ISTIRAP VE MD N SZ

Istrap ve mid hakkndaki yazlar; tek bir kitap halinde, ve bu klliyatn basm tertibinde 28 inci sra numarasndayd. Fa- kat, zamanla hacmi byd, kolaylk olsun diye (Istrap), (mid), (Kurtulu) gibi isimli ksmlara bldm. Ve imdi bu kitap yalnz strap ksmn ihtiva ediyor.

Sonra kitab basm srasnda da en ne aldm. Zira altnc se- nesine girdiimiz bu dnya harbi; btn dnya strabn yle bir dereceye kard ki, straptan baka telffuz edilecek kelime, mit ve kurtulutan baka aratrlacak ey kalmad.

ste, strap, mit ve kurtulu ksmlarn havi bu seriyi onun iin ne, ve tam bir ihtiya zamannda, ele aldm. Umduum dere- ce ie yararsa kendimi Allahn bahtiyar bir kulu sayarm. Bu ve- sileyle de okuyucularm, strabn sebepleri hakknda bir fikir, kur- tulu areleri hakknda bir kanaat, ve insanln tisinden mit- lenecek bir teselli edinirlerse onlar da bahtiyar sayarm. Ve bunu dnya iin bir kurtulu emaresi, kurtulu mjdesi telkki ederim Allah versin ve cmleyi strabndan kurtarsn, min.

4 MEVZU ZERNDEK TETKK ESASLARI

1 Istrabn menei 2 Istrabn sebep ve hikmeti 3 Istrab devam ettiren, yaatan miller 4 Cemiyet d safhada strap 5 Cemiyette strap 6 Dinden evvel 7 Dinden sonra 8 Istraptan kurtulu aresi

ISTIRAP

GR

nsan oullar, hayatn ilk gnlerinden itibaren straba bir tek ey yznden dtler: htiya!

htiyacn eidi kadar strabn eitleri vardr. Sevki tabi ile insan olu neye muhtat: Yaamaa! Yaamak iin neye muhtat? 1 Yaama vastalarna; 2 Emniyete.

1 Yaama vastalarnn balcalar nelerdi? A) Yiyecek, iecek; rtnecek eyler! B) Barnacak yer!

2 Emniyet hususunda neye muhtat? A) Taarruz ve tecavze uramak korkusundan masuniyete.

5

1

A) Yiyecek iecek eyleri yeryznde tedarik mmknd. r- tnlecek ey zamanla tekml edecekti.

B) Barnacak kovuklar da vard.

2

A Taarruz ve tecavzden korunmak iin ise fertlerin bir a- raya gelmesi ve ayni maksat iin aralarnda ibirlii, elbirlii ya- parak mterek bir mdafaa kuvveti yapmas ve korunmas tabi idi. Bylece de yapld ve bu itima hayat; dier ihtiyalarn te- mininde de ie yarad.

te itima hayatn mebdei bu sevki tabi oldu. Kmeler, ai- retler, kabileler, bu ihtiyala teekkl etti. Ve aralarnda her ii karlkl bltler.

TMAI ISTIRAP

htiya strabndan kurtulmak iin birlikler vcude getiren in- san oullan; bu sefer de ayrca itima straplara urad. Ve ne- tice itibarile strap bitmedi, oald. Zira yeni strab itima art- lar vcude getiriyordu. nk bu artlar halkn ihtiyacna ve ha- yat hakkna gre deil, bir ka mtehakkimin ahs menfaatlerine gre kurulmu oluyordu.

TMAI HTYA

nsanlar cemiyet vcude getirmee baladktan sonra nelere ihtiya duydular?

1 tima adalete, 2 Birbirinden emniyet hissine, 3 Birbiriyle dayanma ve yardmlama alkasna, 4 cizlerinin cemiyet tarafndan benimsenmesine, 5 Hastalarnn, sakatlarnn korunmasna.

6

Netice ve hlsa olarak: Sevimee, dert birliine, ibirliine gayrendilik gayretine

(elcilik gayretine), diergmlk ruhuna ihtiya vard.

REALTE

Bunlarn hi biri cemiyette vcut bulmad. Zira bunlarn vcut bulmas; cemiyet temelinin btn bu ihtiyalar temin edecek esas lara istinat etmesi ve bu fikirle kurulmu olmas lzmd.

nk:

lk devirlerde cemiyeti kuranlar; kendilerine saltanat srecek birer varlk vucde getirmeyi dnmlerdi. Byle cemiyetlerde kuvvet halkta deil baa geende toplanrd. Ve asl olan ey; ce- miyetin hayat deil, mtehakkimin saltanatyd.

yi bir cemiyet; ancak Allahn hkmranl ve saltanat altn- da kurulabilir; ve cemiyetin halkna ve ferdine hak ve adalet; an- cak byle yksek bir varlk tarafndan en geni lde dnle- bilirdi.

Halbuki bu cemiyetler putperestler tarafndan kurulmutu. Te- meli; ahs menfaat idi. Byle olunca, ne itima adalet, ne emni- yet, ne muhabbet, ne alka, ne insanlk haklar ve ne de itima yardm ve himaye beklenebilirdi. Cemiyete hkim olan ruh bsb- tn baka mahiyetteydi ki, balcalar unlard:

1 Benlik ve tahakkm hrs,

2 Halkn alabildiine mtehakkim fert ve zmre hesabna istismar gayesi;

te her prensip, nizam, hak ve btl mefhumlar; yukardaki esaslara gre ayarlanp konmu ve netice itibariyle halk bir kii ve- ya bir ka kii menfaatine feda edilmi oluyordu.

7

nsan olunda tefevvuk ve tahakkm hrs ftrdir. Halkn ek- seriyeti azmesi ise saf, samim, hsnzan sahibidir. Halkn hu saf- fetinden istifade eden akgzler, halkn mterek emniyetini gya halk menfaatine idare iin baa gemiler, halk kendi menfaatlerine kullanmlar, ve yerlerini evltlarna brakarak asalet snf ihdas etmiler, ve yine nfuzlarn yaymya let olan bendelerine pay ver- mekle nfuzlu ve istismarc bir snf ihdas etmiler, tepeden halka doru tazyik ve istismar balam. Ve bugnk hale kadar tarih devirler yaamtr. Kme balar, airet, kabile reisleri nihayet mut- lakiyet ile milletlere tahakkm eden krallar ve imparatorlar, kme- lerin byklne gre isim alm, ve hkmettii kalabaln kem- miyetine gre ele kuvvet geirmi kimselerdi.

2

te topluluklarn yani, kabilelerin ve milletlerin bana geen egoist, haris kimselerin koyduklar nizam yznden itima strap balam, ve iptidalikteki korku ve ihtiyalar daha geni lde ve daha eitli halde ve daha iddetli devam etmitir. nk btn ni- zamlar, prensipler; reislerin, hkmdarlarn keyfine gre bir ta- rafl, ve yalnz batakilerin ahs menfaatlerini ve emniyetlerini sa- lar mahiyette konmu ve halk menfaati hie saylmtr. Halk yal- nz korku ile el altnda yaatlm ve korku, endie halkta hayata asl olmu ve tabi hal srasna gemitir.

stismarclar:

mdi; zekiler, zeksn, mnevverler marifetlerini, mtehakkim sultaya satmalar neticesi onlarn temin ettikleri istisna durum ve nisb refah; bendegn snfna da rabeti oaltm ve beeri- yette bu snf dahi kkbudak salm bir snf haline gelmitir.

8 ISTIRABIN BALANGICI

LK MENF HAREKETLER BEERDE

LK NSYAN VE LK TAHAKKUM VE

FITRI TEZAHRLER

Istrap; beeriyette Hazreti dem ile ve tahakkm olu (Ka- bil) ile balar. Hazreti dem bir hata yznden yere indirilerek bu straba der. Sonra yeryznde strap, Hazreti demin oul- larnda yeni yeni safhalar arzeder. Hazreti demin olu (Kabil) de tezahr eden menf ftrat; kardeini ekememezlie ve binnetice l- drmee sevkeder. (Kabil); katil ve zalim olur. Kardei (Hbil), mazlmen maktul olur.

Allahn; yaklamasn menettii aaca, beer zaaf ve binae- naleyh nisyan ve gafleti dolaysiyle yaklaan Hazreti demi; bu harekete sevkeden saik de Hazreti demin nefsiydi. Hazreti dem; yalnz Allahn emrini unutmam, ayrca nefsine de uymutu. te dem ve oullar; bu nefisle cennette yayamazd. Onlar yery- znde strap ekecek, bu nefsi yeryznde tasfiye edecek, ondan sonra yine aslna, ve gklerdeki vatanna dnecekti. Fakat bu s- tfa devrine kadar da, o nefisle arz imar ve arzn cevherlerini ile- tecekti.

mdi nefis; Hazreti demin cennetten inmesine saik olan se- beplerden biri olmakla beraber (1) ayni nefis hem dnya iine ya-

(1) Elbette ki Hazreti demin cennetten inmesine sebep yal-

nz bu deildir. Zira Allah; dnyay bouna yaratm deildir. Mu- kaddes kitaplarn tasrihine gre arz ve ondaki herey insan iin, in- san yetitirmek ve insan neslini devam ettirip kemale erdirtmek iin yaratlmtr. Binaenaleyh Hazreti dem bu hatay cennette yap- myayd, bu vesile ile yeryzne inmiyeydi, yeryz adamsz m ka- lacakt? Nitekim Tevrat erif; Hazreti demin yeryzne inmesi-

ryor ve bu yzden ektii strap da netice itibariyle insann stfa-sna, tekmlne ve binaenaleyh Allaha yaknlamasna ve kavu-masna ve hretini imara vesile oluyor (2).

9

nin bir sebebini de yeryzn imar etmek tm olduunu tasrih eder. [Bu klliyatn altnc (din ve hikmetleri) kitabnda bu esasa dair tafsilt vardr.]

Kur'an Kerim'de de Cenabhak kendine yeryznde bir (Ha- life) ittihaz buyurmak istediini tasrih buyuruyor. Bu da elbette pek mhim ve balca bir sebeptir. yeti kerimenin metin terc- mesi budur:

(2 Bakara 30): Rabbin Celleanuhu meleklere: Ben yryznde br halfe klacam dedikte, melekler; yarabbi orada fesat ika eyliyecek ve kan dkecek olan m (insan m) halkede- ceksin. Halbuki biz seni hamdin ile tesbih ve zikrinle takdis ve ne- vkstan tenzih ederiz, dediler. Cenabhak da ben bilmediiniz ey- leri bilirim. Buyurdu.

Halife:

Bu yeti kerimedeki halifeden maksat, Allah namna herhan- gi bir insann hkm icra edecei demek deildir. Allah; kendi hak- kn kimseye vermez. Allah; btn mahlkatn kendi idare eder. Allah gibi kusursuz yoktur ki yeryznde Allah namna hkmetsin. mdi buradaki halifeden de maksat; Allahn Ruh-l-kudsu ile kalbine nazil olaca musaffa, kmil insan demektir. (Kibar enbiya ve kibar evliyadan Ruh-l-kuds hamil olanlar gibi.)

(2) Bu stfa ve tekml yalnz dnyaya mahsus deildir. Is-

tfa ve tekamlden evvel lenler; ldkten sonra da stfa ve te- kmle devam ederler. Ve bulunduklar dereceye gre ruhan yk- selirler. mdi (nefs-i mutmainne) derecesine ermedike, yani ruhla- r; nefs temayllerine hkim hale gelmedike, cennetin hududuna gi- remezler. Arz ile cennet arasndaki fasla da bu stfa ve tekml yaptracak olan; Allahn mtemad tecelliyatdr. Nitekim bu tek-

10

HTRASIN HKMETLER

Beerin ftratndaki hrsn hikmeti vcudu nedir?

Hrs faaliyetin muharrikidir. Bunun msbet taraf da vardr, menfi taraf da. Msbet taraf iyilii vcude getirir. Menf taraf fenal. O halde menf bu kuvvet; bir inzibat ve kayt altna aln- mazsa iyiliin n ald gibi fenaln da n ak kalr. te din ve ahlkyatn hikmeti vcud; msbet nizam korumak, iyilii te- vik ve fenal men iindir. eriat ve hkmleri ve onun muhassa- las olan meden kanunlar dahi bunun meyyideleridir.

Tarihte devir devir yer alan medeniyetler; bir bakma da fena hrs hamlelerinin intibah neticeleridir. Bu hamlelerdir ki, hak ve adaleten, emniyet ve hrryetin temini ihtiyacn insanlara btn za- ruretleriyle hissettirir. Ve yeryzndeki umran dahi o tahripkr hamlelerden hasl olan harabiyetin slah ve imar iin yaplan mu- kabil hareketlerin neticeleridir.

Dnyann ilk kuruluunda hrsn alaca byk iler, hrsn balyaca mhim iler vard. Bunun iin Allah; menf ftratllar teyit buyurdu. demin iki evldndan menf ftratls; msbet ft- ratlsna galip gelerek hrsn, menf ftratn ilk zaferini iln etti. Bu teyidat ile insanlar, zmreler; her eyden evvel kuvvetlenmee bak- tlar. Zira kuvvet; hrs olana da ve kendini korumak istiyene de kendine ihtiya hissettirmiti. Herkes, her areye bavurarak kuv- vetlenmenin yolunu arad ki btn itima straplarn kk bu zih- niyet oldu. O devirlerde Allah dini ortada deildi ki hak ller bi- linsin. Ve haklara kymet verilsin. Sevki tabi ile din ittihaz edil- mi olan itikatlardaki mabut ise ferdin kendi nefsiydi. Herkes kendi nefsine, ahs menfaatine tapyor ve btn harektn ona gre tanzim ediyordu ve btn birlikler bu esas zerinde vcut

_____________________________________________________________________________ ml cennete ykseldikten sonra da cennetin daha yksek tabakala- rna ve nihayet Allaha rcu edinceye kadar mtemadiyen devam eder.

11

buluyordu. Ruha hkim olan ey; tahakkm, tagallp, ve binne- tice akavet oluyordu. Mtemi yoldalar, akavet ganimetinin payclaryd.

yi ftratllar ykselemezdi ve ykselemiyordu. Peygamberler bile etrafna kimseyi toplyamyordu ve g yayabiliyor veya ya- yamyordu. nk herkesin nizam itimasi nefsi emmare temel- lerine bina edilmiti. Peygambere uymak iin bu temeli kknden skmek, bu nizam kknden ykmak ve bunun zdd olan gayren- dilik ve digergmlk ruhu zerine, fazilet ve fedakrlk hissi ze- rine kurmak lzmd. Bunda almak yok, vermek vard. Almya a- lan vermiye altrmak gt. Ne pahasna olursa olsun, ne su- retle olursa olsun yalnz almya bakan iptida cemiyetleri vermee davet etmek kolay deildi. Bu bir insanln tekml meselesiydi.

Bu hal; ancak yine nefislerin ferden ve mtemian bu yz- den grd zararlar ve urayaca sadmelerle dzelebilirdi. Kalb ve vicdan taazzuv ettikten sonra fazilete uyulabilirdi. te Allah; ocuk beer bydke, ve ocukluun sadmeleriyle akllandka, intibah duyar hale geldike hidayeti yayd. lh teyidat msbet ftratllarda da zhir olmya balad ve bir gn gelecek bu teyidat kmilen msbetler lehine geecektir.

Nitekim Hazreti Musa ile Firavunun mcadelesinde Allah, Musay galip kld. Cemiyetin ilk din zmresini (Beni sraili) mey- dana getirdi. Ve tekml kanunlarna tevfikan ve tedricen hidaye- tini btn dnyaya yaymya balad. yilik, fenalk mefhumlar hak- knda her taraftan din mikyas ykseldi ve herkese belirdi. Fena- lklar iin ayp ve gnah mefhumlar meydan ald. yi, fena ve iyi- lik, fenalk seilmiye balad. Ve bundan sonra taayyn eden ha- kik hak ve btl ehreleri zerinde mcadele balad.

imdi:

Hrslarn, intibahlarn, tahriplerin, slahlarn neticeleri insan- lara alacaklar salim istikameti tayin etmektedir. Btn bu sarsn- tlarn, bu mcadelelerin ve straplarn bir kr da bu olmaktadr.

12

Byle uurla alnacak istikametlerdir ki dnya yznde hakik kur- tulu yolunu tayin edecektir. Beeriyet mterek gayeler etrafnda bu yzden toplanyor ve idealler byle taayyn ediyor.

deal urunda almak ve bu uurda ekilen meakkatler bu- nun iin mukaddes i oluyor. Bugn mcadelelere servetini ve ha- yatn vakfetmi insanlar, zmreler var. Dinlerin zuhurundan ev- velki iptida teekkllerde byle bir ey yoktu. Ve her hareketin hedefi bunun zddna ve aksineydi.

Kurtulu mcadelesi gittike byyor, nk strabn kendi de derinleiyor. Fakat uurla, tevecch edilen gayede ve idealde at- lan her adm; mustarip beeri de kurtulua yaklatryor. Umum teselli ite budur.

Artk her i mterek bir dnya ii, beynelmilel alkal bir i mahiyetini almtr. Hi kimse bu dnyay kurtulua ben mi gt- receim, diyemiyor. nk btn dnya, herkes, kendini kurtulu- a gtrmekle dnya kurtulua gitmi olacaktr ve bu ikinci cihan harbinin beinci senesi sonunda herkes bu yolun, bu mterek yo- lun zerindedir. Karanlklar kalknca hem birbirini, hem hedefi n- allah grecek ve tanyacaklardr.

MENF UNSURLARIN HKMET VCUDU

Allah irade etmedike hi bir mahlkun istediini yapmasna imkn olmadna ve kimsenin kimseye tefevvuk ve tahakkm ede- cek, kendinin ve kendinden kuvveti bulunmadna gre msbetin de, menfnin de yaptklar i, kendi kuvvetleriyle deil, ancak Al- lahn kuvvet ve iradesiyledir.

O halde, acaba neden Allah iyi ftratly (Hbil) i ilk gnden itibaren teyit etmedi de menfyi (Kabil) i teyit etti ve gne hkim kld veyahut esasen menf ftratllar acaba niye yaratmya lzum grd? gibi dncelere gelince:

Hakikat udur: Menflerin ilk hayat devresinde lzumlu rol- leri vard. Hayat; menflerin hrslar gayretiyle inkiaf edecekti. Doymaz gzleri btn bir mr alacak, menfaat karacak eyler

13

aratracakt, tabiatn altta, stte her eyini, her kesini, her bucan kartracak; yoklyacakt, bir eyler elde etmiye ala- cakt. Hrs olmyanlar ise madd hi bir cazibe harekete geire- miyeceine gre onlar; kanaati esas ittihaz ederek hi bir eyi boz- mamya, krmamya, dkmemiye bakacaklard. Onlar, ftratlarnda bunu bulmulard. Ve neticede menflerin karln bunlar vcude getireceklerdi. Dnya ilk bkir halinde ilenmiyeydi, servetini, cev- herini, ii dolu kymetlerini meydana koyamazd. Onu yorulmadan, bkmadan aratracak hrslar lzmd.

Bundan u netice hasl oluyordu: nsanlarn bir ksm hrs y- znden faaliyette, bir ksm da kanaati, muhafazakrl yznden (nisbeten) atalette idi, menfler hudutsuz, lsz bir menfaat i- in alyor, msbetler ise yalnz kendilerine lzumu kadar iin k- mldyordu. Bu netice: menflerin zenginlemesini msbetlerin fa- kir kalmalarn intc etti. Ve dolaysiyle fakirlerin zenginler eline dmesine, zenginler etrafna toplanmasna ve zenginlerin iiyle geinmelerine sebep oldu. Yine bu neticedir ki dnyada kuvvet ve ahs nfuzun hkimiyetine yol at. Servet sahibi; nfuz sahibi de oldu. Ve istediini yapmak imknlarn buldu. Yani para ve nfuz ile bir takm halka hkmetmek vaziyetine girdi. te halk denilen ktle bu suretle boyundurua dt ve rpnmaa balad. kti- sad esaret vesair esaretlere bu stnlkler yol at.

te insanlar, kendi aralarnda snflara, bu sebeplerle bln- d ve bu suretle birbirine hkim ve mahkm zmreler, kapitalizm, emperyalizm gibi tahakkm fetleri meydana kt. Kuvvetliler, fa- kirleri bu suretle istismara balad. Muazzam insan ktleleri karn tokluuna bu suretle altrld ve kendi emperyalizmleri iin g- z kapal bir uysallk ile muharebelere bu suretle sevkedildi. Fa- kat tahakkm ve zulm edenler de iflh olmadlar, onlar da kbet birer straba dt. Demokrasiler bu aclar yznden dodu ve kur- tarc zihniyetiyle teselli varl oldu. Halen tekmle ve hedefine varmya alyor. Bolevizm de ayni aclarn en cezr bir aksl- meli (reaksiyonu) olarak dnyada grnd. Demokrasi; salh, yukardan aaya yaymya alyor. Bolevizm de bunun aksi ola-

14

rak aadan yukarya gtrmek istiyor. Her iki mukabil hareket de bize gsteriyor ki dnyada safl, hakkn ve derdini bilememezlik yznden derde ve hakszla uram, ezilmi, fakir, dilsiz byk ktleler vardr. Ve bunlar; insanda en byk bir ekseriyeti tekil etmektedir. nsanc his ve fikir tayanlarn, bunlar ihmal etmeleri elbette mmkn deildi. nsanln en byk ksm strapta, ve bu strap; kuvvetlilerin insafna, mrvvetine kalm bir haldeyken, yer yer strabn iddeti artmaktayken duyan bir insan; nasl l- kayt kalabilirdi.

Evet, Amerikaya ilk hicret edenler hrriyetsizlikten duyduklar

strapla hicrete mecbur olmyaydlar, hr bir cemiyet nasl kurar ve demokrat nasl olurlard. Demokrat olmyaydlar bugnk (ikin- ci) cihan harbinde sulh artlarna btn dnya iin drt hrriyet esasn nasl art koarlard ve insanlara bunu temin iin bu uur da fedakrlklara nasl katlanrlard. Bugn iin bu pek parlak bir netice; fakat menfaat hrs; tehlike dolu bir maceray gze aldr- myayd, ilk Amerikay kefedenler yola nasl kard, Amerika ke- fedilmiyeydi, bugnk Amerika milleti bugnk medeniyeti orada nasl kurard ve bu neticeyi nasl ortaya koyard.

nsanlk; bir tek adamn ya devreleri gibi, kendi bnyesin-

de, nesillerce, devreler geirmitir. Muhakkak ki ocukluk en ha- reketli bir devredir. Fakat yarar olmaktan ziyade yaramaz bir fa- aliyet arzeder. Nitekim insan, t kemal yanda durulur. Artk fa- aliyeti ancak muayyen ve yararl eylere inhisar eder. ocuklua hkim olan ey; aratrclk, ve tecrbe fikridir. Hereyi yeniden anlamak istiyen ocuk; hereyi kartrr, kurcalar, iyi bir netice elde ederse ok sevinir, fakat netice bozuk ve zararl olsa da ev- kine halel getirmez. Kemalli ya; ite o sakat ilerin merak dev- rini geirmi olan devredir ki ylesi artk ancak malm eylere doru yrr. Mehul peinde komaz. Beeriyet kemal devrini id-

15

rake balad. nk gryoruz ki msbet hisler dahi alabildiine in- kiaf ediyor. Mesel Hind'li Gandi'ye milyonlarca insann hibir mad- d dit ve tevik altnda olmyarak srf vicdan bir insiyakla gnl baladn iitiyoruz. Kendi ahs hesabna dnyann madde ve menfaat hrslar sfra den bu zatn elbise yerine bir kefen bezi giydiini ve gda olarak kei st itiini grm gibi biliyoruz. Fakat iptidalikteki devirlerin aksine ve zddna olarak da yine g- ryoruz ki bu zatn etrafn alanlar onun parasn yemee gelme- miler, onun klcndan korkarak da ona tbi olmamlar, bilkis ihtiyarlariyle, vicdan incizablariyle onun etrafn almlar, veya y- rd yola girmilerdir. Muhterem Gandi bu cazibeyi nasl vcu- de getirdi? Muhakkak, feragatle, elci bir ruhla, gayrendik, dier- kmlk gayretiyle, ve yzn her madd menfaatten evirmekle, her hasis menfaatin, her kt ihtirasn stne ykselmekle! te, onun iin herkes Gandiyi sevmi, ve onun gsterdii itima ihtiyalara yardm iin keselerini amtr. Gandi btn bu cazibeyi halk le- hine, halkn acezesi, fukaras hesabna kullanyor. Ve bu usul ile muhterem Gandi milyonlarca insan yreine alm, ve milyonlarca insann yreine dalm grnyor.

te hem ftrat msbet, hem cevheri ve kltr yksek bu zat; halk giyinmek iin kendisi her madd varlktan soyunmu bulu- rtuyor. yle ki o halk ile ve halk onunla alyor veya glyor.

Fakat btn dnya; daha ilk devreden itibaren Gandi gibi k- mil insanlardan ibaret ve tam ve yalnz msbet frtratl olayd, i- lim, sanat ve konfor esasnda bir medeniyet vcude gelemezdi. Te- rakkiye are olamazd. Zira herbiri birer kefenle rtnr, bir kei- nin stiyle kanaat ederdi. Bir aa kovuunda yaar veya bir ta oyuunda barnrd. Didinmee, atlmya, mcadeleye, rekabete se- bep kalmazd. nk hrs olmazd.

Btn dnya ehli de srf menf ftratl olayd, o vakit de m- vazene hasl olmazd, insanlar fenalklardan iyiliklere, istihale ve intikal iin msbet bir l, msbet bir gaye bulamazd. O vakit herkes kurt olur ve yalnz kurtlukta inkiaf ederdi. Halbuki bili-

16

yoruz iki kurt bile yaamak iin baka hayvanlara muhtatr. Aksi halde birbirlerini yerler. mdi her cemiyette menflerin de, ms- betlerin de rolleri vardr. lk devrede, ilk hamlede menf ftratllar dnyay faydal bir hale getirmek iin nayak olmyaydlar, onlar kendi menfaatlerini aratrmak iin kazma vurmyaydlar, dnya na- sl imara yol bulurdu ve msbetler; imarda tesviyecilik, kreki- lik zaruretini nereden grrd. Menf bozacak ki msbet dzeltmi- ye mecbur olsun.

te zaten medeniyet; kazmaclarn krekileri mtemadiyen harekete getiren mnebbih faaliyetlerinin neticesidir. Kree sarl- masn icap ettiren ilerin krekle biten neticeleridir. Menf ykar, msbet yapar. Fakat her defaki yeniden yapl, medeniyet hesab- na birer terakki adm olur. Zira her yeni yap bir evvelkinden da- ha iyi olur. nk insan dahi hergn biraz daha tecrbe ve kemal sahibi oluyor. Netice itibariyle insanlar birbirinin peinde bylece kemale doru gidiyor.

te, ilk devrede menflerin Allah tarafndan hayata hkim k- lmalarnn ve dnyann ilk gnnden itibaren yalnz msbet fit- ratllara tahsis edilmemi olmasnn hikmeti budur, kanaatindeyim.

Fakat mukaddes kitaplarn rettiklerine gre de o imanda- ym ki menflerin hkimiyeti muvakkattir. Msbetlerin tekml derecesinde ve aralarndaki ibirlii nisbetinde azalacak ve msbet- lerin dnya lsnde bir emniyet nizam kuracaklar devrede sona erecektir. Menfler bu devreye kadar da zayfladka sinsileecekler ve nihayet hayat umumiyeye hkimiyetten decekler ve yerlerini tamamiyle msbet ruhlara terkedeceklerdir.

ISTIRAP VE HKMET

Tekamln ilc straptr. Istrap mnehbihdir. Hareket ve fa- aliyete sevkeder. Bunlar da insan kemale ve kurtulua gtrr. Ke- malsiz insan strapsz kalrsa gaflete, atalete der, teredd eder. Cemiyete ve dnyaya kar vazifesini ifa edemez.

17

Nitekim insann bu strapla hayattaki alkasna mukaddes ki- taplar iaret eder (3).

Hatt ilk devrelerdeki muhaceretlere saik olan ktlklar, alk- lar dahi kaytsz rehavet iinde yayanlar dnyaya yaym, hem kendileri iin, hem dnya iin almya vesile olmutur. Asya, Av- rupaya, Avrupa; Amerikaya, muhaceret etmiyeydi, ne bugnk Av- rupa, ne de bugnk Amerika meydana gelirdi. te strabn ve bidayette tahripkrlk gibi grnen menf hareketlerin vuuku saiki ve menf ruhlarn meyyet olmasnn sebebi esasta ve bidayette budur.

Binaenaleyh fert kendi hayatnda stfaya mecbur olduu gibi cemiyet ve nesiller dahi kendi devrelerinde stfa ve tekmle mec- burdurlar. Istrap mnebbihi onlar kurtulua doru daima sevk ile ileri atacaktr. Beeriyetin tam kemal devresine kadar bu keyfiyet byle devam edip gidecektir. Allahn tabiat ve tekml kanunlar- nn iktizas budur. ptidayi hale hkim olan tabiat kanunlardr. Ondan sonra insan terbiyesine alan da tekml kanunlardr.

(3) NSAN ve MEAKKAT

Kur'an Kerimden:

(90 Beled 1:4(4)) : Biz insan iddet ve meakkatle halkettik.

Tevrat erif'ten: (Tekvn 3 17): [Cenabhak cennette deme buyurdu]

mrnn btn gnlerinde meakkatle ondan (arzn yiyeceklerin- den) yiyeceksin.

Mukaddes kitaplardan: (Eyb 5 7): Ve ate kvlcmlar yukar uar gibi in-

san meakkat iin doar. (Mezmurlar 90 10): Senelerimizin gnleri yetmi se-

nedir. Ve eer kuvvet hasebiyle seksen sene olursa yine onlarn enls zahmet ve meakkattir.

F. 2

18

mdi insanlar; nefislerine hkim bir kemal devresine gelinciye kadar, kh nefislerine uyarak straba decekler, ve kh strap ne- ticesi nedamet duyarak intibaha gelecekler, bu suretle kurtulu yo- lunda ilerliyecekler ve bir gn saadete ereceklerdir. te bu med ve cezir; tam bir tekml ve stfaya kadar byle devam edip gi- decektir.

Cenabhak Kur'an Kerimde insan zayf olarak yarattn tas-

rih buyurur. Bu zaafn trl tezahrleri olduu gibi sebep olduu straplar da eitlidir. Mesel: Hazreti demin cennetteki hatas nisyan yznden zuhur etmiti. Kardeini ldren (Kabil) in de cinayeti menf ftrat icabyd, hodgmlndan, (egoizma) sndan yani benlii gayretinden ve bakasna kendine msav hayat hakk vermemek hissindendi. Bu rekabet, haset, ekememek hisleri ve bu hislerin; tabi neticeleri olarak zhir olan bakalarna tahakkm, taaddi, tecavz temaylleri beerin menf ftratllarnda hali tabi- dir. Bu benlik hislerini tatmin zoru; bazlarnda adam ldrmee hatt btn bir dnyay kana bomya kadar ileri gider, derece de- rece derece iddetlidir.

Fakat beer iinde msbet ftratl bir zmre de vardar ki ilk bu ftrat temsil eden (Hbil) dir. Bu gibiler; ldrmekten ise kendi lmn tercih eder. Ziyan vermekten ise ziyan grmeyi ka- bul eder.

te dnyaya istibdat ve strap; (Kabil) gibilerin kyclk- lariyle hkim olmya balam ve gittike inkiaf ederek devam et- mi, fakat onlarn zararlarn nlemek ve hayra evirmek iin Allah bir de msbet ftratl zmre yaratm ve yaymtr.

ISTIRABIN SEBEPLER

Dnya kuruldu kurulal cereyan eden kemekeler, ekilen s- traplar; kt bir tesadfn eseri deildi. Haksz ilerin, tahak- kmlerin, akslmelleridir. Binaenaleyh manasz gibi balyan ve

19

bir kr d gibi cereyan eden harpler, bir kvlcmdan ate alr gibi, dnyay saran yangnlar; sebepsiz, aslsz, hikmetsiz deildir. Hepsi kkl sebeplere dayanmaktadr.

Haris ftratllar; uurlarn kaybedecek derecede mertebe, mer- tebe, saldrc ve kycdr, bunlarn savlet ve zulmlerine uryan- lar da zulmn, gadrin akslmelleri ile dolgundur. te bu bou- malar iki indifan neticesidir.

Fakat, zalim; mazlmun mnebbihidir. Hakikatte her hareke- tin zuhurunda da, sonunda da bir hikmet vardr. Taadd, tasallut, iz'a, tehdit, sakin; tl insanlar iin uyandrcdr. Hayat en ba- sit bir kanaatle ve tam bir gaflet iinde geirmee mtemayil kt- leler iin basknlar; tabiatn uyandrc drtc, ayaklandrc, a- ltrc darbesidir.

Kendi haline terkedilen insanlar, ataletten tereddiye der, halbuki tabiat ve tekml kanunlar gerilemee deil, olduu yer- de durmya bile msait deildir.

Dnyann her tarafnda kuvvetlinin hrsn, fenalarn fenal- n tahrik eden ey; zayflarn zaaf, iyilerin ihmal ve teseyybdr. Halbuki cemiyet bir tek kafile halinde hayatta yrmee ve ayni sratle harekete mecburdur. Geri kalanlarn zerine kurtlar, kular r. Kafileden ayrlmamak, kafileye ayak uydurmak lzmdr. Gaflete dp, bir kenarda uyuyup kalmya ve geveklikle geri kal- mya gelmez, hareketten bkp kmiye hi gelmez. Ya kervancnn asas, ya kurdun, kuun, haramnin penesi tepeye dikilir. Kervan- dan ayrlan kurd kapar, darb meseli mehurdur.

Hakikat hkmn her yerde icra eder. Tabiat tazyikini her ve-

sile ile geriler zerinde gsterir. Bu fena balang iyi neticeler tevlit eder. Geri milletler kalknmak iin, iptidalikten kurtulmak, medeniyete doru ilerlemek iin, meden hayat nimetlerinden isti- fade iin bu neticelerden istifade edebilir.

Nitekim medeniyetlerin bir milletten dierine harp vesilesiyle getii vkidir.

20

Geri bir millet, dnya iin tam bir fayda temin edemez. Bir ksm insann gerilii; dnya ibirliinde aksaklk vcude getirir. Bu keyfiyet dnya hesabna hem bir zaaftr, hem de ihtiraslara bi- rer hedeftir ve binnetice niza ve nifaklara birer vesiledir. Nitekim milletlerin ilerilii ve geriliinden doan mvazenesizlik neticesidir ki, dnyada hak yerine kuvvet kaim olmaktadr. Ve bundan tahak- km imknlar ve straplar domaktadr. Istraptan ise intibah do- duu iindir ki, strap, tekmle ve terakkiye mil olmakta, gerileri zorla kalkndrmakta ve ileriye srmektedir. Zaten medeniyet hak- lardaki mvazeneden ibarettir. te btn kargaalklar, mvaze- nesizliklerin dourduu hakszlklardan veyahut hakszlklarn do- urduu mvazenesizliklerden ileri geliyor. Ve kuvvet onun iin dnyaya hkmediyor. nsanlktaki msavat prensibinin hedef tut- tuu ey de bu mvazenedir.

Ancak hakkn bir kuvvet haline gelmesi, uursuz birer kuv- vet vcude getiren ktlelerin uurlanmas ile mmkndr. Yani fer- d tekmllerle kabildir. Bu ise putperestlik zamanndan, mutlaki- yet devirlerinden beri gz kapal, kula tkal yaatlan insanlarn insanlk haklarn, insanlk mkellefiyetlerini kavramalariyle mm- kndr. Bu da onlara bu imkn vermekle kabildir. Aksi halde haris bir fert uursuz bir cemiyetten kuvvet yapar. O kuvveti ya kendi cemiyeti aleyhine tahakkmde, veya dnyaya hkim olmak hrsiyle emperyalizmde kullanr.

Bu straplarn, intibahlarn dourduu ferd tekml neticesi bir gn gelecek, haris; hrsn yaldzlayp etrafn aldatacak sz bu- lamyacak, nk inanan olmyacak. Bir gn gelecek haris yzler- den maskeler decek, ve bu kt eyin gizlenecek taraflar kal- myacak, bir gn gelecek ahs ihtiraslar etrafnda toplanmak, ak akavet addolunacak, herkes ktlk ile fazileti, akavet ile insan- l ve hak ile btl tefrik eder hale gelecek. nk insanlar uya- nacak; uurlanacak, o zaman kimsenin kimseyi ifal imkn kal- myacak. fal edebiyatnn mahiyetleri bilinmi olacak. nsanlara uur hkim olacak ve insan; rtn o zaman izhar edecek. Ve ite o zaman beeriyet straptan kurtulacaktr.

21

Bugnk strabn iddeti, kargaaln vsati; o devrin yak- lamasna almettir. Kurtuluun vsati, strabn azameti ve umu- mlii nisbetindedir. ntibah ve tekml btn dnya iin mterek bir gayedir ki mterek mesa iin de gaye bu olacaktr ve olmak- tadr.

nsan oullarn ilk gnlerinden beri bu dert ve bu ihtiya iin- de grrz. Dnyay kurulduu gndenberi, insanlarn aileden ce- miyete doru tekiltland her devrede, her safhada, halk; ahs saltanatlar kurmya alanlarn ifalleri yznden mustarip ve ha- kikatlerden bilgisiz buluruz. Amme hukukunu kendi ahsna hasre- den, amme kuvvetini kendi hesabna ele alan ve bunlar amme men- faati hilfna kullanan sultalarn keyf idarelerinde felketlerin na- sl devam ettiini ve insanlarn nasl heder edildiini grrz.

Halk hkimiyeti yerine fert veya zmre hkimiyeti halka h- kim olunca, halk; btn hukukiyle ortadan kalkm ve onun yeri- ne bir ferdin ahsiyeti kaim olmu ve her varlk onun olmutur. Halbuki bu hak; ancak Allahndr. Allahtan bakasnn byle bir hareketi insanla hakarettir. nsanlk iin zildir. Fakat insanlarn insanl nasl kabaracak, nasl ahlanacak? Elbette byle haksz- lklarn akslmelleriyle, byle en tabi haklara tecavz, en tabi hislere tazyik icra edilmekle!

te insanlarn: insanlklarn gstermek, cevherlerini inkiaf ettirmek, kendilerini hakszlklara kar koyabilecek hale getirmek iin tazyiklere maruz ve akslmellere mecbur kalmalar lzmd.

Hava bo bulduu yere dolar, su aa bulduu yere akar. Nitekim Hristiyanlk; hayattaki strab; tekmln zarur

bir icab ve tabi vastas addeder. Zira o devrin dine ve hrriye- te kar gsterdii muhalefet ve tazyikin icab olarak yaplacak i; ikiden biriydi. Ya Sezar'larn keyfine tbi olarak dinden, iman- dan, insanlktan el ekmek, bir ahsn mal olup kalmak, veyahut her mahrumiyete, her muhalefete mukavemetle sabretmekti. Ist- rap ekip insanl mdafaa ve Allaha olan ball muhafazayd. Yani hilkatteki ilh murada, ve Allahn insandan istediklerine sa- dakat gstermekti. Beer seviye ykselinceye kadar sabrla al-

22

mak ve insanlkta dayanmakt. Ve insanln mnevi sermayesini inkiaf ettirerek ve onu kuvvetlendirerek, dnyann kurtuluunu ha- zrlamak ve kurtarc insan yetitirmekti.

te hikmet ve tabiat kanunlarna gre insanlarn byle bir sa- br ve mukavemet devresi geirmesi ve binaenaleyh strap ek- mesi mukadderdi. Istrapla akllar baa gelecek, intibahlar ortaya kacakt.

nsan; ektii aclarn sebeplerini dnecekti. Kurtulu a- resini de bu vesile ile arayacakt. Ve bu srada kendine den va- zifeyi, insanlk vazifelerini de bulmu olacakt. nsan kendini bul- duktan sonra, kurtulu yolunu da bulacakt. artk o doru, sa- lim yola girip kalknmaa, kurtulmaa kalacakt.

te slmlk devri de dnyaya bu yola giri devrini at. Ve ondan sonra Asyada, Afrikada, Avrupada hak ve hrriyet mcade- lesi balad ve insanlar, insanlk haklarn gsplarn elinden kur- tarmak iin yer yer mcadeleye devam etti ve hl da ediyor.

kinci dnya harbi bunun en geni ldeki tezahrlerinden biridir. Ve hak yerini, her yerde, kk byk her millette yerini bulup dnya skn ve huzura kavuuncaya kadar bugnk umum strap kimbilir daha ne kadar devam edecektir?

CEMYETTE ISTIRAP DEVRELER PUTPERESTLK DEVR

Bu devreleri balca ikiye, dinden evvel ve dinden sonraya ayr- mak mnasip olur.

lk devrede strab istibdat vcude getirdi. stibdad da kuvvet ve kuvvetin pervasz inkiaf meydana getirdi. Hi kimseden kork- myacak kadar kendini kuvvetli gren ve pervasz hareket eden a- damn istibdadna Allahtan baka kim mani olabilirdi. Pervasz Al- lahtan baka kim korkutabilirdi. lk devrede ise Allah mefhumu, Allah dini ortaya hkim deildi. Herkes, kendi nefsinden balya-

23

rak evsaf iine gelen mbude veyahut iine gre vasflandrd bir puta tapyordu. Binaenaleyh pervaszlarn istibdad alabildiine y- ryordu.

mdi, t ilkinden strap; istibdat ile balad. stibdat; hak- szlk, zulm, tahakkm, insafszlkla devam etti. Kuvvet; perva- sz hkimiyet tesis etti, bata reisler, krallar olmak zere derece derece kendi adamlar veya istibdat ortaklar kbus gibi halk bas- trd. Her kuvvetli kabiliyeti kadar tahakkm etti. Hakszlk etti. Her zayf; daha zorlusuna biat arzetti. Btn halk ise uursuz bir ciz ktle halinde boyun bkt.

Dnya vurgun, yama yeri oldu. Batakiler ganimeti, halk s- trab blt. nsan ktleleri mstebitlerin eli altnda boaz tok- luuna altlar. Harblerde krldlar.

Batakilerin muharriki; hrs, hedefi, ahs saltanat idi. Bu yz- den cereyan eden istibdat; cemiyette yukardan aaya inen bir ni- zam halinde kkleti. Ve bu; bir hak mahiyetini alarak, mukaddes halk hukuku hep hie sayld. Ve bu det yle bir temellendi ki dinlerin zuhurundan sonra da kendinde mukavemet edecek habis bir kuvvet buldu.

mdi putperestlik devrinde itima nizam iin esas; mtehak- kimin ahs menfaatiydi. Onu mesul edecek bir kanun, ve ferdin insanlk haklarn tayin edecek sabit, mukaddes bir l yoktu. Halk; herhangi bir reisin, kraln velyet ve vesayeti ve onun keyf tahakkm altnda yayan iradesiz, ihtiyarsz bir sryd.

Halk neden bu kadar zavallyd, nk onda fikir hayat yok- tu. Fikirde bina kuracak temel, bilgi yoktu. Grd muameleye kar ilenecek yrek, akslmel yapacak vicdan dahi henz taaz- zuv etmi deildi. Her ey iptida ve teekkl halindeydi. Istrap duyar, sebebini bilmezdi. Mstebidin sadmelerine uradka, anne- sinden dayak yedii halde yine gzyalariyle annesine sokulan, ilti- ca eden ciz ocuk gibi mstebide sokulurdu. Dilsiz, ve mesnetsizdi. Mstebidin her hitabn cana minnet bilirdi. En byk saadet; gn- n tok ve iskencesiz geirmekti.

24

Bu devrede, kanun; kuvvetlinin sz, nizam; onun iine ge- len eydi. Gaye; hkmdarn ahsna bilkaydart itaat ve onu mukaddes bilmekti. Irz, namus, hukuku tasarrufiye gibi eyler iin hkmdarlara kar bir mani yoktu. Her ey hkmdarnd. Fert, cemiyet ve bunlarn hereyi ile beraber toprak hkmdarn mlky- d. Hkmdar ise insanln fevkinde yer alm bulunur, gayri me- suld. Velinimet oydu. Ferdin sy'i, sy'inin semeresi hkmdarn idi. Eline geen bir lokma ekmek onun sadakas, atiyesiydi. Yeg- ne an ve eref, ve en mukaddes i, hkmdarn iinde bulunmak ve onun an ve saltanat urunda lmekti. Halkn mill, itima bir bnyesi, bir varl, bir hviyeti yoktu. Millet; hkmdara kulluk arzetmi ve fertleri, kapu kulu olarak birlemi, teekkl etmi bir sryd. Bir insan bu kadar imtiyazlar elde eder ve insanlar bu imtiyazlara bu derece altrr, halk bu kadar kahr altnda ve her trl insanlk haklarndan mahrum olarak kullanr, esir kle gibi yaamaa altrr da sonra ondan nasl vazgeerdi.

Halk; mstebitlerin keyfine gre her zaman deien ve dehet kesbeden hkmler ve emirler altnda daim bir itaat, daim bir endie, ve korku iinde yaard. Dayanaca bir hak, teselli bula- ca bir l, mit balyaca bir kap yoktu. O bandaki adamn mal gibiydi. Ona istedii gibi tasarruf eder, istedii gibi muamele edebilirdi. Halkn tek vazifesi; itaat, uursuz, hissiz bir itaat ve bir el, ayak gibi almak, feda olurcasna ona vakfolmakt.

te din devri; mustarip beerin kendini ezen bu mstebitler- den kurtaracak ve onu her kuvvete kar koruyacak en stn bir kuvvet, Allah mefhumunda bir kurtarc varlk aradklar zamana tesadf etti.

Bu zamana iaret buyuran Kur'an Kerimden u yeti kerimeyi gzden geirelim:

(2 Bakara 49): Ey Beni srail, sizi li Firavundan kurtardm da hatrlayn, onlar size, en fena ve iddetli azab ek- tiriyorlard. Erkek ocuklarnz kesip kzlarnz hayatta brak- yorlard ve bundan sizin iin Rabbiniz tarafndan byk bir iptil ve imtihan vard (yani olgunlatrc bir ile vard).

25

Dieri: (28 Kasas 5 ve 6) Msr diyarnda hakr ve zayf o-

lanlara ltuf ve inayet etmek ve onlar metbu ve imamlar klp Fi- ravunun ve kavminin emval ve emlkine varis eylemek murad et- tik. Onlara arzda kuvvet ve temkin veririz.

te straplarla hem olgunlatktan, hem de kendilerine ac- myan ve yalnz zulmeden, ezen hissiz bir cemiyet ve muhite mu- kabil kendilerine acyacak, kendilerini koruyacak, bakp gzetecek yksek bir varln ihtiyacn duyduktan sonra da Allah kurtarc elini bylece uzatt. Onlar hem kurtard, hem de emin, dil bir nizama, din nizamna koydu. Bu nizam hak ve halk hkimiyetine mstenit cumhur bir nizamd ki pervasz obanlarn elinden insan- lar kurtaracak, cemiyeti sr hayatndan irket hayatna geirecek yegne vastayd.

RDSZ DEVRE _______

SR HAYATI

tima hayatn iptidalikte ald mahiyeti bir misl ile temsil edelim:

Dnyada en rahat fakat en bedbaht bir netice ile yayanlarn bir nevi de koyun srleridir.

Bunlar bir bakma rahattrlar, nk; kendilerine kar itiha ile gcrdyan kurt dilerinin ve kendileri iin bilenen kasap bak- larnm hazrlklarndan habersizdirler. obana da hsn zan besler- ler zira onun ne olduunu bilmezler. Derli toplu yaamalarn nizam zannederler. Esaretin veya hrriyetin ne olduunu da bilmezler. Doma byme ihtiyarlar elinde deildir. obann irdesile hare- ket ederler. Hayat, yalnz yemek imek uyumak addederler. Ist- raplar yok deildir. Fakat tatldr. Yavru doururlar. Sevinirler fa- kat gnn byk bir ksmn onu emzirmeden onu grmeden gei- rirler ve yalnz bu strab duyarlar. Hakikatte kendileri de yavru-

26

lar da oban iin yaarlar. Patron iin lrler. Her admda obann sopasndan istikamet alrlar, Nihayet oban ardnda, bak altnda can verirler. Bir kese iin nakde tahavvl ederler.

Uzakta bir sr grrsnz, ki bunun bir oban ve bir ka

kpei vardr. oban sasna dayanm, yksek bir yerden srye nezaret eder, bir maln sahibi gibi hareket eder. Srnn i ilerini sopa tanzim eder. Sr btn mukadderatn bir tek obann zek- sna, dirayetine, insafna brakm yalnz itaat eder. Yarn bana gelecek olan eylerden haberi yoktur. Yalnz gnn tabi artlar iinde geirmekle kendisini bahtiyar addeder.

Gn gelince ksemen nde, kpekler yanda, oban bata bir mezbahaya dklrler. Nakde tahavvl ederler. Onlar orada can ve- rirken oban ve kpekleri ile ksemen yine bir sr getirmee d- nerler.

Kur'an' Kerim'den u yet-i- kerime insanlarn en iptida rd- siz, uursuz devrini ne gzel tarif eder: (76 nsan 1): "n- san zerine dehrden bir zaman geldi geti ki onda zikre deer bir ey deildi." __________

nsan iptidaliine ve ftratna gelince: Surette insan grnen mahlklar da sirette hayvan doar, hepsi

ayni cinsten de zuhur etmezler, muhtelif hayvan tabiatlar izhar ederler. Yalnz ayrlmadklar bir mterek his vardr. Hodendistlik, Egoizm! Bir ksm hayvan terbiye kabul ettii gibi insan da ksmen terbiye kabul eder. Ve ilh tekml kanunlar tesiri altnda hay- van sfatlar insanda ktden iyiye doru [Baz stfa vesilelerile] tahavvl yapar. Bunlarn bir ksm sirette insan olur. Dier bir ks- m ise zararsz veya faydal hayvan sfatlarna gelir kalr. Onlar dahi derece derece cemiyetin iine yarar, bir ksm ise ancak kendi muzr sfatlarnda, canavarlklarnda tekml ederek mthi bir eyler olur.

27

NSANLIK : Halbuki insanlk en mkemmel artlara tbi bir mefhum, en

yksek sfatlara mstahak bir asldr. nsanlk (fazilet) demektir. Ve insan fazilete olan kabiliyeti

itibarile Allah tarafndan medhedilmi ve mahlkatn en ereflisi vasfile mmtaz klnmtr, nk hilkatte esas insandr, insandan murad kemldir. nk bu keml Allahn kemli olup en mkemmel derecede insanda zahir olacaktr. Allahn insandan emeli, matlubu budur.

Din, insan ferden kemllendirecek ve gzel bir cemiyet ha- linde yaatacak evamir ve tealimi ihtiva eden nizamdr. Din, fazi- let demektir. Emirleri fazileti talepten ibarettir. badeti insandaki cevherin inkiafn, nefsin stfasn, ruhun kemlini temin eden usullerdir. Binaenaleyh heyeti umumiyesi insan dnyada kemle erdiren ve keml devrini ihzara sevkeden esaslardr.

te iinden Peygamberler kan, veller, azizler, hayrl un- surlar yetien insanlk; bu kymette bu ehemmiyette bir mefhum- dur.

Bakasn kendisine tercih edecek, btn hayatn, madd ma- nev varln bakalarma vakfettirecek, fikrini, emelini, gayretini bakalarnn kurtulmasma yaamasna, ykselmesine hasrettirecek derecede mkemmel bir digergm ruh ancak insanda vardr. Ta- rihlerde eref bidesi olarak ykselen insanlk kahramanlarn ya- atan, ykselten ruh bu ruhtur. Kalblerimizde alka ile yayan onlarn aziz hatralar, mubarek emekleri, minnet yaatan hizmet- leridir. Faziletteki kahramanlklar, fazilete olan muhabbetleridir. Onlar seviyoruz, benimsiyoruz, onlarla iftihar ediyoruz. nk onlar insanl sevmiler, gelecek nesilleri sevmiler, onlar bizi d- nmler, onlar bizim iin almlar, btn hayatlarn insan- lara ve insanla vakfetmiler hilkatin sebebi muhabbettir. Alla- hn insana muhabbeti! Bu muhabbet, her nesilde insanlarn liya- kati derecesinde insanlara tevecch ediyor, liyakatimiz derecesinde seviliyoruz ve seviyoruz Allah da insan da byle. Vazifemiz, bu liyakatimizi arttrmaktr. Hilkatimizin sebebine lyk olmaktr.

28

OBANLAR _______________

obanlara ait mukaddes kitabn baz yetlerini bu mnase- betle urada gzden geirelim: [4]

te bir obann mal gibi tasarrufu ve ahs sevk ve idaresi altnda yayan beeriyet; kendi varlndan ve bu varln hak- _________________________________

[4] nc Haiye: (Hazekyal 34 8): obanlar ancak kendilerini gdpte koyunlararn gtmedik-

lerinden (10) ite ben obanlara karym ve koyunlarm onlarn ellerinden talep edeceim ve onlar koyun gtmekten feraat etti- receim ve obanlar artk kendilerini gtmiyecekler ve koyanlar- m onlarn azndan kurtaracam. yle ki bir daha onlara yi- yecek olmyalar. (15): Koyunlarm kendim gdeceim ve on- lar kendim yatracam diye Rab Yehova buyurur.

(16): Kaybolan aryacam, ve yolunu aran geri geti- receim ve kr saracam ve hastay kuvvetlendireceim.

(17): Ey koyunlarm siz dinleyiniz Rab Yehova byle bu- yurur: te ben koyun ile koyun arasnda ve kolar ile ergeler arasnda hkmedeceim.

(Hazekyal 34 18): Ey mer'alarda otlanmanz size [h- kmdarlara] azmdr ki mer'alarnzn bakiyesini ayaklarnzla i- nersiniz ve duru sular imeniz azmdr ki kalan ayaklarnzla bu- landrrsnz.

(19): Ve koyunlarm ayaklarnzn inediini yerler, ve a- yaklarnzn bulandrdn ierler.

(20): te semiz koyunla zebun koyun arasnda ben kendim hkmedeceim.

(25): Ve onlarla selmet ahdi aktedeceim. (27): Ve boyunduruklarnn balarn krp onlar kulluk

ettirenlerin elinden kurtardmda Rab ben olduumu bilecekler. (31): Ve siz ey benim koyunlarm, ey mer'amn koyunlar

insansnz ve ben shin Allahnzm diye Rab Yehova buyurur.

29

larndan ve bu haklarn mahiyetinden ve kymetinden tamamen habersizdi.

Din geldikten sonra cemiyet iki hiss duruma ayrld, ekseri- yet adalet ve emniyete kavumakla rahatlad bir ekalliyet de hak msavatn, birlii beraberlii putperestlikte altklar saltanat, tefevvuk, tahakkm hrslarna uygun bulmadndan rahatsz ol- du bu menf ruhlular din nizamn bozmak ve yine ihtiras sahalar- n ferdlere amak iin her desiseye bavurdular.

Hakdan grnerek ne bahaneler dzdler, bunun da ilk mahiyetini ve hkmdar talebi ile harekete geen ilk zmresi- ni, Musevilerde greceiz. Ve yalnz Musevilerin deil drt bin se- nedir din devrinde de insanlarn bana trl istibdat ve tahakkm vesilesi olan bu hkmdarln hakik ve tarih ehresini Musevi mu- kaddes kitaplarnda okuyacaz. te hkmdarln mahiyetile bunu ilk talep edenlerin teebbs tarzlarn mukaddes kitaptan tetkik et- mek zere evvel bu keyfiyete dair Kur'an' Kerim'de u meyyi- deyi grelim:

(2 Bakara 246): Ben srailden bir kavmi grmedin mi ki, Musa'dan sonra kendi Peygamberlerine: Bize bir padiah yap ki onun kumandasnda fisebilullah (Allah yolunda) cihad e- delim dediler.

Kur'an' Kerim'de padiahln mahiyetini gsteren bir de u yeti kerime vardr:

(27 Nemil 33(34)): Padiahlar bir memlekete girince o ehri ifsad ederler. Azizlerini zelil ederler. Onlarn ileri byledir.

_________

DN DEVR BU DEVRDE HKMDARLIK TALEB

Kur'an' Kerim'in son srei erifesi olan (Ns) sresinin ilk yeti kerimesinde vasflandrld zere [nsanlarn; Rabbi insan- larn, hkmdar, insanlarn; Allah;] Allah olduu halde, Allah inkr edecek kadar edid bir hrsla o hkmdarlk mevkine ge-

30

mek, insanlara cisman, ruhan bir merci olmak ve bu suretle b- tn mukaddes Allah haklarn ahslarna hasretmek hrsn gster- mi ve trl ifal ve hilelerle bu ilh makam igal etmi olan putperestlik devri hkmdarlarnn bu hakszlklarna Allah dini son vermi ve Allah; ilk mmin kavmi, [Musevileri] kendi h- kmranl altnda tam bir adalet ve emniyet iinde yaatmaa balamken Museviler iinde de ba gsteren politikaclarn bu ihtiraslarn nasl gstermee baladklarn u mukaddes vesika- larda grelim:

Bu ihtiras tezahrleri evvel Hazreti Musa zamannda Haz- reti Musay ekememek ve onu bertaraf etmek gayretile balar ve Allah ekememekle nihayete erer.

LK TEZAHRAT HAZRET MUSA'YI ISTIRKAB

Tevrat eriften: (Saylar 16 1): Ve Levi olu, Kohat olu, Ytskar olu

Korah, Ruben oullarndan Eliab oullar Datan ve Abriam ve Pe- let olu On ile beraber adamlar ald. (2) Beni srailde cemaat reis- leri ve cemaat arasnda naml ve hretli olan iki yz elli kimse ile Musa'nn huzurunda ayakanp (3) Musa ve Harun aleyhine toplandlar. Ve onlara hitaben: Size yeter, zira btn cemaat kffesi mukaddestir. Ve Rab onlarn arasndadr. mdi Rabbin ce- maati zerine niin kendinizi ykseltiyorsunuz, dediler. (4) Ve Musa bunu iittikte yz zerine dt.

(8) Ve Musa (Korah) a dedi ki: Ey Levi oullar dinleyi- niz.

(11) Bu yzden sen ve cmle arkadalarn Rabbin aleyhine toplandnz. Harun ise kimdir ki onun aleyhine syleniyorsunuz.

(12) Ve Musa'ya Eliab oullar Datan ve Abriami armak iin adam gnderdiimde onlar; gelmeyiz. (13) Bizi lde ldrt- mek iin bizi st ve bal akan diyardan [Msrdan] kardn azm- dr ki daha zerimize hkmdar olup hkmet etmek istersin.

31

(15) Ve Musa ok fkelenip Rabbe dedi: Onlarn takdimele- rine dnp bakma. Onlardan merkep bile almadm. Ve onlarn hi birine ktlk etmedim.

(20) Ve Rab; Musa ile Harana hitaben: (21) Bu cemaatin arasndan ayrlnz ki onlar bir anda helak edeyim, dedi. (22) Lkin onlar yzst [Secdeye] kapanp ya Allah; cmle beerin ruhlarnn Allah; bir adam gnah etti diye btn cemaate mi gazap ediyorsun. Dediler.

(30) [Musa dedi:] Lkin eer Rab; harikulde birey yapa- rak ve zemin azm aar [yani yer yarlr] onlar [sileri] ve on- lara ait olan hereyi yutarsa ve ller diyarna diri diri inerlerse o zaman bu adamlara Rabb tahkir ettiklerini anlyacaksnz.

(31) Ve [yle] vaki oldu ki [Musa] btn bu eyleri biti- rince, onlarn [aslerin] altndaki yer yarld. (32) ve yer azn at. Ve onlar ve evlerinin halkn ve (Korah) n btn adamlar- n ve btn mallarn yuttu.

Hazreti Musaya hkmdarlk isnat ederek msavat dvas ile

ekemeyip isyan eden Ben srail harislerinin imdi de kendileri- ne nasl hkmdarlk istediklerini yani tenkit ettikleri tahamml- szlk gsterdikleri bir mevkii Allah hukukuna ramen kendile- rine nasl talip olduklarn ve bunun iin nasl politika yaptklar- n mukaddes vesikalar zerinde takip edelim:

Musevi mukaddes kitaplarndan: (1 Samuel 8 4): Ve srailin btn ihiyarlar top-

lanp Rama'ya (Samuel) in [Peygamberin] yanna geldiler. (5) ve ona dediler. te sen yalandn ve oullarn; senin yolunda y- rmyorlar. imdi, btn milletler gibi bize hkmetmek iin ba- mza bir kral koy. (6) Fakat bize hkmetmek iin bize bir kral ver demeleri; Samuel'in gznde fena grnmekle Samuel Rabba dua [ikyet] eyledi. (7) ve Rab Samuel'e dedi ki kavmin sz- lerini ve sana sylediklerinin kffesini dinle. Zira seni reddetme- diler ancak zerlerine hkmet etmekten beni reddettiler. (8)

32

Onlar Msrdan kardm gnden t bugne dein beni brakp baka Allahlara kulluk ederek yaptklar btn ilere gre sana da byle yapyorlar. (9) Ve imdi onlarn szn dinle, ancak onlara aka ahadet edeceksin, ve onlar zerine krallk edecek olan kraln hkm ne olacan onlara bildireceksin.

HKMDARLIK USULNN FENA NETCELER HAKKINDA CENABI HAK'KIN MUSEVLER

KZI :

(10) Ve Samuel [Peygamber] kendisinden kral istiyen kav- me Rab'bin btn szlerini syledi. (11) ve dedi: zerinize kral- lk edecek olan kraln hkm [kbet] u olacak: Oullarnz kendisine alp cenk arabalar zerine ve atllar arasna koyacak. Ve arabalar nnde [vardac olarak] koacaklar. (12) Ve onlar kendisine binbalar, ve elli balar klacak. Ve bazlarn topra- n srmek iin ve ekinini bimek iin ve harp letlerile arabalar- nn letlerini yapmak iin koyacak (13) ve trc, a ve ekmeki olmak zere kzlarnz alacak. (14) ve tarlalarnz ve balarnz ve zeytinliklerinizi, onlarn en iyisini zaptederek kullarna [ben- delerine] verecek. (15) Ve tohumunuzun ve balarnzn ondal- n [rn] kendi hademesi ile kullarna verecektir. (16) Ve k- leler ile cariyelerinizi ve en l yiitlerinizi ve merkeplerinizi a- lp kendi iinde kullanacaktr. (17) Srlerinizin ondaln [- rn] alacak. Siz dahi kleleri olacaksnz. (18) Ve kendinize semi olduunuz kralnz yznden o gn feryat edeceksiniz, ve Rab; o gn size cevap vermiyecek.

Netice : (19) Fakat kavm; Samuelin szn dinlemek istemiyerek

dediler: Hayr, mutlaka zerimize bir kral olmal, (20) bize dahi cmle tayfalar gibi kralmz hkmetmeli, ve nmzce kp mu- harebelerimizi etmeli. (21) ve Samuel kavmin btn szlerini dinledi. Ve onlar Rabbe syledi. (22) Ve Rab, Samuele dedi: On- larn szn dinle ve onlara bir kral yap.

33

HKMDARLIK TALEBNN GAYRI MERUTYET HAKKINDA DER MSALLER :

(1 Samuel 10 18): Ve [Samuel Peygamber] s- ril oullarna dedi ki: srilin Allah Rab byle buyurur: Ben srili Msrdan kardm. Sizi Msrllarn elinden ve size zulm eden cmle hkmdarlarn elinden kurtardm (19) siz ise sizi cm- le bel ve mzayakalarnzdan kurtaran Allahnz bugn reddedip ona, mutlaka zerimize hkmdar nasp eyle dediniz.

Dieri : (Hkimler 8 22): Ve sril adamlar [peygambere]

(Gideon) a dediler: Sen, olun ve olunun olu bize hkmdar- lk edin [saltanat kurun], nk bizi (Mdyan) n elinden kurtar- dn. (23) Ve Gideon onlara dedi; ben size saltanat etmem. O- lum da size saltanat etmiyecek. Rab size saltanat edecektir.

Dieri : (1 Samuel 12 17): [Samuel peygamber sril

adamlarna dedi] gk grlemeleri ve yamur gndersin diye Rab- be nida edeceim ve kendinize kral istemekle yaptnz ktln Rabbin nazarnda byk olduunu bilecek ve greceksiniz. (18) Ve Samuel Rabbe nida etti. Ve Rab; o gn gk grlemeleri ve yamur gnderdi. Ve btn kavm; Rabden ve Samuelden ok korktular. (19) Ve btn kavm Samuele dediler: Kullarn iin senin Allahn Rabbe yalvar da lmiyelim, nk btn sularm- zn zerine kendimize kral istemek ktln de kattk.

HAK HKMDAR

Musevi mukaddes kitaplarndan : (E'iya 33 22): Zira bizim hkimimiz Rabdir. Vaz eriatimiz Rabdir. Kralmz Rabdir. Bizi kurtaracak O'dur. Kur'an' Kerimdeki nazri:

((114) Ns 1(1 3)): Sndm de nsanlarn Rabbine, insanlarn padiahna, insanlarn ilhna.

F: 3

34

Cenab Hakkn cari hkmranlna ramen ve onun rzas hilfna kral saltanat talep ve bunda srar eden sril oullarna bu msaadeyi Cenab Hak u artlarla vermitir:

HKMDARLIK ARTLARI

(Tesniye 17 14): Allahn Rabbin sana vermekte ol- duu diyara [Kenan iline] geldiin ve onu mlk edindiin ve ora- da oturduun ve: Etrafmda olan btn [putperest] milletler gibi zerime kral koyacam, dediin zaman (15) mutlaka Allahn Rabbin seecei adam zerine kral koymalsn. Kardelerin ara- sndan birini zerine kral koymalsn. [M'min] kardelerinden olmyan yabanc bir adam kendi zerine koyamazsn. (16) Ancak [Kral] kendisi iin atlar oaltmasn. Ve at oaltmak iin kavmi Msra geri gndermesin.

(17) ok kar almasn. Ve kendisi iin gm ve altn o- altmasn.

(18) Tevratn bir nshasn kendisine yazsn.

(19) Ve yannda bulundursun. Ve hayatnn btn gnle- rinde ondan [Tevrattan] okusun. T ki Allah Rabden korkma, bu eriatn btn emirlerini ve bu kanunlar icra iin onlar tut- ma rensin.

(20) [M'min] kardeleri zerine kibirlenmesin. Ve bu emir- lerden saa sola sapmasn. T ki kendisi ve oullar, srilin orta- snda lkesinde ok yayabilsinler.

_____________

Hkmdarlk devri : Mukaddes kitaplarn mttehiden bildirdiine gre insan:

(Mahlkatn en ereflisi)dir. Allah; (nsan mkerrem) klmtr. O halde erefli insan; bu erefi duyduu halde nasl kendi ere- fini, varlm unutur da kendi gibi bir adama belki de kendinden cevhersiz bir adama kar ihtiyarile, kulluk, esaret arzeder. Ve btn insanlk haklarndan kral lehine vazgeer, bu zilleti bu e- refsizlii, nasl ve neden yapar. Netice itibarile bir bakasnn fev-

35

kalde varlklar iin kendi tabi varlklarndan nasl el eker ve gerek kendinin ve gerek evlt ve yalinin mukadderatn bir ah- sn eline nasl terkeder?

Bunun izah yledir: Bir insan; bu yapt iin evvel fenalklarn bilir halde ol-

mal. Bunu idrk edecek halde deilse, kendi bu artlar iinde dnyaya gelmi ve btn bir muhiti gz kapal bu hayata uymu bulmusa ilk duyduu ey; iinde bulunduu cereyana kaplmak sevki tabisidir. O bunun yanl olduunu hadiselerin tevlid ettii straplarla ve straplarn mecbur ettii dncelerle straplarn sebeplerini ve kurtulu arelerini aratrmaa mecburiyetle anlya- bilir. Kendini esir domu bulan insann efendiliini hissetmesi i- in buna sebep ve ihtiya ister, bunun iin de o ihtiyac duyurta- cak ve kurtulu aresini aratacak mnebbihler ister, yoksa kendi efendiliinden baka bir efendilik, ve Allahn hkimiyetinden gay- ri bir hkimiyete kaytsz ve artsz teslim olmyacak bir cevher- le yaratlm olan insan; bu cevher kendince mahsusken nasd ken- dini de cevherini de inkr eder. Hissen, aklen, mantkan buna im- kn yoktur. nsanm diyenin evvel (hr)m demesi lzmdr.

Fakat bu mesele evvel bir tekml meselesidir ve tekml kanunlarnn seyri tedricidir: nsan evvel ocuktur. Sonra ted- ricen byr. yle ki: Cisman bnyesi ile beraber batin hayat, i insanlk duygular da tedricen inkiaf ve tekemml eder. Ferd iin bu byle olduu gibi nesiller iin de bu aynidir.

Tekml etmemi nesiller ocuk gibidirler. Yalnz madde ile avunurlar, ve iftihar duyduklar zaman kendi varlklarile deil ana- larnn, babalarnn varlklarile vnrler. Uak kimseler, efendi- lerinin hretile vndkleri gibi benliksiz hviyetsiz tebaalar da hkmdarlarnn hamet ve azameti, debdebe ve saltanat kuvvet ve iddetile vnrler. Bu tarz; insanlarn putperestlik devrinde hkmdarlara gsterdikleri ubudiyet ve teslimiyetin mahiyetidir.

Kemlin icab reid olmaktr. Manev rde sahip olmaktr.

36

Zilletle, erefi fark ve temyiz eder, erefi hi bir eye deimez olmaktr. nsanln mkerrem hislerini hi bir pula satmamak hi bir eye deimemektir.

Bunun iin de erefe muhalif hi bir eye kar zaaf ve inhi- ll gstermemektir. Bu mevzuda Hazreti mer ne gzel tarifte bu- lunmu: (Hr yaamak istiyorsan dnyaya meyletme!) Buyur- mutur. Evet insanlar; tamah ve korku hissile, tma' ve tehdit karsnda abuk yklrlar, bilhassa kendini koruyacak, muhake- me kudreti ve yreinde mnev kuvvet ve fikrinde yetecek kadar aydnlk ve ahlk salbeti, seciye olmazsa.

te iptida insanlar gayrimesul obanlara bil kaydart by- le teslim olarak sr hayatna dmler, kle ruhunu kle ha- yatn benimsemilerdir. Allah tanmamlar ki ona gvenip da- yansnlar, insan hakk nedir bilmemiler ki onu sevip sarlsnlar.

mdi insanlar; iptidailikte, bu esaret hayatna ala ala, o- nunla nsiyet ede ede, tamamile kendi benliklerinden tecerrt et- miler, efendilerinin kleliinde fani olmular. Ve klelik sfa- tile olsun bir kuvvete bir kudret sahibine yaklamaa mecburiyeti tabi addetmiler. Efendilerinin hametile hkmdarlarnn salta- nat ile iftihar ederek yokluklarn, plaklklarn rtmee bakm- lardr.

Putperestliin en iptida bir sistemi olan ferd saltanatn, h- kmdarlk rejiminin din devresine de nasl intikal ve siravet etti- ini biraz yukarda grm bulunuyoruz. Hkmdar olmak veya hkmdar bendesi olmak hrs ile hareket edeni o politikaclarn o gnk insanlar nasl kandrdklarn, ifal ettiklerini ve bu teeb- bsleri neticesi hkmdarlk sisteminin Musevi kavmini ne gibi zaaflara, felketlere drdn, birliklerini nasl paraladn, kuvvetlerini nasl heder ettiini ve binnetice onlar nasl datarak siyas varlklarn nasl mahvettiini su hlsada greceiz:

37

MUSEVLERN HKMDARLIK SSTEMN KABULDEN SONRA BALARINA GELEN FELKETLERN HULSASI :

Mukaddes kitaba gre :

1 Allahn hkmranl altnda, snfsz bir cemiyet kurmu, hak ve adalet zere tam bir emniyet iinde tam bir insicam ve in- tizam iinde birlik vcude getirmi olan Musevi cemiyeti; bir kral hkmranlna geer gemez, bir takm politikaclarn baa ge- mek ihtiraslarnn, atelenmesine cemaatte politika zmreleri teek- klne, rakip ve muhalif partiler vcud bulmasna ve birliin bn- yesinde ilk sarsntlarn vukuuna sebep olmutur. Kral; birliin kuvvetini muhaliflere kar kullanmaa, birlik ansrnn aralarnda kan dklmesine sebep olmutur.

2 Krallar; ahs endielerle adaletsizliklere, partizanla ve istibdada sapmtr.

3 (Yerubaam) isminde bir politikac vaktin kral tarafndan takibe uryarak Msra kam ve sonra o kraln vefatile memleke- te dnerek meru yeni kraln aleyhine halk ifsada ve tahrikta ba- lam bir takm ihtiras erbabn etrafna alarak bir ikinci krallk ih- das eylemi ve on iki Musevi kabilesinin on kabilesini kendi tara- fna ayartarak mill birlii bu suretle iki siyas paraya bldrm, bu blmekle de kalmam kendi krallnn tebaasn putperest yap- mak ve kendi de putperestlie dnmek suretile teki kralln m' min efrad ile kendi tebaas arasna din ve siyas bir ayrlk ve hu- sumet ukuru amtr.

4 Birliin inksama uramasle dt zaaf; birliin m'- min ve putperest ksmlar arasndaki muharebeler gittike arttrm bu hl, komu putperest milletlerin itiha ve savletini tahrik etmi, mtemadi taarruzlara yol am, muharebeler birbirini takip etmi, malbiyetler tevali etmi, ve Museviler, esaretlere dar olmular ve nihayet siyaseten mahvolmulardr.

te iki bin senelik bir tarihin hulsas ve hkmdarlk hrs- nn neticesi bu olmutur.

38

NTBAH NETCES DLEKLER

Musevilerin imdi her gnk dilei :

Hkmdarlk talebi ile en ba, en byk hty ilemi ve b- tn straplarn her eidini bu yzden tadm, nihayet darma dan ve perian olmu olan Museviler, artk iledikleri hatann ehem- miyetini anlamlar, Allahn hkmranl yerine ikame etmek is- tedikleri, kralln kefaretini canla bala btn varlklarndaki zi- yan ve tahribatla dedikten sonra tam bir intibah ile olacak ki gn- lk namazlarnda bu hty tamir edecek ideal hali; namazn esas mnacat madeleri srasna koymulardr. Her gn kldklar namaz da mnferiden, mtemian bunu her biri Allahtan diliyor. Bu niya- zn aslndaki metinden Allahn hkmranl dileiyle alkal baz fkralar dercediyorum:

Ekber Allah; beeriyete ltfeden sensin, sen lleri ihya edeceksin.

Btn kinat ltufla yaatrsn. Dknleri, hastalar b- yk merhametlerle tedavi edersin. Mahpuslar tahliye edersin. Kim- dir senin gibi kahraman.

Ya Allah bize akl ve hikmet ver. Bizi tvbekr kl ve iba- detine yaklatr.

Ya Allah bizim cefamza [straplarmza] nazar eyle. Ve bize bir an evvel kurtulu ihsan et. Zira kurtulua nasip ve takdir eden sensin.

Sen esaretten hals eyle ey mbarek Allah. Sen esirleri toplyacaksn, muzr ve zalim adamlardan [bizi koru].

Zira sen mbarek Allah, sadk adamlarn istinatgh ve lticaghsn melkutunu ihya eyle [yani zerimize hkmranln tekrar getir ve araya girenlerden kurtar.]

Nitekim Ben sril Peygamberlerinden E'iya peygamber, u

39 esasa iaretle mnacatnda bu hakikati ne ak ifade etmitir: [5]

Namaz metninin devam: Hayatmz ve ruhumuz senin elindedir, senia mucizelerin

her gndr. Senin merhametin bitmez, tkenmez, daima gzmz sen-

dedir. lelebed padiahmz sensin.

Ayni intibahla dilein hristiyanlkta devam: Musevilii takip eden hristiyanlkta da imdi greceiz ki, yer

yz iin Allahn meliktn [hkmranln] istemek ve bunu gnlk niyazda ve her vesile ile tekrar etmek ilk ve son ihtiya ve ba i olmutur:

HAZRET SA'NIN DUASI : ncil eriften: (Matta 6 9:13): Ey gklerde olan babamz, ismin mu-

kaddes olsun. Melektun [hkmranln] gelsin, gkte olduu gibi yerde de senin iraden olsun. Gndelik ekmeimizi bize bugn ver. Ve bize borlu olanlara baladmz gibi bizim borlarmz bize bala ve bizi ivaya getirme. Fakat bizi erirden kurtar. Zira me- lekt [hkmdarlk ve hkmranlk] ve kudret ve izzet ilelebed senindir. Amin.

Melekt bahsini mukaddes kitaptan u ihtarla bitirelim: (Eremya 9 23 ve 24): Rab byle buyurur. Ehli hikmet hikmetile, iftihar etmesin. Ve kuvvetli kuvvetile iftihar etmesin. f- tihar eden kimse ancak bununla iftihar etsin [ki] idrk edip beni bilir. Ve yeryznde inayet ve hak adalet icra eden Rab ben oldu- umu anlar. Zira bunlardan razym. Diye Rab buyurur. ____________________________

[5] (E'iya 26 13): Ya Allahmz Rab, senden gayri

efendiler bize musallat oldular. Fakat yalnz seninle, senin ismini zikrederiz.

40

KRALLIIN PTDALKTEK EHEMMYET

Krallk; bu kadar mahzurlarna ramen ilk cemiyet kuranlar bilhassa ilk ve orta alardakiler, cemiyetlerine kral edinmee heves ettiler. Ve Musevilerde olduu gibi bir ka politikac kral olmak veya krala icra vastas olmak hrsile krallk istemekle neden b- tn millet bu politikaclara uydular, ve onlara nasl kandlar. On- larla nasl birlik oldular, bu nokta, bilhassa din devrinden evvelki nesiller iin tetkike deer bir meseledir.

Hakikat yledir :

Bir cemiyeti, ya o cemiyetin kendisi kendini kurar ve idare eder veyahut onu bir bakas kurar ve idare eder. Bu baka hviyet, ec- nebi bir devlet ise istiklle mugayir olduu iin elbette ki bu sistem ideal deildir. Her cemiyetin hevesi, ideali istiklldedir. Hatt hr- riyeti msavat olmasa bile yalnz (istikll) kelimesinin cazibesi iptida insanlar iin kfi kuvvettedir. Zaten iptidailerin hrriyet ve msavat telkkileri mtekmil insanlarn telkkilerine nazaran ok basit mahiyettedir.

stikllin mnas; kendi bana yaama olduuna gre bu; ayni zamanda onun kendi kendine yayabilmesi iin kendi kendine yeter varlkta olmasn iktiza ettirir. Yani halk hkimiyetine ms- tenit demokrat bir cumhuriyet kurmas, ve kendini kendi idare et- mesi lzmdr. Halbuki meden seviyesi; bu dereceye erimemi ce- miyetler; bir ocuk gibi vesayet ve velyete ihtiya gsterirler. - te kral; hakikatte evvel bu maksatla baa geer, fakat sonra mak- sattan uzaklar. Ele geirdii hudutsuz salhiyetler onu batan - karr. Kaytsz artsz tahakkme heveslendirir, mesuliyetsiz, per- vasz hkmetmee altrr, onunla da kalmaz, bu mstesna, yksek mevkii; evltlarna miras brakmaa da onu sevkeder. En byk mesuliyetlerle ykl bu makam kral sulbnden kim gelirse gelsin ona mal gibi intikal eder, yerine geen ocuk, yalnz bir ta ve tahta varis olmaz, ayni zamanda o tahtn maliknesi, iftlii imi gibi memlekete ve o iftliin uaklar gibi de memleketin halkna

41

temellk eder. te felketler buradan ve byle balar. Tabidir ki ondan sonra da kraln btn ii, hakkn aramasn diye halk; ca- hil brakmak, aleyhine birlemesin diye aralarna trl fesat, ayr- lk, emniyetsizlik sokmak olur, yava yava halkn gzn, dilini balyarak; kulan tkyarak bakar kre veya duymaz taa evir- mek olur. Her kral bunlar yapm deildir. Fakat krallk buna m- sid olmutur.

Sonra iptida insanlarda baka bir ruh haleti de vardr. Kendi kabiliyetine inanmyan, kendine gvenmiyen fertler, kendinden olan- lara da inanmaz, gvenmez, inanmak; uymak ve ardndan yrmek iin mutlaka tanmad bir adam ister, ki hakknda hsn zannda bulunsun, ve kendi stnde bir kymet tahayyl etsin ve onda fev- kalbeere yakn bir meziyet ummadka gnl rahat etmez. Ancak ondan sonra yani tekinin stn kabiliyetine ve her mkl halle- den kuvvetine gvendikten sonra ona balanr ve kendini harice kar emniyette grr.

DNDEN SONRAK DURUM

Allah; mtehakkimlerin zulm ve istibdadn ve cemiyetlerde hsl olan bozuk ve strapl durumu slah etmek zere [(10) numa- ral haiyede yazl yeti kerimede bildirildii vehile] insanlarn; hak ve adalet zere yaamalar iin peygamberler ve kitaplar ve onlarla hak ve hakikat lleri gnderdi. Msavat, kardelii ha- yata esas kld. Fakat insanlarn nefislerine malp olanlar; bu hak nizama gnlden uyamadlar. Peygamberler gittikten, aradan bir iki nesil getikten sonra gnlszler bildikleri hayata dndler. Nefislerinin esaretine dtler. Cehaletin engin karanlklarnda di- dimee, straba koyuldular.

Hkmdarlar yine istediklerini yapmaa devam etti. Zira halk henz uursuz, iradesiz ocuktu, dinini ancak hkmdarlarn msa- ade ettii zaviyeden gryordu.

Bu ereve iinde ve yalnz ferd ibadet ksmn biliyordu. Be- er hukuku, sosyal hukuk namna bir eyden haberi yoktu. Byle

42

gelmi byle gidiyordu. Onlara gre ne ferdin, ne cemiyetin biza- tihi bir mnas yoktu. Kendilerini kral iin dnyaya gelmi ve bir araya toplanm sanyordu. Halk hkmdar putperestlik devrinde ilh; ve din devrinde ise Allah namna hkm ve saltanat eden ye- gne hkim zannediyordu. Herkes saadet ve felketi hkmdarn elinde gryordu. Hayata asl olan ey korku ve meakkat idi. Em- niyet ve saadet, halk iin fevkalde hl gibi idi.

Dnyada asl olan lmd, yaamak kr edilmi bir ka gn gibi idi. Ekmek; hkmdar atiyesi olarak yenirdi. Onlar hayatn hkmdarn msaadesine borlu gibi idi. te strap bu kadar kkl ve bu kadar derindi.

"SALHA DORU" "BEERYETTE NKAF"

"DEVRLER"

Yukarda muhtelif bahislerde gzden geirdiimiz putperestlik devri; beer nesillerinim ocukluk safhas idi.

ocukluk safhas; sabilerin mkellefiyetten muaf tutulduklar devredir ki beer nesillerinin kemlsiz, idrksiz iptida hlleri bu devrenin tam mukabilidir.

Cenab Hak; beeriyeti bu ocukluk, ve inkiaf devresinde za- hiren onu tabi seyrine brakm gibi idi. Fakat Allahn tekml ve stfa kanunlar her ferdin iinde mtemadiyen iliyordu. Ve zahiren Allah, her devrede bir peygamber gndererek putperestlere kendini ve birliini bildiriyor ve onlar salha davet ediyordu, fakat bu key- fiyet; hak ve hakikata bir zatn ahadetinden ileri gitmi deildi, ocuk nesiller yine yalarnn icabn yayordu. Devre devre akl- larnn erebildiini yapmlar gzlerinin grebildiine tevecch et- milerdi.

ocuk; nasl, yksek fikirlere fikir erdiremezse, ferd ve iti- ma mkellefiyetlerin hikmetlerini kavryamazsa, yksek hislere gnl balyamazsa, hak ve hakikata gre kendini ayarlyamazsa, iptida insanlar dahi byle idi. Henz kendinde kalb hayat, vic-

43

dan hayat hissetmemi bir ocuk; batn hayatndan, mnev zevkten, muhabbetten, cazibelerden nasl habersizse onlar da yle idi. Yalnz midesile yayan ve yalnz realitenin tesirini duyan birer ocuktu, ve yine ocuk ahs ve madd ihtiyalarndan baka eylere nasl kaytsz ve alkaszsa ve ancak tehdit veya tna suretile harekete gemei anlarsa ve elindeki oyuncaktan veya yemiinden gayri birey dnmek istemezse onlar da yle idi. ocuk nasl hereyi bakasnn himmetinden beklemee alm ve iradesi, azmi sosyal ve ideal iler iin nekadar kifayetsizse onlar da yle idi. Ve ocuk kendinden kuvvetli, kendinden byk herkesin velyeti- ni, vesayetini bir lokma mukabili kabule nasl hazrsa ve u- rad hakszlklar nasl fark ve temeyyzden ciz ise ve hakkn aramak ve mdafaa etmekten nasl kudretsizse onlar da yle idi. ocuk her emrivakii kabule nasl mtemayilse ve tedricen sevke- dildii her hale nasl kolayca intibak ederse ve hlin en aasn bile halitabi addedecek derecede endiesiz, kaygsz ise onlar da yle idi. Netice itibarile ilk devredeki insan nesilleri de ite bu halde ve byle uursuz ve rdsiz idi.

"PEYGAMBERLERN KURTARICILIK DEVR"

Hazreti dem'in olu (Kabil) ile balyan benlik [Egoizma] ruhu; beeriyette tahakkm binlerce sene muhtelif vesilelerle ya- att. Bu vah iptidalik hli; devre devre dzme mantklarla iti- barda kald. Hatt yirminci asrda buna (Mukaddes egoizma) diye- cek kadar ileri giden bile oldu. Veya halka mutlakiyetle hkmeden oldu, putperestlik devrinde ahlanan bu ruh; yirminci asra kadar yer yer nisb bir farkla hkmn gsterdi. Ve dolaysile insanlar ferdler ve zmreler hesabna istismar ederek ve bu uurda insan- lar birbirine krdrarak yaad.

Vaktiyle cemiyet dini kurmaa ve kurtulu yolu amaa ge- len peygamberlerin insanlar Allaha davette balca gayeleri de hakszlklar nlemek hakk kuvvete hkim klmakt. Istrablarn sebeplerini bildirmek ve kurtulu arelerini gstermekti. Fakat ce-

44

miyeti terkip eden fertlerin hepsi tekemml etmi veya msbet ftratl olmadndan ve bu cemiyetleri sevk ve idare edenler de hep Hakc, halk olmadndan Peygamberlerin her biri; hem bu cemiyetlere hkim olan putperest menf, egoist resa ile hem de muhitteki putperest hkmdarlklarn tearuz eden menfaatleriyle uramaa mecbur kald. Ve mcizelerle salha yz eviren cemi- yetleri kendilerinden sonra yine menflerin tuzana dt, kimi putperest hkmdarlarn savletine urad, kimine ilerinden ms- tebitler peyda olarak tahakkme balad. Mmin cemaatin kimi muhacerete mecbur oldu. Birer kede sindi, kimi tahakkm eden fertlere teslimiyet gsterdi.

"MUSEVLK DEVR"

lk cemiyet dinini kuran Hazreti Musa; ilk ilhi vazifesini; Firavunun zulm altnda inliyen Beni srili kurtarmak ii ile ba- lamt. Kurtarc Allah; Peygamberine ilk vazifeyi kurtarclk ola- rak vermiti bu emrin Tevrat erifteki asl yledir:

(Hurc 3 4): [Allah] Musa, Musa diye ard. O dahi lebbeyk dedi.

(Hurc 3 6): Ve dahi ben pederinin Allah, brahimin Allah, shakn Allah, ve Yakubun Allahym dedi. Ve Musa Alla- ha bakmaa korktuundan yzn rtt.

(7) Rab dahi dedi ki hakikaten ben Msrda olan kavmimin cefasn grdm. Ve angaryaclarn yznden olan feryatlarn iit- tim. Zira zahmetlerini bilirim. (8) Ve onlar Msrllarn elinden kurtar- mak [iin nzul ettim]

(9) Ve ite imdi Beni srilin feryad bana vasl oldu. M- srllarn onlara ettikleri zulm dahi grdm. (10) Ve imdi gel seni Fi- ravuna gndereyim ve kavmim Beni srili Msrdan karacaksn.

Cenab Hak, bu balang ile cemiyette dinini tesis ediyordu.

Ve buna insanlar iinde en ok strab eken bir kavmi seiyordu ve

45

o kavmin feryad zerine imdada geiyor ve kendi kurtarc sfa- tile kulu Musay gnderiyordu. Fakat kurtaraca kavmin bir daha straba dmemesi iin de ona mesuliyetler ve mkellefiyetler tev- di ediyor ve onunla ahid balyordu.

ALLAH LE AKTEDLEN AHD

Tevrat eriften: (Hurc 19 1): Beni sril Msr diyarndan kmala-

rnn nc aynda hemen o gnde Sina lne geldiler. (Hurc 19 2): Ve orada sril [oullar]; dan [Tu-

rsinnn] karsnda kondu. (3) ve Musa Allahn huzuruna k- t. Ve Rab; ona dadan nida edip: Sen, Beyt Yakuba [Beni sr- ile] bu vecihle syliyerek Beni srile haber veresin [ki] (4) siz, Msrllara ne yaptm grdnz. Ve ben sizi kartal kanatlar - zerinde tayarak yanma getirdim. (5) Ve imdi hakikaten szm dinleyip ahdimi hfzederseniz, kavimlerin cmlesi arasnda bana hs kavm olacaksnz. Zira btn dnya benimdir. (6) Ve siz ba- na khinlerden mrettep bir melekt ve mukaddes bir mmet ola- caksnz. Ben srile syiiyecein szler bunlardr dedi.

(7) Bunun zerine Musa gelip kavmin ihtiyarlarn ararak Rabbin kendisine emrettii bu szlerin kffesini huzurlarnda be- yan eyledi. (8) Ve bn kavm ittifak ile cevap verip Rabbin sy- ledii eyin kffesini icra ederiz dediler ve Musa kavmin szlerini Rabbe gtrd.

te Allah ile Museviler arasndaki ahid karlkl byle ba-

land. Ve ondan sonra ahdin temeli olan ve dnyaca (evamiri ae- re) diye maruf bulunan on maddeli emirler, mteakiben takva esas- larn vcuda getiren salh ilerine ait emirler ve fenal meneden menhiyat hkmleri ve ferd ve itima btn nizam mkellefiyet- leri bildirildi.

Binaenaleyh sril oullan strabdan kurtulmak iin bu ah- din hkmne riayet etmesi ilk artt. Ve zaten Msrdan ilk kur-

46

tulular iin Cenab Hak bu kurtuluun neticesine kendi emirlerine aynen riayeti art klmt:

(Hurc 6 6): mdi Beni srile syle ki: Ben, Yaho- vaym. Ve sizi Msrllarn ar ileri altndan karacam ve sizi onlarn kulluundan azat edip, sizi uzanm kol ile ve azm hkm- lerle hals edeceim. (7) ve sizi kendime kavm ittihaz edip size Allah olacam siz dahi sizi Msrllarn ar ileri altndan karan Allahmz Rab ben idiimi bileceksiniz."

Netice: (Tesniye 10 12 ve 13): Ve imdi ey sril Allahn o-

lan Rabbin senden istedii nedir; ancak Allahn Rabden korkasn. Ve onun yollarnn cmlesinde slk ile onu sevesin. Allahn Rab- be btn kalbinden ve btn canndan ibadet edesin. Ve sana hayr gelmek zere benim sana bugn tebli ettiim Rabbin emirlerile kanunlarn hfzedesin.

* * *

Allahn ilk olgun kavmi dine girmiti. nk sril oullar strabla olgunlam, uurlanmt, ocukluk, mkellefiyetsizlik, yaramazlk devrini geirmiti. yiyi kty ayrd edecek bir hle gelmiti. Ve artk Allahla bir ahid yapm ve ona kar vazife, mesuliyet ve mkellefiyetler kabul etmiti.

Ve bu ahitden sorara yapacaklar fenalklarn iliyecekleri c- rmlerin cezalarn ekecekler ve onlarn mahiyetini bileceklerdi. Keza iyi hareket ettikleri, Allaha imann icaplarn ifa ettikleri takdirde de bunlarn mkfatlarn grecekler ve balcalan ne- ler olduunu bileceklerdi.

te meyyideleri:

TAKVA MEYYDELER : Mkfat ve tebir ksmlar:

(Tesniye 28 1): Ve eer Allahn, Rabbin kelmn dikkatle dinleyip benim sana bugn tebli ettiim emirlerinin kf- fesini hfz ve icra edersen; Allahn Rab; seni dnyann cmle

47

taifelerine stn eyliyecektir. (2) Ve Allahn Rabbin kelmn din- lediin takdirde bu bereketlerin kffesi senin zerine gelip sana eriecektir. (3) ehirde bereketli ve krda bereketli olacaksn. (4) Batnnn semeresi [karnnda tadn] ve toprak mahsul ve hayvanlarnn semeresi srlarnn yavrular ve koyularnn srle- ri bereketli olacaktr. (5) Sepetin ve teknen bereketli olacaktr. (6) Girdiinde bereketli ve ktnda bereketli olacaksn. (7) A- leyhine kalkan dmanlarn Rab; senin nnde kracaktr. Sana kar bir yoldan kacaklar ve senin nden yedi yoldan kaacak- lar. (8) Ambarlarnda ve elini attn hereyde, Rab senin zeri- ne bereketi emredecektir. Ve Allahn Rab sana vermekte olduu memlekette seni bereketli klacaktr. (9) Eer Allahn Rabbin e- mirlerini tutarsan ve onun yollarnda yrrsen, Rab sana and et- ettii gibi seni kendisi iin mukaddes kavm olarak tutacaktr. (10) Ve yeryznn btn kavimleri; Rabbin ismile senin arlmakta olduunu grecekler, ve senden korkacaklar (11) ve sana vermek iin Rabbin atalarna and ettii memlekette [Kenan topranda] batnnn semeresinde ve hayvanlarnn semeresinde ve toprann mahsulnde Rab sana nimetleri bol edecek. (12) Rab sana nimet hazinesini yan gkleri ap topran iin yamuru mevsiminde ve- rerek elinin her bir iini bereketliyecektir. Sen dahi ok tayfalara dn vereceksin ama sen dn almyacaksn. (13) Ve benim sa- na bugn tebli ettiim Allahn Rabin emirlerini hfz ve icra iin dinlediin takdirde (14) ve gayri ilhlara tbi olarak onlara iba- det etmek iin benim size bugn tebli ettiim hep szlerden saa ya sola sapmadn takdirde Rab seni kuyruk etmeyip ba edecek- tir. Sen dahi her halde ste kacaksn ve alt edilmiyeceksin.

Mcazat ve tahzir ksmlar: (Tesniye 28 15): Ve lkin eer benim bugn sana

tebli ettiim cmle emirler ve kanunlarnn muhafaza ve icras iin Allahn Rabbin kelmn dinlemiyecek [tutmyacak] olursan o vakit senin zerine bu lanetlerin [nikbetlerin] kffesi gelip sana isa- bet edecektir. (16) ehirde lnetli ve krda lnetli olacaksn. (17)

48

Sepetin ve teknen lnetli olacaktr. (18) batnnn semeresi ve topran mahsul ve srlarnn yavrular ve koyunlarnn srleri lnetli olacaktr. (19) girdiinde lnetli, ktnda lnetli olacaksn. (20) kt iler ilemekle beni terk ettiin iin elini uzattn her ite sen abuk helk olup mahvoluncaya kadar Rab sana lnet (nikbet) strab, ve tekdir gnderecektir. (21) Mlk edinmek iin gidecein yer [Kenan topra] zerinden Rab seni mahv [yok] edinceye kadar zerine daim taun getirecektir. (22) Rab verem ve hmma ve stma ve iddetli hararet ve kuraklk ve sam yeli ile kfle seni vuracak ve sen yok oluncaya kadar bunlar seni koval- yacaklar. (23) Ve bann zerinde olan gkler tun ve senin altn- da olan yer; demir olacak. (24) Rab senin diyarnn yamurunu toz toprak edip sen mahvoluncaya dein bunlar gkten zerine ine- cektir. (25) Rab seni dmanlarnn nnde krdracak ve onlara kar bir yoldan kp nlerinden yedi yoldan kaacaksn. Ve dn- yann btn lkelerinde serseri olacaksn. (26) Ve gklerin btn kuvvetlerine ve yerin vahi hayvanlarna lein yem olacak. Ve on- lar karan olmyacak. (27) Rab seni ifa bulamyacan Msr - ban ile ve urlarla ve uyuzlarla ve kant ile uracak. (28) Rab se- ni delilik ve krlk ve aknlkla vuracaktr. (29) Sen dahi krn karanlkta elile yoklad gibi le vaktinde byle yoklyacaksm. Ve kollarnda kar yolun bulunmyacak ve kurtarcn olmyacak, daima zulm ve gadre uryacaksn. (30) Bir kz ile nianlanacak- sn. Ve ona dier biri yaklaacaktr. Bir hane ina edeceksin ama iinde sakin olmyacaksn. Bir ba dikeceksin ve zmn devirmi- yeceksin. (31) Srn gzlerin nnde boazlanacak ama sen ondan yemiyeceksin, merkebin senin nnde kaplp sana geri verilmiye- cek, srlerin dmanlarna verilecek ve senin iin onlar kurtaran bulunmyacaktr. (32) Oullarn ve kzlarn dier bir kavme teslim olunacak. Gzlerin bakacak ve btn gn onlar zliyerek [yollarn gzliyerek] snecekler ve elinden birey gelmiyecek. (33) Topra- nn semeresini ve btn emeini bilmediin bir kavim yiyecek ve

49

ancak daima sktrlacaksn. Ve ezileceksin. (34) Gzlerinin gr- d eylerden dolay deli olacaksn. 35) dizlerinde ve bacakla- rnda ayann tabanndan epene kadar Rab seni ifa bulamyaca- n kt banla uracak.

(36) Rab seni ve kendi zerine koyacan kraln senin re atalarnn bilmedii bir millete srecek ve orada aa ve ta, baka ilhlara kulluk edeceksin. (37) Ve sen, Rabbin srecei btn ka- vimler arasnda alacak birey, mesel ve elence olacaksn. (38) Tarlaya ok tohum gtreceksin ve az devireceksin, nk onu e- kirge yiyip bitirecek. (39) Balar dikeceksin ve timar edeceksin, fakat arap imiyeceksin. zm de devirmiyeceksin. nk onlar kurt yiyecek. (40) btn snrlarnda zeytin aalarn olacak fakat ya srnmiyeceksin. nk senin zeytin aacn meyvasn dkecek. (41) Oullarn ve kzlarn olacak. Fakat senin olmyacaklar, n- k esirlie gidecekler. (42) Aalarnn hepsini, ve toprann se- meresini ekirge kaplyacak. (43) aranzda olan garip [ecnebi] sa- na stn olduka stn olacak. Ve sen aaya dtke aaya deceksin. (44) O sana dn verecek, ve sen ona dn vermiye- ceksin, o; ba olacak, ve sen; kuyruk olacaksn. (45) Ve btn bu lnetler [nikbetler] senin zerine gelecekler, ve sen helk olunca- ya kadar seni kovalayp sana yetiecekler, nk sana emrettii e- mirlerini ve kanunlarn tutmak iin Allahn Rabbin szn dinle- medin. (46) Ve bunlar senin zerinde ve ebediyen senin zriyetinin zerinde almet ve mucize olacaktr.

(47) Mademki hereyin bolluunda Allahn Rabbe sevinle ve gnl honutluiyle [candan] kulluk etmedin. (48) Sen alk ve susuzluk, ve plaklkla ve her trl yoklukla Rabbin senin ze- rine gnderecei dmanlarna hizmet edeceksin. O dahi seni helk edinceye dein boynun zerine demir boyunduruk koyacaktr. (49) Rab sesin zerine, uzaktan, dnyann br ucundan kartal gibi uan bir tayfa, dilini anlamadn bir tayfa, (50) ihtiyarlarn ha- tarn gzetmeyen ve ocuklara merhamet etmeyen, yz sert, bir tayfa getirecektir. (51) O dahi sen helk oluncaya dein senin

F: 4

50

hayvanlarnn semeresini, ve toprann mahsuln yiyecek, ve se- ni bitirip yok edinceye kadar sana buday, arap, ve ya ve s- rlarnn yavrularn ve koyunlarnn srlerini brakmyacaktr. (52) Ve btn diyarnda itimat ettiin yksek metin surlarn yklncaya kadar seni cmle ehirlerinde muhasara edecek, Alla- hn Rabbin sana verdii btn diyarnda seni cmle ehirlerinde muhasara edecektir. (53) Ve muhasarada ve dmann seni taz- yik ettii muzayaka esnasnda batnn semeresini yani Allahn Rab- bin sana verdii oullarnn ve kzlarnn etini yiyeceksin. (54) Aranzda olan nazik ve ok zarif adamn gz kardeine kar ve koynundaki karsna kar ve ocuklarnn arta kalanlarna kar kt olacak (55) ve dmann seni muhasara ile sktraca b- tn ehirlerinde ve skntda hi bir ey kalmad iin kendisinin yemekte olduu ocuklarnn etinden onlardan birine vermiyecek, (56) tazeliinden ve zarifliinden dolay ayann tabann yere koymaa almam olan zarif ve nazik kadnn gz; koynundaki kocasna kar, ve oluna kar, ve kzna kar (57) ve rahminden yeni doan ocua kar ve douraca ocuklara kar kt ola- cak, nk dmann seni ehirlerinde sktraca muhasara ve skntda her trl yokluktan dolay onlar gizlice yiyecek.

(58) Bu izzetli ve heybetli Allahn (Yahova) isminden kor- kasn diye bu kitapta yazlm olan eriatn btn bu szlerini yap- mak zere tutmazsan (59) o zaman Rab, senin bellarn ve zrri- yetinin bellarn alacak bir ey, byk ve devaml bellar ve kt ve devaml hastalklar edecek. (60) Ve korkmu olduun Msrn btn hastalklarn yine senin zerine getirecek, ve sana yapa- caklar. (61) Ve sen helk oluncaya kadar, Rab, bu eriat kitabn- da yazlmam olan her hastal, ve her bely da senin zerine getirecek, (62) ve sayca az braklacaksnz, halbuki okluka gklerin yldzlar gibiydiniz. nk Allahn Rabbin szn dinle- mediniz. (63) Ve Rab size iyilik etmek ve sizi oaltmak iin hak- knzda mahzuz olduu gibi bylece sizi mahv ve he- lk etmek iin [dahi] hakknzda mahzuz olacaktr. Ve mlk edinmek zere gitmekte olduunuz diyardan [Kenan

51

ilinden] skleceksiniz. (64) Ve Rab yeryznn bir ucundan - br ucuna kadar seni kavmlerin cmlesi arasna datacak sen dahi orada gerek kendin, gerek ecdadnn bilmedii aa ve tatan olan gayri ilhlara ibadet edeceksin. (65) Ve o milletler iinde istira- hat edemiyeceksin. Ve ayann tabanna rahat yeri olmyacak ve orada Rab sana yrek arpnts ve gz snkl [ylnl] ve can baynl verecektir. (66) Ve hayatn nnde sallantda ola- cak. Ve gece gndz hayatn emniyetsizlik iinde kalp korkacak- sn. (67) yreini dolduran korkudan ve gzlerinin grd (mt- hi) eylerden dolay sabahleyin; keke akam olayd!. Diyeceksin. (68) Ve benim sana artk bir daha onu grmiyeceksin dediim yoldan Rab seni gemilerle Msra dndrecek siz dahi orada d- manlarnza kle ve cariye olmak zere mteri kalmayncaya ka- dar satlacaksnz.

Bir tahlil:

Yukardaki meyyidelerin kuvvetini, geniliini grdk. Ayni zamanda hkmlerinin fiil tezahrlerini iittik ve grmekteyiz. imdi burada htra gelen baz mphem noktalar vardr ki onlar aydnlatmak mminlerin rahatl iin elzemdir. yle ki:

Gryoruz ki Musevi eriat iddetlidir. Ve bunun byle ol- duunu Kur'an Kerim dahi tasrih eder. Ve bizler bu iddeti; Muhammediliin eriat ile mukayese ettiimiz iin seiyoruz. Pe- ki bu iddet; Musevilere niin gsterilmitir. Bir Allahn bir olan dini; ilk kavme acaba niin iddetli hkmler koymutur. Halbuki o kavim, bu eriatn nazil olduu zaman baka rklarla ihtilt dahi etmi deil yni Hazreti brahimin z neslinden ve brahim evltlar idi. Hazreti brahim ise Allahn sevgilisi olmutu. Her mukaddes kitaba bu yksek mazhariyet, byle gemitir. Cenab Hakkn Hazreti brahimle ahdi de var. Ve bu ahitde Allahn bra- him zrriyetine yksek iltifat da var.

Bu itibarla Allah; Beni sraili; (Hazreti brahimin olu Haz- reti shakn olu Hazreti Yakup evltlarn) kendine has kavim it-

52

tihaz etmi ve ilk cemiyet dinine onlar esas ittihaz etmiti. O hal- de bu gzide kavme iddetli hkmler koymasnn hikmeti ne idi.

Allah yanlmaz ki sril oullarn iyi zannettii halde onlar fena kt densin. Bu fenalklarna mukabil bu iddeti gsterdi densin. Mukaddes kitaplarn tealimine gre Allah ne yanlr ve ne de piman olur. Ve ne de sznden cayar. Bu ihtimaller beeriyete mahsus vasflardr.

Btn bu istifhamlarn cevab udur: Beni sril; o devirde, beeriyetin ocukluk devrini geiriyordu. Binaenaleyh ocukluklar gsterecei pek tabi idi. Binaenaleyh eriat hkmleri; olgun yataki adamlara gre deil, mutedil veya msaadeli deil, elbette sk ve binaenaleyh lzumu kadar edit olacakt. Buna ramen Ben sril; o devirdeki emsali milletlerden, daha pek ok olgun- du. Olgun olduu iindir ki Allah; onlar dine sevketti, bakalar- n putperestlikte brakmas onlarn din hayatna henz intibak ede- bilecek bir olgunlua ermemi olduklarndand. Ve Ben srili ol- gunlatran da ektii drt yz senelik strapt. Fakat bu nisb ol- gunluk dahi tam adam olmak iin kfi deildi. Daha pek ok stfa etmesi, stfa iin de strap ekmesi lzmd. te gz nne almak- lmz lzm gelen mna budur: Bir insann, veya bir milletin olgun- lamak iin ne kadar haddeden geecei, ne kadar atete kalaca, ve ne kadar ile ekecei keyfiyetidir. Evet, strap; olgunluk iin her insana bir are idi. Hele has kavim iin herkesten evvel ve her- kesten abuk lzmd. iddet ise matlp salh ve tekmln mey- yidesi idi. Hkmler; ideti nisbetinde onlar abuk yola getire- cek, doru drst yrtecek ve hedefe varma devresini ksaltacak idi.

Bu mevzuun tarih seyrini; esaslar zerinde mukaddes kitap- lardan takip edelim:

HAZRET BRAHM

(Tekvin - 12 - 1(1 3)): "Ve Rab; Abram'a hitaben sen diyarndan ve akrabandan ve pederinin hanesinden sana gstereceim diyara

53

git. Ben dahi seni byk bir millet klacam ve seni bereketleyip ismini azm edeceim. Sen dahi mbarek olacaksn. Ye ben sana hayrdua edenleri bereketliyeceim. Ve sana beddua edene lnet edeceim. Ve yerin cmle kabileleri sende mbarek olacaktr. Dedi.

Dieri: (Tekvin - 13(15) - 15(13)): "(Allah Abram'a hitaben) Neslin ken-

dilerinin olmyan diyarda garip olarak onun ahalisine klelik ede- cekler. Bunlar dahi onlara (branlere) drt yz sene zulmedecek- lerdir (14) lkin klelik edecekleri taifeyi ben hkmedeceim."

(Tekvin - 15 - 18): "O gnde Rab Abram ile ahit akdedip bu diyar Msr nehrinden t azm nehir olan Frat nehrine kadar (senin nesline verdim dedi).

Dieri: (Tekvin - 17 - 1): "Ve Abram 99 yanda iken Rab; Ab-

rama grnp ona hitaben ben Allah - l Kadrim. Huzurumda (yolumda) slk edip (yryp) kmil ol, (2) Ben dahi benim ile senin aranda ahdimi vazedip seni gayetle oaltacam. Dedi. (3) O vakit Abram; yz stne dt (secde etti). Allah onunla konuarak dedi ki: (4) te senin ile benim ahdim olsun. Sen ok milletlerin pederi olacaksn (5). Ve bundan byle ismine Ab- ram denilmeyip, ben seni ok milletlere peder ettiim iin ismin b- rahim olacaktr. (6) Ve seni gayetle meyvadar klp senden milletler hasl edeceim. Ve senden hkmdarlar zuhur edecektir. (7) Ve ben senin ve senden sonra neslinin Allah olmak iin benim ile senin aranda ve senden sonra kendi asrlarnca neslinin arasnda ebed ahit olmak zere ahdimi tesbit ederim. (8) Ve gurbetinin diyarn yni btn Kenan diyarn ebed mlk olarak sana ve senden sonra nesline verip onlarn Allah olacam."

"AHT"

(Tekvin - 17 - 10): "Benim ile sizin aranzda ve senden sonra neslin arasnda hfzedeceiniz ahit budur ki sizden her bir erkek hitan olunsun. (11) mdi (Gulfe) nizi hitan edesiniz."

54

HS KAVM

Tevrat eriften: (Huru - 19 - 5): "Kavimlerin cmlesi arasnda bana has ka-

vim olacaksnz."

Dieri: Musevi mukaddes kitaplarndan:

(E'iya 43 - 21): "Bu kavmi ben kendim iin yarattm. On- lar hamdimi (hamdin Allaha mahsus olduunu) iln edecekler."

Kur'an Kerimden: (7 - A'rf - 40(140)): "O Allahdr ki sizi (Ben srili) lemler

zerine tafdil (mmtaz) kld.

Dieri: (2 - Bakara - 47): "Ey Beni sril, benim size in'm ve ih-

san eylediim nimetlerimi tezekkr edip hatrlaynz ve sizi lemler zerine tafdil eylediimi de hatrnza getiriniz."

Dieri: (2 - Bakara - 123(122)): "Ey Ben sril, size in'm ve ihsan eyle- diim nimetimi ve sizi kavimler zerine mmtaz kldm tezekkr ve tahattr ediniz."

MISIR ISTIRABININ MKFATI

(32 - Secde - 23 ve 24): "Ve o kitab (Tevrat) Ben sril iin hidayete rehber kldk. Bel ve musibetlere sabrettikleri ve yetlerimize tamamiyle iman eyledikleri sebeple Ben srilden em- rimizle insanlar hidayete gtrr imamlar yaptk."

Dieri: (44 - Duhn - 33(32 33)): "Ve onlar (Ben srili) istihkaklarn

bildiimiz cihetle lemler zerine mmtaz kldk. Ve onlara azm ni- meti muhtevi mucizeler gnderdik."

55

Dieri: (28 - Kasas - 5 ve 6): "Msr diyarnda hakir ve zayf olan-

lara ltuf ve inayet etmek ve onlar metbu ve imamlar klp Fira- vunun ve kavminin emval ve emlkine varis eylemek murat ettik. Onlara yeryznde kuvvet ve temkin veririz."

Dieri: (7 - A'raf - 137): "Onlarn (Firavun kavminin) hakir ad-

dettikleri kavme (Ben srile) oraya bereket verdiimiz ark ve Garp beldelerini miras verdik. Sabreyledikleri sebeple Rabbm g- zel ve iyi vaidleri Ben sril zerine tamam oldu."

Netice: Allah isteseydi, ne Ben sril bu edit ahkma ihtiya gster-

tir, ve ne de bu kadar strap ekerdi. Ve ne de Musevi dinine id- detli hkmler konurdu. Fakat Allah, hayat kanunlarnda Ben s- ril iin istisna, husus bir muamele yapmak istemedi. Zira Ben sril bu ite bir vesile idi. Gaye; beeriyetti. Maksat umum idi. Ben sril yalnz ilk mmin kavim ve rnek bir cemiyet ola