20

Krize kenar notlar ya da Komnist parti nedir, ne deildir?AYTEK SoNER ALpAN

Gelenek, yaratlmas srd srece vardr. Engels, Komnist Parti Manifestosunun 1890 tarihli Almanca basksnn nsznde Manifestoya yaymland dnemde neden sosyalist mani-festo demediklerini kendilerini topik sosyalistlerden ayrma gayreti ile aklyor. Sosyalizm yerine komnizmi n plana karmalarnn bir dier nedeni, dnemin komnizm algsnn, kaba da olsa ii snf hareketi arasn-da sosyalizm ile mukayese edildiinde daha revata olmasdr.1 Lenin, 1917 Nisannda yoldalarna acilen komnist parti adn almay ner-diinde ana argmanlarndan biri boleviklerin tm Avrupada kendi lke-lerinin burjuvazileri safna gemi sosyal demokrat partilerden ayrlma ge-reksinimiydi.2 Lenin, gemi ve sosyal demokrasi ile terminolojik kprlerin atlmas arsn uluslararas planda da yapyordu. Bu ar, kimi zaman bol-evik fraksiyonlarn kitlesel sosyal demokratik partilerden ayrlmas, kk bir kadro birikimi ile yeni partilerin kurulmas, kimi zaman da mevcut parti-lerin isim deitirmesi biiminde karlk buldu. Mesela Yunanistan Sosyalist i Partisi, 1920 ylnda isminin sonuna parantez iinde komnist sfatn eklemi, 1924te ise Yunanistan Komnist Partisi adn almt. Bu ismin aln-mas, Komintern etkisi kadar partide yeeren sa ve sol oportnist eilimler

1 KarlMarxveFriedrichEngels.KomnistManifesto(vehakkndayazlar). stanbul:Yor-damKitap,2008,68.2 V..Lenin.DevrimimizdeProletaryannGrevleri-ProletaryaPartisininBirPlatformTas-la,1917,stanbul:nterYaynlar,1999,85-90.

GELENEK 125

21

ve gruplar ile yollar ayrma gereksiniminden de kaynaklanmaktayd.3

rnekler oaltlabilir. Sylemek istediimiz ise udur: Parti szc, etimolojik olarak taraf olmay, ayrmay anlatyor. Marksizm-leninizm zemininde ekillenen ve ii snfnn nc partisi olan komnist parti ise, tarihsel rneklerin de gsterdii zere, snflar mcadelesinde snfn en gelikin arac olarak kendini siyaseten geri olandan ayrma anlamna geliyor. yle de syleyebiliriz: Komnist parti, ayrmlarn belirginletirilmesidir ve bu ayrmlarn zerine oturur. Bu yaznn ncelikli amac ite bu ayrmlara, tarihsel ve gncel anlamda nemli grdm ayrma dikkat ekmek ve Trkiye Komnist Partisinin yaad krize kimi kenar notlar dmek.

Komnist partinin zerinde durduu en nemli ayrmlardan biri gn-delik mcadele/hareket ile niha hedef arasndaki diyalektik ayrmdr.

Komnist parti iin gndelik mcadele/hareket ve niha ama arasnda di-yalektik bir ayrmn tarif edilmesi ve bu ikisi arasndaki gerilimin canl tutul-mas hayati nemdedir ve biri revizyonizme dieri topyacla kan iki uca kar mcadele iin gereklidir. Bu ayrm ayn zamanda ii kitleleri ile nc ve iktisad mcadele ile siyasal mcadele arasndaki ayrmdr. Revizyonizmden balayalm. Burada niha hedef hibir ey, hareket her ey-dir eklindeki Bernsteinn mehur vecizesini hatrlamamak mmkn deil. Lenine gre bu ifade revizyonizmin zn uzun aklamalardan daha iyi an-latr ve bu z, duruma gre tutum saptamak, gnlk olaylara, nemsiz siya-sal ayrntlardaki ini ve klara uymak, proletaryann temel karlarn, tm kapitalist dzenin temel izgilerini ve tm kapitalist gelimeyi unutmak, bu temel karlar gerek ya da szde kk kazanlar uruna feda etmektir.4 Lenin, grld zere, revizyonizmi tarihsel olan gncel olan uruna feda etmek, eklektik bir reel politiker izgiye hapsolmak olarak tarif etmektedir. Gerekten de gncelin mcadele iin bir yntemsel balang noktas olarak seilmesi, komnistler asndan lmcl bir hata olacaktr. Gncel, farkl ta-rihsel srelerin srekli deien rnlerinin bir bilekesidir. Bu bilekenin balang noktas olarak seilmesi, aktr ki, onun peinden srklenmek anlamna gelecektir. Kendisini gncele hapseden revizyonizmin tarih bilin-ci tanm gerei olamayaca iin revizyonistler gncelin iinde yeni eler bulmak konusunda olduka yetenek sahibidirler. Hatta revizyonistler iin daima yeni eler ve yeni dnemler mevcuttur. Bu nedenledir ki, tarihsel olann iinde gerekten hangi elerin ne ktn kavramaktan acizdirler. Bu nedenle gndeliki ve gncelci revizyonist basnca kar komnist parti niha hedefine, sosyalizme ve ilkelerine kskanlkla sahip kar.

3 YunanistanKomnistPartisiTarihDepartman.DokimioIstoriastouKKE1918-1949cilt-1,Atina:SynchroneEpoche,2011,154.4 V..Lenin.MarksizmveRevizyonizm.iSnfPartisizerineiinde,Ankara:SolYa-ynlar,1993,251.

Komnist parti nedir, ne deildir?

22

Sosyalist devrim perspektifinin gncelci, reel politikerci bir miyopi ile ikme edilmesi bir tehlike ise dier tehlike, bu perspektifin, politikaya alan brak-mayan, topyac bir niha-hedefilikle idi edilmesidir. Gndelik mcadele ve kazanmlar hie sayan, reel politika alann ve dolaysyla gncel grevleri bolayan, tm sorunlar bizi gelecekte hazr olarak bekleyen bir devlete hava-le eden bir apolitizmden bahsediyoruz. Bu apolitizm, niha hedefin bilgisine ancak gndelik mcadele ile varlacann farknda deildir. Bu nedenle top-yacdr. Tam da bu noktada Leninden bu yana komnistlere dnk teoriyi pratii birbirinden tecrit ediyorlar sulamas anlamszlar. Komnistler, ni-ha hedefin bilgisini metafizik tecritten kurtararak gndelik mcadelenin bir rn olarak kavrarlar ve onlar iin mcadeleden renmek denen mefhm tam olarak budur. Biz, buna sosyalist iktidar perspektifi diyoruz.Komnist parti, niha hedefine sahip kan ve bunu gndelik, somut eyleminin planlanmasna yedirebilen, hareket ile niha hedef arasndaki diyalektik ayr-m atlamayan, bu ikisi arasndaki gerilimi srekli kendi iinde yeniden reten ve nihayetinde isel olarak aan bir partidir. Bu gerilimi salkl kurmak ve ynetmek, partinin tarihsel misyon ve znel dorultu ile garanti altna al-nan homojenlii iin de kritiktir. Komnist parti, bu iki u arasndaki gerilimi ynetebilecek bir ideolojik gelikinlie ve bu gelikinlii yeniden retecek bir kadro birikimine sahip olmaldr. Bu nedenle, komnist parti, kendi iinde ve dnda kendisine dnk gelien reel politikerci-gncelci bask ve niha-he-defi topyac apolitizm ile mcadele eder. Kadrolamann nemli dinamik-lerinden biri de bu mcadele ve az nce anm olduumuz ideolojik gelikin-liin yaratlmas ve srekliliinin kazanlmasdr. Bu da bizi bilin ve ideoloji balna getiriyor. Ancak ideoloji meselesine gemeden nce niha hedefe ilikin son bir not daha yazmak yerinde olacaktr. Kapitalizm koullarnda mcadele eden bir komnist parti iin niha hedef sosyalist devrim olsa da bunun da aslnda bir ara hedef olduu unutulmamaldr. Komnistlerin niha hedefi komnizmdir. Bu vurgunun komnist partinin tarihi asndan nemi udur: Komnist parti, kurulduu andan, bu isimle faaliyet gstermeye bala-dktan itibaren bir siyasi parti olarak vardr. Parti, kurulduu andan itibaren evresindeki toplumsall geniletir, snflar mcadelesine mdahalelerini daha etkili klmaya alr ve bu dorultuda aralar gelitirir. Ancak bu demek deildir ki, komnist partinin bu ekilde kendisini ifade ettii ve snf iinde alma yrtt zaman kesitinden bir nokta ncesini parti olmamakla nite-lemek mmkn olsun. Bu, komnist partinin daimi kaslp geveme hamleleri ile tanmlanan dinamik geliim izgisini anlamaktan uzak, partinin geliimini lineer bir izgiye hapseden bir anlayn deerlendirmesi olabilir. te yandan, niha hedef gz nne alndnda, komnist parti asla olgunlaamayacaktr:

bir parti her gelimenin yeni bir ykmllk, yeni sorumluluklar yaratm olmas bakmndan hibir zaman tamamlanm, son eklini alm deildir; [] her parti bir snfn zelliklerini, niteliklerini, dn-ya grn yansttna gre, snf ayrmn ortadan kaldrmay ama

GELENEK 125

23

edinen bir partinin mkemmellemi ve tamamlanm olmas, snfla-rn ve bunlarn ifadelerinin ortadan kalkmasyla birlikte varlnn da son bulmasyla belli olur.5

Bu notu dtkten sonra ideoloji balna geebiliriz. Komnist parti, ii snfnn kendiliinden ideolojisi ile sosyalist ideolo-jiyi birbirinden ayrr.

Komnist partinin zerinde bina edildii marksizm-leninizmin temel esprisi ii snfnn kendiliinden eylemi yoluyla asla sosyalist bilince ulaamayacak olmasdr. i snfnn kendiliinden ve salt iktisad zeminde yrtecei m-cadele ile edinecei bilin ancak sendikal bilin dzeyinde kalr. Bu durum, ii snfnn yapsn da etkileyen kapitalizmin gelime dinamikleri ile ilgi-lidir. Bilin ve ideoloji maddi zeminden bamsz biimde ele alnamaz. i snfnn kendiliinden bilincinin siyasal bir dzleme ykseltilmesi ancak ko-mnist partinin mdahalesi ile olur. te yandan, ii snfnn nesnel koullar araclyla, dardan mdahale olmakszn sosyalist bilince kavuaca tezi, kapitalizmin i elikileri nedeniyle kendiliinden kecei tezinin baka bir dzlemdeki mukabilidir. Kendiliindencilik ve katastrofizm el ele yryen iki sapmadr. Bu noktada kimi hususlarn altnn izilmesi gerekir: Kendiliindenlik ve bilin bir balang noktas olarak kar karyadr; ancak, komnistler, kendiliindenlii reym halde bilin olarak grrler ve bunun gelitirilmesi, siyasal dzleme tanmas iin mdahale ve mcadele ederler. Bu nedenledir ki, kendiliinden hareketlerin varl, ykselii yahut byk-l, hibir koulda komnist partiyi gereksiz klmaz; aksine kendiliinden hareket, komnist partinin nclk misyonunun yerine getirilmedii zaman asla gerek bir snf savam haline gelemez. Bu nedenle, kendiliinden hare-ketlerin varl, ykselii yahut bykl komnist partinin zorunluluuna iaret eder. te yandan komnist parti, kendiliinden ykselilerden kopmaz, onlar sosyalizm program etrafnda siyasallatrmaya ve birletirmeye gayret eder. Burada alt izilmesi gereken bir nokta, harekete siyasi mdahalelerde bulunmakla kendiliindenlie siyasal bir gmlek giydirmeye almak arasndaki farktr. kincisi, kendini edilgen olarak kendiliindenlie uyduran oportnizmin eilimidir. Komnist parti, hareket olmadan yaayamayacan bilir; ancak kendiliinden harekete, halk dinamiine, hatta snf hareketine ve onun gndemine tabi olmaz. Tarih bilinci tarafndan belirlenen kendi bamsz gndemine sahiptir. Devrimci durumda dahi ken-diliinden hareketin gndemi ile komnist partinin gndemi tam manasyla

5 AntonioGramsci.ModernPrens,Ankara:BireyveToplumYaynclk,1984,42.

Komnist parti nedir, ne deildir?

24

rtmez, akr ve bu akma tesadf deildir.6 Parti, iradi biimde kendi gndemini snfa dayatr, ayn zamanda snfn gndelik mcadelesine s-rekli siyas mdahalelerde bulunur ve bir toplumsallk oluturur. Bunu yapa-mayan parti de, sadece rgtsel pozisyonlara ricat eden ve kendisini rgte sktran, siyaset retemeyen ynetici kadrolar da rr.7 Peki bu tarihsel ve gncel grevleri komnist parti nasl yerine getirir? Bu-rada Leninin plan-olarak-taktikler dedii almlar devreye girmektedir. Leninin kulland tabirin neyi ifade ettiini anlamak iin bir rnek verilebi-lir. Bu planlardan biri, Ne Yapmalda detayl biimde ele alnan tm Rusyada yaymlanan bir gazetenin karlmasdr. Nesnelliin ve znel gereksinimlerin detayl bir analizi neticesinde gelitirilen, partinin siyasal ve rgtsel grev-lerini anlatan plan-olarak-taktikler, menevikler tarafndan sert biimde ele-tirilmitir. Menevikler, byyen partinin byyen ihtiyalarna yant veren sre-olarak-taktikleri ileri srmlerdir. Meneviklere gre, Leninin ne srd plan-olarak-taktikler, marksizmin zne aykrdr ve halkn gerek-liinden kopuktur. Sre-olarak-taktik denen menevik yaklam, plan yerine kendiliinden unsurun deerinin bilinmesi ve bu unsurlarla ortam arasn-daki karlkl etkileim gibi halk dinamizmini gzard etmeyen dier yak-lamlardan oluan bir pakettir. Lenin, bu yaklama iddetle kar km ve plan-olarak-taktikleri eletirip, tedrici bir mcadele biimi olarak sre-ola-rak-taktikleri ne kartmay marksizmi teori alannda kabalatrmak, pratik-te de partiyi geriye ekmek ve ilkellii vmek olarak nitelemitir.8 Bu noktada altnn izilmesi gereken bir dier nokta ideoloji ve ideolojik mcadelenin komnist parti iin zerk nemidir. ncelikle ideolojik ierii olmayan rgt pratikte iileri iktidar sahibi burjuvazinin acnacak uydula-r haline dntren bir bozukluktur9, dahas mcadelede de herhangi bir biimde sosyalist ideolojiyi kmsemek, ona birazck olsun yan izmek, bur-juva ideolojisini glendirmek anlamna gelir.10 Yani komnist partinin bir-birinden ayr dnlemeyecek ie ve da nclk faaliyetleri ayn zamanda kuvvetli ve srekli bir ideolojik mcadele boyutu tamaldr. Sosyalist ideo-6 Burtmemehaliulusalhareketlerleolanilikiiindegeerlidir.7 Lenin,SiyasiBro ilergtBrosuarasnabirizgiizilemeyeceinianlatrkenyledemektedir:Siyasalsorunlarrgtselsorunlardanmekanikbiimdeayrlamaz.Siyasetbellikiilerceyaplr;ancakbakainsanlarkararlarkalemealrlarsa,bundanhibirfaydagelmez.V..Lenin,RKP(B)nin11.Kongresi,CollectedWorks,vol.33,Moskova:ProgressPublis-hers,1973,316.8 V..Lenin.NeYapmal?HareketimizinCanalcSorunlar,Ankara:SolYaynlar,1998,58ve117.9 V..Lenin.KadetleenSosyalDemokratlaraKarSavamvePartiDisiplini,iSnfPartisizerineiinde,Ankara:SolYaynlar,1993,229-230.10Lenin.NeYapmal?,48.YerigelmikenayrcabelirtmemgerekirkiLenin,NeYapmaldadefatenbolevikleriideolojikbulaneletirilereyantvermektedir.deolojininrolnnabar-tlmaskonusundaboleviklerednkeletirilereLenininyantokserttir.Bkz.a.g.e.,43.

GELENEK 125

25

lojinin hem snfn iinde yaygnlatrlmas hem de parti iinde salamlatr-lp, yeniden retilmesi bu mcadelenin konusudur ve ancak iyi tanmlanm siyasal hedefler yoluyla baarya ulaabilir. Bu nedenledir ki ideolojik mca-dele ertelenemez, szm ona siyasal hedeflerin karsna konulamaz.

Komnist parti, nesnellik ve devrimin gncellii arasndaki ayrma da-yanr.

Bu ayrm dierlerine gre daha kapal grnyor, ancak en az dierleri kadar nemli. Ne kastettiimizi anlatmaya alalm ve Gyrgy Lukcsn devrimin gncellii kavram ile balayalm. Lukcsa gre Leninin rgt dncesi, devrim olgusunu, devrimin gncelli-ini art koar, parti, devrimci bir dnemde bir snf mcadelesi arac olarak dnlr.11 Burada kullanlan devrimin gncellii kavram, devrimci du-rumdan farkl bir kavramdr. Lukcsn vurgusu, bugnden yarna gerekle-ecek bir devrimci kalkma potansiyeline deil; bir perspektife iaret eder. Bu perspektif, komnist partinin her admn devrimci bir kalkmann mer-ceinden geirerek atmas, rgtn i yaantsnn ve kadro standartlarnn byle bir perspektifle kurulmas ve kadrolarn siyasal ve rgtsel balanma-larnn i ie gemesi anlamna gelmektedir. Devrimin gncelliine yaplan vurgu, ayn zamanda sosyalist iktidar perspektifi ile yakndan alakaldr. Komnist parti, somut durumun somut tahlilini yapar, nesnellii analiz eder. Ancak parti, komnist siyaseti kendi etkisine kapal bir nesnellie hapsetmez. Bu, yaplabilecek en byk hatalardan biridir. Komnist partinin nesnellie kar gl durmas gerekir. te bu duruu salayan tarih bilinci ve onunla ilintili olan devrimin gncellii fikri ve perspektifidir. Bu perspektif, komnist partinin tutuculamasn da, devrimci bir dnmn dndaki alternatiflere ynelmesini de engeller. Aksinin sonularn kapitalizmin Altn a denen zel konjonktrde serpilmi Bat marksizmine ve kestirme yol araylarna bakarak gzlemek mmkndr:

kapitalizm, kolay yklmayacan batl marksistlere gsterdike, on-lar entellektel potansiyellerini dzenin direniini aacak bir nicellie, muhalefetin leini artrc yollar kefetmeye adadlar. i snfnn snrlar veya tanm konusundaki literatrn bu kadar artmasndaki temel neden de budur. i snfna nderlik edecek partinin stratejik so-runlar yerini, kapitalizmin direniini aacak bir lee ii snf zerin-den ulalp ulalamayaca tartmasna brakmtr.12

11GyrgyLukcs.LenininDncesi-DevriminGncellii,stanbul:BelgeYaynlar,1979,27.12CemalHekimolu.SosyalizminGncelTeorikSorunlariinNotlar-ktidardanKa,Gelenek,no.56(ubat1998),17.Benzerbirsaptamadayleifadeedilmitir:Kapitalizminaltnandaglbirmuhalefetdrtsylebalayanbirentelektelakm,sisteminkusur-larnnveelikilerininBykBuhrandanbuyanaherhangibirzamandakindendahagzle

Komnist parti nedir, ne deildir?

26

Nesnelliin komnist hareket asndan snrl olanaklar sunduu dnemlerin siyasal, iktisad ve ideolojik boyutlarn normalite olarak kabul etmenin ciddi sapmalara yol aabilecei grlmektedir. Daha gncel bir rnek lkemizden verilebilir. 1980 sonras karanl, ama ok daha arlkl olarak AKPli yllar ve AKP rejimini normalite ve nesnellik kabul eden sol, trl kestirme yol araylarna girmitir. Krt ulusal hareketine, liberalizme, sosyal demokrasi-ye, milliyetilie, hatta AKPnin kendisine yamanma giriimleri tam da burada ele aldmz ana ayrmn yaplamamasndan kaynakl kestirme yol araylar-dr. Sol, en son, Haziran Direniinin kendisini bir kestirme yol olarak grerek tarih bir hataya imza atm oldu. Devrimin gncellii, nesnelliin basnc kar-snda kestirmecilie kar rgte yaplm bir adr ve bu a, kolektif akl, tarih bilincini ne karr. Devrimin gncellii, ayn zamanda rgte yaplan sosyalist devrimci bir adr. Zira proleter devrimin gncellii burjuvazinin artk bir snf olarak devrimci olmaktan kt, tarihsel olarak da bu snf ile zdeleen devrimci taleplerin proleter devrimin konusu haline geldii anlamn tamaktadr. 1917de bol-evikler ile menevikleri burjuvaziye ve demokratik taleplere yaklam konu-sunda ayran, devrimin gncellii perspektifidir. Devrimin gncellii perspektifinin yokluunda komnist partinin zerine bina edildii leninist rgt modeli de kof bir organizasyonel ema olarak ka-lr. Genellikle de nesnelliin basnc altnda hantal, brokratik bir yapya d-nr. nk tarihsel bakmdan partinin gereklilii de ancak bu zeminde, devrim ve iktidar (devlet olma) sorunu etrafnda ortaya kar.13 Bu zemin ortadan kalkarsa, partinin gereklilii de ortadan kalkm olur. Bu nedenle ko-mnist partinin, en temel rgtsel ilkesi, devrimin gncelliidir. Bu temel ilke, dier rgtsel ilkelerin de siyasal ierikli olmasn zorunlu klar. rnein mer-keziyetilik, salt biimsel tezahrleriyle deil, siyasal bir yaklamla ele aln-mak zorundadr. Tpk merkeziyeti biimin merkezi siyasetin sonucu olarak grlmesi gerektii gibi. Nesnellik ile devrimin gncellii arasndaki ay merkeze alan bir tarif yapmak gerekirse, merkeziyetilik, ii snfnn nc partisinin verili nesnellie mdahalesinin en belirgin karakteristiidir.14 Mdahalenin tabi olduu perspektif, daha nce de sylediimiz gibi rgtn isel yapsn ve kadro standartlarn da belirleyen devrimin gncellii fikridir. Merkeziyeti yapy ve beraberinde gelen disiplin olgusunu bir emir-komuta zincirinden karan da aslnda budur. Bu noktay biraz aalm. Sosyalizm mcadelesinde i iten getikten sonra

grlrolduubiranda,kapitalizmeteslimiyetlesonulanmtr.E.M.Wood.SnftanKa-YeniHakikiSosyalizm,stanbul:YordamKitap,2006,17.13Gramsci.ModernPrens,42.14 Kemal Okuyan. Sosyalizm mcadelesinin neresindeyiz?, Gelenek, no.66 (Austos2001),20.

GELENEK 125

27

yaplan post festum eletirilerin, biz demitiklerin bir kymeti yoktur.15 Ol-mas da beklenemez. Ancak bunun nedeni, kararlar alnrken sonuna kadar tartlmas, sz konusu karara dair tm sorularn merkez tarafndan yant-lanm olmas, merkezin bu anlamdaki saydaml deildir. Byle bir durum, komnist parti kadrolarnn nitelii ile ilgilidir. Komnist partinin kadrola-r, proletarya devriminin en bilinli unsurlardr. Kararlarn hayata gemesi, devrimin bu en bilinli unsurlarnn, bilinli ve zgr edimleri ile bir disiplin iinde gerekleir. Bu da zgn bir zgrlk anlay ortaya karr. Bu zgr-lk, devrimin gncelliinin gerektirdii zorunluluklarn kavranmasdr. Luk-csa gre komnist partinin disiplini, (partilinin) tm kiilii(nin) koulsuz biimde hareketin praksisi iine sourulmasdr ve zgn bir zgrlk anla-ynn ortaya karlmasnn tek yoludur. Eer partinin her yesi, tm kiili-ini ve tm varln partiye bu ekilde adarsa, merkeziyeti ve disiplinle ilgili ilke yelerin iradeleri ve parti liderliinin iradesi arasndaki canl etkileimi dzenleyecektir.16 Lukcsn bu meseleye kafa yoruyor olmas elbette tesadfi deildir. Leninizm, ilk gnden balayarak bugne dein bu eksende eletirilere tabi tutulmutur. Bu yaznn amac tmyle bu eletirilere yant vermek olmad iin konu ze-rine uzun uzadya deerlendirme yapamayacak olsak da, Leninin Ne Yapma-ldan balayarak Iskrann antidemokratik eilimleri ve benzeri eletirilere yant vermek durumunda kaldn sylemi olalm.17 Lenin, kendi rgt teo- risi neticesinde parti-ii yaantnn monotonlaaca, parti iinde bireysel ekolojilerin merkez tarafndan kurutulaca, parti kadrolarnn basit dilile-re dnecei eletirilerine kadrolarn niteliinin artmas gereklilii ile yant vermitir ki, bu husus bizim de buradaki balang noktamzdr. Lenine gre, bu ekilde parti, demokratlktan ok daha deerli olan bir eye, devrim-ciler arasnda eksiksiz bir yoldaa karlkl gvene kavumu18 olacaktr. Bu nedenle, yalnzca kuruluta deil, sonrasnda da kadrolarn birlii sreci, kendisi iin, farkl gr olmaktan baka zellii olmayan eilimleri doal olarak dlayacak19, merkeziletirici, tekletirici ve homojenletirici bir yan tayacaktr.Bu ayrm neden ele aldk? ncelikle bu ayrm, dediimiz gibi, hayati neme sahiptir ve bir komnist partiye karakterini verir. kincisi, TKPde ay-15Geriyebakarak,hangiyoluntutulacakonusundamcadeleverildiktensonra,vese-ilenyolundoruolupolmadkonusundatarihhkmnverdiktensonra,partiylebirliktebyyenpartigrevlerihakkndaderinvecizelersylemekelbettekikolayd.Lenin,NeYap-mal?,53-54.16GyrgyLukcs.HistoryandClassConsciousness-StudiesinMarxistDialectics,Camb-ridge:MITYaynlar,1971,320,336.17Lenin,NeYapmal?,138.18a.g.e.,141.19HarunKoak. Parti:Uzlamam,Mcadelemi?,Gelenek,no.9 (Temmuz-Austos1987),50.

Komnist parti nedir, ne deildir?

28

rma ile sonulanan son krizde, bir komnist partinin zerine bina edildii ayrm silikletirilmeye ve Partinin leninist karakteri andrlmaya all-mtr. imdi bu krizin boyutlarn bir miktar somutlayalm.

deolojik saldrnn eleriKrize kenar notlar zerine genel deerlendirmelerden baladk ve krizin ide-olojik boyutu ve ortaya kard kimi somut balklar ile devam ediyoruz. Bu-radaki iddia udur: Geride braktmz kriz, komnist harekete kar kuvvetli ve ok boyutlu bir ideolojik saldryd ayn zamanda. Sz konusu ideolojik sal-drnn argmanlarn ana gruba ayrmak mmkn.Birinci grup, 1960larn ve 1970lerin geri sol tezlerinden oluuyor. Bu grupta ne kan iki temel argmandan bahsedebiliriz. Bunlardan ilki, genli-e zsel bir ilericilik ve devrimcilik atfetmek, snflar mcadelesinde genlii ii snfnn bir ittifak unsuru olarak grmektir (i-genlik el ele). Buradan balayarak, zellikle genlik iinde yrtlen almada kitlesellemek uru-na siyaset geri ekilmi, ne karlan siyaset kiiliksizletirilmi ve nihayet partinin genlik almas (rgt deil) genliin bamszl argman ile tarz ve ierik olarak parti izgisinden net biimde mesafelenmiti. Glge eden ihtiyarlarn artk yerlerini genlie brakmas arlar dahi mevcuttu. Bu argmanlar, snfsal bakn rafa kalkmas demekti ve yaplan ve sylenen-leri temize ekmek iin tm bu argmanlarn altna yolumuz ii snfnn yoludur yazmak yetmiyordu. Gelenek ve TKPnin genlie ilikin tezleri bu argmanlara kar ekillenmiti. Bunlarn yannda, bir de sosyalist iktidar mcadelesi ile siyas ve ideolojik balar koparlm bamszlklk, buna elik eden anti-kapitalizmden kopuk bir anti-emperyalizm yeermeye bala-mt.20 Yine bu kategori altnda ele alnmas mmkn olan bir dier argman, halk-lama ve hareketleme ynndeki vurgulard. Halklama konusunda ne kadar mesafe katedildiini, parti-ii kltrn ve yaantnn lke ortalamasna ne kadar yaknsadn bizzat eski merkez komitesi yelerinin fazla sze ma-hal brakmayan sosyal medya performanslarndan takip etme ansmz oldu.kinci grubu Souk Sava dneminin antikomnist argmanlar bal altnda toplamak mmkn. Adlandrmann ar olduunu bilmekle birlikte, bunun nesnel bir deerlendirme olduu kansndaym. Komnist partilerde tek adamlk olduu, partinin kapal kaplar ardnda ynetildii, kadrolar tektipletiren, doktriner, standart vb. merkez mekanizmalarn varl

20Buyaztamamlandktansonrasosyalizminhalkngndemiolmadyolundakipekve-cizancaknaftalinkokandeerlendirmelerideokumaansnasahipolduk.Bahsekonuolanaamac temcit pilavn yaznn btnlnbozmamak iin burada ele almyoruz.Ancakszkonusuargmannvearkaplannnkrkylncesininmillidemokratikdevrimtezleriylebannbizimtarafmzdandeil,PerinekinMDDciTezleriAyarlamaEnstitstarafndanhementasdikedildiinisyleyerekgeiyoruz.steyenAydnlknarivinikartrabilir.

GELENEK 125

29

gibi tandk pek ok argman bu srete iittik ve okuduk. Brokratik merkeziyetilik, mrit partililer, statkoculuk gibi kavramlar yine bu srete gndelik dolama girdi. Alternatifler de yine ayn kaynaktan geliyordu: effaflk, parti-ii demokratik katlm mekanizmalar. Anahtar szck de yeni ve yenilemeydi. Bu argmanlar kmsememek gerekiyor. Bunlar adl adnca antikomnizmi toplumsallatrm, sosyalist devletleri ykarken kullanlm, kar-devrimde kitleleri mobilize etmi argmanlard. nc grup, 1990lardan bu yana ska iittiimiz liberal ve yine antikomnist argmanlardan oluuyordu. Farkl toplumsal kimliklerin kapsanmas iin kimlikilik zerinden oulculuk neriliyordu. Alevi yoldalarmza seslenmek iin yaplan yalana dayal ve onlarn Alevi kimliklerini komnist kimliklerinin nne koyan propaganda buna bir rnekti. Krt yoldalarmza, Krt politikasnn Diyarbakrdan belirlenecei ynnde yaplan teklifler, LGBT yoldalarmza rahat alma ortam sunulaca ynnde verilen te-minatlar da dier rnekler. Leninizmi sizden renecek deiliz, Ne Yapma-lclar Kitabndan nce de leninizm vard naralarna elik eden iyi kamufle edilmi anti-leninizmi yine bu kategoride sayabiliriz. 1993ten sonra oka dinlediimiz, daha sonra bir sreliine uykuya yatrlan farkl tr devrimcilik-lerin ortalamasnn da devrimci olacana inanan yanlsama, parti-ii eilim-lerin meruiyeti, demokratik merkeziyetilik, ie dnk-da dnk nclk ayrm, partinin teklemesi sorunu gibi zamannda defaten rtlm tezler yeniden devreye sokuldu. stelik yllar nce mahkum edilmi bu tez-lerin, hizibin ittifaklar politikas gerei hareketimizin kurucu tezleri gibi sunulmasna, bu ynde bir illzyon yaratlmasna ve geleneimizin iki masa-larna meze yaplmasna izin verildi. Bu kategorilere smayan ancak saldrnn boyutlarn gsteren davranlar ve argmanlar da mevcuttu. TKPnin yeterince devrimci olmadn veya devrimcilemesi gerektiini iddia etmek, kadrolarn gemie ve gelecee dnk zgveninin krlmasn amalayan nemli admlardan biriydi. Bundan sonra tm parti tarihini, partinin siyasal ve rgtsel kararlarn geriye do-ru sorgulamaya aan, hatta TKPnin parti dahi olmadn iddia eden bu tarz argmanlar rahata yaam ans bulabilirdi. Bu durum, Sovyetler Birliinde partiye olan gvenin sarslmas iin atlm admlarla byk paralellikler ta-yordu. Parti tarihinde ei grlmemi biimde kurul mahremiyetinin ihlal edilmesi, tesadfen antada kalan MK tutanaklarnn da ak toplantlarda ky kahvesinde asker mektubu okur gibi okunmas trnden pratikler Trki-ye Komnist Partisinin alamet-i farikas olan sreklilik, i-rgtllk, parti kltr gibi balklarda ciddi tahribatlara yol at. Ancak bu tahribatn byk blm, artk baka bir rgtn i meselesi durumundadr. Bizim meselemiz ise buna neden olan yapsal, kiisel ve konjonktrel sorunlar tespit edip ze-rine gitmektir.

Komnist parti nedir, ne deildir?

30

Bir sre ncesine kadar karmzdaki manzara, hizibi rgtleyen merkezi kad-rolarda muazzam bir insani erozyonun yaandn da gzler nne sermi-tir. Ayn konuda sylenen tutarsz ancak kullanl yalanlar iin bile gereke gstermeye almayan, dezenformasyonu ve hakareti meru gren bir tarz ile kar karyaydk. Bu anlamda, AKP tarz siyasetin iimizde zuhur ettiini sylemek mmkn. Drt temel karakteristii vard bu siyaset tarznn. Yola, bilindii zere, tasfiyeciliin sol literatrdeki tanmn deitiren bir tasfiyeci-lik tanm ile kld ve bu argman yol boyunca etkin biimde kullanld. Tas-fiyecilik normalde bir siyasi hattn ya da partinin kendisinin ortadan kaldrl-masn anlatrken, bu durumda kiilerin parti sorumluluklarndan ayrlmalar ihtimali tasfiyecilik adn alyordu. Stratejinin bir boyutu da buradan tretilen madur edebiyat zerine kuruldu. Asl astar olmayan bize u dendi, bize bu dendi szlanmalar bu edebiyata hzlca eklendi. Kimin kime kyl dedii mehulken, ortada bir kyl kurnazl olduu kesindi. kinci e, bu madur edebiyatnn hzla marurlua savrulmasyd. Tpk, AKPnin syleminde olduu gibi Dn madur olunmutu, ama artk yama yoktu, onlar vard. Fazla Komintern hikayesi dinlemi bir kiinin, karsnda kalabalk bir toplam grnce kendisini kaybedip, edep snrlarn zorlayarak teekkr ile yolda-larmz emeklilie sevketmeye almas bunun sadece bir rneiydi. Bun-larn alklanmas ise burada bahsettiimiz trde bir bozulmann ne kadar hzl yayldnn gstergesi olabilirdi ancak. nc e, benimsenen ve ye toplantlarnda ska tekrarlanan parti-ii darbe sylemiydi. Parti-ii darbe-nin karsna konulan parti-ii demokrasi idi. Demokrasi-darbe ikilii zerine oturan bu sylem tabii ki zamann ruhuna uyuyordu. Son olarak yaynlara da yansyan onlar elit, biz halkz ikilii, blnmenin kltrel boyutu mevcut samal, AKP tipi sylem ve tarzn bir dier bileeni olarak karmza kt. Bahse konu manzara nda dnecek olursak, liberal bir sanal plkte yazan mptezel bir ismin TKPdeki ayrmay TKPde temayz eden bu du-rum hayrldr. Ve gerekidir. () 12. Kongrenin ortaya kmasyla TKPnin iindeki sosyalistler kendi yolunu seti ve geriye kalanlara Trkiye Kemalin ya da Kemalist Partisini brakm oldu.21 biiminde kutlad yazy yazarken cesareti nereden ald ak olsa gerek. Birka ay nce ifadelerini irkin bul-duklar Erkan Ban ok doru olarak deerlendirdikleri kongre konumasn alntlarkenki ruh hallerinin kaynan da te yandan Erkan Ban BirGn gazetesinde kendilerini TKP iindeki devrimci kadrolarn ileri atlmas ola-rak tanmlamas herhalde ancak Gkhan Kaya ile muhabbetlerinin ileri bo-yutlara tandnn bir gstergesi saylabilir. Liberallerin bu pr nee hali-nin siyas bir gerekesi olmas gerekir ve bunun TKPnin devrimcilemesi ile ilgili olduunu dnmek ahmaka olacaktr. Liberallerin bu ayrmadan sonra bir mttefik bulacaklar iin de sevindiklerini sanmyorum. Bu gedikli liberal toplam, TKP iinden kan bir kii ya da grubun bu denli abuk biim-21GkhanKaya.SterilbirreklamcprojesiolarakTrkiyeK(emalin)Partisi,Turnusol,16Temmuz2014.

GELENEK 125

31

de kendilerine yar olmayacan bilecek kadar siyasal deneyim sahibidir. Bu nee halinin esas sebebi, TKPnin temsil ettii siyas-ideolojik hat ve deerle-rin hrpalandna, TKPnin kramadklar direncinin azalacana, nlerindeki TKP bariyerinin kalkacana inanmalardr. Hali Kongresine verilen ak e-kin sebebi ise, oportnist bir dmanmn dman taktiinden baka bir ey deildir. Tarihsel ve gncel olarak kavgal olduklar TKPnin deerlerinin nasl andrlabileceini ve kimler tarafndan andrldn grmtr gedikli li-beraller. Marifet iltifata tabidir, mterisiz meta zayidir!Bu ok boyutlu saldrdan, rgtsel olarak yara alm olsak da, ideolojik ve siyas olarak salam ktk. Yaanan deformasyonun glgesinin zerimize d-mediini sylemek deil buradaki niyetim: Partimizin program, ilkeleri, siya-sete yaklam bu byk saldrda zarar grmedi. Bu sre bir likidasyonla so-nulanmad. Tarihsel TKPnin likidasyonunun bir gnde olduunu sanan bir gn baktm, bir de ne greyim parti yok olmu diyen avaneler gibi likidasyon srecine seyirci kalmadk. En yeni yemizden en deneyimlisine kadar, hepi-miz partimizi savunduk. Bu ekilde gerek tasfiye giriimi pskrtld. imdi bu srecin zerimize drd glgeyi uzaklatrmak, geleneimiz ve bu sreten rendiklerimizle hzla yola devam etmek gerekiyor. Baladk bile. Yllar nce memleketi komnist partisiz brakmayacamza sz vermitik. Dn olduu gibi bugn de szmz tutuyoruz. TKPnin program, ilkeleri, tarz ve ahlaknn taycs olan Komnist Parti ile yola devam ediyoruz. Krize hep birlikte dtmz son bir kenar notu ile:Komnist Parti, geleneimizin yaratlmasnn srmesi, komnist harekete kar gerekleen saldrya verilen yanttr. Komnist Parti, siyaseten geri olandan kendimizi ayrmamzn, partimizi yeniden ayaa kaldracamza olan inancn addr.