Manevi Dant§manhk ve Rehberlik (Cilt-1)

Editorle.r

Do<;. Dr. Ali Ayten Do<;. Dr. Mustafa Ko<; Prof. Dr. Nuri Tmaz

Degerler Egitimi Merkezi

© Eserin Her Tiirlii Basrin Hakkl Anla~mah Olarak Ensar Neiiriyat' a Aittir.

Dem Ya yinlan Ensar Ne§riyat Tic. A~. Organizasyonudur.

ISBN: 978-605-4036-73-8

TAKilvf NUMARASI: 978-605-4036-72-1

KitabmAdt Manevi D~manhk ve Rehberlik

(Cilt-I)

Editotler Doc;. Dr. Ali Ayten

Doc;. Dr. Mustafa Koc; Prof. Dr. Nuri Tmiz

Yaym Koordinatorii Furkan Erdogdu

Kapak & Sayfa Tasannu Nuray Yiiksel

Basla-Cilt QNAR MAT. ve YAY. SAN. Tic. LTD. $Ti.

100. Ytl Mahallesi Matbaactlar Caddesi Ata Han No:34 I 5 Bagctlar - isTANBUL Tel: 0212 628 96 00 - Faks: 0212 430 83 35

Sertifika No: 12683

1. Bastm Aral.J.k 2016

ileti§inl Oruc; Reis Mah. Giyimkent Sitesi 12.Sok. No:40-42

Esenler I isT.ANBUL Tel: (0212) 49119 03 - 04 Faks: 0(212) 438 42 04 www.ensarnesriyat.com.tr e-mail: ensar@ensarnesriyat.com.tr

Manevi Baknn Hizmetlerinde Etik Kurallar ve Profesyonel · Standartlar

· (ABD, Kanada ve ingiltere Omekleri)

Selda Karaaslan *

Giri§

Manevi baknn, clini baknn (pastoral care) veya manevi baknn (spiritual care) terimleri ile ifade edilen; uzun zamand.J..r var olan gifa verme, rehber­lik etme, uzla§hrma hizmetlerini onceleyerek bunlara odaklanan (Mellinger, 2007: 130), bunlar vas1tas1yla duygusal ve manevi destek saglayan ve bir~ok kiiltiirde var olan olduk~a eski_ bir modeldir (Capps, 1979: 89). Bu model, oziinde bir dinleme sanahd.J..r. Manevi baknn egitimlerinde ilk olarak ogre­tilen ve tekrar tekrar vurgulanan en onemll kural budur (Kirkwood, 2005:

124). Manevi baknn uzmaru dinlemenin yarunda rehberlik etme, sikmttlarla ban§hrma gorevleri de iistlenir (Celebsch ve Jaekle, 1994: 4). Boylece kigiyi manevi olar~ o~dugundan daha ftst bir basamaga ta§rmayi/ derinle§tirmeyi umut eder (Celebsch ve Jaekle, 1994: 33) .

. Manevi baknn alaru teorik olarak teoloji, psikoloji, sosyoloji ortakligr iizerine kurulmu§ bir aland.J..r. insanlann genel ihtiya~lanru ve durumlanru kavramada, yontemlerinin etkililigini Ol~mede sosyolojiden, i~sel ihtiya~la­nru kavramada ve farkh ruhsal durumlara yakla§rmlar geligtirmecj.e psiko­lojiden ve elbette geli§tirecegi manevi yaklagrmlan dini olarak 'beslemede teolojiden faydalarur. Dolayis1yla interc~isipliner olan bu alanda donaru.m sahibi olmak, psikolojik ve teolojik bir egitim almayi gerektirir. Psikotera­pistler gibi dini daru§manlar da psikoloji teorileri hakkmda bilgi sahibi ol-

* Uzman, Diyanet ~leri Ba~kanhgi. e-mail: seldakaraaslan@gmail.com

282 MANEVi DAN1$MANLII< VE REHBERLfi<

mah ve ayru zamanda klinik egitimden ge~elidir. Btmun yarunda, maneVi bakun U.Zmarilan yalruzca daru~man degildirler; onlar ayru zamanda inanc;­h birer insanc:hr. Dogal olarak, sorulara cevap verebilmeye yonelik teorik; vaaz verebilme, ibadetlere onderlik edebilmeye yonelik pratik; ve pastoral bakuna yonelik mii~ahhas bir dini egitimden de ge<;erler. Boylece pastoral daru$manlann hem psikolojik hem dini donanim sahibi olarak, ruhsal ve manevi problemlerinde insanlara yararh olabilmeleri ama<;larur (Hunsinger, 1995: 1).

Bu <;ah$mada ama<;lanan, manevi bakun hizmetlerinin be$igi olan iilke­lerde, · hizmetlerin temel etik ve profesyonel standartlanru ortaya koyarak, hizmetlere yeni adun atan Tiirkiye i<;in en azmdan genel bir <;er<;eve ortaya koymakt:rr. <;~ma 4 boliimden ol~maktac:hr: .

• Profesyonel ve etik standartlan ortaya <;tl<aran tarih<;e

• Olke bazmda etik kurallar ve profesyonel standartlar

• Tiirkiye' de manevi bakun hizmetleri (tarihi ve hukuki <;er<;eve ve bi.J Tiirkiye denemesi)

• Degerlendirme ve Sonm;

Dini daru$manhk/ manevi rehberlik hizmetleri oncelikle ordu ve has· taneler olmak iizere sties, iiziintii, depresyon durumunda olan insanlaru bulundugu ti.im kurumlarda, hizmet veren yada hizmet alan bireylerin bt streslerini azaltmak adma dinin yardmtuu deneme yolu ile ortaya <;tkmi$ zaman i<;inde yaptlan bilimsel <;ah$malarla faydalarmm gorillmesinden iti baren de profesyonel bir hizmet alaru olarak geli$meye ba$la.IIU$br. Biiyill kriz ve buhranlann ya§andigi 1900'lerin ba§mda Kilise, insanlann manevi yabru geli§tirmek i<;in daru§manhk alarunda kendi konseptini ve disiplinin dizayn etmi~tir Gena, 2008: 7). ilerleyen ytllarda Amerikan Dini Daru§man Ian Demegi de dini daru§manhgi (pastoral counseling), insanlara §ifa ver mek ve geli§tirmek i<;in psikolojik kavrayi§m yarusrra, manevi .kaynaklar kullanan bir psikoterapi formu olarak tarumlar. Fakat unutmamak gereki ki psikoterapik tekniklerin sayisiz omeklerini kullanmakla birlikte (Stein 1970: 20); dini daill$manm, kendisini bir psikologdan ayrran SinIIlan vardi (Tschudy, 1963: 28-31). Dolayis1yla insarun biitiinliigu i<;inde manevi bir bo yutunun da olduguna <lair bir farkmdahk, dini daill$manhgin merkezindel< anla}'l§t:rr (AAPC, 2016).

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLIK 283

Ordu ve hastaneleru;_ ba§1 ~ektigi manevi bakim hizmetlerinin ardmdan

Univer~iteler, ya§h ve dii§kiin evleri, hapishaneler, glivenlik departman­

Jan; ozetle insanlann manevi bakuna ihtiya~ duyduklanrun farkedilcligi

tfun alanlarda ozel bir manevi balam alaru dogmu§ ve geli§mi§tir (Paget ve

McJormack, 2006: 3). T1pta yiikselen 'Bir bireyin bakmu; ruhu, zihni ve bede-·

ni kapsar' (HCCN, 2015) anlay1§1 da; rnanevi bakim hizmetlerinin geli§iin:in­

de onemli pay sahibi olulu§tur. 1992'de 3 hp fakiiltesi 'maneviyat ve saghk'

dersi sunmti§tur. 94'te Amerikan Psikiyatri Demegi bireylerin dini ve ma­

nevi problemlerini yeni bir mesleki ugra§ alani olarak kabul etrni§tir. 2001' e

gelindiginde 125 llp fakiiltelerinin 75'i bu dersi mii.fredat:Inda sunmaktadrr

ve ~ogunda ders, zorunludur (Puchalski, 2001: 352-357). Duke Universi­

tesi'nden Harold Koenig, ABO ~apmda hp fakiiltelerinin %90'a yakuuru.n

miifredatlannda din/maneviyat dersi okutuldugunu belirtmi{ltir (Koenig,

2012). Manevi bakun, sadece hp fakiilteleri tarafmdan degil, Diinya Saghk

Orglitii tarafmdan da kabul edilen; Evrensel Ha~ta Haklan'nm bir par~as1drr

ve 1981' de Lizbon Diinya Tabipler Birligi Hasta Haklan Bildirgesi'nde mad­

deler arasmda yer alulaktacb.r (WMA, 2015).

Bugiin bireylerin manevi, itikadi ve inan~sal gelenekleri; saghk bilim­

lerinde 'bakrm' (care) ba§hgi alt:J.nda, bir konti§ma ve pratik konusu olarak

artik kabul edilrni§ durumdacb.r. Gerek Amerikada, gerek diger diinya ill­

kelerinde bir~ok ki§i ruhsal sikmt:J. donemlerinde psikolog ya da psikiyatra

gitmeye mesafeli yakla§rrlar. Psikolojik sorunlann dogasmda olan bir du­

rumdur bu: inkar. Ki§i kendisinin akli/ ruhsal problemleri oldugunu kabul

etmek istemez. Bu tiir · durumlar~a etkin bir tedavi uygulanabilmesinin ilk ve en onemli ko§ulu ki§inin bunu kabul etmesidir. Oysa psikolog, psikiyatr

gibi uzmanlara gitmek istemeyen ki§ilerin onemli bir boliimU: ya§adiklan

sikmttlan a§mak, atlatmak, hafi.fletmek i<;in ~evrelerindeki dini temsilcile­

re gitmekte bir beis gormezler. Ozellikle maneviyata sahip insanlann stres­

li zarnanlannda ilk yoneldikleri ve destek aradiklan alan mai:ieyiyatllr. Bu

bakrmdan dini/ manevi bir temsilci ile konu§maya psikologla konu§maktan

daha s1cak yakla§abilinektedirler. Bunun yaninda manevi dani§manlarm,

psikolog ve psikiyatrlardan daha ula§tlabilir olu§lar1, ayru zamanda iicretsiz

~lu§lan da bu oncelikli tercihi etkileyen sebeplerdendir.

284 MANEvi DANI$MANUK VE REHBERLiK

Amerika ~irle§ik Devletleri

Tiirkc;eye dini daru§manhk olarak c;evrilebilecek 'pastoral counseling' ilk olarak I. Dtinya Sava§1 doneminde Amerikan ordusunda Aldred Pruden'in onciiliigunde askerlerin duydugu manevi ihtiyac;lan kar§tlamak amac1yla din adcµnlanrun gorevlendirilmesi ile ba§lablabilecek olsa da ilk ciddi c;aba­run 1905'te Boston'da Emmanuel Kilisesi'nde ba§lattldigt soylenebilir. Bir­ka~ din adanu, doktorlar ile §ifactlar arasmdaki kar§Ihkli giivensizligin ve toplumun bu ik.isi arasmda kaldigtrun farklmdadirlar. ikisini barl§hrmaya; en azmdan yakla§trrmaya dair c;aba sarfederler (Holifield, 1983: 201-203). Te­melde b.bbi pratikleri model alarak kiliselerinde bir grup terapisi progra.rriJ. tasarlaIDJ.§lard.rr. Emmanuel Hareketi inancm ruhunu bir terapi olarak suri­mu§tur. Fakat hareket fazla ilerleyemeden, ba§langi~ta hareketin kurucusu Worcester' a destek veren, Richard Cabot ve James Jackson Putnam destekle­rini ~ekmi§lerdir. 1920'lere degm ·varhguu siirdiiren hareket, ~anevi bakun hizmetlerine ilham veren bir ak.un olarak nitelendirilebilir qi.inkii din ve psi­kolojiyi ilk birle§tiro:1eye ~ali§anlardan<:hr (Barclay-Johnson, 1989: 3).

Manevi destek hizmetlerinin bilimsel temelinin ise, Harvard Universite­si'nden Richard Cobot'm 1925'te yazdigi bir makale ile attldigt soylenebilir. Bu makalesinde Cobot; dini temsilcilerin, tiplo. hp ogrencileri gibi k.linik egi­timden gec;mesini onermektedir. Burada Anton Boisen devreye girer. Gerek Amerika Birle§ik Devletleri gerek Kanada' da manevi bak.un hizmetleri der­neklerinin tarih~e sayfalan dahil bir c;ok kaynakta, bu hizmetler -ba§langi~ diizeyinde birka~ omegi goriilebilmekle birlikte- Anton Boisen' den ba§lati­hr. Boisen' in hikayesi ise kendisi ile ba§lamaktadir. 43 ya§mda akut psikotik bozukluk ile aktl hastanesine giden din adcinu Boisen, hastanede bulunma­run ya bir trajedi yada bir frrsat oldugunu farkettigini soyler (Stokes, 1985: 39) ve ilerleyen yillarda bir k.linik egitim prograrru geli§tirir. Bu program, din adamlanrun hastanede alacaklan bir staj egitimidir. Kurumsal anlamda klinik dini egitimi 1930'larda iizerine ~ali§malar ba§latarak 1944 ytlmda tam anlarruyla hayata ge~en ilk ki§i R. Cobot olsa da; bu alarun astl .fikir sahi­bi Anton Boisen' dir ve 1925'te ilk CPE (Clinical Pastoral Education) egitimi

niivesini geli§tirrni~ ve ilk c;al.J.§malanru Worcester State Hospital' da gerc;ek­le§tirmi§tir (Leas, 2016.).

Akademik c;all§malar ve pilot denemeler onemli bir temel at:rm§ olsa da manevi destek hiz¥tetlerine biiyiik bir ivme kazandiran demekle§me faali­yetlerinin ba:§lamas1 olmu§tur. 1963' e gelindigmde Amerikan Dini Dani§~

MANEvi D~MA1'\lLIK VE REHBERLiI< . 285

tnanlar Demegi (American Association of Pastoral Counselors) kurular ve bu tarihten itibaren demek, serti..6.ka programlanyla egitimi luzlanchmu§ ve tnanevi bakun hizmetleri luzla yaygml~maya ba§lanu§br. 1987' de 2800 iiye­si olan demek, yahuzca serti.fika programlaruu hazrrlamakla kalmanu§; ayru zaroanda meslegm etik kurallanru da belirlemi§ti.r. Verilen sertifika egitimi­ni alanlar yalruzca Katolik Hlristiyanlar degildir. Hnis~yanhgm hemen her kolundan olanlarm yarunda Yahudiler de bu egitim.leri almaktadrr (Buice, 2010: 83). Demegm kendi web sayfasmda tarih<;e boliimiinde de belirttigi gibi bu alan, religious counseling (dini daru§manbk)'tan pastoral psychothe­rapy'ye (ruhani psikoterapi) evrilmi§tir. Boylece ic;ine daha fazla inana kabul edebilmi§, ·alaruru geni§letmi§tir (AAPC, 2016). Dolayis1yla egitim yalruzca Hrristiyan inancmm ogretildigi ve bunun iizerinden ihtiyac; sahiplerine yar­dnnQ. olmayi ama<;lay~ bir egitim degil; dinler ve inan<;lar hakkmda genel olarak bilgiler veren fakat daha temelde, inancm insanlara olumlu katktlan iizerinde duran bir egitimdir.

7 Kasun 2004' e gelindiginde en yii.ksek ii ye sayisma sahip 6 birle§ik der­negm iiyeleri [the Association o.f Professional Chaplains (APC), the Ameri­can Association of Pastoral Counselors (AAPC), the Association for Clinical Pastoral Education (ACPE), the National Association of Catholic Chaplains (NACC), the National Association of Jewish Chaplains (NAJC) ve the Ca­nadian Association for Pastoral Practice and Education (CAPPEi ACPEP)] biraraya gelerek "Profesyonel Chaplainlerin Genel Standartlan"ru ve Board of ChaplainctJ Certification tarafmdan verilen lisans sahibi olabilmek i<;in ge­reken §artlan diizenlemi§lerdir. Dyelerin herbiri farkh egitim ve inan<;/ dini grup ge<;mi§lerinden gelmelerine ragmen ortaya dikkate deger tutarhl.t.kta ifade edilen bir biitiin <;tl<arnu§lardrr (Patton, 1983). Ayru giin yine bu 6 or­ganizasyon "Chaplainler, Dini Daru§manlar, Din Egitimcileri ve Ogrencileri ic;in Genel Etik Kurallan"ru yazrru§lardrr. Bu dokiiman biitiin manevi bakun uzmanlanna hizmet eder. Bu ikinci belgede tiim manevi bakun uzmanlanru (pastoral counselor, pastoral care, chaplain vb) kapsayacak §ekilde 'spiritu­al care professionals' (manevi bakun uzmanlan) ifadesi stl<<;a kull~br. Kabhma organizasyonlar 10.000' den fazla iiyeyi temsil etmektedjrler ve bu iiyeler halihazrrda hastane, hapishane, ordu, daru§manhk merkezlerinde manevi bakrm uzmam olarak <;ah§an ki§ilerdir (APC, Common Code of Et­hics for Chaplains, Pastoral Counselors, Pastoral Educators and Students, 2004). 'Board Certified Chaplain' olarak adlandmlan profesyonel manevi ba­kun uzmanlanrun resmi olarak bbbi bakun ekibinin bir par<;as1 olarak kabul edilmeleri ise 2009'u bulmu§tur (Handzo, 2014: 21).

286 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK ..;".:,

Manevi bakun uzmanhgi mesleginin ortak standartlan bahsi ge<;en 7 . ·

Kasrm 2004'te i§birligi Konseyi tarafmdan yazilan 4 _temel belgeden olti~- ,

maktadrr. Yaymlanan standartlar bu organizasyonlar i<;in manevi bakun

uZ:manhgirun, dini daru§manhgm, din egitimciliginin ne anlama geldigini

tanrmlar. Bu 4 dokiiman §unlardrr:

e Profesyonel Manevi Baknrun Genel Standartlan

o Dini Egitimciliginin/ Gozetmenciligin Genel Standartlan

e Chaplainlerin, Dini Daru9manlann, Dini Egitimcilerin ve Ogrencilerin

Etik Kurallanrun Genel Kodlan

o Etik $ikayet i9lemlerinin Esaslan (APC, Common Standards, 2004) .

Kanada

Oncelikle belirtmek gerekir ki Kanada, manevi bakrm t;ah§malanrun Amerika Birle9ik Devletleri ile oldukt;a yakm seyrettigi bir illkedir. Birt;ok

Kanadah, ilk CPE egitimlerini ABD' de alnu§lardrr.

Kanada' da hastanelerde dini bakrma <lair t;ah§malar 1949' da Ontario

Akil Hastanesi' nde ba§lanu§ olsa da CPE ile ilgili olarak Trinity College de~ karu Charles Feilding'in destegi ile kurulan Canadian Council for Supervi­

sed Pastoral Education (CCSPE) vas1tas1yla onefnli bir a§ama kayde~tir.

Bu konsiil bolge bolge, egitim merkezi egitim merkezi ilerleyerek K1inik Pas~

toral Egitim dersini Kanada t;apmdaki ilahiyatlara yaymi§hr. Konsiil ayru . I

zamanda bu egitimlerin tamammda belli bir standardm korunmas~ i<;in bir

t;ah§ma yapIDI§ ve ortak standartlar ~elirlemi§tir. Bu standartlar ozetle §6yledir:

1. Ogrenciler mutlaka birebir kriz durumlanyla kar9tla9acaklan bir egitimden

get;erler.

2. Ogrencilerden mutlaka kendi duygulanrun yamsrra y~ananlann sosyal,

psikolojik, teolojik etkilerini de kaleme aldiklan retrospektif raporlar istenir.

3. Ogrenci kendi endi§elerini grubundaki diger ~grencilerle payl~rr. Siipervi­

zor bu toplanttlara b~kanhk eder ve gerekli gordiigunde kendi fikirlerini

·belirtir.

4 . . Ogrenci gerek derslerden, gerek kaynaklardan, yapngi i§e <lair bilgi edinir.

5. Ogrencinin bir hasta veya aym sorundan muzdarip birden fazla hasta ile gO­

rii§melerine <lair sunum yapma yahut ar~trrma yapma imkaru vardrr (Sto­

koe, 1974).

MANEvi DANI;;MANLIK VE REHBERLiK 287 . .

Hizmetlere en biiyi.ik ivmeyi kazanduan sivil toplum kurulU§larrn ku-

ru].maya ba§lanchgi ytllar ABD gibi Kanada' da da 60'h ytllara tekabiil etmek­

tedir. 1965'te the National Association of Catholic Chaplains (NACC) ve the

Canadian Association for Pastoral Practice and Education (CAPPEi ACPEP);

1967' de ise merkezi New York' ta olan Association for Clinical Pastoral Edu­

cation (ACPE)'nin bir §Ubesi Kanada'da kurulmu§tur (Stakoe, 1974).

Manevi bakun hizmetleri Kanada' da 1982' de yasala§rrken, bolgesel uy­

guiama standartlan, <;ah§anlar i<;in el kitab1 gibi <;ah§malar 90'h ytllarda ba§­

lami§ ve 2000'lere degil bir<;ok revizyon ge¢mi§tir (CASC, Historical time

line from the'living Human Memories Project, 2004) .

. 400 saatlik CPE egitim programi ise ilk kez 1983'te Arthur Churchill' in

~ah§malan ile Western Memorial Regional Hospital' da ba§lattlnu§trr. 1984'te

Wm. Bartlett ilk CPE siipervizorii olarak Waterford Hastanesi'nde goreve

ba§lami§trr. ~iipervizor istihdamirun archndan elbette ihtisas programi da

gecik.meyecektir ve ilk CPE ihtisas programi 1992-1993 doneminde hayata

ge<;irilir (CASC, 2004). .

ingiltere

ingiltere i<;in hizm~tlerin tarih<;esi bazi. kaynaklarda 1863' e gotiiriilse

de (Mcconville, 1995) ba§hba§rna bir konu olarak Anglikan Kilisesi'nin on

ytlda bir diizenlenen, ana problem ~anlanni gorii§tiikleri toplanblara Ame­

rikadan gelen din adamlannrn §ifa konusunu gilndeme getirmeleri ile tarb.­

§ilinaya ba§lanchgi 1908'e gotiiriilebilir (Barclay-Johnson, 1989: 3).

Sistemin hastan~lerdeki uygulamalarrm ise 1_900'lii ytllarrn ba§larrna

gotiirmek gerekir. Manevi bakrm ilkin, Curchill tarafrndan atanan William

Beveridge'nin sosyal saghk ve sigortalar alanrndaki me§hur raporu olan

Beveridge Raporu'nda kendisine yer bulmu§tur (1942). Beveridge Raporu,

devrin saghk bakaru Aneurin Bevan tarafrndan yasala§trrilir (1946). 'Has-.J

taneler, hastalann ve i;ah§anlann manevi ihtiya<;Ianrun kar§tlanmasma ozel onem vermelidir.' a<;tl<lamas1 yapan Saghk Ba.kanligi, National Heath Ser­

vice (NHS)2 biinyesinde 5+2 ytlhk sozle§me ile 28 manevi bakrm uzmaru

goreve alrr (1948).

2 National Heath Service (Ulusal Saghk Hizmeti), devlete bagh olmakla birlikte ozerk, saghkla ilgili i~lerin bir kisouru yiirii.ten bir kurumdur.

288 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK .. ;·~

1968' e ge~diginde, uzman saylSl 28' den 56'ya yiikselmi§ti.r.3 1970 yl-' _ lmda tilm manevi baknn uzmanlan saghk b~guun emekli sanc:h~a

dahil edilir. Resm.i olarak tavsiye edilen ilk el kitab1 198?' de basiliru§hr. 1992 -

yilmda alana dair ozel egitim veren ~ kurum olan College of Health Care

Chaplains kurulur. 90'larm ikinci yansmdan itibaren manevi baknn hizmet- ,"_

lerinin daha geni§ bir alana yaytlmas1, daha geni§ kitleleri kapsamas1 gittik- .

c;e onem kazarur. 1997'de i§c;i Partisi'nin iktidara gelmesi ile birlikte manevt

baknn, farkh inanc;tan olanlara yonelik manevi b~a daha fazla odaklan­

rm§hr (Swift, 2014). 2001' de iktidara gelen i§<;i Partisi tiim sosyal gruplann -

bu hizmetten yararlanma hakki oldugu vurgulanarak, daha kapsayici hale .

donii§tiiriicek bir politika benimser. i§<;i Partisi 2002' de yeni diizenlem¢le~ rini tamamlar. Buna dayanan uygulama ktlavuzu 2003'te yayinlarur (NI-is, '

2013). Rehber mahiyetindeki bu µietinde bakanhk, manevi baknn hizmet­

lerinde lokal uygulainalara geni§lik saglama karariru ve daha fazla kapsa- · _

yicihk amaaru vurgular (NHS, NHS Chaplaincy Meeting the religious and ·

spiritual needs of patients and staff, 2003). Yaptlan <;ah§malar farkh bala§

a<;tlarmdan c;e§itli tarh§malara neden olur ve saghk bakanhgt 2013 yilmda

yeni bir rehber hazrrlamaya karar verir. Bu metin, belli bir dinle/inan<;la s1-

nrrlandrrmaksizm hastalara e§it ve ortak yakla§uru.n vurgulanc:hgt bir metin

olmu§tur (Swift, 2015: 168).

ABD ve Kanada' da 2004' te yayinlanrru§ olan ortak esaslara benzer §ekil­

de NHS, 2015'te manevi baknn hizmeti yiiriiten tilm gorevliler i<;in birtakim

esaslar yaymlarru§hr. Buna gore:

• Herkes NHS/NICE i§ etigi kurallarma (code of conduct) tabidir.

0 Hastalar, yakinlan, <;ah§anlar manevi baknn hizmetlerinin mahiyeti,

kapsarru ve anlami konus-µnda farkmdahk sahibi olmahdrr. -

• Hastalar ve hastane c;ah§anlan 7 giin 24 saat manevi baknn hizmetine

ula§abilmelidir.

• Belli bir dine I inanca ait bir destek talep edildiginde, bu talep yerine ge­

tirilmelidir.

0 Giivenli, hesap verilebilir ve siirekli/ devamli bir bakim ortami tesis edil­

meli ve ve bu hizmetler kurallara uygun §ekilde kayit altmda tutulmahdrr.

3 2007 itibariyle bu rakam, 66's1 Musevi, 25'1 Muslfunan olmak lizere 4500' e ula~mt~­ttr. (Seyyar, 2014)

MA!'fE\1i DANI$MANUK VE REHBERLiI< 289

• Hastalar ye servis ~ah§.:UUanrun bakun hizmetinin ne bir ir§ad faaliyeti

ge~de rie de so~ ve mesafeli §ekilde _gec;memesini beklemeye h~­

lan varchr.

• $efkat ve merhamet bu hizmetlerin ma unsurudur (NHS, Chaplaincy

Guidelines, 2015).

Etil< ve Profesyonel Standartlar

Profesyonel standartlar, manevi destek hizmetlerindeki yatay ve dikey ~e§itlilik sebebiyle olduk~a geni§ bir alaru kapsamakta; yani manevi destek uzmanlanru.fl uzmanhk alanlanna ve ba§vurduklan kariyer basamagma gore de~iklik gostermektedir. Yatay ~e§itlilikten kastedilen hizmetlerin, bir~ok farkh alan ic;in kurumsalla§Illl§ olu§udur ve bu alanlann her birinde aranan profesyonel standartlann birbirinden farkh olabilmesidir. Ornegm ordu ve cezaevlerinde ~ahgmak isteyenlerden ekstra teminat belgeleri ve fiziksel olarak asgarl dtizeyde bir takun ozellikler aranabilmektedir. Dikey ~e§itlenmeden kas1tsa mesleki hiyerar§inin geli§mi§ olmas1, dolayis1yla her basamak ic;in aranan standartlann birbirinden farkh olmas1drr. Ornegm uz­

manllk lisans1 almak tizere ba§vuran bj..r destek uzmarurun ta§rmas1 gereken profesyonel standartlarla, hastanede manevi destek s~ak ic;in ba§vuran ~inin sahip olmas1 gerekenler ayru degildir.

Manevi destek alarurun gerek k~al gerek profesyonel hiy~rar§i a~­smdan geni§ bir alana sahip olmas1, tamanuiun bu ~ali§mada ele almmasma izin vermedigmden; yalruzca hastanedeki manevi bakim hizmetleri tizerin­den ele almacaktu. ABD ve Kanada'run birarada ele ahnmasmm nedeni ise 2004 yilmda ortak profesyonel standartlar ve etik kurallar metinleri yayinla­IIU§ olmalanchr.

Profesyonel Standartlar

ABO ve Kanada

Gerekli Egitim Seviyesi: Gerekli egitim alaru: Gerekli Tecriibe: ihtisas:

Master derecesi ilahiyat, Teoloji, Din, Dini Daru§manhk 2-5 ytl arasmda din gorevliligi tecriibesi CPE, ACPE ya da CAPPE/ ACPEP tarafmdan akredite olmU§ olanhastanelerden birinde en

290

Gerekli Sertifika:

ingiltere

Gerekli Egitim Seviyesi:

Gerekli egitim alani: Gerekli Tecriibe: Gerekli Sertifika:

ihtisas:

Etik Kurallar

MANEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK

az 1 kur (400 saat) CPE egitimini tamaml~­

olmak. (kadrolu/tam·zamanh <;ah§mak iste­yenler i<;in <;ogunlukla ~ kur, 1 ytlhk CPE egiti­mi ·istenir) (Paget ve McJormack, 2006, s. 49) Akredite olmu§ egitim kuturnlanndan alt_-

nan manevi bakim (chaplaincy) sertifikas1

Master derecesi (baz1 i§verenler doktora ter­cih etmektedir) ilahiyat, Teoloji, Din, Dini Dani§manhk Din gorevliligi tecriibesi Ozel olarak chaplaincy alarunda degilse· ak2 redite bir yerden ahnan sertifika Egitim programlanrun i<;inde sunulan pratik staj egitimi (CHCC, 2016)

Profesyonel standartlar gibi etik kurallar da olduk<;a geni§ bir alaru kapsadigmdan, manevi destek uzmanlarlill.Il kar§tla§acagi yada kcµ-iyerle­rinin <;e§itli basamaklanhda ihtiya<; duyacaklar1 bir<;ok farkli alan iizerin­den kurallar ve standartlar belirlenmi§tir. Tiirkiye gibi bu hizmetlere yeni adJ.m atan bir iilke i<;in oncelikli olarak ihtiya<; duyulacagi dii§iinillen temel alanlar iizerinden bu kurallar ortaya konulmaya <;ah§tlacaktrr. Bunlar; genel prensipler, hastalarla olan ili§kilerde, meslekta§larla olan ili§kilerde ve diger profesyonellerle olan ili§kilerde <;izilen etik kurallar ba§hklar1drr. ·ABO ve Kanada, ortak metinlere sahip olduklar1 i<;in birlikte ele ahnml§trr.

Genel Prensipler

ABD ve Kanada

Manevi bakim profesyonelleri;

o Her bireyin onurunu ve degerini teyit etmek,

• Saldrrgan/ yikici ili§kilerden hastalan korumak,

• Saghkli ili§kilerin canlandinclligmr ve tatminini teyit etmek,

MANEvi D~MANLIK VE REHBERLlK 291

• Kiiltiirel, etnik, cinsiyet, rrk, . cinsel tercih, maneviyat, din ve engellilige

<lair farkhhklara saygi duymak ve aynmo.hgm engellenmesi i<;i.n ~ba

sarfetmek;

• Her dini inan~ grubunun deger ve geleneklerini korumalanna saygi

gostermek

• Profesyonelligm degerlerini korumakla sorumludur (NACC, 2004).

ingiltere

Manevi ba.knn profesyoneUeri;

• Bal<Jnu cilbnda bulunan ki§ilerin ilgilerini ve kendilerini iyi hissettikleri durumlan korumak ve desteklemek,

• Bal<Jnu albnda bulunan ki§llere e§it saygi ve hi.irmet gostermek,

• Bireylerin, inarn; gruplanrun kendi deger, gelenek, inan~ ve pratiklerini koruma isteklerine saygi gostermek,

• Anlayi§l..t ve hassas davranmak,

• Bilgi, beceri ve yeteneklerini muhafaza etmek ve geli§tirmek,

• (ah§maya uygun halde olduguna; hizmet verdigi taktirde insanlann kendisinin saghgi, davraru§lan yada performans1 sebebiyle zarar gor­meyecegme emin olmak,

• (ah§ma yerinin tfun hizmet kural ve politi.kalanna uygun davranmak.

• Bagh bulundugu din ile olan bagmt de~am ettirmek/korumak,

• Manevi destek uzmanhguun itibanru korumak ile yiikiimliidfu (UK­BHC, 2014).

Gene! prensipler incelendigmde; balo.m alan bireylere din, dil, kiiltiir, cinsiyet farki gozetmeksizin e§it davranma, saygi ve hilrmet gosterme, kendi din ve kiiltiirlerini koruma ve ona yonelik taleplerde bulurunalanna saygi gosterme ve manevi destek uzmanhgmtn profesyonel kurallanru ve itibanru korumaya ozen gosterme §artlanrun ortak oldugu goriilmektedir.

Hastalarla Olan Ili§kilerde

ABO ve Kanada

Manevi ba.knn uzmaru;

• Her bir bireyin onurunu, degerini ve haysiyetini koruyacak §ekilde ko­nu§mak ve davranmak,

292 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

• Hizmet ettikleri ki§ilerin kiiltiirel ve dini degerleriite saygi gostermek ve · kendi deger ve inanc;J.anru onlara empoze etmekten ka<;rnmak,

• Kendisi ile bakun alan arasmdaki giic; derigesizligfuin farkmda olmak Ve bu dengesizligi kendi <;tl<anna kullanmaktan ka9fimak,

o Bakun alanla ili§kilerini profesy?nel diizeyde tutmaya ozen gostermek, · • Herhangi bir <;tl<ar I menfaat c;ah§masmdan uzak durmak,

• Her tiir cinsel somiirii/ faydalanma davraru§lanndan ka<;rnmak, • Her tiir bask!, korkutma, tehdit, tacizden, istismardan ve her tiir kotii.

soz ve davraru§lardan ka<;rnmak, • Egitim amac;h veya yazili yaym malzemesi kullaruldigmda bakun alanm

gizliligini korumak, • Bireysel uzmanhk SIIllrlanrun farkmda olmak ve gerektigmde diger uz­

manlara yonlendirmek, o Sorumluluklar, iicret (maa§) ye randevulara dair kendisinden beklenen­

leri yerine getirmek, • Uc;iincii §aluslar ile ileti§irn kurarken; hastalar tarafmdan kendisine

emanet edilmi§ olan bilgilerin gizliligme saygi duymakla yiikiimliidiir. Bu durumun iic; istisnas1 bulurunaktadrr. Bunlar: hastanm.izni, ba§ka ki­§ilerin saghk veya giivenligini tehdit ve gerekli·tedavi ic;in zorunlu bazi bilgilerirl ogrenilrµek zorunda olmas1drr (NACC, 2004).

ingiltere

ingiltere; de hastalarla olan ili§kilerde etik slillrlar 5 temel ba§hk iizerin­den detaylandrrtlmi§hr.

Ki$isel ve Profesyonel Sinirlar • Uygulama boyunca ki§isel ve profesyonel SIIllrlanna dair farkmdahgx

kaybetmemek

o Ki§isel ve profesyonel slill!lanrun farkmda olmak ve gerektigi yerde bir meslekta§ma yahut fai:kh bir saghk c;ah§anma ba§vurmak

• istismar etmek, korkutmak, manipiile etmek ve diger her tiir stress, aa veya zarar veren davraru§tan ka<;rnmak

• Ki§isel inam;, deger yahut pratiklerini bakJ.m uyguladigi ki§iye empoze etmemeli veya onlann inane;, deger veya manevi ilgi ve yatkmhklanrun hatah oldugu soylenmemek

• Baknn uygulanan ki§iye kar§I davraru:;;lannda her tiir cinsel gondermesi olan davraru§lardan kac;nulmak

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

Giiveni Koruma

293

• Baknn uygulanan ki§inin para yahut mal varhguu kotilye kullanrnamak

o Yaptlan (yahut yaptlmayan) hi<;bir §eyin baknn alan ki§iye zarar verme­yeceginden emin olmak

• · Baknn alan ~i ile aradaki ki§isel ve profesyonel Sl.Ill.!lan daima korumak

• Baknn uygulanan ki§ilerin karar verme a§amalarmda onlar1 destekle­mek ve kolayla§brmak

• Baknn uygulanan ki§ilerin uzmanm inan<;, pratik veya nasihatlerinin aksine }<ararlar alma ozgiirli.iklerine saygi duymak

Ar;zk Yii.rekli Olmak

• Meslekta§larma, <;ah§anlara ve bagh bulunulan kuruma kar§l a<;ik ve diiriist olmak

• istenildigi taktirde gorii§ belirtmek ve soru§turmanm bir par<;as1 olmak

• Uygun durumlarda baknn alanlarm endigelerine karg1 a<;tl< ve dii.riist olmak

Gizlilige Say$z

• Bireylerin kigisel bilgilerini koruma ve smrrlandrrmalarma saygi duymak

• Baknn alan kigi ile onu rahatsiz etmeyecek yakmhk/ gizlilik mesafesini korumak

• Kigiselerin kigisel bilgilerini yalnizca veriligine uygun olan ama<; i<;in kullanmak

• Kigilerin gizliliklerini daima uygunsuz ihlal ve if§alardan korumak

• Bireylerin ki§isel bilgilerini/ gizliliklerini 4 istisna durum haricinde ii.<;ii.ncii. ki§ilerden korumak. Bunlar: Bireyin nzasmm olmas1, ciddi zarar

riski, su<;un onlenmesi amaa ve Mahkeme vb yetkili kamu kurumunun

•

•

istemesi durumlandrr.

$ayet bak:un alan ki§i nza verebilecek bir durumda degilse, ona <lair bazi bil­

gilerin if§asi da omm deger ve inan<;l~ kar§1 degilse paylagnn saglanabilir ·

Gorii§me detaylarmi sii.pervizoriinii.zle gorii§ii.rken, ba.k.uil alan ki§ileri anonimle§tirmek

.·

294 MANEvi D~MANLIK VE REHBERLIK

Dokunma ve Fiziksel Temasm Kullanzmz ' .

• Dokunmak hbbi bakrm alaruna i<;kin temel bir insan jesti ·ve fizikset temas1chr. Dokunmak insandan insana giiven, b*1m, ilgi aktarmuair; destekleyici ve koruyucu bir ili§kide deger verme gostergesidir. Fakitt dokunmak tiim degerlerden an.n.ID.i~ bir davraru~ da degildir. ToplumsaI

davraru§ oriintilsii i<;inde bir<;ok farkh ve gii<;lii anlamlar ta§rr. Bu an­lamda dokunmak ayru zamanda cinsel istismarm da bir formu olabilir.­Bunlarla birlikte eller ayru zamanda bir<;ok zararh mikroorganizmalan .­ve enfeksi yonlar1 da barmdim.

• Manevi daru§manlar dokunmayi, resmi olmayan bir jest ve belirli ritiiel­lerin gerektirdigi durumlarda kullanrrlar. Bununla birlikte, dokunmak; yanh§ anla§1labilecek bir davraru§ olmas1 sebebiyle pek istenilen bir t

davraru§ degildir ve yalruzca, yanh~ anlamarun miimkiin olmayacagi ve gen;ekten gerekli goriilen durumlarda kullarulmahchr.

• Dokunma i<;eren rittieller ise onceli,kle ac;tl< bir §ekilde a<;illanmab ve an­lahlmahchr. Ayru zamanda fiziksel _kontakt herhangi bir yanli§ anlama sinyali ahndigi yahut bakrm alan ki§i diledigi anda kesilmelidir' (UK~ BHC, 2014).

Hastalarla olan ili;;kilere dair etik kurallar incelendigmde; hastarun onu­

runu, gururunu, haysiyetini korumak, ki~isel inan<; ve gorii~lerini empoze

etmekten, · her tiir korkutma, bash ve manipiilasyondan ka<;mmak; cinsel

:faydalanma yahut cinsel mesaj olarak anla§tlabilecek davraru§lardan uzak

durmak, profesyonel Slill!larmm ve slill!hbklarrrun farkmda olmak ve ge­reken durumlarda diger profesyonellere yonlendirmek, mecburi olmadik<;a

hastalarm gizliligine kar§1 son derece hassas olmak, a<;ik yiirekli ve diiriist

olmak, hastalardan elde edilebilecek hediye dahil her tiir menfaatten uzak

durmak ve bed.en dilini ve tem~s1 dikkatli §ekilde kullanmak ortak prensip­

ler olarak gozlenmektedir.

Meslekta§larla Olan ili§kilerde

ABD-Kanada

• ister has ta ister personele yonelik olsun, tiim daru§manhk hizmetlerinde maksimum profesyonel saygi ve gizlilik gostermek,

• internet yada diger elektronik yollarla kurulan ileti~imden kaynaklana­bilecek problemlere kar§1 dikkatli olmak,

MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiI< 295

• Diger meslekta§lanna kar§1 saygili olmak ve birbirini desteklemek,

• Bir meslekta§uun ehliyetsizligme~ suistimaline veya kurallan c;ignedi­gme dair bilgi sahibi oldugunda yada endi§elendigmde gerekli yerlere bilp.irme konusunda sorumluluk almak,

• Yardim alanlarla ozel ileti§im kurulacagi zaman, diger saghk personelleri ile buna dair yeterli bir ileti§im kurmak ve bilgilend.im\ek (CASC, 2004).

ingiltere

• Meslekta§lanrun becerilerine, dogru.Iuklanna ve katktl~a saygi duyrnak,

• Meslekta§lan ve diger alanlardan profesyonellerle belli gizlilik suurhhk­lanru koruyarak, koordinasyon halinde olmak ve ortak c;ah§malar dii­·zenlemek,

• izin ve c;ah§ma saatlerini bakm seanslanruza uygun §ekilde diizenlemek,

• izin ve sevk durumlannda profesyonel kurall~a uygun §ekilde hareket emek ve gerektiginde meslekta§lan ile i§ birligi yapmak,

• Yonetmelige aykm davranan yahut etik olmayan davraru§lar sergileyen meslekteglar ile kar§tla§t18J.nda endi§elerini sorumlu ki§ilere bildirmek (UKBHC, 2014).

Meslekta§larla olan ili§kilere dair prensipler incelendiginde, meslekta§­

lanrun bilgi ve becerilerine saygi duymak; diger saghk personelleri ile belli gizlilik suurlanru koruyarak koordinasyon halinde olmak; ozel gorii§mele­

rine dair onlan bilgilendirmek; yeterliligmden yahut hukuki veya etik.ku­rallardan blrin:i c;ignedigmden §i.iphelenilen meslekta§nu gerekli makamlara bildirmek ortak prensipler olarak gozlenmektedir.

Tiirkiye' de Manevi Bakun Hizmetleri: Tarihi ve Hukuki <;er~eve ve Bir Tiirkiye Denemesi

Tiirkiye' de manevi bala.m hizmetlerinin ilk admu Diyanet i§leri Ba§kan­

hgJ.-Saghk Bakanligi koordinasyonuyla 1995 yilmda "Hastane Din ve Moral

Hizmetleri" uygulamas1 ile attlnu§b:r fakat Saghk Bakanhgi 1996ytli.rlda has­

tane din hizmetlerini yi.iriirliikten kaldrrrm§hr. Tiir~YI? Cumhuriyeti Anaya­

sas1'run ''Ba§langic;" kismmda yer alan "maddt ve manevz varltgmz geli§tirme

hakkt" ve "Devletin Temel Arna<; ve Gorevleri" kismmda yer alan " ... insanm

-maddi ve manevl varltgznin geli§mesi i~in gerekli §artlarz hazzrlamaya ~alzgmak''4

4 T.C. Anayasas1; 1982; m. 5.

296 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

ifadeleri, nianevi destek ve baknnhizmetlerinin Tiirk.iye Cumhuriyeti'ndeki en temel hukuki dayanaklaruu olu9turmakt~dir. Bunun yarunda 17. Mad­dede yer alan "Herkes, ya9ama, maddz ve manevz varlzgznz koruma ve geli§tirme

· hakkma sahiptir"5 ifadesi de bireylerin bu hizmetleri talep etme haklaruun en temel yasal dayanaklanndan birisidir.

Manevi destek hizmetlerinin hukuki dayariaklan Anayasa maddeleri ile srmrh degildir. Sosyal Hizmet ve <;ocuklan Esirgeme Kanunu ve Sivil Savunma Kanunu'nda da maneviyatm korunmas1 ve manevi destek alma haklanna abifta bulunulmaktadir.6 Bunun yarunda Dtinya Saghk Te§kila­h'run temel kabulleri ile ortii§ecek §ekilde haz1rlanmi§ olan tfasta Haklan Yonetmeligi'nin 38. Maddesi olan Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma ba9hkh maddeye gore de saghk hizmetlerini ~at7 mayacak §ekilde manevi destek taleplerinin kar9tlanmas1 haklan vardir.7

Diyanet i§leri Ba§kanhgi ile Gen~ ve Spor Bakanhgi ile 26 $ubat 2015

tarihinde; Saghk Bakanhgi arasmda 7 Ocak 2015 tarihillde iki ayn protokol imzalanmi§br. Bunlar manevi baknn hzimetlerine hukuken bir engel olma­digi, aksine bu hizmetlerin bireylerin en temel haklanndan biri oldugunun anla§tldigi maddelerdir ancak; manevi baknn konusuna ozel bir kanuni diizenleme bulunmamaktadir. Protokollerde ongoriildiigu iizre hizmetler, Uygulama Esaslan'na gore yiiriitillmektedir ancak esaslar i9Jlde de bu alana ozel olarak hazrrlaruru§ etik kurallar heniiz bulunmamaktadir. Bununla bir­likte manevi destek uzmanlan, 2005 ytlmda resmiyete ge<;mi§ olan ve birkac; meslek.i grup haricinde tiim kamu personelini kapsayan Kamu Gorevlileri Etik Davram§ jzkeleri he Ba§vuru Usul ve Esaslan Hakkmda Yonetmelik' e tabidirl~r.

Bir Tiirkiye Deneniesi

Diger kamu gorevlileri ile birlikte manevi destek uzmanlannm da tabi olduklan Kamu Gorevlileri Etik Davrant§ hkeleri he Ba§vuru Usul ve Esaslari Hakkznda Yonetmelik incelendiginde, tiim kamu personelini kapsamas1 se­bebiyle oldukc;a genel kurallan ihtiva ettigi goriiliir.8 Oysa manevi destek uzmanlanrun c;ah§hklan kuruntlarda c;ah9an diger personeller, omegin dok-

5 T.C. Anayasas1; 1982; m. 17. 6 1983 tarih ve 2828 sayih Sosyal Hizmetler ve <;:ocuk Esirgeme Kurumu Kanunu; m. 9; k: Ek

24/1/1989 - KHK- 356/2 md.; Millga: 6/12/1989 - KHK - 396/28 md.; Ek: 14/3/1991 - 3703/2 md. ve 1958 tarih ve 7126 sayih Sivil Savunma Kanunu; m. 1.

7 Hasta Haklari Yonetmeligi, (sagli.k.gov.tr) 8 http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr /Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.8044&Mevzuatl1iski=0&·

sourceXmlSearch

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 297

torlar, 2005'te t;Jkan bu yonetffielige tabi olmakla birlikte hastalarla <;ili§ma ko§ullanru belirleyen mesleki etiklerine de tabidirler. Saghk kurumlannda yerine gore rehberlik, daru§manhk ve destek hizmetleri veren manevi destek uzmanlan ic;in di.izenlenmi§ olan Uygulama Usul ve Esaslarz metnine eklenile­cek Manevi Bakim Hizmetlerinde Etik Kurallar ba§h~, bu hizmetlere has, temel etik kurallanna dair onemli bir eksikligi giderebilecektif. Bu ai:na<;la bir girl~ roahiyetinde, ele ahnan temel ba§liklar i.izerinden bir Tfukiye denemesi su­nulmaktadJr.

Genel Pren sipler .

• Giivenli, hesap verilebilir ve siirekli bir bakrm ortarru tesis etmek ve bu bakrm ve destek hizmetlerini kurallara uygun §ekilde kayit altma ~ak ve korumak,

• Gorii§meleri ne bir ir§ad faaliyeti; ne de soguk ve mesafeli bir gorii§me §ekilde ge<;irmemeye dikkat etmek,

• Bak.rm alhnda bulunan ki§ilere e§it saygi ve hi.i.rmet gostermek,

• Bireylerin kendi deger, gelenek, inan<; ve pratiklerini koruma isteklerine saygi gostermek,

• Bakun alan ki§iye kar§1 daima anlayi§h, hassas ve merhametli davranmak,

• Bilgi, beceri ve yeteneklerini muhafaza etmek ve siirekli geli§ti.rmek,

• C::ali§tlan yerin tum hizmet kural ve politikalanna uygun davranmak,

• Manevi destek uzmanli~ itibaruu korumak.

•

• •

• • •

•

H astalarla Olan ili§kilerde Kurallar

Bak.rm alan bireylere din, dil, killtiir, cinsiyet farki gozetmeksizin e§it davranmak,

Tiim bireylere hi<;bir aynm gozetmeksizin saygi ve hiirmet gostermek,

Bireylerin kendi din, mezhep ve inan<;lanru koruma ve ona yonelik ta­leplerde bulunma haklarma saygi gostermek,

~isel mezhebini, inan<; ve kabullerini hizmet alan ki§iye empo~ etmemek,

Her tiir korkutma, baski ve manipillasyondan ka9J11llak,

Baknn alan ki§ilerin gorii§meler srrasmda ge<;en inan<;, pratik ve nasi­hatlerin aksine kararlar alma 6zgiirliiklerine saygi duymak,

Cinsel faydalanma yahut cinsel mesaj olarak anla§tlabilecek davraru~­lardan uzak durmak,

298 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERLiK

• Bireysel uzrnanhk smrrlanrun farkmda olrnak ve gerektigmde diger uz­rnanlara yonlendirrnek,

• Bakrm alan ki§i ile onu rahatsiz etrneyecek yakmb.k/ gizlilik rnesafesini · korumak,

• Edinilen tecriibeler egitirn arna<;h veya yazih yaym malzemesi olarak kullaruldigmda; bakrm alan ki§inin gizliligini korumak,

• Hastanm yakmlar1, saghk personeli, rneslekta§lar dahil ii<;iincii ki§ilerle hasta hakkmda gorii§iirken; hastalar tarafmdan kendisine emanet edil­mi§ olan bilgilerin gizliligini korumak. Hastanm izni, ba§ka ki§ilerin saghk veya giivenligini tehdit ve gerekli tedavi i9n zorunlu baz1 bilgile­rin ogrenilmek zorunda olrnas1 dururnlan; istisnadrr.

• A<;ikyfuekli ve diiriist olrnak,

• Bakrm alan ki§iden hediye dahil hi<;bir maddi fayda kabul etrnernek,

• Dokunma ve fiziksel temas1 ktillanrrke~ dikkatli olrnak,

• Manevi destek uzmanligmm profesyonel kurallarmi ve itibanru koru­rnaya ozen gostermek.

Meslekta~larla Olan ili~kilerde Kurallar

• Meslekta§larmm becerilerine ve dogruluklarma saygi duymak,

• Meslekta§lanna kar§1 destekleyici olrnak,

• Meslekta§lan ve diger alanlardan profesyonellerle belli gizlilik smrrh­hklanru, koruyarak, koordinasyon halinde olrnak ve ortak <;ah§malar diizenlemek,

• Destek alanlarla ozel ileti§irn kurulacagi zaman, diger saglik personelle­ri ile buna <lair yeterli bir ileti§irn kurmak ve bilgilendirmek,

o Bir meslekta§mm ehliyetsizligme, suistirnaline veya kurallan <;ignedi­gme <lair bilgi sahibi oldugunda yaqa endi§elendigmde 'gerel9.i yerlere bildirme konusunda sorurnluluk alrnak.

Degerlendirme ve Sonu~

Manevi bakun hizmetleri Kuzey Amerika ve Avrupa illkelerinde yakla­

§ik yiiz yillik bir ge<;mi§e sahip olsa da; tiim dinlerde ve koklii killtiirlerde <;e§itli uygulamalarla var olan bir gayeye sahiptir: Stress ve kriZ dururnun­

daki ki§ileri manevi telkin yolu ile rahatlatrnak ve sikmhsrm az_altrnaya <;ah§­mak. Gerek islam, gerekAnadolu killtiir ve tarihinde de bu gayaye yonelik

M.ANEvi DANI$MANUK VE REHBERLiK 299

birc;ok pratik bulunmak.la' birlikte, giiniimiiz psikoloji biliminden faydaiaru­

larak; sistematik ;;ekilde bu hizmetlerin h~a sunulmaya ba;;landigt manevi destek uygulamas1 ise Tiirkiye' de, yeni denilebilecek kadar yakm zamanda ba§lal:Jlnu~tlr bir uygulamadrr.

Hizmetlerin be;;igi olarak goriilebilecek Kuzey Amerika' da etik ve pro­

fesyonel standartlarm olu;;turulmas1; oncelikle demeklerin kendi biinyele­rinde iiyelerini kapsayacak ;;ekilde bu kurallar1 olu;;turmalan ve yakla;;ik ya­nm asir sonunda biraraya gelerek ortak metinler ortaya <;ikarmalan ;;eklinde

olmu;;tur. Kuzey Amerika'yi hemen pe§inden takip eden Birle§ik Krallik'ta ise hizmetler, biiyiik ol<;iide devlet eli ile diizenlenmi§ olsa dai etik kuralla­nn olu§turulmas1, devammda c;ok dinli/kiiltiirlii, kapsayicr bir metin ortaya

konulmas1 hemen hemen ayru.zamaru ~br. Manevi destek hizmetlerine yeni ba§layan Tiirkiye ic;in bu durum, bir dezavantaj degil; avantaj olacakbr. Uzun silren ara§tirmalar ve tecriibeler neticesinde olu§turulmU§ olan temel

etik kurallar ve profesyonel standartlann. Tiirkiye §artlarma uygun §ekilde diizenlenerek hayata gec;irilmesi, hizmet vermeye yeni ba§layan destek uz­

manlarmm ba§langic;taki ihtiya<;larrm kar§tlayacak; ilerleyen yillarda, ihtiya­ca yonelik yeni diizenlemeler getirilebilecektir.

$iiphesiz bir alarun etik ve profesyonel suurhltl<lanrun belirlenmesi; o

alarurun profesyonel anlamda kendini kabul ettirebilmesi yolunda en onem­li adimlardan biridir. C::iinkii srmrlarrm <;izmek, bir fenomeni ayru zamanda

var etmek ve ortaya koymakbr. Yilrilrliikte ~Ian uygulama esaslan, uzman­larm pratikteki uygulamalanru diizenlerken; etik kurallar tavir ve davr~­lanru diizenleyecektir. Bu bakimdan imzalanan protokoller geregi diizen- ·

lenmi;; olan Uygulama Usul ve Esaslar1'na, etik kurallar ba;;hgi a<;tlmas1 ve temel etik kurallann eklenmesi; gerek sorumlu kurumlarm, gerek manevi destek uzmanlarrmn i§lerini kolayla§tirmarun yanmda; hizmetlere de belirli

bir kalite standard! kazandrracakbr.

AAPC. (2014). American Association of Pastoral Counselors. Retrieved Mart 15,

2016, from American Association of Pastoral Counselors: http:/ /www. aapc.org

APC. (2004, November 7). Common Code of Ethics for Chaplains, Pastoral Counsel- . ors, Pastoral Educators and Students. Retrieved Mart 13, 2016, from profes-

300 MANEvi DANI$MANLIK VE REHBERL_iK

sionalchaplains.org: http: I Iwww.professionalchaplains.org I files I pro- · fessional_standards/ common_standards/ common_code_ethics.pdf •· ·

APC. (2004, November 7). Common Standards. Retrieved Mart 13, 2016, from pro­fessionalchaplains.org: A General Theory for Providing Sp4:itual I Pasto­ral Care Using Palliative Care as a Paradigm

Barclay-Johnson, L. (1989). Wheels within wheels: A histon; of chaplainet; in Ontario 19~9-1989. Trinity College.

Buice, A. (2010). Pastoral counselors increasing in numbers. Spartanburg Herald Journal, B3.

Capps, D. (1979). Pastoral car~ a thematic approach. Philadelphia: The Westminster Press.

CASC. (2004). Historical time line from the living Human Memories Project. Re~ trieved Mart 1, 2016, from spiritualcare.ca: http: I I www.spiritualcare.ca/ ·

page.asp?ID=6

Celebsch, W. A. ve Jaekle, C.R. (1994). Pastoral care in historical perspective. New

Jersey: Prentice-Hall Inc.

De Vries, R., Berlinger, N. ve Cadg~, W. (2008). Lost in translation: The chaplain's . role in health care. Hastings Center Report.

Flannelly, K. J., Hand.zo, G. F. ve Weaver, A. J. (2004). Factors affecting health care chaplaipcy and the provision of pastoral care in the United States. The Journal of Pastoral Care & Counseling, 58 (1-2), 127.

Handzo, G. (2014). A General theory for providing spiritual/Pastoral care using palliative care as a paradigm. R. S. Roberts (Ed.). Professional Spiritual &

Pastoral Care ic;inde (s. 21). Woodstock: Skylight Paths Publishing.

HCCN. (2015). Abo!tt us. Retrieved Mart 14, 2016,.from Healthcare Chaplaincy

Network: http: I I www.healthcarechaplaincy.org I about-us.html

Holifield, E. (1983). A histo1y of pastoral care in America: From salvation to self reali­zation. Nashville: Abingdon Press.

Hunsinger, D. (1995). Theola~; and pastoral counseling. Grand Rapids: William B.

Eerdmans Publishing Company.

Jena, P. C. (2008). Christian counseling and psychotheraphy. Park Town: The Chris­tian Society.

Kirkwood, N. A. (2005). A hospital handbook on multiculturalism and religion. More­

house Publishing.

~oenig, H. G. (2012). Religion, spirituality, and health: The research and clinical implications. ISRN Psychiatn;, 2012.

NfANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 301 ' .

Leas, R. (n.d.). Riston;. Rehieved Mart 9, 2016, from acpe.edu: https:/ /www. acpe.edu I pelf /History /The%20Biography%20of%20Anton%20Theophi­lus%20Boisen.pdf

McConville, S. (1995). English local prisons 1860-1900: Next only to death. London:

Routledge.

Mellinger, M. (2007). Pastoral counseling as a form of pastoral care, mennonite perspec­tives on pastoral counseling. D. S. Schipani, Ed. Indiana: Herald Press.

NACC. (2004). Common Standards. Retrieved Mart 15, 2016, from nacc.org: https: / / www.nacc.org/ certification/ professional-standards-and-proce-dures/ common-standards/ ·

NHS, C. (2013, A~gust 19). Infonnation Sheet: Histon1 of Hospital ChaplainetJ. Re­

trieved Mart 13,. 2016, from spiritualcare.org: http:/ /www.nhs-chaplain­cy-spiritualcare.org.uk/WhoWeAre/infohistoryhcc.htm

NHS, C. (2003, November 4). NHS ChaplainetJ Meeting the religious and spiritual needs of patients and staff Retrieved Mart 13, 2016, from spiritualcare.org: http: I I www.nhs-chaplaincy-spiritualcare.org. uk/ dh_MeetingtheReli­

giousNeeds2003.pdf

NHS, G. (2015). ChaplainetJ Guidelines 2015: Promoting Excellence in Pastoral, Spiritual & Religious Care. Retrieved Mart 13, 2016, from england.nhs.uk: https: / / www.england.nhs.uk/ wp-content I uploads/ 2015 / 03 / nhs-chap­

laincy-guidelines-2015. pdf

Paget, N. K. ve McJormack, J. R. (2006). The work of the chaplain. Valley Porge: Judson Press. ·

Patton, J. (1983). Pastoral counseling a ministnj of the church. Nashville: Abingdon Press.

Puchalski, C. M. (2001). The role of spirituality in health care. Baylor UniversitIJ Medical Center Proceedings, 14 (4), 352-357.

saglik.gov.tr. (n.d.). Hasta Haklarz Yonetmeligi. Retrieved Mart 10, 2016, from sag­

lik.gov.tr: http:/ /www.saglik.gov.tr /Hastahaklari/belge / 1-39067 /has­ta-haklari-yonetmeligi.html

Seyyar, A. (2014). Dtinyada ve Tiirkiye' de manevi bakrm hukuku. Engelliler i~n Dini-Manevi Bakzm Sempozyumu;. istanbul Biiyi.i.k§ehir Belediyesi-Engellil­

er Merkezi, Umraiye Belediyesi.

Stein, C. M. (1970). Practical pastoral counseling. Springfield: Charles Thomas Pub­lisher.

Stokes, A. (1985). Ministn1 after Freud. New York: The Pilgrim Press.

Stokoe, R. (1974). Our Riston;. Retrieved M<lFf l, 2016, from spiritualcare.ca:

http:/ / www.spiritualcare.ca I page.asp?ID~6

302 MANEvi DANI;>MANLIK VE REHBERLiK

study.com. (n.d.). How to Become a Hospital Chaplain. Retrieved fro!ll study:com·: -~ http: I I study.com/ articles /How _to_Become_a_Hospital_ Chaplain.html · ·,;,

Swift, C. (2015). Health Care Chaplaincy. In R. Swift, R. Todd ve R. Cobb, A. Handbook of Chaplainct; Studies: Understanding Spiritual Care in Pub_lic Places_ (p. 168). Farhnam: Ashgate Publishing.

Swift, C. (2014). Hospital Chaplainct; in The Twenty-First Centun;: The Crisis of Spir- ' itua! Care on The NHS. Farhnam: Ashgate Publishing. · ·

Tschudy, D. J. (1963). The art of counseling. Salt Lake City: Desert Book Company.

UKBHC. (2014). Code of Conduct. Retrieved Mart 14, 2016, from ukbhc.org.uk:

http: I Iwww.ukbhc.org.uk/ publications I code-of-conduct

VandeCreek, L. ve Burton, L. (2001). Professional chaplaincy: Its role and impor­tance in healthcare. The Journal of Pastoral Care (55), Bl.

WMA. (2015, Nisan). Decleration of Lisbon on the Rights of the Patient. Retrieved

Mart 15, 2016, from World Medical Association: http:/ /www.wma.net/

en/30publications/10policies/14/