kimyasal risk etmenleri

KĠMYASAL RĠSK ETMENLERĠ

GEÇMĠġ SORULARDAN ÖZETLER

Karbon Dioksit (CO2): Yanmaz ve basit boğucu bir gazdır. Zehirli bir gaz değildir.

Karbon Monoksit (CO): Patlayıcı, kanın oksijen taĢıma kapasitesini bloke ederek zehirliyor

ve boğucu etki gösteriyor.

Amonyak tahriĢ edici bir gazdır.

Metan (CH4) : Hidrokarbon, yanıcı ve patlayıcı, doğal gaz içinde bulunan en yüksek

konsantrasyondaki gaz. Metan havadaki oksijen konsantrasyonunu düĢürerek basit boğucu

özellik oluĢturur.

Karbon monoksit, hidrojen Sülfür (H2S) ve hidrojen siyanür(HCN) kimyasal olarak insan

vücudunda etkileĢime geçerek boğucu özellik oluĢturur.

Azot N2 ( Nitrojen) : En önemli inert gazlardan biri. Basit boğucu. Havada %79 oranında

bulunuyor. Oksijeni ortamdan uzaklaĢtırmakta kullanılıyor, bu sebeple boğucu ortam

oluĢturabiliyor. Özellikle kapalı yerlere giriĢ prosedürü iyi uygulanmadığı için azottan

ölümler çok.

KurĢun : Ġnsan vücuduna solunum ve sindirim yolu ile girer.

KurĢun ve bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda havadaki kurĢun miktarı max. 0,15 mg/m3

olacaktır. ĠĢçi baĢına hava miktarı 15 m3 olacak ve 3 ayda bir sağlık kontrolü yapılacaktır.

KurĢunun eĢik sınır değeri (ESD) 40 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3

tür. Bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortamdaki zaman

ağırlıklı ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri için 0,15 mg/m3 belirlenmiĢtir.

Karbondioksitin MAK değeri (müsaade edilen azami konsantrasyon değeri) 5000 PPM dir.

Asbest : Son derece kanserojen bir maddedir.

Asbest 01.01.2005 tarihi itibariyle AB ülkelerinde kullanımı yasaklanmıĢtır. Amhibol grubu asbestlerin kullanımı 01.01.1996 tarihinden itibaren ülkemizde yasaklanmıĢtır.

Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha

küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.

Sıvı civa oda sıcaklığında buharlaĢır ve zehirleyicidir.

Civa ile çalıĢmalarda periyodik sağlık kontrolu 3 ayda bir yapılır ve ortamdaki zaman ağırlıklı

ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri 0,075 mg/m3 tür.

Benzen’in mesleki maruziyet sınır değeri 3.25 mg/m3 tür.

Asetilen gazı % 2.5 ile %80 arasında hava ile karıĢımı patlayıcı konsantrasyon oluĢturur. 2.5

atmosferin üzerindeki basınçlarda sıkıĢtırılırsa oksijen olmadan da patlayabilir. Bu sebeple

Asetilen tüpleri her zaman ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.

Asetilen kararsız bir gaz olduğu için sarı renkli tüpler içerisinde poröz yapıda tutucu çamur

madde ve aseton ile doyurulmuĢ olarak tutulur. BaĢka bir deyiĢle asetilen gazı tüp

içerisinde saf gaz halinde değil, sıvı ortamda doymuĢ halde bulunur.

ĠĢveren, iĢyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli

kimyasal madde bulunması halinde, iĢçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini

belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Bu risk değerlendirmesi 5

yılda bir yenilenmelidir.

Kimyasallar orijinal kaplarından baĢka kaplara alındığında kapların çok temiz olduğundan

emin olunmalı, konulan kabın cinsi ve hangi malzemeden yapıldığı dikkate alınmalı, orijinal

kap özelliklerine yakın olmalı ve mutlaka etiketlenmelidir.

Yoğunluk, kimyasal etkinlik ve alkolde çözünürlük gibi özellikler kimyasalların tehlikeli olarak

değerlendirilmediği özelliklerdir.

Kimyasalların tehlikeleri ile ilgili sembolleri öğren.

http://www.temaakademi.com.tr

http://www.temaakademi.com.tr/

Normal çalıĢmalarda olduğu gibi kimyasallarla çalıĢmalarda da bir iĢ ve çalıĢma izin sistemi

olmalı, iĢ izinleri yetkili kiĢilerce onaylanıp yürürlüğe konulmalı, çalıĢma izinleri belli bir süre

için verilmeli, süre bitiminde uzatma gerekiyorsa yine yetkili kiĢiler tarafından

onaylanmalıdır.

ĠĢ yeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalıĢma süresi içinde maruz

kalındığında tüm iĢçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değer eĢik (ESD) sınır

değeridir.

MSDS ( Material Safety Data Sheet) türkçe karĢılığı Malzeme Güvenlik Bilgi Formu.

Etiketler ve MSDS formları üzerindeki R harfi kimyasala ait risk durumlarını , S harfi ise

(safety) güvenlik bilgilerini ifade etmektedir.

Silis, asbest, kurĢun, demir, bakır, çinko, kükürt, karbon (kömür) tozları inorganik, pamuk

tozları organik tozlardandır. Organik tozlar daha çok bitkisel ve hayvansal maddeler ile

bazı sentetik maddelerin oluĢturduğu tozlardır.

Fibrojenik tozlar, ufalansa dahi lifli yapısını muhafaza eden solunduğunda akciğerlerde

fibrojenik yapı denilen ĢiĢlikler oluĢturan silis, asbest, talk, magnezyum tozları gibi

tozlardır. Silikozis, talkoz, aliminoz adı ile anılan hastalıklara yol açar.

ĠĢyerlerinde tozlardan meydana gelen sağlıksız ortamın bertaraf edilmesi için en uygun

yöntem yeterli bir havalandırma sisteminin kurulmuĢ olmasıdır.

Tozların sağlık için risk oluĢturanları 60 mikron altında olanlardır. Bunların büyük bir kısmı

üst solunum yollarında tutulmaktadır. Sağlık için en zararlı olanları ve toza bağlı meslek

hastalıklarına yol açanları 0.5 mikron ile 5 mikron arasında olanlardır.

Bazı durumlarda örneğin tahıl silolarında, un değirmenlerinde tozlar patlayabilir.

Kimyasal maddelerle çalıĢmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik

hükümlerine göre ikame yöntemi Ģu Ģekilde tanımlanmaktadır : tehlikeli kimyasal madde

yerine iĢçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal

madde veya iĢlem kullanılması.

ĠĢveren iĢçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman

ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.

Havadan ağır olan gazların bulunabileceği ortamlarda havalandırma menfezlerinin zemine

yakın duvarlarda yapılması gerekir.

Slikozis kristalize olmuĢ silika tozlarının neden olduğu bir hastalıktır. Tedavisi mümkün

değildir. Sadece yaĢam ömrü kiĢiden kiĢiye az değiĢkenlik göstererek artırılabilir.

Silikozisteki opasiteler yuvarlak opasitelerdir.

Antrakozis hastalığı kömür madenciliğinde görülen bir meslek hastalığıdır.

BĠSSĠNOZĠS (Pamuk pnömokonyozu) pamuk ile çalıĢan iĢçilerde 5-10 yıl içinde görülür,

önceleri Pazartesi günleri hastalığı Ģeklinde, ikinci aĢamada haftanın diğer günlerinde de

rahatsızlıklar görülür.

Parlama noktası 0 -21 derece arasında olan sıvı maddeler kolay alevlenir maddeler

kapsamına girer.

Nitrik asit, sülfirik asit ve hidroklorik asit Par. Pat Tehlikeli ve Zararlı maddeler tüzüğüne

göre sıcak ve soğuk korozif maddeler sınıfına girer.

Asit üzerine kesinlikle su dökülmemelidir.

Kimyasal depolardan sevkiyat yapılırken önce gelen önce gider kuralı uygulanır ve bu sayede

kimyasalların raf ömürlerinin çoğunluğunun tüketicide geçmiĢ olması sağlanır.

Depolarda yol mesafeleri ; ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m.

Kanserojen ve mutajen maddelerle çalıĢmalarda kayıtlar maruziyetin sona ermesinden

sonra en az 40 yıl süre ile saklanmalıdır.

Berilyum ve kadmiyum bileĢiklerinin kansere neden oldukları anlaĢılmıĢtır.



TEORĠK BĠLGĠLERDEN ÖZETLER

Kimyasalların sınıflandırılmasında en yaygın kriterlerden biri de, öldürücü doz (LD50-

Lethal Dose) ve öldürücü konsantrasyonun (LC50- Lethal Concentration) esas alınmasıdır.

(MAK DEĞER : Müsaade edilen Azami Konsantrasyon:

Kapalı iĢyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada 8 saat çalıĢacak olanların

sağlıklarını bozmayacak olan azami miktar. Ġngilizcesi MAC : Maximum Allowable Concentration)

(TLV, Ġngilizce terim Treshold Limit Value : EĢik Sınır Değeri (ESD) olarak çeviriliyor :

Kimyasallar için iĢyeri ortam havasında bulunmasına izin verilen, bütün iĢçiler için uzun

süreli ve tekrar eden maruziyetler sonucunda ters etki göstermediğine inanılan değerlerdir.

1) TLV-TWA (EĢik Sınır Değer Zaman Ağırlıklı Ortalama / Threshold Limit Value Time

Weighed Avarage)

Günde 8, haftada 40 saat çalıĢma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde

çalıĢanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyondur.

2) TLV-STEL (EĢik Sınır Değer - Kısa Süreli Maruziyet Sınırı / Threshold Limit

Value_Short Term Exposure Limit)

Bir çalıĢma gününün herhangi bir anında aĢılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı

ortalama maruziyet sınırıdır. Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4

defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ard arda gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60

dakika olmalıdır.

3) TLV-Ceiling (EĢik Sınır Değer - Tavan Değer/Threshold Limit Value / Ceiling)

Bir çalıĢma gününün herhangi bir (anında) kısmında aĢılmaması gereken değerdir.

EC Numarası: Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilmiĢ olan numara,

EINECS: 18 Eylül 1981 tarihi itibariyle Avrupa Topluluğu pazarında yer alan bütün

maddelerin tanımlayıcı listesi, Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Avrupa Envanteri,

ELINCS: 18 Eylül 1981'den sonra Avrupa Topluluğu Piyasasına arz edilen ve Avrupa

Komisyonuna bildirimi yapılması suretiyle bir ELINCS numarası tahsis edilen bütün yeni

maddeleri, Avrupa Bildirimi YapılmıĢ Kimyasal Maddeler Listesi

CAS : Kimyasal maddenin servis kayıt numarası.

Dünyada 5 ile 7 milyon kimyasal madde bulunmakta ve 400 milyon ton kimyasal

üretilmektedir. Bunlardan 8000 ile 10 000 türü tehlikeli 150- 200 kadarı da kanserojendir.

Her yılda 1200 yeni kimyasal üretilmekte ve piyasaya bir Ģekilde arz edilmektedir.

ĠLO’nun sınıflandırması;

Parlayıcı Patlayıcı Oksitleyici Reaktif

Zehirli TahriĢ edici AĢındırıcı Hassasiyet oluĢturucu

Kanserojen olan Üremeyi etkileyen Mutajenik etkileri olan kimyasallar yer almaktadır.

Çevreye zarar verenler, sıkıĢtırılmıĢ gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve

diğerleri için bir düzenleme yoktur.

Kimyasalın insanlarda kanserojen olduğuna dair kanıt var ise; KANSEROJEN

Deney hayvanları için yeterli kanıt var, insanlar için sınırlı ise; MUHTEMEL KANSEROJEN, gibi

sınıflandırma yapılmaktadır.

Ġnsanlar için sınırlı kanıt var, ancak hayvanlar için kanıt yok ise; kanserojen olabilir.



TEHLĠKELĠ KĠMYASAL MADDE :

a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı,

aĢındırıcı, tahriĢ edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli

özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,

b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya

toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya iĢyerinde bulundurulma Ģekli nedeni ile iĢçilerin sağlık ve

güvenliği yönünden risk oluĢturabilecek maddeler,

c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiĢ maddelerdir.

PATLAYICI MADDE (E) : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik

reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya

belirlenmiĢ test koĢullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki

maddelerdir.

OKSĠTLEYĠCĠ MADDE (O): Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de

temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.

ÇOK KOLAY ALEVLENĠR MADDE (F+): 0 °C’den düĢük parlama noktası ve 35 °C’den düĢük

kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile

temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.

KOLAY ALEVLENĠR MADDE (F) :

a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak

alevlenen,

b) AteĢ kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateĢ kaynağının

uzaklaĢtırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,

c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,

d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

ALEVLENĠR MADDE (F) : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.

ÇOK TOKSĠK MADDE (T+): Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla

emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

TOKSĠK MADDE (T): Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla

emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

ZARARLI MADDE (Xn): Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan

sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

AġINDIRICI MADDE (C): Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen

maddelerdir.

TAHRĠġ EDĠCĠ MADDE (Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan

temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluĢumuna neden olabilen, aĢındırıcı olarak

sınıflandırılmayan maddelerdir.

ALLERJĠK MADDE : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aĢırı derecede hassasiyet meydana

getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin

ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.

KANSEROJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser

oluĢumuna neden olan veya kanser oluĢumunu hızlandıran maddelerdir.

Kategori 1 (T) Ġnsan için Kanserojen Olduğu bilinen Maddeler.

Kategori 2 (T) Ġnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler

Kategori 3 (Xn) Ġnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduğu Maddeler

MUTAJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal

genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluĢumunu hızlandıran maddelerdir.



Kategori 1 (T) Ġnsan için Mutajen Olduğu bilinen Maddeler.

Kategori 2 (T) Ġnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler

Kategori 3 (Xn) Ġnsanda Mutajen Etki Potansiyeli Olan Fakat VerilerinYetersiz Olduğu Maddeler

ÜREME ĠÇĠN TOKSĠK MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde

erkek ve diĢilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek

kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluĢumunu hızlandıran

maddelerdir.

Kategori 1 (T) Ġnsanda Üreme yeteneğini bozduğu Maddeler.

Kategori 2 (T) Ġnsanın üreme yeteneğini bozbileceği muhtemel Sayılabilen Maddeler

Kategori 3 (Xn) Ġnsanda üremeyi etkileyen maddeler

ÇEVRE ĠÇĠN TEHLĠKELĠ MADDE : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru

için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.

KurĢun ve bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda, (KurĢun; Mak. 0,15 mg/m3 ĠĢçi baĢına hava miktarı 15

m3, sağlık kontrolü 3 ayda bir yapılacaktır. ) (Yönetmelikte ölçüm değerleri detaylandırılmıĢ

bağlayıcılık sınır değer 70 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,15 mg/m3 belirlenmiĢtir. EĢik sınır

değer (ESD) 40 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3 tür. )

Civa cevherinin elde edilmesi ile ilgili çalıĢmalar, (0,075 mg/m3, sağlık kontrolü 3 ay)

Arsenikle yapılan çalıĢmalarda, (0,5 mg/m3, sağlık kontrolü 6 ay)

Ensektisit olarak kullanılan organik fosforun üretiminde, (sağlık kontrolü 6 ay)

Benzen ve benzen bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda, (içinde bulunduğu kullanılan kimyasalın %1

inden fazla olmayacak, 20 ppm, karaciğer hastalığı olanlar iĢe alınmayacak)

BĠSSĠNOZ (Pamuk pnömokonyozu)

Bissinoz pamuk ile çalıĢan iĢçilerin %30-40 ında (çok hafif Ģekilleri de dahil olmak üzere)

görülebileceği bildirilmektedir.

5-10 yıl içinde görülür. Önceleri Pazartesi günleri hastalığı Ģeklinde, ikinci aĢamada haftanın diğer

günlerinde de rahatsızlıklar görülür. Üçüncü aĢamada (20-30 yıl içinde)bronĢit ve astmatik bir

tablo yerleĢir.

ĠNORGANĠK TOZLAR;

KurĢun, demir, bakır, çinko gibi metal ve kükürt, karbon (kömür) gibi ametallerin ve bunların

bileĢiklerinden oluĢan tozlardır.

a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.)

b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu)

c) Kimyasal bileĢiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi).

d) Doğal bileĢiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)

Asbest

Asbest, baĢta asbestli çimento (%84), Yer döĢemesi (%0.5), Sürtünme elemanları (%12), Conta,

salmastra (%2,2), Tekstil olmak üzere çeĢitli sektörlerde kullanılmaktadır. çeĢitli mineral

silikatların jeolojik yapı süreci içinde, yüksek basınç ve sıcaklık altında oluĢturduğu kristalize bir

grup minerale verilen isimdir. Kimyasal yapısı çeĢitlerine göre değiĢik olmakla birlikte genel olarak,

SĠ02, MGO, A1203,Fe2Q3, FeO, CaO-Cr203, ve H2O’dan meydana gelmektedir. 3.000' den fazla

kullanım alanı olan asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstriksiyonlarda

yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inĢaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın

olarak yararlanılmıĢtır. Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum ya da içme suyu

yoluyla vücuda girdiğinde baĢta kanser olmak üzere çeĢitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde

nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düĢünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların

bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaĢması ve akciğer

dokusunda bağ dokusu oluĢumu gibi selim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.



Asbeste bağlı oluĢan hastalıklar

Asbestosis – Ġlk olarak tersane iĢlerinde çalıĢanlarda tespit edilen asbestoz, asbest liflerini

çözmeye çalıĢan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu

hastalığın kendini göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.

Mezotolyoma -Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani

mezotolyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kiĢinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma,

ülkemizde yılda en az 500 kiĢide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar,

ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de,

kesin tanı için baĢvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde

tanınıp uygun cerrahi giriĢim uygulanamadığında, ilaç ya da ıĢın tedavisine iyi cevap vermeyen ve

hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.

Kanser –

a-Akciğer kanseri (bronchial carcinoma),

b- sindirim sistemi (mide barsak) kanserleri (gastro-intestinal carcinoma),

c-Gırtlak kanseri’ne yol açmaktadır.

Akciyer zarı (pleura) kalınlaĢması

Asbetle çalıĢmalarda Sağlık Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte; 26.12.2003

e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalıĢma süresinde (bir

vardiya) iĢçinin maruziyetini belirleyecek Ģekilde olacaktır.

f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık TeĢkilatı’nın 1997 tarihinde

tavsiye ettiği metotla veya eĢdeğer sonuçları veren baĢka bir metotla yapılacaktır.

Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve

boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.

Sınır Değer

Madde 10 — ĠĢveren, iĢçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik

zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.

Solunum yolu ile alındığında bu kadar tehlikeli olabilen asbestin sindirip yolu ile alındığında risk

oluĢturduğuna dair herhangi bir bulguya rastlanmamıĢtır.

ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKĠ AKCĠĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)

Tozların meydana getirdiği mesleki akciğer hastalıklarına geleneksel tabiri ile pnömokonyozlar

denilmektedir.

Pnömokonyozlar, toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin

küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.

1-Boğucu Gazlar:

a)Basit Boğucu Gazlar:

CO2 (Karbondioksit), H(hidrojen), He(helyum),CH4 (Metan), C2H6 (Propan), N2 (Azot), C2H2 (Asetilen)

b)Kimyasal Boğucu Gazlar:

CO (Karbon monoksit), H2 S (Hidrojen sülfür), HCN (Hidrojen siyanür).

2-TahriĢ Edici Gazlar: Asit, Alkali,

Cl2 (Klor), NH3 (Amonyak), CrO3(kromoksit), SO2 (Kükürtdioksit), fosgen(COCl2),

asit buharları, Azot oksitleri

3-Sistemik Zehirler:

a)Ġç organlara zararlı maddeler: CCl4 Kloroform, Alkol Karbontetra klorür, Nitroparafinler, Alkoller,

b)Kan yapıcı sisteme etki edenler: KurĢun, Benzen (Benzen buharları, kurşun buharları)



4-Narkotik (uyuĢturucu) Buharlar:

Karbon sülfür, Toluen Trikloretilen, vb çözücüler.

1- BOĞUCU GAZLAR:

a- Basit Boğucu Gazlar:

Havadaki oksijenin yerini alarak oksijen azlığından kaynaklanan boğulmaya sebep olurlar. (BaĢka bir

deyiĢle boğucu gaz havadaki oksijen oranını % 19.5’un altına düĢürmeye baĢladığı anda boğucu

ortam oluĢmaya baĢlamıĢ demektir,hp.)

KARBON DĠOKSĠT:

ġarap mahzenlerinde devamlı fermentasyon sonucu havaya fazla miktarda karıĢabilir. Karbonlu

maddelerin tam yanması sonucu oluĢur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle elde

edilen kuru buz (dry ice) soğutucularda kullanılırsa, soğutulan depolarda C02 oranı yükselebilir.

Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 PPM dir.

Etkisi: karbondioksit artması solunum miktarını arttırır.

%1-3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir.

%3-6 yoğunluğunda baĢ ağrıları baĢlar.

%6-10 yoğunlukta , baĢ dönmesi, görme bozuklukları, Ģuursuzluk baĢlar.

%10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok , oksijen

azlığından olur.

Korunma : ĠĢyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır.

Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır.

Metan (CH4) (e.l:5,3 -14,0): Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve ayrıĢması

sonucu oluĢur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında karĢılaĢılmaktadır.

Etan (C2H6) : ÇeĢitli kimya sanayinde karĢılaĢılır.

Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) bütan için (e.l: 1,9 - 8,5): Evlerde ve iĢyerlerinde kullanılan

sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3.

Asetilen (C2H2), (e.l: 2,5 -81): Kaynak iĢlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır.

Hidrojen ( e.l: 4,0-75), Akü Ģarj odalarında açığa .çıkabilir.

Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa girer.

b-Kimyasal Boğucu Gazlar:

KARBONMONOOKSĠT:

Renksiz, kokusuz, tahriĢ etkisi olmayan, çok zehirli gaz. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha

fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen

taĢıma kapasitesini bloke eder. ( baĢka bir deyiĢle kanda kimyasal bir tepkime meydana getirerek

zehirleyerek boğma)

Etkisi; Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kiĢinin duyarlılık derecesine göre değiĢir.

Buhar yoğunluğu (hava = 1) : 0,97 MAK değeri: 50 ppm (sm3/m3)= : 55 mg/m3

DüĢük Seviye: Genellikle 50 ppm ve aĢağısı Orta Seviye* : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm

arasında Yüksek Seviye: Genellikle 100 ppm ve üstü Tehlikeli Seviye: Zehirlenme belirtilerini

gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü

Kronik Zehirlenme; DüĢük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda

yorgunluk, baĢ ağrıları, mizaç değiĢikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza

bozukluğu görülür.

Korunma; ĠĢyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalıĢmalar

uygulanır, gerekirse maske kullanılır.

Tedavi: Etkilenen biri derhal temiz havaya çıkarılır oksijen verilir. Beyin ödemine karĢı hipertonik

çözeltiler uygulanır.



Kimyasal Zehirler HĠDROJEN SÜLFÜR (H2S)

Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme (izabe) tesislerinde, gazhanelerde bulunur. (Bazı ham

petrollerin içinde de çok fazla miktarda bulunur ve ham taĢımada hem de rafineride iĢleme

sırasında ciddi tehlike arz eder,hp)

Tipik kokuludur.

MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür.

Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda

bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur. (Ortamda olduğu düĢünülüyor ve

koku hissedilmiyorsa çok çok tehlikeli, Ģüphe varsa mutlaka gaz maskesi kullanılmalı, Ģakası

olmayan bir kimyasal,hp)

Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir Mokozoları tahriĢ eder. Hücre içindeki

fermentleri inhibe eder.

Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te baĢlar, 600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir.

H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.

Korunma; Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kiĢisel koruyucular

kullanılmalı. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalı.

Zehirlenme halinde ; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler

iyice yıkanmalıdır.

Akut olaylarda amilnitrit (kapsül) koklatılması veya %3 lük sodyumnitrit enjektesi yararlıdır.

H2S gibi kükürt içeren maddelerle çalıĢma olan yerlerde, iĢçilere bu gazın süratle boğarak

öldürme özelliği olduğu öğretilmelidir. Burada gözden uzak tutulması gereken bir durum da; düĢük

düzeyde ki hidrojen sülfür konsantrasyonuna maruz kalmaya alıĢık kiĢilerde yüksek düzeylerde

(konsantrasyonlarda) koku alma duyuĢunun uyarıcı olmayacağıdır. Yani salt duyu organlarıyla gazın

arttığını sezinleyemez. Eğer hidrojen sülfür olan bir alanda iĢçilerden biri düĢerse diğer iĢçiler o

alanda uygun solunum yolları koruyucusu kullanmadan kazalıyı kurtarmaya girmemelidir.

H2S hayvansal ve bitkisel atıkların kokuĢması sonucu oluĢur. (Ġzmir körfezinin eski pis kokan

halinin sorumlusu H2S’tir,hp) Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi iĢlerde

de karĢılaĢılabilir.

Hidrojen siyanür (HCN); 10 ppm,

Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve

nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karĢı öldürücü ilaç olarak kullanılır.

2-TAHRĠġ EDĠCĠ GAZLAR:

AMONYAK: (NH3) : Endüstride bazı sentez iĢlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve

bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda erir.

MAK değeri 25 ppm (18 gr/m3)

TLV : 14 mg/m3- 20 ppm

STELĠ : 36 mg/m3 50 ppm ? (TLV –STEL demek istemiĢ olabilirler, hp)

Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm lik miktarlar kısa sürede öldürücü olur

Akut Zehirlenme: Gözler, Mukozalar ve solunum yolları üzerinde tahriĢ edici yakıcı etki gösterir.

Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluĢur. BronĢit ve akciğer ödemi görülür.

Kronik zehirlenme: Kesin olmamakla birlikte çok uzun süreli etkilenmelerde kronik bronĢit

olabileceği söylenmekle birlikte tartıĢmalıdır.

Korunma: çevre tedbirleri , maske kullanımı , ortam kontrolü.

%75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık

tedavisi uygulanır.



FORMALDEHĠT:(HCHO); Endüstride %35-40 lık çözeltisi (FORMALĠN):

Akıcı, renksiz, boğucu, keskin kokulu bir sıvıdır. Kn.98oC, Alevlenme nok.69,4oC(açıkta) (kapalı

kapta 37.7oC)

MAK :(PPM Tüz):5mg/m3 , MAK:(ABD):5;6 mg/m3

Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, Tıpta(dezenfektan), patlayıcılarda,

dericilikte (koruyucu-sertleĢtirici) Tekstil ürünleri ve Ģeker kamıĢında (koruyucu) aynaların

sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeĢitli plastik madde

üretiminde, metallurjide........

Vücuda Etkısi: Solunum yolu ve deri ile tesir eder. Burun, boğaz ve solunum yollarında ve deride

tahriĢ yapar Yüksek konsantrasyonlarda idrar tutukluğu (anuri) yapar. Tırnaklarda yumuĢaklık mide

ve barsak rahatsızlığı görülebilir. Sık, sık temas deride allerji ve dermatitler yapar.

Korunma: Buharlarının solunmasından ve deriye temasından kaçınmalıdır. Kapalı sistem çalıĢılmalı,

mümkün olmazsa kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır.

FORMĠK ASĠT:(HCOOH)

Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı bir sıvı. KN.100,8oC, Alevlenme Nok. 68,9oC. Su, alkol

ve eterde çözünür.

Kullanıldığı yerler: tekstil ve kağıt sanayiinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde,

soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, Ģarapta fermente edici,kauçukta

pıhtılaĢtırıcı olarak..............

Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriĢ yapar. Deriye

sıçraması halinde tahriĢ yapar. AĢındırıcı sıvıdır.

KÜKÜRT DĠOKSĠT: 2 ppm ( 5 mg/m3):

Sülfürik asit üretiminde, tekstil ve un sanayinde beyazlatıcı olarak, selüloz ve kağıt endüstrisinde

kullanılır. Kok fırınlarında, petrol rafinerilerinde, kükürt bazlı cevherlerin arıtılması iĢlerinde,

kömür ve fuel-oil gibi kükürtlü yakıtların yanması sonucu oluĢur.

Kükürdün tam yanmamasından meydana gelir. Havadan ağırdır. Hava kirlenmesinin baĢlıca

nedenidir. Çevre neminin etkisi ile Sülfürik asit haline gelir. (Asit yağmuru denilen olayın meydana

gelmesi)

AZOT(N2) ve BileĢikleri:

Renksiz kokusuz, tatsız inert bir gazdır. KN.-195oC, Ergime Nok.-210oC tır. Sıvı halde renksizdir.

Su ve alkolde çözünür. Havada %79 oranında bulunur.

Kullanıldığı Yerler: Nitrik asit, amonyak, siyanamid, siyanid, ve metal nitrürleri, azotlu gübre

üretiminde, labaratuvarlarda, sıvı halde soğutucularda kullanılır.

Vücuda Etki tarzı: Solunum yolu ile basit boğucu etkisi yapar.( havadaki oksijen yüzdesinin düĢmesi

sonucu) Basınçlı hava ile çalıĢılan ortamlarda dekomprasyon uygun yapılmaz ise azot habbecikleri

dalgıç hastalığı yapar.

Kömür, petrol gibi fosil yakıtların yakılması ve orman yangınları, araçların egzos boruları, fabrika

bacaları, azot oksitleri oluĢturur.

3-SĠSTEMĠK ETKĠ GÖSTEREN GAZ VE BUHARLAR.

Akciğerin zarları üzerinden doğrudan dolaĢıma girerler. Karbontetra klorür ve nitroparafinler

böbrek ve karaciyerde, benzen buharları kemik iliği üzerinde, kurĢun buharları kan sisteminde

etkilidirler.



ARSĠN: (AsNH3)(Arsenikli Hidrojen);

Ġçinde arsenik bulunan metal cevherlerinin asitlerle veya arsenikli asitlerin metallerle temasında

meydana gelir. Sanayide elektronik endüstrisinde yarı iletici imalinde kullanılır.

Etkileri: Çok toksik bir gazdır. 0,1-0,5 gr.lık miktarın vücuda girmesinde (ya da 2000 ppm

konsantrasyonda) süratle ölüm meydana gelir. Hemoglobine ilgisi çok fazladır. Kuvvetli bir kan

zehiridir.

1-10 ppm de 1 saat tehlikeldir.

100-200 ppm de ağır toksik belirtiler meydana gelir.

Korunma: Çevre tedbirleri, iĢyeri havasında AsNH3 tayini ve takibi. Etkilenme hallerinde, acil kan

nakli, bazik tedavi ve yatak istirahatı.

KARBONSÜLFÜR(CS2):

Renksiz(soluk sarımtrak), kolaylıkla buharlaĢan, alev alan ve parlayan bir sıvıdır. Genellikle çözücü

olarak kullanılır.

MAK: 20 ppm (60 mg/m3)

Etkisi: Özellikle ciğerlerden girer. AĢırı duyarlılık hali, kabuslar, mesleki hatalar, cinsel

bozukluklar, reflekslerin kaybolması belirtileri görülür. Kanda çinko ve bakır gibi elementleri

tutması bu belirtilere sebep olur.

Korunma: çevre sağlığı tedbirleri ile, periyodik kontrollerin yapılması, alkol kullanımının

yasaklanması

Etkilenme halinde: Zehirlenme belirtileri baĢladığında hasta ortamdan uzaklaĢtırılmalı ve tıbbi

tedaviye baĢlanmalıdır.

Kronik zehirlenmelere karĢı B kompleksi vitaminleri diyeti dıĢında belirlenmiĢ tedavi yöntemi

yoktur.

FREONLAR:

Freon 11 (Triklor flor metan) CCl3F Kn.23,7oC

Freon 12 (Diklor diflor metan) CCl2F2 Kn.-29,7oC

Freon 13 (monoklor triflor metan) CClF3 Kn.-81,5oC

Freon 22 (Diklor monoklor metan) CHClF2 Kn.-40,7oC

Freon 113 (1,1,2-Triklor 1,2,2,triflor etan) CCl2FCClF2 KN.47,5oC

Freon 114 (Diklor tetraflor etan) CClF2CClF2 Kn.3,55oC

Etkisi; Kendileri esasen zehirli değildir. Isı ile hidroflorik ve hidroklorik aside dönüĢebilirler,

Solunum yolu ile etkirler, UyuĢturucudurlar

FLOR(F2) ve BileĢikleri:

Serbest flor yeĢil renkte, sert kokulu, çok toksik bir gazdır.

TLV: 1,58 mg/m3- 1ppm STEL; 3,16 mg/m3 2ppm

Genellikle bileĢikleri halinde kullanılır. CaF2 (Kalsiyum florür), Na3ALF6(Kriyolit), CCl2F2(Freon)

Etkisi: Ġskelet dokusuna etkir. Kemikte süngersi yapı oluĢturur.

Korunma: Tozlarının solunması önlenmeli, diyette kalsiyum arttırılmalı.

4- NARKOTĠK (UYUġTURUCU) BUHARLAR;

Sistemik etki göstermezler, UyuĢukluk ve uyku hali verdiğinden dikkat dağılır ve kaza riski artar.

Devamlı maruziyet halinde narkotik etki bağımlılık yapabilir. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde

benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.



Benzen : Endüstride çok yaygın kullanılan çözücülerden biridir. Vücuda deri ve solunum yolu

ve sindirim ile girer. Deri yolu zehirlenme açısında çok önemli değildir. Sindirim yolu ile alımında da

zehirler ise de çok enderdir. Zehirlenmeler daha çok solunum yolu ile olur. Buharı havadan daha

ağır olması bu riskini daha da arttırır. Hem akut hem de kronik zehirlenmeler yapar.

Metil alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan dolayısı ile de zehirlenme riski yaratan bir

çözücüdür. ĠĢ kazası olarak akut zehirlenmesine rastlanması enderdir daha çok kaçak içki olarak

ve ağızdan alınması halinde rastlanır. Kronik zehirlenmesi ise solunum yolu ile alınması halinde

geliĢir.

Etil Alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan diğer bir çözücüdür. ĠĢ kazası olarak

zehirlenmeden söz edilmez. Alkollü içki alımı ile akut zehirlenmeleri görülür. Bağımlılık yapar. Uzun

süreli kullanımlarında kronik zararları da ortaya çıkar.

PESTĠSĠTLER

Besin maddelerine üretimi, depolaması ve tüketimi sırasında zarar veren canlıları yok etmek veya

kontrol altına almak için kullanılan zehirli kimyasallara genel olarak pertisid adı verilir. Bunlar kendi

içinde ve kullanıldığı canlı türüne göre; ensektisitler (böcekle karĢı), herbisitler ( yabani bitkiler

karĢı), rodentisit ( kemiricilere karĢı), fungusit (mantarlara karĢı),mollusit (sümüklü böceklere

karĢı) ve akarisit (akarlara karĢı) gruplara ayrılırlar.

INSEKTISIT : Küçük canlıları öldürürler.

HERBĠSĠT : Zararlı bitkileri yok edenler.

RODENTĠSĠT: Fareler için kullanılır.

FONGOSĠTLER: Mantarlar

Günümüzde Pestisid olarak satılan 1200 kimyasal bileĢik ve 30 bin değiĢik formül vardır.

Sindirim ve solunum yoluyla, bazen de deriyle alınabilirler. Kronik maruz kalma sonucu deride

irritasyon geliĢebilir. Kanser oluĢumu görülebilir. Teratojenik etkileri de vardır.

ÇÖZÜCÜLER:

Çözücü kimyasal sıvılar, türüne bağlı olarak çok toksik olan buharları çıkartırlar,

Etkili kontrol önlemleri ile çalıĢmak gerekmektedir.

1-Primer TahriĢ Ediciler: Asitler, Alkaliler, Klor, Flor, Brom, Fenol, vs.

2-Allerjen Maddeler: Gazolin (benzin), Kerozin (gazyağı), alkol, azoboyaları ve Kömür katranı

türevleri,

Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.

Solvent nedir?

Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. iĢlemlerde solvent

Kullanılır. Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılan Solventlere, içerdikleri kimyasal

maddelerin özelliklerine göre tehlikeli madde ve kullanım sonucunda da tehlikeli atık özelliği

gösterirler. Halojensiz Solventlere, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileĢimleridir. Halojenli

solventlere ise örnek olarak, metilklorit, etilkorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan

bileĢikleri, klorlanmıĢ benzinler ve klorlanmıĢ fenol verilebilir. Solvent içeren ürünler nelerdir?

Temizleme ve yağ giderme maddeleri, Boya çıkarıcılar, Boya, vernik, cila ve reçineler,YapıĢtırıcılar

Mürekkep ve mürekkep çıkarıcılar, Pestisitler, Kozmetikler,

Solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaĢıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karıĢımları

verebilen özelliğe sahiptir. Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuĢturucu

etkileri olabilir. Bunun dıĢında solventler su için zehirlidir Özellikle halojen içeren solventler,

yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluĢturur.



KĠMYASALLARIN ZARARLILIK DERECESĠNE ETKĠLĠ FAKTÖRLER:

1-Kimyasal maddenin özellikleri. 2-Ortamdaki konsantrasyonu.

3-Maruziyet süresi. 4-ÇalıĢanın cinsiyeti.

5-Bünyenin hassasiyeti. 6-Çevresel özellik.

KĠMYASALLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERĠ

A-TIBBĠ KORUNMA ÖNLEMLERĠ:

1-ĠĢe giriĢ tıbbi kontrolleri 2-Periyodik tıbbi kontrolleri

B-TEKNĠK KORUNMA ÖNLEMLERĠ

1-Kullanılan zararlı maddenin değiĢtirilmesi 2-Kapalı çalıĢma yöntemi

3-Ayırma 4-Havalandırma:

a) Genel havalandırma b) Lokal havalandırma

5-Islak (nemli) çalıĢma yöntemi 6-Sürekli temizlik ve bakım

7-Güvenli depolama ve taĢıma 8-Atıklar için gerekli önlemler

9-ĠĢyeri ve üretim planlaması 10-ĠĢyeri düzeni

11-ĠĢyeri ortamının periyodik olarak analizinin yapılması.

C- ĠġÇĠYE AĠT KORUNMA ÖNLEMLERĠ:KiĢisel koruyucular

D- EĞĠTĠM VE BĠLGĠLENDĠRME

a) ĠġVERENLER:

ĠĢçilere ve temsilcilerine, GENEL Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ BĠLGĠLERĠ ile birlikte aĢağıdaki

bilgileri de vermek zorundadırlar.

- Risk değerlendirmesinden elde edilen bilgiler,

- ÇalıĢma Ģartlarında değiĢiklikte yeni bilgiler,

- K.Maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri,

- ĠĢçilerin kendilerini ve diğer çalıĢanları korumaları için alınması gerekli önlemler, yapılması

gerekli iĢler,

- MSDS formları,

- Bölümler, kaplar, boru tes. etiketleme ve iĢaretleme

- b) Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili

mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek Ģekilde etiketlenecek

veya iĢaretlenecektir.

- c) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri, iĢverenin talep etmesi halinde, risk

değerlendirmesi için gerekli olan, hususlar ile ilgili tüm bilgileri vermek zorundadır.

KĠMYASAL MADDELERĠN SINFLANDIRILMASI VE ETĠKETLEME

ETĠKETLEME:

TaĢıma ve depolama iĢlerinin güvenli bir Ģekilde yapılabilmesi için her kimyasal malzeme

etiketlenmeli ve ambalajların üzerindeki etiketlerin anlamları bilinmeli.

Bu etiketlemelerde AB standartları ve ulusal standartlar kullanılmalıdır.

RENKLERĠN VE SAYILARIN ANLAMI

Mavi:

4: Öldürücü 3: Çok tehlikeli 2: Tehlikeli 1: Az tehlikeli 0: Tehlikesiz

Kırmızı (Parlama sıcaklığı)

4: 73 0F altında (22.8 0C altında) 3: 100 0F altında (37,8 0C altında)

2: 200 0F altında (93,3 0C) 1: 200 0 F üstünde(93,3 0C üstünde)

0: Yanmaz madde



Sarı (Stabilitesi-aktifliği)

4: Patlayıcı 3: Darbe ve çarpma ile patlayabilir

2: Yakıcı kimyasal r’x a sebep olur 1: Isı altında dengesiz

0: Kararlı madde

Beyaz (Özelliği)

Oksitleyici OX Asit ACID Alkali ALK Korozif COR

KĠMYASAL MADDELERLE ÇALIġMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLĠK ÖNLEMLERĠ

AMAÇ

ĠĢyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir Ģekilde iĢlem gören kimyasal maddelerin

tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden iĢçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalıĢma ortamı

sağlamak için asgari Ģartları belirlemektir.

KĠMYASAL MADDELERĠN ÜRETĠMĠ, TAġINMASI, DEPOLANMASI VE KONTROLÜNDE

GENEL ÖNLEMLER ĠġVERENLERĠN YÜKÜMLÜLÜKLERĠ

ĠġVERENLER: Kimyasal maddelerle çalıĢmalarda, iĢçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,

bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm

önlemleri almakla yükümlüdür.

ĠġYERi BiNALARINDA ALINACAK GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ

- Binalar mümkünse tek katlı,

- Duvarları yanmaz malzeme,

- Tavanları hafif ve yanmaz malzeme,

- Tabanlar düz, yanmaz, sızdırmaz, kıvılcım çıkarmaz, kolay temizlenebilir,

- Tabanda drenaj sistemi,

- Bütün pencerelerin gerektiğinde çıkıĢ olarak kullanılması, kafes ve parmaklık olmaması,

- GiriĢ-çıkıĢ kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapaklarının belirli bir

basınç karĢısında dıĢarıya karĢı açılabilmesi,

-GiriĢ-çıkıĢ kapılarının yanmaz malzemeden, çıkıĢ güvenliği ilkelerine uygun, kolayca dıĢarıya doğru

açılabilmesi,

- ĠĢyerinin Tehlike anında kolayca tahliye edilebilecek nitelikte düzenlenmesi,

-Asansör ve merdivenlerin yanmaz malzemeden yapılması,

- Asansör kapılarının kendiliğinden kapanan, toz geçirmez olması, - Kullanılacak aspiratörlerin

motorlarının kapalı tipten olması veya motor ve diğer kısımlarının iĢyeri dıĢında bulunması,

- Üretimden paketlemeye kadar kapalı ve otomatik sistem kurulması.

-Parlayıcı,patlayıcı, tehlikeli ve zararlı sıvı veya gaz maddelerin, emme veya basınç suretiyle özel

borular içerisinden sevk edilmesi, sevk ve depolamada kaçağa meydan vermeyecek tedbirlerin

alınması gerekmektedir.

- Alet, cihaz veya boru donatımının bozulması, sızdırması, delinmesi, eklerinden kaçak yapması veya

havalandırma sisteminin arızalanması vb. hallerde;

ĠĢin kısmen veya tamamen durdurulması, onarım ekibi ve görevliler dıĢındaki iĢçilerin tehlike

bölgesinin dıĢına çıkarılması gerekir.

- PPTZ maddelerin bulunduğu yerlerde bu maddeleri tutuĢturabilecek sıcaklık derecesine

yükselten veya kıvılcım veya çıplak alev çıkaran ısıtma sisteminin kullanılmaması,

- Binaların etrafının çevrilmesi, giriĢ ve çıkıĢların kontrol altında tutulması,

- ĠĢyeri çevresinin aydınlatılması,

- PPT iĢlerin meskûn yerler dıĢında veya tecrit edilmiĢ bina ve mahallerde,

az iĢçi, kapalı sistem, tekniğin gereklerine göre gerekli tedbirler alınarak yapılması,



- ĠĢyerlerinin güvenlik alanları içerisinde ateĢli maddeler yasağı ve bunların kontrolü,

-ĠĢyerinde yapılan iĢin cinsine ve özelliğine göre etkili olabilecek yangın söndürme,

- Ekip oluĢturulması ve eğitimi,

- Alarm sistemleri,

- Ekiplerin eğitimi ve tatbikatlar

- Yıldırıma karĢı koruma

- Atıkların özelliklerine uygun Ģekilde toplanması, etkisiz hale getirilmesi,

Ģeklide uygun tedbirler alınarak çalıĢılmalıdır.

Güvenlik bilgi formlarında yer alması gereken bilgiler

a) Madde/Müstahzar ve ġirket/ĠĢ Sahibinin Tanıtımı,

b) BileĢimi/Ġçeriği Hakkında Bilgi,

c) Tehlikelerin Tanıtımı, ç) Ġlk Yardım Tedbirleri,

d) Yangınla Mücadele Tedbirleri, e) Kaza Sonucu Yayılmaya KarĢı Tedbirler,

f) Elleçleme ve Depolama, g) Maruziyet Kontrolleri/KiĢisel Korunma,

ğ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, h) Kararlılık ve Tepkime,

ı) Toksikolojik Bilgi, i) Ekolojik Bilgi,

j) Bertaraf Bilgileri, k) TaĢımacılık Bilgileri,

l) Mevzuat Bilgileri, m) Diğer Bilgiler.

SORULAR

SORU 1-Çok hızlı bir gaz geniĢlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir

kimyasal reaksiyon veya değiĢim ifadesi aĢağıdakilerden hangisidir? (X)Patlama

SORU 2-Sağlık gözetimi ile ilgili aĢağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-b-c)

a- ĠĢçiler üzerinde yapılan tetkiklerin kabul edilebilir düzeyde olduğu durumda

b- Sağlık yönünden olumsuzluğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet halinde,

c- Özel çalıĢma Ģartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma ihtimalinin olduğu durumda

SORU 3-Solunum bölgesi aĢağıdaki ifadelerden hangisi ile tarif edilir?

(X)KiĢinin kulaklarını birleĢtiren çizginin ortası merkez kabul edilerek 30 cm yarı çaplı kürenin

baĢın ön kısmıdır.

SORU 4-Biyolojik sınır değerleri belirlenmiĢ kurĢun ve iyonik kurĢun bileĢikleri ile çalıĢmalarda Ģu

ifadelerden hangileri doğru ifadelerdir? (X)(a-b-c-e)

a- Biyolojik izleme absorpsiyon spektrometri veya eĢdeğer metot kullanılarak kanda kurĢun

seviyesinin ölçümünü de kapsar,

b- Havadaki kurĢunun, haftada 40 saat çalıĢma süresine göre hesaplanmıĢ zaman ağırlıklı ortalama

konsantrasyonu (yönetmeliğin ekinde verilen değer 0,075 mg/m3) ten fazla ise,

c- ĠĢçilerden herhangi birinin kanındaki kurĢun seviyesi (yönetmelikte belirtilen mg Pb/100 ml

kan) dan fazla ise.

e- Risk değerlendirmesi yenilenir.

SORU 7

AĢağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (x)Patlayıcı ortamlardan 1 ve 21 bölgede 2. kategori ekipman

SORU 8 Toksik maddeler insan sağlığına aĢağıdaki Ģartlardan hangi yolla etki eder? (x)hepsi

( )solunum ( )deri ( )sindirim



SORU 9

Kimyasl maddelerle çalıĢmalarda alınacak güvenlik önlemleri Yönetmeliği ekinde verilen yasaklanmıĢ

kimyasal maddelerle Ancak Tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve iĢçilerin bu

maddelere maruziyetlerinin önlenmesi Ģartı ile Bakanlıktan izin alınarak hangi iĢlerde çalıĢılamaz?

(X)En uygun teknolojik sistem kulanılarak iĢçi sayısını en az seviyede tutarak üretimde

SORU 10 BaĢka Ģekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalıĢanların solunum bölgesindeki

havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı nedir?

(X)Mesleki maruziyet sınır değeri

SORU 11 Hangi durum patlayıcı ortam oluĢmasının önlenmesinde yeterli değildir?

(x)Yanıcı sıvı gaz ve tozun az miktarda kullanımı

Soru 12 Kimyasal madde tehlike derecelendirmesinde kullanılan indekslerden ATEX 100 A hangi tehlike

derecelendirme sınıflamasında kullanılır? (X)Patlayıcı ortam derecelendirme sınıflamasında

SORU 13 AĢağıdaki Ģıklardan hangisi organizasyona yönelik önlemlerdendir? (X)ÇalıĢanların eğitimi

SORU 14 Patlama hangi Ģartlarda olur? (x)1,2

1- Patlama limitlerinde gaz- hava karıĢımı ile patlama kaynağının aynı anda olması

2- Patlama konsantrasyonunda patlayıcı madde ve ateĢleme kaynağı olması

SORU 15 Patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunma hakkındaki yönetmelik kapsamına aşağıdaki

çalışmalardan hangileri girmez? (x)1,2,3

1- Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,

2- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,

3- Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden

geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,

SORU 17 AĢağıdakilerden hangileri patlamadan korunma dokümanıdır? (x)hepsi

1- ĠĢyerinin genel planı, 2- Makine ve teçhizat yerleĢim planı,

3- Proses tanımlaması, 4- Kullanılan maddelerin tanımlanması

SORU 18 Kimyasal Maddenin Zarar Verme Potansiyelinin ÇalıĢma Ve/Veya Maruziyet ġartlarında

Ortaya Çıkma Ġhtimali nedir? (X)risk

SORU 19 Patlama riskinin değerlendirilmesinde hangi hususlar dikkate alınmaz? (x)5

5- ĠĢverenin üretime yönelik istekleri

SORU 20 Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik Ģartlar altında hava ile

oluĢturduğu ve herhangi bir tutuĢturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karıĢıma

..........denir? (X)patlayıcı ortam

SORU 21 doğru olan ifadeler hangileridir? (x)(1-3-4)

1- Patlama enerjisine dönüĢebilecek ısı kaynaklarının önlenmesi,

3- Katodik koruma yapılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi,

4- Ex-proof malzeme kullanılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi

SORU 22 AĢağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-c-e)

a- Risk değerlendirmesi yapılmadan Kimyasal maddelerle çalıĢmalar yapılamaz

c- Risk değerlendirmesi iĢ kazasından sonrada yapılmalıdır.



e- Risk değerlendirmesi çalıĢma Ģartlarında değiĢiklik olduğunda tekrarlanır.

SORU 23 Patlama limitlerinde karıĢımın meydana gelmemesi ve patlama enerjisinin açığa

çıkmaması için yapılacak çalıĢmalar, nedir? (X)patlamayı önleme kurallarının tümüdür.

SORU 24 AĢağıdaki hangi ifadeler doğrudur?

( )Patlama aralığı uygun patlama konsantrasyonudur.

( )Patlayıcı her maddenin uygun patlama konsantrasyonu farklıdır.

( )Patlama alt limitinde oksijen fazlalığından patlama olmaz



kimyasal risk etmenleri

Education