Manevi Dant§manltk ve Rehberlik (Cilt-1)

Editorler

Do~. Dr. Ali Ayten Do~. Dr. Mustafa Ko~ Prof. Dr. Nuri Tmaz

.·

--~em Degeder Egitimi Merkezi

© Eserin Her Tiirlil Basmt Hakk:t Anl~ah Olarak

Ensar Ne~riyat' a Aittir.

Dem Yaymlan Ensar Ne~riyat Tic. A.$. Organizasyonudur.

ISBN : 978-605-4036-73-8

TAKIM NUMARASI : 978-605-4036-72-1

I<itabm AdJ.

Manevi D~manhk ve Rehberlik (Cilt-I)

Editorler Do~. Dr. Ali Ayten

Do~. Dr. Mustafa Ko~ Prof. Dr. Nuri Tmaz

Yaym Koordinatorii

Furkan Erdogdu

Kapak & Sayfa Tasannu Nuray Yiiksel

Basla-Cilt

QNAR MAT. ve YAY. SAN. TiC. LTD. srt. 100. YJ.! Mahallesi Matbaacllar Caddesi

Ata Han No:34 I 5 Bagcllar- isTANBUL Tel: 0212 628 96 00 - Faks: 0212 430 83 35

Serti.fika No: 12683

1. BaslDl

Arahk2016

i1e~im Oru~ Reis Mah. Giyimkent Sitesi 12.Sok. No:40-42

Esenler I isTANBUL Tel: (0212) 49119 03- 04 Faks: 0(212) 438 42 04 www.ensamesriyat.com. tr e-mail: ensax@ensamesriyat.com.tr

.. ~.

Diyanet i~Ieri Ba~kanhgt'run Hastanelerdeki Manevi Dant~manhk ve RehberUk Hizmetleri (1995-2015):

SllUI'hhklar ve Bir Egitim Programt Onerisi

Mustafa Ko~*

Girl~

Modem ya~am hic;imi sosyal de~im luzuu arttrrmakla kalmanu~ hirey­sel ihtiya~arda da yap1sal hir talam degi~iklikler ortaya (;ll<ar~trr. Modern ya~am ve/veya post-modem soylem haglanUnda ya~anan luzh degi~im ve farkhla~an ihtiya~ara paralel olarak modem hire}rin hir talam psiko­lojik prohlemleri de goriiniir olmu~tur. DolaYJStyla hu durum, kac;uulmaz bi9Inde profesyonel diizeydeki farkh psikolojik yard!m alanlarmm, huna bagh olarak da mesleklerinin ve yontemleiin.in dogup geli§mesine zemin

·hazrrlamt~trr. Zira ya~anan psikolojik prohlemler, hazen patolojik i<;erikli olahildigi ~hi hazen de anlam araYJ~l merkezli manevi hir ho§luktan-kay­naklanahilmektedir. NiteJ<im yeni ortaya <;lkan olay ve durumlar kar~1smda bireyler, dinsel/manevi hakl~ a<;ISUU ve tutumunu.ogrenerek zaman zaman ya~adiklar1 psikolojik an ve krizlerle ha~a <;lkahilmek i<;in ruhsal <;lla~ yollan ararlarken manevi daru§manlik ve rehherlige ihtiya<; duyahilmektedirler. Bu

. durum da, psikolojik yard!m alanlan arasmda manevi daiU§manlik ve reh­berlik hizmetlerine alan ihtiyaa arttrrmaktadrr (Soy lev, 2015: 305). .-

~iflsel ve manevi deneyiinin ruh saghgi a<;~smdan en onemli katkls1, ortaya koydugu degerler ve ya~ama ili§kin olarak getirdigi ac;ll<lamalar ara­ciligiyla hireyin hayatma kazandrrdigi anlam sistemidir. Ayru zamanda ki~i­lerarasi ili~kileri saghkll hir hi9Inde diizenleyerek oteki/lerle olu~turulacak

· Do~. Dr., Bahkesir Universitesi, ilahiyat Fakiiltesi Din Psikolojisi Bilim Dab, Manevi-Psikolojik D~manhk Uygulama ve Ara~tmna Merl<ezi Miidiirii. e-mail: mustafakoc@balikesir.edu.tr

322 MA.NEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

psiko-sosyal ba~ aydmlatan din, bireyin kaybetmi~ oldugu ger~ek kimligi­

ne yeniden ka\ru~masma yardJ.ma. olabifu. i~te tarn bu noktada manevi da­

ru~manhk ve rehberlik, kendi karakteristik ozelligini ararken genel anlamda daru~manhk alaruna onemli bir katklda bulunacaguu gostermektedir. Din de ~ogu bireyin yagammda yer alan var6lu~sal bir olgu olduguna gore manevi

daru~manlar, bireylerin hayatlarmm onemli bir par~asr alan dinden yarar­lanarak fakat bunun yarn srra psikolojiyle ilgili teorik bilgileri de yadsuna­dan ve bunlarr da teolojiyle harmanlayarak daru~anlarma daha iyi hizmet vermeye ~ahgmaktadrrlar. Dolayrsryla manevi daru~manlar, konuyu sadece

teolojik bir perspektiften gormeyip clinin de birey hayatuun onemli bir par­~asl oldugunu bilerek ve psi..\oloji alarunda ki geli~meleri de sfuece sokarak' manevi temelli bir darugmanhk hizmeti fuetmektedirler (Ozen, 2010: 54).

Disiplinler-arasr bir i~erige sahip alan ruh sagll~ alarundaki manevi da­rugmanhk ~e rehberlik olarak bilinen bu disiplin, teoloji ile davrarug bilim­lerinin bir araya gelmesiyle ortaya <;Lknu§trr (Krg. Cashwell ve Young, 2011).

Manevi daru§manhk ve rehberlik, bireyin fiziksel, bili§sel ve manevi bo­

yutlart arasmdaki baglanhyr sfudfuen bir tedavi modeli sunarak bireylerin

ruhsal ve fiziksel butiinlugunu korumaya ~ah~maktadrr. Dolayrsryla daha ~ok varol~sal it;erikli yagarnsal kaygryr azaltarak veya buna gii9ii smrrlar

koyarak kontrol mekanizmalarrru besleyebilen bu alan, bireyin ki~ilik t;ah~­malarmm diizeyini azaltmaya hizmet ederek dinsel inanca sahip bireylerin

butiinliik duygularrru ~ogaltabilecek potansiyeli i~ermektedir.

Bilimsel bir aragtrrma ve uygularna alaru olarak Bahh illkelerde geligen

'manevi daru§manhk ve rehberlik/ spiritual (pastoral) counselling and care' hareketi, temel olarak Hrristiyan killtiirii ve geleneklerinden ortaya 9i<nu§trr.

Tarihsel geli~imine baklldi~da, alarun uygularna temelinin 'giinah t;Ikar­ma'ya dayandi~ soylenebifu. Dolayrstyla bu olgusal durum, yimtinci yiiz­ylida boyut degi§tirerek papaz ile birey arasmda ge~en bu itira£ iligkilerinde­

ki psikolojik sagalhm m~kanizmalarr, din adamlarmm dikkatini ~ekmigtir. Bu ili§kilerin daha bilimsel temele oturtulmas1 gerekliligmden hareketle bi­limsel bir ara§trrma alaru olarak"'pastoral psikoloji I pastorcil psychology'

ortaya 91<rm§trr. S~zii edilen bu psiko-teolojik iglevi daha etkili ve bilimsel bir bi9ffide yfuiitebilmek i9n kiliseler, son yanm yiizylidrr yeti~tirdikleri din adamlarmm klinik ve darugma psikolojisi alanlarmda egitim almalarma

daha ~ok onem vermeye ba§lamr~lardir ($irin, 2014: 35-36). Ote yandan din

ile psikolojinin psiko-terapotik arna~ll entegrasyonunun tarihsel geli~irnine

MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLiK 323

' . · balalchgmda ise Bah' da kilise merkezli bir<;ok ki~i ve kurumun soz konusu

bu siirece katlo. saglachgr goriilmektedir (ornek bir kurulu~ olarak bkz. 'Blan- · ton-Peal~ Enstitiisii ve D~manhk Merkezi I The Blanton-Peale Institute and Counseling Center', http:/ /www.blantonpeale.org).

Manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin diinyadaki uygulama bi9.xnlerine bakllchgmda, soz konusu bu hizmetlerin saghk kurulu~larl, din­sel ortarnlar veya ozel uygulamalar aracili~yla yiiriitiildiigu goriilmektedir. Bir alan aktorii olarak manevi daru~manlar, gii<;lerini ait olduklan inan~ gru­buna aidiyetten ahrlar. Manevi d~manlann belli bir dinsel grupla sorum­lu bir ili§ki i.~de olmalan beklenebilir. Onlar ayru zamanda holistik bir yak­la~J.Il1la ruh saghgt sunan kurulu§lann onemli bir par~asrm olu~tururlar. En son ve en etkili psikolojik yontemleri, manevi boyutla birle~tirerek sunarlar. Ttbbi bir miidahale veya hastane ortamt gerektigmde manevi daru~man, da­~anrm bir psikiyatra yonlendirebilir. Dolayt51yla uzman bir manevi daru~­marun hedefi, kendisinden yarchm isteyen d~anlanna klinik olarak a<;Ik­lanabilir ve manevi olarak duyarh bir daru~manhk ve rehberlik yapmakhr (Woodruff, 2002: 94; Ok, 2014: 46).

Problem ve Ama~

Bah' da olduk<;a eski bir tarihsel gec;mi§e sahip olan manevi daru~man­hk ve rehberlik (MDR), Tiirkiye' de olduk<;a yeni bir ara§hrma ve uygulama alarudrr. Her ge~en giin tarururhgt artan manevi daru~manhk ve rehberlik, Diyanet-din hizmetlerinde de ayn bir profesyonel hizmet alaru olarak yeni bir uygulama birimidir. Dolaytstyla kuramsal varhgt kabul edilen bu alana Tiirkiye' de, ba§ta hastanelerde verilen kurumsal hizmetler baglammda var

olan psiko-sosyal ihti.yac; her ge~en glin daha da hissedilir bic;imde artmak­tadrr. Fakat ihtiyaa kar§liayacak saba etkinliklerin ha.la profesyonel alan uz­manltgr perspekti.finden uzak bic;imde 'geleneksel ir~at, tebligve din egitimi' gibi ta§lyta kavrarnlar iizerinden yaplianchrllarak siirdiiriilmeye ~a.h§lichgt soylenebilir (Alta§, 2014a: 21-22).

-' . Tiirkiye ozelinde profesyonel bir yakla§J.Il1la ilk olarak 2015 yilinda sag-

hk hizmetleri alarunda pilot uygulama olarak yerini bulan saha <;a?§malann­dan hareketle bu bildiride, oncelikle Diyanet i~leri Ba9kariligr'run 'cami-ch91 din hizmetleri' kavramt i<;inde tarumla.nmJ.§ psiko-sosyal i<;erikli yeni bir din

hizmeti birimi olarak hastanelerde manevi daru9manhk ve rehberlik hizmet­lerinin tarih~esine (1995-2015) yer veril.m.i§tir. Daha sonra kurumsal diizeyde

324 MANEvi DANI$.MANLIK VE REHBERLiK

verilmeye ba§lanan manevi daru§manhk ve rehberlik hiimetlerinin gii«;lii ve zayif yonlerine deginilerek "(i)-Diyanet l§leri Ba§kanh~, bu alanda iiretece­gi hizmetlerde §U anda hangi noktada bulunrr1aktadrr ve nereye gidebilir? (ii)-Hastanelerde verecegi bu hizmetin kalitesini arttrrabilmesi i<;in nasu bir akademik ve kurumsal yol haritasma·ihtiyacr vardrr? (iii)-Pilot uygulama­nm ba§latJldJ.~ hastanelerde manevi daru§manhk ve rehberlik hizmetleri i<;in gorevlendirilecek Diyanet personelinin alan uzmanh~ egitim siireci na­su yapJlandrrJlmah ve yonetilmelidir?' gibi sorular c;erc;evesinde, c;ah§manm · . problematik yonii ele aluuru§b.r.

Ote yandan bu <;ah§manm amacr, Diyanet i§leri Ba§kanh~'nm hasta­nelerdeki manevi daru§manhk ve rehberlik hizmetlerinde izlemesi gereken kurumsal yol haritasmda, (i) kurumsal sJ.IUrliliklan tespit edip soz konusu . snurliliklarm a§Jlabilmesi i<;in <;6ziim onerileri sunmak; (ii) Ba§kanh~ alan­da gorevlendirecegi personelin alan uzmanh~ i<;in bir egitim prograrm one­rerek kuruma ve ilgili literatUre akademik bir katkJ. saglamakb.r. DolaylSlyla , bu bildiride, kurumsal sJ.IUrliliklarm a§Jlabilmesi i<;in baz1 onerilerin ortaya konulmasmm yaru srra alanda c;ah§acak olan kurum personeline modiiler sisteme dayah bir egitim prograrm onerisi sunulmas1 ama«;].annu§b.r.

Onem ve Sm:rrWiklar

Bahh iilkelerde, 20. yiizyilln ba~mdan bu yana gerek ayaktan gerekse yatarak hastanelerde tedavi goren hastalarm (i) dinsel ve manevi ihtiyac;lan­ru kar~Jlayarak onlara moral destegi vermek, (ii) ibadetlerini hastahklanrun verdigi imkanlar c;en;evesinde yerine getirmelerine yardJ.mcr o~ak, (iii) ya­§am direnc;lerini desteklemek maksachyla manevi d~manhk ve rehberlik hizmetleri verme geli~tirilerek siirdiiriilen bir uygulamadrr. Bu iilkelerde hastalara din ve moral hizmetlerinin sunulmasl konusu, hastanelerin temel gorevleri arasmda sayilinakta ve hasta haklar1 kapsarrunda degerlendiril­mektedir (Alta~, 1999: 599).

Tiirkiye' de koruyucu ve tedavi edici hekirnlik perspektifinden saghk hizmeti iireten hastaneler, hastan:m hayatmda en zor anlarnu ya~ach~, hasta yakmlru:mm en slkmhh zamanlarnu ge9rdigi hizmet kurumlandrr. Hasta ol- . rna dan ihmal, egitim yetersizligi ve ekonomik yetersizlik gibi hastah~ onle­yici saghk kontrollerinin yaygm olmamas1 nedeniyle Tiirk toplumu, biiyiik oranda hastahk belirtileri geli~tikten sonra hastanelere miiracaat etmektedir. Bu a~amadaki belirsizlik ve ya~arulan korkular ise birey hayatmda psiko-

MA:NEvi DANI$MANLII< VE REHBERLiK 325

lojik etkiler brrakabilmektedrr. Bu nedenle islam dininin saghk ve hast~ konusundaki gorii~lerini dogru bir ~.ekilde aktaracak, gerek hasta, · gerekse hasta yak:iruna di.izenli bilgi ve moral destegi saglayacak bir din hizmetine ih­tiya~ l:?ulunmaktadir (Ba~ar, 2008: 620-621):Bu olgusal arka plana bala.l.d.Igmda Tfukiye' deki sagb.k hizmeti veren hastanelerde manevi daru~manhk ve reh­berlik hizmetlerinin birey ya~anu ic;in ne kadar onemli oldugu goriilmektedir.

Ote yandan sahadaki c;ah~malarda onemli olan bir diger nokta ise alan uzmannun yeterliligi konusudur. Zira diyanet-din hizmetleri baglanunda kamu hastanelerinde 1995-1996 yillar1 arasmda verilen manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerine yapilan ele~tirilere bala.l.d.Igmda, alan uzmarunm yeterlilik konusunun tar~Ild.I~ dikkati ~ekmektedir. Bu baglamda Ba~ar' a (2008) gore Diyanet i~Ieri Ba~kanhg1 tarafmdan 1995 yilmda ba~latilan bu ilk uygulamanm ald.Igt ele~tiriler ~u §iekilde ozetlenebilir: · (i)-Hastalarm din hizmetine olan ihtiyac1yla birlikte din hizmeti vermekle gorevlendirilen din gorevlilerinin (imamlarm) manevi daru§manhk da sayilan bu gorevi yerine

· getirebilecek nitelikte olup olmadlgr sorgulannu§ltrr; (ii)-Hastanelerde yiirii­tillecek manevi daru§imanhk ve rehberlik hizmetleri, o donemde klasik din hizmeti tanrrru ic;inde degerlendirilerek dal1a ~ok klasik usul bir vaaz ve ir­~ad hizmeti olarak dii§iiniildugu ic;in hizmetlerin psikolo)ik daru§imanb.k ve rehberlik yonii dikkate ahnmanu§trr; (iii)-Mevcut sagb.k sistemi ic;erisinde bu hizmetin nasil ~ekillendirilecegi ve adapte edilecegi konusunda ~ok iyi bir planlama yapilamami~trr; (iv)-Hastanelerde manevi daru~manb.k hiz­meti verecek Diyanet personelinin niteligi ve gorev i~erigi net bir §iekilde belirlenmeyip gerekli olan yasal di.izenlemeler yapilamami~trr; (v)-Klasik din hizmeti formatmda verilmeye c;ah~Ilmasmm bir sonucu olarak alan ak­tOrii olan 'imam'm oliimii hatrrlatmas1 nedeniyle manevi daru§iman olmak­tan daha c;ok cenaze ylkaYJ.ClSl olarak algiland1gr ic;in psikolog daha olumlu ~agr1~Imlara sebep olmu§tur; (vi)-imamm, yatan hastarun ba~mda Kur'an okumas1, talep eden hastarun d.I§mdaki diger hastalarm rahats1z olmalanna neden olmu§ltur (Ba§iar, 2008: 622-623; aynca kr§. A§Ikoglu, 2004: 17-24; Ka­yadibi, 2003: 426-432). Bu degerlend.irmelerden de anla~lliyor ki, hastaneler­de manevi dam~manhk ve rehberlik hizmeti verecek Diyanet persemelinin alan egitimi baglammda temel've ozel alan yeterliliginin kazanduilmasi son derece onemlidir.

Bu c;ah§marun smrrhhklan ise ii~ temel olgu iizerinden §iekillenmektedir. Bunlardan birincisi, Diyanet i§leri Ba§ikanllgt'nm hastanelerdeki manevi da-111§imanhk ve rehberlik hizmetlerinin kronolojik olarak tarihsel geli~iminin

326 MANEV1 DANI$MANLIK VE REHBERLiK

smrrlandmlmastchr. Dola}'lstyla ~ah~madaki ach ge~en liizmetler, kronolojik olarak 1995-20i5 yillan arasrm kapsayan 20 yill.lk bir sfue~e smrrlan~­b.r. Ara~b.rmarun ikinci slruflJJJ.gt ise Diyanet i~leri B~kanhgr'run cami ~~ din hizmetleri kapsammda verdigi manevi dan1~manhk ve rehberlik hizmet­lerinin alan smrrlJJJ.~yla ilgilidir. Dola}'lSiyla bu ~~rna, Ba~kanhgtn hasta­nelerde verdigi manevi dan1~manhk ve rehberlik hizmetleriyle smrrland:ml­rru~b.r. Bu durumda hastaneler ~mdaki cezaevleri, yeti§tirme yurtlan vb. gibi saha hizmetleri ~ah~marun suurlJJJ.klan ~mda tutulmu~tur. U<;i.incii

smrrlJJJ.k ise ozelde hastanelerde verilen bu hizmetin i~erigiyle ilgilidir. Bu baglamda ~ah~ma, hastanelerde manevi d~manhk ve rehberlik hizmeti veren diyanet personelinin alan egitimi konusuyla smrrlandmlml~b.r.

Hastanelerde Manevi Dan1~manhk ve Rehberlik Hizmetleri

Kanser ve kalp hastahklan gibi ya~arm tehdit edici bir hastahgt olan bi­reylerin varolu~ miicadelesi, onlarm kendilerini iyi hissetmelerinin temeli­ni ol~turmaktachr. Maneviyatm bireyin fizikset duygusal ve sosyal yonii ile ili~kili oldugu dii~iinilldiigunde, vaiolu~ miicadelesinde hastarun ki~isel inan~arrm, degerlerini ve dinsel uygulamalarrm destekleyen tiim ~abalar

manevi d~manhk ve rehberlik olarak ifade edilebilir. Manevi daru~manhk srrasmda, tiim saghk ekibinin hastaya fiziksel rahathk, sosyal destek verme­leri ve birey olarak onemli oldugunu hissettirmeleri onemli bir durumdur. Yaplian ara~b.rmalar ozellikle ya~amt tehdit eden agrr hastahk sfue~erinde, hastalarm umut, sevilme, dinsel uygulamalar ve konu~ma gibi bir takrm rna­nevi ihtj.ya~armm ortaya 9kn~ gostermektedir (ornek ar~b.rmalar i~ Bkz. Karagill, 2012; ~etinkaya ve Alhmdag ve Azak, 2007). Oliimciil hasta­hga sahip hastalarm ya~achklar1 'iiziintii, depresyon, kaygt, inkar, klzgmbk,

dii~manhk ve su~uluk gibi duygusal tepkiler, onlarda ch~ diinyayla ilgi­lenmeme, a~m korkma veya a~m cesur davranma, isyan etme, kendilerine · yasaklanan ~eyleri inadma yapma, utanma ve saghkli insanlara kar~1 ofke duyma' ~eklinde kendini gosterebilmektedir. Bu tepkileri gosteren hastalarla kon~urken lo.sa ve basit cevaplar verilerek, hastarun iyile~me umudunun sfuekli korunmas1 psikolojik a9dan onemli bir i~leve sahiptir (Topuz, 2014:

44-46; aynca kr~. Ergill ve Baytk, 2004: 37-45).

Ozellikle modem hayatta yukanda sozii edilen y~arnsal ihtiya<;lar bag­larmnda ortaya 9kan geli~meler, uygulamah din psikolojisinin gerekliligini daha d? belirginle~tirmi~tir. Bunun nedeni de bu alandaki bilgi birikiminin

MANEVi DANI~MANLIK VE REHBERLil< 327

1dinik ve daru§manhk psikolojisiTie katla. saglayan teorik ve ampirik ~ah§ina­Iar sayesinde elde edilmesidir. T1pkl clinsel baghhk ve ruhsal-fi.ziksel saghl< arasmdaki ili§kinin bulunmas1 gibi klinik prank ile din psikolojisi arasrndaki

. ili§ki de ampirik ara§hrmruar sonucunda ortaya <;li<nu§hr. Aynca din psi­kolojisi alanrnda konuyla ilgili yapuan <;ah§malarda, dirrin ve maneviyatm bir diinya gorii§iiyle biitiinle§en inan<;lar, degerler ve prc;tiklerin aktarrmm- · da biitiinleyici bir rol oynadl~ bilinmektedir. Bir~ok darll§arun hayatmcia maneviyat, ya§amak i~ birey deneyiminin geni§ bir alaruna uygulanabilir kapsaYICI bir ~ah fonksiyonuna sahiptir. Dola)ns1yla maneviyat, iizerine 19.§i­sel hedeflerin kuruldugu ve psikolojik ba§a 9kma i~ kaynaklann bulundu­gu nihai bir degerin temelirri olu§turmaktadrr. Bunun yam sua maneviyatm . sadece a§km ger<;eklikle ilgili olmadl~, fi.ziksel, ruhsal veya saghk konulan

. i~ de merkezi bir role sahip oldugu saptanrm§hr (Shafranske, 2005: 496-497).

Hayatlarrni saghl< hizmeti veren kurumsal bir hastaneye ba~ olarak kronik hastaliklar ve fonksiyonel kls1tlamalar i~de ya§amak zorunda olan

. hastalar olabilir. Boylesine kaha bir degi§iklik ve diizenlemelerle bir omiir boyu kar§I kar§1ya gelen hastalar, ya§ama yeniden uyum saglayabilmek i~ genellikle yeru ba§a 9kma stratejileri geli§tirerek kar§l kar§Iya kaldlklar1 bu uzun siireli hastahgi yeniden dii§iinme ve yorumlama ihtiyaa hissedebilir­ler. Boyle zamanlarda hastalar, inandlklar1 dirrin gorevlileri tarafmdan teselli bulmak amaayla .manevi destek kaynaklarrn1 gii~endirecek manevi daru§­lll.anhk hizmeti alma ihtiyaa hissedebilirler. Boylesi bir psikolojik ger~eklige ragmen ozellikle hastane ortamlarrndaki m~evi dant§manlann onemi bilin­mesine kar§rn bu durum uzun bir siire hastanedeki diger saghl< ve rehabili­tasyon ekibi tarafmdan kabullenilememi§tir (Easton ve Andrews, 2000: 10-12). Halbuki hastanelerde tedavi goren hastalarm iyile§~e siire<;leiine sahip olduklan manevi kaynaklarm entegrasyonu, ancak rri.anevi d~manlarla

birlikte ~ah§arak ba§anlabilecek bir duru.mdur. Fakat psikiyatrlar ve psiko­loglann manevi daru§manlar1 potansiyel bir i§birlik<;i olarak gormeleri ~ogu zaman miimkiin olamamr§trr. Hastahgrn iyile§mesi siirecinde yapliacak olan konsiiltasyon, hastanrn tedavi siirecini poziti£ yonde destekleyebilir. Bu dUJ.-um ayru zamanda, hastalarrn problemlerini a¢ bir §ekilde m9fleviyat­la ili§kilendirdikleri durumlarda manevi dant§mandan yar<hro almak iste­

diklerinde etik olarak uygun bir mi.idahale formahna girebilir (Shafranske, 2005: 507-509; aynca Bkz. Lake, 1994: 1-28). ·

T<;>plam saghl< hizmeti kalitesini ortaya 9karabilmek i<;in hasta baklmi bir ekip i§idir. Bu ekipte 'hasta, hasta yakrm, doktor, hem§ire, terapist (sa-

328 MANEvi DANI$MANLII< VE REHBERLiK

nat, miizik, solunum uzmaru), hasta jimnastik<;isi, psikolog, sosyal hizmet ·­uzmaru, manevi darugman, diyetisyen ve goniillii <;ahganlar' bulunmakta­chr (ornek deneyimler i<;in Bkz. Threlfall-Holmes ve Newitt, 2011: 39-58). Bu ekipteki manevi darugman, hastarun dinsel ve manevi i<;erikli psikolojik

. sorunlannda darugacag-t/konugacagt _uzmanchr. DolaylSlyla psikoterapist, hastarun sozsiiz iletigi.mb:ti geligtirmesine, hastahg-t kabullenmesine, duygu­lanru a9ga vurmasma, rahatlamasma, korkusunu yenmesine I azaltmasma ve dikkatini bagka noktalara yoneltmesine yarduna olurken psikolog ise hastahkla baga 9kmasmda, depresyon ve korku durumlanrun. tedavisinde hastaya yardunct olabilir. Ayru ekipte bulunan manevi darugman da hastayl dinler ve hastahguu maneviyat temelli anlamlanchrma siire<;}erinde ona yar­duna olabilir ve hasta yakmlanru ve ekip .Uyelerini destekleyebilir (Topuz, 2014: 45-46; aynca Bkz. Ballard ve Pritchard, 2006: 29-44). Bu nedenle yaga­rru tehdit edici hastahg-t olan hastalann manevi darugmanllk siire<;leri ~,;ok onemlidir. Manevi yonii geligmig _ve dine bagunlillg-t daha fazla olan hasta­lar, fiziksel, duygusal ve sosyal yonden daha saghkl.Ichrlar. Umut diizeyleri yiiksek, depresyon ve sosyal izolasyon egili.mleri dii§iik bu hastalar, stres- · le daha iyi ba§a <;tkabildikleri i<;in ya§am kaliteleri daha yiiksektir. Manevi darugmanllk ve rehberlik hizmetlerinin oneminin bilinmemesi, bu hizmeti sunma becerilerinin eksikligi, din ile maneviyahn kangb.nlmast, saghk ele­manlanndan hastaya manevi daru§manllk ve rehberlik sunmalanrun bek­lenmemesi ya da bilim dt§I bir yakla§rm olarak gorulmesi gibi konular, bu hizinet alarurun goz ardt edilmesine yol ac;maktachr (~etinkaya, Altundag ve Azak, 2007: 49; aynca _Bkz. Rose, 2013: 133-204; Kostak, 2007: 105-115).

Hastanelerde manevi daru§manl.Ik ve rehberlik hizmetleri, baz1 Avrupa iilkelerinde resmi bir hizmet politikas1 olarak yakla~ak 40 yilchr uygulanmak­tachr. 1990'h yillardan itibaren ingiltere ve Kanada gibi geli§mig iilkelerde ise manevi daru§manllk ve rehberlik hizmetleri, yagarru tehdit eden ve tedavisi miimkiin olmayan hastalara gerekli bakrm ve tedavinin saglanmas1 amaay­la ruzh bir kurumsal geligim gostermi§tir. 1999 yilina gelindiginde de ingilte­re' de 236 manevi darugmanllk kururnu, 400 toplumsal manevi darugmanhk ve·rehberlik hizmet merkezi, hastane bakrm hi.Zmet birimi ve 209 hastanede ise manevi darn§manllk ekibi olu§turuldugu belirtilmektedir. Hollanda da 2011 yilindcin itibaren yaklagik 100 bakim kurumunda 850 kadar manevi da­rugmarun <;ahgtmldtgt ifade edilmektedir (Topuz, 2014: 45; Bah' daki uygula­malar hakkmda daha fazla teorik bilgi i<;in Bkz. VandeCreek, 2003: 153-167; Alta§, 2014b: 155-169; Biilbiit 2013: 590-630).

Omegin; Tiirkiye' deki saghk sisteminde Saghk Bakanlig-t'na kar§Ihk ge­len Birle§ik Kralhk'taki Ulusal Saghk Servisi j National Health Service-[N-

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 329

f{S], halkma kaliteli ve btitiinciil bir saghk hiztrieti verebilm.ek ic;in 5 ·ana grupta toplachgJ. saghk profesyonellerini, bu gruplara bagh 70'in iizerinde ilgili alan disiplinlerine ayrrarak toplamda iilke srmrlan i9Itde 1.3 milyon sag~ personeli ~ah§trrmaktachr. Bu ana gruplar ise '(i)-tip doktorlari (or­nek: kardiyolog, norolog), (ii)-saghk bakmu uzmanlan (omek: biyomedikal uzmaru, eczaa), (iii)-hem~ire ve ebeler, (iv)-idari yonefur\, ve destek persone­li, (v)-yardrma saghk profesyonelleri (omek: sanat terapisti, manevi daru§-

. rnan/ chaplain, ayak bakmu uzmaru, diyetisyen, medikal sosyal hizmet uz­rnaru, i~ terapisti, ambulans gorevlisi, fizyoterapist, psikolog, psikoterapist, radyoterapist, 'konu~ma terapisti) bi~de srruflandmlnu~t:J.r (Cobb, 2005: 11-16). Hastanelerde manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin Birle§ik ~allik omegindeki yapilanmasma bakllchgmda, hastalara verilen manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin ach ge~en iilkenin resmi saghk orgii­ttindeki te§kilat §emasmda yer alan 5 ana gruptan biri olan "yardnna saghk uzmanlan" ~emsiyesi alt:J.nda "manevi daru~manhk/ chaplancy" olarak yeri­ni alchgJ. goriilmektedir (Bkz. $ekil-l).

$ekil-1. Ulusal Saghk Servisi/NHS personel gruplan

[United Kingdom], (Cobb, 2005)

,.~·

~""' ~.,..·"" ,./-/

LiteratUre bakilchgmda hastanelerde verilen manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinde kullarulan bir~ok hizmet modeli oldugu goriilmek-

330 MANEVi DANI$MANLIK VE·REHBERLii<

tedir (Bkz. Cobb, 2005). Yaygm olarak. kullarulan b~hca ii<; model uygula­masi vardrr. Btinlar;

'{a) Teblig ve ir~ad modeli: Bilinen klasik yontem olarak. manevi da­ru~manm merkezde oldugu ve tek tarafh olarak hastaya bilgi verip nasihat etme aktivitelerini kapsayan modeldir:

(b) Terapi I tedavi modeli: HastaYI merkeze alan bir <;e~it psikoterapi modelidir. Manevi d~manm yaphgt konu~malarla hastanm ihtiya<;lanruit belirlenerek buna gore tedavi metodunun uygulanmas1drr. Bu modelin on­ciileri, C. R. Roger ve A. Maslow' dur. Daha sonralan A. T. Boisen, S. Hiltner ve H. J. Cline bell gibi Hrristiyan ilahiyat<;llar da bu modeli aktif bi<;imde kul­l~lardrr.

(c) Teselli ve tefsir I hermonetik modeli: ilk iki modeli birle~tiren bir yakla~rmdrr. Kar~Ihkh konu~ma, konu~arak anlama, a<;Iklama, yorumlama ve anlamlandrrma temeline dayarirr. Kigirlln hayat hikayesi dinlerur, yorum­lanu ve hasta teselli edilmeye <;all~ili.r (aynca Kr~. Lyall, 2001: 49-63).

Bu <;all~malarda, psikoterapide uygulanan metotlar kullarularak 'anlam · araJI~t' baglammda hastanm ya~amma ve dolaJISiyla varhgma yeni bir an­lam verebilmesine yardrm edilir. Kendisini ve olaylan yeniden anlamlan­drrmasl konusunda hastaya yardrmo olunur. Klsaca kutsal metinleri a<;J.k­lamak (tefsir) ve yorumlamak olarak taniiDlanan hermonetik metot, hastaYI anlamada kullarulabilir. Bu modelde hastanm hayat hikayeleri, tecriibeleri, duyguve dii~iinceleri dikkatle dinlenerek, ozellikle dinsel inanca dayall rna­nevi konularda sohbet edilerek, hastanm istek ve ihtiyaana gore dinsel ve manevi soru ve sorunlarm <;ozi.imiinde yarduncr olmak esasb.r. Hastaneler­de verilen manevi daru~manltk ve rehberlik hizmetlerinde, hastaya deger verildigini, yalruz olmarugtru hissettirmek, ilgi gostermek ve derdine ortak olabilmek onemlidir. Ama<; hastanm ba~ma gelen olaylan olumlu bir ~ekilde yorumlaJip hayattan tekrar zevk alrnasma yardrmcr olabilmektir (Karagill, 2012: 19-22; Topuz, 2014: 44-49).

Ote yandan konuya Tiirk.iye ozelinde baklirugmda ise hastanelerdeki bu hizmetin kaliteli bi<;imde devamnu saglayabilmek i<;in kurumsal bir pers­pektiften verilmeye ba~lanan manevi daru~manltk ve rehberlik hizmetlerinin iiretim ve uygulama evrelerinde profesyonel bir i~ boliimii yakla~mundan hareketle kurumsal yardunla~ma mekanizmas1n1n i~lerlik kazanmas1 olduk­<;a onem arz etmektedir. Zira Diyanet :i§leri Ba~kanhg-t ile Saghk Bakanhgt arasmdak.i i~birligi protokolii baglammda hizmet kalitesi.rlln arttu1lmasma

MANEvi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK 331

di:iniik olara.k bal<I.laca.k olurs~ hizmeti veren ana a.ktor kurumun Dfyanet

~leri Ba§kan.l.lgt oldugu gori.ilmektedir. Bu protokole gore hizmete kurumsal

mekan/ ortam olanagt saglayan kurumun ise Saghk. Baka.nhgt oldugu bilin­

mektedir (bkz. Ek-4). Soz konusu bu kurumsal hizmet ileti~im ag-t kapsamm­

da, alanda iiretilecek hizmet kalitesini artb.rmaya doniik kuramsal bilgi iire­

timini saglayaca.k ve bu bilgiyi giincelleyerek hizmeti pratige a.ktaracak olan

kurumlara a.kademik destek verecek olan ise iiniversitelerdir (Bkz. ~ekil-2).

~ekil-2. Manevi danl§manhk. ve rehberlik hizmetlerinin a.ktorleri

Hastanelerde manevi da!U§manhk ve rehberlik hizmetleri, yatarak te­

davi goren hastalarm dinsel ihtiya~lanru kar~amak onlara moral vermek,

dinsel pratiklerini hastahk.laruun verdigi olana.klar ~er9evesinde yerine ge­

tirmelerine yardrma. olma.k ve ya~ama diren~erini desteklemek amacryla

siirdiiriilecek bir uygulamachr: <;e~itli Avnipa iilkelerinde ve Amerika' da

hastalara manevi daru§manhk. ve rehbe~lik hizmetlerinin sunu!Jnasx, has­tanelerin temel gorevleri ara:smda sayilma.kta ve basta haklan ·baglammda

degerlendirilmektedir (Bkz. Cobb, 2005: 17-52).

· Tiirkiye' de §U ana kadar yapilan uygulamaya bal<I.ldJ.gtnda ise hastarun daha ~ok oliim sonras1 'te~ ve tekfin' i9erikli dinsel hizmeti ~eklinde uy­gulanan ve algilanan "hastane din gorevlisi" uygulamasmm var oldugu go-

332 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLii<

riilmektedir (Kr~. Rowold, 2008: 403-411). Soz konusu bu uygul;,unai).ID 2015

yillnda pilot uygulama olarak ba~layan hastanelerde manevi dam~manhk ve rehberlik hizmetleriyle bir ilgisi yoktur. Hastane kadrolarmdaki 'din go-. revlisi'nin gorev tarurru, manevi dam~manhktan .;ok olii.m sonrast ·cenaze .

i~lemleri i<;in yapll.mas1 gereken hizmetleri sunmaktan ibarettir. Bir<;ok hasta ve hasta yakmmm, hastanelerdeki bu go.revlilerin nerelerde ve hangi ~artlar alhnda <;ah~hgt konusunda bir izleni.mi bulunmayabilir. <;ii.nku hastane din gorevlileri, hastane binalarmm bodrum katlarmda, gozlerden uzak ve <;o­

guruukla uygun ol.mayan fi.ziksel ko~ullarda <;ah~an ve hasta yakmlarnun ancak olen hastalarmm cenaze defin i~lemleri i<;in ileti~ime ge<;tikleri bir go­revlidir. Dolayistyla hastane din gorevlisi, oliiniin ytka'n.mas1 ve kefenlen- ·

mesi gibi dinsel i~lemlerin yam sua defin i<;in gereken bfuokratik i~lemleri de tek ba~ma yogun bir bi<;imde yfuii.t.mek durumundadu. Aynca cenaze sahiplerini teselli gorevi de bu yoguruu.k arasmda kendisine yiiklenmi~tir. Bunun yam sua hastane mescidinde. cemaate namaz klldmna ya da vaaz

hizmeti ise bu gorevlinin ki~isel <;abasma buaktl.mt~hr. Bu pratik uygulama­larda gorilldiigu gibi oliiye hizmet edili.rken ya~amma devam eden hastaya bir hizmet sunulmamaktadu.

Ote yandan hastane mescitleri ise yine gozlerden uzak ve <;oguruukla

uygun fi.ziksel ~artlardan yoksun bir mekan. olarak tasarlanrm~hr. inan<;lar1 geregi dinsel pratiklerini yerine geti.rmek isteyen hasta ve hasta yakmlart, ·

bu mekanlar1 <;oguruukla bireysel olarak kullanu ve birbirlerine ayru mekfuu . kullanmanm geti.rdigi bir yakmltk ile destek olurlar. Hastane ortammda an­cal< bu kadar smrr <;izilmi~ olan bir dinsel ve manevi hazu olu~luk dmumu,

geli~ti.rilmeye ve goriinfu olan bir hizmet alanma donii~tiirill.meye ihtiya<; duymaktadu (Ba~ar, 2008: 625-626).

Hizmet Aktorii Olarak Diyanet i~leri Ba~kanhgt ve Uzman Egitimi

Diyanet i~leri Ba~kanhgt, 3 Mart 1924 tarihinde $er>iye ve Evkaf Vekale­ti'nin yerine kurulan, islam dininin inan<;;lart, ibadet ve ahlak esaslan ile ilgi- ·

If i~leri yfuii.tmek, din konusunda toplu.mu ayd!nlatmak ve ibadet yerlerini yonetmekle gorevli anayasal bir kmumdu.r. Mustafa Kemal Atatfuk'iin em­riyle 429 say1h kanunla Tiirkiye Cumhuriyeti Ba~bakanligtna bagh bir ku­

rum olarak ku.rulmu~tur. Anayasanm 136. maddesinde; "Gene! idare i<;inde yer alan Diyanet i~leri Ba~kanhgt, laiklik ilkesi dogrultusunda, biitiin siyasi

gorii~ ve dii~i.inii~lerin dt~mda kalarak ve millet<;e dayam~may1 ve butiin-

MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLii< 333

le~meyi ama~ edinerek, ozel kanununda gosterilen gorevleri yerine getirir" hiikmii yer almaktachr (Aytiirk ve digerleri, 1989: 31-66).

Ba~kanhgm ~u anki kurumsal yap1s1, 633 sayili kanunda ~ok kapsamh degi~iklikler yapan 01.07.2010 tarihli ve 6002 sayili kanun ile b~lirleruni§tir. Soz konusu kanun, Ba~kanhga ~ok onemli yap1sal kazarumlar saglami~trr.

Hiyerar~ik olarak genel miidiirliik diizeyinden miiste~arlik seviyesine yiik­seltilen B~kanbk, iki siirekli kurula ek olarak dokuz adedi genel miidiirliik diizeyinde olmak iizere on dort hizmet birimi olu~turulmu~tur. Gorev siiresi 5 yli ile sliUI'landmlan ba~kanm en fazla iki kei bu goreve getirilebilecegi

hiikme bagl~trr. Ba~kan y~dnn~armm saylSl ii<;e dii~i.i.ri.ilnl.ii~tiir. Din i~leri Yiiksek Kurulu i9Jl iiye sec;imini yapacak heyetin kapsam1 geni~leti­lerek te~kilatm her kademesinden temsilcilerin kablmu saglanmi~trr. Gerek

Din i~leri Yiiksek Kurulu gerekse diger birimlere verilen yeni bir~ok gorevle uluslararas1 alanda etkin bir din hizmeti sunmanm yasal alt yapiSl olu§turul­mu~tur (aynca ad! ge~en kuruma ili~kin ampirik bir din sosyolojisi ara~hrma

sonu<;}ar1 i9n Bkz. Ta§, 2002).

Bu baglamda, modem ya§am ve post-modem soylem kiSkacmdaki Tiir­kiye' de, din hizmeti sunmanm bir geregi olarak 'cami-~1 din hizmetleri'nin

onii ac;Uarak Ba§kanhk personelinin hizmet i9 egitimleri i9n gerekli alt yap1 hazulanmi§trr. Radyo ve ~elevizyon kurulmas1 da gorevlerinin arasmda yer

alan Ba~kanbk, toplumu din konusunda aydlnlatma noktasmda her tiirlii modem olanak.lardan yararlanmaya ba~l~~trr. Modem yonetimin bir ge­regi olarak insan kaynaklar1 yonetim sistemi benimsenmi§ ve personelin

kariyer sistemine gore almarak ye~tirilmesi saglanrm§trr. Ba§kanhgm ih­tiya<; duydlJ.gu kadrolar olU§turularak personelin ozliik haklari istenildigi

gibi olmasa da iyile§tiri.l.Ini§tir. bzetle, diyanet-din hizmetlerinin oniinii at;an

bu kanunla engel goriilebilecek baz1 konular ~Ilml§ ve personeUn uygun bir ortamda hizmet etmesi saglanrm§hr (http: I I www.diyanet.gov.tr, Ocak, 2016).

Ote yandan Tiirkiye' deki kamu kurumlarirun yasal yetki ve yiikiimlii­liikleri arasmda, kendi personelini yeti§tirmek de vardlr. 657 Sayili Devlet

Memurlar1 Kanunu'nun "Devlet Memurlarmm Ye~tirilmesi" ba§fikh Vll. klsrm, bu konu ile ilgili diizenlemeleri i~ermektedir. Buna gore kurumlar, biri

hizmetten once belirli srmflardaki memuriyetlere eleman yeti~tirmek, digeri de goreve atadlktah soma elemanlarmi hizmet i9Tide geli§tirmek iizere iki tiirlii egitim hizmeti yi.iriitebilmektedirler. Nitekim 657 saylil kanunun 214.

maddesi, goreve atanan memurun "yeti§mesi", "verimliliginin arhrllmas1"

334 MANEVi DAN1$MANUK VE REHBERLiK

ve "daha ileriki gorevlere hazrrlanmas1" ic;in kurumlara "hizmet isi egiti.m"

hizmeti verme ·yiikiimliiliigunii getirmektedir. Kurumlar bu yiikiimliiliikle- -

rini yerine getirmek ic;in ayru kanunun: (a) 216. maddesinde ox:'-goriildi.igu

~ekilde hem k:urum ic;inde hem de kurumlar aras1 "Egitim Merkezleri" a~a­

bilirler; (b) 218. maddede ongoriildiigu ~ekilde yabano iilkelerdeki hizmet

isi egiti.m aktivitelerinden yararlanabilirler. Kururnlarm gorevdeki persone­

line yonelik bu hizmet i<;i egitim hizmetleri, 1739 sayili Milli Egitim Temel Ka- .

nununda tespit edilen egitim tiirlerinden "yaygm egitim" tipinde bir hizmettir.

Anayasal bir kurulu{> olarak varll~ 1924 yilma dayan~ Diyanet i~Ie­ri Ba~kanll~'run hizmet isi egiti.m aktiviteleri 1951 yilmda ba~laiiU§hr. Bu

hizmetler, ilk egitim merkezinin Bolu' da ac;ili9 tarihi olan 1972 yilma kadar

Ba~kanllg,.n uygun gordiigu yerlerde "tekamiil kurslar1" {>eklinde diizenlen­

mi{)tir. Egiti.m merkezlerinin a9lmas1yla birlikte egiti.m hizmetleri yoguruuk-·

lu olarak bu merkezlerde verilmeye ba{>lanmi{)hr.

Personelin mesleki formasyonunu gii~endirmeyi amac;Iayan Ba~kanllk,

ihtiyac; duydugu herhangi bir alanda personelin uzmanla{>masma yarchmcr

olmak ic;in "hizmet isi egiti.m sistemi"rii kullanmaktadu. Ancak hizmet i<;i egiti.m faaliyetlerinin - yukanda belirtilen- bu amac;lara ula§abilmek ic;in on­

celikle uygulanacak programlarm ve hazrrlanan egitim programmm hizme­

tin ama~arma uygun olmas1 gereklidir.

Ba§kanll~, omegin; hastanelerde verilmeye ba{>lanan manevi dan!{>~

manhk ve rehberlik hizmetleri gibi yetki ve sorumlul~ alarundaki belli

. hizmetleri verebilmek, belli yetki ve sorumluluklar1 iistlenebilmek ic;in belli

kurs kademelerinden ba§ari ile gec;mek §artmm aranmasi hizmet kalitesi ac;I­

smdan onemlidir. Ba{>kanhkta uygulanmakta olan her kursun belli bir prog­

ram ve miifredah bulunmaktadrr. Ancak bu program ve miifredatlarm degi­

§en sosyal baglama paralel olarak gec;en zaman ve tecriibeyle dogru oranhh ·

bisimde giincellendigini soylemek zordur. Halbuki yapllan uygulamarun ve

edinilen tecriibenin, ortaya c;ll<an yeni ihtiyac;Iarm l§lgtnda ilgili egiti.m prog­

ramlarirun siirekli geli§tirilmesi gerekmektedir.

Diyanet i{>leri Ba{>kanll~'run hizmet isi egitim kalitesiyle ilgili olarak

Giirta~'a (2003) gore; (i) oncelikle Diyanet i{>leri Ba~kanllg-t hizmetleri smtf­

landrrllmall ve her smiliaki hizmetlerin dayanmas1 gereken bilgi diizeyleri

ve kazaniiDlar1 standartla§tmlmalldu; (ii) bu bilgilerin konu dokiimleri ya- .

pllmab.du; (iii) temel kaynaklan tespit edilmeli ve bunlara dayab. el kitapla­

n hazrrlahlmalldu; (iv) bu konularla ilgili bilgilerin ogretilmesi ic;in ihtiyac;

MANEvi DANI$MANLIK ~ REHBERLii< 335

duyulan sfue, ders saati. teinel ahnarak belirlenmelidir; (v) bu ders saafleri

topla.mmm klsa veya uztm siireli kurslardan hangisine gore planlarup prog­rarolanaca~ kararla9b.n lmahdrr; (vi) ogreti.lmesi uztm zamana bagh olan uzmanhk i~erikli konular, birbirine dayah birden fazla modiillere ve/veya )<urlara boliinmelidir; (vii) birbirine dayah kurlardan olu9ari uztm sfueli

)<urslarda, bir modi.il konuyla ilgili tiim personele uygulai).dlktan sonra diger rnodi.ile ge~elidir; (viii) miifredat ders saati bazmda programlanmah ve uygulamast ti.ti.zlikle takip edilmelidir; (ix) her hizmet alarurun tiim gorevli­

leri, belli bir plan ~er~evesinde ve belli periyotlarda sfuekli olarak hizmet i<;i egiti.me ahnmahdrr; (x) uznn siireli ihti.sas kurslarmda yaptlan ~ah§malarm

akademik a9dan da degerlendirilmesine olanak taruyacak bi<;imde bir di.i­zenleme yaptlabilmesi i<;in bu. kurslarm yiiri.itilldi.igu ~ehirlerdeki i.iniver­

sitelerin Sosyal Bilimler Enstitilleri ile i§birligi yaptlmah ve programlar bu

a9dan da gozden g~<;irilerek gerekli revizyonlar yaptlmahdu (Gi.irta§, 2003: 566-570; aynca Bkz. Karaman, 2003: 433-439; Ytlgm, 2009: 771-784). Bu bildi-

. ri kapsammda a§a~da verilen egiti.m programt, -paket bir program olarak­

yukandaki oneriler dikkate ahnarak Diyanet i§leri Ba~kanltg:t'nm hizmet i<;i egiti.m formatmda verebilecegi bir yakla§liilla one~ti.r.

Diyanet i§leri Ba§kanh&'mn Hastanelerdeki Manevi Dam§man­hk ve Rehberlik Hizmetlerinin Tarih~esi

Diyanet l§leri Ba§kanlt~'nm hastanelerdeki manevi d~manhk ve rehberlik hizmetlerinin tciTih«;esi 1994-1996-yillarr arasrm kapsayan "I. Do­nem-[1994-1996]" ve 2015 ytlmdan itibaren ba§layan "II. Donem-[2015-... ]"

olarak incelenebilir (aynca donemler arasmdaki paradigma de~iminin §e­

rnati.k gosterimi i<;in Bkz. $ekil-3).

a) I. Donem ~ah§malan (1994-1996):

Hastane~erde yatarak tedavi goren hastalara manevi d~manhk ve rehberlik hizmeti verilmesi ilk kez Saghk Bakanlt~ bi.it~esi gorii§melerini yiiri.iten Bi.it«;e-Plan Komisyonu'ntm ti.im i.iyelerinin ortak bir onerisi olarak

1994 yih sonlarmda gi.indeme gelmi~ti.r. Komisyonun bu onerisini degerlen­diren Saghk Bakanlt~, kendi .il mi.idi.irli.iklerine yazt gondererek, ta~rada

mi.ifti.ili.iklerle koord.inasyon saglanarak bu hizmetin ba§lab.lmast i9n yaptla­cak «;ah§malara yardtmcr olunmasrm istemi~ti.r. Diyanet l§leri Ba§kanh~ da 19.01.1995 tarihinde il mi.ifti.ili.iklerine gonderdigi yazryla kendi ku!umnnda

uygulamayr ba§latnu§trr. Hastane ziyaretlerinde goz oni.inde bulundurula-

.-;r!f

336 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

cak esaslann da yer alchgt yaz1da, ziyaretlerde buh.macak gorevlilerd~n bu kurallara uymalan istenxni§tir. Hastane ziyaretlerinin en az iki ki~ilik ekip­lerle yapll.masi istenen yaztda personelin miirrikiin. oldugu ol¢de yi.iksek din egiti.mi alml~ ki~ilerden olu~turulmasi ve ayru zamanda sosyal ~kileri geli~mi~, ikna kabiliyeti giic;lii ve hitabet yetenegi olan gorevlilerden yarar­lanll.masl ongorillmii~tiir. Yine ayru yaz1da, verilecek hizmetin yontem ve yakla~lffil olarak hastalara tedavinin oneminden, kaza ve kaderden, sabu ve ~iikiirden bahsedilmesi, hastan.m moralini takviye edici sozler soylenme­si, son olarak da hastan.m istegi dogrultusunda hafif sesle Kur' an-I Kerim okunmasi one~tir.

"" ,~

... ~ '"

ilgi yazida, dua edilmesi ifadesi yerine Kur' an-1 Kerim okunmas1 ifa- .. desinin yer almasi daha soma onyargliarla don(!.t:J.l.nu~ bazi sosyo-politik tarl:l~malann ortaya 9l<masmda onemli rol oynarru~trr. Zira hastalarm bir arada bulundugu kogu~larda bir h~sta i~in Kur' an-I Kerim okunmasi ba~ka hastalar i<;in rahatsiZllga sebep olmu~, belki de i<;inde bulundugu ozel ruh hali sebebiyle bazllarmm moralinin bozul.masma da yol a~~trr. Nitekim bu yazidaki onerilerden dolayi daha soma bu uygulama biiyiik ele~tiri alml~tu. DolaylSlyla gerek Tiirk kamuoyu tarafmdan, gerekse politik kaygliarla uy­gulamayt ele~tirmeyi gorev bilen bir ziimre taraf.mdan hasta ziyaretleri sua­smda Kur' an-I Kerim okuma ch~mda bir ~ey yapll.machgt inano yerle~erek dillendirilmeye ba~lanmi~trr.

Uygulamaya yonelik kamuoyu ele~tirilerinin artmasi ve Ba~kanhgm bu hizmetle ilgili bir degerlendirme yapma ihtiyao duyulmasi sonucunda 09.03.1995 tarihinde illere genel bir yazi gonde~tir. Bu yaziyla, <;ah~ma­lara ~kin bir degerlendirme yapll.masi i~ diizen:lenen bir form eklenerek uygulama hakkmda genel fikir edinilmesi amac;l~trr.

Uygulama <;ah~malannm ba~lamas1yla birlikte bu hizmete kar~I soylem­lerde de bir ar~ olmu~tur. Ankara Tabip Odasi'run..,. o donemde- ba~karlli­

g,.ru da yiiriiten Dr. MehmetAlbnok taraf.mdan 12.12.1995 tarihinde uygula­man.m iptali ve yiiriitmeyi durdurma istemiyle Daru~tay' da dava a<;Ilml~l:lr. Sagllk Bakanhgt Tedavi HizmeUeri Genel Miidiirlugu'niin hastanelerde din gorevlileri gorevlendirilmesine ili§kin 12.12.1994 tarihli yaziSmm iptali ve yiiriitmeyi durdurma istemli davayt gorii~en D~tay Be~inci Dairesi, 12.04.1996 tarih ve 1995/3612 sayili kararla yiiriitmeyi durdurma karan ver­mi~tir. Daha soma D~tay idari Dava Daireleri ~enel Kurulu da, Sagllk Bakanhgt'run yiiriitmeyi durdurma karanna yapb.gt itiraz1 degerlen~

MANEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK 337

ve 18.08.1996 tarih ve 1996/131 saylli kararla redde~tir. Bunun iizeiine Saghk Bakan.h&, 07.06.1995 tarihinde 9124 saylli valiliklere gonderdigi genel bir yaztyla hizmete esas olu~turan genelgenin yiiriirliikten kaldmldtgtru bil­dirmi§tir. Boylece yakla~tk bir bu~ ytl siirdfuiilen bu uygulama da, resmi olarak yiiriirliikten kaldtnl.rru§trr (Alta~, 1999: 599-600).

Konu ile ilgili Diyanet i~leri Ba~kanhgt tarafmdan hazrrlanan kurumsal rapordaki saytsal sonw;Iarma baktldtgtnda ise uygulamarun Saghk Bakan­ltgt'na baglt 337 hastanede yiiri.iti.ildiigu goriilmektedir. Dola}'lstyla bu uy­gulama, Saghk Bakanhgt'na baglt hastanelerin% 66.5'ine ula~tmlrm~ttr. Bu durum, ye~ b~lab.l.nu§ bir uygulama i9n oldukc;a yiiksek bir orandt.r. Yine bu hizmeti reddeden hastane saytStrun c;ok az bir oranda oldugu goriilmek­teqir. Yani tiim hastaneler ic;inde% 10.25 oranmdaki hastane yonetimi (n=54) bu hizmeti vermeyi reddetmi~tir. Yine bu rapora gore uygulamaya kattlan din gorevlisi Sa}'lSt ise oldukc;a ciddi bir rakamdtr (n=1286). Bu personeij.n % 81.1'i erkek (n=1043),% 18.9'u ise bayandt.r (n=243). Hizmet siireleri dik-

. kate almdtgmda ise daha <;ok meslekte 5 ytl ve iizeri hizmet etmi~ olanla­nn yogunlukta oldugu goriilmektedir. Ogrenim durumlarma baktldtgmda ise . daha c;ok yiiksek ogrenimli personelin gorevlendirilmesi istenmesine ragmen % 48 gibi bir oranla lise mezunlarmrn bu hizmette yer aldt&; buna kar~m yiiksek ogrenirn goren personelin ise % 26' diizeyinde oldugu tespit edilmi~tir. Meslek grubu a<;tsmdan baktlchgtnda da bu hizmeti, % S1.6 ora­nmda imamlarm yiiriittiigu, bunu srras1yla% 21.3 orantyla Kur' an kursu og­reticilerinin takip ettigi gozlenmi~tir. Bu hiimete 13 il mi.i.fti.isii (% 1), 82 ilc;e miiftiisii ve miiftii yardt.Q:lcrs1 (% 6.40), 19 ~ube miidiirii (% 1.40), 15 Kur'an kurslan miidiirii (% 1.20), 103 vaiz (% 8) ve 79 miiezzirtin (% 6.10) kattlchgt be1irt:ilini§tir (Diyanet i~leri Ba~kanlt&, 1995; B~ar, 2008: 621-622).

Ozetle, hastanelere manevi d~manltk ve rehberlikhizmetlerinin ul~­hnlmasrm yeni bir hizmet alant i<;inde goren Diyanet i~leri Ba~kanltgt, ilk kez 19.01.1995 t~de t~ra te~kilatma gonderdigi bir genelge ile 'din ve moral hizmetleri' konseptindeki bir yakla~rmla bu hizmetin uygulamasrm ba~la~trr. ilk resmi yaz1~malarda "hastanelerde yiiriiti.ilecek va' Z~ve ir~at" ismiyle arulan bu uygulama, gonderilen ilk genelgede "hastane ziyaretleri" §eklinde kar~llanmt~trr. Sonraki yazt~malarda ise "din ve moral hizmetleri" ~eklinde isimlendirilerek, adt gec;en bu kavram daha sonra da siirekli olarak kullarul.nu§trr (aynca Bkz. $ekil-3). Uygulama hakkmda D~tay 5. Daire­since 12 Nisan 1996 tarih ve E.1995/3612 saylli yiiri.itmeyi durdurma karan

.·

338 MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLii<

verilmi~, Saghk Bakanb.~'run 07.06.1996 tarih ve 9124 sayill yaz1s1yla da 1~ ayhk bir uygulamarun ardmdan bu hi.zmet resmi olarak yiiriirliikten kaldt­

~IJ.r (Alt~, 1999: 602-603).

$ekil-3. Kurumsal ge~im sfuecinde paradigma degi~imi

• Taf!Jin kaJ171DJ!ar. • Hasranelerde pininilecek .\":taZ ve ~at • Hasrane ziraretleri • Din \"t mo'Cll hizmederi

~ L Diinem ~malan· [1994-1996]

,~;,.:-~·;_._--...,..;:;....._,

,..------·.,._· .... ""\. rl Paradigrna degi~imi ......,

• Metodo!oj ik & Yap &Sal ·(i~erik, egitim, temsil giiai, kavr:amsa!Ja}nrma vs.)

'·

• T tJP.Jtn kamuJifllr. • ~!ant\"i desrek • Dilli/lltiJ1e\"i konuhrda cblu~rrunllk \"t n:hbcdik

• Moral t"C moti=yon

~ ll.Diinem <;aiqmalan-[2015-... ]

b) II. Donem ~ah~malan (2015-... ):

Bu donemi ise Diyanet i~leri B~kanh~ ile Saghk Bakanh~ arasmda 07

Ocak 2015 tarihinde Ankara'da 4 (dort) sayfa ve 11 (onbir) madde halinde

di.izenlenrni~ olup taraflarca imza albna alman i~ birligi protokoliiyle ba~lat­

mak miimkiindiir (Bkz. Ek-4). Adl ge~en bu donem kapsammda yapilan tiim

~ah~malar, altmda Diyanet i~leri Ba~kant Prof. Dr. Mehmet Gortnez ile Saghk

Bakanl Dr. Mehmet Miiezzinoglu'nun imzalarmm bulundugu bu protokole

dayall olarak ger~ekle§tirilmi~tir. Soz konusu protokol kapsanunda, Saghk

Bakanhgt'na bagh kamu hastanelerinde isteyen ba~ta hasta olmak iizere has­

ta yakuu ve saghk personeline; fiziksel ~artlara bagh olarak ve hastanenin

hp i~erikli saghk hizmetlerine hi~bir §ekilde smrr ihlali yapilinakslZln din­

sel ve manevi konularda daiU.§manhk ve rehberlik hizmetlerinin sunulmas1

ama9~1J.r. [Not: Adl ge~en kurumlar arasmda bu tarihten once egitsel

ama~ spesifik bir konu i.izerine bir protokol daha imzalannu§IJ.r (Bkz. Ek-4:

Protokol Metni-I (2009)]. .

Diyanet i~leri Ba§kanh~'run 07 Ocak 2015 tarihli Saghk Bakanh~ ile

yaphgt i§birligi protokoliine dayall olarak ~u ana kadar (Mart 2016) Din Hiz-

r

MANE\fi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK 339

Ifletleri Genel Miidiirliigu, ~emsiye albnda Sosyal ve Kiiltiirel i~erikli·· Din

Hizmetleri Daire B~kanh~'run koordinasyonunda 2 adet kurumlar aras1

koordineli [(i) Hastanelerde Manevi Destek <;:~ta}'l (15 Ocak 2015-Ankara);

(ii) Hastanelerde Manevi Destek Hizmeti <;:ali~ta}'l (22-24 Araltk 2015-Anka­

ra)] ~ah~tay ile 1 adet kurum i¢ degerlendirme toplanhs1 [Saghk Tesislerin­

de Manevi Destek Hizmetleri Pilot Uygulama Degerlendirme Toplant1s1 (27

Ekim 2015)] ger~ekle~~tir.

Ba~kanhktaki konuyla ilgili yapuan ortak-akll toplanblan ve ~ah~taylar

sonunda;

a) Onc~likle 81 il miiftiiliigunde manevi daru~manhk ve rehberlik hiz­

m~tini sunabilecek personelin tespit ~ali~malarmda; ~ogunlugunu ilahiyat

fakiiltesi mezununun olu~turdugu ve bunlar arasmdan 262 yiiksek. lisans

ve doktora egitimi yapan personel olmak iizere toplamda 1558 ki~inin bu

hizmetlerde goniillii olarak <;ah~acaklar1 tespit edilmi~tir;

b) Yukanda tespit edilen bu .personel i¢nden 6 ilde din psikolojisi, din

egitimi, din sosyolojisi, dini daru~manhk ve rehberlik alarunda .lisansiistii

egitim yapan ve hizmette goniillii olarak ~ali~acak olan 20 (yirmi) personel

se<;ilmi~tir;

c) Bu se¢mi yapuan 20 personele, 23 $ubat-27 Mart 2015 tarihleri ara­

sn::tda 5 (be~) ~afta siireyle 200 (ikiyiiz) saatlik hizmet i¢ bir egitim prograrru

verilmi~tir. Her biri alarunda uzman farkh iiniversitelerden akademisyen

egitimciler ile Sagbk Bakanh~ ve Ba~kanhguruz yetkililerind.en olu~an 32

~ilik bir egitimci grubu tarafmdan Ankara' daki Diyanet ~leri Ba~kanh­

gJ.-Rlfat Borek9 Egitim Merkezi'nde «Hastanelerde Manevi Destek Egitimi»

verilmi~tir;

d) Verilen bu egitimin .ardmdan protokole muhatap olan her iki kuru-

mun koordinasyonunda 'Ankara, istanbul, Erzurum, Kayseri, Samsun ve

Ordu' illerinde pilot uygulama ba~lahlmi~tlr .

. Ozetle, ~u anda Diyanet i~leri Ba~kanh~ tarafmdan 6 ilde pilot uygu­

lama olarak yiiriitiilen hastanelerde manevi d~manhk ve rehberlik hiz­metlerini (i) ilahiyat fakiiltesi lisans prograrm mezunu, (ii) din psikolojisi,

din egitimi, din sosyol<?jisi, dini daru~manhk ve rehberlik alanlarmdan bi­rinden yiiksek lisans I doktora egitimi olan veya bu alanda yurt i¢/ yurt ~~ tecriibeye sahip, (iii) Ba~kanhk ile Sagbk Bakanlig-t'run koordinesi ve farkh

.·

340 MANEvi DANI~MANLIK VE REHBERLi:K

iiniversitelerd~n akadernisyenlerin katktlanyla verilen ~<Manevi Destek Egi­timi» isimli hizmet i~ egitim progranum tamamlarm§ personel arasmdan se~en Diyanet i§leri Ba§kanhgt personeli sunmaktad.rr.

23 $ubat-27 Mart 2015 tarihleri arasmda 5 (be§) hafta siireyle 200 (ikiyiiz)

saatlik hizmet i~ bir egitim prograrm formab.nda tamamlanan I. ManeVi Destek Egitirni'ne (Alfabetik isim ve akademik unvan srrasma gore)-"Prof. Dr. Abdiilkerim Bahad.rr, Prof. Dr. Ali Seyyar, Prof. Dr. Aliye Mavili Akta§, Prof. Dr. Asun Yapta, Prof. Dr. Btinyamin Solmaz, Prof. Dr. Enbiya Ytldt­run, Prof. Dr. Hatice Demirba§, Prof. Dr. Hayati Hokelekli, Prof. Dr. Hiiseyin Peker, Prof. Dr. Kurtman Ersanlt, Prof. Dr. Nurullah Alta§, Prof. Dr. Oznur Ozdogan, Prof. Dr. Zeki Salih Zengin, Do~. Dr. ilhan Topuz, Do~. Dr. Mustafa Ko~, Do~. Dr. Recep Tayfun, Do~. Dr. Saadettin Ozdemir, Yrd. Do~. Dr. Arif Korkmaz, Yrd. Do~. Dr. Serna Eryiicel, Yrd. Do~. Dr. Turgay $irin, Yrd. Do~. Dr. Naci Kula, Uzman Dr. Orhan·Ko~, Dr. inayet Oztiirk, Dr. Levent $iimiir, Dr. Serpil Ba§ar, Dr. Ugur Ozdemir, Dr. Urnit Ate§kan, Levent $iimiir, Ayfer Ozbek" isimli akadernisyenler katkt saglarm§lard.rr.

Yaptlan pilot uygulama siirecinde 27 Temmuz-18 Arahk 2015 tarihleri arasmda Yakla§Ik 5 ay siireyle 15 Manevi Destek Gorevlisi 6 ilde 12 saghk te­sisinde 6045 hasta, hasta yakmt ve hastane personeline manevi daru§manltk ve rehberlik hizmeti sunmu§lard.rr (aynca Bkz. Tablo..:-1). Ardmdan 27 Ekim 2015 tarihinde Ankara' da Ba§kanltk merkezinde «Saghk Tesislerinde Mane­vi Destek Hizmetleri Pilot Uygulama Degerlendirme Toplanhsl» yaptlmt§hr. Konuyla ilgili yapllan toplanhda 3 ay siireyle pilot uygulamanm giic;lii ve zaylf yonleri sahada ~ah§an ekip tarafm.dan ele almnu§ ve 22-24 Arahk 2015 tarihleri arasmda "Saghk Tesislerinde Manevi Destek Hizmetleri <;ah§tayt" yaptlmas1 kararla§hrilml§hr (Nazhm, 2015 I a).

Tablo 1: Saghk kurumlarmda sunulan hizmetlerin istatistiksel verileri (Arahk, 2015)

Uygulama Kenti Hasta (n) Hasta Hastane Toplam (n) Yakuu Person eli

Samsun 675 712 143 1530

Erzurum 73 77 80 230

Ankara 208 132 30 370

istanbul 153 125 8 286

Konuyla ilgili son kurumsal <;ab.;;ma ise yine Diyanet i§Ieri Ba;;kanh­

gr'nda protokol orta8"J. olan Saghk Bakanh8"J. yetkilileri ve akademik destek birimi olarak iiniversitelerdeki alan uzmaru akademisyenlerin (n=77) kab.h­rruyla Ankara' da, 22-24 Arahk 2015 tarihleri arasmda yaplian 'Hastanelerde

Manevi Destek Hizmeti \=ab.;;ta}'l' drr. Ad! g~<;en <;ab.;;taya katllan uzmanlar, '(i) Hastane manevi destek hizmetleri kitab1; (ii) Yeni egitim miifredah; (iii) Manevi destek taruhm bro;;iirii; (iv) Degerlendirme formlar1' c;ab.;;ma grup­

larma aynlarak ilgili konularda projenin yol haritasma doniik onemli karar­lar alm!;;larrur.

DtB Din Hizmetleri Gene! Miidiirliigu Sosyal ve Kiiltiirel i<;erikli Din Hizmetleri Daire Ba;;kanh8"J.'nda bu c;ali;>manm koordinasyonunda gorev . yapan Y. Nazhm (2015b) tarafmdan hastanelerde manevi daru;;manhk ve rehberlik hizmetlerinin tarihsel siirecini ozetleyen bilgi notundili degerlen­

dirmelere gore;

(i) Yurt ru;;mda konuyla ilgili c;al1;>ma yapan Ba;;kanllk personelinin ra­

por, bilgi ve birikimleri bir araya getirilerek Ba;;kanhk ve Bakanhgm koordi­

neli c;ab.;;mas1 ile 07.01.2015 tarihinde hastanelerde manevi daru;;manhk ve rehberlik hizmeti sunmaya yonelik i§birligi protokolii imzalanmi§hr.

(ii) Protokol sonrasmda 81 il genelinde din psikolojisi, din egitimi, din

sosyolojisi, dini daru;;manhk ve rehberlik alanmda yiiksel,< lisans :3e dokto­ra <;~;;mas1 olan veya saghk-tesislerinde manevi daru;;manhk ve rehberlik hizmetleri alanmda teoiibesi olan ve goniillii olarak bu hizmeti sunabilecek 1557 personel tespit edilmi;;tir.

(iii) Saghk Bakanh8"J. ve Ba;;kanl!gm koordinesi ile manevi daru§man­hk ve rehberlik hizmetleri Ankara, istanbul, Erzurum, Kayseri, Samsun ve

Ordu_ illerinde pilot uygulamayla ba;;latllm!;;trr.

342 MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLii<

(iv) Farkh iiniversitelerden alan uzmaru akademisyenler, Ba~kanhk ve Sagl.tk Bakanhgi yetkililerinin kab.lmu. ile Ankara Rllat Borek<;i Egitim Mer- · kezi'nde pilot uygulamarun yapliaca~ illerden· top lam 20 mi.ifti.iliik perso­neline 23.02.2015-27.03.2015 ta.rihleri arasmda 33 giin si.ireyle "Sagl.tk Tesis­lerinde.Manevi Destek Egitimi" verilm.i§tir.

(v) 27 Temm.uz-18 Aral.tk 2015 tarihleri arasmda yC}.kla~lk 5 ay si.ireyle 15 miifti.ilii.k pers~neli 6 ilde 12 sagl.tk tesisinde 6045 hasta, hasta yakuu ve hastane personeline manevi daru~manhk ve rehberlik hizmeti sunmu~lar<hr.

(vi) Sagl.tk Bakanhgr koordinesinde di.izenlenen sagl.tkla ilgili bilimsel­toplant:Jlara, ozellikle de Palyatif Bak:Im Kongrelerine B~kanh~ temsilen kabhm saglanarak sunum yaplimaktadrr.

(vii) 2016 yxlmda 20 ildeki 40 hastanede, ileriki yillarda da 81 il genelin~ de uygulamanm yaygml~tmlarak devam ettirilmesi planlanmaktadrr.

Aynca. ~u anda 28.10.2015-27.04.2016 tarihleri arasuu kapsayacak ~ekil­de 6 ayl.tk ge<;ici gorevlendirmeyle verilen bu hizmetler, pilot uygulama ola­rak ba~lat:Jlan 12 hastanede devam etmektedir (Ocak, 2016).

Kurumsal SllUI'hhklar Bagianunda Hizmetlerin Gii~lii ve Zaylf Yonleri

<;ab~marun bu boliimi.inde ise Diyanet i§Ieri Ba~kanhgr'nm hastane­lerdeki manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin kurumsal suurhllk­larma deginilmi~tir. Bu baglamda gi.i9i.i yonleri belirtildikten sonra zaylf yonleri suurhllk temelli degerlendirilip gi.ic;lendirmeye donii.k baz1 oneriler sunulm~tur.

a) Gii~lii yonler: Diyanet i~leri Ba~kanhgr'nm hastanelerdeki manevi d~~malilik ve rehberlik hizmetlerindeki gi.i9i.i yonleri 3 (tic;) ayn alt ba~­l.tkta ele almabilir:

(i) Kurumun kamu otoritesi olmas1: Anayasal bir kurum olarak Diya­net i~Ieri Ba~kanhgt, din alarunda profesyonel birc;ok-boyutlu din hlzmeti i.ireten kamu otoritesidir. Kurumun bu gi.ici.i, si.ire<; ic;inde ortaya c;lkabilecek yol kazalaruu ve I veya b.l,<aruna ve krnlmalan orta ve uzun vadede c;ozme yetenegini dogal olarak kendi ic;inde sakh tutmaktadrr.

(ii) Hizmet i.iretiminde ev sahibi olmas1: $u anki uygulamaya gore Ba~­kanhk, hastanelerde manevi daru~manhk ve rehberlik hizmeti verecek per­sonelin gorevlendirilmesinde ev sahibi pozisyonundadrr. Yani Ba~kanltk personeli, pilot bir uygulama kapsammda kamu hastanelerinde bu hizmeti vermeye ~a~lami~t:J.r (taruhm gorseli i<;in bkz. Ek-3). S9z konusu bu kurum-

MANEVi DANI;iM.Al'I'LII< VE REHBERLiK 343

sal pozisyon da Ba~kanhgln1 yhte siirec; i<;ind~ hizmet kalitesini arttmri.aya doniik personel rejimi standartlanm belirlemede ve uygulamada kurumsal bir serbestlik saglamaktadrr.

(iii) Kamuoyunun psikolojik hazrr olu~u: Son 15 ylidan bu yana Tfuki­yel de olu~an sosyo-politik ortarrun da etkisiyle hizmet alan hedef kitle ola­rak Tiirk kamuoyunun bu alandaki ald.Ig,_ hizmete pozi1;if bakl~l1 Ba~kanhk tarafrndan verilecek olan bu hizmete olumlu anlamda ivme kazand.Irmas1 bakmundan onemlidir.

b) ZaYif yonler: Diyanet i~leri Ba~kanhg,.'mn hastanelerdeki manevi da­ru~manhk ve rehberlik hizmetlerindeki zaylf yonleri de 1 smrrhhklar' bagla­rrunda 8 (sekiz) ayn alt ba~hkta ele ahnabilir:

Smzrlzlzk [z]: Te~kilat ~emasma bagh kurumsal alt yap1 yetersizligi: Ozel­de hastanelerde genelde ise ilgili ~ payda~ kamu kurumlannda verecegi manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerine yonelik Diyanet i~leri Ba~­kanhg,.'nm merkez te~kilatmdaki Din Hizmetleri Genel Miidfuliigu'ne bagh

· ilgili daire b~kanhklan, isimlendirme ve gorev tanimlan ac;tsmdan suur­hdrr. 01.07.2010 tarihinde TBM1vi' de kabul edilen 6002 saylli yasa ile Tfuk toplumu ac;tsmdan son derece onemli gorevleri y~rine ge:tiren Diyanet i~Ieri Ba~kanhg,_'nm te~kilat yap1smm c;agm gerekleri dogrultusunda yeniden ~e­killendirilmesi saglanrm~tu (Bkz. Ek-1). Ancak 2010 Yihudaki bu kurumsal di.izenlemeye ragmen aradan gec;en 6 yli ic;erisinde hastanelerdeki manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin c;agm gereklerine uygun bic;imde formatlanarak sunulmas1 konusu, kurumun yeni giindemine giren hiz~et alaru olmas1 sebebiyle yukanda ad.I gec;en genel miidiirliik ic;inde ac;Ik bic;im­

de konumlandrrllamanu~tu.

Oneri [z]: Din Hizmetleri Genel Mudfulugu'ne bagh olan daire ba~kan­

hklan1 donemin yeni din hizmeti beklentilerine cevap verecek bic;imde vakit kaybetmeden yeniden yapllandmlmahdrr. $u anda aile ve dini rehberlik bu­

rolarmm da bagh oldugu 1 Aile ve Dini Rehberlik Daire Ba~kanh&' ile ceza­evi1 huzurevi, hastane, engelliler1 madde bagrmhlar1, millteciler1 Romanlar gibi sosyal yap1 ve dezavantajh gruplara yonelik din hizmeti iirete51 'Sosyal

ve Killtiirel ic;erikli' Din Hizmetleri Daire Ba~kanli&' te~kilat ~emasmdan kaldrrllmahdrr. Bunlarm yerine c;agm gereklerine gore ad.I gec;en daire b~­

kanhklannm hizmetlerini de kapsaYla bic;imde (i) "uygulamayr temel alan kurum merkezli" bir paradigmayla ve (ii) "kuramsal c;ah~malan ve projeyi temel alan tema merkezli" yakla~rma dayah yeni daire ba~kanhklan kurul­

mahdrr. Soz konusu yeni yapllanmaya ili~kin Koc; (2016) tarafrndan onerilen

344 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

daire ba~kanhgt isimleri ise "Manevi DCUU§rnanhk ve Rehberlik Dair~ B~­kanhgt I ve II" -~eklindedir (omek yapt.landrrma onerisi i<;in Bkz. Ek-2). -

Smzrlzlzk [zz]: Kurum i«;i ve kurumlar aras1 hukuksal altyap1 yetersizligi: 17 Haziran 2014 tarih ve 29033 sayili Resmi Gazete'de yaymlanan Diyanet

i~leri Ba~kanhgt Gorev ve \=ah~ma Yonetmeligi'nin Birinci Boliimii'ndeki 'Tarumlar'1 i~eren 3. Maddenin 1. Fikrasmm (f) bendindeki tarumlamaya gore "Din gorevlileri: Ba~vaiz, uzman vaiz, vaiz, muraklp, Kur' an kursu ba­~ogreticisi, Kur' an kursu uzman ogreticisi, Kur' an kursu ogreticisi ve canu gorevlilerini, ifade eder" yazmaktaci.lr (Bkz. Resmi Gazete: 1'7 Haziran 2014

Sah. SaJI: 29033). Bu omekten de goriildugu gibi hastanelerde verilen mane­vi daru~manhk ve rehberlik hizmetleri, kurum i<;indeki diyanet-din hizmet­

leri envanterine hukuksal zeminde heniiz girmemi§tir.

Ote yandan -temelde mevzuat yetersizligme bagh olarak- halen pilot

uygulama kapsammda Tiirkiye'nin c;e~itli illerindeki kamu hastanelerinde 'manevi destek uzmaru veya gorevlisi' adi albnda ge«;ici g6revlendirme esa­

sma gore ~ah~maya ba§layan kurum personeli, Ba§kanhgm ta§ra te~kilatma bagh il ve il~e miiftiiliiklerinde ayru zamanda farkh kadrolarda gorev yap­maktadrrlar. Bu da personelin iki farkli kurumda e§ zamanh ~ah§masmdan

kaynakh motivasyon yetersizligt problemini ortaya ~armaktadrr. DolaYJ­

siyla hastanelerde c;ah§an Diyanet personelinde, hem hastane hem de miif­tiiliik U,Zerinden gorece kururnsal 'c;ift-ba§h mobbing' uygulamas1 ortaya

<;lkabilmektedir.

Oneri [zz]: Tiirkiye'deki manevi daru~manhk ve rehberlik hizmetleri­nin anayasal a<;~dan hukuki dayanaklar1 olsa da (Bkz. Oralh, L. E. (2006);

T.C. 1982 Anayasas1; madde: 5, 17) bu hizmetlerin degi~ik sosyal ve saghk kurumlarmda uygulanmasma doniik olarak hukuksal a<;~dan daha a<;Ik bir

pozisyona ihtiyac; vardrr. Dolayunyla kanuni yonden herhangi bir engel ol- _ mamasma ragmen uygulamaya doni.ik olarak bu haklarm hayata ge«;irilmesi

ile ilgili mevzuatta c;ah~ma usul ve esaslan belirleme noktasmda ciddi bir hazrrhgm olmadig;I goriilmektedir. $u anda Saghk Bakanhgt ve Diyanet i~le- .

ri Ba~kanhgt arasmda yapt.lan protokoller c;erc;evesinde baz1 giri~imler var­drr. Ancak ic;erik, etkinlik ve sistemli uygulamaya doniik olarak halen birc;ok hukuksal alt yap1 eksikli.kleri soz konusudur (Seyyar, 2014: 7). Bu hukuki dii­

zenlemeler baglammda oncelikle Diyanet i~leri Ba§kanhgt'ndaki bu alanda gorev yapan personelin Ba~kanhk mevzuabnda kadro, statii, unvan vs gibi ozliik haklarma doniik konular ivediliklf~ a<;~ga ~artlmahdrr. Zira konunun

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 345

onemi ve hassasiyeti geregi soz konusu bu hizmet, uzun siireli idari inisiya­tife bagh olarak yapJ.lacak bir hizmet tfui.i degildir.

Szmritltk [m]: Personelin alan uzmanh~ ·egiti.mi ve destekleyici egitim matezyali eksjJdigi: Tiirkiye' de alana ozgii profesyonel bir perspektiften alan. uzmanh~ yakla~muyla ilk kez boyle bir projenin ger~ekle~tirilmesi sebebiy­le alan uzmanhgx egitiminin siiresi, ic;erigi ve niteligi km;msundaki belirsiz­Iikler devam etmektedit. Yine alana ili~kin hizmet i~i egitim programlan kapsarrunda sahada ~ah~acak personelin kullanmuna sunulacak alaru tam­tan rehber kitaplar ve kaynak eksikligi de gideril.memi§tir.

Oneri [m]: Egitim progranu, egitim ic;erikleri ac;xsmdan alana ili~kin tezli veya tezsiz 'yiiksek lisans programlanna uyumlu olabilecek ya da entegre e~ebilecek sertifika programlan ~eklinde diizenlenmelidir. Geli~tirilecek egitim programlanndaki ders yiikleri ve kredi saatleri, -teknik ac_;1dan- saghk hizmetlerinde ge~erli bir sertifikasyona uygun dii~ecek ~ekilde ayarlanma­lldlr (omegin; 350 saat olabilir). Gereken kredi saatleri orgiin egitim progra­muun ch~mda ara~b.rma-inceleme faaliyetleriyle de zenginle~tirilebilir. Go­revli egitimlerinde siipervizyon uygulamalarma mutlaka yer verilmelidir (Bkz. Hastanelerde Manevi Destek Hizmeti <;ab~taj'l, Manevi Destek Egitim Progranu kornisyon onerileri, 24.12.2015). Aynca alanda· ~ah~acak personel i~ ~e§itli diizeylerde basJ.lacak el kitaplanrun yaru srra manevi daru~manhk ve rehberlik sozliigu hazrrlanabilir.

Smzrltltk [tv]: Gorev tanmu baglarrunda alan ve uzman isimlendirmesi- · nin belirsizligi: Diyanet i~leri Ba~kanh~'na-bagh personelin Saghk Bakanh­gr'na bagh hastanelerde hangi unvaru kullanarak ~ab~aca~ heniiz hukuksal ac;rdan netlik kazanmanu~trr. Zira Tiirkiye' de psikolojik d~man, psikolog, sosyal hizmet uzmaru gibi meslek alanlannda da yasal diizenlemeler heniiz tam olarak gerc;ekle§medigi i~ bu alanlarda c;ah§an ki~ilerin egilimlerine bagh olarak, meslek gruplan arasmda baz1 belirsizlikler bulurunaktach.r. Za­man zaman bu meslek gruplarmda ~ah~an profesyoneller arasmda geli~tirici olmayan rekabet ortaya c_;lkabilmektedir. Bu meslek elemanlan kendi meslek alanlaruu koruma refleksi ic;inde samimi duygularla harek~t ederek, diger meslek alanlanrun geli~i.mini smrrlaj'la bir tutum ic;erisinde bulun'abilmek­tedirler (Soylev, 2015: 289).

Oneri [zv]: isimlendirme ve.gorev tarummda -ana akrm- sekillerpsikolo­jik daru~manhk ve rehberlik kavrarnla~trrmas1 iizerinden gidilmelidir. Boy­lesi bir yol haritas1, alandaki kavram karga~asrm minimize etmeye yarchma olabilecegi gibi daha onceden pratik uygulamalan olan bir meslek grubuna

346 MANEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLi:K

l<Iyasla yeni yapJ.lacak gorev tanmuru da kolayla~brabilir. Bu yakla~lilldan hareketle Ko~ (2016) tarafmdan alan isimlendirmesi "manevi dani§manhk

ve rehberlik", uzman isimlenclirm.esi ise "manevi daru~man" ~eklinde one­rilmektedir. Gorev tarununda da, yan alanlara rahathkla girebilecek Yakla­

~rmc;ian uzak durarak fakat kendi alarundaki hizmet 9-zgilerini de daraltma­yacak bir yakla~rm benimsenmelidir.

Smzrlzlzk [v): Psikolojik ~iddetin I mobbing onlenmesine yonelikkunun. sal di.izenlemelerin yoksunlugu: Dfinyadaki uygulama omeklerinden hare­

ketle Saghk Bakanh&'na bagh kamu hastanelerinde c;ah~acak olan manevi dani§manlann ozelde ruh saghgt uzmanlan (psikiyatr, klinik psikolog, sos­yal hizmet uzmaru), genelde ise diger br~ doktorlan ve yarchmcr sagbk

personeli tarafmdan psikolojik ~iddetle kar~J.la~malan riski ortaya c;Il<mak­tadrr. Hizmet tiiriiniin yeni olmas1 sebebiyle bu durum, k.Jsa siire<;te ba~an­lacak bir konu olmaYlp kurumsal ki.iltfude olu~an ana akrm paradigmalann pozitif degi~imine bagh olarak <;ozillebilecek bir konudur.

01teri [v): Saghk bakanll& ile konuya ~kin kurumlararas1 koordinas­yon canll tutulmahdrr. Bu psikolojik ~iddeti onleme pratiklerinin yonetimi ve gerekli onlemlerin ahnmas1 birinci derecede Saghk Bakanhgt tarafmdan

gerc;ekle~tirihnelidir. Bu baglamda Saghk Bakanll& tarafmdan, doktor ve

he~ire gibi hastane personeline, saghk sistemine eklenecek olan yeni bir hizmet birimi olarak mane~ daru~manhk ve rehberlik ile ilgili "farkmda­hk" seminerleri verilmelidir. Bu tt.tt:den uygulamalar da yine olas1 mobbing

pratiklerini minimize edip hizmetin k.Jsa siirede kurum ki.ilti.irii i<;inde yer almasma ~tl<I saglayabilir. Ote yandan Bakarilik, bu alanda c;~acak Diya­net personelinin kadro durumunu, en dii~iik 'uzman' di.izeyinde tutmahdrr.

Yine buna paralel olarak hastanelerde manevi dani§manhk ve rehberlik mer­kezlerinin kurumsal temsil giicfinii artbrmaya doniik fiziksel ~artlar mutla­

ka iyile~tirilmelidir. Omegin; mutlaka her merkezin kendine ait bir c;~a ofisi bulunmahdrr. YapJ.lacak olan kadro di.izenlemesine bagh olarak manevi

daru~marun ozliik haklan, hastanelerde c;~an psiko-sosyal Servis c;ah~anla­nndan daha a~a&da kesinl.ikl~ olmamahdrr.

Smzrlzlzk [vz]: Kurum giicfinii kullanarak algi yonetimi yetersizligi: Tiir­kiye' de literature ve pratik uygulamaya yeni giren bu saha hizmetinin, Tiirl<

kamuoyuna B~kanllk tarafmdan tarubnu konusunda bir eylem plarunm ol· maN1, alarun algJ.lanmas1 baglammda zaman zaman konjektiirel baz1 risk· ler ortaya 9-karabilir.

MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLi:K 347

Oneri [vl]: Kamuoyu olu§turmak ve farkmdahgm artb.nlmastru sagla­mak amaayla bir eylem plaru hazrrlanmahchr. En son projeye ili§kin yapllan Ankara' daki <;ah§tayda da giindeme ge!en kamu spotlan ve afi§ c;ahgmalan vaki~ kaybetmeden hazrrlanmahchr. Orta ve uzun donemde, Saghk Bakan­h8'1 ve Diyanet :i§leri Ba§kanh8J i§birligiyle -i.ki kurumun logosunun da yer alacagt- bir kamu spotu· hazrrlanarak devlet ve ozel tel~vizyonlarda goste­rimi saglanmahchr (omek bir gorsel ic;in Bkz. Ek-3). Bu uygulama ise Tfuk toplumunun konuyla ilgili farkmdahgm artb.nlmas1 bakimmdan onemlidir. Aynca hastanelerde verilen manevi daru§manhk hizmetini yatakll hastala­ra tarutmak amacryla el bro§fuleri basllmah ve hastanm yah§ i§lemleri sii­recinde hasta dosyas1yla birlikte hastaya veya hasta yakmma bu bro§fuler verilmelidir. Kutlu dogum ye camiler haftas1 gibi Ba§kanhga ozgii ulusal otganizasyonlarda kullarulacak sinevizyon gosterimlerinde de klsa tematik sunumlara yer verilmelidir.

Szmrlzlzk [vn]: Alan uzmaru personelin psikolojik rehabilitasyonu konu­sundaki eksiklikler: Hastane ortammda <;ah§an manevi daru§marun hizmeti iireten bir aktOr olarak 'bireysel iyi olma, ya§am memnuniyeti, mot:lvasyon diizeyi' gibi bile§enlerden olu§an top lam ruh sagh~ kalitesinin kontrol altm­da tutulmas1 ve belirli periyotlarda psikolojik sagalb.mm yapllmasmm gerek­liligi literatfude bilinen bir durumdur. Dolayts1yla zaman ic;erisinde mesleki tiikenmi§lik/ occupational burnout olgusuyla (Medland ve Howard-Ruben ve Whitaker, 2004; 47-54; Apaydm ve Eker, 2015: 207-234) kar§I kar§lya gele­bilecek olan bu personel ic;in konuyu <;oze~ek bir yol haritas1 heniiz yoktur.

Oneri [vzz]: Ba§kanhk, hastanelerde <;ah§an manevi daru§manlar ic;in be­lirli periyotlarla 'umre ve hac' ziyaretleri gibi pozitif aynmah~ temel alan kutsal toprak deneyimi saglamahchr. Aynca alan uzmanhgt egitiminin bir

par<;asl olarak manevi daru§marun kendi kendine psikolojik rahatlama sag­layabilme yeterliligi kazandrrllmasma doniik -mesleki yeterlilikten ayn ola­rak- ki§isel geli§im egitimleri verilmelidir (bu konuda geli§tirilen uygulama­h bir model omegi ic;in Bkz. Ko<;, 2013: 149-183).

Szmrltltk [vm]: imzalanan f§birligi protokoliindeki kurumlara_,as1 yeter­sizlikler: Protokoliin yazrm dilinde, ozellikle taraflardan biri olan Saghk Ba­kanl!gt'ru ilgilendiren boliimlerin yaziiDIDda alarun daralb.ahgma ve suur­laytahgma vurgu yap an teknik eksikliklerin ve yanh§ kullarumlarm oldugu goriilmektedir. Omegin; ilgili protokoliin 1. Maddesinde ama<; belirlemek i<;in gec;en " .. . dini/ manevi konularda daru§manhk ve rehberlik hizmetle­ri sunmaya yonelik ... " ciimlesinde alan dogru tanrmlarurken 7. Maddede

348 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

protokol'iin amacma- ula~Ilabilmesi i<;in taraflarm gorev ve yi.iki.imliiliikleri 1

belirtilirken (C) bendindeki T.C. Ba~bakanhk Diyanet i~leri Ba~kanh~ Go. . . . .. rev ve Yi.ikiimliiliikleri boliimiinde " ... dini ve manevi konularda dini da. ru~manhk ve rehberlik hizmeti ... " ifadeleri yer ahrken (B) bendindeki T.C. Saghl< Bakanh~ Gorev ve Yi.ikiimliiliikleri bOliimiinde ise sadece " ... maneVi destek hiz~etini ... " ifadesinin yer aldJ.~ goriilmektedir (Bkz. Ek-4).

Oneri [vm]: Alan uzmanlarmdan olu~an bir ekiple hastanelerdeki ~ah~-. malarm geldigi bu son nokta goz oni.ine almarak protokol metni hem i~e­rik hem de dil ve anlatrm bakrrrundan yeniden yaztlmahdJ.r. Ozellikle he~ protokol metnindeki birligi saglamak, hem de sonraki kurumlararas1 yazt§· malardaki karma~lkhgt onlemek adma metinden 'manevi destek' ifadesini 9kar1p onun yerine "manevi daru~manhk ve rehberlik" vey~ "dini/manevi daru§manhl< ve rehberlik" ifadeleri konulmahdrr.

'Hastanelerde Manevi Dam~manhk ve Rehberlik' Uzerine Bir Egitim Progranu Onerisi: "Ko~ - Hastanelerde Manevi Daru~manhk ve Rehberlik Sertifika Progranu- [KOH-MDR]"

Bildirinin bu boli.imiinde ise Diyanet i§leri Ba§kanhgt'nm hastanelerde­

ki manevi daru§manhl< ve rehberlik hizmetlerinde ~ah§acak personelin egi·

timi i~in bir sertifika prograrm onerilmi~tir. Dolayistyla bu ~ah§mada, alana

duyulan hizmet ihtiyacma gore yaptlacak yeni hukuksal ve kurumsal dii­

zenlemelerle ortaya ~lkacak istihdam ko§ullarma ve alanlarma bagh olarak

ilahiyat faki.iltesi mezunlartnm iiniversitelere bagh ara~trrma ve uygulama ·

merkezlerinden alabilecekleri sertifikah egitimlerde kullarulmas1 amacryla

paket bir egitim prograrm onerilmektedir. 2010-2015 yillar1 arasmda toplam­

da 5 (be~) yilllk sistematik bk ~ah§marun iiriinii olarak hastanelerde manevi

daru§manhk ve rehberlik hizmetleri ozelinde din psikologu Ko~ (2015) tara­

fmdan geli§tirilen bu uygulamali sertifika programmm, alan dJ.~1 ve i~inde

iiretilecek ve geli~tirilecek Cuger program ve yakla§lmlardan ayrrt edilebil­

mesi i~in ara§trrmacmm kendi soyadJ.yla nitelendirilerek ayru zamanda lite­

ratUre sokulmas1 da hedeflenmi§fu.

a. Metodolojik ve Psiko-Pedagojik temelli Teorik Arka Plam

Din psikologu Ko~ (2015) tarafmdan geli~tirilen "Hastanelerde Manevi Daru§manhk ve Rehberlik Sertifika Prograrm [KOH-MDR]" isimli bu egitim

MANEyi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 349 ' .

•rogranu onerisi, a§a~daki metodolojik ve teorik a§amalardan gec;erek ha-

rrlannu§trr:

I. A$ama: Literatiir taramast: Progranun olu.§turulmasmda metodolojik Iarak ilk a§amada 'literatiir taramas1' yapiliru§trr. Konuyla ilgili -ula§Ilabil­

igi kadanyla- yerli ve yabancr literatiir taranarak, ozelli.kle Bah' daki ilgili {eb sitelerindeki manevi daru§manhk ve rehberlik egitimi veren kurulu§la-1.11 egitim programlan ve arka plaru analiz edilmeye c;ah§llml§trr. DolaYISiy­~ egitim programmm olu§turulmasmda, metodolojik olarak uzun yillardan oU yana bu ruanda sertifika egitimi veren Amerika' daki II Amerikan Saghk

Uzmeti UzmcuVan Enstitiisiil American Institute of Health Care Professio-1als [AIHCP]" ile ingiltere' deki "Daru§manhk Enstitiisii I Institute of Coun­

elling [IC]'' kurulu§lanrun yakla§rmlarmdan da yararlanilarak ana taslak •rtaya konulmu§tur (http: I I aihcp.netl spiritual-counseling-certification;

1ttp:l lwww.instituteofcounselling.org.uk, 2014).

. II. A$ama: Felsefi arka plam: Psiko-pedagojik olarak temelde bir davraru§ :azandrrma miihendisligi olan egitim; ekonomik, politik, toplumsal sistem­~rin bir alt sistemi konumundadrr. Bu alt sistemin gorevini etkinlikle yapa­

•ilmesi, bagh oldugu iist sistemlerin felsefelerini dikkate almasma baghdrr.

igitim programlanrun amac;larrm belirlerken dikkat~ alman birey, toplum •e konu alaru varsayunlar1 daha c;ok felsefi niteliktedir. Bunun nedeni top­umun yeti~tirmek istedigi bireyde bulunmas1 gereken ozellikleri kazandrr­

nak ic;in egitiini merkeze almas1drr. B~ bagl~da da baz1 egitim felsefesi tkrmlarmdan yararlanarak programlarm tasarlanmasl, geli§tirilmesi ve uy­;uJ.amaya konulmas1 gerekmektedir. Dolaps1yla modiller ogretim, bir prog­am geli§tirme yakla§lffil olarak ele almillgmda, baz1 felsefe akimlarma da­ranmasi kac;milmazdrr. Ozellikle ogrenci merkezli ogrenmeye agrrhk veren

>ragmatist felsefenin egitime yansrmas1 olan ilerlemecilik akliDlnm ilkeleri­lin, modiller ogretimde dikkate almru~ soylemek yarili§ olmaz (Ozkan, , ~005: 117).

Modiiler egitim, kahhmcrYI merkeze alarak onun ilgi, ihtiyac; ve yete­lekleri dogrultusunda ogretimi yonlendirmeye c;ah§rr. Egitimciye rehberlik re davraru§ miihendisligi rollerini yiikleyerek, demokratik bir ogrenme orta­mrun olu§masma yarillm eder. Boyle bir ogrenme ortammda kat:Ihmcr kendi igrenme hlzma gore ilerleyerek tam ya da etkili olarak ogrenebilmektedir. (ahhmcr egitim siireci boyunca degerlendirilmekte, degerlendirme siirekli , re gerc;ek ortammdan sec;i.lmi§ olgular ya da problemlerin c;oziimiiyle yapu­naktadrr .(Ozkan, 2005: liB). Burada verilen bu psiko-pedagojik temelli te-

.·

350 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLi:K

orik arka plan, onerilen bu progranun felsefi temellerinin olu~turulmasmda aktif bi<;imde kullarubru~tl.r.

Ill. A§ama: Modiiler sisteme gore basamaklandzrma fall~masz: Modem egltizn sistemlerinde giderek popiiler bir kon?ffia yiikselen modiiler sistem, katt­l.J..mo/ ogrenci merkezli olup bireyselle~~ bir ogrenme ve ogretme yak­la~mud.tr. Belirli i<;erikteki modiillerden olu~an egitim programlarmda mo­diillerin boliimleri, belirli bir sua takip eder. Progranun kendi i<; biiti.inlugu kapsarrunda her modiil, ozel veya temel alan yeterliligine yonelik. bilgi ve beceriler kazandlfmayt ama<;lar. bte yandan meslek de~tirmek ya da dii­zey yiikseltmek isteyenler ile ilgi ve istegine gore beceri kazanmak isteyen kattl.J..molara onemli fusatlar sunar.

Aynca mod tiler sistemde; (a) egitim ortarrunda bulunan bilgi kaynaklan ile suurh kalmmaz ve ger<;ek ya~ama dair giincel ve yogun bilgi al<J.~1 sa~la­mr; (b) bireysel ogretime olanak sa~lar; (c) kattl.J..marun ogrenme ortarm d!­~mda konu ile ilgili bireysel olarak sahip oldugu deneyim ve bilgileri egitim ortarruna da ta~1yabilmesini kolayla~tlrlf; (c) kabhmolar, egitim progranuna farkh zamanlarda girip <;Ikabilir; (d) farkh programlar arasmda ge~ yapma olanagt vardtr; (e) bir meslegin bir klsrmru te~kil eden bilgi, beceri, tutum-ta­vular biitiinii olarak fonksiyonelle~ebilir.

· Koc; (2015) tarafmdan hastanelerde manevi daru~ma.nhl< ve rel}berlik sertifika programmm modiilleri geli§ti.rilirken her modiildeki egitsel ~lem­

ler; birbiriyle ili§kili, birbirini takip eden ve birbirinin on ko{lulu ola~ak ve her bir modiili.in sonunda yeterlilik kazandtracak ~ekilde gruplandmlarak diizenlenmi§tir. Hastanelerde manevi daru§manhk ve rehberlik hizmetle­ri i<;in 3 (iic;) modiilii ic;eren sertifikah bir egitim prograrm tasarlanrm~trr: Bu yakla~rma gore '1. Modiil: Manevi Daru~manhk ve Rehberlik-[Ba~langtc; Diizeyi]- Temel Alan Yeterliligi; 2. Modiil: Manevi Daru§ma.nhl< ve Rehber­lik-[Orta Diizey]- Temel Alan Yeterliligi; 3. Modiil: Manevi Daru§manhk ve Rehberl.ik-[ileri Diizey]- Ozel Alan Yeterliligi' ~eklinde ii<; farkh di.izeyde tic; temel modiile sahip olan bu program, kabhmO;larm oncelikle 'manevi d~­ma.nhl< ve rehberlik' temel alan yeter~erini ve daha sonra da son a{lama olarak 'hastanelerdeki manevi da!U§rna.nhl< ve rehberlik' ile ilgili oz~l alan yeterlilik diizeylerini yiikseltmeyi ama<;lamaktadtr. Modiiler sisteme dayah olarak geli~tirilen toplamda 450 saatlik bu egitim prograrru, ayru zamanda kabhmolarm manevi daru§ma.nhl< ve rehberlik aicu:undaki yeterlilik di.izey­lerine de vurgu yapmaktadtr ({lematik gosterim i<;in aynca Bkz. $ekil-4).

MAN_EVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 351

~ekil-4. Hastanelerde MDR ic;in sertifika progranu a~amalan

l.Modiil • l\lancvi D~m:uilik vc Rchbedik-. [ Ba;;Iangu; Diizcyi ] -Tcmcl Alnn Y crcrliligi

'

2. Mocliil • l\L-tnevi D:uu~m:uilik \ "C Rehbcrlik-• [ Orra Oii.zey] -Temel Alan Yere.rliligi

3. Modiil • l\lane,·i Druu~mruilik ve Rehberlik-• [ ileri Dii.zer J -Ozel Ahm Yererliligi

rv. A§ama: Ama~ ve hedef belirleme: Sertifika ve diploma programlanru

·genelde fark.h bir alanda yeteneklerini geli~ti.rmek veya yeni bir alanda kari­yer yapmak isteyenler tercih etmektedir. Dolaytstyla geli~tirilen bu serti.fika

progranu, kendi meslekleriyle ilgili ek egiti.m isteyen profesyonellerden yeni

mezun iiniversite ogrencilerine kadar pek c;ok kablnna ic;in ideal bir egiti.m

tasarmuna sahiptir. ic;erik olarak teorik kazanmun yaru srra pratige ve uygu­

Jamaya yonelik olarak dii.zenlenen bu serti.fika prograrm, kafl.hma}'l i§ haya­

tmda kullanabile·cegi giincel ve degerli bilgilerle donatmayt ama9amaktadrr.

Ote yandan bu alanda uygulanmak iizere geli~tirilen bu sertifika prog­

rarm, modiiler egiti.m sistemine gore dii.zenlenmi~tir. <;iinku modiiler prog­

ramlama kendi ic;inde bir biitiin olan parc;alann birle~mesiyle daha biiyiik

bir biitiiniin meydana geldigi bir yakla~mu temel almaktadrr. Buna gore bu

sertifika progranurun psiko-pedagojik ozellikleri ~u ~ekilde srralanabilir: (a)

Kafl.hmcrrun ula~·aca~ ogrenme hedeflerini davr~sal olarak gosterir; (b)

hedeflere ula~abilmek amaayla gerekli ana ve ara etkinlikler ic;erir; (c) oh;­

me-degerlendirme mekarlizmastyla hedefl.ere ne derece ula~llch~ kontrol

etme olana~ verir; (d) kendi ic;IDde biitiinliigu alan bir egitim prograrmdrr •• ;J

(aynca Kr~. Alkan, 1989: 15-16; Ozkan, 2005: 119). .

b . Kronolojik Geli~imsel Arka Plaru

I. A§ama: 2014 yllirun ilk c;eyregmde birinci taslak c;~mas1 yapllrrken,

bu egiti.m progranurun oncelikle manevi d~manhk ve rehberlik alanma

--352 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBER.LiK

ili~kin genel bir formasyon kazandumas1 ama¢annu~b..r. Daha soma a}'lll YI­hn son <;eyregiDde, sozii edilen bu taslak <;ah~maya temel alan yeterliligmm yarunda kurumsal yakla~mu esas alan hastane temasrm da i<;eren ozel alan

yeterliligi de eklenmi~tir. 2015 yiliru.n ilk <;eyregmde ise hazrrlanan egitizn program1 ve 5. haftahk omek egiti.rn mii.fredatJ. detaylandrrllarak "Manevi Daru~manhk Egitim Program1 Onerisi" ~eklinde isimlendirilerek Diyanet

i~leri Ba~kanhgt Din Hizmetleri Gene! Miidiirliigu Sosyal ve Kiiltiirel i~ler Daire Ba~kanhgt'na sunulmu~tur.

II. A§ama: 2015 ylimm ortalarmdan itibaren soz konusu egiti.m progranu onerisi iizerinde teorik ve literal <;ah~malar derinle~tirilmi~tir. Bu baglamda

ilk a~amadaki sozii edilen bu yakla~im detaylandrrllarak bu a~amada, ayxu zamanda temel ve ozel alan ge~imsel diizeylerini de temel alan 3 madill­Iii bir sertifikasyon diizeyine yiikselt:ilmi§tir. isimlendirme <;ah~malaruun

da yaplldlgt bu a~amada, "Hastanelerde Manevi Daru~manhk ve Rehberlik Sertifika Program1 [KOH-MDR]" ismiyle ve klsaltmastyla yeniden tema ve konu i<;erikleri de diizenlenerek uygulamah bir egitim program1 formatma

sokulmu~tur.

III. A§ama: 2016 yllmdan soma kuramsal olarak Tiirk bilim literatiiriin­

de, uygulamah olarak ise diyanet-din hizmetlerinde yerini almas1 beklenen

bu egitim programma ili~kin yapilacak alan bilimsel ele~tiriler ile Diyariet i~leri Ba~kanhgt veya iiniversitelere bagll ara~tuma merkezleri tarafmdan

· uygulamaya konulmas1 durumunda ortaya <;lkabilecek teorik ve pratik de­

gerlendirmeler <;er<;evesinde ileri tarihlerde iizerinde -gerekli goriilmesi du­rumunda- bazr diizenlemeler yapllmas1 ongoriilmektedir.

c. Egitsel Konulann Modill Tabanh Tem a Analizleri

Modiiler programlama sistemlerinde alan yeterliligme uygun ogretim

materyallerinin g~tirilmesi son derece onemlidir. Genelde bireysel og­

renmeye yonelik alan ogrenme modiillerinin her biri belirli beceri ve/veya

bilgiyi kapsar ve '(i) ~' (ii) davraru~sal ama¢ar, (iii) gerekli-ara<;-gere~,

donanrm, (iv) a<;lklamalar, ~ekiller, ogrenim etkinlikleri, (v) ama<;larm ger­

<;ekle~tirilme diizeyini ol<;meye yardrm edecek ol<;me ara<;lan ve (vi) deger­

lendirme' gibi bolii.mlerden olu~ur.

Bir modiilde hedeflenen sonu<;lara ula~abilmek i<;in bu ad! ge<;en bO­

lii.mlerde eksiklik olursa ortaya konulan materyalin modiiler egitimin ozel-

MANEVi D~MANLIK VE REHBERLiK 353 ' .r •

1iklerine gore hazrrlannu~ oldugunu soylemek zordur. Dolayt.s1yla modiiler

egitirnin ?itelikleri ~u ~ekilde ozetlenebilir: (~) Modiiler egitim bireyin ilgi,

istek ve yeteneklerini dikkate ahr; (b) egitim uygulamalarma farkh bir anla­

yt~ kazandrrrr; (c) modiiler ogretim, hizmet oncesi ve hizmet i9. egitim prog­

rarnlarmda uygulanabilir; (d) farkh zaman ve degi~ik durumlarda yapuan ·

ogrenirni bir derece ya da diploma ile degerlendirmede etkin bir ~ekilde

kullanilabilir. Aynca modiiler sistemler, ozellikle meslek uzmanla~mas1 sii­

rec;lerinde '~ giicii egitimirri llizlandrrma, i~ b~mda egitim ve kendi kendi­

ne egitim imkaru verme, sistemi yaygmla~tmna, i§-istihdam aras1 ili~kileri

giic;lendirme, kalite ve staridart yiikseltme gibi' etkin bir i~leve de sahiptirler

(Alkan, 1989: 16-17; Alkan ve Teker, 1992: 49; Ozkan, 2005: 120-121).

Profesyonel ~ah~ma hayatmda ortaya 9kan alan yeterliligi sorununu

a~abilmenin en kolay ve pratik yollarmdan biri de, --yukanda vurgulandlgt

gibi- temel alan ve I veya ozel alan yeterliligme ili~kin sertifika prograiDI egi.­

timleri vermektir. i~te boyle bir ihtiyaa kar§uamayt amac;layan 'Ko~-Hasta­

nelerde Manevi Dani§manhk ve Rehberlik Sertifika Progranu [KOH-MDR]'

kapsanundaki egitim modiillerini i~eren 'hedef I ama~' merkezli egitsel ko­

nularm modiil tabanh tema analiz i~erikleri §6yledir:

Tema: a- [1. Modiil] Manevi Dani§manhk ve Rehberlik

[Ba~langt~ Diizeyi] Temel Alan Yeterliligi. = 25 Konu

Hedefler:

(a) Katilimc1lara, manevi dan!§manbk ve rehberlik alarurun teknik te­

rimlerini a<;Iklayabilecek yeterliligi kazandrrmak

(b) Katilimclara, alandaki temel yakla§Imlan ve teorileri kavrayabilecek

yeterliligi kazandlrmak.

(c) Katilimalara, alanm diger yakm alanlarla kar§Wkh ili§kilerini ve s1-

rurlarrm belirleyebilecek yeterliligi. kazandlrmak.

Tema: b - [2. Modiil] Manevi Daru§manhk ve Rehberlik

[Orta Diizey] TemelAlan Yeterliligi= 27 Konu

354 MANEVi DANI$f\4ANLIK VE REHBERLiK

Hedefler:

(a) Kat:Jluncrlara, manevi dCUU§manhk ve rehberlik a1arurun teolojik ve psikolojik altyap1siDI anlayabilecek yeterliligi kazandumak.

(b) Kat:Jluncrlara, alarun ili~kili oldugu terapotik yakla~nnlan kavrayabi-l~cek yeterliligi kazandrrmak. ·

(c) Kat:Jluncrlara, alarun alt uygulama alanlanrun yatay ve dikey bic;imde ic;erik ve SIDirlariDI belirleyebilecek yeterliligi kazandumak.

Tema: c- [3. Modill] Manevi Dan1§manhk ve Rehberlik

[ileri Diizey] Ozel Alan Yeterliligi= 26 Konu

Hedefler:

(a) Kat:Jluncrlara, hastanelerde yiiriitillen manevi dan1~manhk ve rehber­lik hizmetlerinin teorik alt yaplSIDI a<;Iklayabilecek yeterliligi kazandrrmak.

(b) Kat:Jluncrlara, hastanenin kurumsal hizmet anla~rm kavrayabilecek yeterliligi kazandrrmak.

(c) KatJ..l.unclara, hastalann manevi aiuamda daha etkili dii§iinme, dav­

ranma ve hissetmeyi ogrenmelerine yard!ma olma ve hastane ortammda ortaya 9kan durumsal baskliara kar§t hastalara manevi destek verebilecek

yeterliligi kazandrrmak.

(iv) Kat:Jluncrlara, hastanelerde manevi dan1~manhk ve rehberlik hiz­metleri hakkmda teorik bilgi ediniminin yan1 srra pratik becerile.ri elde ede­cek yeterliligi kazandrrmak.

Genel amac;: Bu sertifika programtyla hastanelerde manevi dan1~manhk ve rehberlik hizmetlerinin teorik ve uygulamall bic;imde modiller sisteme dayall olarak katJ..l.unalara aktanlmas1 ve soz konusu hizmet alarunda c;ah­

~acak nitelikli ve donarumh manevi dan1§manlann yet:i.~tirilmesi amac;lan­maktadu.

Bu sertifika programmi alacak katJ..l.unalarm temel ve ozel alan yeter-

. liligi kazannnlan baglammdaki 'hedefler' dogrultusunda egitsel konulann modiil tabanll tema ic;eriklerinin olU§turulmasmda, bi.r sertifika egit:i..m mo·

deli olarak literatiirde yer alan "modiiler sistem" yakl~nnlarmdan yararla· ~trr (Bkz. Yutsyavichene, 1989; De Bruijn, 1995: 83-100).

MANEVi DANI$MANUK VE REHBERLii< 35~

Sonu~

Akademik ve pratik uygulama a<;~.smdan Ban' da tarumlanch~ bi<;imiyle rnanevi daru~manhk ve rehberlik pratikleri, Tiirkiye' de heni.iz tam anlanuy­la kUru.msalla~amanu~hr. Konuya dinler a<;~.smdan bakllcbgmda ise her ne kadar islam dininde ~anlara manevi a<;~.dan destek ve rehber olma £ikri bulunsa da Hrristiya:nhl<taki gibi akademik anlamda bu konuda kurumsal­la~IIU§ bir teorik altyap1 bulunmamaktadrr. Tiirkiye' de manevi daru~manl!k ve rehberlik hizmetleri verme konusunda her ge~en giin artan kurumsal ve

akademik ~abalar, bu eksik olan teorik ~er~evenin olu~turulmasrm daha da zorunlu kllmi~nr (A~aya-$ahin, 2016: 48).

Tiirkiye' deki hastanelerde verilecek olan manevi daru~manhk ve reh­berlik hizmetlerinde, ya~am siirecinde hastaliklarla ba~a 9-kabilmek veya te­davi siirecini huzurlu ge¢rebilmek i9Jl islam teolojisindeki hayata ve insana b~ a~1smm Tiirk kiiltiiriiniin milli ve manevi degerleriyle biitiinle~tirile­rek hastalara sunulmas1 onemlidir. Saghk konusunda holistik yakla~lffila­nn onemsendigi bir donemde, hastanm beden-akll-ruh biitiinliigu teolojik yapmm oldugu kadar saghk sektoriiniin de onde gelen dii§iince bi<;imidir. Dolayts1yla islam dininin ve Tiirk kiiltiiriiniin ya~amaya ve ya~atmaya ili~­kin psiko-sosyo-pedago-teolojik i~erikli degerlerinden manevi d~manhk siirecinde yararlarulabilir (Ozen, 2010: 56).

Alan uzmanl!gmm derinle~tirilmesi ve yaygmla~tmlmas1 amaayla diinyada oldugu gibi Tiirkiye' de de gerek ozel egitim kurumlarmda gerek­se iiniversitelere bagh ara~hrma ve uygulama merkezlerinde sertifika prog­ramlarmm giderek yaygml~b.nlch~ goriilmektedir. $u anki var olan egitim paradigmasma gore belli bir alanda sertifika almak, o alanda bilgi sahibi olundugunu gosteren nesnel pedagojik parametrelerden biridir. Bu tiirden egitim programlan, belli bir konuda uzmanla~mayt saglayan, i~ hayah a<;~.­smdan -egitim almacak alanm ozelligine gore- yiiksek lisans programlarma altematif olarak degerlendirilmesi gereken ve/veya iiniversite egitiminden sonra ihtiya~ hissedecek bireylerin kablabilecegi programlardrr. -'

. Tiirkiye' de 2015 ythnda Diyanet i~leri Ba~kanli~ ile Saghk Bakanli~ arasmdaki i§birligi protokoliiyle ba§layan siire~en bugiine, hastanelerde ~ah§acak manevi daru§manlarm temel ve ozel alan egitimleri yap1sal bir so­run olarak ortadadrr. Dolaytsiyla 'manevi daru~manhk ve rehberlik ~ah§ma­larmdaki bilimsel yetkinlik baglanunda "reel oncelikler" yakl~lffiilla uygun dii§ecek bi<;imde alanda ~ah§acak profesyonellerin egitimi sertifik.asyon sis-

356 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

temine day~ olarak zaman kaybetmeden ba~Iat:I.l.n1ahdrr. Bu olgusal ger­\eklikten hareketle belki daha sonraki siire~e "ideal diizeye" ula~abilmek

ic;in kurumsal bir yeti§tirme progranu/politikast ge~tirilebilir. DolayiS1yla sahada \ah~acak manevi dant~manlar, ilk ~amada se~andmlmahchr. ' Orta ve uzun vadede ise ideal dilieye yi.ikselmek ic;in bu tiirden sertifika programlarrmn yanr srra alanda istihdam edilecek personelin lisansiistU

diploma programlarmdan birini bitirmesi saglanabilir. Bu ttirden bir meto­dolojik yolun izlenmesi, hastanelerdeki olas1 mobbing pratiklerini m.inimize etmesi baktmmdan da pratik bir degere sahiptir.

Bu bildiride, Diyanet i~leri Ba~kanhgt'run hastanelerdeki manevi da­

ru~manhk ve rehberlik hizmetlerinin tarihsel geli~imi verilerek kurumda bu alandaki dant~manhk hizmetlerinin srmrhhklan i.i.zerinde durulnl.U~tur. Daha sonra sozii edilen bu hizmetlerin kalitesini arttrrabilmek amaayla

alanda \ah~acak manevi dant~manlarm temel alan ve ozel alan yeterlilikleri­ni arttrrmaya doniik bir sertifika progranu one~tir. Sozii edilen bu prog­ram, Tiirkiye' de hastanelerde uygulanacak olan manevi d~manhk ve reh­berlik hizmetlerini verecek olan manevi d~manlarm yeterlilik di.i.zeylerlnin

saglanmasmda ortak bir \er\eve. kullantlmas1 yoniiyle de onem t~rmaktad!r.

Bir sertifi.ka progranu olarak manevi dant~manlann temel ve ozel alan yeterliliklerini kazandrrmayr ama9ayan "Koc;-fiastanelerde Manevi Da­ru~manhk ve Rehberlik Sertifika Progranu [KOH-MDR]"run giic;lii ve zaylf

yonlerine ili~kin ~unlar soylenebilir:

Gii~ii yonleri:

(a) Bu egitim progranu onerisinde, isla_ql teolojisi, din psikolojisi ve kli­nik psikoloji literatiiriir_ldeki teorik bilgiler ile hastane ortammdaki var olan

deneyime dayah kurumsal pratikler biitiinle~tirilmeye c;~~hr. Dolayt­styla Diyanet i~leri Ba~kanhgt'run Saghk Bakanhgt ile 2015 yl.hnda yaprru§ oldugu protokol kapsanunda ortaya konulan manevi daru§manhk ve reh­berlik hizmetlerini verecek olan manevi dant~manlann asgari yeterliliklerini

gii9endirecek bir yakla~rm olarak degerlendirilmelidir.

(b) Modiiler sisteme dayah olarak geli~tirilen bu egitim progranundaki 1. ve 2. Modiiller, temel alan yeterliligini kazandrrmayr ama9ad!gt ic;in diger kururnlarda hizmet verecek manevi d~manlann yeterliliklerinin kazandt­

nlmasmda da kullarulabilir bir ozellige sahiptir.

MANEvi DANI$MA!'\JLIK VE REHBERLii<

Zayt.f yonleri:

357

(a) Bu egitim progranu onerisini temel alarak geli~tirilen hizmet ic;i egi­ti.Jn progranurun, Diyanet i~leri Ba~kanhgt'ndaki personelin ii.zerinde daha

onceden kurumsal dii.zeyde uygulanamanu~ olmas1 bir eksiklik olarak de-lferlendirilebilir. 0

(b) Kat:J.hmcr geri bildirimlerinin ahrup soz konusu bu egitim progra-nuru.n -pratik uygulamadan kaynak.lanan aksamalarm- revize edilememi§

olmas1 da bir diger eksi.klik olarak yorumlanabilir.

Diyanet i{>leri Ba§kanhgt'run gerek akademik gerekse hizmet birimi ola­rak i<; ve dl~ payda§larla birlikte alana ili{>kin siirdiiriilebilir bir kurumsal ge­

~imin saglanabilmesi ic;in baz1 teorik ve pratik gereklilikler soz konusudur. Hastanelerdeki manevi dcuu~manhk ve rehberlik hizmetlerindeki kurumsal smuhhklar baglammda sahadaki hizmet kalitesini artbrabilmek amacryla ~u

onerilerde bulunulabilir:

• Tiirkiye' de manevi ·dcuu~manhk ve rehberlik egitimi tarihi ve uzman1 olmayan bu siire<;te (2016), hastanelerde <;ah§acak olan manevi daru~­manlar, onerilen bu sertifika programm1 veya geli§tirilecek benzer serti­

fika programlaruu bitirerek mutlaka alan yeterliliklerini saglamahdrrlar.

ilk planda bu uygulama Diyanet i9Ieri Ba§kanbgt'ru.il kendi kurumsal yaplSl i<;inde hizmet ic;i egitim yak.la§mu kullamlarak gen;ekle~tirilebilir. Ya da bu egitim, iiniversitelere bagh alana ozgii a(jllan ara§hrma mer­

kezlerinde (omegm Bahkesir Universitesi Manevi-Psikolojik Dani§man­hk Uygulama ve Ara~trrma Merkezi) a<;Ilacak sertifika programlarmdan ahnabilir.

• Alandaki <;ah~malarda ideal dii.zeye eri9ebilmek ic;in zamana ihtiya<; ol­dugu a<;Iktrr. Dola}'lSiyla ideal dii.zeydeki temel ve ozel alan yeterliligini saglayabilmek amacryla orta ve uzun vadede iiniversitelerde 'Manevi

Dcuu§manhk ve Rehberlik' alanmda tezli ve I veya tezsiz yiiksek lisan5 programlar1 a9ffilahdrr.

• Diyanet i~leri Ba~kanllgt, ozel hizmet alcuu baglarnmda ozeJde "hasta­nelerde manevi daru~manhk ve rehberlik" konusunda '(i) rehber kitap - (hizmete ozel); (ii) giri~ kitabi (genel); (iii) uygulama omekleri (hizme­te ozel)' gibi ii<; farkll format i<;erikli kitaplar yazdrrabilir. Her ii<; kitap

da tek yazarh de gil, <;ok yazarh olmahdrr. Ba§kanhk yaymlar1 arasmdan bu tiirden <;lkacak olan kitaplar, ozelde kurum kiiltiiriine farkmdahk te­

melinde katki saglayacagt gibi <;agm gereklerine gore kurumsal donii-

358 MANEvt DANI$MANLIK VE REHBERLii<

§iimiin saglanmas1 noktasmda Tiirk kamuoyundaki diyanet alg1sma da · pozitif katkllar saglayacaktu.

• Tiirkiye' de ye,ni bir hizmet alanma il.i§kin hastanelerde manevi d~­manhk iizerine ~all§tay formatmdaki toplanhlar, Ba§kanhgm ev sa­hipligmde periyodik olarak devam ettirilmelidir. Boylece bir onceki ~all§tayda alman kararlarm uygulamasma yonelik geri doniitler deger­lendirilerek ilgili kararlar revize edilmelidir.

• Alan uzmanlarmdan olu§an akademil</bilimsel bir komisyon kurul­malldrr. Bu komisyon, hastanelerde manevi dani§manhk ve rehberlik hizmetlerindeki pilot uygulama siirecinde 3 ayda bir; uygulamanm ku­rumsalla§masmdan sonra ise ylida 1 kez toplan~p, manevi dani§manlar­dan gelen geri bildirimleri degerlendirerek raporla§brmalldrr. Soz ko­nusu bu raporlar, hem kurumsal hafiza hem de sonraki ~al!§malar ic;in olu§turulacak yol haritasmm bi<;imlenmesinde kullanilmalldrr. Yine bu ~all§malar kapsammda Saghk BakanhSI'nda manevi daru§man olarak gorevlendiren DiB personeli, uygulama kurumsalla§mcaya kadar her 6 ayda bir 15 giin hizmet i9 egitiri:le almmal! ve alan pratikleri kriti..k edi­lerek sahadaki uygulamalarm gii~lii ve zayrl yonleri tekrardan gozden ge9ri}melidir.

• DiB-Merkez te§kilatmda, cezaevi din hizmetlerinin geri-bildirimi ic;in toplandiS~ data-bank gibi hastanelerdeki manevi daru§manhk hizmet­lerinin haftahk veri akl§mm oldugu bir veri-tabani kurulmal!drr. Olu§a­cak bu veri bankas1, Saghk BakanhS! ile senkronize bir bilgi payla§lffilnl ortaya c;ll<armas1 bak.mundan onemlidir. Soz konusu bu tiirden bir uy­gulama, hem siireci klsaltacaktu, hem de siire~eki hizmete il.i§kin hata pay:uu dii§iirecektir.

• Tiirkiye' deki yiiksek din egitimi baglarrunda ilahiyat fakilltelerinde li­sans diizeyinde mutlaka boliimle§me esasma dayal! bir lisans egitimi­ne ve dolaYISIYla diploma sistemine ge9Jmelidir. Buna gore "(a) Cami Eksenli Din Hizmetleri Boliimii [DID' e minber ve mih.rap hizmeti yii­riitmek iizere imam, vaiz, miifti.i gibi personeli yeti§tirmek ama~], {§U anl9. aktif olarak yi.iriirliikteki program eksenli olabilir}; (b) Din Egitimi Hizmetleri Boliimii [MEB' e ortaogretim diizeyinde meslek dersleri ile ilk ve ortaogretim diizeyinde din killtiirii ve ahlak bilgisi ogretmeni ye­ti§tirmek ama~h]; (c) Manevi Dan~§manl,Jk ve Rehberlik Boliimii [DiB, MEB, SB, ASPB, AB, MSB gibi bakanhklara bagh olarak sosyal hizmet

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLii< 359

konseptinde yiiriittilen ail~ ir§ad biirolan, yeti~tirme yurtlan, hastane­

ler, cezaevleri, huzur~vleri ve ordu gibi hizmet birimlerinde <;ah~acak manevi daru§man yeti§tirmek ama9I] olmak iizere ii<; boliime aynlabi­.l.i.r- Boyle bir bran§la§mayla lisans diizeyinde verilen teo~oji egiti.minin 1. ve 2. suufl ortak derslerden, 3. ve 4. suu.fl ise boliim temeline dayah

derslerden olu§turulabilir.

• Ttp fakiilteleri ile Sagltk bilimleri fakiilteleri ve hem§irelik yiiksekokul­lanna mutlaka 'Manevi Daru§manhk ve Rehberlik' dersi konulmahchr.

Kayn~k~a

Agill<aya-$ahin, z. (2016). Huistiyan gelenekte manevi bakmun teorik temelleri. Spiritual Psychology and Counseling,1,47-77. (http:/ I d.x.doi.org/10.12738/ spc.2016.1.0002). [Eri~im: Mart 2016].

Alkan, C. (1989). Mod iller programlama ve Ti.irkiye' de uygulamaSI. Anktzra iiniversitesi Egitim Bilimleri Fnkiiltesi Dergisi, 22 (1), 13-22.

Alkan, C. ve Teker, N. (1992). Programlt ogretim: Degi§ik teknolojiler ve Tiirkiye'deki uygulnma. Ankara: Ankara Universitesi Basrmevi.

Alta~, N. (1999). Hastanelerde dini d~anhkhizmetleri: Tiirkiye uygulamast iizerine

deneysel bir ai'a§tlrma Ankara iiniversitesi ilahiynt Fnkiiltesi Dergisi,39,599-659.

Alt~, N. (2014/ a). Din hizmetleri ve dini daru~manhk ili~kisi. N. Alta~ ve M. Koylii (Ed.). Dini pam§manltk ve Din Hizmetleri i9Jlde (ss. 13-34). istanbul: Ensar Ne~riyat.

Alta~, N. (2014b). Hastanelerde dini daru~manl.Ik hizmetleri. N. Alta~ ve M. Koylii (Ed.). Dini Danl§manltk ve Din Hizmetleri i9Jlde (ss. 155-169). istan­bul: Ensar Ne§riyat.

Amerikan Sagltk Hizmeti Uzmnnlan Enstitiisii I American Institute of Health Care Professionals-[AlliCP], (http: I I aihcp.net/ spiritual-counseling-certifica­tion). [Eri~im: Ekim 2015].

Apaydm, H. ve Eker, R. (2015). Din gorevlilerinde mesleki tiikenmi~lik: Kahra­manmara~ omegi. Dinbilimleri Aktzdemik Ara§hnna Dergisi, 15 (1), 207-234.

A~Ikoglu, N.Y. (2004). Vaizlerde aranacak temel yeterlilikler iizerine. Cumhuriyet iiniversitesi hahiyat Fakiiltesi Dergisi, 8 (2), 17-24.

Aytiirk, N. ve <;elik, Y. ve $ahinarslan, E. (1989). Diyanet i~leri Ba~kanhgt te~kilat tarih~si (1924-1988). Diyanet Dergisi, 25 (1), 31-66.

Ballard, P. H. ve Pritchard, P. (2006). Practical theologtj in action: Christian thinking in the service of church and sodety. 2. Edition. London: SPCK-Library of Ministry.

360 MANEVi DAN1$MANLII< VE REHBERLiK

Ba~ar, S. (2008). Diyanet i§Ieri B~kanhgr'run yiiriittiigu cami d.I§1 din hizmetleri

kapsaminda hastanelerde din hizmeti ihtiyaa. M Bulut (Ed.). I. Din Hizmetlen SempoztJUmU ic;inde (ss. 62~). Ankara: Diyanet i§I~ B~kanhgr Yaymlan.

Blanton-Peale Enstitiisii ve Dant§manltk Merkezi I The Blanton-Peale Institute and Counseling Center. (http:/ /www:blantonpeale.org). [Eri~im: Subat 2016].

Biilbiil, M. (2013). Almanya' da hastanelerde yapuan manevi baknn (din) hizme­

ti. H. K. YJ.lmaz ve digerleri (Ed.). Vaaz ve Vaizlik Serhpozyumu-I i9Jlde (ss.

590-630). Ankara: Diyanet i§Ieri B~kanhgr Yaymlan.

Cashwell, C. S. ve Young, J. S. (2011). Integrating spiritualitlj and religion into

counseling: A guide to competent practice. 2. Edition. Alexandria: American

Counseling Association Press.

Cobb, M. (2005). The hospital chaplain's handbook: A guide for good practice. Nor­

wich: Canterbury Press.

<;etinkaya, B., Altundag, S. ve Azak, A. (2007). Manevi bakrm ve hem§irelik. Ad­nan Menderes Clniversitesi Ttp Fakiiltesi Dergisi, 8 (1), 47-50.

Dam§inanlzk Enstitiisii I Institute of Counselling-[IC], (http:/ /www.instituteof­

counselling.org.uk). [Eri~im: Eyliil2015].

De Bruijn, E. (1995). Modular vocational education and training in Scotland and

the Netherlands: Between specificity and coherence. Comparative Educa­tion, 31 (1), 83-100.

Diyanet i~leri Ba§kanhgr. (1995). Hastanelerde din ve moral hizmetleri yurtdt§t uygu­lama raporu ve yurti~i uygulamast ara§hrma sonu~lan. Yaymlanmanu~ Rapor.

Ankara: ir;;at Hizmetleri $ube Mi.idiirli.igu.

Diyanet i§leri B~kanhgr (2016). Kurulu§ ve tarihi geli§im. (http:/ /www.diyanet.

gov.tr), [Eri~im: Ocak 2016].

Easton, K. L. ve Andrews, J. C. (2000). The roles of the pastor in the interdisci­

plinary rehabilitation team. Rehabilitation Nursing, 25 '(1), 10-12.

Ergiil, $. ve Bayll<, A. (2004). Hem§irelik ve manevi bakrm. Cumlturiyet Universi­tesi Hem§irelik Yiiksekokulu Dergisi, 8 (1), 37-45.

Giirta~, A. (2003). Diyanet i~leri Ba~kanhgr egitim merkezleri ve hizmet i9 egi­

tim faaliyetleri. II. Din ~urast: Teblig ve Miizakereleri-II i9Jlde (ss. 566-571).

Ankara: Diyanet i~leri Ba~karwgr Yaymlan.

Karagiil, A. (2012). Manevi bakrm: Anlanu, onemi, yontemi ve egitimi (Hollanda

omegi). Dini Ara§hnnalar, 15 (40), 5-27.

Karaman, F. (2003). Diyanet i~leri Ba~kanhgr'na eleman hazulama politi.kasi.II.

Din ~urast: Teblig ve Miizakereleri-II i9Jlde (ss. 433-439). Ankara: Diyanet

i§leri Ba;;kanhgr Yaymlar1.

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 361

Kayactibi, F. (2003). Diyaneti{;leri"Ba~kanh8J. personelinin egitim ve bilgi seViye­

sinin ytikseltilmesi. II. Din $urasr: Teblig ve Miizakereleri-ll i9Jlde (ss. 426-432). Ankara: Diyanet i~Ieri Ba~kanh8J. Yaymlan.

Kostak, M.A. (2007). Hem~irelik bakmuru.n.manevi boyutu. Ftrat SagirkHizmetleri · Dergisi, 2 (6), 105-115.

Kot;, M. (2013). Modem bir i.rnkan olarak 'Din Hizmetle~de Ki~isel Geli~im'

yakla~uru: Diyanet i~leri Ba~kanh8J. personeli ii.zerine uygulamah bir modelonerisi. Degerler Egitimi Dergisi, 11 (26), 149-183.

'(.ake, F. (1994). Clinical theologr;: A theological and psychiatric basis to clinical pastoral care. London: Darton, Longman & Todd.

Lyall, D. (2001). Integrity of pastoral care. London: SPCK-Library of Ministry.

Medland, J., Howard-Ruben, J. ve Whitaker, E. (2004). Fostering psychosocial wellness in oncology nurses: Addressing burnout and social support in the workplace. Oncologr; Nursing Forum, 31 (1), 47-54.

Nazhm, Y. (2015a). Hastanelerde Manevi Destek Hizmetleri (:alt§tayr sunusu. (22 Aralik 2015).

Nazhm, Y. (2015b). Sag1rk tesislerinde manevi destek hizmetleri bilgi notu. Yaym­

Ianmanu~ Not. Ankara: Sosyal ve Killtiirel ·it;erikli Din Hizmetleri Daire Ba~kanh8J.. (31.12.2015).

Ok, U. (2014). Dini da.IU§manhk: Tanmu ve tarihi. N. Alta~ ve M. Koylii (Ed.). Dini Dam§manllk ve Din Hizmetleri i9Jlde (ss. 35-54). istanbul: Ensar Ne~riyat.

Oralh, L. E. (2006). t.C. 1982 Anayasast. istanbul: Platin Yaymlan.

Ozen, Y. (2010). Tann-sen ve ben iit;iimiizi.in yolu: Pastoral psikoloji ve dani§man­h8J.n gerekliligi iizerine. Dinbilimleri Akademik Ara§tmna Dergisi, 10 (2), 41-57.

Ozkan, H. H. (2005). Ogrenme ogretme modelleri a<;tsmdan modiller ogretim. Atatiirk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitiisii Dergisi, 6 (2), 117-128.

Resmi Gazete. (2014). 17 Haziran 2014 Salt. Sa}'l: 29033. Ba§bakanllk (Diyanet i§leri Ba§kanlrgr)-Diyanet i§leri Ba§kanlrgz Gorev ve (:alr§ma Yonetmeligi. (http:/ I www.resmigazete.gov.tr), [Eri~im: Ocak 2016].

Rose, J. (2013). Psychologr; for pastoral contexts: A handbook. London: SCM Press.

Rowold, J. (2008). Effects of transactional and transformational leadership of pastors. Pastoral Psychologr;, 56 (4), 403-411.

Se~ar, A. (2014). Diinyada ve Tiirkiye~de manev! baktm hukuku. (http://www. manevibakim.com), [E~im: Mart 2016].

Shafranske, E. P. (2005). The psychology of religion in clinical and counseling psychology. R. F. Paloutzian ve C. L. Park. (Ed.). Handbook of the pStjchologr;

362

.·

MANEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLii<

of religil!n and spiritualitt; i<;inde (ss. 496-514). New York ve Lond.on: The Guilford Press.

Soy lev, 0. F. (2015}. Psikolojik yardnn hi.zmetleri baglanunda Tiirl<i.ye' de clint d<UU§­ma ve rehberlik. islam Medeniyeti Arn§tmnalan Dergisi, 1 (2}, 287-308.

$irin, T. (2014). Dini danz~ma ve rehberlik: ihsnn modeli mnnevi dam~mnnltk. istanbul: Mim Akademi Yaymlan.

Ta~, K. (2002). Turk hnlkmzn goziiyle Diyanet. istanbul: iz Yaymcilik.

Threlfall-Holmes, M. ve Newitt, M. (2011). Bei!fg a chaplain. London: SPCK-Li­

brary of Ministry.

Topuz, i. (2014). Din gorevlilerinin nianev! dam~manlzk yeterlilikleri. !sparta: Manas Yaymlan.

VandeCreek, L. (2003). Mahalle papazlanrun hastanede yatan kilise iiyelerine yonelik dua vaizligi. (A. R. Aydm; <;ev.). Dinbt1imleri Akademik Ara~ttnnn Dergisi, 3 (1), 153-167.

Woodruff, C. R. (2002). Pastoral counselling: An American perspective. Britisli Journal of Guidance and Counselling, 30 (1}, 93-101.

Yugm, M. (2009). Diyanet i~leri B~kanhg-t hizmet i<;i din egitimi. IV. Din $urasz Teblig ve Miizakereleri i<;inde (ss. 771-784). Ankara: Diyanet i~Ieri B~kanhg Yaymlan.

Yutsyavichene, P. A. (1989). Theon; and practice of modular training. Kaunas: Shvie

sa Press.

~:!'· f

MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLiK

Elder

Ek-1: Diyanet i~leri Ba§kanhgr te~kilat ~emas1 (2016)

DiYANET i~LERi BA~KANLIGI TE~KitAT ~EMASI

BA$KAN Ba~kan YardlmCISI (3)

363

1 =~ 1

364 MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiK

Ek-2: Din Hizmetleri Gene! Miidiirliigu hizmet birimleri (Onerilen)

Diyanet i~leci Ba~kanhgt Din Hiz~ecleci Gene! Miidiirliigu

wfanevi Daru~manhk ve Rehberlik Daire Ba.~ka.nhgt-1

(Kurum Merkezli-Uygulama) • .Aile ve Dini Rehberlik Biirolan • Hastaneler • Cezaevleri • Huzurevleci • <';:ocuk Yeti~tirme Yurclar1 • Gen<;lik Merke.zleri • Karun S@.nrna Evleri

Ek-3: Pilot uygulama tarubm gorseli

Diyar.m !~'eri 8a~!<ani:gt ile Sagll~ Sal<ar.h~t'n:r. Ortak Cal:srr.a'c:n So'lucu Kuru:an

"Manevi Baktm Birimim iz" Has:a1anmtZ ve Ya:<:'I:Cnne H:zrr.et Ve-rrreye ea~lamt~U'

Ulus De viet /fJstanesi

w!anevi Daru~manhk ve Rehberlik Daire Ba~kanhg;t-II

{fema Merkezli-Kuramsal/Proje) • Dezavantajlt gruplar (Engelliler+ madde

bagunhlan+miilteciler+mevsimlik i~c;.iler) • Kadm ve aileyi gii~endiane ~~malan

• Evlilik ye bo~anma ~ah~malan • Cenaze+diigun vs. dini torenleri

gii<;lendirme ~~malao vb. +(1} niversitelerle proje tabanlt i~birligt)

MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLii< 365

Ek-4: Diyanet i~leri Ba~hnhgt ile Saghk Bakanhgt arasmda yaplian i~birligi pr?tokolleri

·Protokol Metni-I (2009)

Diyanet i~leri Ba~kanhgt ile Sagbk Bakanhg1 Arasmda i~birligi Protokolii

Amac;

Madde 1. Bu protokoliin amao, Diyanet 4 Ieri Ba~kanhgt ile Saghl< Ba­kanhgt ara~mdaki ana ~ocuk saghg-I ve iireme saglig-I konusundaki i~birligi­nin esas ve yiikiimliiliiklerini belirlemektir.

Kapsam

Madde 2. Bu protokol, Saghl< Bakanhg-t ile Diyanet ~leri Ba~kanhg-I i~- _ birliginde iilke genelinde, saghkla ilgili konularda, toplumun duyarhhgirun arttmlmas1 ve bilgilendirilmesi ~e ilgili esas ve yiikiimliiliikleri kapsar.

Dayana,k

Madde 3. Bu protokol, 633 Sayili Diyanet i~Ieri Ba~kanhgt Kurulu~ ve Gorevleri Hakkmda Kanun, Diyanet i~leri Ba~kanhg-I Gorev ve <;ah~ma Yo­nergesi, Diyanet i~leri B~kanhg-I 2007 Genelgesi ile 181 Sayili Saghl< Bakan­hginm Te~kilat ve Gorevleri Hakkmda Kanun Hiikmiinde Kararname, 2827

Sayili Niifus Planlamas1 HakkmdakiKanun ve 509 Sayili Niifus Planlamas1 Hiz­metlerini Yiiriitme Yonetmeligi'nin hiiki.imlerine dayanliarak hazrrl~tu:

Tarumlar

Madde 4. Bu protokolde gec;en, Bakanhk, Saghl< Bakanh~; Ba~kan­hl<, Diyanet-4Ieri Ba~kanh~; Genel Miidiirliik, Ana <;ocuk saghg-I ve Aile Planlamas1 Genel Miidiirliigunii ifade eder.

Taraflar

Madde 5. Bu protokoliin taraflan, Diyanet i~leri Ba~kanhgt ile Saghl< Ba-kanhgt' drr. .

.·

366 MANEVi DANI$MANLII< VE REHBERLi:K

Sorumluluk

Madde 6. Bu protokoliin yiiriitiilmesinden Genel Mi.idiirliik ve Ba~;lcan­hk e~it derecede yetkili ve sorumludur.

i§ Birligi Konulan

Madde 7. Ba$kanhk ve Bakanhk,

7.1. Ccu;ni ic;inde ve ch§mda, Kur' an kurslannda, din gorevlilerinin hitap ettigi insanlara yonelik ana ~ocuk sagh~ ve iireme sagh~ konusunda far­kmdahk ohi§turmak, hizmete olan talebi artumak ve bilgi vermek amaayla· ~e~itli etkinlikler, toplanblar ve sem.inerler di.izenlenmesi,

7.2. Toplumun her kesimine hitap eden din gorevlilerimizin Bakanhk saghk personeli tarafmdan ana ~ocuk sagh~ ve iireme sagh~ konusunda bilgilendirilmesi ve bilinc;lendirilmesi,

7.3. Egitimlerin, Bakanhk il egitim~eri tarafmdan ger~ekle§tirilmesi, lo­jistik desteginin ve egitim mekarurun Ba§kanhk tarafmdan temin edilmesi,

7.4. Egitim konulannm Bagkanhkla koordinasyon halinde belirlenmesi,

7.5. Ger~ekle~tirilecek m i.i§terek ~ah§ma ve uygulamalar oncesinde ve sonrasmda hazuhk ve degerlendirme toplaniJlan yaptlmas1, egitim konula­rmm muhtevas1 belirlenirken Ba§kanhgm gori.i~lerinin ahnmast,

7.6. Bakanhk~a ~ahgmanm yi.iri.itiilecegi saghk birimlerinin saptanmast, egitim programlannm geligtirilmesi, egitim materyallerinin hazulanmast,

7.7. Bu ~ah§ma ~er~evesinde Bakanhk~a hazrrlanan ve ~ogalblan egitim materyalinin din gorevlilerine ve halka ula~masmm saglanmas1,

7.8. Uygulamanm izleme_ ve degerlendirmesinin karglhkli igbirligi i9fl­de yerine getirilmesi, hususlannda i§birligi yaparlar.

Uyu§mazbklann Kaldmlmas1

Madde 8. Bu protokol hiikiimlerinin yorumlanmasmdan ve uygulan­masmdan dolayt taraflar arasmda t;Jkabilecek uyugmazhklar kar§lhkh go­ri.i§me yoluyla ~oziimlenir.

MANEvi DANI;;MANLIK VE REHBERLiK 367

Degi~iklik.

Madde 9. Taraflardan bm protokolde degi~iklik yapmak istedigi takdir­de, bu onerisini yazili olai:ak kar~1 tarafa bildirir. Protokol degi~iklikleri, Ba~­kanhk ve Bakanhgm mii~terek karar1 ile gen;ekle~tirilir.

Protokoliin Siiresi

Madde 10. Protokol herhangi bir sfue ile snnrlandmlmami~t:J.i:. Taraflar­dan birinin en az bir ay oncesinden diger tarafa gerek~elerini de i<;erecek ~ekilde yazili olarak bildirmesi suretiyle ya da yazill mutabakat saglanmas1 durumunda protokol sona erdirilir.

y iiriirliik

Madde 11. Bu protokol taraflarca imza edildigi tarihte yiiriirliige girer.

14 Arahk 2009

Faruk <.;elik (Devlet Bakaru-[DiB' den sorumlu])

Prof. Dr. Recep Akdag (Saghk Bakaru)

Protokol Metni-II (2015)

T.C. Ba~bakanhk Diyanet i~leri Ba~karillgt ile T.C. Sagbk Bakanhgt

Arasmda Hastanelerde Manevi Destek Sunmaya Yonelik

· 4birligi Protokolii

Am a~

Madde 1- Bu protokoliin a.nlacr; T.C. Ba~bakanhk Diyanet i~leri B~kan­hgt ile T.C. Saghk Bakarillgma bagh hastane, kurum ve kurulu~larda talep

~68 MANEVi DANI$M.ANLIK VE REHBERLiK

eden hastala.ra, hasta yakmlanna ve hastane personelirie, i9flde bulunduk­lan i>artla.r goz Bniinde bulundurula.rak hastalann iyilei>melerine katklda bu­lunmak amaayla moral, motivasyon ve manevi destek saglamaya, dinil rna­nevi konula.rda daru§manhk ve rehberlik hizmetleri sunmaya yonelik usul, esas ve yiiki.i.mli.iliikleri belirlemektir. ·

Kapsam

Madde 2- Bu protokol; yukanda belirlenen ama~ dogrultusunda yaptla­. cak ii>birliginin esas ve usullerini belirler ve T.C. Bai>bakanhk Diyanet ii>leri

Bai>kanhgt ile T.C. Saghk Bakanhgt merkez ve ta§ra tei>kilatlan a.rasmda yii­

riiti.ilecek olan manevi destek sunmaya yonelik ii>birligini kapsa.r.

Tarafl.ar

Madde 3- Bu protokoliin ta.rafla.r1 T.C. Bai>bakanhk Diyanet ii>leri Ba§­kanhgt ile T. C. Saghk Bakanhgt' drr.

Dayanak

Madde 4- Bu protokol, 633 sayili Diyanet i§Ieri Ba§kanhgt KurulU§ ve

Gorevleri Hakkmda Kanun' a; 663 sayili Saghk Bakanhgt ve Bagh KurulUi>­lannm Tei>kilat ve Gorevleri Hakkmda Kanun Hi.i.kmiinde Ka.rarname'ye ve

01 I 08 I 1998 ta.rihli ve 23420 sayili Resmi Gazetede yaymlanan "Hasta Hak­lan Yonetmeligi'nin" "Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetler­den Faydalanma" konusundaki 38. Maddesi'ne dayanmaktadrr.

Sorumluluk

Madde 5- Bu protokoliin yiiriiti.ilmesinden ta.rafla.r ei'it derecede sorum­

ludur. Protokolde yer alan hi.i.ki.i.mlere ii>lerlik kazandrrmak amaayla; mer­kezde Ba§kanhk ile Bakanhk, tai'rada ise il Saghk Miidiirliikleri, Halk Saghgt Miidiirliigu ve Kamu Hastaneleri Birligi Genel Sekreterligi ile il ve ii~e Mi.if­ti.iliikleri yetkili ve sorumludur.

Madde 6- Bu protokolde ge~en Bai>kanhk: T.C. Bai>bakanhk Diyanet

4Ieri Bai>kanhS'J'ru; Bakanhk: T.C. Saghk Bakanhg-t'ru; Kurum: T.C. Saghk I

Bakanhgt'na bagh tiim kamu kurum ve kurull:l§lanru; Miifti.iliik Personelii

Miiftii, miiftii ya.rd!mast, vaiz, uzman ve dini yiiksekogrenim gormii§ diger mii.ftiiliik personelini ifade eder. ·

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLi:K 369 ' . .

Madde 7- Protokoliin amaana ula~Ilabilmesi i9n taraflann gorev ve yii-

kiimlilliikleri ~unlarchr:

A- Orta.k Gorev ve Yiikiimliilii.kler:

1. Bu protokol kapsammda gorevlendirilen personele; Ba~kanltk ile Ba­

kanhk tarafmdan diizeruenecek ortak programa uygun oiarak egitim miifre­datuu belirlemek, hiz~et ic;i egitim vermek ve hizmet ic;i egitim sonrasmda

ba~anh olan personele, Ba~kanltk ve Bak~~ onaylad.I~ sertifika/kahlun belgesi dii.zeruemek, periyodik arabklarla hizmet ic;i egitimin tekrarlanmasl­

ru saglamak.

2. Protokoliin yiiriirliige girmesinden sonra ongorillen hizmetlerin yii­

riitillebilmesi i9fl ortak faaliyet ve c;ah~ma prograrru hazrrlamak. Uygulanan bu programlar1 kaytt altma alarak periyodik arahklarla degerlendirmek ve

raporlamak.

3. ibadethanelerin hasta .ve yakmlan ic;in eri~ilebilir ve ula~Ilabilir hale getirilmesi konusunda ortak c;ah~ma yapmak.

4. <;~marun yiiriitillecegi saghk birimlerinin saptai}IllaSl, egitim prog­

ramla:nrun geli~tirilmesi, egitim materyallerinin hazrrlanmas1 ve degerlen­dirmelerin yaplimas1 konularmda ortak c;ah~ma yapmak. Bu c;~ma c;erc;e­

vesinde hazrrlanan ve <;ogaltlian egitim materyalinin ilgililere ula~masm1 saglamak.

5. Kuramlarda oncelikle milli ve dini gUnler olmak iizere <;e~itli zaman­

larda ahlaki, dinl ve millf duygular1 geli~tirmeye yonelik ortak faaliyetler ve programlar yapmak.

6. Ba~kanhk yaymlarmm imkanlar ol~stinde, Bakanhga bagll kuram­

larda bulunan kiitiiphanelere iicretsiz olarak ula~trrmak. ilgili Bakanhk ya­Ym!armi Ba~karlilga ve ilgili birimlerine iicretsiz olarak ul~nrmak.

7. Bu protokol kapsammda gqrevlendirilen miiftiiliik personeli, izin ve gorevleri konusunda gorevli oldugu miiftiiliige bagllchr.

B- T.C. Saghk Bakanhg-t Gorev ve Yiikiimliilii.kleri:

1: Kurumlarm biiyiikliigu, niteligi ve hasta sayt51 goz oniine ahnarak,

kurumlara ihtiya<; plarlia:r;nasrm B~kanhk yetkilisi ile koordineli yapmak.

2. isteyen hastalara, hasta yakmlanna ve c;~an personeline miiftiiliik personeli tarafmdan sunulacak manevi destek, dini d~manhk ve rehber-

370 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

. lik faaliyetlerinin belli bir diizen i~erisinde yi.iriitillebilmesi i\i,n gerekli qn­lemleri almak

3. Bu protokol kapsanund;:t; gorevlendirilen miifttiliik personelinin rna­nevi destek hizmetini amacma uygun olarak yi.iriitebilmesi i~ c;ab.~ma oda­Sl temin etmek, imkaruar olc;iisiinde bu odaYI tefri~ etmek; emniyetli ve hu­zurlu bir ortamda ~~malanru saglama.k, hastalarm ve ~ab.~an personelin, miiftilliik personeline ula~abilecekleri dahili bir telefon numaras1 saglamak.

4. Bu protokol kapsammda; gorevlendirilen miiftilliik personelinin, on­goriilen hizmetleri yi.iriitebilmesi amaayla unvan ve nitelikleri Bakanhk~a belirlenmi~ bir personel gorevlendirmek

· 5. Bu protokoliin yi.iriirliige girmesinden soma ongoriilen hizmetlerin . yi.iriitillebilmesi i~ Bakanhga bagh kurum ve kurulu~larda manevi destek hizmetini sunacak olan miiftilliik personeli ile koordinasyonlu c;ab.~abilecegi bir personelin gorevlendirilmesini saglamak.

C- T.C. Ba~bakanhk Diyanet i~Ieri Ba~kanh~ Gorev ve Yiikiim­lilliikleri:

1. Bakanhgm ihtiya<; planlamas1 dogrultusunda talep edilen miifti.iliik personelinl gorevlendirmek

2. Talep eden hastalara hasta yakmlarma ve hastane personeline i~de bulunduklan ~artlan dikkate alarak moral, motivasyon ve manevi destek saglayacak, dini ve manevi konularda dini d~manhk ve rehberlik hizme­ti sunacak miifttiliik personelinin niteliklerini, gorev alanlanru ve ~~rna usullerini belirlemek

3. Kurum kiitiiphanesinde'bulunan dini kitaplarm gozden gec;irilmesini ve kurumlara yeni gelen dini kitaplarm ilgili personel tarafmdan incelene­rek uygun olmayan yaylnlarm kurum yoneticisine bildirilmesini saglamaf Aynca imkaruar olc;iisiinde iicretsiz olarak Ba~kanhk yaYlfilarl ile kurum kii­tiiphanesini desteklemek.

Protokoliin Siiresi ve Degi~iklikier

Madde 8- a) Bu protokol herhangi bir sii.re ile smrrlandmlmanu~t:J.r. Ta­r;:t.flardan birinin en az alb. ay oncesinden diger tarafa gerek~elerini de i~ere­cek ~ekilde yazili olarak bildirmesi suretiyle ya da yazili olarak mutabakat saglanmas1 durumunda bu protokol sona erer.

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 371 ' .

b }Taraflardan biri bu protokolde degi§i.klik onerdigi takdirde, bu oneri-sini yazili olarak kar§I tarafa bildirir. Taraflarm kar~Ihkh mutabakah ile pro­tokolde degi~i.klik veya ek yapilabilir.

Anla§mazhklann <;oziimii ·

Madde 9- Bu protokoliin uygulanmasmdan dogacak uyu§mazhklar, Ba~kanhl< ve Bakanhk tarafmdan belirlenecek alanmda uzman iki~er ki~iden olu~turulacak bir komisyonca <;6ziimlenir.

Yiiriitme ,

Mad de 10- Bu protokol hiikiimlerini T.C. Ba~bakanhk Diyanet i~leri Ba§­kanh~ ile T.C. Saghk Bakarill~ birlikte yiiriitiirler.

y iiriirliik

Madde 11- Bu protokol4 (dort) sayfa ve 11 (onbir) madde halinde dii­zenlenmi§ olup taraflarca imzalandi~ tarihte yiiriirliige girer.

i§bu Protokol 7 Ocak 2015 tarihinde Ankara' da imzalanmi§hr.

Prof. Dr. Mehmet Gormez (T.C. Ba§bakanhk Diyanet i§leri Ba~kani)

Dr. Mehmet Miiezzinoglu (T.C. Saghk Bakani)