PËRMBAJTJA

KAPITULLI I Faqe

1. Diabeti Mellitus Tip 1…………………………………………...…………………3

1.1. Histori …………………..……….………………………………….……………………….4

1.2. Përkufizime ……………..…………...……………………………………………………..5

1.3. Klasifikimi …………………….…………………………………………………………....6

1.4. Klasifikimi I diabetit tip 1…………………………………………………………………..

1.5. Kuptimi……………………………………………………………………………………7

1.6. Epidemiologjia ……………………………….……………………………………….….7

1.7. Etiologjia …………………………….…………………………………………...................8

1.8. Fiziopatologjia……………………………………………………………………………..

1.9. Shwnjat klinike ……………………………………………………………………………

1.10. Pasojat klinike …………………………….…………………………………...................9

1.11. Ekzaminimet klinike……………………………………………………………………….

1.12. Diagnoza ………………….……………………………………………………………...10

1.13. Format klinike………………………………………………………………………………

1.14. Mjekimi…………………….…………………………………….……………....................1

1.15. Problemet qw mund tw hasen…………………………………………………………...12

1.16. Komplikacionet ……………………………………………...……………...……………13

KAPITULLI II

2. Ndërhyrja infermierore…………...……………………………………………...14

2.1. Kujdesi infermieror…………………………………………………………………………

2.2. Kujsdesi pwr lwkurwn dhe mukozat…………………………………………………

2.3. Kujdesi pwr gojwn…………………………………………………………………………

2.4. Kujdesi pwe sytw…………………………………………………………………………….

2.5. Kujdesi pwe sistemin kardio-vaskular……………………………………………………..

2.6. Kujdesi pwe sistemin urinar……………………………………………………………

2.7. Kujdesi pwe sistemin neuromuscular…………………………………………………

2.8. Kujdesi pwe sistemin gastrointestinal………………………………………………….

2.9. Observimi pwe problem seksuale……………………………………………………..

2.10. Këshilla ………………………...…………………………………………………………15

KAPITULLI III

3. Pjesa studimore

3.1. Të dhënat e mbledhura …………………………………….……………………………...34

3.2. Rezultatet e studimit………………………………….…………………………................35

3.3. Diskutimet …………………………………….……………………………………………37

Referencat ………………………….………….……………………………………………38

Thuhet por nuk degjohet

Degjohet por nuk kuptohet

Kuptohet por nuk pranohet

Pranohrt por nuk zbatohet

Zbatohet por per sa kohe….?

Kjo thenie e Konard Lorenz permbledh qarte sfidat me te cilat

duhet te perballet personeli mjeksor dhe diabetiket,

per nje trajtim sa me te mire te diabetit.

Kapitulli I

1.Diabeti Melitus Tip 1

1.1. HISTORI

Diabeti njihet që në kohë të lashta nga simptomat e përshkruara në një tekst mjekësor egjiptjan,

Ebers Papyrus, në vitin 1500 Para Krishtit.

Emri Diabetes Mellitus përbëhet nga dy fjalë, një greke, “diabetes” dhe nje fjalë latine

“mellitus”. Në shekullin e dytë A.D mjeku grek Aretaus I dha sëmundjës emrin grek diabetes, që

do të thotë “ kalim nëpërmjet” duke ju referuar sasisë së shtuar të urinimit në diabetin e pa

kontrolluar. Ndërsa fjala latine mellitus, që u shfaq më vonë, do të thotë “e ëmbël si mjalti” u

përdor për të përshkruar shijen e embel të urinës.

Në 1775 anglezi Mattheë Dobson provoi se shija e ëmbël e urinës ishte nga sheqeri që ajo

përmbante.

Në 1860 në Berlin, Paul Langerhansi duke punuar kishte vrejtur disa grumbuj të qelizave

pankreatike të diferencuara nga njëra- tjetra dhe që mund të ndahen nga indet përreth.

Në 1889 austriaku Oskar Minskoëski dhe Jozef von Mering tentuan të gjenin nëse pankreasi

ishte i nevojshëm për jetën, pankreatizuan një qen. Pas operacionit studiuesit gjetën se qeni

shfaqi të gjitha simptomat e një diabeti të ashpër me polyuri dhe hyperfagi. Qelizat e

Langerhasit i ka përshkruar në vitin 1893, datë në të cilën një mjek Belg Edouard Laguesse

sygjeroi që këta grumbuj të qelizave që i kishte quajtur “Ishujt e Langerhansit” përbënin

pankreasin ekzokrin. Idet e tij ishin vazhdueshmëri nga Jean de Meyer i cili e quajti insulinën

substancë nga ishulli ( ishull- latinisht insulinë) që duhet të ketë pasur një efekt hyperglicemik

por që është ende hipotetike.

Në 1910 Edëard Albert Sharpey nga Edimburgu sygjeroi që personat e prekur nga Diabeti

Mellitus në të vërtetë përmbanin një substancë të veçantë të prodhuar nga pankreasi. Ai e

pagëzoi me emrin “Insulinë” sepse më vonë u zbulua që ato prodhoheshin në ishujt e

Langrehansit të cilët gjenden në pankreas.

Në 1921 Kanadezët Frederik Grant Banting dhe Charles Herbert Best izoluan insulinën duke

bërë të vërtetohej që diabeti ishtë sëmundje endokrinologjike që i detyrohej deficencës së

insulinës. Bantig dhe Best shpëtuan jetën e miliona pacientëve që vuanin nga diabeti delitus.

Pacienti i parë u trajtua nga ata dhe stafi i tyre nga 1921 deri 1923 duke i dhënë insulinë nga

ishujt e Langrehansit të një qeni të shëndetshëm dhe morën çmimin Nobel.

Në 1935 u bë dallimi midis diabetve që tani njihen si diabeti tip 1 dhe diabeti tip 2 nga Harold

Percival Himsëorth dhe u publikua në janar të 1936.

Diabeti melitus është përcaktuar nga OBSH si një sëmundje kronike që shfaqet atëherë kur

pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë, ose si alternativë kur trupi nuk mund të përdori në

mënyrë efektive prodhimin e insulinës. Sëmundja karakterizohet nga niveli në rritje i glukozës

(një lloj sheqeri) në gjak.

Diabeti Melitus është një sëmundje që paraqet një paqëndrueshmëri të vazhduehme të nivelit të

sheqerit në gjak. Diabeti Tip 1 është një formë e diabetit melitus. Është një sëmundje autoimune

që rezluton me shkatërrimin e insulinës që prodhoet nga qelizat Beta të pankreasit. Mungesa e

insulinës shkakton një rritje të glukozës në gjak para ngrënies (rreth 70-120 mg\dl në njerëzit

jodiabetik).

Fillon të shfaqet në urinë mbi pragun real ( rreth 190- 200mg\dl). Glukozuria ose glukoza në

urinë shkakton te pacientët polyuri (urinim të shpeshtë), polydipsi (etje të shtuar), polyphagi

(uria të shtuar) dhe humbje ne peshë. Këto janë simptoma karakteristike klasike që bëjnë

zbulimin e sëmundjes.

Diabeti tip 1 është vdekjeprurës nëse nuk trajtohet me insulinë. Injeksioni është metoda më e

zakonshme tradicionale për administrimin e

insulinës.

Diabeti Mellitus tip 1 ( i njohur më parë si

diabeti i “fëmijërisë” ose i “mitur” ose

“insulina vartës” ) nuk është vetëm një

problem i fëmijërisë, incidenca e rritur e

Diabeti tipit 1 është shumë e rëndësishme për

trajtimin e tij në të ardhmen. Shumica e

njerëzve që kanë diabet tip 1, të cilët janë të

shëndoshë dhe me një mbipeshë në fillim,

por të cilët mund të humbasin peshën shpejt

e cila është e rrezikshme nëse nuk

diagnostikohet shpejt. Dëmtimi i sistemit imun është karakteristikë e diabetit tip 1 edhe pse

shkaktarët e diabeti tip 1 nuk janë zbuluar plotësisht. Për të dalluar Diabetin tip 1 nga Diabeit tip

2 bëhet një test në laborator që është shqyrtim i peptidit C i cili është një masë për prodhimin e

insulinës endogjene. Testimi për 65 antitrupa të Gadit është propozuar si një test i përmirësuar

për të diferencuar diabetin tip 1 nga diabeti tip 2 për arsye të mosfunksionimit të sistemit imun

që është lidhur me praninë e tyre.

1.2. PËRKUFIZIMI

Diabeti është një çrregullim I metabolizmit, mënyrës se si organizmi përdor ushqimet për

energji. Më I dukshëm është çrregullimi I metabolizmit të karbohidrateve, që në mënyrë klasike

karakterizohet nga rritja e sheqerit ( glukozës ) në gjakë dhe eleminimi I saj me urinë.

Diabeti është një gjëndje që shkaktohet nga mosprodhimi I insulinës nga pankreasi ose

mospërdorimi I insulinës nga organizmi, nga prania e faktorëve që kundërshtojnë veprimin e saj.

“Diabeti përkufizohet si një gjëndje hiperglicemie kronike që vjen si pasojë e bashkëpunimit të

faktorëve ambjental dhe gjenetikë. Gjithashtu është nje sindrom metabolic kronikë me bazë

gjenetike që karakterizohet me insuficiencë relative apo apsolute te insulines dhe manifestohet

me hiperglicemi, glukozuri ,crregullim të metabolizmit të proteinave, të yndyrnave, ujit,

elektrolitëve dhe jep nderlikime vaskulare dhe nervore që mund të jënë acute ose kronike. Ështe

sindrom sepse ndahet në tipe dhe nentipe .”

1.3. KLASIFIKIMI

Kemi katër tipe diabeti të kundërt me njëri-tjetrin:

1. Diabeti Mellitus tip 1 ( insulinovartës )

2. Diabeti Mellitus tip2 ( joinsulinovartës)

3. Diabeti në shtatzani ( Gestational Diabetes )

4. Lloje të tjera specifike të diabetit

Diabeti tip 1 dhe diabeti tip 2 janë dy sëmundje të ndryshme si nga ana fiziopatologjike dhe

klinike. Ato kanë të përbashkët simptomay klinike (hiperglicemike) dhe komplikacionet.

Tab. Karakteristikat e diabetit melitus

Tipi Diabetit Diabeti Melitus tip1 Diabeti Melitus tip2

Frekuenca 15 % 85 %

Mosha e fillimit < 30 >40

Faktori hereditar I dobet I forte

Evolucioni akut Evolucion drejt

acido-ketozes

Jo

Obeziteti Jo Po

Shenjat autoimune Po Jo

Tipi HLA B8,B15,B18,DR3,DR4 Asnje gje e vecant

Sekretimi insulines Munges absolute Munges relative

Rezistenca insulines Nuk ka Ka

Komplikacionet Po Po

Dibeti Tip 1 Diabeti Tip 2

Mosha e fillimit Zakonisht nën 30 vjeç Zakonisht mbi 40 vjeç

Pasha Zakonisht normale ose

nën peshë, diagnoza paraprihet nga

rënje në peshë

Zakonisht mbi peshë, por mund të

jetë dhe normalë

Mjekimi Për të parandaluar vdekjen, është I

domosdoshëm injektimi I insulinës

Objektivi I parë është rënja në peshë.

Është e dobishme të reduktohet

sheqeri dhe yndyrnat dhe të rritet

përdorimi I fibrave (të tretshme). Për

normalizimin e sheqerit në gjak

mund të nevojiten hipoglicemiantët

oralë, ose insulin, ose të dyja.

Qelizat beta β

(prodhuese të insulinës)

Mungojne totalisht (nuk prodhohen

në insulin)

Zakonisht prodhimi I shtuar I

insulinës (hiperinsulinemi),por

sipasoje e insulinorezistencës në

nivel qelizor,kemi mungesë relative

të insulinës. Prodhimi I insulinës

mund të jetë gjithashtu normal ose I

ulur.

Diabeti në shtatzani: Insulina është e pranishme por nuk arrin të funksionojë mirë, shfaqet gjatë

shtatzanisë, në subjekte që janë të predispozuar , kthehet në normë pas lindjes. Diabeti i

shtatzanisë (Gestational Diabetes) në përgjithësi është i butë, dhe zakonisht shtrohet me dietë të

përshtatshme dhe ushtrime.

Llojet e tjera specifike të diabetit: Janë një përmbledhje e disa shkaqe individuale. Gjithashtu

diabeti shfaqet dhe nga ilaçet, difekte gjenetike të që pengojnë veprimin e qëlizës beta, sëmundje

të pankreasit (ezokrine) dhe sëmundje endokrine.

1.4. KLASIFIKIMI I DIABETIT TIP 1

Shkatërrimi I qelizave beta zakonisht çonë në mangësi absolute të insulinës nëpërmjet proçesit:

a. Imunologjik

b. Idiopatik

Diabeti tip 1 përmban vetëm 5-10% të të gjitha formave. Njerzit më diabet tip 1 kërkojnë trajtim

të përditshëm me insulin për të mbështëtur jetën.

Në diabetin tip 1 proçesi I sëmundjes është më I rëndë se në diabetin tip 2 dhe fillimi është

zakonisht në fëmijëri. Qelizat beta të pankreasit që prodhoin insulinën janë shkatërruar

gradualisht. Pa insulin, për të lëvizur glukozën në qeliza, nivelet e glukozës në gjak bëhen tepër

të larta dhe jep një gjëndje të njohur si hyperglicemi, sepse trupi nuk mund të përdor sheqer, ajo

përhapet në urin dhe humbet. Diabeti tip 1 është I lidhur me pranin e HLA-ve të gjeneve të

kromozomit

1. Diabeti mellitus tip 1 autoimun: Shkatërrimin autoimun të qelizave beta, munges absolute e

insulinës. Ky llojë diabeti lidhet me insulinën të quajtur ish-diabeti I varur ose diabeti I të

miturit. Ajo ndodhë kryesisht në individët e rinjë, por mund të ndodhë në çdo fazë të jetës

dhe karakterizohet nga shkatërrimi autoimunë I qelizave β-beta të ishullit të Langreasit në

pancreas të ndërmjetësuar nga limfocitet T. Ky lloj diabeti është diagnostikuar para moshës

30-vjeç. Diabeti tip 1 mund të ndodhë edhe në moshë të vjetër për shkakt të dëmtimit të

pankreasit nga alkoli. Sëmundjeve apo heqjes së pankreasit me operacion.

2. Diabeti tpi 1 idiopatik ( me shkaqe të njohura ): Shkatërrimi I qelizave β-beta për arsye të

panjohura prek kryesisht të rinjet Afrikan dhe Aziatikët qe jetojnë në zona të mëdha urbane,

më pak se format e tjera. Ky llojë diabeti zakonisht paraqitet me shënja tipike dhe simptoma

të diabetit tip 2. Historia natyrore dhe patogjeneza e diabetit idiopatik tip 1 është e panjohur,

për shkak se shumica e studimeve mbi këta pacient janë bër menjëher pas diagnozës. Edhe

pse patogjeneza e kësaj sëmundje është e panjohur, ajo mund të jet e lidhur me

lipotoxicitetin, toxiciteti I glukozës ose transkriptimi I faktorëve të perfshirë në energjinë e

metabolizmit.

1.5. KUPTIMI

Ështe sindromë autoimunë që shkatërron qelizat β-beta të pankreasit dhe që karakterizohet nga

mungesa pothuajse e plotë e sekretimit të insulinës nga pankreasi endokrin. E cila është

përgjëgjëse për rritjen e pashmangshme të glicemis dhe ovulacionin fatal në munges të mjëkimit.

1.6. EPIDEMIOLOGJIA

1.7. ETIOLOGJIA

Shkaktarët:

a. Autoimuniteti dhe idiopatik. Lidhet me praninë e autoantikorpeve gjatë vitit të parë të

sëmundjes. Niveli i tyre ulet më pas spontanisht. Autoantikorpet që gjenden më shpesh

janë ata antiqelz të ishujve të pankreasit.

b. Betat gjenetike: Kjo lidhet me praninë e antigjeneve HLA të caktuara.

c. Faktorët ambiental: Viruset të cilat nxisin një përgjigje imune nga ana e organizmit. Si

rezultat i kësaj përgjigjeje dëmtohen qelizat beta të pankreasit, të cilat dalin jashtë

funksionit. Kjo çon në mos prodhimit të insulinës dhe rritje të sheqerit në gjak.

d. Faktorët ushqimor.

e. Medikamentet: kortizonikët (kanë efekt direkt mbi bllokimin e sekretimit të insulinës).

Kontraceptivët oral ( etilinestradidi shpërthejnë diabet të tipit 1 te format e

predispozuara). Diuretikët (diatoksidi) ul nivelin e kaliumit.

f. Traumat dhe stresi.

g. Sëmundjet endokrine si hipertriodizmi, sindroma Gushin- intoleranc ndaj glukozës.

h. Sëmundjet e pankreasit si pankreatiti akut shfaq Diabet tip1 si pasojë e shkatërrimit të

qelizave Beta.

i. Kanceri i pankreasit.

1.8. FIZIOPATOLOGJIA

1.9. SHENJAT KLINIKE

a) Rënia në peshë.

b) Polyuria ( urinim I shpeshtë ).

c) Polydipsi ( etje e rritur ).

d) Polyfagia ( uria e rritur ).

e) Dobësim të shikimit.

f) Hiperglicemi

g) Hypoglicemi

h) Infeksionet urinare, dhe I organeve gjinore.

i) Infeksion të lëkures

j) Perqindja e lartë e chetoneve në urinë

1.10. PASOJAT KLINIKE

a. Mungesa e insulinës: Kur sëmundja fillon të shfaqet klinikisht mungesa e insulinës bëhet

shumë shpejtë e plotë sidomos te diabetikët e rinjë në moshë (nën 20 vjeç). Në disa raste

ekziston një rezervë e vogël me insulinë, por kjo është e pamjaftueshme për t’ju

përgjigjur nevojave të organizmit për të.

b. Hiperglicemia: Është pasojë e mungesës së insulinës. Glukoza nuk hyn dot në brendësi të

qelizave të ( muskulit, indit dhjamor, mëlçis dhe veshkave) me përjashtim të trurit.

Glicerina kap shpejt shifrat 3-4 g\l dhe vazhdon të rritet në mungesë të mjekimit.

c. Poliuria: Glukoza që nuk hyn dot në qelizë fillon të ushtrojë efekt osmotik. Kur kalohet

pragu i reabsorbimit renal të glukozës shfaqet glukozuria + poliuria osmotike.

d. Polidipsia: Meqë i sëmuri urinon shumë ai dehidratohet dhe kompeson këtë humbje të

ujit me rritjen e marrjes së lëngjeve.

e. Polifagia: Meqë kemi hiperglicemi qelizat përdoruese të glukozës janë në gjëndje esëll

sepse glukoza nuk hyn brenda në qelizë. Kjo uri qelize shkakton rritje të oreksit.

f. Dobësimi ( rënie nga pesha) mungesa qelizore e glukozës imponon përdorimin e

substancave të tjera energjitike. Kjo shkakton lipolizën dhe katabolozmin e proteinave ku

nga vjen dhe dobësimi që është në kontrast me politaginë. Kështu ndërtohet sindroma

kryesore e diabetit që është poliuria, podidipsia, politagia + dobësim.

g. Acidota metabolike sasia e joneve H+

plazmatike shkakton acidozë metabolike.

h. Ketoza: Është në raport me lipolizën e cila nga ana e saj shkaktohet nga mungesa e

glukozës qelizore.

Shkaqet e shfaqjes:

a) kur ka mungesë të glukozës.

b) dy shkaqet e mungesës qelizore të glukozës janë: mungesa e insulinës dhe

mosngrënia.

c) tre trupat ketonik që prodhohen janë: acidet aceto-acetike, a beta hidroksi-

butirike, acetoni.

1.11. EKZAMINIMET KLINIKE

Ekzaminimet klinike e të sëmurit përfshin ekzaminimin subjektiv dhe atë objektiv:

1. Ekzaminimi subjektiv: nënkupton interrogacion ( të pyeturit ) ku përfshihen;

a- Gjeneralitetet.

b- Ankesat ( parësore e dytësore ) dhe pyetjet plotësuese.

c- Anamnezis morbid ( historia e sëmundjes ).

d- Anamneza vitae (historia e jetës personale ).

e- Anamneza familjare ( trashgimia ).

2. Ekzaminimi objektiv ( gjendja prezente e pacientit ) ku përfshihen:

a- Inspeksioni ( shikimi )

b- Palpacioni ( prekia )

c- Perkusioni (goditja )

d- Askultacioni (degjimi )

1.12. DIAGNOZA

Përcaktimi I diagnozës së diabetit mellitus tip 1 bëhet

në bazë të shenjave klinike, ekzaminimeve laboratorike si

dhe përcaktimi i vlerës së glukozës në gjak.

Një individ mund të diagnostikohet si diabetik nëse

plotëson njërin nga kriteret e meposhtme:

1. Simptoma klinike të diabetit me një glicemi të

rastit të paktën 200mg/dl

2. Glicemia esëll baraz ose mbi 126 mg/l

3. Glicemia 2 orë pas ngarkesës me glukozë mbi

200mg/dl .

Glicemia e gjetur në gjëndje septike, traumatike, febrile, cirkulator ose strese të tjera e bën

diagnozën e diabetit të dyshimtë. Kur mungojnë shenjat klinike dhe gjendet një hiperglicemi e

castit së glukozës diagnoza është e dyshimtë. Në këto raste bëhet prova e ngarkesës nga goja.

Kjo bëhet edhe tek personat e rrezikuar për diabet sic janë të afërmit e diabetikëve të gradës së

parë, obezët, gratë që lindin fëmijë të vdekur ose bejnë abortë pa shkak të njohur. Metodat për

diagnozën e diabetit tip 1: Në qoftë se vihet diagnoza e Diabetit të shëqerit, ajo nuk hiqet më,

sepse nuk ka Diabet që të shërohet vetë. Nisur nga ky fakt një rëndësi të madhe ka zbulimi i

sëmundjes dhe fillimi i mjekimit të përshtatshëm me qëllim që të parandalohen ndërlikimet e tij.

Procesi I diagnozës kalon në tre faza:

1. Faza Analitike: kjo fazë arriet me anë të observimit, ku vëzhgohet pacienit për të dalluar

simptomat, me anë të anamnezea, ekzaminimi objektiv dhe subjektiv, kërkimet

semiologjike, laboratorike. Gjatë kësaj faze takimi I parë me të sëmurin ka shum rëndësi

pasi ai krijon besim te infermieri dhe lehtëson punën për procedurat në vazhdim .

paraqitja fizike ka të bëj shum me anën psikologjike të pacientit. Prandaj ekzaminimi I të

sëmurit është takimi me nje njeri dhe dialogu me të duhet bër me shum kujdes, duhet të

njohim mirë pacientin, rrethanat familjare e shoqërore të tij, në mënyrë që pacienti të

krijoj beim te infermieri.

2. Faza e venies në teori: të dhënat e mbledhura që nën kupton mbledhjen e shenjave dhe

simptomave në kuadrin logjik dhe ballafaqimin e tij me nje patologjitë njohur.

3. Faza diagnostike: ku përfshihet diagnoza diferenciale dhe ajo definitive. Simptomi

nenkupton cdo shenje subjective që jep I sëmuri. Shenja nënkupton cdo crregullim

objektiv të manifestuar nga I sëmuri. Sindromi nënkupton nje kompleks shenjash dhe

simptomash.

Kritetet e diagnozës së Diabetit të sheqerit janë:

1. Anamneza familjare: Vlen të theksohet se Diabeti dhe vecanërisht Diabeti tip 2 ka një

bazë të fortë trashëguese familjare, kështu që gjithëmonë ai duhet kërkuar tek familjarët

dhe të afërmit e të sëmurit.

2. Infeksionet e ndryshme klinike: mund të shfaqen tek të sëmurët përpara deklarimit të

Diabetit. Ndër to përmëndim infeksionet e lëkurës si Furunculat, Pyodermitë, Abseset,

Infeksionet e vijave urinare të përsëritura janë shpesh pararëndes të Diabetit. Gjithashtu

Diabeti duhet kërkuar edhe te gratë që bëjnë aborte spontane apo që lindin fëmijë me

peshë të madhe.

3. Glicemia: Hiperglicemia ka rolin perfundimtar në vendosjen e diagnozës. Gjetja e një

glicemie esëll mbi shifrat normale, e përsëritur konfirmon diagnozën e diabetit të

sheqerit. Në qoftë se glicemia është midis 110-140 mg/dl, diagnoza është e dyshimtë. Në

qoftë se shifra është e dyshimtë, por i sëmuri ka anamnexë familjare për diabet, atëherë

për të saktësuar prezencën e diabetit melitus bëhen ekzaminimet e më poshtme:

a- glicemia 2 ore pas buke.

b- prova e ngarkeses me glukozë.

1.13. FORMAT KLINIKE

1. Diabeti mellitus tip 1 te fëmijët ka këto vençori: Fillimi I sëmundjes është shum shpesh

akut, fillon me çrregullime digjestive, dhimbje abdominal pseudo-apendikulare.

Remisionet spontane: shërim spontan, me rishfaqje pak a shum pas nje kohe të shkurtër

Vështirsia për të përshtatur mjekimin: për shkak të ndryshueshmëris së glicemis te

fëmijët.

2. Diabeti mellitus tip 1 tek të moshuarit: Frekuenca e diabetit rritet rregullisht me rritjen e

moshes. Ky diabet shfaqet zakonisht pas nje periudhe të gjatë të diabetit të mjekuar me

hipoglicemiant oralë.

Karakterizohet nga:

a- Fillim pothuajse progresiv: zakonisht diabeti behet insulinovartës kur bashkimi I

biguanide dhe sulfamideve hipoglicemiante edhe ne doza maksimale nuk lejon më

kontrollin e diabetit. Fillimi është më akut kur diabeti I mjekuar pa insulin

dekompesohet nga nje virozë, traum ose perdorimi I kortikoideve.

b- Simptomatologjia është më pak e theksuar se në moshat e reja , sidomos poliuria

dhe polidipsia është më pak e shprehur.

c- Objektivat terapeutik: më shum rëndësi ka të pngohen aksidentet acute

(acidoketoza,hipoglicemia).

3. Diabeti mellitus tip 1 te gratë shtatzanë: kur diabeti tip 1 është I njohur te gratë shtatzanë

ose gruaja që dëshironë shtatzaninë ëhtë e domosdoshme të bëhet insulino terapia

intensive. Qëllimi I insulin terapisë është të mbajë gliceminë në vlera normale që të

shmangen komplikacionet e sëmundjes te nëna dhe te fëmija.

1.14. MJEKIMI

Diabeti mellitus tip 1 mjekohet me insulinë, pra kjo formë e diabetit është e varur nga insulina

dhe që quhet ndryshe diabeti i fëmijëve dhe i të rinjve nën moshën 40 vjeç. Ky kontigjent përbn

rreth 20% të djabetikëve. Duhet theksuar fakti se edhe në këtë formë insulina nuk është gjithcka,

mjafton të marrë insulinë dhe u mjekua diabeti. Për këtë arsye edhe në diabetin insulinovartës

mjekimi është kompleks, i gjithanshëm dhe që konsideron në katër drejtime

1. Djetë e përshtatshme .

2. Mjekim korrekt me insulinë.

3. Aktivitet fizik i përshtatshëm .

4. Autokontrroll, vetëkontrroll.

Mjekimi medikamentozë I diabetit tip 1:

Diabeti i insulovartës kërkon medomos insulinë sepse ka mungesën e saj. Insulinat janë disa

llojesh:

1. Insulina me veprim të shpejtë Ordinere: Është një insulinë me veprimë të shpejtë.Ajo

mund të jepet s\c, i\m, i\v veprimi i saj fillon 10-15 minuta pas injeksionit arrin

maksimumin pas një orë dhe efekti zgjat 4-8 orë .

2. Insulina me veprim të mesëm (SEMILENTE): Kjo insulinë fillon veprimin pas 45

minutash, arrin maksimumin pas 2 orësh dhe veprimi i saj vazhdon 8-12 orë.

3. Insulina me veprim të vonuar (LENTE, ULTRA LENTE, PROTAMIN ZINK): Veprimi i

këyre insulinave është i vonuar, efekti fillon pas 2 orësh arrin maksimumin pas 12 orësh

dhe efekti i tyre zgjat rreth 24-32 orë, kurse insulinat ultra lenta kanë një efekt më të

vonuar

1 mililitër = 40UI Insuline dhe 1 mililitër = 100UI Insulinë

Perferohen më shumë Insulinat me veprim më të shpejtë sepse bejnë një kontrroll më të mirë të

glicemisë por duhet patur parasysh efekti i shkurtër i tyre dhe për këtë lind nevoja që ato të

kombinohen me Insiulinë më veprim të mesëm.

Sipas vakteve të bërjës së insulinës këshillohet si me poshtë:

1. Mengjes-Insulinë ordinere.

2. Drekë-Isulinë ordinere.

3. Darke-Insulinë semilente

Gjatë bërjes së insulinës te të sëmurët me diabet insulinovartës duhe të kihen parasysh dhe të

zbatohen me korrektësi elmentët e mëposhtëm :

a. Dozat e mëngjesit duhet të jeneë më të larta se të tjerat sepse edhe hormonet si

Somatrotropi dhe Cortizoli janë më të larta në mëngjes .

b. Doza e darkës duhet të jetë më e vogël për të parandaluar Hipoglicemit gjatë natës .

c. Shtimi ose ulja e dozës së insulinës duhet të bëhet me 2UI.

d. Insulina bëhet subcutan dhe nuk lejohet bërja në të njëjtin vënd disa herë sepse jep

Liporistofi të dhimshme nga njëra anë dhe pengon thithjen e insulinës nga ana tjetër.

Prandaj dhe këshillohet që injeksionet të bëhen në vende të ndryshme në mënyrë të

njëpasnjëshme si nen lekurën e barkut, kofshëve dhe krahëve.

e. Kujdes Hipoglicemitë nga insulina. Hipoglicemitë nga insulina ndodhin në rastet e

mëposhtme :

a. Dozimi jo i mirë i insulinës.

b. Mosmarrja e plotë e ushqimit (mungesa e oreksit ).

c. I sëmuri e bënë vëtë insulinën .

f. Faktorët që nisin nevojën për insulinë janë :

a. Infeksionet e ndryshme .

b. Vatrat e ndryshme infeksioze (dentale dhe orale)

c. Barra

d. Ndërhyrjet e ndryshme kirurgjikale

e. Chushingu dhe Acromegalia.

Preparatet e insulinave

Tipet e insulinave

Efekti në orë

Fillimi Piku Zgjatja

E shpejt

Humalog

Pronto

Semilente

E ndërmjetme

NPH

Lente

E zgjatur

Ultralente

Protamin Zn

0.25

0.25-1

0.23-1

1.5-4

1-4

3-8

3-8

1-2

2-6

3-6

6-16

6-16

14-24

14-24

3-4

4-12

8-16

12-24

12-28

24-48

24-48

Ekujlibri glicemik

Normalizimi I glicemisë me anë të insulinterapisë. Qëllimi I insulinoterapisë është, pra të harriet

ekujlibri më I mirë I mundshëm duke zgjedhur insulinoterapin më të përshtatshme, duke

përshtatur sa më mirë insulinoterapinë me ndryshimet fiziologjike të glicemisë së provokuar nga

ushqyerja dhe ushtrimet fizike.

Insulinoterapia

Pergatitja e insulinave. Deri para dhjetvjecarit të fundit dy tipe të insulinës së përdorur ishin me

origjinë nha lopa dhe dërri. Ato ndryshonin nga insulin humane vetëm nga 2 ose 3 aminoacide.

M.gj.th se këto ndryshime shkaktonin shfaqjen e natitrupave anti-insulin. Prej disa vitesh, ka

filluar që krahas insulinave animale të përdoren insulinat me strukturë indetike me insulinat

humane. Ato sintetizohen ose nga insulinat e derrit në të cilën zëvendësohet aminoaciti specific

për derrin (alanina) me ekujvalentin e tij human (treonina). Kjo insulin ka të njëjtin struktur

kimike si insulin humane dhe pikërisht nuk shkakton shfaqjen e antikorpeve.

Përshtatja e terapis me insulin

Glicemi Insulina pronto (unike) Shoqëruar me insulin të ndërmjetme

Mmol mg/dl Mengjesi Darka

2.8 - 5.5

5.6 - 8.3

8.4 - 11.1

11.2 - 13.9

14.0 - 16.6

> 16.6

51 – 100

101 – 150

151 – 200

201 – 250

251 – 300

>300

8

10

12

14

16

20

4

5

6

7

8

10

Konservimi I insulinave

Insulinat janë hormone që duhen ruajtur mirë. Faktorët që duhen patur parasysh në ruajtjen e

insulinave janë:

a. Drita inaktivizon hormonin.

b. Temperatura, flakoni duhet të ruajtur në temperature ambjentale, ndërsa insulin

rezerv duhet ruajtur në frigorifer.

c. Tundja fovarizon formimin e agregateve.

d. Fërkimet e murëve të flakonit mund të preceptojnë insulinën.

e. pH, aciditeti rrit stabilitetin e insulinës.

Përzierja e insulinave

Përzierja e insulinave lejon të përmirësohet konforti I të sëmurëve duke zvogëluar numrin e

injeksioneve. Përzierjet mund të realizohen nga I sëmuri ose të jenë të parapërgatitura. Masat që

duhen marë kur përzihet insulin bëhen vetë, si:

a. Është më mirë të përdoren insulinat e të njëjtës mark, por kjo nuk është e

detyrueshme.

b. Të merret në fillim insulina me veprim të shpejt, pastaj insulin me veprim të

vonuar.

c. Të injektohet përzierja menjëher pas përgatitjes.

d. Mos të përzihen insulinat me zink me ato me proxaminë.

Teknikat e injektimit të insulinës.

1. Shiringat dhe majat: Për injeksionet e insulinës

përdoren shiringa të posaçme të montuara me maja

shum të holla.

2. Injector në formën e stilolapsit: Janë shiringa në

formë stilolapsi ( Novapen 3 ). Ato përbëhen nga

rezervuari I insulinës piston dhe sistemi matës I dozës

që injektohet dhe një gjilpër e hollë.

3. Injeksioni I insulinës: të gjitha format e insulinës

kanë të njëjtin efekt hipoglicemiant. Doza totale për

cdo individ ndryshon nga 0.7 – 0.9 U/kg në

ditë. Disa individ sidomos në fillim të sëmundjes

kanë nevoja më të vogla doze ( 0.4U/kg ditë ), kjo

sepse ato kanë akoma rezerva insulin pankreatike.

Shpërndarja ditore e insulinës ka si funksion të arrihet maksimumi I ekujlibrit për të

marrë efikasitetin maksimal. Shpërndarja e insulinoterapisë duhet të studiohet jo vetëm

në funksion të nevojave teorike totale por edhe në funksion të aktivitetit fizik dhe të

ushqyerjes së të sëmurit.

Insulinorezistenca

Flitet për insulinorezistenc kur nevojat për insulin tejkalojnë 1.5 – 2 U/kg në ditë. Kjo është në

raport me antikorpet antiinsulin dhe kërkon përdorimin e insulinës humane në vënd të asaj

animale si dhe bërjen e shume injeksioneve me insulin të shpejt në ditë dhe ndonjëher mjekim

me kortikoid ose me imunosuspresor.

Mjekimi dietik I diabetit mellitus tip 1:

Ushqimet dhe diabeti. Zgjedhja e ushqimeve

Ne diabetin mellito një ushqim I saktë është themelor dhe I rëndësishëm. Një dietë e

crregullt bën të pamundur ekuilibrin e përshtatshëm metaboli. Në fakt ekzistojnë tre tipe

ushqimesh:

1. Karbohidratet ku futet sheqeri I thjeshtë dhe sheqeri I përbërë

2. Proteinat shtazore (mish, peshk) dhe bimore (perimet).

3. Yndyrnat shtazore (gjalpi ,dhjami I derrit) dhe bimore (vaj udhiri, misri, etj).

Zgjedhja e ushqimeve

Qumështi dhe produktet e tij: këshillohet përdorimi I qumështit të skremuar dhe e kosit pa

yndyrë.

Djathi: vetëm një hërë në javë ,këshillohet përdiorimi i djathërave me pak yndyrë, jo të

fermentuar.

Vezët: përdorimi I tyre është shumë I rëndësishëm por nuk duhet ti kalojë 2 vezë në

javë,mudësisht të gatuara surbull, të ziera , po të paraqitet nevoja edhe të skuqura .

Sallami: vetëm një hërë në javë , mund të përdoren vetëm proshutë (pa pjesën e dhjamit) crudo

dhe bresaula.

Peshku: të paktën 3 herë në javë. I freskët e frigoriferi është një ushqim I mirë I pasur me

proteina. Këshillohet që të gatuhet në skarë, I zier ose në furrë. Përvec proteinave, peshku

përmban yndyrëra poliinsaturi që ndihmojnë në pakësimin e nivelit të kolesterolit në gjak.

Mishi: jo me shumë se 2-3 herë në javë. Vici, pule, gjeldeti, lepur, derri pa dhjam etj. Keshillohet

I zier, në sgarë, ose në furrë.

Brumrat: orizi, makaronat, buka, patatet, janë ushqime të pasura me sheqer, përdorimi I tyre

duhet të jetë I kontrolluar dhe nuk duhet të përdoren dy tipe në një vakt. Është e pranuar buka e

zakonshme ose e zezë, jo fetat e thekura ose galetat. Patatet duhet të përdoren sa më pak të jetë e

mundur sepse nxisin rritjen e shpejtë të glicemisë.

Zarzavatet; te gjitha perimet mund të konsumohen lirisht gjatë ditës.

Perimet: perimet (groshët, thierrzat, bathët, qiqërrat) mund të përdoren në vend të bukës ose

makaronave.

Frutat: jo me shumë se 2 fruta në ditë. Lejohen të gjitha frutat e freskëta të stinës, nëse është e

mundur me lëkurë. Këshillohet që të shmangen bananet, hurmat, fiqt, rrushi, gështenjat si dhe

frutat e thata ose me sherbet(kompostot).

Ëmbëlsirat: mjalti, cokollatat, tortat, biskotat, akulloret nuk mund të përdoren. Për të

zëvëndësuar sheqerin mund të përdoret laspartame. Ne shtatëzani kjo nuk këshillohet.

Pijet: nuk lejohen birra, pije alkolike, vera, lëngjet e frutave të paketuara, pijet freskuese. Uji

natyral mineral mund të pihet sipas dëshirës gjatë ditës.

Vaji: këshillohet vaji I ullirit, me masë.

Të ndryshme: lejohet përdorimi I aromave natyrale (borziloku, rozmarina, majdanozi etj). Nuk

duhet të përdoren mustardat e frutave, majonezi.

Pema e ushqimeve që duhet të përdor një diabetik

Rregullat dietetike

Kaloritë përcaktohen në funksion të peshës. Regjimi duhet të jetë hipokalorik vetëm në rastet e

mbipeshës. Shperndarja e vakteve ka për qëllim të shmangë ngarkesën e madhe me glucide

menjëherë mbas ngrënies dhe hipoglicemitë e mëvonshme.

Këshillohen 3 vakte kryesore dhe 2 vakte të ndërmjetme:

Mëngjes 20%

Në orën 11(10%)

Dreka 30%

Në orën 17(10%)

Darka 20%

Dicka para gjumit mund të meret për të shmangur hipoglicemin gjatë natës. I sëmuri me diabet

duhet të zbatojë disa rregulla si : Ndalimi I duhanit, alkolit dhe shmangia e jetës sedentare.

1.15. PROBLEMET QE MUND TE HASEN

Nëse pasi të jenë marë medikamentet hipoglicemiant dhe personi diabetik nuk ha vaktin, ha

pak,ha me vonë,bën një sforcim të madh fizik, pi alkol me stomak bosh , mund të ndodh që

zvogëlimi I sheqerit në gjak të jetë shumë më poshtë se vlerat normale (hipoglicemi me vlerë të

glicemisë <50 mg/dl). Në të kundërt, në qoftë se nuk bëhet një mjekim I përshtatshëm, nuk I

kushtohet vëmëndje ushqimit, një rritje e sheqerit në gjak , në rastë ngjarje të stërmundimshme ,

si sëmundje,mund të shfaqet hiperglicemia.

Hypoglicemia

Niveli I ulët I sheqerit në gjak

Kujdes kur pacienti ka:

Djersitje të shtuar

Të dridhura

Rrahje të shpejta te zemres

Uri

Debulesë

Zbehtësi

Vështirësi përqëndrimi dhe mendimi

Errësim I shikimit

Ndryshim I humorit

Përgjumje dhe crregullime mendore

Shkaqet:

Bërja e një njësie të tepërt insuline

Të ushqyerit e pakët

Vonesë në ngrënien e vaktit

Lodhje e madhe fizike

Alkoli/ilacet

Cfarë duhet të bëjë pacienti.

Personi diabetik duhet të hajë dhe të pijë ushqime që përmbajnë sheqer,për shembull;3 zoletë

sheqeri ose një limonatë të shoqëruar me një panine ose biskotë.

Hiperglicemia

Niveli I lartë I sheqerit ne gjake

Pacienti duhet te kete kujdes kur ka:

Shtim të etjes

Shtim I sasisë së urinës

Lodhje

Shqetësime

Rënie në peshë

Përqindje e lartë e chetoneve në urine

Shkaqet:

Dozë e pamjaftueshme insuline

Nuk është bërë insulin

Gabime në dietë

Sëmundje

Stërmundim

Pak ushtrime fizike në krahasim me ato që bën zakonisht

Cfarë duhet të bëjë pacienti:

Analizë glicemie në gjak

Analizën e urinës për trupat ketonik

1.16. KOMPLIKACIONET

Diabeti I pamjekuar ose I mjekuar keq krijon në mënyrë të sigurt ndërlikime. Tre jane rreziqet

më të shpeshta e më të rënda :

Infarkti I miokardit

Ai nuk vjen në mënyrë të papritur,por përkundrazi,ka dhënë gjatë një kohe relativisht të gjatë një

sërë sinjalesh që I sëmuri nuk ka ditur ti dëshifrojë , ose nuk I ka marrë parasysh. Një nga këto

është dhimbja e fortë shtrënguese që shfaqet në gjoks për pak minuta dhe kalon vetvetiu. Atë

castë I sëmuri ndjenë sikur I bllokohet frymëmarrja. Mund të këtë pak djersë , mpirjen të krahut

të majtë, e cila përsëritet prapë dhe zakonisht ndodh kur ngjit shkallët, kur vrapon, kur ecën

kundër erës. I sëmuri qëndron , clodhet pak dhe ajo kalon. Ajo shfaqet kur flet gjatë , pas

emocioneve. Më pas edhe në qetësi ,në gjumë, pas të ngrënit. Dhe sëmundja përparon. Në të

gjitha këto raste ajo ka dhene sinjale , por I sëmuri nuk I ka kuptuar dhe perfillur ato. Këto shenja

përbëjnë atë që quhet stenokardi. Sinjalet e mësipërme dëshmojnë se muskulit të zemrës nuk I

shkon gjak sa duhet , sepse tubi I arterieve është nga brenda prej pllakave arteriosklerotike.

Arterioskleroza e arterieve koronare

Arterioskleroza e arterieve koronare , mund të zbulohet që në

fazat më të hershme. Elektrokardiogrami është një nga mënyrat

më të thjeshta që mund të përdoret. Por e bërë vetëm një herë

dhe sidomos në gjendje qetësie, kur I sëmuri nuk ka kriza

zemre, ajo mund të dale normale. Ddo diabetik, pavarësisht nga

forma e diabetit apo mjekimi që përdor, sidomos kur është mbi

40 vjec, e ka të domosdoshme të bëjë përpara se të jenë shfaqur

shenjat e stenokardisë një kntrolle me ane të një prove më të

saktë (prova ushtrimore e bicikletës). Qe behet për zbulimin e hershëm të ketij crregullimi.

Tromboza

Diabetikët që pësojnë dëmtime në arteriet cerebrale (trombozë apo hemoragji të tyre), janë të

rrezikuar për jetën. Këto dëmtime të rënda vënë në rrezik jetën e të sëmurit , pasi edhe në rastet

kur kalojnë mirë, lënë prapëseprapë pasoja (paraliza), apo

një sërë defektesh të tjera. Edhe gjatë këtyre dëmtimeve

procesi zhvillohet njësoj si në arteriet e zemrës , me po atë

ngadalësi e fshehtësi. Megjithëatë , as këtu aksidenti nuk

ndodh papritur , ai jep për shumë kohë shenja ,sinjale të

herëpashershme. Një vizitë e thjeshtë te okulisti mund te

zbulojë në fundin e syrit shenja të sklerozës së arterieve

retinal.

Shenjat paralajmeruese

Mpirje e lehtë në gjymtyrët e një ane

Mpirje e buzës apo e gjuhes

Marrje mëndësh për pak caste

Ndjenjë boshllëku

Vështirësi në të folur vetëm për pak caste

Zhurmë në vesh e shoqëruar ose jo me përzierje të lehtë

Humbje për një castë të shikimit

Miza të shndritshme para syve

Dhimbje koke e përqëndruar vetëm në një anë

Pasiguri në ecje

Secila prej këtyre shenjave zbulon caste të mos furnizimit me gjak në zona të caktuara të trurit ,si

pasojë e ndryshimeve arteriosklerotike të arterieve që cojnë në të. Prandaj, marrja e masave në

këtë kohë është vendimtare për të shpëtuar jetën e të semurit.

Gangrenat në këmbë

Edhe në trombozën e arterieve të gjymtyrëve të poshtëm , që shkakton deri në gangrenizimin e

tyre , ngjarja zhvillohet në të njëjtën mënyrë. Këtë hërë dëmtimi ndodh në arteriet e këmbës.

Këto arterie , ndryshe nga të parat mund të vrojtohen më lehtë. Gangrenat në gishtat e këmbëve

të diabetikëve janë ndërlikime të shpeshta, të rënda dhe invalidizuese, që I detyrojnë ata të

qëndrojne për muaj të tërë në spital. Mbyllja e arterieve dhe gangrena nuk zhvillohen papritur ,

por për një kohë tëgjatë , duke dhënë shenja paralajmëruese.

Shenjat paralajmëruese

Dhimbja që shfaqet papritur në pulpat e këmbëve gjatë ecjes ,gjë që e detyron të sëmurin

me pas të calojë. Ky sinjal zhduket vetvetiu , por ai përbën një nga shenjat

paralajmëruese më domethënëse për atë qe mund të ndodh më pas. Kjo shenjë tregon se

qarkullimi në arteriet e këmbëve është penguar e nuk bëhet sic duhet.

Këmbët e ftohta e që nuk ngrohen as me corape leshi e që e detyrojnë të sëmurin të vërë

borsa me ujë të nxehtë .

Shumë herë e paralelisht me mosqarkullimin e mirë të gjakut është I dëmtuar dhe rrjeti

nervor e I sëmuri nuk ndjen nxehtësinë dhe mund të digjet, pa I dhimbur, nga borsa me

ujë të nxehtë. Djegia mund të krijojë plagë jo vetëm që nuk mbyllen , por enjten dhe

përparojnë duke shpejtuar gangrenën.

Plagët në këmbë të një dibetiku të tillë dhe të diabetikëve në përgjithësi janë te

rrezikshme. Ato mund të shkaktohen nga këpucët e ngushta, kallot, gërvishtjet e shpimet

kur ecim zbathur, këpucët me majë, nga prerja pa kujdes e thonjëve etj.

Dobësimi e më pas zhdukja e pulsacioneve në arteriet e këmbëve ështe një shenjë

objective që paraprin këto ndryshime.

Komplikacione të tjera janë:

Retinopatia: është një term pergjithësues I te gjitha

crregullimeve te retinës. Këto crregullime mund të

shkaktojnë humbje të rëndë të shikimit ose të shkaktojnë

verbim të plotë . Indivdet me diabet kane nje rrisk me te

larte per komplikime ne sy. Pjesa me e madhe e

diabetikëve paraqiten me retinopati por ka dhe raste me shqetësime të vogla në sy.

Nefropatia: është semundja e veshkave, e cila ndodh kur veshkat nuk funksionojnë më.

Semundja e veshkave nga diabeti zhvillohet shumë ngadalë,pas shumë vitesh dhe ndodh

më shpesh tek njerëzit që vuajnë nga diabeti prej 20 vitesh.

Neuropatia: ësht dëmtimi I nervave. Prekja e sistemit nervor mund të jetë shumë më e

gjerë, në të njejtën kohë në nervat periferikë, ashtu dhe në nervat e organeve të

brendshme. Neuropatia diabetike është komplikacioni më I shpeshtë ,I cili dëmton nervat

duke përjetuar ndjesi si dhimbja.

Hipertensioni: është rritja e presionit te gjakut. është një faktor rriskues I rëndësishem

për zhvillimin dhe përkeqësimin e shumë prej komplikacioneve te diabetit,përfshirë

crregullime te shikimit dhe të veshkave.

Dislipidemia: është karakterizuar shpesh nga trigliceridet e rritura dhe LDL kolesterolin

e ulet.Hipertriglicemia dhe kolesteroli I ulet përbëjnë së bashku një faktor

rrisku.Pacientët me diabet të tipit 2 jane 2-4 herë më të rriskuar për të zhvilluar CDH sesa

pacientët jodiabetike.

Infeksionet: Diabeti mund të fshihet pas infeksioneve të përsëritura të tilla si infeksione

qelbëzuese të lëkurës, infeksione urinare (me ose pa djegie gjatë urinimit), turbekuloz,

infeksione në organet gjenitale, mukoza (që shfaqet me të kruara të “vetes”), infeksione

të mishrave të dhëmbëve, të bajameve, sinuzite e sëmundje të gojës në përgjithësi,

infeksione të mushkërive, bronkeve, rrugëve të tëmthit, të thonjve të këmbëve etj

Truri--------------------- Iktus (hemoragji cerebrale)

Sytë---------------------- sëmundje e retinës (retinopatia)

Zemra--------------------

infarkt

veshkat------------------- funksiomim jo

i rregullt i veshkave

sistemin------------------

nervor mosfunskionim

i organit mashkullor

gjymtyrët e---------------

poshtëme sëmundje që

mbyll arteriet e këm

Kapitulli II

2.Nderhyrja infermierore

2.1. KUJDESI INFERMIEROR

Kujdesi infermjeristik në të sëmurët me diabet sheqeri përbën një nga halkat më të rëndësishme

të ndjekjes së këtyre të sëmurve ,qoftë për sa i përket djetës apo mjekimit medikamentoz për

pakësimin e shqetësimeve në këta të sëmurë , ashtu edhe për parandalimin e ndërlikimeve të

afërta apo të largëta të djabetit. Duke qenë se diabeti është një sëmundje metabolike hereditare

kronike që karakterizohet nga një Hiperglicemi e qëndrueshme dhe , duke ditur faktin që

hiperglicemia e qëndrushme jep dëmtime lineare pra në vazhdimsi. Sa më e lartë të jetë glicëmia,

aq më të shprehura bëhen demtimet dhe sa më e ulët të jet ajo më shum minimizohen dëmtimet.

Në këto kushte rëndësi parsore merr zbulimi i sëmundjes duke njohur më së miri shenjat klinike

të sëmundjes që jane poluria- polidipsai-polifagia të shoqëruara këto me Hiperglucemi dhe

glucozuri. Obeziteti dhe fëmijët e lindur mbi peshë përbëjnë subiekte ku duhet dyshuar për

diabet.

Tek të sëmurët me diabet kujdesi kryesor qëndron në njohjen e shenjave të ndërlikimeve si

dëmtime të lëkurës, zemrës, veshkave, në sy, në sistemin neuromuscular, në traktin

gastrointestinal.

2.2. KUDESI PËR LËKURËN DHE MUKOZAT

Janë më të prekshme nga mikrobet. Këta të sëmurë mund të kenë inflamacion të lëkurës midis

gishtave për praninë e infeksionit (flluska të enjtura, të skuqura me kufi të përcaktuar qartë), që

vjen si rezultat I lagështirës dhe nivelit të lartë të sheqerit që ndihmojnë në kultivimin e mykut.

Kujdesi konsiston në higjenën personale, larja më e shpeshtë vecanërisht personat që djersiten

dhe pas larjes thahet lëkura me peshqirë të pastër. Infemieri këshillon pacientin dhe kontrollon

gjunjët dhe brrylat për grumbullimin e qelizave dhjamore (prania e njollave të verdha)

kontrollon pjesën e lëkurës që është ngjitur me thonjtë për inflamacion apo nekrozë. Thonjtë janë

të trashë dhe të ashpër. Duhet të mësojmë pacientin të mos mbajë thonjë të gjatë, ti tregojë

mënyrën e prerjes së tyre (thonjtë e këmbës priten drejt me qëllim që të mos futen cepat në mish

sepse ata persona kanë humbur ndjesinë e ndjeshmërisë), dhe pas prerjes së tyre të dezinfektojë

vendin.

2.3. KUJDESI PËR GOJËN

Higjena e gojës ka rëndësi të madhe. Këshillohen për larje të shpeshtë të dhëmbeve. Duhen

kontrolluar mukozat e gojës dhe të gjuhës për praninë e stomatiteve, të dhëmbëve të prishur dhe

nëse kanë problem duhen drejtuar te stomatologu.

2.4. KUJDESI PËR SYTË

Diabetiku dërgohet periodikisht tek mjeku okulist për fundusokuli, për të kontrolluar qartësinë e

shikimit, për praninë e njollave hemoragjike, si dhe infeksione të ndryshme dhe nëse ka tendencë

për infeksione, infermieri duhet të kujdeset për higjenën dhe mjekimin e syve duke I bërë

kompresa dhe shpëlarje me solucion fiziologjik.

2.5. KUJDESI PËR SISTEMIN KARDIOVASKULAR

Duhen vlerësuar shenjat dhe symptomat e sëmundjeve kardiovaskulare, vëzhgohet nëse I sëmuri

ankon dhimbje gjoksi, dispne, crregullime të ritmit. Duhen matur rregullisht shenjat vitale (pulsi,

T.A ) pasi këta pacient janë të prirur për infarct akut të miokardit.

2.6. KUJDESI PËR SISTEMIN URINAR

Dëmtimi I veshkave vërehët sidomos tek pacientët që mjekohen me insulin dhe që vuajnë nga

diabeti për një kohë të gjatë. Duhet të kontrollohen rregullisht analizat e urinës 24 orëshe për

proteiuri ( në faza të avancuara). Në këtë fazë të dëmtimit të veshkave kemi dhe rritje të tensionit

arterial. Duhet observuar I sëmuri për edemë në këmbë, fytyrë ndoshta mund të jetë e përhapur

në të gjithë trupin.

2.7.KUJDESI PËR SISTEMIN NEUROMUSKULAR

Duhet observuar I sëmuri për dëmtime të sistemit nervor si mpirje, dridhje, cpime të duarve,

këmbëve.

2.8. KUJDESI PËR SISTEMIN GASTROINTESTINAL

Observohet I sëmuri për crregullime të këtij sistemi si konstipacion, diarre etj.

2.9. OBSERVIMI PËR PROBLEME SEKSUALE

Tek femrat si ifeksione vaginale, crregullime menstruale, mosfunksionim I aparatit riprodhues,

përkeqësim I ejakulacionit si dhe impotenca seksuale tek meshkujt. Në këtë rastë informohet

mjeku. Duhet përgatitur I sëmuri dhe baza materiale për marrjen e analizave të ndryshme, sipas

sistemeve që preken, sidomos glicemi esëll dhe dy orë pas buke, glukozurinë e 24 orëve. Duhet

mbledhur dhe verifikuar kryerja e analizave të caktuara nga mjeku si dhe të shoqerojë pacientin

në ekzaminimet dhe konsulta si grafi pulmonare, angiografi, urografi, fundusokuli, EKG,

konsulta gjinekologjike, dermatologjike, stomatologjike. Duhet verifikuar nëse pacieti ka apo jo

kartën e identitetit dhe të kujdeset të paisë të sëmurin e diagnostikuar për herë të parë ( e cila

nevojitet kur bie në komë për ti dhënë ndihmën e parë e shpejtë). Infermierja duhet të zbatojë me

korrektësi mjekimin e caktuar nga mjeku për sëmundjen bazë dhe komlikacionet.

Për të ruajtur ekulibrin diabetik ka rëndësi të vecantë dieta dhe kontrolli I peshës trupore që është

baza e kujdesit.

2.10. KËSHILLA

1. Personat me diabet duhet te kontrollojnë vazhdimisht peshën

2. Nje diabetik nuk duhet ti harrojë asnjëhërë mjekimet

3. Nuk duhet të harrojë vaktet pa ngrënë (edhe kur është në kurën e rënies në peshë)

4. Të pijë ujë pa nguruar sa herë që I pihet

5. Duhet të kufizojë sheqernat e rafinuara

6. Duhet të rrisë sasinë e fibrave në dietë

7. Yndyrnat duhet të jenë vajra me nje lidhje dyfishe

8. Të marrë vetëm një tip karbohidrati në vakt

9. Zarzavate cdo ditë cdo vakt

10. Jo më shumë se dy kokrra frut në ditë

11. Të mos pijë kurrë alkol me stomak bosh

12. Të hajë disa vakte gjatë ditës (duke mos kaluar sasinë kalorike ditore) kjo gjë lejon që të

paksohet uria e papritur dhe përmirëson glicemin

13. Është I rëndësishëm një aktivitet fizik ditor të paktën 30 minuta në ditë (një xhiro me

bicikletë, një shëtitje)

14. Disa ilace si glinidet shkaktojne sekretim të shpejtë të insulinës, prandaj duhet të merren

para buke dhe ndihmojnë kontrollin e glukozës pas ngrënies.