7/28/2019 Kurora 128

1/8

1Kurora e Gjelbr

Kurorae

GjelbrGazet Periodike, Tiran (Viti i pesmbdhjet i botimi t) Nr. 128, q ershor 2013 shprndahet FALASFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKK

FederFederFederFederFederata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare ePyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve dhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe KullotaveKomunalKomunalKomunalKomunalKomunale, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqipri

www.shkpkk.org

APPKAPPKAPPKAPPKAPPK

Asosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iPPPPPronarve tronarve tronarve tronarve tronarve t PyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve

Privat,Privat,Privat,Privat,Privat, KoKoKoKoKosovsovsovsovsov

www.akppp.org

Me 12 qershor 2013 pr-faqsues t FederatsKombtare t Pyjeve eKullotave Komunale, zhvilluan njtakim me prfaqsues t Kompanispr hartimin e projektit t ri pr pyjet

n Shqipri. Takimi u b n zyrat eshoqats INCA dhe morn pjes: Znj.Gitte Andersen, Z. Rexhep Ndreu,Znjsh. Albora Kacani, Z. Zamir Dedej.

Kompania e hartimit t projektitka filluar punn, duke takuar aktort ndryshm, q merren me pyjet nvendin ton, pr t ndihmuar qeve-rin shqiptare n hartimin e ktij pro-jekti. Takime jan zhvilluar me pr-

faqsues t Ministri-s s Mjedisit, Mini-stris s Brend-shme, Banks Bot-rore dhe me Njsite Projektit t Zhvi-llimit t BurimeveNatyrore.

Sipas prfaq-suesve t kompani-

jan antare t shoqats. Po ashtu,do t ket grante t veanta vetmpr aktivitetet e grave. N kt kuadr,diskutime pati n lidhje me faktin sesa aktive jan grat n aktivitetetpyjore, antarsin e tyre n shoqata,si dhe mbshtetjen q jep FederataKombtare n lidhje me aspektetgjinore. N vendin ton 20 - 30 % egrave japin kontribut t vazhdueshmn aktivitetet pyjore dhe jan antaret shoqatave. Numri i tyre n stafet eFederatave Rajonale ka ardhur dukeu rritur. Por, pavarsisht hapavepozitiv, problem mbetet pjesmarrjae tyre n vendimmarrje.

Prfaqsuesit e kompanis sht-ruan pyetje n lidhje me funksionimindhe organizmin e Federats n nivelkombtar, rajonal dhe lokal. Disku-time u bn pr numrin e shoqataveaktive n nivel kombtar dhe nseekziston nj list e antarve t sho-qatave. Po grupet vulnerabile, atoetnike dhe romt, a kan prfitime

Takim me prfaqsuesitTakim me prfaqsuesitTakim me prfaqsuesitTakim me prfaqsuesitTakim me prfaqsuesite hartimit t projektit te hartimit t projektit te hartimit t projektit te hartimit t projektit te hartimit t projektit t

ri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjet

N kuadr t programeve IPA cross border, mes Shqipris dhe

Maqedonis, kto dit ka filluar nga zbatimi Projekti Prmir-simi i menaxhimit t parqeve natyrore n zonn ndrkufitare, i

cili prfshin Parkun Kombtar t Lurs dhe Parkun Natyror Korab - Ko-

ritnik n Shqipri dhe parqet kombtare t Mavrovs e Pelisterit nMaqedoni. Ky projekt financohet nga fondet e Komisionit Evropian dhezbatohet nga ALCDF (Fondacioni Shqiptar i Zhvillimit t KapaciteteveLokale) n Shqipri, n partneritet me Parkun e Mavrovs n Maqedoni.

Ky projekt do t zbatohet n zonn e Dibrs, n dy zonat e mbrojtura tParkut t Lurs, i cili sht shpallur park kombtar qe m 1966, mesiprfaqe 1200 ha (nn kategorin II t zonave t mbrojtura) dhe parkunatyror i Korab - Koritnik (nn kategorin IV t zonave t mbrojtura), mesiprfaqe 55.550 ha dhe qe sht shpallur zon e mbrojtur m 2011, mevendim t Qeverise Shqiptare. ALCDF, si Organizata zbatuese e ktij

Prmirsimi imenaxhimit t

parqeve natyroren zonnndrkufitare

Komisioni Evropian mbshtet Zhvillimin e

Qndrueshm, duke mbrojtur, promovuar e

menaxhuar parqet natyrore dhe ekosistemin

n zonn ndrkufitare, n Rajonin e Dibrs!s, projekti i ri bazohet n projektet emparshme pr pyjet, por ka njkoncept t ri, si sht ai i pagesavepr shrbimet mjedisore. BankaBotrore ka prgatitur nj pr-mbledhje (koncept note) n lidhje me

projektin e ri dhe n t Federata Ko-mbtare dhe rrjeti i saj jan element irndsishm. Projekti parashikohet tshtrihet n t gjith vendin dhe roli iFederatave Rajonale e i Shoqatavet Prdoruesve t Pyjeve e KullotaveKomunale do t jet i madh. Plotsimii kritereve t reja e specifike, do tjet kusht pr mbshtetjen e tyre.Prmendim ktu kuotn e grave, q

Prvoj nga Bullgaria!ARJOL LILA, Federata Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunale

Vijon n fq. 2

Vijon n fq. 3

N datat 4 - 6 qershor2013, nj ekip i prbrnga prfaqsues tFederats Kombtare t Pyjevedhe Kullotave Komunale tShqipris, zhvilloi nj takimpr shkmbim prvoje meShoqatn e Pronarve t PyjevePrivate n Bullgari, takim ky iorganizuar nga REFORD dhembshtetur nga CNVP. Poashtu, pjesmarrs n kttakim dyditor ishin edheprfaqsues t Asosacionit t

Pronarve t Pyjeve Privatenga Kosova dhe Maqedonia.Udhtimi nga Shqipria nBullgari ishte relativisht i gjatn koh, por pamjet pik-toreske, q na shfaqeshinprpara, e bn t dukej mjaftinteresant dhe i kndshm.

Bullgaria sht shtet i pasurn resurse pyjore, me rreth 4.15

milion ha pyje,ndr to 74.5 %shtetrore, 12 %komunale, 11 %pyje private, 0.5 %pyje t institucio-neve fetare dhe 2% ish-toka bujq-sore. Vlen tprmendet gjendjashum e mir epyjeve, kryesisht llojet halor thartins e hormoqit, q hasmgjat rrugs. Von, n mbrmjen

e dats 4 qershor, ekipi mbrritin qytezn ku do t zhvillohejtakimi, i quajtur Chepelare. Njqytez e vogl, me rreth 7 mijbanor, pozicionuar n nj lugint rrethuar nga male e pyje tlart. Ekipet nga tre vendet upritn nga znj. Anelia DimitrovaPochekanska, kryetare eShoqats Kombtare t Pro-

narve t Pyjeve Private tBullgaris, si edhe pronare e 600ha pyjeve. Me kt rast u shtrua

edhe nj dark mirseardhjeje.Ditn e nesrme, znj. Anelia brinj prezantim t shoqats qprfaqson, ku ndr t tjera folipr historikun e themelimit tksaj shoqate, qllimin, orga-nizimin, funksionimin, arritjet,detyrat dhe prgjegjsit.

Vijon n fq. 2

Kolegji i Shkencave Mjedisore dhePyjeve n Universitetin Shtetrort Nju Jorkut organizoi n 17-19

maj 2013 Simpoziumin me tem Etika ePrdorimit t Toks, duke mbledhur si dovit n ambie nte t e tij aka dem ik, pro fe-sor, doktor e kandidat shkencash, t ciltsjellin pr t referuar punt e tyre krki-more-shkencore. Fokusi i ktij Simpoziumiishte etika mbi prdorimin e toks nkontinente t ndryshme, par n aspektet ndryshme, kulturore, turistike, bujq-

S impoz i um

Etika e Prdorimitt Toks

Universiteti Shtetror i Nju JorkutKolegji i Shkencave Mjedisore dhe Pyjore

sore, pyjore, mjedisore apo kreative. Referuesit ishin nga t gjithakontinentet dhe ajo q binte n sy ishte larmia e referimeve dheetika mbi prdorimin e toks, q ishte e ndryshme ose kishte specifika,krahasuar me shum vende t tjera.

Hapjen e simpoziumit e bri znj. Marianne Patinelli, Filozofe Mjedisin Kolegj dhe njkohsisht kryetare e simpoziumit. Ajo prezantoi

Vijon n fq.5

ALBORA KACANIFederata Kombtare e Pyjeve dhe

Kullotave Komunale

Nga BESNIK ALKU, ALCDF

7/28/2019 Kurora 128

2/8

2 Kurora e Gjelbr

Esht br tradit q javn epa r t qe rs ho ri t nkomunn Gjinar t Elba-sanit organizohet nj festtradicionale. Gjat ksaj festeorganizohen aktivitete sportive,kulturore e artistike, ku marrinpjese fmij, t rinj e banor ngakomuna e gjith qarku i Elbasanit.Ky aktivitet sht quajtur Miqte Malit dhe synon t promovojvlerat e natyrs dhe rndsin qkan sportet dhe aktivitetet social-kulturore n inkurajim t nj jetet shndetshme. Qllimi i ktijaktiviteti sht t inkurajoj dhe tmbshtes vlerat social-kulturoredhe traditat e zons s Shpatit.Prezantimi i historis s zons,promovimi i monume nteve tnatyrs dhe atyre historike ekulturore, sht nj tjetr elementi fests.

Vitet e fundit ky kjo fest eprvitshme sht pasuruar me njsr aktivitetesh, q kan t bjnme promovimin e vlerave tnatyrs, vlerave turistike dheprodukteve tipike pr zonn, nkombinim me panairin e fests. Npanair vizitort kan mundsi tnjihen me produktet e zons, si:

PROMOVOHEN VLERATE NATYRSDHE TURIZMI RURALGj i n a r i , a t j e ku t r a d i t a n u k ka h um bu r dhe m i q tnder ohen si d i k u r

Festa Miqt e Malit , 31 maj - 1 qershor 2013Almira XHEMBULLA, Sheza TOMCINI,Marie BEZHANI, Liri BEZHANI

fruta pylli, raki t ndryshme, bimaromatike mjeksore, punimedruri, punime artizanale, prodhimeagro-blegtorale, si dhe gatesatradicionale t zons.

Festivali folklorik, sht njtjetr atraksion interesant i ktijeventi. Grupet e t rinjve dhe atoprofe sioni ste per formo jn mekostume popullore tradicionalekng e valle t zons s Shpatit.

Kt vit, pr t trembdhjetnhere, aktiviteti u organizua ngakomuna Gjinar, nn kujdesin ekryetarit t komuns, KristaqShqau dhe u mbshtet nga CNVP,

WorldVision, DiakoniaAgata,Shoqata e Alpinistve, etj.

Fondacioni Bashkojm Vlerate Natyrs me Njerzit, pr t dytin

vit radhazi, n kuadr t projektiFuqizimi i qndrueshm i PyjeveKomunal, mbshteti organizimine fests. Kryesisht mbshtetjakishte t bnte me promovimin evlerave dhe produkteve t Pyjeve eKullotave dhe zhvillimin ekonomikt grave dhe t komuns nprgjithsi. Rreth 25 gra e burramorn pjes n panairin eorganizuar n kuadr t ksaj feste.Pati edhe prfaqsuese nga komuna

e Orenjs, nj tjetr komun kjo,q mbshtetet nga projekti. CNVPmbshteti eventin me shum

materiale promovuese, q synoninpromovimin e vlerave natyrore dhehistorike t zons. Ky Projektfinancohet nga Ambasada Suedezen Tiran.

Festa e Gjinarit sht njeveniment interesant, jo vetm prkomunn e rrethinat e saj. Ajo kae bn kt fest unike, sht mje-disi tepr i ngroht, q ofrojnbanort vendas. Ushqimi i pr-kryer, muzika tradicionale dhevallet tipike t zons s Shpatit, ibjn miqt t ndjehen t nderuardhe t mos e harrojn kurr kteksperienc, q rrall e has nzonat e tjera.

Banort e Gjinarit din vrtetsi ta trajtojn mikun. Dollit e tyrekarakteristike, vera vendase, rakia

e thans dhe mishi i freskt iqengjit, jan nj mundsi q nukduhet humbur. Dhe, nse doni t

qndroni nj nat n fshat, banorete Gjinarit ofrojn nj mjedis trehatshm e t ngroht n shtpitpr it se , t ngri tura enkas prturistt.

N aktivitet morn pjes edheprfaqsues t komunave Shu-shic e Zavalin, prfaqsues ngaautoritetet n nivel qarku,deputet, Komiteti Rajonal Olim-pik, bizneset dhe shoqatat lokale,etj. Shoqata e Pyjeve t komunsdhe Federata Rajonale e Pyjeve,ishin partner n organizim. Akti-viteti u pasqyrua n mediat lokaledhe kombtare.

Festa Miqt e Malit sht njmodel i integrimit t t gjithelementeve q duhen pr t pasurnj zhvillim rural t qndrueshm.

nga aktivitetet e shoqatave? Fuqi-zimi i prdoruesve tradicional do tbhet n momentin kur t drejtat etyre t njihen n ligjin e ri pr pyjet.Ky ligj duhet t prcaktoj qart roletdhe prgjegjsit e do aktori

prgjegjs.Gjate takimit u diskutua edhe precurin e projekteve t mparshmedhe se far duhet t prmirsohetn projektin e ri. Sipas prfaqsuesvet Federats Kombtare, suksesi iprojekteve t mpar shme mbete tndrgjegjsimi i prdoruesve tra-dicional pr pasurin e trashguarnga t part. N 240 komuna tvendit ekzistojn 240 Plane Mena-xhmi, pavarsisht cilsis s tyre.Mangsi mbetet identifikimi joplotsisht i prdoruesve t fundit.Po ashtu, shifrat zyrtare n lidhje meprocesin e transferimit, nuk jan tsakta, pasi u referohen vendimeve

t qeveris t vitit 2008. Procesi itransferimit vazhdon edhe nmomentin q flasim, prandaj tdhnat pr siprfaqet e transferuaradhe volumin drusor n nivel komb-tar jan t paprditsuara.

Gjate muajit korrik parashikohetq kompania t organizoj njkonsultim publik, me pjesmarrje tgjer, ku aktor t ndryshm t

fushs s pyjeve, do t japin kome-ntet dhe mendimet e tyre.

Nj proces transferimi, nga pr-

dorimi n pronsi (privatizim) prfermert, n raste t tilla, kur mir-menaxhimi dhe mbrojtja e pyllit tdhn n prdorim sht mbikqyrurpr disa vjet rresht rezulton shumpozitive. N fakt, eksperienca t tillat mira tashm ekzistojn n t gjitharajonet e Shqipris.

Prve produkteve, pyjet privatedhe komunale sigurojn shrbimemjedisore pr shoqrin, por kjo nuknjihet n prfitime pr pronart/apoprdoruesit. Kjo krkon prmirsimt financimit pr pylltarin komunale,duke prdorur taksn e gjelbr npylltari, subvencionet dhe investimet.

shtjet pronsore n pyjetpri vat e dhe komuna le nuk jan zgjidhur t gjitha. Transferimi ipronave, qartsimi, regjistrimi nkadastr dhe fragmentarizimi i toksduhet t adresohen m tej. Nevojitetnjohja e pylltaris n ZhvilliminRural.

Pylltaria private dhe komunale kanevoj pr inkorporim t mtejshmn legjislacionin dhe rregulloret eduhura. Reformat jan n vazhdim,por jo t plota; konfliktualiteti dhelegjislacioni jo i plot po pengonmenaxhimin e qndrueshm.

Ka kapacitete t pamjaftueshmen lidhje me pylltarin komunale n

organizatat qeveritare e joqeveritare.Ka nevoj pr prmirsim dhe rritjet kapaciteteve mbi njohurit pyjore,edukimin dhe ndrgjegjsimin.

Federata Kombtare e Pyjevedhe Kullotave Komunale shprehgatishmrin e saj pr t qen pjese ktij konsultimi pr prmirsimin emenaxhimit t pyjeve dhe kullotaven vendin ton.

Takim meTakim meTakim meTakim meTakim meprfaqsuesitprfaqsuesitprfaqsuesitprfaqsuesitprfaqsuesite hartimit te hartimit te hartimit te hartimit te hartimit tprojektit tprojektit tprojektit tprojektit tprojektit tri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjetri pr pyjet

Vijon nga fq. 1

projekti, n partneritet me FederatnKombtare t Pyjeve dhe n ba-shkpunim t ngusht me Drej-torin e Shrbimit Pyjor n Dibr,Qarkun e Dibrs, NjQV ku shtrihenkto parqe, si dhe Shoqatat ePrdoruesve t Pyjeve Komunale,do t bashkrendojn veprimet prt prmirsuar menaxhimin e dyparqeve natyrore t Lurs dhe tKorabit.

Megjithse problematika emenaxhimit t qndrueshm tparqeve sht shum kompleksedhe situata aktuale sht e rnd,

pasi ka dmtim t vazhdueshmt natyrs, flors e fauns n ktoparqe, kuadri ligjor dhe strukturatmenaxhuese nuk jan efektive,ndrgjegjsimi i komunitetit dheaktorve t tjer lokal nuk shtn nivelin q krkohet, bashk-punimi mes NjQV e Qeveris qen-drore pr kt qellim mungon dhenj ser faktorsh t tjer, projektikrkon t kontribuoj n mnyrmodeste n prmirsimin e mena-xhimit t parqeve natyrore n dyant e kufirit.

Projekti synon t arrije nj preza-ntim sa m t lart e bashkkohort mnyrs s menaxhimit t

parqeve natyrore dhe nj shtim nnivele m t larta t ndrgjegjsimitt gjith aktorve pr mbrojtjen eparqeve kombtare dhe natyrore nzonn ndrkufitare, si vlera dhepasuri pr sot dhe pr t ardhmen.

Nprmjet krijimit t nj sistemit dhnash t sakta e t detajuara,moderne e bashkkohore GIS prgjith territorin e dy parqeve t Lursdhe t Korabit, do t behet e mundurt identifikohet sakt situata aktualen kto parqe, do t prditsohenkto t dhna, do t monitorohet mmir situata n parqe, duke rritur

eficensn n mbrojtjen e natyrs. Kysistem do tu shrbej jo vetm stafitt parqeve e NjQV, po dhe stu-diuesve, institucioneve t tjera, tcilt do t prshpejtojn marrjen dheadaptimin e informacionit me tdhna t sakta pr gjith territorin,florn dhe faunn, pasurit hidro-gjeologjike, infrastrukturn, etj.Sistemi i t dhnave n GIS pr t dyparqet, hartat dixhitale dhe nj staf ikualifikuar i administrats seParqeve dhe NjQV-ve, t cilt mundt pasurojn e prditsojn t dhnatn GIS dhe me teknologji t pasurprofesionale me GPS dhe meteknologji t tjera bashkkohore, do

t prmirsojn menaxhimin eparqeve, duke siguruar mbrojtje tvazhdueshme e t qndrueshme tmjedisit n kto parqe.

Po ashtu, projekti synon qenprmjet aktiviteteve t tij tpromovoje turizmin n territorin ektyre parqeve, nga i cili do tprfitoj i gjith komuniteti i zons.Dy webpage, nga nj pr secilinpark, materiale t tjera promovuse,si broshura, fletpalosje, hartaturistike dhe nj sr aktiviteteshbashkpunuese me zonat fqinje tparkut t Mavrovs e Pelisterit nMaqedoni, ku do t merret ekspe-rience nga menaxhimi i vleravenatyrore n favor t zhvillimit t turi-zmit, do t ojn n rritjen e ndr-gjegjsimit t komunitetit dheaktorve lokal, por dhe m gjer,n nivel kombtar e rajonal n nj

spektr sa m t gjer t sektoritprivat dhe atij publik.Projekti do t jet nj risi pr

shtjen e menaxhimit t parqeve tLurs dhe Korab - Koritnikut dhe njvler e shtuar si n aspektin eteknologjis se re moderne tsistemit t t dhnave n GIS,pajisjeve GPS, serverve dhe pro-grameve moderne kompjuterike,njohurive t kualifikuara profesionalen nivelet m t larta, duke krijuarnj model dhe pr parqet e tjera nShqipri, por dhe nj eksperienc ere e bashkpunimit ndrkufitar ebashkrendues me partnert eparqeve t tjera fqinje t Mavrovs ePelisterit, duke krijuar nj mjedis sam t mbrojtur e t qndrueshm

n gjith territorin ndrkufitar.Projekti, megjithse do t zgjas

vetm 18 muaj, besojm se struk-turat e dy parqeve dhe NJQV-t do tavazhdojn kt pun t nisur dhe dota pasurojn at me t dhna t tjera,duke e par kt si nisje e nj pro-cesi t vazhdueshm t menaxhimitt parqeve, duke mbrojtur e pro-movuar vlerat natyrore t ktyre dyparqeve.

Prmirsimi i menaxhimit tparqeve natyrore n zonn

ndrkufitareVijon nga fq. 1

7/28/2019 Kurora 128

3/8

3Kurora e Gjelbr

Historiku i shkurtr ithemelimit t Shoqats

Kombtare t Pronarve tPyjeve Privat

Shoqata Kombtare e Pronarve tPyjeve Private t Bullgaris, gjenezn esaj e ka q n vitin 2002, por historia ekooperativave pyjore, antare t ksajshoqate, fillon m hert; kooperativa epar Kooperativa Pamperov sht

themeluar n vitin 1905, ndrsa t tjeratdisi m von, gjat viteve 1912 - 1915.Pas vitit 1915 do kooperativ ka qen edetyruar me ligj t regjistrohej ninstitucionet prkatse. E veanta ektyre kooperativave ishte se n kohne mbretris siprfaqja pyjore e secilskooperative, sht bler si njsi e vetmenga bashkimi i parave t t gjith ba-norve dhe, n baz t shums s paguarnga gjithsecili, siprfaqja totale shtndar prpjestimisht. Pra, secili pronarn ditt e sotme nuk ka nj hart ekzaktet vendndodhjes s siprfaqes s tijpyjore. Por kjo nuk i pengon ata t ba-shkpunojn apo t ken konflikte midis

tyre, prkundrazi e nxit m tepr ba-shkpunimin. Funksionimi i koopera-tivave ka vazhduar deri n vitin 1947,n kohn kur t gjith pyjet u shtetzuan,n kohn e sistemit komunist. Pas rniess sistemit, me iniciativn e pronarvet pyjeve privat, filloi mbledhja e tgjith dokumentacionit t pronsis spyjeve q ata zotronin. Rithemelimi ityre sht br pas vitit 1990 dhekooperativa Gora sht rithemeluar nvitin 1992 dhe n vitin 1996 ka krkuarshfuqizimin e ligjit t pas 1947, t cilin eka arritur n vitin 2000. T gjithakooperativat funksiononin si t pavaruraderi n vitin 2002, n kohn kur uthemelua Shoqata Kombtare e Pro-

narve t Pyjeve Private, e cila ka siqllim menaxhimin e qndrueshm tpyjeve privat, lobimin dhe mbrojtjen einteresave t pronarve t pyjeve dhembshtetjen e themelimit t njsive tbiznesit ekonomikisht t shndetshmedhe efektive.

Organizimi dhe Funksionimii Shoqats Kombtare dhe

Kooperativave PyjoreShoqata Kombtare e Pronarve t

Pyjeve Private t Bullgaris ka nprbrje t saj 22 kooperativa pyjore, 1komun, 2 kompani pyjore, 2 kompanime kapital t prbashkt dhe 15 persona

fizik. N trsi, shoqata prfaqsoninteresat e rreth 85 mij pronarve tpyjeve. Struktura e KooperativavePyjore prbhet nga Asambleja ePrgjithshme, q sht edhe organi m ilart drejtues dhe prbhet nga t gjithpronart e pyjeve private; KshilliKontrollues; Bordi i Menaxhimit,Kryetari dhe Njsit Operative. Przgjedhjen e Organeve Drejtuese tKooperativave, mblidhet asamblejaprkatse e secils kooperative do vit,n fund t prillit, ndrsa pr zgjedhjen ekshillit drejtues t shoqats kombtaredhe drejtuesit t saj, mblidhet do vit nfund t qershorit. Secila Kooperativ ka

stafin e vet, t prbr nga administrata,njsit operuese, si dhe nga nj teknikdhe nj inxhinier pyjesh, q n totalshkon nga 20 deri 50 persona.

Kooperativa Pyjore Gora, e cilaishte edhe objekt i ksaj vizite, ka 1652ha pyje, kryesisht me llojin halor thormoqit, por edhe hartin dheprbhet nga 3128 pronar pyjesh, memadhsi t ndryshme siprfaqeje dhe

ndr ta, 1216 pronar jan antar aktivt shoqats, q normalisht paguajnedhe kuotizacion vjetor dhe t ciltndikojn n menaxhimin e pyjeve e kant drejt t prfitojn nga aktivitetetekonomike q zhvillohen n pyje,

ndrsa pjesa tjetr, q nuk jan antar,prfitojn vetm nga qiraja e prdorimitt pyjeve.

Arritjet e ShoqatsKombtare t Pronarve t

Pyjeve PrivateNdr arritjet e Shoqats Kombtare

sht q pronart e pyjeve jan prgjegjsdhe organizojn menaxhimin dheruajtjen e pyjeve t tyre. Kooperativatpyjore organizojn dhe lejohen tlshojn t gjith dokumentacioninprkats n lidhje me vjeljen dhetransportin e materialit drusor. Ato kant drejta dhe detyrime t barabarta meorganet pyjore shtetrore dhe pronarte pyjeve komunal dhe ekziston njautoritet i vetm superior, q i kontrollont gjith. Po ashtu, n vitin 2010, sikursethon bashkimi bn fuqin, ShoqataKombtare ka lobuar fuqishm dhe kaarritur t jet pjes e hartimit t ligjit t rit pyjeve, ku pr pyjet private ka njkapitull t veant, t prgatitur nga vetshoqata.

Detyrat dhe prgjegjsit eKooperativave Pyjore

Kooperativat pyjore kan detyra dheprgjegjsi t prcaktuara qart n ligj.

Ato jan prgjegjse pr menaxhimin dhe

mbrojtjen e siprfaqes pyjore qzotrojn, ndrsa kontrolli kryhet nga njautoritet suprem shtetror, i cilikontrollon si pyjet shtetrore, komunaleashtu edhe ato private. Qeverisja e pyjevekryhet n baz t planeve t menaxhimit,t cilat hartohen nga kompani shtetroredhe, pas miratimit t tyre, kto plane ukalojn kooperativave pyjore. Pasdorzimit t planit t menaxhimit teKooperativat, ather kto jan pr-gjegjse pr zbatimin e tij. Pr kryerjen eoperacioneve t shfrytzimit t para-shikuara n planet e menaxhimit, koope-rativat kontraktojn kompani t shfry-tzimit t pyjeve. Ato nuk e kan t

nevojshme marrjen e lejeve t veanta tshfrytzimit apo t transportit tmaterialit drusor t vjel, pasi e gzojn

vet kt t drejt. Damkimi i drurve qdo t shfrytzohen, bhet nga tekniku ipyjeve i kooperativs dhe kontrollohetnga inxhinieri dhe kshilli i kontrollit tkooperativs pyjore. Pr do sasi ma-teriali drusor t vjel, prgatiten raportetmujore dhe ai vjetor dhe drgohen teorganet pyjore shtetrore n mnyrelektronike nga drejtuesi i kooperativs.

Pas prezantimit t br nga znj.Anelia , u vijua me vizi tn n terren,konkretisht n nj ngastr pyjore tKooperativs Gora, gjat kohs kur

kryhej shfrytzimi i pyjeve. Pjesmarrsitpan nga afr operacionet e shfrytzimitt pyjeve, q nga prerja, asortimi, nxjerrjae lnds drusore n an t rrugs me ant organellos me stacionar dhe ngarkimitn kamion vetngarkues. Sipasdiskutimeve, por edhe q mund tevidentohej vet, pr rastin konkret,shfrytzimi ishte i mekanizuar dheaplikohej prerja selektive e drurve dhe

sasia e materialit drusor vjetor qshfrytzohej ishte 8000 m3/vit. Kostoja

e shfrytzimit dhe e transportit tbrendshm deri n an t rrugs qpaguhej pr kompanin e shfrytzimitshkonte 14 euro/m3, por kjo kosto ulejakoma nga prdorimi i mbeturinave tmbetura nga shfrytzimi, pr t cilatkompania shfrytzuese e paguankooperativn me 5 euro/m3. Detyra ekompanis s shfrytzimit sht deri nnxjerrjen e materialit drusor n an trrugs, m pas nj kompani tjetr bntregtimin e lnds drusore. mimi itrupave t hormoqit ndryshon sipassezonit, por arrin deri 60 euro/m3.

Po ashtu, n kt zon pyjore vihej reprania e disa pistave t skive, ka dshmonse kjo kooperativ, prve resurseve tshumta pyjore, shfrytzon edhe potencialine turizmit dimror t skive, prej t cilitsiguron t ardhura t konsiderueshme ngaqirat e prdorimit t siprfaqes pyjore ngakompanit e skive, ku pr nj hektar pyllpaguhet 400 euro/vit.

Pr dy vjet radhazi n kt zon ishtezhvilluar panairi pr promovimin e tek-nologjis n shfrytzimin dhe prpu-nimin e lnds drusore, i mbshteturedhe nga qeveria e Bullgaris. Panair ky icili synonte t nxiste t gjitha koope-rativat pyjore pr prmirsimin dherritjen e shkalls s mekanizimit tshfrytzimit t pyjeve, si edhe rritjen eshkalls s prpunimit t materialit

drusor, pasi sikurse dihet, me rritjen eshkalls s prpunimit rritet edhe marzhii t ardhurave.

N afrsi t vendit ku ishte zhvilluarpanairi, fare leht dallohej nj kullmetalike rreth 20 m e lart, e cila ngjallikureshtjen e pjesmarrsve. Ajo ishte njkull monitorimi pr zjarret, e pajisur nmaj me nj kamera dixhitale me kndrrotullimi 360o dhe distanc shum tmadhe vzhgimi dhe m e veant akomaishte q ajo furnizohej me energji diellore.Kjo kull dhe shum t tjera si kjo n tgjith vendin, ishin t lidhura n rrjet menj sistem qendror monitorimi dhe nrast t vrejtjes s tymit ato sinjalizoninpr pozicionin se ku ndodhej, kshtu qstrukturat prkatse pr shuarjen ezjarreve e kishin m t leht vnien nnkontroll t tij. Prve t tjerash, kjombase sht edhe nj arsye shtes qgjat gjith vizits ton atje, nuk vum reasnj shenj zjarri n pyje.

Dita e dyt dhe e fundit e takimit ishteplanifikuar pr t vizituar nj tjetrkooperativ pyjore, t quajtur Muzhdor

Pozhar n komunn e quajtur Laki. Kjokooperativ ka 2500 ha pyje, dhe

prbhet nga 855 pronar dhe stafi ikooperativs prbhet nga 48 persona.Me kryetarin e ksaj kooperative patmnj diskutim goxha t gjat dheinteresant, i cili midis t tjerash u shprehse BE, n kuadr t programit tzhvillimit rural, e kishte financuar ktkooperativ pr blerjen e pajisjeve dhendrtimin e nj gatri, si edhe pr vniene tij n pun. Gatr ky me kapacitetprpunues deri 60 m3/dit. Prve sha-rrave prerse t automatizuara, brendarrethimit t gatrit ndodheshin edhe dyfurra tharje, kapaciteti mbajts i secilsprej tyre ishte 40 m3. Lnda djegse qprdorej pr vnien n pun t furraveishin ashklat dhe tallashi, ka mund-sonte prdorimin maksimal t mbetjevenga prpunimi i lnds drusore dhe uljene kostos n minimum pr vnien n punt furrave.

Arsyeja e pasjes s ktyre dy furraveishte tregtimi i lnds s sharruar sipaskrkesave t klientve, gj q sht nj

vler e shtuar n treg. Nga diskutimet ezhvilluara arrihej t vihej re q t ardhurate ksaj kooperative pyjore ishin t kon-siderueshme, tregues ky i avantazhit torganizimit n kooperativa.

Prgjithsisht ky takim dyditor ishtembreslns, pr faktin q nj vend joshum larg nesh kishte pyje n gjendjeshum t mir, nj ligj pyjesh ku rolet,detyrat dhe prgjegjsit ishin t qarta,ku prona private respektohej e trajtohejn mnyr t barabart me ligj dheorganizimi i pronarve t pyjeve privatn kooperativa pyjore mundsonterritjen e prfitimit t tyre, por edhemenaxhim t qndrueshm t resursevepyjore. Mbase i kushtzuar nga vetrrethanat e pronsis s pyjeve nBullgari, bashkpunimi apo bashkimi nkooperativa sht domosdoshmri, porkjo prvoj e suksesshme, pse jo, mundt ndiqet edhe n vendin ton. Kjo shte realizueshme, por fillimisht pyjet duhettu kalojn fermerve, q historikishtdhe tradicionalisht i kan prdorur ata

dhe m pas, vet fermert, apo qoftedhe me nxitje, mund t krijojn

bashkime t tilla n kooperativa, pr trritur nivelin e mirqenies t tyre, siedhe menaxhim t qndrueshm tpyjeve e kullotave n pronsi t tyre, siedhe t kemi nj ligj pyjesh - q si dihetsht n hartim e sipr - me role e detyrat qarta pr administrimin e pyjeve

shtetror, komunal dhe privat.

Prvoj nga Bullgaria!ARJOL LILA, Federata Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunale

Vijon nga fq. 1

7/28/2019 Kurora 128

4/8

4 Kurora e Gjelbr

Sektori pyjor u sjell shump rf it ime qy te ta rve tKosovs. Ky sektor punson20000 persona dhe sht n mesine 10 ofruesve m t mdhenj tmundsive pr punsim. N vendetrurale, t pasura me pyje, sht njprej sektorve q ofron mundsipunsimi. Sektori pyjor ofron edheshum prfitime tjera, t cilat nukmund t maten me t holla. Njsektor i shndetshm pyjor, dukeqen resurs i riprtritshm, sht

me rndsi t madhe pr zhvillimine vendit. Pra, kto jan arsyetimet forta pr qeverin, q t krijojnj korniz mbshtetse ligjore dhekushte t favorshme investimi prt siguruar zhvillim t suksesshmt sektorit pyjor.

Grumbullimi joefikas i thyrave nga shfrytzimi/

prerjaEkziston shprputhje e madhe

n mes t shifrave zyrtare dhepre rje s s llo gar itu r t dru ve.sht e qart se humbjet n t

hyrat shtetrore jan t konsi-derueshme. N baz t prerjesvjetore n pyjet publike, e cilambase tejkalon nivelet e qn-drueshmris, t hyrat shtetroreduhet t jen diku rreth 12-13milion , ndrkaq t hyrat aktualejan m pak se 0.6 mili on .Shuma e regjistruar n buxhetetkomunale sht e panjohur. Sipasndarjes s dakorduar n mes zy-rave qendrore dhe atyre komunale,apo 70/30, supozohet se komunatkan mbledhur 0.3-0.4 milion .Prandaj, t hyrat totale t mble-dhura mund t jen afr 1 milion

. Kjo sht m pak se 10 % e thyrave potenciale. Pra, ka t ngjarq institucionet pyjore shtetrorekan kontroll t limituar apo nukkan kontroll fare mbi shfrytzimine resurseve pyjore t Kosovs.

Koordinimi n mes tpushtetit qendror dhe atij

lokalNu k sht e qa rt n se

delegimi i kompetencave ngapushteti qendror n at lokal kaprmirsime. shtja e lejeve prprerje pr siprmarrsit privat, e

cila sht kompetenc e komuns,sht shum e limituar. Kjorezulton n vllime t vogla tprer jeve pyjore n mn yr tligjshme. Kapacitetet e komunavepr t jetsuar n mnyr efektiveprgjegjsit e tyre jan t limituara,pr shkak t numrit t kufizuar tshrbyesve civil profesionist.Disa komuna thjesht nuk

dshirojn tu prmbahen ktyreprgjegjsive, p.sh. prgjegjsia prmbrojtjen e pyjeve dhe investimen praktikat e menaxhimit. T hyrate mbledhura nuk merren parasyshn nivel shteti, q do t thot se tinstitucionet qendrore shtetrorenuk din se cilat jan t hyrat totalenga prerjet n pyjet publike.

Menaxhimi me pyjetpublike

N vitin 2004 sht futur sistemii tenderimit, pr marrjen e lejes prshfrytzim/prerje. Qllimi ishte qt vendoset nj sistem transparentofertues dhe t przgjidhej

kompania fituese. Kriteret przgje-dhse prfshijn mimin dhekapacitetin e kompanis pr tiupr mba jtu r obl igimev e t saj .Mirpo, sipas shum kontraktuesvepr shfrytz im/prerje t pyjeve,shumica prej t cilve kan pu-shuar s ushtruari kt veprimtari,ky proces sht keqprdorur ngaautoritetet shtetrore. Nj knd-

vshtrim tjetr i ndrmarrsispyjore sht se dhnia e t drejtspr prerje duhet t jet me koh-zgjatje m t gjat. Kjo do tsiguronte planifikimin afatgjat tshfrytzimit/prerjeve pyjore, si dhepunsimin nga kompanit q merrenme shfrytzim. Nj tjetr prparsido t ishte prmirsimi i mena-xhimit me pyje, ndrtimi i rrugvepyjore dhe menaxhmenti.

Aktet kundrligjorePjesa drmuese e prerjeve

vjetore nuk regjistrohet. Kjo mundt jet rezultat ose i shkeljeve trregulloreve aktuale apo thjeshtvjedhjes s drurit, apo edhe t dyja.Shkeljet e rregulloreve jan m trndomta pr pyjet private. Pro-nart e pyjeve private presin dru prshfrytzim familjar. Mbasemendojn se rregullat pr leje prprerje dhe transport jan shum tkomplikuara apo t kushtueshme.

Vjedhja e drurit shtrihet ngakundrvajtjet e vogla, t bra ngaindividt me rast drurin e vjedhure shfrytzojn pr vete, deri tevjedhja e organizuar e sasive tmdha t drurit. Kto t funditprfundojn pr shitje n tregjet eKosovs. Vllimi pr kto dy kate-gori, pr prerje joformale dhe prerjekundrligjore, nuk sht i njohur.Trajtimi i rasteve penale dhe ekze-kutimi i vendimeve gjyqsore shti ngadalt dhe joefikas. Pra, rre-

gulloret dhe veprimet e organeveq zbatojn ligjin nuk mund tzmbrapsin prerjen kundrligjore tpyjeve n Kosov!

Statistikat relevante ndispozicion

Nuk ka t dhna t besueshmepr prerjen totale vjetore. T gjithashifrat jan hamendsime dhe japinnumra nga 1 deri 1.5 milion m3,madje edhe m shum. Nj problemi veant ka t bj me drurin prdjegie, ku vlersimet tregojnluhatje t mdha, pr shkak se nuk

dihet numri i familjeve q prdorindru zjarri. Nj burim tjetr i gabimitsht shfrytzimi i przier i matjevet vllimit hapsinor apo vllimit nm3 t drurit pr djegie. Pr m tepr,nuk sht paraqitur apo nukshfrytzohet fare faktori i kon-vertimit nga vllimi hapsinor nvllim m3. Pavarsisht ktyreburimeve t gabimeve n vlersimine prerjeve totale vjetore, sht eqart se pyjet e Kosovs jan tmbishfrytzuara. Prandaj, nuk kashfrytzim t qndrueshm t re-surseve pyjore. T gjitha vler-simet, n t kaluarn dhe sot,

tregojn se prerjet aktuale vjetoretejkalojn prerjet vjetore t lejuaraprej 0.9 milion m3, gj q shtllogaritur e prezantuar n Inven-tarizimin Kombtar t Pyjeve, i parin vitin 2003, dhe mund t jet nnivel t njjt si dhe rritja vjetore ellogaritur prej (IPK, 2003) 1.3 - 1.4milion m3. Prerja jo e qndrueshme

e pyjeve n Kosov ka mbizotruarpr shum vit e dhe kjo shtalarmuese. Vazhdimi i ksaj pra-ktike do t oj n dme t mdhadhe n shkatrrimin e resursevepyjore.

Kapaciteti i ult iinstitucioneve pyjore n

planifikimin dhembikqyrjen e aktiviteteve

pyjore

Nj problem shpesh i paraqiturnga palt me interes pyjor shtdisponueshmria e kufizuar e druritt prer n mnyr ligjore. Arsyetpr kt, sipas APK, sht mungesae resurseve pr t hartuar plane tprerjeve vjetore dhe shnjzimit tdrurve t planifikuar pr prerje.Planet e prerjeve vjetore t pyjevenuk jan t gatshme pr zbatim deridikur von n vit. Kjo do her kaqen problem serioz pr kon-traktuesit pyjor, q t prmbyllinoperacionet e tyre para prfundimitt vitit, pra, para skadimit tkontrats. Mendimi i shum sipr-

marrsve pyjor sht se caqet mt larta t prerjeve zyrtare dheprocedimi m i hershem i plani-fikimit / tenderit, do t reduktonteshkalln e prerjeve joformale /kundrligjore.

Mundsit e prmirsimitt shfrytzimit t drurit pr

djegie (efikasiteti ienergjis)

Ekzistojn disa mnyra pr tprmirsuar shfrytzimin efikas tenergjis dhe rrjedhimisht zvo-glimin e shpenzimeve t prdo-

ruesve. Disa prej tyre jan tnatyrs afatgjat, si sht izolimim i mir i shtpive, stufa mefikase, etj. Ka edhe tjera, t cilatmund t zbatohen menjher, siblerja me koh dhe trajtimi pro-fesional i drurit pr djegie.Potenciali total i kursimit t ener-gjis n Kosov n perspektivnafatgjate mund t shkoj deri n50 %.

Bilanci tregtarKosova ka pak apo fare pr-

parsi krahasuese n eksportimine produkteve t drurit, prfshirorendit, dhe ajo do t ngelet nrrjetin importues t produktevedrunore. Kjo justifikohet prmesbil anc it negativ tregta r. sh tardhur n prfundim se industriapy jo re du he t t vazh do j tfokusohet n plotsimin e krkessvendore pr produkte drunore.Prodhuesit e produkteve pyjore,

ata q jan n gjendje t mbajnprodhimin me kosto konkurruese,do her do t ken treg nKosov. N kt perspektiv,sht e rndsishme q mbshtetjae qeveris dhe stimulimi i zhvillimitt nj industrie t madhe e vitalet prpunimit t drurit mund tpl ot s oj k rk esn e madh evendore dhe ta bj shfrytziminm efikas t resurseve pyjore.

Projektet e propozuara me

prioritetProblemet me t cilat ndeshet

sektori pyjor n Kosov kan qenprezent prej vitesh dhe kjo sht enjohur mir nga vendimmarrsit nqeveri, nga industria private edrurit dhe nga siprmarrsitpyjor. Ka krkes t lart prpr od uk te t e drur it , ndr kaqinstitucionet pyjore shtetrore nukkan mjetet dhe resurset enevojshme pr nj shfrytzim mefikas t mjeteve ligjore, si dhe prt mbledhur t hyra nga prerjet npyjet publike. Prandaj, transferimet

e t hyrave n buxhetet fiskale janshum t vogla. Shum strukturadhe sisteme administrative t vjetrajan q para lufts. Institucionet ereja, t paslufts, t dizajnuara prt vepruar n mjedisin e riekonomik, nuk kan qen aq tforta dhe efikase n zbatimin eligjeve t reja, rregulloreve,sistemeve, etj. Pr t ndryshuarkt situat t paknaqshme, irekomandohet qeveris q tprqendroj prpjekjet e saj n dyprojekte kryesore me prioritet (Adhe B n vijim), t cilat duhet tharmonizohen me aktivitetet e

tjera, q jan n proces e sipr.N vijim jepet nj prmbledhjet objektivave t prgjithshme,aktiviteteve specifike dherezultateve t pritura t ktyre dyprojekteve kryesore.

A. Funksioni i zinxhiritorganizativ pyjor

Projekti ka identifikuar nj srpr ob lemesh n zinxhi rinorganizativ, q nga prerja e deri tshfrytzuesi i fundit i drurit, qkan efekt negativ n funksionimine zinxhirit. Shembull kemi roletdhe prgjegjsit e kontestuara et paqarta, si dhe problemet enatyrs administrative. Mnjanimii ktyre pengesave mund tlehtsoj dukshm zbatimin epo li ti ka ve dhe st ra tegj iv e tmiratuara.

Objektivi i prgjithshm.Sendrtimi i mtutjeshm n tarriturat e projektit aktual; zhvillimi

PR NJ SEKTOR PYJOR TMIRZHVILLUAR N KOSOV

-Rekomandimet paraprake nga nj studim n vazhdim -LARS NORDN, ANDERS OLSSON, BERSANT DISHA, VERA MUHAXHIRI

7/28/2019 Kurora 128

5/8

5Kurora e Gjelbri analizave t thella t aktorve tinvolvuar n zinxhirin e organi-zimit, me synim identifikimin eproceseve t parregullsive dhe, atyku sht e nevojshme, t sugje-rohet zbatimi i masave korrek-tuese.

Aktivitetet pr t arriturkt objektiv

a) Analizimi i roleve dhefunksioneve t aktorve prkats.Aktor kryesor jan institucionetshtetrore, si APK, DP, komunat,pro nart e pyj eve privat e dheshoqatat e tyre, siprmarrsit dhegjykatat. E rndsis s veant dot ishte analizimi i efektit t dele-gimit t kompetencave nga pu-shteti qendror n at lokal. Analizae till duhet t prfshij ndikiminn vllimin e prerjeve, mbrojtjen epyjeve dhe shtja e dhnieve tlejeve pr prerje.

b) Me kani zmat e mimit .Kostoja e drurit pr djegie shtbarr e rnd pr familjet. Analizaduhet t prfshij vlersimet e kur-

simeve potenciale prmes kohsoptimale t blerjes s drurit prdjegie.

c) Lshimi i lejeve pr shfryt-zim/prerje. Nj sistem pr dhniene lejeve pr prerjen e pyjeve ntokat pyjore publike sht krijuardhe sht vn n funksion parapothuaj 10 viteve. Pasi ka mendimet kundrta mbi efikasitetin,transparencn dhe funksionin e tij,rekomandohet q t analizohet igjith sistemi. Kjo duhet t bhet sipr kushtet e kontrats, si shtkohzgjatja e lejes, ashtu edhe prlejet e prerjes n pyjet e ulta dhe

n ato t larta.Rezultati. Masa konkrete dhe

rekomandime pr aktivitetet a, b,c, t cilat mund t zbatohen paprocedura t gjata ligjore dhe paprobleme administrative. shtjet erndsishme prshijn prvojn dhekonkludimet n lidhje me de-centralizimin e kompetencave prpushtetin lokal , masat pr pr-mirsimin e funksionit t tregut tdrurit pr djegie dhe rekomandimetpr prmirsimin e sistemeve pr

lshimin e lejeve pr prerje n pyjepublike dhe private.

B. Anketimi i familjeve prt vlersuar vllimin aktualt drurit t shfrytzuar pr

ngrohjeKonsumi total i drurit pr djegie

n Kosov nuk dihet mir. 90 % eprerjeve totale t pyjeve shkon prkt qllim. Informacionet m t

sakta pr prerjen e pyjeve do tmundsonte planifikimin e ve-pr ime ve n t ardhmen e ve-anrisht pasi mendimet mbivllimin e prerjeve totale vjetoredallojn nga 1 deri n mse 1.5milion m3.

Objektivi i prgjithshm.Esht grumbullimi i informa-cioneve t sakta pr konsumin edrurit pr djegie dhe analizimi ipotencialit pr kursim t energjisdhe identifikimi i masave pr njshfrytzim t qndrueshm dheefikas t resurseve pyjore.

Aktiviteteta) Vlersimi i numrit t

familjeve q shfrytzojn drurinpr ngrohje ose/dhe pr gatim, sidhe konsumi i tyre vjetor.

b) Faktor ky n llogaritjen ekonsumit t drurit sht (i) numrii familjeve q shfrytzojn drurinpr djegie dhe (ii) konsumi sipaskategoris. Rekomandohen analizat thella t konsumit t kategorivet familjeve, tregjet/sistemet efurnizimit, dallimet rajonale, etj. Dyshtje jan me rndsi: (i)prgatitja e procesit t tharjes smass drunore dhe (ii) masat pr

t minimizuar humbjet e energjisnga shtpit/banesat.c) Vlersimi i potencialit pr

kursimin e energjis npe rs pekt ivn af atmesm e dh eafatgjat. Shum sisteme tngrohjes, si sht stufa, e cilarndom shfrytzohet n familjetkosovare, nuk lejojn djegien qsjell rendiment t lart t energjisnga druri i thar pr djegie, apo tdrurit t thar mir pr mse njvit. Kjo mund t jet nj prejarsyeve pse shum familje

prdorin dru t prera rishtas apojo t thar a. Kj o re zu lton nshfrytzim joefikas t energjis.Stufat q prdoren gjersisht nuklejojn shfrytzimin e peletit dhebriketit. Kjo pjes e anketimit dot prshkruaj (i) standardin esistemeve t ngrohjeve dhe (ii)prfitimet potenciale pr familjetq t investojn n teknologji t rejaq kursejn energji.

Rezultatet. Ky anketim ifamiljeve do t prodhoj trerezultate kryesore: (i) konsumin edrurit pr djegie nga familjet, nnivel kombtar me sistem korrektstatistikor t mostrave (ii) infor-mata q do ti jepen publikut prpotencialin e kursimit t energjisdhe kursimeve ekonomike prfamiljet, (iii) raporti vlersues ipotencialit t kursimeve t ener-gjis n t ardhmen afatmesme dheafatgjat.

Institucioni zbatues. Zbatuesdo t jet nj agjenci apo institu-cion kompetent, q merret meanketime publike dhe me shtjet energjis, p.sh. Ministria e zhvi-llimit ekonomik.

Masat politike me prioritet.Prgjat studimit aktual kan daln shesh disa shtje t natyrs spoli tikave, q kan nevo j prvmendje t veant.

N vijim keni pes masa tpolitikave, jo me prioritet, t cilatrekomandohen t ndrmerren.

Fuqia puntore. Ka mungest profesionistve pyjor ninstitucionet pyjore shtetrore, sidhe n komuna. Kjo sht nj prejarsyeve kryesore pr kontrollin elimituar t prerjeve ligjore t pyjeven Kosov. Arsimimi i stafit t ripyjor n t gjitha nivelet e institu-cioneve pyjore dhe n komuna, sidhe trajnimi i stafit aktual sht njprej prioriteteve m t mdha t

cekura n politikat dhe strategjinpyjore t Kosovs (2010-2020).

Delegimi i kompetencave.Decentralizmi i kompetencave nkomuna ka rezultuar n ndryshimt detyrave dhe prgjegjsive.Prvoja thrret pr nj shqyrtimt funksioneve, pr t qartsuardhe nse sht e nevojshme, edheridefinuar detyrat dhe prgjegj-sit.

T dhnat n dispozicion.Nuk ka grumbullim dhe shpr-ndarje sistematike t statistikavesocial-ekonomike dhe t tregut tprod uk teve py jo re dhe kainformata t limituara pr sektorinpyjor, prfshi r edhe indust rinpyjore n Kosov. Statistikat prvllimin e drurit, p.sh. prerjet epyjeve, duhet t konvertohen nnjsi krahasuese me informata ttjera statistikore.

Rezultatet e inventarizimitpyjor. T dhnat e azhurnuara tinventarizimit pyjor kombtar ngaIPK 2012, do t vihet n dispo-zicion gjat vitit 2013. Kjo do tmundsoj marrjen e vendimeve

qllimin dhe rndsin e Simpo-ziumit dhe bri nj prezantim tshkurtr pr referuesit, e m passecili bnte nj prezantim tshkurtr me veten, vendin dheUniversitetin q prfaqson. Mpas, Simpoziumi filloi me njprezantim t punve krkimore,q realizonte vet Kolegji iShkencave Mjedisore dhe Pyjoren Universitetin Shtetror t NjuJorkut, duke vazhduar pastaj mevizit n n ter re n, n ven din kukryheshin punt krkimore, tcilat kishin t bnin me efektet e

ndryshimeve klimatike n pyll,ndrhyrjet n pyll, ruajtja e vle-rave ekologjike t pyllit, moni-torimin, marrjen e t dhnave em pas me prpunimin e tyre,etj., etj. Punime kto q mbartinvle ra dhe jap in rez ult ate t rej an lidhje me efektet q shkak-tohen n pyll nga faktor t ndry-shm, nga ndrhyrje t ndry-shme dhe nga prdorimi i meto-

dave t matjes, e ajo q binte nsy, ishte sistemi i marrjes se tdhnave e prpunimit t tyre nmnyr elektronike, duke brkshtu q gabimi t jet sa m ivogl ose t mos ekzistoj.

M pas, Simpoziumi filloi mereferimet e pjesmarrsve, ku pasnj prezantimi nga Universiteti iNazareth-it, nj prezantim tjetrerdhi nga e vetmja prfaqsuesenga Evropa, pikrisht nga Shqip-ria, Malvina Shehi, prezantim metem Pyjet dhe Kontributi Njer-zor n kontrollin e erozionit dhe

pagesat e shrbimeve n ekosis-tem, studim ky q po implemen-tohet n Shqipri, n qarkun e Di-brs, mbshtetur nga Banka Bot-rore dhe implementuar nga CNVPdhe Federata e Pyjeve dhe Kullo-tave Komunale, Dibr.

Pyjet vazhdojn t jen burimikryesor pr ngrohjen e shtpivet shqiptarve, ka ka br q atot jen n presion t vazhdueshm

dhe n shum zona t vihet re

shkatrrimi i tyre. Prerja dheshfrytzimi i pyjeve ka uar nfenomenin e erozionit t toks dherrshqitjeve e prmbytjeve tkonsiderueshme n disa zona. dovi t n Shq ipri fli te t p r p r-mbytje, masat q merren pasndodhjes se fenomenit, por asnjnuk kujdeset pr pyllzimet dhembrojtjen e pyjeve pr t mini-mizuar kt fenomen. do vit ma-let dhe kodrat tona derdhin n detmijra m3 tok nga depozitimet.

Sjellja ndaj mjedisit shekulline fundit sht e ndryshme edhen vendet e tjera evropiane dheato botrore. Ironia qndron nfaktin se kemi dy avantazhe shu-m t rndsishme, si jan:

ve nd nd od hj a gj eo gr af ik e dh ekushtet natyrore, por q pr fatine keq, kto nuk prdoren n m-nyrn e duhur, gj q ka br qkto t jen vazhdimisht kthespr n disavantazhe. Natyrasht e bukur, por ajo sillet menjerzit sikur sillemi ne me t e,n kt rast, ajo hakmerret ndajnesh, duke na krcnuar medukurit e rrshqitjeve, erozionit

dhe prmbytjeve. Ky keqprdo-

rim i toks dhe pyjeve specifi-kisht vjen sepse e drejta e pron-sis se pyjeve i njihet shtetit dheNjQV. Pasi deri tani e drejta epronsis s pyjeve u njihet ko-munave dhe shtetit.

Pr t frenuar erozionin, fer-mert q e kan prdorur pyllintradicionalisht dhe jan kujdesurpr t, bjn menaxhimin dhembrojtjen e tij. Por, pavarsishtpuns dhe sakrifics q ata bjnpr kt, vihet re q gjendjaekonomike e tyre n shumicn erasteve sht shum e vshtir.Me punn dhe mbrojtjen q ata ibj n pyll it, duk e rr itu r dhenivelin e karbonit n atmosfer,shum kompani, subjekte etj.,

prfitojn nga ky lloj shrbimi, sijan hid roce ntra let, nd rmar rjete rrugve, etj. dhe nuk paguajnasnj lloj detyrimi ose shrbimindaj ktij komuniteti, q n nj-far mnyr rrit do dit e mshum t ardhurat nga biznesi ityre, duke paguar asknd pr ktlloj shrbimi.

Prandaj sht mir q t futetprdorimi i skemave mbshtetse

pr shrbimet mjedisore pr mb-

rojtjen q fermert i bjn pyllit.Kjo situat e krijuar n vendinton ndodh pr arsye t mungesss legjislacionit dhe mungess seprogramimit pr shrbimet mje-disore. Por, duke par nismat endryshme ndrkombtare, ne du-het t vlersojm shrbimin qkomuniteti bn n mbrojtjen epyllit dhe ta paguajm at pr ktmbrojtje, q ai i bn mjedisit. Porn Shqipri nuk ekzistonin stu-dime q t prcaktonin sakt se sasht vlera e kontributit q njfermer jep n mbrojtjen pyllit. Nlidhje me kt, n mikrobasenin eUlzs, e pikrisht n komunat Lis,Su e Klos, u ndrtuan 48 sipr-faqe prove nga 100 m2, n 3 nivele

pjerrsie (20; 40 e 60 %) dhe ngjasht tipe toke (pyll, pyll tran-zitor, tok bujqsore, siprfaqekullot e kullotur, siprfaqe kullotee pakullotur, plantacion dhesiprfaqe t degraduara). Sipr-faqe kto q jan leht t evi-dentueshme, pasi secila ka numrreferimi, q lehtson procesin e

Vijon n fq.6

Vijon nga fq. 1Etika e Prdorimit t Toks

strategjike prkitazi me zhvillimine sektorit pyjor. sht me rndsit theksohet se kto informata tazhurnuara do t vihen n dispo-zicion pr t gjitha institucionet qlidhen me resurset pyjore.

Industria e ardhshme eprpunimit t drurit. Industria eardhshme pyjore, e bazuar n inve-stimet private, duhet t dizajnohetq t prkoj me prmbajtjen dhe

lokacionin e resurseve pyjore nKosov.

Veprimet pasuese pr pro-dhimin e fidanve dhe pyll-zimi. Shfrytzimi i investimitkapital pr prodhimin e fidanvedhe themelimin e plantacioneveduhet t jet nn kontrollin e rreptt institucioneve pyjore shtetrore.

Bordi pr menaxhimin mepyje (BMP). Pasi BMP sht nfunksion tash e sa koh, sht kohat bhet vlersimi i funksionit tBordit dhe, nse sht e nevoj-shme, t zbatohen masa korrek-tuese dhe mbshtetse.

Puna e ardhshme zhvillimore.Prgjat viteve shum projektepyjore n Kosov kan qen tfokusuara n hartimin e politikavedhe strategjis, si dhe n forcimine institucioneve. Fuqimisht reko-mandohet q projektet n t ar-dhmen t drejtohen n detyra dhesfera q jan mir t definuara.

Marr nga Draft raporti

punues Studim i sektorit

pyjor t Kosovs, 2013

7/28/2019 Kurora 128

6/8

6 Kurora e GjelbrPrse ndodhi kjo

fatkeqsi n Rusi?Sepse, duke filluar q nga viti 1991,

praktikisht pyjet nuk kan pasur asnjkujdes silvikulturor. Gjat ksaj kohekrimbi ngrns i lvores s hormoqit kazhdukur miliarda metr kub dru t

pyjeve. Tani, do vizitor i pyjeve oseudhtar me tren elektrik, sheh me syt etij parcela t mdha hormoqi t thara.Prve ktij fakti, prej moskujdesit n

pyjet tan shikon miliona metra kubtrungje t rrzuar nga era ose furtuna.

Nga kultura e ult e vizitorve t pyjeve,jan sht uar dhe mil iona metr kubmbeturina antropogjene. Me nj fjal,

pyjet e sotm jan kthye r n vat rzjarri, ku, bile nga ndonj cigare e hedhure pa shuar, ose shkrepse, apo ngareflektimi i diellit ose rrufeja mund tfilloj ndezja, e cila kthehet n zjarrkatastofik pr pyllin. Kshtu ndodhi nvitet 2010, 2011 e 2012. N saje t

politiks s sotme, edhe n do vit tardhshm mund t ndodh po e njjtakatastrof pr pyjet.

sht e ditur q problemin e djegiess pyjeve nuk mund ta zgjidhim pa kryern radh t par masa t rndsishmeteknike dhe organizative t profilaksiss zjarrit, q duhet t zbatohet sipas

planit t mba rshti mit pr par ala j-mrimin e ndezjeve t zjarrit dhe pr-hapjes t tyre.

Masat paralajmruese t prhapjess zjarreve n pyll jan nj kompleks

punsh silvikulturore t ti lla si prerjetsanitare n kohn e duhur, prerjetkulturore t kujdesimit, asgjsimi imbeturinave pas prerjeve, pastrimi i

pyllit nga trungjet e thar ose t rrzuar,krijimi i brezave mbrojts duke punuartokn n tr gjatsin e ndarjes s

parcelave, krijimi i sistemit t barrieravekundr zjarrit, puna me popullsin prt mbrojtur pyllin nga zjarri (tetdhjet

pr qind e zjarreve shkaktohen nga faji i

njeriut) e t tjera masa. Sot kto masa trndsishme n pyjet tan nuk kryhen.sht edhe nj problem tjetr nga i

cili shkaktohen zjarret. Koht e funditshteti e zhduku fshatin rus, n fshatranuk kan mbetur njerz t puns, uzhduk nga fshati bagtia. Livadhet me

bar t that jan br t rrezikshm prpyllin. Barin e that n pranver dhe nvjesht pa asnj keqardhje e djegin, dukee vazhduar rrugn pr n pyll, ku mefuqi t madhe djeg pyjet dhe fshatrat

prreth. Dhe kjo fatkeqsi vjen nga faktiq pyjet u bashkuan me fshatin.

M par, fshatari nuk e linte pyllint afrohej me fshatin. Unazn e par tmbrojtjes s fshatit e bnin bahet dhelivadhet pr kullotjen e bagtis. Unazn

e dyt - livadhet e kositjes. Fshatart edinin mir q po t mos e kositje nj osedy vjet dhe t mos kulloteshin livadhet,ather nga bari i that mund t vijrreziku zjarri.

Zjarret e tmerrshme pyjore t vitit2010 jan sinjali i par alarmues i

po li ti ks s paba zuar py jo re dh embrojtjes s natyrs t shtetit ton, dhet atyre funksionarve q mendojn sedo t kaloj. Por nuk kaloi.

Shpresat se rregullat n pyll to tizbatoj menaxheri dhe kompanit e

pasura nuk u vrtetuan. Mbeti vetmndrr e pa realizuar. Biznesit i interesonvetm t shtuarit e fitimit, n prgjithsiai shikon interesat e tij dhe nuk iintereson mirmbajtja e pasuris

shtetrore. Tani kjo sht e qart prdo nnshtetas.

Kt e vrtetuan zjarret e pyllit.Ather kur n zjarret e vitit 2010

po digje shi n pr fun dim ish t shu mfshatra, zjarrfiksit nuk shpejtonin tuvinin n ndihm, ata ishin t zn membrojtjen e kotexheve (ngrehinave) t

pas urve, t ci lt u pag uan in aty reshprblime kolosale ja kjo ishtendihma e par e t pasurve.

Prvoj nga

pylli rus

Pyjet dhe fushat e shtetit ton tmadh veniten nga shum shkaqe, porajo q duket m e qart nga t tjerat shtmungesa e drejtimit dhe e specialistvet mir pr ti zbatuar n jet planet dhe

projektet e pyjeve.N Rusi tani po ndodhin gjra t

pakuptimta. Drejtuesit e ndrmarrjevepyjore q jan specia list t mir tekonomis pyjore, i zvendsojn me

biznesme n ose njer z t pap rgje-gjshm, q prve blerjes, shitjes dhemarrdhnieve t mira me funksionarte lart, nga specialitetet e pyjeve pr

py je t nuk di n as gj . Ksh tu p rshembull, n kulmin e spontanitetit tfatkeqsis t vitit 2010 shum pakdrejtues t pyjeve dhe biznesmentreguan kujdes pr fikjen e zjarreve ose

prgjegjsi sociale pr atdheun. Disadrejtues, n kohn q n territorin kuata ishin prgjegjs, digjeshin pyjet dhefshatrat, rrezikohej jeta e njerzve, ata

pushonin n rezorte jasht shtet it.Kryetari i pyjeve t Mosks Sergej

Gardienko, edhe kur e lajmruan prgjendjen katastrofike n pyjet e rrethitt Mosks, nuk i ndrpreu pushimet. Sie shpengoi sekretari i kabinetit t tij, aiu prgjigj se situata n pyjet e rrethitt Mosks sht nn kontroll.

Prsa u prket oligarkve dhebiznesmenve, nga ata n asnj organ tlajmeve nuk pati ndonj shkrim prndihmn e tyre, qoft pr furnizimin mevajguri t aeroplanve zjarrfiks, prorganizimin e ndonj brigade zjarrfikseapo ndihm materiale fshatarve qmbetn lakuriq nga zjarret. Ata nukdhan asnj lloj ndihme financiare. Kjotregon q shumica e oligarkve dhe

biznesmenve jan vetm grabits.Veprimin m t pakuptimt q ka

br Qeveria ruse n fund t shek. XX,pr shembull, ka qen kalimi i mbrojtjesse pyjeve nga zjarri Ministris s

Ngj arj eve t Ja sht za kon shme. Padyshim, atje ka specialist t shquar prfikjen e shum lloje zjarresh, por jo t

pyj eve. At a nuk i njohi n mnyr atspeciale t fikjes t zjarreve n pyll, prshembull, me zjarrin kundr zjarrit, kurzjarri q i vjen prball nuk i l fushveprimi zjarrit kryesor, ose fikja me valshprthimi, duke vendosur dinamit n

periferi t zjarrit dhe q e shprthen menj her sapo afrohet zjarri.

N zjarret e vitit 2010, zjarrfiks ite Ministris s Ngjarjeve t Jasht-zakonshme i fiknin zjarret e pyjevesipas parimit era e ndjek zjarrin

prpara dhe ne shkojm pas zjarrit, gjq i skandalizonte ata n syt especialistve t pyjeve.

Jam i mendimit se tani sht e qartpr do nje ri se eko nom ia pyj ore ,mbrojtja e pyjeve nga smundjet dhe ngazjarri, mbarshtimi pyjor, patronazhi

pr kompleksin pyjor duhet t riorgani-zohen n nj struktur optimale, n kryet t cils duhet t vihen specialist tshquar t pyjeve, t cilt do ta bjndegn e pyjeve me bilanc rentabl nRusi.

Por, sado i mir q t jet drejtuesi,pa motivimin shkencor dhe ekonomikt strategjis t t gjith sistemit nuk dot arrij rezultatet e dshiruara. Drejtimii ktij kompleksi duhet pa tjetr t vihetn baza shkencore dhe n radh t parduhet t kryejn:

- Rajonizimin e territorit t ekono-mis pyjore n objekte t njllojt.

- Optimizimin e territorit pyjor

sipas rndsis funksionale t pyjeve pr shfrytzim, pr ekologji dhe pyjetrezerv.

- Ti ndajm pyjet ekologjike sipasrndsis mbrojtse t tyre.

- T llogaritim madhsit optimalet siprfaqeve dhe prodhimtaris tndrmarrjeve pyjore t do profili qof-shin n baz t metodave t reja.

Dhe kto pun duhet t kryhen jome fjal, por me vepra.

Sot procesi i planifikimit, drejtimi iekonomis pyjore dhe kompleksit pyjorzhvillohen intuitivisht, pa prdorurasnj kalkulim ekonomik, ekologjik dhesocial.

Deri m sot, n ekonomin pyjoredhe n kompleksin pyjor nuk jan

prpunuar normat e duhura juridike, atot s drejts dhe normat e prodhimtaris,

pa t cilat sht e pa mundur t punoshdhe aq m tepr t planifikosh

perspektivn e zhvillimit t kompleksitpyjor.

Nuk jan pr punuar sis tem et eoptimizimit t prerjeve t pashte-rueshme dhe jo dorzuese, t mbjelljevesipas shkencs bioekologjike dhe shum

parime silvikulturore, ekologjike dhe tmirmbajtjes s pyllit.

Deri m sot nuk jan prpunuarmetodikat pr hartimin e rregulloreve

pyjore n ndr marr jet e ekon omis pyjore si dhe t planifikimit financiarpr ndrmarrjet nga subjektet e RusisFederative.

Problemet e prmendura mund tzgjidhen n praktik me sukses vetmather kur pr ti zgjidhur ato nuk dot merren funksionart dhe biznes-ment, por specialistt q kan nivel tlart profesional n lmin e ekonomis

pyjore dhe prpunimit t drurit. Athersuksesi i kompleksit pyjor sht i sigurt.

Tani, n drejtimin e sektorit t py-jeve, si u prmend dhe m lart, mbi-zotrojn t ashtuquajturit menaxher,

pr t cilt intere sat e sektori t pyjornuk kan rndsi. Kjo gjendje shtshum e rrezikshme. Kta njerz ushrbejn jo interesave t atdheut dheshoqris, jo interesave t puns sngarkuar pr drejtim, ata jan shrbtort bindur t atyre forcave q i ngritn n

pozit. E keqja qndron jo vetm ktu,por ata nuk i shohin dhe nuk i kuptojnproblemet e pyllit rus.

E keqja me prpjestime kozmikeqndron n at q ata nuk e kuptojmrndsin e pyllit rus pr civilizimin

bot ror. Ata nuk e kuptojn at, qpolitika pyjore Ruse duhet t synoj jovetm nga interesat ekonomike dheekologjike t shtetit, por duhet t shikojdhe interesat ekologjike t bots.

N nj nga pun t shke ncor ethemelore mbi gjendjen e sotme tmjedisit t Rusis deklarohet, qnjerzimi ka filluar t jetoj n botn eshkatrruar, n konditat e ashprsimitt krizs ekologjike, e cila po kthehet nkriz t t gjith njerzimit.

Pylli dhe Uji, t dy ktokoncepte jan t lidhura ngusht me njritjetrin. Prve rrezikut q mund ti vij

bots nga kozmosi dhe nga proceset ezakonshme t natyrs, rreziku ekologjiki mbarimit t ujit t pijshm sht m irrezikshmi pr njerzimin dhe pr dogj t gjall.

sht e trishtueshme t mendoshpr kt, por t ti ll gjendje ne e kemiprovokuar vet.

Ekspertt e OKB-s kan llogaritur,q afro dy miliard njerz n vitin2025 mund t mbeten pa uj tpijshm, kurse dy t tretat epopullsis s bots do t fillojn tandjejn mungesn e duhur t ujit t

pij shm. Pr kt o na parala jm ron

Organizata Botrore e Bujqsis dheUshqimit pran OKB (FAO). Sipas tdhnave t FAO-s, prdorimi i ujit t

pijshm n shek. XX u rrit dy her mshpejt se rritja e popullsis. Sot, mshum se nj miliard njerz nuk kanuj t pijshm, kurse 2.5 miliard jetojn

pa kanalizime dhe pa ujsjells. N njkoh shum t shpejt, fqinji yn m iafrt, Kina mund t prballet memungesn e ujit t pijshm. Thatsirat e

matjes dhe saktsimin n lloga-ritjen e t dhnave pr seciln kategorit prdorimit t toks dhe do t shrbej m pas pr referenc mbikontributin q japin fermert n mbrojtjen e pyllit sipas impaktit qka pas erozioni n seciln kategori t prdorimit t toks. Pr ktosiprfaqe jan marr t dhna mbi tipin e toks, koordinatat evend ndod hjes, emri i fermer it, komun a, kund rejtimi, pjerrsia, zonafitoklimatike, tipi i siprfaqes dhe pas do rnie shiu merren mostrat.Mostrat merren n fuit e vendosura n do siprfaqe pas przierjesdhe t brit miks nga 3 pr do siprfaqe dhe kjo do t shrbej pr tpar se sa sht sasia e sedimenteve t depozituara n sasi t ndryshmeshiu. Pr do mostr t marr shnohet data e marrjes se provzave

dhe numri i siprfaqes. do dit merren t dhna mbi temperaturndhe n ditt kur ka reshje shikohet niveli i reshjeve, me an t njprovze t vendosur. Ky proces ka nisur n nntor dhe do t vazhdojnj vit rresht. Kto jan rezultate e para, ndrkoh q ekzistojn edhepr muajt e tjer.

Etika e Prdorimit t ToksVijon nga fq. 5

Rezultatet e par q vihen re gjat ktij studimi jan:- Menaxhimi i qndrueshm i pyjeve on n mbrojtjen e

ekosistemit. Komuniteti luan rol thelbsor n mbrojtjen ebio div ers itet it dhe mbrojt jen e pyl lit .

- Mbrojtja q njerzit i bjn pyllit, on n qndrueshmrin eekosistemit dhe mbrojtjen e toks nga erozioni dhe prmbytjet.

- Sipas t dhnave nga matjet dhe rezultatet e analizave del sesiprfaqet e degraduara depozitojn sasi t mdha sendimentesh.

- Njerzit q menaxhojn pyjet frenojn veten n prfitimin e tardhurave n nj koh t shkurtr, pr t realizuar menaxhimin epyjeve n mnyr t qndrueshme, mbrojtjen e ekosistemit dhe prkt shrbim q ata bjn sht domosdoshmri q t paguhen.

N fund t ktij studimi dhe monitorimi vjetor reshjesh, duhet tdalim me nj prfundim lidhur me kontributin q japin pyjet nfrenimin e erozionit dhe sa duhet t paguhen njerzit pr kt llojshrbimi, q i kryejn pyllit sipas tipeve t vegjetacionit.

Pas prfundimit t prezantimit, pjesmarrsit filluan me nj srpyetjesh, ku prve atyre n lidhje me punn krkimore, interes

ngjalli dhe shtja mbi pronsin e pyjeve: Cila sht reforma e pronsis pr pyjet n Shqipri?

Si mundet q shteti t bj transferimin e pyjeve nga strukturat etij shtetrore n nivel kombtar, n po t njjtn pronsi, pr nNJQV, sepse edhe ato jan struktura shtetrore.

Si sht gjendja e pyjeve t lart, a e bn shteti menaxhimin etyre? A nuk do ishte m mir q ti menaxhonte komuniteti?

Kush e bn menaxhimin, kontrollin e tyre, a nuk prben kjo pr jukonflikt interesi?

Perse nuk jepen pyjet q u kan kaluar NJQV n pronsi tfermerve, por edhe ato q jan akoma shtetrore?

Deri tani ndoshta qeveria ka menduar pr privatizimin e pyjeve,por a kan n planet e saj q t bj ndryshimet ligjore, q ti japinprparsi dhe ta prfundojn procesin e privatizimit?

Dhe pas shum e shum pyetjesh t tjera, prgjigjet besoj t gjithi dim, pa dashur ti prsris prgjigjet, sepse jan dgjuar e prsriturmijra her kohet e fundit, nga drejtuesi i kolegjit erdhi njkonkluzion n fund t seancs, konkluzion t cilin ne e kemi diskutuardisa her me aktor t ndryshm dhe shum vshtir nga disa tpranohet; ai ishte: Nse nuk rregullohet kuadri ligjor pr pyjet,nse ai nuk parashikon dhnien e pyjeve n pronsi dhe nsepyjet nuk futen n listn e prioriteteve t vendit, vihet ndyshim mbarvajtja dhe e ardhmja e ktij sektori e, prrrjedhoj, menaxhimi, mbrojtja dhe shrbimet e tjera shtesq ofrohen nga pylli dhe komuniteti.

PrgatitiMalvina SHEHI

7/28/2019 Kurora 128

7/8

7Kurora e Gjelbr

Pyll i Rus sht n udhkryq

Dr. Selman Lameborshaj

Silvikultor i Merituar i Rusis

Profesor i Silvikulturs n

Akademin Bu jqsore K.A.

Timirjazev , Mosk

Klithma e shpirti t pr pyllin rus

kohve t fundit n Kin mund t bjnq t mbeten pa uj t pijshm m teprse nj miliard njerz. T tilla kataklizmamund t ndodhin dhe n shtete t tjera

t bots.Kjo gjendje alarmuese pa dashur t

bn t mendosh, nse do t shprthejndonj her lufta e tret botrore, shkakunuk do t jet lufta pr naft ose gaz, aspr t shtuar territorin e shtetit , por prmungesn e ujit t pijshm.

far duhet t bj Rusia, q sotdisponon 25% t pyjeve t bots dhepothuajse 50% t ujit t pi jshm?

Para s gjithash duhet t projektojkujdesin pr pyjet, bujqsin dheekonomin komunale brenda kufijve tpellgjeve ujmbledhs, q ti tregojmbots rrugn e ruajtjes dhe t shtimit tpasurive t ujit t pijshm.

do t thot t drejtojm punt ekujdesit n kufijt e pellgjeve ujmble-

dhs?Madhsia e siprfaqes ujmbledhse

t lumit tregon plotsin e lumit me uj,sa m e madhe t jet siprfaqjaujmbledhse, aq m shum lumi sht imbushur me uj. Por si dihet, siprfaqjaujmbledhse e lumit sht e veshur jovetm me pyll, aty ndodhen dhe arabujqsore e livadhe, fshatra dhe qytete.N qoft se do pjestar i siprfaqesujmbledhse nuk do tu prmbahetrregullave t mirmbajtjes t siprfaqes,ather dhe roli i pyjeve pr t mbajturujin e pijshm t pastr dhe t plot bien minimum.

Njeriu me shekuj ka ndrruar q tket gjat jets t tij nj ekonomishembullore, ose nj sistem shembullor

shoqror. N traktatin e Platinit prkrijimin e shtetit ideal jan shtruar ttilla mendime. Por n Greqi nuk u gjetnjeri q ti vinte n jet mendimet e tij.Sot ka ndryshuar gjendja, prandaj t tillafantazira mund t realizohen n jet mendrhyrjen e OKB-s, e cila n at kohnuk ekzistonte.

Pr zhvillimin ideal t ekonomisbrenda pellgjeve t rrjedhjes ujore duhett jen t interesuar t gjitha shtetet ebots. Nj nga drejtimet e formimit tekonomis ideale qndron n optimi-zimin e sasis s pyjeve dhe prbrjess tyre, t fushave bujqsore, t sasisdhe cilsis t objekteve komunal prdo siprfaqe t pellgjeve lumor.

Duhet t planifikojm funksionimin

optimal t kompleksit pyjor, d.m.th.vllimet e shfrytzimit dhe t riprt-ritjes s pyllit, vllimet optimale tnnprodukteve t pyllit, sasit dhecilsit e prpunimit n nj sistem tprbashkt t t gjitha degve t komple-ksit pyjor pr t gjith pellgun lumordhe t nivelit t subjektit t RusisFederative.

Kto kondita jan dhe krkes e Ko-deksit t pyjeve, ku thuhet se qeverisjae ndrmarrjes pyjore financohet ngasubjekti i Rusis Federative mbasoptimizimit t planit pyjor t subjektitt Rusis Federative, d.m.th. zgjidhja eprobl emeve sociale t ndrmarrj evepyjore n 50 subjektet pyjore t Rusisvaret nga sasia e financimit t planit

pyjor t subjektit.Mbi nivelin e zhvillimit t kom-

pleksit pyjor gjykohet, para s gjithash,nga sasia e prdorimit t produktevedrusore pr do nnshtetas. Ky indekspr Rusin sht dhjet her m i ult sen shtetet e prparuara industriale. Prshembull, prdorimi i letrs dhe kartonitn Rusi sht 22 kg pr person, kursen ShBA 347, n Finland 321, nBrazil 41, n Kin 30; konsumi

mesatar pr gjith botn harrin mbi 50kg. Bile dhe niveli i prdorimit tdrrasave, pr t cilat nuk krkohenmekanizma t komplikuara, tek ne sht

shtat her m i ult se n SHBA,Kanada, Finland apo Suedi. Prdorimii kompensats, nj nga zvendsuesitm t mir t drrasave, tek ne shtdhjet her me i vogl se n SHBA,Kanada, Finland dhe Japoni, bile triher m pak se n Kin, Brazil, Indonezi,Kili dhe se mesatarja pr gjith botn.

T pakrahasueshme jan dhe fitimetnga eksporti i lndve pyjore, ku, sipast dhnave t vitit 2009, lider shtKanadaja me 26 miliard dollar, mandejSHBA me 16, Suedia me 11 dhe Finlandame 10. Dy shtetet e fundit e kalojnRusin me tri her, me gjith q ata

presin lnd druri n pyll dy her mpak se Rusia.

Si theksohet n Kodeksin e pyjeve,

qllimet kryesore t optimizmit t planitpyjor t subjekteve t Rusis Federativejan:

- Prsosmria e sistemit t drejtimitdhe zhvillimit t kompleksit pyjor;

- Formimi i sektorit t prparuar tpyjeve, me fonde t reja prpunimi, qt bhet i zoti t konkurroj n t gjithatregjet;

- Optimizimi i shprndarjes sllojeve t prodhimit t lndve pyjorenpr ndrmarrjet pyjore me qllim qt arrijm n prerje racionale t

pashterueshme;- Ta ngrem bilancin prfitues nga

shfrytzimi i burimeve pyjore, duke eruajtur potencialin ekonomik dhe

biologjik t pyllit.

T gjitha kto krkesa tregojnfaktin se kompleksi pyjor sht njsistem i madh, ku t gjitha degt e pyjeve(riprtritja dhe mbrojtja, prerja dhe

p rg at it ja e pr odhi meve , si dh eprpunimi i tyre jan t lidhura me njratjetrn), po ashtu dhe sasia e prodhimitt mobileve, letrs dhe kartonit kanlidhje t drejtprdrejt me zhvillimin ekulturs dhe mirqenies t do nn-shtetasi. Prandaj, kompleksi pyjor isotm duhet t bhet sistem iteknologjis s lart pr t gjitha degt

pyjore (t prerj es s pyjeve, t pr-punimit t tyre, t prodhimit t celu-lozs dhe t bioenergjis) dhe i gjith ait bhet sektor i koordinuar i ekonomis

popullore nn t njjtn udhheqje. Nj

kompleks i till do t punoj me njefektivitet m t madh se sektori i nafts.Duhet theksuar q prodhimtaria e pyjeven krahasim me naftn sht i

pr jet shm dhe kur e shf ryt zoj mracionalisht sht n gjendje ta nxjerrshtetin nga do lloj krize.

N saje t funksionimit optimal tt gjitha degve pyjore n Finland dheSuedi jan krijuar komplekse t tilla

pyj ore . Pr she mbu ll, n Finla ndekonomia pyjore dhe e prpunimit tdrurit prodhojn 8% t prodhimit t

prgjithshm shtetror.30% e eksportitt Finlands i takon prodhimeve tindustris pyjore. Sipas vlersimevendrkombtare, ekonomia popullore eFinlands n masn m t madhe varet

nga funksionimi i kompleksit pyjor pylli sht faktori kryesor n formimine landshaftit finlandez. Ai sht vendi i

banim it t fauns fine dhe pa asnjpenges, vendi i dfrimit dhe i lodhjest kujtdo finlandezi.

Q ta bsh sektorin e pyjeve efektivsi t Finlands, duhen jo vetm vendimetshtetrore n letr, por dhe optimizimii nevojshm i burimeve financiare,materiale dhe njerzore, t cilat t japin

mundsi t zhvillosh kompleksin pyjor.Nse do t shfrytzojm n mnyr mracionale burimet pyjore, ato do tishrbejn Rusis sot, nesr dhe pr

gjith jetn. Krijimi i nj kompleksi ttill do t bj t mundur n t ardhmenmarrjen e efektit multiplikativ q e lejonvet ekonomin t dal nga do kriz.

Pr ta nxjerr sektorin pyjor ngagjendja e sotme, sipas mendimit timduhet t zgjidhen problemet konceptualet m poshtme:

E para ta rikthejm kompleksinpyj or n nj sektor t ekono mi spopullore. N kt kompleks t futenndrmarrjet e ekonomis pyjore, tshfrytzimit t pyllit, t prpunimit tdrurit, t prodhimit t celulozs dhe

bioenergjis.E dyta t optimizohet madhsia

dhe struktura e prodhimit tndrmarrjeve pyjore t do subjekti t

Rusis Federative, duke marr parasyshgjendjen e tyre ekonomike, sociale dhet burimeve pyjore.

E treta t optimizojm drejtimet especialitetit t prodhimtaris si nndrmarrjet private, ato t furnizimit,

po ashtu ndrmarrjet shtetrore si rritjene fidanve t llojeve t ndryshmdrusore, riprtritjen e vendeve tzhveshura, mirmbajtjen e kulturave

pyjore, prerjen pr t nxitur rritjen epyllit t ri, mbrojtjen e pyll it nga zjarridhe smundjet, plehrimi, bonifikimi ivendeve t lagshta dhe kujdesi prkanalet kullues, prdorimi imekanizmave t prerjeve progresive t

pyjeve, nga ato q gjat prerjes ruajnfilizat e llojit kryesor t pyllit etj.

Po e till vmendje duhet treguar dhepr ndrmar rjet e prpunimit t druritdhe t nnprodhimeve t tij, si jan

prod hi me t e l nds s sh ar ruar ,shtyllave t minierave, trupave prkompensat dhe celuloz, lndsteknologjike dhe druve t zjarrit, si dheasortimente t tjer; prodhimi imobilieve dhe sendeve t prdorimit t

popullit, t mbledhjes s rrshirs, tprodhimit t mjal tit, t mbledhjes dhepr pun imit t kr pud hav e, bim vemjeksore dhe teknike, dhe t krijojm

plantacione pr t furnizuar popullsinme prodhimet pyjore t krkuara.

Vetm rezultati i prodhimit t funditduhet t bhet masa kryesore e punss prbashkt, si pr ata q e mbjellin

dhe e rritin, e ruajn pyllin, ashtu dhepr ata q e presin, e prpunojn, pa ibr dme pyllit .

Prdorimi i teknologjis s prerjeveprogresive n pyje, q ruajn rip r-tritjen dhe shpejtojn zvendsimin e

pyllit t prer, pr pasoj sjellin efektinshumfunksional t pyllit, nga fakti qshkurtojn afatin e prerjes s pyllit nfazn e dyt, gjithashtu paksojnshpenzimet e riprtritjes dhe t puni-meve t tjera silvikulturore.

Integrimi i kompleksit pyjor nekonomin popullore do t favorizojmbledhjen e nj informacioni t riekonomik dhe teknologjik, informaciont orientuar n formimin e bazs pr

planifikime t reja m efektive.

Sot, praktika e zgjedhjeve tvarianteve t kujdesit pr pyllin nndrmarrjet pyjore dhe prodhimtariss lndve prej druri n ndrmarrjet e

prpuni mit t prodhimeve t pyl littregon se sht proces serioz dhe varetnga nj numr i madh faktorsh. Prandaj,sot n zgjedhjen e ktyre varianteve

bhen shum gabime, sepse zgjedhja etyre sht subjektive ose intuitive. Nkohn e progresit t sotm t mate-

matiks sht krijuar mundsia eoptimizimit t tyre.

Ky fakt tregon at, q Rusia pr tabr t mundur zgjerimin e eksportit t

lnds drusore n Evrop dhe n bot,duhet t shpenzoj pr rikonstruksionine kapaciteteve t vjetra t industris

pyjore dhe pr opt imizmin e prodhim-taris t produkteve drusore.

Prve ksaj, pas zhvillimit tsistemit t hapur t ekonomis pyjore,do t ashprsohen krkesat e shoqrisgjat shfrytzimit t pyjeve. Para sgjithash, kjo do t ndikoj n llogaritjene prerjeve vjetore n baz t zbatimit tkrkesave ekologjike.

N ras t se do t vepr ohet sipa spropozimeve t bra, kompleksi i pyllitrus vetm do t fitoj, dhe do t bhetlider n prodhimin botror t lndvedrusore. Sot, sektori pyjor i Rusis, qka rezervat m t mdha t pasurive

pyjore, z nj vend shum modest nekonomin e shtetit.

Gjat dhjet vjetve t fundit nuksht krijuar asnj ndrmarrje e reshtetrore pr prpunimin e drurit. Porm e keqja sht se vazhdojn t pak-sohen vllimet e prodhimtaris prshkakun e vjetrimit dhe t dalit jasht

prdori mit t fondeve baz t pro -dhimtaris.

Gjat viteve t fundit, mimi ifondeve baz (duke i krahasuar me vlerne vitit 1990) kan rn pr gjithkompleksin pyjor me 35%, n industrine shfrytzimit me 32%, n prpunimine drurit 39%, n industrin e celulozs

18% ( n prgjithsi pr industrinpyjore t Rusis - 17.5%).

Nj nga probl emet m t rnd-sishme sht mungesa e zhvillimit tkapaciteteve pr prpunimin e thell tdrurit mekanikisht, energjetikisht dhekimikisht, po ashtu sht i ult dhe niveliefektiv i prpunimit kompleks t pasu-rive pyjore.

Akoma m aktual sht problemi ingritjes s nivelit t zhvillimit ekono-miko-social t rajoneve, sidomos trajoneve ku pylli ka peshn kryesoren ekonomin e vendit dhe krkon vetm

poli tikn e zhvi llimit t kompl eksi tpyjor. Prandaj, n t til la rajone duhett optimizohen prpjestimet eindustrive t zhvillimit t do subjektit Rusis Federative, duke prdorurmetodat m t reja t racionalizimit t

kompleksit pyjor.N fakt , vetm Katedra e Silv i-

kulturs e Akademis Timirjazevdispononte m par dhe tani metodatteorike e praktike t optimizimit, por

pr fat t keq drejtoria e prgjithshme epyjeve nuk ka treguar asnj interes prti prdorur ato n praktik.

Koht e fundit, filloi srish me njforc m t madhe polemika se si duhett jet drejtimi i pyjeve t Rusis. Ve,

pr t gjith sht e qart se me mnyrate sotme t drejtimit prparimet jan t

pamundura. E gjith dilema qndron nat se far duhet br q t shkojm

prpara. Ky drejtim mund t ket format ndryshme, por sht e qart q ajoduhet t drejtohet nga specialist. N

kt drejtim nuk duhet t ket vend prnjerz t rastit ose menaxher me profilet shumt, por pa asnj dijeni pr pyllindhe pa prvoj pune. Ky parim duhett bhet aksiom, rregull i padisku-tueshm. Specialistt elektricist, ata

pr matematik ose pr prpunimin equmshtit duhet t merren me punt etyre, kurse pr punt e pyjeve duhet tvihen n krye specialistt e pyjeve.Marr guximin t vrtetoj, q puna n

pyje sht shum m e vshtir nga samendojn ata joprofesionist q znvendet e profesionistve. Drejtimi i

pyjeve do ditu ri t shumta, prandajshum specialist t pyjeve i ofendonfakti kur i drejton nj i paditur. Kjo

praktik duhet t marr fund, pr ktnuk duhet t ket mdyshje.

Nj aspekt tjetr i ktij problemi

sht forma e drejtimit, e cila shtakoma m e diskutueshme. Duhet t jent ndara, m vete ekonomia pyjore dhem vete industria pyjore, apo t

bashkuara; dhe si ti prpuqsh interesate t dy palve? Si kuptohet nga artikulli,mua personalisht m imponon variantii dyt, bashkimi i t gjitha degve dheinteresave pyjore nn nj ati. N tnjjtn koh, un i kuptoj mirkundrshtimet e kolegve t mi, t ciltkan frik q n t till organiziminteresat e ekonomis pyjore do tmbyten nga interesat e industris pyjore.Por, e till frik ishte me vend vetm

pr kohn kur nuk i dispononim metodate kompjuterizimit dhe mnyrat eoptimizimit t prodhimtaris dhe

punve t domosdoshme t ekonomispyjore. Prandaj, sot po ti planifikojmpu n t me mny ra t e koh s, ve tprocedura e zbat imit t probl emeveprin cipiale e mnjanon frikn ton ,prandaj mendoj q fitimi i ekonomispy jo re dhe indust ri s s drur it tbashkuara nn nj ati do t jet shumi madh, dhe akoma m leht do tzgjidhen problemet, kur fijet e drejtimitt lmshit t madh jan n nj dor dhe

jo n shum duar.Megjithat, problemet e ndrlikuara

pyjore krkojn debate t hollsishmt specialistve pyjor. Mendoj se nkt gjendje, kur jan pleksur problemete pyjeve, e vetmja rrugzgjidhje shtthirrja e kongresit t jashtzakonshm

t pyjeve me pjesmarrjen e specia-listve t lart nga t gjith sektort e

pyj eve . Ini cia tor e e thi rrj es s njkongresi t till mund t jet Shoqata eSilvikultorve t Rusis, e cila, mekeqardhje, koht e fundit duket sikur kadhn dorheqje nga zgjidhja e

problemeve pyjore. N kt kongres neduhet t shqyrtojm t gjitha problemetq bien n sy, t prpunojm t tillzgjidhje pr Qeverin si mendiminkolegjial. Jam i bindur se dhe Qeveriado t marr pr baz mendimet e

profesionistve t pyjeve kur t zgjidhfatin e pyllit rus. Nuk duhet t lejojmm, q fati i pyllit rus t zgjidhet medyer t mbyllura, pa e ditur si u zgjidhnga kushedi se kush. Kshtu duhet t

dgjohet zri yn. Sepse kjo shtdrejtprdrejt puna jon.

Ne tani jemi n udh kr yq. Meproblemet e pyjeve ne e kemi arriturpikn kulmore, nga e cila jan hapurvetm dy rrug: ose m t posht, tekstanjacioni i plot dhe i fundit; ose lart,tek perspektivat e ndritshme dhe tdshiruara. Rrug t tret nuk ka.

Fund

7/28/2019 Kurora 128

8/8

8 Kurora e Gjelbr

Kshilli Botues: A. Proko, N. ollaku, V. Tabaku, J . Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha

Kryeredaktor: AHMET OSJA Zv.kry eredaktor:Nijazi IDRIZI, Ferdin LIAJ , Zef IMERAJ

Redaksia:V. Muharremaj, H. Kola, Gj. Fierza, M. Shehi. Redaktor prgjegjs:V. HoxhaAdresa: Bulevardi "Zogu I", Godina e ZP, kati II, Tiran

Mobile:068 40 75 975; e-mail: fkpkk@hotmail. com; velihoxha@yahoo.com

Gazet e FKPKK,

Shqipri dhe e

APPK, Kos ov

KURORA EGJELBR

www.fkpkk.org

www.akppp.org

8 Kurora e Gjelbr E N G L I S H

The IPA cross border programmebetween Albania and Macedoniahas started the implementation ofthe project on promoting sustain-able development in the cross-border area which includes the

national park of Lura and natural parkKorab-Koritnik on Albanian side andnational parks Mavrovo and Pelisteron Macedonian side. This projectis funded by European Commissionand implemented by ALCDF (Alba-nian Local Capacity DevelopmentFoundation) in Albanian side onpartnership with Mavrovo NationalPark in Macedonian part.

This project will be implemen-ted in the Diber region, specificallyon Lura National park area ( 1,200ha) which was declared as nationalpark on 1966 (under Category II ofprotected areas) and natural parkof Korab-Koritnik (under categoryIV protected areas), which covers

about 55.550 hectares and isdeclared a protected area onDecember 2011 by the decision ofthe Albanian Government. ALCDFin partnership with NFFPA (Natio-nal Federation of Forests and Pas-tures in Albania) and in closecooperation with local stakeholderssuch as DFS (Directorate ofForestry Services), Diber RegionalCouncil, Local Government Unitand FUA (Forest Users Associa-tion) will work together and coordi-nate their actions to improve themanagement of both parks (Luraand Korabi).

The project intends highly pre-sent the contemporary ways of

management of natural parks

through increasing of awarenessamongst all stakeholders for theprotection of national and naturalparks in the cross-border area, asa value for today and for the nextgenerations.

The project will realize manyactivities such as full implemen-tation of geographic informationsystem (GIS), including globalpositioning system, as tools foradvanced protection of national/natural parks and our naturalresources, specifically for Lura andKorabi parks. This system will servenot only to parks staff but also to

the local government units, otherinstitutions, researchers and aca-demic bodies who will acceleratethe acquisition and adaptation ofinformation with accurate data forthe entire territory, flora and fauna,hydrogeology resources, infrastruc-tures etc. The development of GISdata system for both parks, deve-lopment of digital maps, qualifi-cation of staff from the parks, DFSadministration and local govern-ment who can enrich and updatethe GIS data by also usingprofessional GPS and othermodern technology will contributeon parks management and protec-tion of the natural resources,

biodiversity in sustainable way.

The project also aims throughits activities to promote the tourismin the territory of these parks, andthe main beneficiaries will be thewhole community of the area. Twoweb pages (one for each park), and

other promotional materials suchas brochures, leaflets, touristicmaps and a variety of collaborativeactivities with neighboring areas ofMavrovo and Pelister parks of Ma-cedonia will promote the tourismvalue of this area. Also the crossborder activities will contribute ongetting experience for managementof natural resources in favor ofTourism development throughraising the awareness of the localcommunity and stakeholders butalso for the private and publicpartners in different levels (nationaland regional).

This project will be an innova-tive approach on the management

of parks in Lura and Korab-Koritnikand also it will be an added valuein terms of new modern techno-logy system of GIS data, GPSdevices, servers, modern com-puter software, professional know-ledge, etc. This project will createa new model for other parks inAlbania on how to manage in aneffective way the natural resourcesand it will create a new experienceon cross-border cooperation amo-ng neighboring partners (parks ofLura and Korabi with Mavrovo andPelister) on environmental prote-ction and parks management thatcan attract tourists and thuspositively impact economic

development.

The European Commission supports Sustainable

Development with an emphasis on protection,

promotion and management of natural resources

and ecosystems, in Diber area

On 4th 6th June 2013, a team ofrepresentatives of the National Federationof Communal Forest and Pastures ofAlbania developed a meeting for exchangingexperiences with the National Associationof Private Forest Owners of Bulgaria(NAPFOB), such a meeting was organized

by REFORD and supported by CNVP. As well, participants in this two-day meetingwere even representatives of the Private Forest Owners Associations from Kosovoand Macedonia. Traveling from Albania to Bulgaria was a relatively long trip in time,

but the picturesque views unfolded forward made this trip very interesting and nicely.Bulgaria is a rich country in forest resources, with about 4.15 million hectares forests,where 74.5% are state forests, 12% are communal forests, 11% are private forests,0.5% religious forests and 2% former agricultural lands. The teams from three countrieswere hosted by Mrs. Anelia Dimitrova Pochekanska, President of the NationalAssociation of Private Forest Owners of Bulgaria, as well as owner of 600 hectares offorests. The next day Mrs. Anelia made a presentation of the association, which sherepresented, where among others she spoke about the history of establishment of thisassociation, the purpose, organization, functioning, achievements, tasks andresponsibilities. The National Association of Private Forest Owners of Bulgaria, itsgenesis begins since 2002, but the history of forest cooperatives begins earlier thanthat, where the first cooperative Pamperov is established in 1905, whereas theothers are established somehow later during 1912 to 1915. The particularity of thesecooperatives was that in the kingdom time, the forest area of each cooperative, is

bought as a single unit by collecting the money of all inhabitants of the village and basedon the amount paid by each one, the total forest are is partitioned. Thus, nowadayseach owner doesnt have an exact map of the location of his forest area. But this doesnot impede them to cooperate or to have conflicts amongst them, the contrary, itfosters furthermore the cooperation. The NAPFOB is composed by 22 forest

cooperatives, 1 commune, 2 forest companies, 2 joint-stock companies and 15 physicalentities. All in all, the association represents interests of about 85 thousand forestowners. Each cooperative has its own staff composed by administration, operativeunits, as well as by a forest technician and a forest engineer that in total varies 20 to 50

people. Forest Cooperatives have tasks and responsibilities clearly defined by law.They are responsible for managing and guarding of the forest area they possess,whereas the control is conducted by a superior state body, which controls the state,communal and private forests. Forest governance is carried out based on the management

plans, which are drafted by state companies and after their approval these plans aresubmitted to forest cooperatives. After submission of the management plan tocooperatives, then they are responsible for its implementation. For conduction ofexploitation operations foreseen in the management plan, the cooperatives contractcompanies of forest exploitation. To them (forest cooperatives) its not necessary toreceive particular permissions for exploitation or transportation of the harvested woodmaterial, as they have this right by own. Marking of trees which are going to beharvested, is done by the forest technician and its controlled by the forest engineer andcontrol council of the forest cooperative. For each quantity of harvested wood material,are prepared monthly and annual reports and are submitted to the state forest bodieselectronically by the chairperson of the cooperative. After the presentation done by

Mrs. Anelia, was continued with the field trip, concretely in the forest area of GoraCooperative, during the time of forest exploitation. Participants did closely see theforest exploitation operations, starting by cutting, selection of assortments, hauling tillto roadside through stationary winch and loading onto self-loader trucks. The exploitationcost and hauling till to roadside was 14 euro/m3, but this cost went lower by selling theresidues remained from exploitation to the exploitation company with a price of 5euro/m3. The task of the exploitation company was till to extraction of the woodmaterial to roadside then afterward another company was doing the trade of woodmaterial. The price of round wood of Picea abies varied according to the seasons but itreached up to 60 euro/m3. As well, in this forest area could be noticed the presence ofseveral ski tracks, what evidences that this cooperative, except numerous forest resourceswas utilizing even the winter tourism potential of skiing, of which could provideconsiderable incomes from the rents of using the forest areas by the skiing companies,where for an hectare was paid 400 euro a year. The second day and the last of themeeting was planned to visit another forest cooperative named Muzhdor Pozhar inthe commune named Laki. This cooperative possessed 2500 hectares of forests andwas composed by 855 owners and the cooperatives staff was composed by 48

people. We had a long and interesting discussion with the chairman of this cooperative,who among others was expressed that the EU in the framework of the rural development

program, had financed this cooperative for buying of equipments and building of asawmill. From the discussions done could be noticed that incomes of this cooperativewere considerable, this, an indicator of the advantage of organization in cooperatives.

Experience from Bulgaria!Experience from Bulgaria!Experience from Bulgaria!Experience from Bulgaria!Experience from Bulgaria!

Materialet u prshtatn n anglisht nga Arjol LiLA

The College of EnvironmentalScience and Forestry of the StateUniversity of New York organized on17th 19th May 2013 the symposiumwith the topic Land Use Ethicsbringing together as every year in itsacademic premises, professors andPhDs, who attend to refer theirscientific research works. The mainfocus of this symposium was the

ethic of land use across variouscontinents, seen this in differentaspects, cultural, touristic,agricultural, forestry, environmentaland recreational. In this symposiumthe referrers were from all continentsand what was noticeable was thevariety of references and the ethicon land use, which was different orhad specifics comparing to manyother countries. The opening ofsymposium was made by Mrs.Marianne Patinelli, EnvironmentalPhilosopher at the College andsimultaneously the Chairwoman ofthis Symposium. She presented thegoal and the importance of theSymposium and made a shortintroduction for the referrers, and

afterward everyone shortlyintroduced themselves, the countryand the university they represented.After that, the Symposium began

with a presentation of research worksthe College of Environmental Scienceand Forestry of the State Universityof New York was conducting, tocontinue afterward with the field tripat the place where were beingimplemented the research works,which dealt with climate changeeffects in forests, maintenance ofecological values of forests,

monitoring, data collection and afterthat their elaboration etc. After thefield trip, the Symposium continuedwith references of participants, whereafter a presentation by University of

Nazareth, another presentation camefrom the only representative ofEurope, concretely from Albania,Mrs. Malvina Shehi, a presentationwith the topic Forests and HumanContribution in Erosion Controllingand Service Payments in Ecosystem, a study which is being implementedin Dibra county, supported by WorldBank and implemented by CNVP andRegional Federation of CommunalForest and Pastures of Dibra County.Forests continue to be the mainresource for house heating in Albania

and not only, what has made thatthey to be under a continuous

pressure and in many areas can benoticed destruction of forests.

Cutting and forest exploitation hasled to land erosion and sliding

phenomena and massive flooding inseveral areas in Albania. Every yearin Albania is being talked aboutflooding phenomenon, themeasurements taken after this

phenomenon, but no one takes careabout afforestation and forest

protec tion to mini mize th ispheno menon.After the presentation, the

part icipants addressed a ser ies ofquestions where except thoserelated to the research work, raisedinterest even the issue on forestownership in Albania. What are the forms of forest

ownership in Albania? How is it possible that state can

transfer forests from its statestructures in national level, to thesame ownership but in smallerlevel, such as LGUs, becauseeven those are state structures?

What is the situation of the highforests, does the state do theirmanagement? Wouldnt it be

be tt er th at the commun it y tomanage them?

Who does their management andcontrol, doesnt it make aninterest conflict?

Why the forests devolved toLGUs are not given to farmersownership, even those that arestill state forests?

So far, the government hasthought about privatization offorests, but, is there in their plansto make the legal adjustments, to

pr io ri ti ze an d fi ni sh th epriva tiza tion process?

And after many other questions, Ibe liev e ev eryone know s the

answers, without wanting to repeatthem, because are listened and

Land Use Ethics Symposium StateUniversity of New York College ofEnvironmental Science and Forestry

repeated thousands of time recently.The Dean of the College made aconclusion at the end of the session,a conclusion which we havediscussed it several times withvarious actors that its too hard forsome to be accepted and it was: Ifthe legal framework on forests is notadjusted, if it does not foresee givingof forests in ownership and if forestsare not included at the list ofpriorities of the country,