MAKALE

1

2

Uzm. Dr.,

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi

Aile Hekimliği Anabilim Dalı,

Aile Hekimliği Uzmanı,

ÇANAKKALE

Yrd. Doç. Dr.,

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Aile Hekimliği Anabilim Dalı,

Aile Hekimliği Uzmanı,

ÇANAKKALE

Kadına Yönelik Şiddete YaklaşımAile Hekimliğinde

1

2

Dr. Dilek YETİM,Dr. Erkan Melih ŞAHİN

48 Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

GİRİŞŞiddet her toplumda ve her dönemde varolmuş ve varolacak bir sosyal

olgudur. Kadınların fiziksel istismarı ise binlerce yıl öncesine dek uzanmaktadır.Arkeologlar erkek mumyaların kemiklerinde % 9-20 kırığa rastlarken kadınmumyalarda bu oranın % 30-50 olduğunu bildirmişlerdir. Bu kırıklar savaştançok bireysel şiddete bağlı olduğu düşünülen kafa kırıklarıdır (1). Kadına yönelikşiddet türlerinin en sık görülen şekli, kadının birlikte olduğu kişi tarafındanistismar edilmesidir. Kadına yönelik şiddet, yapılan antropolojik çalışmalaragöre Papua Yeni Gine'de bazı yerli toplulukları dışında dünyada nerdeyse hertoplumda görülmektedir (2). Kadının eşi tarafından yöneltilen şiddetdavranışıyla karşı karşıya kaldığı her dönem ve her toplumda bilinmesine karşınbuna aile içinde çözülmesi daha uygun kişisel bir sorun olarak bakılmış, bukonu bilim adamlarının ilgisini pek çekmemiştir.

Son 30 yıldır ise aile içi şiddete uğrayan kadınların sıklığıyla ilgilitoplumbilim araştırmalarının artması, kitle iletişim araçlarında trajik aileöykülerinin yer alması, feminist grupların kamuoyunu harekete geçirmeleri vebu kadınları korumak amacıyla örgütlenmeleri bu toplumsal soruna ilgiçekmiştir (3). Türkiye'de kadına yönelik şiddetin araştırılmasına yönelikçalışmaların geçmişi kısadır ve sayıları oldukça sınırlıdır. Bu konudaki ilkçalışma bir kamuoyu şirketi olan PİAR tarafından 1988'de yapılmış ve kadınayönelik şiddet sıklığı % 75 olarak bulunmuştur (2).

Aile içi şiddet ile ilgili oranların buzdağının üstünü gösterdiği, konununhassasiyeti sebebiyle kadınların yaşadıkları şiddeti ifade etmedikleri ilerisürülmektedir. Bu nedenle cinsiyet temelli şiddetin anlaşılması ve mevcut veyageçmişte şiddet hikayesi olan kadınlara ilişkin vakaların doğru bir şekildeyönlendirilmesi, sağlık çalışanları için temel işlevlerden olmaktadır. Kadınayönelik şiddet (KYŞ) kadın sağlığını olumsuz etkilemekte, bütün sağlık

Aile Hekimliğinde Kadına Yönelik Şiddete Yaklaşım

49Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

sistemleri üzerinde yük oluşturmaktadır. ABD'de yapılanbir araştırmaya göre şiddet gören kadınların sağlıkharcamaları 2,5 kat, sağlık kuruluşlarına başvurusu ise 2kat artmış olarak bulunmuştur (4).

Kadına yönelik şiddet, cinsiyete dayanan, kadınıinciten, ona zarar veren, fiziksel, cinsel, ruhsal hasarlasonuçlanma olasılığı bulunan, toplum içerisinde ya daözel yaşamında ona baskı uygulanması veözgürlüklerinin keyfi olarak kısıtlanmasına neden olanher türlü davranıştır (2,4).

Kadın olmak şiddete maruz kalma açısından başlıbaşına bir risk faktörüdür. Özellikle ilk 30 yaşta kadınlarşiddete daha sık maruz kalmaktadır. Hamilelik şiddetriskini arttırır; özellikle hamile ergenlerde (yaklaşık %20)yetişkinlerden (yaklaşık %15) daha yüksek oranlardasaptanmıştır. Eşlerinden ayrı yaşayan kadınlar; henüzboşanmış olanlardan 3 kat, hala evli olanlardansa 25 katdaha fazla şiddete maruz kalma riskine sahiptir. Ayrıcayoksulluk, kötü sosyo-ekonomik durum, düşük gelirdüzeyi, erkeğin alkol-madde bağımlılığı olması, ruhsalhastalık varlığı ve çocukken şiddete maruz kalmışolmaları da şiddet riskini arttıran durumlardır (5,6). Eşlerarası zayıf iletişim KYŞ etiyolojisinde nerdeyse herzaman vardır (6). Diğer KYŞ nedenlerini 3 ana başlıkaltında toplayacak olursak;

Biyolojik nedenler arasında,erkeklik hormonlarının etkisi, şizofreni gibi bazı akılhastalıkları ile anti-sosyal kişilik bozukluğu gibi bazıruhsal bozukluklar sayılabilir (7).

Şiddet uygulayan çoğu eş,aile birliğinin ilk dönemlerinde bunu uygulamaz. Nezaman arada derin ruhsal bağlar kurulmaya başlar, işte ozaman şiddet eğilimleri kendini gösterir. Şiddetiuygulayan kişiler, uyguladıkları bu şiddet karşısında eldeedecekleri kazancın, şiddetin maliyetinden daha fazlaolduğunu düşünürlerse, şiddeti uygulamaya devamederler (7).

Şiddet uygulama, öğrenilebilenbir davranıştır. En önemli öğrenme kaynağı ise, şiddetiuygulayan kişinin kendi ailesidir. Şiddetin, toplumtarafından paylaşılan bir değer yargısı olarak görülmesi,yoksulluk, hayat karşısında şanssız olmak, beklentilerinve kazanılmış niteliklerin yoksunluğu gibi sosyo-ekonomik baskı unsurları da sosyal nedenler arasındadır(7).

Duygusal iddet, duyguların ve duygusalgereksinimlerin; zorlamak, a a ılamak, cezalandırmak,öfke, gerginlik bo altmak amacıyla kar ı tarafa baskıuygulayabilmek için tutarlı bir ekilde istismar edilmesi,bir yaptırım ve tehdit aracı olarak kullanılmasıdır.Duygusal iddete ili kin bazı davranı lar; sevgi, efkat,ilgi, onay, destek gibi duygu ve duygusal ihtiyaçların gözardı edilmesi, küçümsenmesi, dine, ırka, dile, kültürelgruba veya geçmi e ait de er verilen inançlarına a ılanması veya onlara aykırı davranmaya zorlanması,kadının maddi ve manevi destek alabilece i kurum veki ilerden soyutlanmasına yönelik olarak arkada ve ailebireylerinin sürekli a a ılanması, görü menindenetlenmesi ve engellenmesi, evden kovulma veyaevden ayrılmakla tehdit edilmesi şeklinde sıralanabilir(8).

Sözel iddet, söz ve hareketlerin düzenli bir ekildekorkutma, sindirme, cezalandırma ve kontrol aracıolarak kullanılmasıdır. Sözel iddete ili kindavranı lardan en belirgini, ki inin de er verdi ikonulara yönelik güven sarsmak ve kadını yaralamakamacıyla belirli aralıklarla çok a ır hakaret ve sözlersöylemektir. Kadını küçük dü ürücü adlar takmak ve sıksık olumsuz bir ekilde ele tirmek ve alay etmek de sözeliddet kapsamında de erlendirilmektedir (8)

Ekonomik iddet, ekonomik kaynakların ve paranınkadın üzerinde bir yaptırım, tehdit ve kontrol aracıolarak düzenli bir ekilde kullanılmasıdır. Ekonomikiddetin varlı ına i aret eden bazı davranı lar; kadının

çalı masına, düzenli bir i tutmasına engel olmak,ailenin ekonomik ihtiyaçlarını kar ılamamak, kadının iya antısında ilerlemesine yardımcı olabilecek fırsatlarıde erlendirmesine engel olmak çok kısıtlı harçlık veripbununla yapılması mümkün olmayan eyler istemek vegerçekle medi inde olay çıkarmak çalı masınıreddedip kadının gelirini harcamak, evi zaman zamanterk ederek giderlerle hiç ilgilenmemek gibi ekillerdeortaya çıkmaktadır (9).

Cinsel iddet,

Kadına Yönelik Şiddet

Şiddet Değişkenleri

1. Biyolojik nedenler:

2. Psikolojik nedenler:

3. Sosyal nedenler:

KADINA YÖNELİK ŞİDDET TÜRLERİDuygusal (Psikolojik) Şiddet

Sözel iddet

Ekonomik iddet

Cinsel iddet

şş ğ

ş şş

ş ş ş ş

ş ğş ğ

ğş ş

ş ğ ş

ş ş

ş şş ş ğ ğ

ğş

ş şş ğ

ş

şş ğ ş ş

ş şş ş

şğ

şş ğ ş

ş

ş cinsellikontrol etme arac

kada ançl

Ş

.Ş

,

,

Ş

,

ğin bir tehdit, sindirme veı olarak kullanılmasıdır. Cinsel şiddetin

varlığına işaret eden bazı davranışlar; ına cinsel birnesne gibi davranmak şırı kısk ık ve şüphecilik

MAKALE

50 Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

göstermek ği bir cez ırma yöntemi olarakkullanmak ıkça başka k ınlara ilgi göstermek vekadını aldatmak şkiyezorlamak ı kullanarak cinsel ilişkiyezorlamak

şa zorlamak gibişekillerde ortaya çıkmakta ır (9

,,

,,, ,

cinselli alandaç ad

kaba kuvvet kullanarak cinsel iliduygusal bask

tecavüz etmek istenmeyen cinselpozisyonlara zorlamak ve fuhu

d

(10

).

Fiziksel şiddet, kaba kuvvetin bir korkutma, sindirmeve yaptırım aracı olarak kullanılmasıdır. Aile içindeyetişkinlerin birbirlerine uyguladıkları, en yaygınyaşanan ve tanımlanan şiddet türüdür. Fiziksel şiddetegenellikle kadınların maruz kaldığı istatistiksel kanıtlarlagösterilmektedir. Fiziksel şiddet; itmek, tokat atmak,ı s ı rmak , boğmaya ça l ı şmak , tekmelemek ,yumruklamak, eşya fırlatmak, fiziksel kuvvet kullanarakevden çıkmasına veya eve girmesine engel olmak, bıçakveya silah gibi aletlerle tehdit etmek, işkence yapmakgibi fiziksel gücün kullanıldığı durumları kapsamaktadır

).Lenore Walker'a göre eşler arasındaki şiddet bir

döngü içeris inde gerçekleşmektedir. Şiddetdöngüsünde genelde eşler arasında sürekli bulunan birgerilimin giderek artması ve şiddetin tetikleyicisi adıverilen erkeğin sözünü tutmama, yemeğin vaktindehazır olmaması, ev ve çocuklarla yeterince ilgilenmeme,kocaya kız arkadaşları ve para ile ilgili sorular sorma,kocanın izni olmadan bir yere gitme, erkeğin cinselisteklerini reddetme, kadının sadakatine duyulangüvensizlik gibi nedenlerle yaşanan bir artmış gerilim,suçlama ve tartışma süreci arkasından dayak aşamasıgelir. Bu dönemde cinsel istismar ile sözel tehdit veistismar da söz konusudur. Patlama sürecinin ardından

balayı dönemi adı verilen sakin dönem gelir. Budönemin süresi gittikçe kısalma eğilimindedir. Erkeğinşiddeti inkar etmesi, içkili olmasına bağlaması olasıdır.Erkek bu dönemde üzgün olduğunu belirtir ve bir dahaasla tekrarlanmayacağına dair sözler verir (2,6).

Dünya Sağlık Örgütü'nün 2002 raporuna göre,dünya genelinde toplum içinde yapılan 48 araştırmadakadınların % 10-69'unun eşleri veya partnerleritarafından hayatlarında en az bir kez fiziksel şiddetemaruz kaldığı saptanmıştır (11).

Dünya çapında erkeklerden fiziksel şiddet görenkadınların tahmini oranının % 25-50 olduğu raporedilmiştir (5). ABD'de her yıl 2-4 milyon kadınpartnerlerinden şiddet görmekte; bunlardan 2000-4000 arası kadınsa maruz kaldığı şiddete bağlı olanyaralanmalar sonucu hayatını kaybetmektedir. ABD'deyapılan yaygınlık çalışmalarında; kadınların yaşam boyuşiddete maruz kalma sıklığının % 25-30 ve yıllık sıklığınise % 2-12 olduğu bulunmuştur. Birinci basamaktayapılmış çalışmalarda; ABD'deki kadınların yaşam boyuşiddete maruz kalma sıklığı % 25-54 bulunmuştur(6,12). Kanada'da 2001 yılında polise intikal eden şiddetsuçlarının 1/4'ü kadına yönelik şiddet içermektedir;bunun da 2/3'ünün eş veya önceki eş tarafındanuygulandığı saptanmıştır (2). Kenya'da yapılan biraraştırmada kadınların % 42'si kocaları tarafındandüzenli olarak dövüldüklerini söylemiştir (7).

T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumunun aile içişiddetle ilgili olarak yaptığı bir çalışmada her 100 ailenin34'ünde kadına yönelik fiziksel şiddet ve % 53'ünde de

Fiziksel ŞiddetDÜNYADA VE TÜRKİYE'DE KADINA YÖNELİK

ŞİDDET

Aile Hekimliğinde Kadına Yönelik Şiddete Yaklaşım

51Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

sözel şiddetin var olduğu ortaya konmuştur (2). Türkiyegenelinde 56 ilden 1800 evli kadınla yapılmış KYŞçalışmasında; eşinden en az bir kez fiziksel şiddet görenkadınların oranı % 35 saptanmıştır (13).

Çoğu kadın doktora istismar yaraları nedeniylebaşvurmaz. Doktorun istismar hakkında soru sorması,yaralanma dışı 'kırmızı bayraklar'ın farkında olması kadarönemlidir (14). Aşağıdakiler eş istismarının belirti veişaretleri olarak düşünülür.

Müphem somatik şikayetler (baş ağrısı, uykusuzluk,hiperventilasyon, mide barsak sorunları, göğüs, sırt vepelvis ağrıları vb.).

Depresyon, endişe.Kafa, boyun, göğüs, meme ve karın yaralanmaları

(özellikle hamilelik sırasında meme ve karın hasarları).Berelenme, yaralanma, kırıklar, burkulma ve

yanmalar.Görünümle uyumsuz öykü.Farklı iyileşme derecelerinde yaralanma izleri.Tranklizan ve ağrı kesici kullanımı (15).

Uyarıcı işaretlerin varlığında ya da periyodik sağlıkmuayenelerinde yürütülecek düzenli taramalarda burehberin izlenmesi eş istismarının saptanmasındayararlıdır. Soruları yargılamayan, tehditkar olmayan birüslupla sormak, istismarı genel olarak sormaktansa özgüldavranışları sormak, görüşmenin en azından bir kısmını,konuşmayı eşinin duyamayacağını garanti ederekkadınla yalnızken yürütmek ve son olarak da ilişkilerdekizorlukların ve uyuşmazlıkların oranının ve eşi kötüyekullanmanın nadir olmadığını kabul etmek yararlıolacaktır. Eğer evde bilinen madde kullanımı varsa,özellikle madde kullanımı sırasında kadınınuyuşmazlıklarla nasıl başa çıktığı özel olarak sorulmalıdır(15).

Dünyada çeşitli ülkelerde ve etnik gruplarda yapılançalışmalara göre kadına yönelik şiddetin bir çok ülkedebulunduğu gösterilmiştir. Ancak dünyanın bazıbölgelerinde kadına yönelik şiddet yaşanmamaktadır.Böyle bir ortamın varlığı kadına yönelik şiddetinönlenemez bir durum olduğu yönündeki düşünceyiçürütmektedir (5).

Kadına yönelik şiddetin önlenmesi toplumlarınböyle bir sorunun varlığının farkında olması ile başlar.

Önleme çabalarına kadın kadar erkeğin de katılımısağlanmalıdır (6).

Eşler arasında yaşanan şiddetin hoş görülmediği birortamın yaratılması gerekmektedir. Sağlık alanındayapılacak bilgilendirme kampanyaları ile kadınları sahipoldukları haklar, var olan kanunlar, sağlıkkuruluşlarından nasıl hizmet alınacağına dairbilgilendirebilir. Sağlık çalışanları yapacakları işbirliği ilekadın erkek arasındaki eşitsizliklerin ortadankaldırılması, eşler arası şiddetin önlenmesi, cinsel şiddetve taciz ile ilgili kapsamlı yasaların çıkarılmasıkonularında savunuculuk yapmalıdır. Sağlıkça l ı şan lar ın ın eş ler aras ı ş iddet hakkındabilgilendirilmesi ve istismar edilen kadına yaklaşımkonusunda donanımlı hale getirilmeleri ve kendiyaşamlarını şiddet açısından değerlendirmelerisağlanmalıdır (5). Kadınların güçlendirilmesi vetoplumdaki statülerinin yüksel-tilmesine yönelikçalışmalar yapılmalıdır (2). Genel olarak tüm toplumunşiddet kullanımının azaltılması sağlanmalıdır. Toplumundeğer yargılarında değişiklik oluşturulmalıdır. Evliliköncesi eğitim ve danışmanlık hizmeti sunumu, tıbbikayıtların doğru, iyi ve düzenli tutulması ve konununmezuniyet öncesi tıp eğitimi ve uzmanlık eğitimiprogramlarında yer alması da birincil korunma içindedir(16).

Kadına yönelik şiddet konusunda araştırma ve izlemçalışmaları yapılmalı, bu araştırmalar desteklenmelidir.Risk faktörlerine yönelik çalışmalar yürütülmelidir.Kadın ve erkek yoksulluğunu önlemeye, erkeklerin vekadınların meslek edindirilmesine yönelik çalışmalaryapılmalıdır. Toplumda alkol tüketimini azaltmayayönelik sağlığı geliştirici çalışmalar yürütülmelidir. Yasalve mali düzenlemeler ile alkol tüketiminin azaltılmasısağlanmalı-dır (5).

Sağlık sektörü eşler arası şiddetin ikincil ve üçüncülkorunmasında daha belirgin bir role sahiptir. Sağlıkçalışanlarını kadına yönelik şiddet ile ilgilenmektenalıkoyan nedenlerin araştırıldığı çalışmalarda temelsorunun konu ile ilgili ön yargılar olduğu saptanmıştır.Ön yargıların çoğu kadına yönelik şiddetin kabuledilebilir, geçerli nedenleri olan, kadının hak ettiği bazıdavranışları içerdiği yaklaşımıdır. Bu yaklaşım ve önyargılardan yaygın olanları; kadına yönelik şiddetin özelyaşamı ilgilendirdiği, bir sağlık sorunu olmadığı ve bukadınlarla uğraşmanın umutsuz bir iş olduğu gibi

ŞİDDETİN BELİRLENMESİ

Korunma

Birincil Korunma

İkincil ve Üçüncül Korunma

•

•

•

•

•

•

•

MAKALE

52 Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

görüşlerdir (17).Özetle, ikincil korunmada sorun erken dönemde

tanımlanır ve zarar önlenmeye çalışılırken, üçüncülkorunmada hekim geç evrelerde tanımlanmışsorunlarda, mevcut zararı gidermeye çalışır ve daha ilerizarar olmaması için korunma yollarını arar (5).

Aile hekimleri, aile içi şiddeti önleyecek stratejileriyürütme konusunda en etkili role sahiptirler. Kurbanlargenelde hukuk ya da ruh sağlığı çalışanları yerine ailehekimlerinden yardım isterler. Şiddete maruz kalankişilerin sağlık hizmetlerini kullanımları, diğer bireyleregöre daha fazladır. Aile hekimleri, hastalarını aileninyaşam döngüsünün her evresinde görürler, bu da onlaraşiddetin kuşaklar arası ve döngüsel doğasına müdahaleetme şansı verir. Aile hekimleri korunmanın her üçaşamasını da etkin olarak yürütürler (16).

Aile hekimleri ailedeki şiddeti keşfetmede, karşıdurmada ve belki önlemede eksendir. Suistimalişaretlerini keşfetme ilk basamaktır. Şüphelerini uygunbirimlere bildirerek, toplumsal ve yasal sistemleriharekete geçirir ve kriz zamanında risk altındaki aileüyesinin güvenliğini sağlamaya çalışırlar (6,15).

Şiddet gören kadın, akut yaralanmaların tedaviedilmesinden çok, şiddetin etkileri konusunda ailehekiminden bir çözüm bekler. Kişiyi bir bütün olarak elealan, aile yönelimli sağlık hizmetlerinin süreklisunumundan sorumlu olan aile hekimi, şiddetkurbanına yardım edebilecek ideal kişidir. Etkilimüdahale için kabul, işbirliği ve izlem gereklidir (16).

Bir kadın eşinden şiddet gördüğünü açıkladığında yada aile hekimi istismardan şüphelenip yaptığıtaramalarla şiddeti kendisi saptadığında ne yolizleyeceği konusunda emin olmalıdır. Yapılacaklar şöyleözetlenebilir; varsa zedelenmelerin tedavisi, o ankidurumun güvenliğini değerlendirme, çocuklar tehlikeiçinde ise çocuk koruma birimleriyle bağlantı kurma veistismarı belgeleme (15).

Sakinleştirici reçetelemekten, kişinin muhakemeyeteneğini silikleştireceğinden mümkün olduğuncakaçınılmalıdır. Eş şiddetinin ölümcül olabileceğihakkında bireyi uyarmak ve bir güvenlik planıoluşturmak da önerilir. Güvenlik planı şunları içermelidir(6):

Şiddet gören kadınlar için kurumsal kaynakların birlistesi (sığınma evi, polis, danışma merkezleri vs.).

Güvenli evler üzerinde anlaşma. İyi bir plan üçgüvenli yeri içerir (sığınma evi, akraba ya da arkadaşınevi) ve gerektiğinde emniyete kavuşma anlamına gelir.

Gerekli malzemenin güvenli bir yerde saklanması;kadın ve çocuklar için kıyafetler, para, banka kartları,kimlik kartları ve çocukların rahatı için gerekenler (6).

Bütün müdahaleler boyunca, doktorun istismarcı bireşten ayrılabilmenin ne kadar zor olduğunu kabuletmede zorlanması kaçınılmazdır ve kadının kendikararını verme hakkına saygı göstermek zorundadır. Eşşiddetine uğrayan mağdurlar genellikle ayrılmayıbaşaramadıklarından dolayı utanırlar ve bu konuyu fazlatartışmaktan kaçınırlar. Kadın hazır olmadan, onudurumunu değiştirmeye itmek amaca zarar verebilir.Kadın uzunca bir süredir şiddet görüyor ve budurumdan doktorunu yeni haberdar ediyorsa; geçmişteyapılmış herhangi bir müdahale var mı sorgulanır, varsaönceki müdahaleler hakkında bilgiler alınmalı vebunların neden işe yaramadığı araştırılmalıdır (16).

Hekimler sıklıkla çiftin ilişkisinde gerginlik olduğuama henüz fiziksel şiddet olmadığı, ya da davranışınçiftler tarafından istismar olarak algılanmadığıdurumlarla karşılaşır. Fiziksel şiddetin henüz ortayaçıkmadığı durumlar yaygındır ve bu çiftler konununincelenmesine veya sevkine genellikle direnç gösterirler.Böylesi durumlarda aile hekimleri eşlere basit öfkeyönetimi teknikleri öğretebilir. Çoğu çift doktorun bualevlenmelerin tehlikeli olduğu ve değişmesi gerektiğikonusundaki güçlü ifadesine uyum gösterir (15). Eğerdoktorun önerisiyle durumun değişimi sağlanamıyorsadış destek alma konusunda anlaşma sağlanmalıdır. Böyleyüksek riskli çiftlerde doktor her görüşmede şiddetişaretleri arar ve eşlerle yalnız görüşür. Saldırgandavranışların sıklığı ve şiddeti artıyorsa çift sevkedilmelidir (6).

Kadına yönelik şiddet olan bütün durumlarda,özellikle de problem bir dış birime bildirildiği zaman,aileyle bağlantıyı sürdürmek önemlidir. Aile hekimi,sosyal hizmet ve tedavi birimleri yanında ilgiliuzmanların katılımıyla aileye sunulan destekhizmetlerinin devamlılığını sağlamada sorumlulukalmalıdır. Birinci basamak hekimi, tüm bu çeşitlibirimlerle ortak çalışırken aileye yardım ve desteksunabilecek tek sabit ve sürekli temas noktasıdır (6).

AİLE HEKİMLİĞİNDE KADINA YÖNELİK ŞİDDETEYAKLAŞIM

•

•

•

15.

16.

17.

Gawinski B, Ruddy N. Ailenin korunması: aile içi şiddet ve birinci basamak

hekimi. (Çeviri: HN Dağdeviren). McDaniel SH, Campbell TL, Hepworth J,

Lorenz A (Editörler). Aile yönelimli birincil bakım. İstanbul: Yüce Yayım;

2005. s.377-99.

Saatçi E. Aile içi şiddet. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi kongre programı ve

kitabı s.251, Adana, 2002.

Salaçin S. Sağlık çalışanlarının kadına yönelik şiddetin önlenmesinde

üstlenebilecekleri roller. Akın A (Editör). Toplumsal cinsiyet, sağlık ve kadın.

Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2003. s.295-306.

Aile Hekimliğinde Kadına Yönelik Şiddete Yaklaşım

53Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 2

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı. Aile içinde ve toplumsal

alanda şiddet. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları; 1997.

WHO Department of gender, women and health, family and community

health. Adressing violence against women and achieving the milennium

goals. Geneva: World Health Organization; 2005.

Wang S, An L, Cochran SD. Women's health. Detels R, McEven J, Beaglehole

R, Taraka H (Eds). Oxford textbook of public health. London: Oxford

University Pres; 2002. p.90-2.

Meit SS, Fitzpatrick KM, Selby JB. Domestic violence: intimate partner

violence. Rakel RE (Ed). Textbook of family medicine 7 ed. Philadelphia:

Saunders, Elsevier; 2007. p.47-67.

th

Bilgel N, Orhan H. Aile içi şiddet. Bilgel N (Editör). Aile hekimliği. Bursa:

Medikal Tıp Kitabevi; 2006. s.643-55.

Coker AL, Smith PH, McKeown RE, King MJ. Frequency and correlates of

intimate partner violence by type: physical, sexual and psychological

battering. Am J Public Health 2000;90:553-9.

Watts C, Zimmerman C. Violence against women: global scope and

magnitude. Lancet 2002;359:1232-7.

Jeunemaitre X, Soubrier F, Kotelevtsev YV, et al. Molecular basis of human

hypertension: Role of angiotensinogen. Cell 1992; 71:169.

1.

2.

Erbek E, Eradamlar N, Beştepe E, Akar H, Alpkan L. Kadına yönelik fiziksel

ve cinsel şiddet; üç grup evli çiftte karşılaştırmalı bir çalışma. Düşünen

Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2004;17(4):196-204.

Subaşı N, Akın A. Kadına yönelik şiddet; nedenleri ve sonuçları. Akın A

(Editör). Toplumsal cinsiyet, sağlık ve kadın. Ankara: Hacettepe Üniversitesi

Yayınları; 2003. s.231-47.

KAYNAKLAR:

12.

13.

14.

Horvath T. Violence screening and primary care. In: Singleton JK, Sandowski

SA, Hernandez C, Horvath TV, Digregorio RV, Holzemer SP (Eds). Primary

Care 1 ed. New York: Lipincott Williams & Wilkins Publishers; 1999. p.45-st

Altınay A, Arat Y. Kadına Yönelik Şiddet. [serial online]. 2007.

http://www.kadinmagazin.com/yasam/Turkiyede-Kadina-Yonelik-siddet-

Raporu/1035/

Goroll AH, Mulley AG. Primary care medicine: Office evaluation and

management of the adult patient. 4 ed. Boston: Lipincott Williams &

Wilkins Publishers 2000. p.1012-3.

th

11. Krug EG, Dahlberg LL, Mercy JA. World report on violence and health.

Geneva: World Health Organization; 2002.