theksuar se ligji nuk bën një përcaktim të qartë të mënyrës në mënyrë të detajuar se si

do të përllogaritet dëmi që i shkaktohet konsumatorit nga cënimi i të drejtave të tij pasojë e aplikimt

të një kushti të padrejtë i cili krijon pabarazi mes palësh në kontratat konsumatore ,arsye për të

cilën në këtë rast do të aplikohen rregullat e përcaktuara në Kodin Civil74 rreth shkaktimit të

dëmit ku shprehimisht Kodi përcakton se përllogaritja do të realizohet duke evidentuar dëmin e

shkaktuar dhe fitimin e munguar që ka pësuar konsumatri,Kodi ka përcaktuar njëkohësisht edhe

përllogaritjen e shpenzimeve të kryera në mënyrë të arsyeshme të cilat kanë qenë të nevojshme

73 Çështja Alvarez C-226/12 ,16 January 2014. 74 Neni 640 Kodi Civil i RSH.

40

për të përcaktuar përgjegjësinë si dhe masën e dëmit,gjithashtu edhe shpenzimet e kryera për

shpërblimin e dëmit në rrugë jashtë gjyqësore.

-Jurisprudenca e GJED-së rreth kushti të padrejtë që passjell pabarazi në të drejta dhe detyrime

mes palësh në dëm të kosumatorëve

Gjykata Europiane e Drejtësisë në jurisprudencën e saj ka përcaktuar interpretimin më të sakt të

kësaj klauzole në përmbajtje të Direktivës në çështje në të cilat është mbajtur qëndrimi i mbrojtjes

së të drejtave të konsumatorëve kundrejt pozicionit juridik asimetrik të tij në raport me tregtarin

,madje Gjykata në raport me zbatueshmërinë e Direktivës i ka dhënë të drejtë Gjykatave kombëtare

që të mund të zbatojnë legjislacionin e brendëshëm rreth interpretimeve të koncepteve juridike të

përcaktuara në këtë direktive.

Konkretisht Gjykata përcaktoi “se Neni 3 (1) i Direktivës 93/13 mbi kushtet e padrejta në kontratat

e konsumatorëve duhet të interpretohet si më poshtë:

- koncepti i 'mosbalancimit të konsiderueshëm', në dëm të konsumatorit, duhet të vlerësohet në

dritën e një analize të rregullave të së drejtës kombëtare të zbatueshme në mungesë të ndonjë

marrëveshjeje ndërmjet palëve, për të përcaktuar nëse dhe deri në çfarë mase, kontrata e vendos

konsumatorin në një situatë ligjore më pak të favorshme sesa ajo e parashikuar nga ligji kombëtar

në fuqi. Për këtë qëllim duhet të kryhet edhe një vlerësim i gjendjes ligjore të atij konsumatori duke

pasur parasysh mjetet në dispozicion të tij, sipas ligjit kombëtar, për të parandaluar përdorimin e

vazhdueshëm të kushteve të padrejta;

- në mënyrë që të vlerësojë nëse mosbalancimi lind në kundërshtim me kërkesat e mirëbesimit,

duhet të përcaktohet nëse tregtari, mund të supozojë në mënyrë të arsyeshme se konsumatori do të

kishte rënë dakord për afatin në fjalë në negociata individuale të kontratës.

Neni 3 /3 i Direktivës 93/13 duhet të interpretohet si kuptim që shtojca në të cilën kjo dispozitë i

referohet, përmban vetëm një listë indikative dhe jo-shteruese të kushteve që mund të konsiderohen

si të padrejta.

Për më tepër, neni 4 /1 i kësaj Direktive parashikon që padrejtësia e një termi kontraktues duhet

të vlerësohet duke marrë parasysh natyrën e mallrave ose shërbimeve për të cilat është lidhur

kontrata dhe duke iu referuar, në kohën e lidhjes së kontratës , për të gjitha rrethanat që ndjekin

41

përfundimin e saj. Nga kjo rrjedh se, në lidhje me këtë, duhet të merren parasysh edhe pasojat e

atij afati sipas ligjit të zbatueshëm për kontratën, duke kërkuar që t'i kushtohet vëmendje sistemit

kombëtar ligjor.”75

Konkluzioi i Gjykatës është përcaktues në dhënien të drejtë legjisalcionit të brendëshëm për

përcaktimin e kushteve për vlerësimin e dëmit të ardhur konsumatorit duke bërë një analizë të

kushteve financiare të konsumatorit përpara dhe pas iuris momentum të lidhjes së kontratës

konsumatore ,kjo për të arritur në një konkluzion sa më real dhe në përputhje me kushtet e

konsumatorit kjo pasi nëse kjo analizë do të mungoi është evident fakti se mund të kemi abuzim

të konsumatorit në raport me të drejtat që Direktiva i ka njohur duke pretnduar të drejta dhe cënim

të barazisë edhe në rastin kur tregtari ka respektua ligjin dhe de facto nuk ka krijuar pabarazi në

të drejta dhe detyrime me pasoje demin e konsumatorit.

Arsye për të cilën edhe Gjykata ka theksuar rëndësinë e kryerjes së një analize të kushteve

financiare të konsumatorit përpara dhe pas lidhjes së kontratës, një analizë e tillë krahasuese do ti

mundësojë gjykatës kombëtare për të vlerësuar dhe, siç mund të jetë rasti, deri në çfarë mase,

kontrata e vendos konsumatorin në një situatë juridike më pak të favorshëm sesa ai i dhënë nga

ligji kombëtar në fuqi. Aresye për të cilën, për këtë qëllim, duhet të kryet një vlerësim i situatës

ligjore të atij konsumatori duke pasur parasysh mjetet në dispozicion të tij, sipas legjislacionit

kombëtar, për të parandaluar përdorimin e vazhdueshëm të termave të padrejta76

2.2.3.Mirëbësimi në kushtin e padrejtë kontraktual

Në kontratat konsumatore mirëbesimi përbën elementin e natyrshëm të këtyre kontratave kjo pasi

në të kundërt këto kontrata nuk do të konsideroheshin më unilaterale por bilaterale,elementi i

mirëbesimit krijonë gjithashtu mundësinë e një qarkullimi sa më të shpejtë të mallit duke shmangur

afatet kohore të nevojshme për lidhjen e një kontrate,ç’ka edhe vonon lëvizjen e mallrave

,Direktiva ka përcaktuar prezencën e mirëbesimit në kontratat konsumatore duke krijuar edhe

kushte ligjore të nevojshme për mos abuzimin me kontratat konsumatore konkretisht Direktiva

75 Case C-415/11 Mohamed Aziz v Caixa d´Estalvis de Catalunya, Tarragona i Manresa (Catalunyacaixa) 76 Case C-415/11 Mohamed Aziz v Caixa d´Estalvis de Catalunya, Tarragona i Manresa (Catalunyacaixa):C: 2013: 164, paragrafi 68

42

përcakton se kontrata në kudërshtim me kërkesat e mirëbesimit shkakton tek konsumatori pabarazi

domethënëse në të drejtat dhe detyrimet duke sjellë kështu një dëm për konsumatorin,pra sikurse

konstatohet prania e mirëbesimit krijon kushtet që tregtari të mund të aplikoi kushte të cilat janë

në cënim të të drejtave të tij arsye për të cilën kërkohet edhe mbrojtje në rast të aplikimit të

kushteve të padrejta të pranuara në mirëbesim nga konsumatori.

Mirëbesimi është një element përbërës i kontratave dhe sidomos i kontratës së konsumatorit ku

konsumatori mbart me vete prirjen për të mirëbesuar tregtarin kjo pasi konsumatori ka

domosdoshmëri mallin shkak për të cilin mirëbesimi është sjellje e natyrshme e konsumatorit,në

kahun tjetër tregtari mbart dëshirën për të përfituar edhe kur është në shkelje të të drejtave të

konsumatorit duke abuzuar me mirëbesimin e tij.

Por çfarë efektesh mbart mirëbesimi si një kriter për konstatimin e kushtit të padrejtë?Mirëbesimi

në kontatat konsumatore mbart nevojën për vlerësimin real dhe mbrojtjen duke i mirëpërcaktuar

në kontratë interesat e konsumatorit nga ana e tregtarit. Pra, tregtari duhet të sillet gjatë aktivitetit

të tij tregtar në përputhje me zakonet e mira tregtare, duke evituar praktikat e padrejta tregtare.77

Vlerësimi nëse një kusht kontraktual është në përputhje me kërkesat e mirëbesimit duhet analizuar

nëse tregtari, duke ndërvepruar në mënyrë të drejtë e të paanshme me konsumatorin, mund të

prezumojë në mënyrë të arsyeshme se konsumatori do të kishte rënë dakord me një kusht të tillë

në negocimet kontraktore individuale,pra përfshirja e interesave të konsumatorit në kontratë kjo

duke vetëvendosur pozicionin e tregtarit në atë të konsumatorit,pra kërkohet një sjellje e

paramenduar e tregtarit në mbrojtje të konsumatorit78.

Përveç këryre kushteve me rëndësi dytësore paraqitet edhe lloji i mallrave ose shërbimeve, për të

cilat është lidhur kontrata,kushtet aksesore në të cilat është lidhur kontrata si mund të jetë

publiciteti mashtrues apo koha e lidhjes së kontratës ,këto elemente duhet të merren në konsideratë

për të vlerësuar nëse në tërësinë e saj marrëdhënia midis konsumatorit dhe tregtarit është e

ekuilibruar në të drejta dhe detyrime .

77 Unfair contract terms guidance- Guidance for the Unfair Terms in Consumer Contracts-Regulations-1999-September-2008 78 The Unfair Terms in Consumer Contracts Regulations-Research Paper 96/93-15 ,October-2006.London-UK.

43

Në fakt analiza e mirëbesimit është parë në këndvështrime të ndryshme si në sistemin common

law edhe në atë civil law konkretisht në sistemin Gjerman ashtu edhe në atë Britanik (nëse do ti

krahasojmë) në sistemin Gjerman nocioni “mirëbesim” derivon më shumë nga kultura dhe historia

e tyre dhe në praktikë ka vetëm njohurin në tërësi të sendit ndërkohë në sistemin Britanik kuptimi

është më i gjerë dhe rëndësia e tij shpesh sanksionohet me pavlefshmëria relative të veprimit

juridik në rastin konkret në kontratën konsumatore,ky nocion përfshin jo vetëm përgjegjshërinë

,por gjithashtu edhe ndërgjegjshmërinë ,dhe ndershmërinë ,por edhe pse në sistemin common law

mirëbesimi është i përcaktuar shprehimisht dhe i sanksionuar në rast mungese të tij ,në sistemin

civil law(sistemi gjermanik)ky nocion është më i ngushtë dhe më sipërfaqësorë.

Parimi i mirëbesimit përbën njëkohësisht edhe një parim thelbësor civil Kodi Civil përcakton se

palët gjatë zhvillimit të bisedimeve për hartimin e kontratës duhet të sillen me mirëbesim ndaj

njëri-tjetrit79domosdoshmërisht kjo duhet edhe të reflektohet edhe në kontratat konsumatore.

Nocioni i mirëbesimit në thelb përbën një kërkësë morali dhe ndërshmërie në hartimin e kushteve

të kontratave në përgjithësi dhe të kontratave konsumatore në veçanti,kjo me qëllimin e

mosdëmtimit të palës tjetër e cila nuk është në djeni të plotë të kushteve të kontratës ose nuk kishte

pasur mundësi objektive për të qënë në djeni të plotë të këtyre kushteve ,kjo për shkak të natyrës

juridike të kontratave konsumatore,përcaktimi i mirëbesimit dhe shkelja e tij në kontratat

konsumatore pavarësisht faktit se si kriteri mbete subjektiv ,kërkon një përcaktim dhe një përkufizi

ligjor dhe objektiv të zbatimit dhe evidentimit në praktikë se në cilat raste objektivisht kemi të

bëjmë me cënim të parimit të mirëbesimit në kontratat konsumatore,pra përcaktimit të regu lae

iu ris për të garantuar një zbatim sa më të saktë të këtij parimi80.

Konkretisht elementët objektiv të cilët do të trajtohen si kritere për vlerësimin e mirëbesimt janë:

-palët duhet të kenë njohje të elementëve thelbësorë të kontratës veçanërisht konsumatori;

-një kontakt i mjaftushëm mes palësh të cilët do të firmosin kontratën duke diskutuar kushtet

esenciale të kontratës;

79 Neni 674 Kodit Civil R.SH. 80 fr . sop r a ttu tto BIANCA, La nozione di buona fede quale comportamento con -trattuale, in R iv . Dir. Civ , 1983, I, p . 205 ss.;

MENGONI, Appunti per una teoria del-le clausole generali, in Il principio di buona fede, Milano, 1987, fq 17.

44

-përjashtohet mundësia e tërheqjes në rast të njohjes dhe diskutimit të kushteve thelbësore

kontraktuale;

-ka mundësi për tërheqje nga kontrata nëse pala është tërhequr në firmosje në rastin kur i është

thënë se kjo kontratë është e zakonshme duke i vesuar vullnetin;81

Domosdoshmërisht vlerësimin e mirëbesimit do të duhet që ta realizoi Gjykata e cila duhet të bëj

një vlerësim objektiv të këtij parimi në rast të cënimit të tij,duke ruajtur dhe respektuar integritetin

e palës tjetër ,element që Gjykata duhet ta vlerësoi objektivisht parimin ,në mungesë të pranisë së

këtij elementi në kontratë efekti është cënimi i mirëbesimit.

Njëkohësisht një element i rëndësishëm në vlerësimin e mirëbesimit është edhe përpjekja e

tragtarit për të garantuar mbrojtje të konsumatorit kundrejt cënimit të të drejtave të tij kjo nëpërmjet

informimit të konsumatorit paraprakisht për çdo ndryshim të kushteve të mundshme kontraktuale

të cilat janë të pamundura për tu parashikuar në momentin e lidhjes së kontratës, respektimi i të

drejtës së informimit të konsumatorit për çdo ndryshim të mundëshmë si dhe përfshirja në

kontratën konsumatore të një garancie në rast të dëmit të konsumatorit të ardhur nga ndryshimi i

kushteve dhe rrethanave kontraktuale ,përbën një tregues thelbësor për tregtarin në respektim të

mirëbesimit si dhe një garanci proçeduriale për të konstatuar qëllimin real të tregtarit për të

siguruar mbrojtjen e konsumatorit kundrejt dëmeve të ardhura si rrjedhojë e ndryshimeve të

kushteve kontraktuale.

-Jurisprudenca e GJED-së rreth kërkesë së mirëbesimit në kontratat konsumatore.

Gjykata Europiane ka përcaktuar praninë e mirëbesimit si një element esencial dhe thelbësor në

mbrojtjen e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta në fakt Gjykata ka kushëzuar vlerësimin e

cënimit të mirëbesimit si parim thelbësore kontraktual vetëm më efektin e pabarazisë në të drejta

dhe detyrime i cili shkakton tek konsumatori një dëm kontraktual,në mungesë të këtyre efekteve

mirëbesimi do të ishte i pakonstaueshëm dhe për pasojë edhe i pa sanksionueshëm.

81 IL DOVERE DI BUONA FEDE E L’ABUSO DEL DIRITTO - Francesco GALGANO-1994-Tivoli.

45

Gjykata ka përcaktuar se garantimi i konsumatorit kundrejt çdo ndryshimi kontraktual të

kushteve kontraktuale do të duhet që të shoqërohet me praninë e një garancie kontraktuale kjo në

respektim të parimit të mirëbesimit ,kjo pasi një ndryshim i kushteve kontraktuale

domosdoshmërisht shoqërohet edhe me dëme kundrejt konsumatorëve , kjo pasi nuk janë të pakta

rastet kur konsumatori për shkak të ndryshimeve të rrethanave ose të mungesës së informimit rreth

ndryshimeve potenciale të kushteve kontraktuale sidomos në kontratat e kreditit ,shoqërohet me

pasojën e pabarazisë në të drejta dhe detyrime të konsumatorit duke sjell për të një dëm

kontraktual,pikërisht për të shmangur këto efekte Gjykata ka përcaktuar detyrimin e vendosjes

së një garancie kontrale kjo duke garantuar të drejtën e informimit të konsumatorit në rast të

pranisë se këtyre ndryshimeve82.

Gjykata ka thekusar se kriteri i mirëbesimit është elementi që garanton vënien në efiçenc të

kontratave konsumatore,si dhe siguron që këto praktika të mund të zbatohen duke garantuar

lehtesirë në qarkullimin civil të çdo malli.

2.3. Mbrojtja kundrejt kushteve të padrejta

Në të drejtëm konsumatore mbrojtja e konsumatorit kudrejt kushteve të padrejta në legjislacionin

e BE-së mbart një rëndësi thelbësore arsye për të cilën edhe Direktiva ka përcaktuar kushte si mund

të garantohet mbrojtja e konsumatorit kundrejt kushteve të padrejta ,fillimisht Dierktiva ka

vendosu në mënyrë përshkruse një sër rastesh të cilat do të konsiderohen si raste të kushteve të

padrejta në kontratat konsumatore83 kjo për ti dhënë mundësi shteteve anëtare të mund të përfshinë

këto raste por edhe raste të tjera të cilat do ti konsiderojnë si shkelje të të drejtave të konsumatorit.

Gjithashtu Direktiva për të garantuuar vendosjen e parimeve bazë të cilat do të duhet që shtetet

antre të mund ti zbatojnë ka përcaktuar detyrimin e shteteve antëtare që të bëjë vlerësimin e

kushteve të padrejta në kontratat konsumatore duke shqyrtuar natyrën e mallrave kjo duke i lënë

82 Case C-415/11 Mohamed Aziz v Caixa d´Estalvis de Catalunya, Tarragona i Manresa (Catalunyacaixa):C: 2013 83 Aneksi 1 i Direktivës 93/13/KEE.

46

hapsirë shteteve që të mund të përcaktojnë kushte dhe raste të tjera kundrejt të cilave konsumatorët

do të duhet që të mbrohen84.

Ndërkohë në bazë të ligjit për mbrojtjen konsumatore konsumatori (të vitit 2008) gëzon ipso jure

mbrojtje kundrejt kushteve të cilat janë vendosur në kontratë , në kushtet kur (në respektim edhe

të kushteve të Direktivës) më parë këto kushte nuk kanë qenë të negociuara por kontrat është

firmosur nga konsumatori në mirëbesim dhe në padije të kushteve të cilat preknin të drejtat e tij si

konsumator.

Por si realizohet mbrojtja e konsumatorit kundrejtë kushteve të padrejta sipas Direktivë dhe ligjit

shqipëtarë?Mbrojtja derivon pikërisht nga prezumimi i të qënurit kontrata standarte ku gjithashtu

prezumohet fakti se konsumatori nuk ka qënë pjesë aktive e negocimit dhe hartimit të kushteve të

kontratës konsumatore ,për pasojë kontrata është firmsur në mirëbesim të plotë ,arsye për të cilë

edhe ligji për mbrojtjen konsumatore në këto raste në rastin e paraqitjes së pretencës nga ana e

konsumatorit kjo si në institucionet administrative ashtu edhe në ato gjyqësore ja nënshtron

proçedurës së rishikimit të kushteve të kontatës dhe verifikimit të qënies apo jo të drejta kushtet e

përcaktuara në kontratën konsumatore,kjo proçedurë mbart me vete edhe detyrimin ligjor të

evidentimit (nga ana e insitucionit që shqyrton kushtet) të pasojave që sjell nënshkrimi i një kushti

të padrejtë nga ana e konsumatorit.

Një rast tipik në të cilën Gjykata ka marë në shqyrtim kushtet kontraktuale dhe është shprehur

rreth faktit nëse këto kushte kanë qenë të drejta ose të padrejta është rasti i Unicaja Banco SA85në

të cilën Gjykata vendosi se” ekzaminimi i padrejtësisë së mundshme të një afati të një kontrate të

lidhur midis një shitësi ose furnizuesi dhe një konsumatori kërkon që ajo të përcaktohet nëse ky

afat shkakton një çekuilibër të konsiderueshëm në të drejtat dhe detyrimet e palëve sipas një

kontrate në dëm të konsumatorit[….]është detyrë e gjykatës referuese, ndër të tjera, të krahasojë

mënyrën e llogaritjes së normës së interesit të zakonshëm të përcaktuar në atë afat dhe shumën

aktuale që rezulton nga ajo normë me metodat e llogaritjes të përdorura në përgjithësi, normën

e interesit ligjor dhe normat e interesit të aplikuara në treg në datën e përfundimit të marrëveshjes

84 Neni 4 i Direktivës 93/13/KEE 85 C-482/13, C-484/13, C-485/13 dhe C-487/13

47

në fjalë në procedurën kryesore për një hua me një shumë dhe afat të krahasueshëm me ato të

marrëveshjes së huasë në shqyrtim;

- sa i përket vlerësimit nga një gjykatë kombëtare për padrejtësinë e mundshme të afatit lidhur me

shlyerjen e përshpejtuar që rezulton nga dështimi i debitorit për të përmbushur detyrimet e tij gjatë

një periudhe të caktuar të kufizuar, gjykata referuese duhet të shqyrtojë nëse e drejta e shitësit ose

furnizuesit për të kërkuar totalin e kredisë është e kushtëzuar nga mospërmbushja nga ana e

konsumatorit të një detyrim i cili ka rëndësi thelbësore në kontekstin e marrëdhënies kontraktuale

në fjalë, nëse kjo e drejtë parashikohet në rastet në të cilat një mos-pajtueshmëri e tillë është mjaft

serioz në dritën e afatit dhe shumës së huasë, pavarësisht nëse kjo e drejtë derogon nga rregullat

e aplikueshme të së drejtës së zakonshme,kjo kur mungojnë dispozita specifike kontraktuale dhe

nëse ligji kombëtar parashikon mjete adekuate dhe efektive duke bërë të mundur që konsumatori

t'i nënshtrohet një termi të tillë për të korrigjuar efektet e huasë”86pikërisht në këtë rast Gjykata

ka marrë në shqyrtim një nga çështjet kur një kusht kontrakatual si afati përbën një shkelje të të

drejtave të konsumatorit dhe për pasojë një kushtë të padrejt për tu përdorur në kontratat

konsumatore,arsye për të cilën edhe Direktiva ka kërkuar qartësimin e kushteve të cilat do të

konsiderohen të padrejta në kontratat konsumatore,kjo për të shmangur përsëritjen e vazhdueshme

të këtyre kushteve si dhe shmangien e një investimi të paarsyeshëm të strukturave ligjzbatuse ,si

dhe ato gjyqësore në shqyrtimin e kushteve për të cilat ekziston një shqyrtim administrative apo

gjyqësore i cili ka konkluduar në një vendim rreth kushteve të caktuara të përdorura në kontrata

të ndryshme.

Gjithashtu në mbrojtje të të drejtave të konsumatorit Direktiva dhe ligji kërkon që kushti nuk

duhet të jetë negociuar individualisht ndërmjet palëve përpara firmosjes, por duhet të jetë ofruar i

gatshëm nga tregtari dhe të jetë nënshkruar nga konsumatori.

Kjo është një mbrojtje që ligji për mbrojtjen e konsumatorit i ka ofruar konsumatorit kjo pasi

ndodhemi përpara kontratave të cilat janë hartuar dhe i janë ofruar të gatshme konsumatorit për

nënshkrim ,duke përjashtuara plotësisht konsumatorin nga proçedura e negocimit të kushteve

kontraktuale,dhe madje duke e shpërqëndruar dhe sugjestiouar konsumatorin edhe kundrejt

vullnetit të tij për njohjen e kontratës përpara firmosjes,duke e përqëndruar vëmendjen vetëm tek

proçedura e firmosjes së kontratës,kjo pa marë parasysh edhe të drejtën e konumatorit për ankimi

86 Po aty

48

,çka e bënë edhe më të lehtë për tregtarin shitjen e produktit ose shërbimit,si dhe dëmtimit të

interesave të konsumatorit.

Por gjithashtu duhet njohur domosdoshmëria e legjitimimit të kontratave konsumatore kjo pasi

krijojnë kushte të favorshme për kursim kohe dhe kosoje si për tregtarët ashtu edhe për

konsumatorët,por post factum të lehtësirave që krijon, në thelb kontrata konsumatre mbart

domosdoshmërinë për vendosjen e ekuilibrit midist të drejtave dhe detyrimeve si të tregtarit ashtu

edhe të konsumatorit.

Duhet theksuar se Direktiva përbën një bazë të efektshme ligjore si dhe përbën një udhrrëfyes me

rëndësi thelbësore për shmangien e aplikimit të kushteve të cilat mbartin cënim të të drejtave të

konsumatorit ,gjithashtu edhe ndihmon shtetet anëtare të mund të hartojnë akte ligjore apo

nënligjore kjo për të transpozuar Direktivën apo për të implementuar direkt këtë Direktivë në aktet

e rendësishme me qëllim njohjen edhe të tregtarëve të kushteve të cilat nuk duhet të jenë pjesë e

kontratave të tyre kjo pasi do të shoqërohesh me sanksione të ndryshme në varësi të

parashikimeve të përcaktuar nga secili shtet.

Gjykata kundrejt pengesës së aplikimit në mënyrë të vazhdueshme të kushteve të padrejta në

kontratat konsumarore ka përcaktuar se” kërkon(Gjykata) që Shtetet Anëtare të sigurojnë mjete

adekuate dhe efektive për të parandaluar përdorimin e vazhdueshëm të kushteve të padrejta në

kontratat e lidhura me konsumatorët nga shitësit ose furnitorët”87mbi bazën e këtij vendimi është

parë e nevojshme nga shtete anëtare që të mund të bëjnë amendimet e nevojshme në legjislacionin

e brendshëm për të shmangur abuzimin më kushtet e pa drejta në konstratat konsumatore.

2.4. Kushtet e padrejta shprehimisht të përcaktuara në ligj

Një sër kushtesh të padrejta ligji për mbrojtjen konsumatore i ka përcatuar shprehimish duke

lehtësuar kështu operimin e tregtarit në treg duke i dhënë atij mundësinë e vlefshmërisë së

87 Banco Español de Crédito, EU: C : 2012: 349, paragrafi 68,

49

kontratës nëpërmjet respektimit literal të ligjit ,çka do të thotë në praktikë mospërfshirje të atyre

kushteve të cilat vetë ligji në menyrë eksplicite i ka përcaktuar si kushte të padrejta.

Por duhet theksuar se kjo listë e përcaktuar në nenin 27 pika 4 e ligjit për mbrojtjen e konsumatorit

viti 2008 nuk është një listë shteruse ,kjo edhe për vetë faktin se zhvillimi i tregtisë dhe inovacioni

është gjithmon në zhvillim dhe një përcaktim shterues do ta bënte ligjin për kushtet e

papërmendura të pazbatueshëm,edhe pse në këtë rast institucionet administrative apo gjyqësore do

tju duhej të bënin një interpretim zgjerues të kushteve të padrejta thelbësore mbi bazën e të cilave

do të mund të gjykohet shkelja e të drejtave konsumatore,kjo për shkak të kushteve të padrejta.

2.5.Transparenca në kushtet kontraktore dhe Direktiva 93/13/KEE

Në mbrojtjen e të drejtave konsumatore luan një rol të rëndësishëm transparenca në mënyrën e

hartimit të kushteve konsumatore,kjo pasi është i qartë fakti se në kontratat konsumatore kushtet

janë të hartuara nga njëra palë dhë pala tjetër nuk është aktive në negocimin e kushteve

kontraktuale,arsye për të cilën edhe direktiva ka vendosur disa kritere minimale të cilat shtete

anëtare duhet ti implementojne në legjislacionin e tyre në kuadër të mbrojtjes së të drejtave të

konsumatorëve kundrejt efekteve të kushteve të cilat janë të padrejta në raport me

konsumatorin,dhe efekti i të cilave është pikësrisht pabarazia në kontratat konsumatore.

Direktiva ka përcaktuar se hartimi i kushteve në kontratat konsumatore duhet të jetë i thjeshtë

dhe i kuptueshëm88 për çdo konsumator ,kjo për të rritur shkallën e ndërgjegjshmërisë së

konsumatorit në momentin e firmosjes së kontratës,gjithashtu edhe për të kaluar përgjegjësin tek

konsumatori kjo në rast pretence të efekteve të padrejta që mund të ketë kontrata e cila ka

respektuar kriterin e kuptueshmërisë si dhe qartësië në raport me kosumatorin.

Gjithashtu Direktiva ka përcaktuar si një element të domosdoshëm ku nevojitet transparence

nga tregtari është pikërisht afati ku Direktiva në rastin kur afati i kontratës nuk paraqitet i qartë

apo i kuptueshmë atëherë ai do të interpretohet në favor të konsumatorit kjo me përjashtim të

88 Neni 5 i Direktivës 93/13/KEE.

50

proceduarve të përcaktura në nenin 7/2 të Direktivës89konkterisht Gjykata në këtë rast ka

përcaktuar se “për sa i përket termit i cili është objekti i mosmarrëveshjes në procedurën kryesore,

duhet patu parasysh se ,90 në një kontrata e lidhur ndërmjet konsumatorit dhe shitësit apo

furnizuesit brenda kuptimit të Direktivës, një afat, i hartuar paraprakisht nga shitësi ose ofruesi –

i cili nuk ishte subjekt i negociatave individual - qëllimi i së cilës është që të japë juridiksion në

lidhje me të gjitha mosmarrëveshjeve që dalin sipas kontratës në gjykatë në juridiksionin

territorial të cilat shitësi ka vendin e tij kryesor të biznesit, plotëson të gjitha kriteret e nevojshme

që ajo të gjykohet e padrejtë për qëllimet e Direktivës”gjithashtu edhe në vendimin Van Hove

Gjykata ka përcaktuar se “në veçanti, padrejtësia e një afat të tillë mund të rezultojë nga një

formulim që nuk është në përputhje me kërkesat e Direktivës e duke u hartuar në gjuhë jo të thjeshtë

dhe jo të kuptueshme të përcaktuar në Nenin 5 të Direktivës 93/13 gjithashtu duke pasur parasysh

pozitën e dobët të konsumatorit vis-à-vis të shitësit apo furnizuesit kjo në lidhje edhe me nivelin e

tij të dijes,kërkohet nga Gjykata një interpretim i gjerë për të garantuar një mbrojtje sa më

efiçente të komsumatorit”91 pra sikurse vihet re Gjykata edhe në lidhje me një elemet të veçantë të

kontrataës konsumatore ka mbajtur qëndrim në mbrojtje të të drejtave të konsumatorit kjo në

respektim të faktit që nuk është respektuar gjuha e thjeshtë dhe e kuptueshme në kontratën

konsumatore ,gjithashtu duke ritheksuar edhe njëherë pozitën e “dobet”të konsumatorit në raport

me atë të tregtarit.

Gjithashtu transparenca përjashton edhe termat të cilat për nga formulimi dhe përmbajtaj mund të

krijojnë paqartësi dhe konfuzion tek konsumatori elemente këto të cilat kanë si efekt aplikimin e

kushteve të padrejta në kontratat konsumatore ,duke krijuar një gjëndje pabarazie mes palësh edhe

në këtë rastë Gjykata është shprehur se” gjykata kombëtare konsideron se disa nga termat

financiarë të shtypura në kontratën e kredisë janë të pavlefshme për shkak të mungesës së qartësisë

dhe kuptueshmërinë. Kjo është e lidhur me përdorimin në formë të shtypur nga akorduesit e e

kredisë të cilët kanë aplikur një forëm të veçantë reklamimi duke dhënë përshtypjen tek

89 Neni 7/2 e Direktivës përcakton se” Mjetet e përmendura në paragrafin 1(të po këtij neni) duhet të përmbajë dispozita ku persona apo organizata, që kanë një interes legjitim sipas ligjit kombëtar në mbrojtjen e konsumatorëve, mund të marrin masa në përputhje me ligjin kombëtar në fjalë para gjykatave apo para organeve kompetente administrative për një vendim kundrejt kushtet kontraktuale të hartuara për përdorim të përgjithshëm janë të padrejta, në mënyrë që ata mund të aplikojnë mjete të duhura dhe efektive për të parandaluar përdorimin e vazhdueshëm të termave të tilla” 90 Océano Grupo editoriale dhe Salvat EDITORES , paragrafët 21 deri 24, 91 Van Hove , C -96/14, BE: C: 2015: 262, paragrafi 40

51

konsumatori se transaksioni është pa pagesë, element i cili ka çorientuar konsumatorin[….]duhet

vërejtur se, këto terma janë përcaktuar nga Gjykata kombëtare si terma të paqartë, dhe për pasojë

në dëm të konsumatorit[…]megjithatë, këto terma duhet të plotësojnë kushtet e përcaktuara në

nenin 3 (1) të Direktivës,në mënyrë që të konsiserohen si të padrejta duhet që të mos kenë qënë

negociuar individualisht ,dhe duhet në kundërshtim me kërkesat e besimit të mirë , të shkaktojë një

çekuilibër të rëndësishëm në të drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga kontrata e palëve, në dëm të

konsumatorit. “pra sikurse vihet re aplikimi i kushteve të cilat janë çorientuese krijon të njëjtin

efekt si kushtet e padrejta si dhe i nënshtrohet të njëjtave kushte për vlerësimin nëse këto kushte

çorientuese janë të padrejta apo nuk mund të konsiderohet të tilla.

Transparenca në mbrojtjen e të drejtave të konsumatorit mbart rëndësi thelbësore në

kuptueshmërinë e konsumatorit kundrejt kontratës që po firmos, dhe për qartësim të plotë të

konsumatorit për të drejtat dhe detyrimet në rastin kur ai do të nënshkruaj një kontratë

konsumatore me tregtarin,një kontratë ku kushtet nuk janë transparente dhe për më tepër për nga

objeki i kontratës konsumatore të cilën konsumatori e lidh për shkak nevojshmërie

objektive,domosdoshmërisht kërkon mbrojtje nga ligji ,kjo pasi në rastin e kushteve apo kritereve

jotransparente duke mbajtur në mend edhe nevojën e konsumatorit për të lidhur këtë kontratë ,këto

janë premisa të cilat i krijojnë kushte të favorshme tregtarit për të abuzuar dhe për të mos qënë

transparen kjo gjithmon duke pasur si qëllim maksimizimin e fitimit të tij kjo në shkeje të të

drejtave dhe në dëm të plotë të konsumatorit.

Ligji shqiptarë kërkon grantimin e një gjuhe sa më të thejshtë(kjo në përputhje edhe me kërkesat

e Direktivës) dhe të kuptueshme pa përmbajte të shprehive teknike dhe shume profesionale në

rastin kur këto kushte kontraktuale janë për konsumatorin i cili jo domosdoshmërish duhet që të

ketë njohuri rreth çdo terminologjie që mund të përdoret në kontratat konsumatore ,arsye për të

cilën edhe gjuha e përdorur duhet të jetë e kuptueshme si dhe e dukshme për konsumatorin kjo

pasi duhet ti përshtatet nevojave të çdo konsumatori.92

92 Plain intelligible language - The Scope of the Directive : Non-negotiated Terms in Consumer

Contracts,Chairman : Thomas ËILHELMSSON, Professor at the University of Helsink

52

Ligji pikërisht për këtë arsye ka specifikuar llojin e formës së shkrimit i cili sipas ligjit duhet të

jetë Times New Roman ,çka është i kuptueshëm për çdo kategori konsumatorësh por edhe është

forma e shkrimit që çdo akt ligjor dhe nënligjor përdore.

Element i cili i referohet madhësisë së karakterit të shkrimit lë hapsirë për abuzim nga ana e

tregtarit është shprehija që legjislatori ka përcaktuar në ligj e cila është “me madhësi të karakterit

të shkimit ,të paktën 10”shprehja” të paktë 10” nuk është imperative por referuse dhe duhet

theksuar se kjo madhësi jo nga shumica e konsumatorëve është lehtësishtë e kuptueshme,kjo pasi

në një interpretim gjyqësorë kjo shprehjë duke mos përcaktuar në mënyrë imperative një kufi

minimal të madhësisë së karakterit të shkrimit i lë hapsirë tregtarit që të mos ti qëndrojë këtij

kriteri duke qënë se nga mënyra e formulimit të dispozitës kuptohet si një kërkesë referuse dhe jo

detyruse,çka krijonë mundësinë për abuzime nga tregtari duke shkelur të drejtat e konsumatorit

kjo në shkelje të transparencës,por ligji edhe në këtë rast ofron mbrojtje konsumatorit kjo në rastin

kur ka dyshime rreth kushtit të kontratës ,interpretimi do të jetë në favor të konsumatorit interesi i

të cilit prevalon mbi ato të tregtarit.93

Në garantimin e të drejtave të konsumatore ligji për mbrojtjen konsumatore neni 28 kërkon

transparencë në kushtet konsumatore,kjo bëhet pikërisht me qëllimin që konsumatori në momentin

juridik të nënshkrimit të kontratës, duhet ti ketë të qarta kriteret të cilat po pranon si dhe detyrimet

e tij si palë në kontratë,por krahas mbrojtjes konsumatore edhe tregtari është subjekti i cili me anë

të transparencës në kushtet konsumatore garanton zhvillimin e aktivitetit të tij në kushte të drejta

dhe të qarta si për konsumatorin ashtu edhe për tregtarin.

Kërkesa për transparenc në kushtet kontraktuale ,dhe përcaktimi i këtij kriteri në ligj dhe jo në akt

nënligjor siç mund të jetë një VKM tregon rëndësinë që mbart transparenca në kushtet

kontraktuale.

Terësia e këtyre kushteve i jep mundësi,konsumatorit të parashikojë me siguri të gjitha pasojat

ekonomike që i vijnë nga një kusht kontraktual ,kjo pasi në rastin kur situata e konsumatorit është

post factum dhe kontrata me kushte jo të qarta për konsumatorin është firmosur, e drejta për të

hequr dorë nga kontrata nuk i balancon të drejtat e konsumatorit përkundrejt tregtarit, në rast se e

drejta e heqjes dorë është thjesht formale dhe konsumatori nuk ka ku të drejtohet tjetër për të marrë

93 Neni 28/1 I ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”indryshuar.

53

një shërbim jetik,gjithashtu instituti i heqjes dorë nga kontrata nuk realizon restitution in integrum

çka realizohet vetëm me anë të zhvillimit të një proçesi të rregullt gjyqësorë në respektim të ligjit

proçedurial ashtu edhe materil.

2.6.Efektet juridike të kushtit të padrejtë në kontratat konsumatore,siaps Direktivës 93/13/KEE,

dhe ligjit për mbrojtjen konsumatore.

Mbrojtja e të drejtave të konsumatorëve edhe në rastin e efekteve te kushteve të padrejta ka rëndësi

primare në raport me mbrojtjen e të drejtave të tregtarit,në fakt Direktiva nuk specifikon në

mënyrë të qartë se cilat do të jenë efektet kundrejt konsumatorit por përcakton vetëm

pavlefshmërinë e kërtye kushteve duke lënë në fuqi kontratën për pjesët e tjera të saj të cilat janë

të zbatueshme dhe në respekt të akteve komunitare dhe kombëtare,konkretisht direktiva përcakon

se” shtetet anëtare do të përcaktojnë se kushtet e padrejta të përdorura në një kontratë të lidhur

me një konsumator nga shitësit apo furnizuesit, siç parashikohet në legjislacionin e tyre kombëtar,

nuk do të jetë detyruese për konsumatorin dhe se kontrata do të vazhdojë të jetë e lidhur midis

palëve mbi këto terma në qoftë se ajo është e aftë për të vazhduar pa kushtet e padrejta.”pra sikures

vihet re Direktiva ka përcaktuar apriori se këto kushte të padrejta nuk do të jenë të detyrueshme

për kosumatorin,dhe se kontrata midis palëve do të ketë efekte (nëse direktiva përcakton )ajo është

e aftë për të vazhduar edhe pa kuhstet e padrejta ,pra nga përkufizimi që jep direktiva rreth

efekteve juridike të kushteve të padrejta në kontratat konsumatore konstatohet se kushtet e padrejta

nuk prekin vlefshmërinë juridike tërësore të kontratës pra ato nuk pasjellin pavlefshmëri absolute

të veprimit juridik (që në rastin konkret është kontratat) kjo duke mbrojtur kontratën në tërësi si

dhe duke lejuar vlefshmërinë ligjore të pjesshme të kontratës si dhe vlefshmërinë e pasojave

juridike të pjesëve të tjera të kontratës të cilat nuk cënojnë të drejtat e konsumatorit,kjo për të

garantuar që kontrata të mos konsiderohet nul në çdo element të saj por për të siguruar që ato

element të cilat janë në respektim të ligjit dhe Direktivës të mund të jenë të vlefshme juridikisht

dhe të mund të prodhojnë pasoja juridike.

Por në raport me hapsirën ligjore që ka garantuar Direktiva rreth vlefshmërisë së pjeshme të

kontratës konsumatore në praktikë është paraqitur paqartësi rreth faktit nëse këtë pavlefshmëri

të pjesshme të kontratës konsumatore mund ta “plotësoi”një vendim gjykate,është rasti në të cilën

54

gjykata mer në shqyrtim një kontratë konsumatore dhe zëvendëson kushtin e padrejt me një të

drejt ,a ka të drejtë Gjykata të mund të zëvendësojë kushtin e padrejtë në kontatat konsumatore si

dhe a do të garantoi gjykata zbatimin e institutin restitution in integrum? Gykata në çështjen

Pannon GSM Zrt. v Erzsébet Sustikné Gyorfi ka përcaktuar se”Neni 6 (1) të Direktivës së Këshillit

93/13 mbi kushtet e padrejta në kontratat e konsumatorëve duhet të interpretohet si kuptim që një

kusht kontrktual i padrejtë nuk është detyrues për konsumatorin.

Qëllimi i nenit 6 të kësaj direktive, e cila është për të forcuar mbrojtjen e konsumatorit, nuk do të

arrihet nëse konsumatori ishin vetë i detyruar për të ndikuar në padrejtësinë e kushteve

kontraktuale.94

Gjykata kombëtare duhet të shqyrtoi, edhe kryesishtë, padrejtësinë e një term kontraktual ku ajo

ka në dispozicion të saj elementet ligjore dhe faktike të nevojshme për këtë funksion. Kur ajo e

konsideron një term i tillë të jetë i padrejtë, ai nuk duhet të jetë i aplikushëm.

Është për gjykatat kombëtare për të përcaktuar nëse një term kontraktual, plotëson kriteret për t'u

kategorizuar si i padrejtë brenda kuptimit të nenit 3 (1) të Direktivës 93/13 mbi kushtet e padrejta

në kontratat e konsumatorëve,por në këtë vlerësim gjykata nuk mund të zëvendësoi një kusht të

padrejt me një të drejtë kjo kryesisht ,por Gjykata mund të limitohet vetëm në shpalljen e kushtit

të padrejtë”pra sikurse vihet re Gjykata nuk mund të zëvendësoi rolin dhe detyrën e palëve në një

kontratë konsumatore kjo pasi edhe nga pikpamja proçeduriale detyra e gjykatës nuk është të

zëvendësoi rolin e palëve në process por vetëm të shprehet rreth objektit të aktit objekt gjykimi

në respektim edhe të parimit kushtetues të paanësisë së gjyqtarit në proçes.

Ndërkohë në bazë të ligjit aktual95 domosdoshmërisht një kusht i cili është i padrejtë dhe si i tillë

është parashikuar nga ligji ai do të duhet të ketë efektet që ligji parashikon për një kusht i cili është

në shkelje të ligji dhe në dëm të konsumatorit ,ligji parashikon pavlefshmëri të kushtit dhe nuk e

detyron konsumatorin që ta respektojë atë,kjo edhe në përputhje edhe me Direktivën 93/13/KEE/.

Por efekti i pavlefshmërisë deri në cilin iuris momentum e shtrin efektin?Në bazë të ligjit

pavlefshmëria e kushtit në shkelje të së drejtës së konsumatorit e shtrin efektin që nga momenti

juridik i lidhes së kontratës ,pra ky konstatim ka fuqi prapavepruse që në momentin kur palët kanë

94 Pannon GSM Zrt. v Erzsébet Sustikné Gyorfi ,Shih par 23, 28,

95 ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”indryshuar

55

rënë dakort dhe kanë nënshkruara kontratën ,por kjo pavlefshmëri e kushtit (ku nëse do të bëjmë

një analizë në përputhje me nenin 92 të K.C ku përcaktohet pavlefshmëria absolute e veprimt

juridik ku pika a e këtij neni përcakton se kur veprimi juridik është kryer në kundërshtim me ligjin

ai do të jete i pavlefshëm ) në rastin konkret duke qënë se kushti është pjesë e një kontrate

konsumatore (pra një veprim juridik unilateral)dhe si i tillë ai është në kundërshtim me ligjin si

kusht por duke mos prekur vlefshmërinë në tërësi të veprimit juridik mund të arrihet në

konkluzionin se natyra juridike e pavlefshmërisë së kushtit është pavlefshmëri absolute për aq

kohë sa ai shkon në kundërshtim me ligjin si dhe i lihet lirshmëria konsumatorit për mos zbatimin

e këtij kushti,pra evidentimi i kushtit të pavlefshëm është vetëm në nivelin e konstatimit dhe jo në

nivelin e investimit të palës element ky që kërkon veprime proçeduriale në Gjykatën,e cila vetëm

do të kontratoi pavlefshmërinë dhe nuk do të investohet në shqyrtimin nëse kemi apo jo

pavlefshmëri të veprimit juridik,në këto kushte duke pasu parasysh efektet e kushtit të padrejtë i

cili që të konsderohet i pavlefshëm në mënyrë absolue duhet që edhe të mos të ketë pasur qëllimin

e sjelljes së pasojës së ardhur de facto nga elemnti i kushtit të padrejtë pra edhe në elemntin animus

kërkohet që të mos ekzistoi qëllimi i sjelljes së pasojës ,në këto kushte juridike mund të

konsiderohet se kushti ka natyrën e një kushti absolutisht të pavlefshëm.

Por nga ana tjetër a mbetet i vlefshëm juridikisht veprimi juridik,kjo duke pasu parasysh faktin që

në përmbajtje verimi juridik mund të jetë i pavlefshëm pasi përmban kushte të cilat janë të padrejta

dhe në kundërshtim me ligjin?Pavlefshëria i shtrin efektet vetëm mbi këtë kusht apo edhe mbi të

gjithë kontratën si veprim jurdik?Në fakt nëse i referohemi nenit 111 të K.C ku përcaktohet

pavlefshmëria e pjesshme e veprimit juridik mund të konkludohet se në rastin kur kushti i padrejtë

është i “izoluar” pra ai nuk prek pjesët e tjera të kontratës atëher pavlefshmëëria do të sanksionohet

vetëm për këtë kusht të padrejt por kontrata do të jetë e vlefshme për pjesët e tjera,të njëjtin qëndrim

mban edhe ligji për mbrojtje konsumatore në nenin 28 pika 2 ku përcaktohet se”Në rastin kur

kushti konsiderhet i padrejtë ,ai quhet i pavlefshëm nga koha që është lidhur kontrata.Kushtet e

tjera kontraktuale mbeten detyruese për palët dhe zbatimi i mëtejshëm i kontratës është i

mundshëm”pra nga ky përcaktim rezulton se kontrata mund të jetë e pavlefshme kjo në rastin kur

kushti i padrejtë ka efekte në tërësi në kontratë ,kjo pasi ky kusht mund të këtë efektin “domino”

në tërësinë e të drejtave dhe detyrimeve të tjera të tregtarit dhe konsumatorit dhe si e tillë kjo

marrdhënie juridike nuk mund të vazhdojë bazuar në një kontratë e cila është në kundërshtim të

interesave të konsumatorit.

56

Arsya se përse ligji ka parashikuar mundësinë e pavlefshmërisë së pjesshme lidhet me qëllimin

për të mos cënuar tërësinë e kontratës si një veprim juridik të vlefshëm kjo edhe për të krijuar

lehtësira për të dyja palët ,në zëvenësimin nga gjykata të këtij kushti të padrejtë me një kusht të

drejtë ,kusht i cili do të lehtësonte respektimin e të drejtave dhe detyrimeve midis palëve në

kontratë,por duhet theksuar se ky zëvendësim nuk mund të kryhet kryesish nga Gjykata por do të

duhet që për këtë element të investohen palët me një akt proçedurial për të realizuar zëvendësimin

e një kushti të padrejtë me një kusht të drejtë ,ç’ka do të kryhet me vendim gjykate.

57

KREU III

INSTITUCIONET GARANTUSE TË SË DREJTËS SË KONSUMATORIT NË

SHQIPËRI

3.1.E drejta e ankimit të konsumatorit dhe parashikimi ligjor.

Mbrojtja konsumatore krahas garantimit ligjor të të drejtave të konsumatorit në një treg ku sistemi

ekonomik bazohet te konkurrenca e lirë mes subjekteve në treg,domosdoshmërisht ligji duhej të

parashikonte institucionet përkatëse administrative për mbrojtjen e konsumatorit dhe zbatimin e

ligjit në praktikë.

Ligji për mbrojtjen konsumatorëe ka parashikuar së në rast të pretendimit të shkeljes së të dretjave

konsumatore nga tregtari ,konsumatori ,shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve kanë të drejtën

të ushtrojë ankim në institucionet administrative ,ligji përcakton shprehjen “dhe /ose

gjyqësore”96,ligji ka vendosur aporiori duke mos kërkuar që qytetari të ezauroi më parë rrugën

administrative97dhe më pas atë gjyqësore ,por i ka lënë të drejtën e zgjedhjes konsumatorit ose

shoqatave për mbrojtjen konsumatore që të përcaktoi pa asnjë pengesë proçeduriale se ku do ta

drejtoi ankimin në institucionet administrative apo në ato gjyqësor,duke përbërë një përjashtim

nga rreguli i përgjithshëm administrativ98 sipas të cilit çdo subjekt i cili pretendon se i është shkelur

një e drejtë duhet paraprakisht të ezauroi ankimimin administrativ sikurse është parashikuar edhe

në Kodin e ri të Proçedurave Administrative (po ti referohemi renditjes së kontrollit të cilës i

nënshtrohet veprimtaria administrative), dhe më pas atë gjyqësorë,kjo për ti dhënë mundësi

96 Neni 55 / 1 I ligjit nr:9902 dt 17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshuar. 97 Neni 21 I ligjit nr: 44/2015 Kodi I Proçedurave Administrative I Republikës së Shqipërisë” 98 Sipas nenit 21 të Kodit të ri të Proçedurave Administrative I cili ka hyrë në fuqi më 28.05. 2016 në parimin

e kontrollit është përcaktua: “Veprimtaria administrative i nënshtrohet : a) kontrollit administrativ, në

përputhje me dispozitat e këtij Kodi mbi mjetet ligjore administrative dhe

legjislacionit në fuqi;

b) kontrollit të gjykatës, në përputhje me legjislacionin në fuqi; dhe/ose

c) çdo kontrolli tjetër, të parashikuar nga legjislacioni në fuqi.

58

subjektit ankimiues që të mund të zgjidh çështjen më shpejt në kohë99,si dhe me më pak kosto kjo

pasi është fakt i njohur se aksesi në sistemin gjyqësorë shqiptarë mbart një sër problemesh kjo për

shkak të një sistemi të pakonsoliduar gjyqësor ,arsye për të cilën edhe ankimi administrative është

një mënyrë ligjore për të realizuar respektimin e të drejtës në pak kohë dhe me një kosto të ulët.

Por ligji për mbrojtjen e konsumatorit në nenin 55 pika 1 për nga formulimi i dispozitës rezulton

se konsumatori ka të drejtën ti drejtohet paralelisht institucionit administrative dhe atij gjyqësor

kjo pasi shprehja “dhe /ose” ka krijuar mundësinë e një ankimimi paralel ç’ka është në shkelje të

parimit të hierarkisë institucionale ,por gjithashtu krijon një situatë të vështirë proçeduriale kjo

pasi mund të kemi paralelisht dy vendime si nga institucionet administrative ashtu edhe vendim

gjykate paralel për të njëjtën çështje ,praktikë që është kundra ligjit proçedurial ,Kodi I

Proçedurave Administrative100 , kjo pasi në këtë situatë subjekti edhe proçedurialisht e ka të

paqartë proçesin e ankimit ,një situatë juridike ku mund të zhvillohen dy proçese paralele për të

njëjtën çështje me të njëjtat palë proçedurialish nuk mund të legjitimohet arsye për të cilën edhe

lind nevojshmëria për amendim të kësaj dispozite ,duke harmonizuar me legjislacionin proçedurial

në fuqi.

Nga ana tjetër edhe pse Kodi i Proçeduarve Administrative e ka vendosur në parim respaktimin e

ankimimit adminsitartiv dhe më pas të atij gjyëqsorë ,kjo në interes të ankimuesit ,edhe në këtë

rast ligji me lidhëzën “ose” ka vendosur që konsumatori të zgjedh mes institucioneve

administrative “ose”atyre gjyqësore për mbrojtjen e të drejtës duke mos vendosur detyrimin e

respektimit të ankimimit administrative dhe më pas atij gjyqësorë por duke ja lënë në dorë

konsumatorit të drejtën për të zgjedhur se cila proçedurë do të shqyrtojë çështjen ,edhe pse proçesi

99 Pasi nga praktika gjyqësore është mëse i qartë fakti që proçeset gjyqësore zgjasin në kohë ,dhe shpesh e japin vendimin në shkelje të parimit kushtetues të respektimit të një afati të arsyeshëm në dhënien e vendimit ,çka përbën një praktikë e cila cënon të drejtat e ankimusit I cili mund të presi kohë të gjatë për fitimi e të drejtës në praktikë kjo e ndjekur nga sistemi gjyqësorë shqiptarë e cila shpesh është bërë objekt studimesh dhe diskutimesh në nivel ndërkombëtarë ,si dhe për këtë çështje edhe GJEDNJ ka ndëshkuar jo në pakë raste shtetin shqiptarë për shkak se gjykatat kanë dhënë vendime në shkelje të afateve të arsyeshme-vendimet- Çështja Xheraj kundër shqipërise 1.12.2008-Çështja Neumeister kundër Austrisë, Datë 27 Qershor 1968.-Çështja Ëemhoff kundër Gjermanisë, Datë 27 Qershor 1968. 100 Neni 21 I ligjit nr: 44/2015 Kodi I Proçedurave Administrative I Republikës së Shqipërisë”

59

administrative garanton mbrojtjen më efiçente të së drejtës konsumatore ,duke kursyer si kohë

ashtu edhe kosto te konsumatori.

3.2.Institucionet garantuse të së drejtës së konsumatorit ,dhe praktika e tyre.

Ligji për mbrojtjen e konsumatorit ka përcaktuar një sër institucionesh administrative ku mund që

konsumatori të ushtrojë të drejtën e ankimimit konkretisht neni 56 pika i përcakton se konsumatori

ka të drejtën e paraqitjes së ankesës te:

struktuar administrative shtetërorë përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve;

shoqatat e konsumatorëve;

Avokat i popullit

Gjykata e Arbritrazhit;

Organet gjyqesore;

Çdo strukturë tjetër,e krijuar posaçërisht për zgjidhjen e mosmarrëveshjevë jashtë

gjyqësorit.

Nga tërësia e institucioneve të përcaktuara në këtë dispozitë për garantimin dhe mbrojtjen e të

drejtës së konsumatorit institucioni i cili në bazë të ligjit ka të drejtën të aplikoi masa shtënguese

kundrejtë tregtarëve për shkelje të së drejtës konsumatore është Komisioni i Mbrojtjes së

Konsumatorëve ,struktur administrative kjo e përcaktuar me kompetenca 101 të qarta ligjore për

marrjen e masave administrative102 të nevojshme për çdo shkelje konsumatore.

Komisioni i mbrojtjes së konsumatorit është institucioni administrativ i cili garanton mbrojtjen

administrative të konsumatorit si dhe mbikqyrë zbatimin e ligjit për mbrojtjen e konsumatorit nga

shkeljet e të drejtave të tij nga tregtarët institucion i cili ka të drejtë të mund të shfuqizojë kushtin

e pretenduar si të padrejtë dhe të detyrojë tregtarët të marrin masa për respektimin e ligjit në

kontratën konsumatore,kjo gjithmon kur ka kundërvajtje administrative ,kjo pasi shkelja e të

drejtave të konsumatorit nuk konsiderohet si vepër penale.

3.3.Veprimtaria e Komisionit të mbrojtjes së konsumatorit në raport me kushtin e padrejtë.

101 Neni 49/2 i ligjit nr:9902 dt 17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshuar 102 Neni 57 i ligjit nr:9902 dt 17.04.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshuar

60

Komisioni i mbrojtjes së konsumatorit ka një praktikë të gjerë në marrjen e masave shtënguse për

tregtarët të cilët aplikojnë kushte të padrejta në kontratat konsumarore një sër vendimesh janë

dhënë për kontratat në sektorin bankarë ku edhe abuzimi me të drejtën konsumatore si dhe

aplikim i kushteve të padrejta shpesh ka rezultuar me sanksione ndaj bankave por edhe kanë qënë

shkas për amendimin e ligjit për mbrojtjen konsumatore.

Konkretisht në vendimin nr:33/2014 Komisioni për mbrojtjen e konsumatorit u shpre se në rastin

kur furnizuesi i energjisë elektrike nuk ka njoftuar më parë konsumatorin me shkrim rreth

ndërprerjes së kontratës së energjisë elektrike ,kjo përbën mospërmbushje të detyrimit të

furnizuesit për të dhënë informacion të plotë konsumatorëve ,gjithashtu është parashikuar në

kontratë se detyrimi për likuidim i konsumatorit do të kthehet në kusht për ndërprerje të kontratës

së furnizimit kjo duke mos llogaritur dëmin që i vjenë konsumatorit kryesisht dëm ekonomik ,këto

dispozita kontraktuale u konsideruan si shkaktim i pabarazisë së ndjeshme dhe të dallueshme në

të drejta dhe detyrime mes furnizuesit me energji dhe konsumatorit kjo me pasojë shkaktim dëmi

te konsmatori për këtë shkelje Komisioni kërkoi vetem zbatimin e këtij vendim nga Enti

Rregullatorë i Energjisë dhe Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike sh.a

Një tjetër rast i konstatimit të kushtit të padrejtë në kontatat konsumatore është edhe vendimi

nr:42/2016 ku Komisioni konstatoi mospërmbushjen e detyrimeve ligjore të cilat rrjedhin nga

neni 28 i ligjt nr:9902/2008” Për mbrojtjen kosumatore” në këtë rast kompania Abissnet sh.a në

hartimin e kontratave me konsumatorin /klient kishte përdorur një shkrim me madhësi karakteri të

vogël për pasojë kjo paraqiste vështirësi në leximin e kontratës dhe për pasojë dekurajnte

lexueshmërinë e kontratës nga konsumatori çka lehtësonte firmosjen në mirëbesim dhe

njëkohësisht në padije të kushteve reale të kontratës.

Kjo është një kërkesë e ligjit për vlerësimin e kushtit të padrejtë edhe pse paraqitet si formale mbart

një rendësi thelbësore pasi kushtet duhet të jenë të qarta nga pikpamja vizive ,leksiologjike

,gramatikore ,sintaksore dhe sematike por gjithashtu edhe nga pikëpamja optike103,kriter që ishte

shkelut nga operatori ,edhe në këtë rast sanksioni i përcaktuar nga Komisioni ishte zbatimi i

vendimit nga operatori Abissnet sh.a.

103 Vendimi nr: 42/2016 i Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorit

61

Domosdoshmërishtë KMK ka zbatuar në praktikë ligjin por a janë këto masa të mjaftueshme për

garantimin e të drejtës së konsumatorit për mbrojtjen kundrejt kushteve të padrejta në kontratat

konsumatore?Kjo pasi edhe pse hartohen këto vendime dhe raporte sanksioni edhe pse shkeljet

janë me pasoja të rënda për konsumatorët përsëri aplikim vetëm i gjobave sa do të ashpra që të

jenë ato përsëri lejojnë mundësinë e aplikimit të kushteve të padrejta,arsye për të cilën do të duhet

një amendim për ashërsimin e sanksioneve të cilat ndëshkojnë këto praktika në dëm të

konsumatorit.

62

Konkuluzione dhe rekomandime

Mbrojtja e të drejtave të konsumatorit përkunderjt qëllimit të maksimizimit të fitimit të tregtarit

krijon kushte të favorshme për shkeljen e të dretjavë të tij duke bërë të mundur vendosjen në

kontratat konsumatore kushte të cilat cënojnë të drejtat e konsumatorit duke krijuar një pozicion

juridik “inferior”të konsumatorit në raport me tregtarin ,pikërisht për shmangien e kësaj pozite jo

të barabartë të konsumatorit me tregtarin ligji ka krijuar mekanizmin e mbrojtjes së të drejtave të

tij përkundrejt abuzimit.

Pozita inferior e konsumatorit në legjislaconin komunitar është shmangur de jure pikërisht në saj

të Direktivës 93/13/KEE akti ky i cili ka bërë trajtim të detajuar të kushteve në të cilat një

konsumator mund të pretendoi shkelje të të drejtave të tij si dhe shpërblim të dëmit,është interesant

fakti që Direktiva në këtë kontekst kërkon kuptueshmëri dhe thjeshtësi të terminologjisë të

përdorur në kontratë por nuk përcakton kritere si për formën ashtu edhe për madhësinë e shkrimit

por vendos vetëm parimin mbi bazën e të cilës do të duhet që të veprohet,kjo duke pasur parasysh

edhe faktin që direktiva vetëm përcakton kushte bazë ,më pas detajimi i këtyre parimeve mbetet

në tagër të shteteve antare.

Gjithashtu Direktiva i ka dhënë të drejtë konsumatorit të mos zbatoi kushtin pjesëpërbërëse të

kontratës kjo në rastin kur ai vetë e konsideron këtë kusht të padrejtë,element ky që i jep një rol

aktiv konsumatorit në kontratat konsumatore,duke mos e lënë vetëm në kuadrin zbatues

konsumatorin por gjithashtu duke i njohur të drejtën e rrefuzimi të zbatimit,Direktiva ka krijuar

kushte për shmangie të proçesit të ankimit në strukturat administrative ose ato gjyqësore dhe

vendosjes së të drejtës së cënuar nga vetë konsumatori duke rrefuzuar zbatimin e kontratës

,element ky që i jep konsumatorit vetë nga akti komunitar një rol aktiv në kontratë,madje edhe

nëse këto kushte janë respektuar nga konsumatori duke i sjellë atij dëm,në këtë rast i jepet e drejta

e ankimit për të realizuar shpërblimin e dëmit të shkaktuar.

Nga ana tjetër tregtari gjithmon priret që të mund të përcaktoi si Gjykatë për zgjidhjen e konfiktit

,Gjykatën ku ai ka qëndër e tij të aktivitetit ,selin e tij ,kjo duke shkaktuar kosto shtesë dhe

63

pamundësi objektive për konsumatorin për kërkimin e të drejtës ,është rast tipik ky i përmendur

në disa çështje të praktikës së GJED-së edhe në këtë rast Gjykata ka mbajtur qëndrim se duhet të

favorizohet e drejta e ankimit të konumatorit si dhe duhet lehtësuar zbatimi i kësaj të drejte arsye

për të cilën edhe Gjykata ka vendosur se këto kushte kontaktuale do të konsiderohen të padrejta

dhe për pasojë do të duhet që konsumatori të dëmshpërblehet për efektet e pranisë së këtij kushti

kontraktual.

Gjykata në çdo rast të cënimit të të drejtave të konsumatorit si dhe në rastin kur këto të drejta kanë

kosto të lartë për konsumatorin apo vërshtirësojnë realizimin e të drejtave proçeduriale, këto

kushte i ka konsideruar të padrejta dhe ka vendosur edhe masën e dëmshpërblimit kundrejt

konsumatorit nga tregtari.

Ndërkohë që në praktikën e brendshmë shqiptare institucionale si dhe konsumatore vihet re një

pasivitet i theksuar në mbrojtjen e të drejtave që vetë ligji i ka garantuar, konsumatori në Shqipëri

has një mungesë të theksuar të informacionit kundrejt produkteve që konsumon dhe për të cilat

lidh kontratë ,madje edhe shpesh nuk është i qartë rreth kushteve kontraktuale,duke pasur një

mirëbesim të “ekzagjeruar” tek tregtai,nga na tjetër kultura për kërkimin e të drejtës në raport me

kontratat konsumatore ,vazhdon të mbetet në kuadër të së drejtës zakonore sidomos në zona ku

informimi është objektivisht i vështirë,kjo pasi edhe institucionet administrative të vendosura në

zonat urbane dhe rurale nuk garantojnë kushte më minimale të informimit të konsumatorit,kjo

sidomos në zonat rurale,ku vazhdo ende të jetë i theksuar pasiviteti konsumatorë në mbrojte të të

drejtave ligjore.

Nga ana tjetër përbën detyrim ligjor transparenca dhe informimi i çdo kushti kontraktual të

përcaktura në kontratë,nga ana e tregtarit ,gjithashtu edhe strukturat administrative të vendosura

në çdo zonë të vendit duhet të garantojnë informim dhe ndërgjegjësim të konsumatorit rreth të

drejtave dhe detyrave të tij dhe tregtrait në raport me kontratat konsumatore kjo duke siguruar

që konsumatori të mund të jetë i ndërgjegjësuar për çdo hap ligjor që duhet të ndërmarë si në rast

të dëmtimit të shëndetit ,ashtu edhe të dëmit ekonomik të pësuar nga tregtari.

Logjikshëm ligji kërkon zbatimit e parimit të barazisë në të drejta dhe detyrime midis palëve në

kontratat konsumatore dhe për (këtë sikurse u analizua ) janë ngritur mekanizma institucional për

64

garantimin e kësaj të drejte duke zbatuar ligjin sidomos në pjesën e sanksineve të cilat bëjnë të

mundur respektimin e parimit civil restitutio in integrum.

Aplikim i kushteve të cilat janë të padrejta dhe që cënojnë interesat e konsumatorit në kontratën

konsumatore krijon kushtet për mbrojtjen e kësaj të drejta kjo në rrugë institucionale të cilat duhet

të garantojnë zbatimin rigoroz të ligjit,në këtë kontekst pra të së drejtës kontraktuale konsumatore

çështja e parë që duhet të adresohet në rrugë institucionale është “liria”kontraktore, kjo pasi liria

kontraktore mbart dy fakte të rëndësishme ,së pari liria për të nënshkruar apo jo një kontratë dhe

së dyti dhe liria për të përcaktuar kushtet kontraktuale

Liria kontraktore has vështirësi në zbatimin në praktikë ,kjo pasi është i vërtet fakti i njohur se

kushtet e tregut të lirë të ofrojnë shumë mundësi për zhvillimin e kushteve të drejta konkurruese

por a ekziston konkurrenca në kushtet kontraktuale?

Vërtet tregtarët kanë të drejtë të hartojnë kontrata konsumatore të cilat janë në interes të tyre dhe

garantojnë mbrojtjen e tyre ligjore por a hartoen kushtet kontraktuale në liri të plotë edhe nga

konsumatori ,a ekziston mundësia reale për këtë?

Në fakt është e vështirë praktikisht që kontaratat të mund të lexohen dhe kuptohen nga

konsumatorët në çdo qarkullim civil të sendit kjo pasi vetëm vështirësohet qarkullimi civil,dhe

kjo praktikë krijon vonesa të cilat kërkohet që të shmangen nga të dyja palët,gjithashtu shkalla e

vështirësisë rritet edhe në rastin kur këto kontrata nuk janë transparente dhe vështirësojnë edhe

proçesin e marrjes djeni të konsumatorit rreth kushteve të saj, kjo pasi nëse kushtet ligjore të

transparencës 104 nuk janë respektuar efekti do të jetë thejsht një veprim juridik “fictiv”kjo pasi

konsumatori ka firmosur në padije të kushteve kontraktuale,kjo pikërisht për të siguruar

“lehtësirat” në qarkullimin civil të mallit ose shërbimit por që efektet e të cili janë të pa

parashikushme dhe të padëshirusjmë për konsumatorin

Në këto kushte është e domosdoshme që çdo kontratë konsumatore ti nënshtrohët kushteve dhe

kritereve ligjore të transparencës dhe informimit të konsumatorit si për të drejtat ashtu edhe për

detyrimet që mbart firmosja e kontratës ,kjo dhe për të shmagur sanksionet ligjore përkundrejt

104 Neni 28 i ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojjtjen e konsumatorëve”i ndryshuar.

65

tregtarit i cili domosdoshmërisht do të dëmshpërblejë konsumatorin për aplikim të kushteve të

padrejta me pasojë dëmin e konsumatorit.

Gjithashtu është e domosdoshme që ligji të mund të vendos një kufi minimal të arsyshëm të

madhësisë së karakterit të shkrimit dhe jo ta lërë ate në kushte referuse “të paktën 10”105gjithashtu

kjo duhet ti përshtatet optikës minimale të shumicës së qytetarëve ,dhe të respektoi formën e

shkrimit që duhet të jetë detyrimisht “Times New Roma”.

Ligji ka përcaktuar se kushti kontraktual nuk duhet të jetë negociuar veçmas ,po në rastin kur

kushti mund të jetë negociuar veçmas por gjatë negocimit trasparenca nuk ka qenë e plotë a do

të përbëj shkak për konsderimin e kushtit të padrejtë edhe pse ai mund të jetë negociuar veçmas

(dhe për këtë janë mbajtur akte provuse) por në fazën e negocimit transparenca nuk ka qenë e

plotë,pra a duhet transparenca vetëm në aspektin viziv kontraktual apo duhet të jetë element

kryesor edhe në fazën negociuse të kushteve kontraktuale?

Domosdoshmëria për të pasur transaprencë në negocimin e kushtit të padrejtë është me rëndësi

thelbësore kjo pasi realizon proçesin e informimit të plotë të konsumatorit rreth terësisë së

kushteve si dhe kushtit që mund të sjell efekte negative te konsumatori por sidoms për këtë kusht

kërkohet transparencë e plot edhe në fazën negociuse ,pasi është e pamjaftushme vetëm shprehja

negocim ,duhet që edhe në këtë fazë transparenca të jetë e plotë kjo për të siguruar respektimin e

të drejtave të konsumatorit.

Gjithashtu kërkesa për pabarazi të ndjeshmë dhe të dallueshme kjo për të vlerësuar kushtin e

padrejtë referohet pikërisht një krahasimi të gjëndjes së konsumatorit përpara dhe pas firmosjes

së kontratës e cila ka sjellë një dëm konsumatorit ,domosdoshmërisht që analiza do të realizohet

për të evidentuar dëmin ,por termi i ndjeshëm dhe i dallueshëm ,mbetën terma subjektv dhe jo të

mirpërkufizuar se kur pabarazia është e ndjeshme dhe kur është e dallueshmë?Në këtë rast edhe

mungesa e një praktike gjyqësore përbën shkak për mos qartësimn e këtyre dy termave ligjorë çka

duhet të ishte realizuar në nenin 3 të ligjit,kjo pasi paqartësia përbën shkak për abuzim,arsye për

105 Neni 28 i ligjit nr:9902 dt:17.04.2008”Për mbrojjtjen e konsumatorëve”i ndryshuar.

66

të cilën duhet që ligji të mund të amendohet kjo për të garantuar qartësinë terminologjike të ligjit

gjithashtu për të lehtësuar sidomos zbatimin e tij.

Pra që këto garanci ligjore të mund të jene eficente kërkohet që ato të jene të qarta dhe të

zbatueshme “a litera” nga çdo institucion administrative por edhe gjyqësor edhe pse duhet

theksuar se praktika gjyqësore është e pamjaftushme për të bërë të ndjeshme dhe të zbatushme

ligjin për mbrojtjen e konsumatorit.

Nga analiza jo shteruse e praktikës së institucionit ligjorë i ngarkuar për garantimin në praktikë të

ligjit për mbrojtjen e konsumatorit Komisioni per Mbrojtjen e Konsumatorit ajo që vihet re nga

analiza e vendimeve të cilat janë ndërmarre nga ky institucion të bënë përshypje fakti i mos

aplikimit në shumicën e rasteve të masave të gjobës kundrejt subjekteve tregtarë operues në

treg,kjo është një praktikë që nuk ndihmon zbatimin e ligjit për mbrojtjen e konsumatorit

,gjithashtu dëmton konsumatorin kjo pasi e ekspozon kundrejt shkeljeve të vazhdushme të të

drejtave të tyre duke “toleruar”aplikimin e kushteve të padrejta në konstratat konsumatore.

Është e domosdoshme që ligji të mund të zbatohet ashtu siç është i shprehur me tërësinë e

sanksioneve të tij kjo për të garantuar mbrojtjen e kësaj të drejte ,nga ana tjetër masat e gjobave

të përmëndura në ligj106 për aplikimin e kushtev të padrejta në kontratat konsumatore janë

sanksione të cilat duhet të shkojnë në proporcion me dëmin e shkaktura pra kërkohet një ashpërsim

i këtyre sanksioneve kjo pasi vëtëm për nga natyra jurdike kundërvajtja administrative synon

vetëm ndëshkimin e shkelësit ,i cili e shlyen gjobën edhe mund më pas të evidentoi mënyra më të

vështira për përfshirjen e kushteve të padrejta ,në këto raste kundërvajtja administrative nuk duhet

vetëm të mjaftohet me vendosjen e gjobës por gjithashtu edhe me shpërblimin e dëmit që i është

shkaktuar konsumatorit element të cilin në praktikën e KMK-re e gjejmë me vështirësi.

Nga ana tjetër edhe roli aktiv i konsumatorit do të shërbente në mbrojtjen e të drejtave të tij ligjore

gjithashtu në garantimin e mirëzbatimt të ligjit si dhe në përmirësimin e vetë ligjit për mbrojtjen

konsumatore,kjo pasi nëse vetë konsumatri i cili preket direkt nga kushtet e padrejta nuk reagon

106 Neni 57/2/b i ligjit nr:9902 dt:17.04.2008 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshurar.

67

dhe mban një qëndrim pasiv kundrejt të drejtave të tij ,edhe pse ligji i garanton këto të drejta edhe

pse institucionet janë të pranishme dhe të gatshme në rastin më të mirë për të zbatuar ligjin dhe

ratio legis në rast të mungesës së një ankimi ,dhe të konsumatorit të qënit aktiv në mbrojtjen e të

drejtave të tij,asnjë ligj apo institucion nuk mund të dëmshpërblejë konsumatorin nëse mentaliteti

i tij ka në vëmendje të drejtën zakonore ,dhe pasivitetin në mungesën e vullnetit për të mbrojtur

vetëveteten nga shkelja e të drejtës dhe nga përfitimi i padrejtë i tregtarit,arsye për të cilën sikurse

u theksua edhe më lartë kërkohet një konsumator aktiv jo vetëm për të mbrojtur të drejtën e tij ,por

edhe për të përmirsuar sistemin institucional,si dhe plotësimin e hapsirave ligjore ,të cilat shpesh

janë hapsira për shkeljen e tij.

68

BIBLIOGRAFIA

Aktet e legjislacionit të brendëshëm

Kushtetuta-1998

Kodi Civil, 1994, i ndryshuar

Kodi i Procedurës Civile të Republikës së Shqipërisë

Ligji nr:9902 dt:17.01.2008”Për mbrojtjen e konsumatorëve”i ndryshuar;

Ligji nr:9135 dt:11.09.2003”Për mbrojtjen e konsumatorëve” i shfuqizuar

Ligjit nr: 44/2015 “Kodi Proçedurave Administrative i Republikës së Shqipërisë”

Ligji nr. 8192, datë 06.02.1997 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”

Ligji nr. 8454, datë 04.02.1999 “Për Avokatin e Popullit”

Ligji nr.9121, datë 28.7.2003 “Për mbrojtjen e konkurrencës”, i ndryshuar .

Marrëvëshja për stabilizim asocimin midis Bashkimit Euroipa dhe Republikës së Shqipërisë”

01.04.2009.

LITERATURË VENDASE

-Tutulani-Semini, Mariana “E drejta e detyrimeve dhe e kontratave pjesa e përgjithshme dhe e

posaçme”. Tiranë: Skanderbeg Books, 2006.

-Mariana Dr. Tutlani-Semini “E drejta e detyrimeve dhe e kontratave” Tiranë, 2006

69

-Mandro Dr. Arta “E drejta romake“ Emal, Tiranë, 2011.

-Nuni, Ardian. Mustafa, Ilir. E drejta e detyrimeve Vol. I e II. Tiranë: SHBLU, 2008.

-Galgano, Francesco. E Drejta private. Tiranë: Luarasi, 2006.

-M. Semini; “E Drejta e Detyrimeve dhe e Kontratave” volumi I dhe II. Shtëpia botuese “Afërdita,

Tirane 1988, Shtëpia botuese “ Scanderbeg book” Tiranë 2007.

-Avni Shehu; “Pronësia” Shtëpia botuese e Librit Universitar, Tirane 1998

-Kodi Civil i vitit 1929 Kodi Civil i vitit 1981.Pasuritë e paluajtshme” Vol.1 dhe II, Shtëpia botuese

“ ALBAL” Tirane 1996

-Mehedi J.Hetemi; Detyrimet dhe kontratat”, Shtëpia botuese “Luarasi” 1998 “Obligimet dhe

kontratat e përgjithshme”, Shtëpia botuese “ Luarasi” Botuar sipas origjinalit 1932.

-Aliqivadh Lamani, “Procedura Civile e Shqipërisë”, 1962,

-Mariana Semini; “E Drejtë Civile. Pjesa e Përgjithshme.Subjektet” Fakulteti i Drejtësis“Justicia”

Tirane 2004

-Valentina Kondili “E Drejte e Pronësisë” Tiranë, 2007

-Ardian Nuni “E Drejte e Pronësisë” Tiranë,

-J. Latifi “ E Drejte Civile” Tirane

-Valentina Kondili “E Drejte Civile. Pjesa e përgjithshme” Tiranë, 2007

-Bashkim Dr Selmani & Bekim Mr. Rexhepi “E drejta familjare dhe trashëgimore (romake) dhe

ndikmi i saj në të drejtën bashkëkohore shqiptare”-Ferizaj, 2014.

-Legjislacioni për mbrojtjen e konsumatorit- Shpjegues për praktikat e padrejta tregtare

-Shpjegues për kushtet e padrejta në kontrata-Tiranë 2015.

-Strategjia Evropiane e Politikes se Konsumatoreve BE 2002-2006;

-Bashkim Dr. Selmani “E DREJTA ROMAKE dhe ndikimi i saj në sistemet e së drejtës

bashkohore“ Botues: Universiteti Shtetëror i Tetovës. Tetovë, 2013.

AKTE NDËRKOMBËTARE

-Traktati i Maastrichtit, 07 shkurt 1992

70

-Traktati i Amsterdamit, 2 Tetor 1997

-Traktati i Lisbonës, 13 Dhjetor 2007

-Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Europian , 01 Dhjetor 2009

-Direktiva 93/13/CEE “Mbi Kushtet e Padrejta”, datë 05.04.1993

-Direktiva 2005/29/CE “Në lidhje me praktikat e padrejta tregtare”,

-Direktiva 2011/83/UE “Mbi të drejtat e konsumatorëve”,

Direktiva 2009/22/EC “Mbi vendimet administrative dhe gjyqësore për mbrojtjen e interesave të

konsumatorëve”

VENDIME TË GJED

-Unicaja Banco SA kundër José Hidalgo Rueda C-482/13, dhe Alii,

-Caixabank SA kundër Manuel María Rueda Ledesma dhe Alii. C-484/13

-Banco Español de Credito , C-618/10-30 maj 2013,

-Asbeek Brusse dhe de Man Garabito , C-488/11,21 Janar 2015,

-Unicaja Banco dhe Caixabank , C-482/13

-BANCO Español de Credito , C-618/10, 21 Janar 2015,

-Unicaja Banco dhe Caixabank , C-482/13

-Banco Primus SA kundër Jesús Gutiérrez García- C-421/14

-Alvarez C-226/12 ,16 January 2014

-Xheraj kundër shqipërise 1.12.2008

-Neumeister kundër Austrisë, Datë 27 Qershor 1968.

-Wemhoff kundër Gjermanisë, Datë 27 Qershor 1968.

71

Vendime të Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorëve

-Vendimi nr: 42/2016 i Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorit

-Vendim nr:43/2016 i Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorit

LITERATURE E HUAJ

-C. CASTRONOVO, “Introduzione”, in “Principi di diritto europeo dei contratti”, Milano, 2001

-The Scope of the Directive- Non-negotiated Terms in Consumer Contracts -2012.

-Thomas Whilhelmsson, Professor at the University of Helsinki-2015.

-Unfair contract terms guidance- Guidance for the Unfair Terms in Consumer Contracts-

-Regulations-1999-September-2008

-The Unfair Terms in Consumer Contracts Regulations-Research Paper 96/93-15 ,October-

2006.London-UK.

-Consumer proctetion,Competiotion and markets authority-UK-2015.

-Unfair Terms in Consumer Contracts, Standing Committee on Law and Justice, NSW-

September 2010.

- “When the stata harms competition-the role for competition law “.-Eleonor M. FOX, Deborah

HEALEY(2011)

-HOWELLS- The Rise of European Consumer Law— Whither National Consumer Law?-

Lancaster Law School, United Kingdom.-2013

-Office of Fair Trading press notice,"Fair terms in consumer contract - new powers come into

effect",

-A.G Eze (Mrs.) LL.B, B.L, LL.M Lecturer, Faculty of Law, Nnamdi Azikiwe University, BW.

Harvey & D.L Parry; The Law of Consumer Protection and Fair Trading ,London-1996

-The Unfair Contract Terms Regulatory Guide- Jun 2017

72

-Unfair Terms in Consumer Contracts: Advice to the Department for -Business, Innovation and

Skills –March 2013.

INFORMACION ON LINE http://www.pierre-legrand.com/customs_brokers_v_udt.pdf

http://ec.europa.eu/consumers/empowerment/docs/eccg_opinion_consumers_vulnerability_

https://www.jfklibrary.org/JFK/Historic-Speeches.aspx

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61997CJ0237:IT:HTML

http://ec.europa.eu/consumers/empowerment/docs/eccg_opinion_consumers_vulnerability_0

22013_en.pdf

http://geography.about.com/od/historyofgeography/a/grandtour.htm

http://www.giudicedipace.it/programma/readarticle.php?article_id=474

http://www.legalionline.com/html/consuma.html

http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&num=C-400/00

http://www.agcm.it/

http://www.iap.it/it/final.htm

http://www.personaedanno.it/index.php?option=com_content&vieë=article&id=20420&catid

=92&Itemid=339&contentid=0&mese=02&anno=2003

ttp://lawcommission.justice.gov.uk/areas/unfair_terms_in_contracts.htm

http://www.scotlawcom.gov.u

73