MỤC LỤC Y HỌC SINH SẢN TẬP 49MÃN KINH

Hệ thống thuật ngữ về vấn đề sức khỏe mãn kinhPhạm Nguyễn Hoa Hạ, Hê Thanh Nhã Yến

Sử dụng estrogen qua da trong liệu pháp nội tiết thời kỳ mãn kinh Lê Quang Thanh

Sự đồng thuận của ACOG về vai trò của siêu âmtrong các trường hợp xuất huyết âm đạo sau mãn kinhPhạm Thị Phương Anh

Mãn kinh sớmNguyễn Thị Thủy

Giảm ham muốn tình dục trong thời kỳ mãn kinhNguyễn Hà Ngọc Thiên Thanh, Thân Trọng Thạch

Vai trò tập cơ sàn chậu trong cải thiện chất lượng tình dục tuổi mãn kinh Hê Thanh Nhã Yến

Hội chứng niệu sinh dục (GSM)Cách tiếp cận trên phụ nữ mãn kinhHuỳnh Hoàng Mi

Tiếp cận trầm cảm ở phụ nữ quanh mãn kinhVõ Thị Thành, Hê Thanh Nhã Yến

Ung thư vú ở tuổi mãn kinh – mối nguy cần quan tâm và chiến lược tầm soát cơ bảnNguyễn Hà Ngọc Thiên Thanh, Thân Trọng Thạch

Phụ nữ mãn kinh xin noãn: những điều lưu ýLê Long Hồ

Ung thư nội mạc tử cung: quan điểm về nạo hạch trong phẫu thuật Lê Thị Thu Hà

Progesterone và dọa sẩy thaiLê Thị Hà Xuyên, Lê Khắc Tiến

Chẩn đoán và điều trị hội chứng kháng phospholipidTrần Thị Minh Châu

Bệnh lý tuyến giáp trong thai kỳTrần Viết Thắng

Tiền sản giật nặng khởi phát sớm: khi nào tiếp tục duy trìthai kỳ? Nguyễn Thanh Hưng, Võ Minh Tuấn

Tương tác tim phổi trẻ sơ sinh sau sinhNguyễn Khôi

Ứng dụng lâm sàng của kỹ thuậttrưởng thành noãn trong ống nghiệmMai Đức Tiến

Cải tiến liên tục thông qua các công cụ leanVõ Thị Hà

JOURNAL CLUBAcid folic liều cao không dự phòng tiền sản giậtEstradiol qua da và progesterone vi hạt trong phòng ngừa triệu chứng trầm cảm ở phụ nữ trong giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh Bổ sung L-Carnitine cải thiện kết quả mang thaiHiệu quả của esomeprazole trong điều trị tiền sản giật khởi phát sớm: một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứngTóm tắt hướng dẫn lâm sàng về xét nghiệm độ phân mảnh DNA tinh trùng trong vô sinh namXét nghiệm máu dự đoán sinh non và có thể tính chính xáctuổi thai

TIN ĐÀO TẠO LIÊN TỤC HOSREM

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹

‹‹

‹‹

‹

‹

‹

06

11

16

20

24

29

31

35

38

42

45

49

52

56

60

66

70

76

8081

8283

84

87

89

Mời viết bài Y học sinh sảnChuyên đề tập 51

BIẾN CHỨNG HUYẾT KHỐI VÀ THUYÊN TẮCTRONG SẢN PHỤ KHOA

Tập 51 sẽ xuất bản vào tháng 9/2019.Hạn gửi bài cho tập 51 là 20/5/2018.

Chuyên đề tập 52LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG - BỆNH TUYẾN CƠ TỬ CUNG

Tập 52 sẽ xuất bản vào tháng 12/2019.Hạn gửi bài cho tập 52 là 20/8/2019.

Tập sách sẽ ưu tiên đăng tải các bài viết thuộc chủ đề như đã nêu ra ở từng tập. Ngoài ra, các bài viết khác trong lĩnh vực sức khỏe sinh sản có nội dung hay, hấp dẫn và mang tính cập nhật thông tin - kiến thức cũng sẽ được lựa chọn. Quy cách: 2.000 − 3.000 từ, font Times New Roman/Arial, bảng biểu rõ ràng, hình ảnh rõ và chất lượng cao, phần tài liệu tham khảo chính ở cuối bài vui lòng chỉ chọn 5 − 7 tài liệu tham khảo chính (quan trọng hoặc được trích dẫn nhiều nhất). Journal Club là chuyên mục nhằm giới thiệu đến độc giả các bài báo, đề tài quan trọng xuất hiện trên y văn trong thời gian gần, mang tính cập nhật cao. Quy cách bài cho mục Journal Club: 500 − 1.000 từ, bảng biểu rõ ràng và đính kèm y văn gốc.Để gửi bài duyệt đăng, vui lòng liên hệ: BS. Huỳnh Thị Tuyết (huynhthituyet@hosrem.vn), văn phòng HOSREM (hosrem@hosrem.vn).Để gửi trang quảng cáo, vui lòng liên hệ: Anh Bá Đức (ngoduc@hosrem.vn, 0934.024.906).

Hội viên liên kết Bạch kim 2019

Hội viên liên kết Vàng 2019

Y HỌC SINH SẢN 4920

MÃN KINH SỚM

Nguyễn Thị ThủyBệnh viện Đa khoa Cao Văn Chí - Tây Ninh

Tuổi mãn kinh trung bình trên thế giới thường vào khoảng 52 tuổi (50 ± 4).

Mãn kinh sớm xảy ra giữa tuổi 40 đến 45 tuổi, tỷ lệ này vào khoảng 5% dân số chung trên thế giới, trước tuổi 40 chiếm tỷ lệ khoảng 1% gọi là mãn kinh quá sớm (premature menopause) và nếu xảy ra trước tuổi 45 gọi là mãn kinh sớm (early menopause).

NGUYÊN NHÂNTiền sử gia đìnhNghiên cứu cho thấy những phụ nữ có tiền sử

gia đình có dì hoặc mẹ hoặc chị em gái mãn kinh sớm sẽ có khả năng mãn kinh sớm.

Hút thuốcNhững phụ nữ hút thuốc mãn kinh sớm khoảng

hai năm so với không hút thuốc. Họ cũng có thể có các triệu chứng mãn kinh nghiêm trọng hơn. Bellavia cùng cộng sự đã thực hiện một nghiên cứu trên 25.474 phụ nữ cho thấy rằng phụ nữ có thời kỳ mãn kinh sớm có hút thuốc lá thì tỷ lệ tử vong sớm hơn 2 năm so với phụ nữ không hút thuốc.

Hóa trị hoặc xạ trị vùng chậudo bệnh ung thưCác phương pháp này có thể làm phá hủy đến

buồng trứng làm chúng ngừng hoạt động vĩnh viễn hoặc trong một thời gian. Tuy nhiên không phải phụ nữ nào trải qua xạ trị hoặc hóa trị cũng dễ dẫn đến mãn kinh sớm, những phụ nữ trẻ tuổi sẽ ít khả năng bị hơn.

Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứngThường gọi là “bilateral oophorectomy” gây ra

15 – 50% những triệu chứng mãn kinh ngay lập tức, chu kỳ kinh sẽ ngừng hẳn sau phẫu thuật này và nồng độ hormone sẽ giảm nhanh chóng. Những triệu chứng mãn kinh sẽ xuất hiện rõ và mạnh hơn.

Phẫu thuật cắt bỏ tử cungỞ những phụ nữ cắt bỏ tử cung hoàn toàn, có

thể dẫn đến mãn kinh sớm hơn khoảng 2 năm so với phụ nữ vẫn còn tử cung.

Bệnh tự miễnNguyên nhân này được báo cáo vào khoảng 30

– 60% các trường hợp gây ra mãn kinh sớm. Phổ biến nhất là bệnh lý tuyến giáp, quai bị, cường cận giáp và bệnh Addison. Mặc dù tỷ lệ hiếm nhưng do hệ thống miễn dịch của cơ thể khi chống chọi lại bệnh tật, có thể tấn công nhầm vào buồng trứng và giữ cho chúng không tiết ra hormone. Những phụ nữ mãn kinh sớm tự miễn có nguy cơ tăng lên đối với bệnh suy thận, suy giáp, đái tháo đường, nhược cơ, viêm khớp dạng thấp và lupus ban đỏ hệ thống.

HIV/AIDSPhụ nữ nhiễm HIV không được kiểm soát tốt có

thể bị mãn kinh sớm và những cơn bốc hỏa sẽ xảy ra dữ dội hơn so với những phụ nữ không nhiễm HIV.

Rối loạn di truyềnPhụ nữ sinh ra có các rối lọan di truyền như

thiếu hụt 17-alpha-hydroxylase, galactosemia, loạn dưỡng loạn sản cơ, hội chứng Di George, và bất

21Y HỌC SINH SẢN 49

thường nhiễm sắc thể, phổ biến là mất đoạn nhiễm sắc thể có thể mãn kinh sớm. Ví dụ, hội chứng Turner với sự mất hoàn toàn hoặc một phần nhiễm sắt thể X, trisomy 18 và 13, buồng trứng sẽ không hình thành bình thường, chu kỳ kinh nguyệt bất thường và cũng dễ bị mãn kinh sớm.

Hội chứng mệt mỏi mãn tính(chronic fatigue syndrome – CFS)Boneva cùng cộng sự đã nghiên cứu 157 phụ nữ

cho thấy phụ nữ bị viêm não tủy/hội chứng mệt mỏi mãn tính (ME/CFS) biểu hiện mệt mỏi, yếu, đau cơ và đau khớp, mất trí nhớ, nhức đầu, ngủ không sâu và những triệu chứng khác dẫn đến trên 61% mãn kinh sớm và tuổi mãn kinh sớm trung bình là 37,6 tuổi.

TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNGMãn kinh sớm có liên quan đến nhiều triệu

chứng như triệu chứng vận mạch (nóng bừng và đổ mồ hôi ban đêm), các triệu chứng âm đạo (âm đạo bị khô và đau khi giao hợp), các triệu chứng tiết niệu (tiểu không thường xuyên, lắt nhắt, không kiểm soát và viêm teo bàng quang), rối loạn chức năng tình dục, và rối loạn giấc ngủ. Các triệu chứng khác là nhức đầu, trầm cảm, lo âu, khó chịu, teo da, đau khớp, nỗi ám ảnh ung thư và giảm tập trung.

CHẨN ĐOÁNKhông có một tiêu chuẩn chuẩn mực nào cho

việc chẩn đoán mãn kinh sớm được đưa ra. Việc chẩn đoán được dựa trên ở một phụ nữ trước 45 tuổi có bộ 3 triệu chứng: vô kinh trên 12 tháng, nồng độ gonadotrophin cao và có các triệu chứng của sự thiếu hụt estrogen. Các cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán là nồng độ FSH > 40 mIU và E2 < 20 pg/ml, nhiễm sắc thể đồ, chức năng tuyến giáp, đường huyết huyết thanh, lượng canxi huyết thanh và đo mật độ khoáng của xương.

HẬU QUẢ CỦA MÃN KINH SỚMHậu quả của mãn kinh sớm được chia thành hậu

quả ngắn hạn và dài hạn: – Các hậu quả ngắn hạn bao gồm các triệu chứng

vận mạch như nóng bừng, đổ mồ hôi đêm, đánh trống ngực và đau đầu, tăng cân, khô âm đạo và khó

thở, tâm lý hoang mang và stress không kiểm soát được bao gồm khó chịu, hay quên, mất ngủ và kém tập trung.

– Hậu quả lâu dài của thời kỳ mãn kinh sớm bao gồm vô sinh, loãng xương và tăng nguy cơ tử vong sớm do bệnh tim mạch và đột quỵ.

Vô sinhMột số tác giả đã báo cáo trường hợp có thai

ở những phụ nữ mãn kinh sớm nhưng thực tế rất hiếm. Nhưng với sự tiến bộ gần đây trong việc cho trứng thì những phụ nữ mãn kinh sớm đã có hy vọng có con. Nó được sử dụng rộng rãi ở những trường hợp vô sinh do suy buồng trứng sớm.

Loãng xươngGallagher JC cùng cộng sự đã cung cấp bằng

chứng rõ ràng rằng mãn kinh sớm trước 45 tuổi có nguy cơ gãy xương cao gấp 1,5 - 3 lần đối với phụ nữ mãn kinh sau 50 tuổi. Trong một nghiên cứu hơn 1.000 bệnh nhân của Vega EM cùng cộng sự, tỷ lệ gãy xương hông ở phụ nữ bắt đầu mãn kinh 40 tuổi là 9,4% so với 3,3% ở những người bắt đầu mãn kinh ở tuổi 50. Trong nghiên cứu ở Rotterdam, một nghiên cứu thuần tập dựa trên dân số đánh giá các yếu tố nguy cơ gãy xương ở 3.000 nam giới và phụ nữ, tỷ lệ gãy xương sống cao gấp 2,5 lần ở phụ nữ mãn kinh trước tuổi 45 so với những người mãn kinh sau tuổi 50. Trong các nghiên cứu đánh giá vai trò của HT ở phụ nữ có nguy cơ gãy xương cao dựa trên tuổi mãn kinh, nguy cơ gãy xương giảm đáng kể khi dùng HT.

Bệnh mạch vành và nguy cơ đột quỵVì những phụ nữ khi mãn kinh có cấu hình lipid

bất lợi hơn so với những phụ nữ tiền mãn kinh hoặc chưa mãn kinh. Trong một nghiên cứu thuần tập theo dõi hơn 6.000 phụ nữ Mỹ trong 12 năm, bệnh nhân đã trải qua thời kỳ mãn kinh trong độ tuổi từ 35 đến 40, nghiên cứu cho thấy có nguy cơ tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ và cơn đau thắt ngực cao hơn 50% (nguy cơ điều chỉnh theo bệnh tiểu đường, tăng huyết áp, số lần mang thai, tuổi sinh con lần đầu, và hoạt động thể lực) so với những người mãn kinh trong độ tuổi từ 49 đến 51.

QUẢN LÝ THỜI KỲ MÃN KINH SỚMCách tiếp cận quan trọng nhất trong quản lý

Y HỌC SINH SẢN 4922

thời kỳ mãn kinh sớm là xác định nguyên nhân và điều trị dựa trên nguyên nhân. Mang lại khả năng khôi phục sự trưởng thành nang trứng, rụng trứng và kinh nguyệt.

Với sự kích thích rụng trứng hoặc cho trứng trong các chương trình IVF, thì giờ đây những phụ nữ mãn kinh sớm trước 40 tuổi đã có thể mang thai. Phụ nữ có nội mạc tử cung sử dụng estrogen, có thể theo dõi bằng thử nghiệm progestogen để chứng minh khả năng khởi phát kinh nguyệt.

Khuyến cáo tốt hiện nay là liệu pháp thay thế estrogen cho phụ nữ bị mãn kinh sớm. Phụ nữ bị hạ kali máu có thể cần điều trị thay thế hormone (HRT) để tránh loãng xương. Có một số bằng chứng cho thấy việc khôi phục lại mức estrogen bình thường sẽ làm giảm sự phát triển sau này của bệnh tim mạch, loãng xương và mất trí nhớ. Do đó, sử dụng HRT trong thời gian ngắn được nhiều người lựa chọn.

HRTNhư một cách tiếp cận đầu tiên, HT (hoặc bằng

đường uống hoặc qua da) đạt được mức estrogen thay thế được khuyến cáo nhiều. Tuy nhiên, xét nghiệm nồng độ estradiol trong huyết thanh không được khuyến cáo để theo dõi ảnh hưởng của việc điều trị. Thay thế estrogen có thể đạt được với các chế phẩm estradiol sau: 1 – 2 mg uống 17β-estradiol mỗi ngày, 100 μg 17β-estradiol qua da hàng ngày hoặc estrogen liên hợp 0,625 – 1,25 mg mỗi ngày (Bảng 1). Việc lựa chọn liệu pháp estrogen nên được kết hợp với liệu pháp progestogen liều lượng thích hợp (dùng liên tục hoặc không liên tục) để

Bảng 1. Liều điều tri HRT ở phụ nữ mãn kinh sơm.

Estrogen Progesteron

Liên tục (continuous) Không liên tục (sequential)

1 - 2 mg micronized17β-estradiol (uống)

2,50 - 05 mg medroxyprogesterone acetate môi ngày (uống)

10 mg medroxyprogesterone acetate môi ngày (uống) từ ngày 12 của chu kỳ môi tháng.

100 μg 17β-estradiol (qua da) 100 mg micronized progesterone môi ngày (uống)

200 mg micronized progesterone môi ngày (uống) từ ngày 12 của chu kỳ môi tháng.

0,625 – 1,25mg estrogen liên hợp liều thấp (uống)

*sử dụng một loại estrogen tương ứng kết hợp với một loại progesterone tương ứng

ngăn chặn tăng sản và ung thư nội mạc tử cung. Ngoài ra, cần phải điều trị các triệu chứng của

mãn kinh sớm như có thể điều trị bệnh tự miễn bằng liệu pháp corticosteroid nếu các kháng thể kích thích tố giới tính có trong máu. Điều trị trầm cảm, và các rối loạn về tâm thần, và những liệu pháp tâm lý cũng như vận động.

NHỮNG VẤN ĐỀ TỒN TẠIVỚI MÃN KINH SỚMThời kỳ mãn kinh sớm có liên quan đến các

nguy cơ sức khỏe lâu dài như tử vong sớm, bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, loãng xương, rối loạn chức năng tâm thần và rối loạn tâm trạng. Mãn kinh sớm gây ra do các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị và phóng xạ hoặc phẫu thuật cắt bỏ 2 bên buồng trứng đã tăng lên theo thời gian vì nó thành công trong điều trị ung thư ở trẻ em, thanh thiếu niên và phụ nữ sinh sản. Bên cạnh đó, việc thực hành cắt buồng trứng 2 bên dự phòng tại thời điểm cắt bỏ tử cung cũng tăng. Tuy nhiên, có bằng chứng rõ ràng rằng nguy cơ lâu dài và kết cục sức khỏe bất lợi sau mãn kinh sớm ngày càng tăng. Hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe như tử vong sớm, bệnh tim mạch và thần kinh, loãng xương, các triệu chứng tâm thần và chức năng tình dục bị suy giảm.

Phụ nữ bị mãn kinh sớm có nguy cơ bị mật độ xương thấp, loãng xương sớm và gãy xương, khởi phát sớm bệnh tim mạch vành và tăng tỷ lệ tử vong do tim mạch. Phụ nữ bị suy buồng trứng sớm đã được báo cáo là đã giảm thiểu tình trạng về tình dục. Hơn nữa, Ryan J cùng cộng sự (2014) nghiên cứu

23Y HỌC SINH SẢN 49

cho thấy những phụ nữ bị mãn kinh sớm tăng 30% nguy cơ có nhiều lo lắng, trầm cảm, chán nản, nhạy cảm, tâm lý dễ hận thù và đau khổ hơn phụ nữ mãn kinh bình thường.

Việc can thiệp để quản lý mãn kinh sớm bằng HRT vẫn còn đang vấp phải nhiều tranh cãi, vẫn chưa có một đồng thuận cũng như nghiên cứu lớn nào đủ chứng minh đảm bảo cho việc sử dụng HRT điều trị cho những phụ nữ mãn kinh sớm. Việc sử dụng estrogen còn gây tranh cãi và vấn đề ở đây là lựa chọn điều trị hiệu quả được công nhận nhất nhưng vấn đề chính là tác dụng phụ. Các nhà lâm sàng cần so sánh giữa lợi ích và nguy cơ khi sử dụng trên đối tượng bệnh của mình.

TÀI LIỆU THAM KHẢO1. ACOG (2018). Management Of Menopausal SymptomsCorrection. Obstetrics &

GynecologyPractice Bulletin. March 2018 - Volume 131 - Issue 3 - P604.2. Boneva, R.S, Lin, J.M (2015). Early Menopause And Other Gynecologic Risk Indicators

For Chronic Fatigue Syndrome In Women. Menopause; 22:#826–834. 3. Faubion SS, Kuhle Cl (2015). Long-Term Health Consequences Of Premature Or Early

Menopause And Considerations For Management. Climacteric. 2015;18(4):483-91.4. Gallagher JC (2007). Effect OfEarly Menopause On Bone Mineral Density And

Fractures. Menopause 2007;14:567–71.5. Levine JM, Whitton JA (2018). Nonsurgical Premature Menopause And Reproductive

Implications In Survivors Of Childhood Cancer: A Report From The Childhood Cancer Survivor Study. Cancer. 2018 Mar 1;124(5):1044-1052.

6. Rahman I, Akesson A (2015). Relationship Between Age At Natural Menopause And Risk Of Heart Failure. Menopause. 2015 Jan;22(1):12-6.

7. Ryan J, Scali J, Carrière I (2014). Impact Of A Premature Menopause On Cognitive Function In Later Life. BJOG. 2014 Dec;121(13):1729-39.

8. Torrealday S, Pal L (2015). Premature Menopause.Endocrinol Metab Clin North Am. 2015 Sep;44(3):543-57.

9. Vega EM, Egea MA (1994). Influence Of The Menopausal Age On The Severity Of Osteoporosis In Women With Vertebral Fractures. Maturitas 1994;19:117–24.

�e Reverie Saigon, Chủ nhật 21/4/2019

Knowledge for Better Heathcare

HỘI NGHỊ VÔ SINH VÀKỸ THUẬT HỖ TRỢ SINH SẢN lần VIII

“HƯỚNG ĐẾN HIỆU QUẢ VÀ AN TOÀN”

�e Reverie Saigon, Chủ nhật 21/4/2019

Vui lòng quét mã để cập nhật chương trình mới nhất.

Quý đồng nghiệp quan tâm hội nghị vui lòng đăng ký sớmvì hội nghị sẽ ngưng nhận khi đủ số lượng đại biểu.