i̇letişim hukuku 4 - radyo ve televizyon yayıncılığı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİİLETİŞİM FAKÜLTESİ

İLETİŞİMHUKUKU

Öğr. Gör. Mustafa CINGI

RADYO ve TELEVİZYON YAYINCILIĞI

Koordinatör

BU

DERSTE

1. Giris

2. Radyo ve TV Rejimi

3. Radyo Televizyon Üst

Kurulu (RTÜK)

4. Türkiye Radyo Televizyon

Kurumu (TRT)

GİRİŞ

Düzenli radyo yayıncılığı 1922 yılındaİngiltere’de BBC tarafındanbaşlatılmış ve bunu takiben de diğerülkelerde de hızla yaygınlaşmıştır.

GİRİŞ

Özel teşebbüs tarafından radyoyayınlarının başlatılmasından sonraülkeler çıkardıkları kanunlarla radyoyayınlarını düzen altına almakistemişlerdir. Örneğin Fransa’da 1923yılında çıkarınla bir kanun radyoüzerinde devlet tekelini kurarkenAlmanya’da radyonun yönetimiyleTelsiz Bakanlığı görevlendirilmiş vebu bakanlık 1923 yılına kadar dokuzözel istasyona ruhsat vermiştir.

GİRİŞ

Amerika Birleşik Devletleri’nde1920’lerde sadece deneme yayınlarıyapan televizyon ise, 1936 yılındadeneme yayınlarını sıklaştırmış,1939’da da programlı yayınabaşlamıştır. Fakat 2. Dünya Savaşı bugelişmeyi durdurmuştur. Savaşsırasında savaşta kullanılacakelektronik araçlar yapan fabrikalarsavaşın bitmesi ile televizyonyapımına hız vermişlerdir.

GİRİŞ

Ülkemizde ise ilk defa 1927 yılındabir Fransız şirketi tarafından Ankarave İstanbul’da başlatılan radyo yayınıTelsiz-Telefon Türk Anonim Şirketitarafından 1936 yılına kadaryürütülmüştür.

GİRİŞ

1936 yılında radyo programcılığıPTT’ye devredilmiştir ve 1940 yılındaMatbuat Umum Müdürlüğü’nünkurulması üzerine radyo yayıncılığıgörevi bu kuruluşa verilmiştir. 1949yılında ise bu kuruluş Basın-Yayın veTurizm Genel Müdürlüğü adınıalmıştır.

GİRİŞ

1961 Anayasasının yürürlüğe girmesiile birlikte radyo ve televizyonyayınlarının yapılması görevi özerkbir kamu tüzel kişiliğine bırakılmış vebu doğrultuda 1963 yılında TürkiyeRadyo Televizyon Kurumu kurularakradyo yayıncılığı bu kurumadevredilmiştir.

GİRİŞ

1971 yılında yapılan anayasaldeğişiklikle tarafsız bir kamu tüzelkişiliği şeklinde örgütlenen TürkiyeRadyo Televizyon Kurumu 1989yılından sonra radyo yayıncılığınaözel şirketlerin de başlaması ile kısasüreli bir karmaşa yaşanmıştır.

GİRİŞ

Özel radyo ve televizyon kuruluşları1994 yılında çıkarılan 3984 sayılıkanunla bugünkü konumlarınakavuşmuşlardır.

GİRİŞ

Ülkemizde televizyon yayınları ise, ilkdefa 1968 yılında Türkiye RadyoTelevizyon Kurumu tarafındanAnkara Televizyonu adı ile başlamışve 1990 yılına kadar devlet tekelişeklinde gelmiştir. 1990 tarihindeuydudan yayın yapan ilk özeltelevizyon kurulmuştur. 1994 yılındayapılan anayasal ve yasaldüzenlemeler neticesinde özel radyove televizyonların kurulabilmesininönü açılmıştır.

RADYO ve TV REJİMİ

Türkiye’de özel televizyonlarınuygulamaya geçirilmesi 1990’lıyılların başında Magic Box isimlikuruluşun Star 1 olarak Türkiyedışından uyduyla yaptığı yayınlarlabaşlamaktadır. Bu fiili durumu diğerradyo ve televizyon kuruluşlarıizlemiştir. Bu yayınlar gayri kanuniolarak 8 Temmuz 1993 yılına kadarsürmüştür.


Bu tarihte Anayasanın 133.Maddesini değiştiren 3913 sayılıKanun kabul edilmiştir. Budeğişiklikle birlikte elektronikyayıncılıkta devlet tekeli ortadankaldırılmıştır.


Anayasanın değişik 133. maddesi“Radyo ve televizyon istasyonlarıkurmak ve işletmek kanunladüzenlenecek şartlar çerçevesindeserbesttir. Devletçe kamu tüzelkişiliği olarak kurulan tek radyo vetelevizyon kurumu ile kamu tüzelkişiliklerinden yardım gören haberajanslarının özerkliği ve yayınlarınıntarafsızlığı esastır.” şeklindedir.


Radyo televizyon yayınlarınındüzenini sağlamak amacıyla çıkarılan3984 sayılı “Radyo veTelevizyonların Kuruluş ve YayınlarıHakkında Kanun” 13.4.1994tarihinde kabul edilmiştir. Sözkonusu Kanunun amacı, radyo vetelevizyon yayınlarının düzenlenmesive Radyo ve Televizyon ÜstKurulunun kuruluş, görev, yetki vesorumluluklarına ilişkin esas veusûlleri belirlemek şeklinde tespitedilmiştir.


Avrupa Birliği (AB) mevzuatına uyumçalışmaları kapsamında “BilgiToplumu ve Medya” başlığı ile açılan10 uncu Fasılda AB’ye sunulan EylemPlanı ile Ortak Müzakere PozisyonBelgesi’nde, AB mevzuatı ile tamuyumun 2009 Aralık ayı sonunakadar tamamlanması taahhütedilmiştir.


Bu çerçevede 2010 yılında yenikanun tasarısı hazırlanmıştır. Tasarıile 10 Aralık 2007 tarihinde yürürlüğegiren 89/552/EEC sayılı Avrupa BirliğiGörsel-İşitsel Medya HizmetleriYönergesi ile uyum sağlanmasıamaçlanmıştır.


Kanun tasarısı 03.03. 2011 tarihinde6112 sayılı “Radyo veTelevizyonların Kuruluş ve YayınHizmetleri Hakkında Kanun” adı ileyasalaşıp yürürlüğe girmiştir. 6112sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile3984 sayılı Kanun yürürlüktenkalkmıştır.


6112 sayılı Kanunun 1. MaddesindeKanunun amacı şöyle belirlenmiştir.“… Radyo televizyon ve isteğe bağlıyayın hizmetlerinin düzenlenmesi vedenetlenmesi, ifade ve haber almaözgürlüğünün sağlanması, medyahizmet sağlayıcılarının idari, mali veteknik yapıları ve yükümlülükleri ileRadyo ve Televizyon Üst Kurulu’nunkuruluşu, teşkilatı, görev, yetki vesorumluluklarına ilişkin usûl veesasları belirlemektir”.


Kanunun 2. Maddesine göre “… hertürlü teknik, usûl ve araçlarla ve herne isim altında olursa olsunelektromanyetik dalga ve diğeryollarla yapılan radyo ve televizyonve isteğe bağlı yayın hizmetleri ileilgili hususları kapsar” hükmüuyarınca ister özel ister kamusal tümradyo televizyon kuruluş ve yayınlarıile isteğe bağlı yayın hizmetlerihakkında uygulanacaktır.


Görsel-işitsel medya hizmetlerialanında ortaya çıkan yeni teknolojive hizmetler esas alınarak, Kanun ikiana kavram üzerine oturtulmuştur.Bunların ilki, bir program akışıçerçevesinde sunulan radyo vetelevizyon yayın hizmetleri, diğeriise yeni teknolojinin getirdiğiprogram akışsız, isteğe bağlı yayınhizmetleridir.


Bu iki unsur, ilgili AB Yönergesindetek bir şemsiye kavram altında,televizyon yayınları ile birlikte isteğebağlı yayın hizmetlerini içine alacakşekilde “görsel-işitsel medyahizmetleri” terimi içindedüzenlenmektedir.


Bu kavram, Tasarıda radyo vetelevizyon yayın hizmetleriyle birlikteisteğe bağlı yayın hizmetlerini deiçerecek şekilde “yayın hizmeti”terimi olarak kullanılmıştır.


İsteğe Bağlı Yayın Hizmeti

Programların kullanıcının seçtiği birzamanda ve münferit isteği üzerinemedya hizmet sağlayıcı tarafındandüzenlenmiş bir program kataloğunabağlı olarak izlendiği veya dinlendiğiyayın hizmetini ifade eder.


Yayın Hizmeti

Medya hizmet sağlayıcının editoryalsorumluluğu altında ve temel amacıkamuoyunu bilgilendirmek,eğlendirmek veya eğitmek üzereelektronik iletişim şebekeleri yoluylaprogram sunmak olan, bireyseliletişim hariç olmak üzere, televizyonyayın hizmeti, isteğe bağlı yayınhizmeti ve ticari iletişim ile radyoyayını hizmetini ifade etmektedir.


Yeniden İletim

Bir medya hizmet sağlayıcı tarafındansunulan yayın hizmetinin bütünününveya büyük bir bölümünün ,kullanılan teknik araç ne olursa olsunalınmasını ve eş zamanlı olarakdeğişiklik yapılmadan iletilmesiniifade etmektedir.


Medya Hizmet SağlayıcınınBağımsızlığı ve Sorumluluğu

Kanunun “Tanımlar” başlıklı 3.Maddesinin 1. Bendi uyarınca medyahizmet sağlayıcı şu şekildetanımlanmıştır. “Radyo, televizyonve isteğe bağlı yayın hizmetiiçeriğinin seçiminde editoryalsorumluluğu bulunan ve bu hizmetindüzenlenme ve yayınlanma biçiminekarar veren tüzel kişiyi ifade eder”.



Aynı zamanda Kanunun 6. Maddesimedya hizmet sağlayıcınınbağımsızlığı ve sorumluluğu başlığıaltında genel esasları içerendüzenleme yapmaktadır. 6. Maddehükmüne göre:



1. Yayın hizmetinin içeriğine veyayınlanmasına önceden müdahaleedilemez ve yayınların içeriğiönceden denetlenemez.



2. Bu Kanunda, diğer kanunlarda veTürkiye’nin taraf olduğu uluslar arasımevzuatta yer alan hükümler ile ÜstKurul tarafından bu hükümlerinuygulanmasına yönelik yürürlüğekonulan düzenleyici işlemlermüdahale sayılmaz.



3. Medya hizmet sağlayıcılar, yayınhizmetlerinin kendileri, hissesahipleri ve üçüncü derece dahilolmak üzere üçüncü dereceye kadarkan ve kayın hısımları ile bir başkagerçek ve tüzel kişinin haksız çıkarlarıdoğrultusunda kullanılmamasınısağlamak zorundadır.



4. Medya hizmet sağlayıcılar, ticariiletişim ile üçüncü şahıslar tarafındanüretilenler de dahil olmak üzere;yayımlanan tüm yayın hizmetlerininiçeriğinden ve sunumundansorumludurlar.



5. Medya hizmet sağlayıcılar,yönetmelikle belirlenen usûl veesaslar çerçevesinde künyebilgilerini, iletişim adresini, izleyicitemsilcisinin adını ve iletişimbilgilerini Üst Kurula bildirmek veinternet sitelerinde yayımlamakzorundadır.



6. Medya hizmet sağlayıcılar,sinematografik eserleri hak sahibiyleanlaşılan süre dışında yayınlayamaz.


ÖZEL YAYINCILIK KURULUŞLARI

Özel yayıncılık kuruluşları çoğunluklakâr amacıyla yayıncılık alanına girmişticari işletmelerdir. Reklam vesponsorluk gelirleri bu kuruluşlarıayakta tutmaktadır.



Kuruluş ve Yayın AşamasındaKoşullar

a. Yayın lisansı, münhasıran radyo,televizyon ve isteğe bağlı yayınhizmeti sunmak amacıyla TürkTicaret Kanunu hükümlerine görekurulmuş anonim şirketlere verilir...




… Aynı şirket ancak bir radyo, birtelevizyon ve bir isteğe bağlı yayınhizmeti sunabilir. Medya hizmetsağlayıcı kuruluşlar, yayın lisansınınverilmesinden sonra da anasözleşmelerine bu maddedekiesaslara aykırı hükümler koyamazlar.Ana sözleşme değişiklikleri bir ayiçinde Üst Kurula bildirilir.




b. Siyasî partiler, sendikalar, meslekkuruluşları, kooperatifler, birlikler,dernekler, vakıflar, mahallî idarelerve bunlar tarafından kurulan veyabunların doğrudan veya dolaylı ortakoldukları şirketler ile sermayepiyasası kurumları ve bunlaradoğrudan veya dolaylı ortak olangerçek ve tüzel kişilere yayın lisansıverilemez. ..




…Bu kuruluşlar, medya hizmetsağlayıcı kuruluşlara doğrudan veyadolaylı ortak olamaz.




c. Medya hizmet sağlayıcıkuruluşların hisseleri nama yazılıolmak zorundadır. Herhangi bir kişilehine intifa senedi ihdas edilemez.




ç. Medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar,28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılıSermaye Piyasası Kanunu ve ilgilimevzuat çerçevesinde sermayepiyasası araçlarını ihraç ve halka arzedebilirler. ..




…Bu durumda mevzuat gereğiSermaye Piyasası Kurulunda kaydaalınmadan önce Üst Kurulunonayının alınması zorunludur. Halkaaçık hisselerde nama yazılı olma şartıaranmaz.




d. Bir gerçek veya tüzel kişi doğrudanveya dolaylı olarak en fazla dörtkarasal yayın lisansına sahip medyahizmet sağlayıcı kuruluşa ortakolabilir. ..




…Ancak, birden çok medya hizmetsağlayıcıya ortaklıkta bir gerçek veyatüzel kişinin doğrudan veya dolaylıhisse sahibi olduğu medya hizmetsağlayıcı kuruluşların yıllık toplamticarî iletişim geliri, sektörün toplamticarî iletişim gelirinin yüzde otuzunugeçemez. ..




… Toplam ticarî iletişim geliri bu oranıaşan gerçek veya tüzel kişiler, ÜstKurul tarafından verilen doksangünlük süre içinde bu oranın altınainecek şekilde medya hizmetsağlayıcı kuruluşlardaki hisselerinidevreder. ..




…Verilen süre içinde Üst Kurulkararının gereğini yerine getirmeyengerçek veya tüzel kişi hakkında,kararın gereğini yerine getirmediğiher ay için Üst Kurulca dört yüz binTürk Lirası idarî para cezası uygulanır.Bu bendin uygulanmasına ilişkin usulve esaslar Üst Kurul tarafındanbelirlenir.




e. Gerçek kişiler için eşler ile üçüncüderece dâhil olmak üzere üçüncüdereceye kadar kan ve sıhri hısımlaraait hisseler de aynı kişiye aitmiş gibideğerlendirilir.




f. Bir medya hizmet sağlayıcıkuruluşta doğrudan toplam yabancısermaye payı, ödenmiş sermayeninyüzde ellisini geçemez. Yabancı birgerçek veya tüzel kişi en fazla ikimedya hizmet sağlayıcı kuruluşadoğrudan ortak olabilir.




g. Yerli veya yabancı hissedarlarhiçbir şekilde imtiyazlı hisse senedinesahip olamaz.



Yükümlülükler

20. madde ile medya hizmet sağlayıcışirketlerin hisse devirleri ile buşirketlerin bir başka medya hizmetsağlayıcı şirketle birleşmeleri veya birbaşka medya hizmet sağlayıcı şirketidevralmaları düzenlenmektedir.



Yükümlülükler

21. madde ile medya hizmet sağlayıcıkuruluşlara logo ve çağrı işaretikullanma zorunluluğugetirilmektedir.



Yükümlülükler

22. Madde ile medya hizmetsağlayıcıların özdenetimyapmalarının sağlanması amacıyla,izleyici temsilcileriningörevlendirilmesi öngörülmektedir.



Yükümlülükler

Kanunun 23. Maddesi ile medyahizmet sağlayıcıların haberle ilgilibirimlerinde Üst Kurulca belirleneceksayıdan az olmamak üzere basınkartlı personelin çalışmasıöngörülmektedir.



Yükümlülükler

Kanunun 24. Maddesi ile koruyucusembol sistemi düzenlenmektedir.



Yükümlülükler

Koruyucu Sembol Sistemi, yayıncıkuruluşların çocukları ve gençleritelevizyonun olası zararlarıetkilerinden koruma sorumluluğunaişlerlik kazandıran bir özdenetimmekanizmasıdır.



Yükümlülükler

25. madde ile yayın kayıtlarınınmuhafazası düzenlenmektedir. Yayınhizmetlerinin içeriğinden etkilenenkişilerin bu yayınlaraulaşabilmelerine imkân sağlanmasınıteminen, özel medya hizmet sağlayıcıkuruluşlara, yayın kayıtlarını bir yılsüre ile saklama zorunluluğugetirilmektedir.

RADYO ve TELEVİZYON ÜST KURULU (RTÜK)

3984 Sayılı Kanun gereğince radyo vetelevizyon faaliyetlerini düzenlemekamacıyla özerk ve tarafsız bir kamutüzel kişiliği niteliğinde Radyo veTelevizyon Üst Kurulu kurulmuştur.6112 sayılı kanunun 34. MaddesindeRadyo ve Televizyon Üst Kurulu’nunkuruluşu Anayasanın 133.Maddesine uygun olarakdüzenlenmiştir.


34. maddeye göre “Radyo,televizyon ve isteğe bağlı yayınhizmetleri sektörünü düzenlemek vedenetlemek amacıyla, idari ve mâliözerkliğe sahip, tarafsız bir kamutüzel kişiliği niteliğinde Radyo veTelevizyon Üst Kurulu kurulmuştur.”


Kuruluşu

Üst Kurul, en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş, meslekleriyle ilgilikonularda kamu kurum ve kuruluşlarıveya özel kuruluşlarda en az on yılsüreyle görev yapmış, mesleki açıdanyeterli bilgiye, tecrübeye ve Devletmemuru olma niteliğine sahip, otuzyaşını doldurmuş kişiler arasındanTBMM tarafından seçilen dokuzüyeden oluşur.


Kuruluşu

Üst Kurul üyelerinin görev süresi altıyıldır. Üst kurul üyeleri, seçimsonuçlarının Resmi Gazetedeyayımlandığı tarihten itibaren on beşgün içinde toplanarak kendiaralarından bir Başkan ve bir BaşkanVekili seçer. Başkan ve BaşkanVekilinin görev süreleri iki yıldır.


Görevleria) Yayın hizmetleri alanında ifade ve haber alma özgürlüğünün,düşünce çeşitliliğinin, Rekabet Kurumunun görev ve yetkileri saklıkalmak kaydıyla rekabet ortamının ve çoğulculuğun güvence altınaalınması, yoğunlaşmanın önlenmesi ve kamu menfaatinin korunmasıamacıyla gerekli tedbirleri almak.

b) Millî frekans planında karasal radyo ve televizyon yayınları için5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu hükümlerine göre ÜstKurula tahsis edilen frekans bantları çerçevesinde televizyon kanalve radyo frekans planlamalarını yapmak veya yaptırmak veuygulamak.


Görevleric) Medya hizmet sağlayıcı kuruluşların yayın lisansı talebindebulunabilmeleri için gerekli idarî, malî ve teknik şartları belirlemekve bu kuruluşlardan şartları sağlayanlara yayın lisansı vermek,denetlemek ve gerektiğinde iptal etmek.

ç) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun görev ve yetkileri saklıkalmak kaydıyla, platform, multipleks, altyapı işletmecileri ile vericitesis ve işletim şirketinin radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayınhizmetlerinin iletimi faaliyetlerine ilişkin uymaları gereken idarî, malîve teknik şartları belirlemek, bunlara yayın iletim yetkisi vermek vegerektiğinde iptal etmek.


Görevlerid) Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmeti sağlayıcıkuruluşlardan alınacak yayın lisans ücretleri, karasal ortamdansunulacak yayın hizmetleri için yıllık televizyon kanal, multiplekskapasitesi ve radyo frekansı kullanım ücretleri ile platform,multipleks, altyapı işletmecileri ve verici tesis ve işletim şirketindenalınacak yayın iletim yetkilendirme ücretini belirlemek.

e) Türkiye Cumhuriyeti topraklarında yerleşik medya hizmetsağlayıcılarının yayın hizmetlerini, bu Kanun hükümlerine ve TürkiyeCumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalara uygunluğuaçısından izlemek ve denetlemek.


Görevlerif) Türkiye Cumhuriyeti topraklarında yerleşik olmayan, ancak TürkiyeCumhuriyeti yargı yetkisi altında bulunan medya hizmetsağlayıcılarının yayın hizmetlerinin bu Kanun hükümlerine ve TürkiyeCumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalara uygunluğunugözetmek, gerekli hâllerde diğer devletlerin yetkili kurum vekuruluşlarıyla işbirliği yapmak.

g) Yayın hizmetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi için gerekli izlemeve kayıt sistemlerini, gerekli hâllerde yayıncı kuruluş stüdyolarına dacihaz yerleştirerek kurmak.

ğ) Medya hizmet sağlayıcılarının yayın hizmetlerinde yer vereceklerikoruyucu sembol sistemi ile ilgili usul ve esasları belirlemek.


Görevlerih) Medya hizmet sağlayıcılarının sunduğu yayın hizmetlerinde veplatform, multipleks, altyapı işletmecileri ile verici tesis ve işletimşirketinin sunduğu hizmetlerde bu Kanuna ve ilgili diğer mevzuataaykırılık tespit edilmesi veya yayın lisansı şartlarına uyulmamasıhâlinde gerekli müeyyideleri uygulamak.

ı) Yayın hizmetlerine ilişkin kamuoyu araştırmaları yapmak veyayaptırmak ve bu araştırmaların sonuçlarını ilgili taraflar vekamuoyuyla paylaşmak.

i) Yayın hizmetlerinin izlenme ve dinlenme oranı ölçümlerininyapılmasına ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile bu usul veesaslara uymayan şirket ve kuruluşlara uygulanacak müeyyideleribelirlemek.


Görevlerij) 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ve ilgili mevzuathükümleri saklı kalmak kaydıyla ve bireysel amaçlı iletişimyöntemleri hariç, teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkanyeni yayın iletim yöntemleri de dâhil olmak üzere yayın hizmetleri ileilgili düzenlemeler yapmak ve deneme yayını izni vermek.

k) Yayın hizmetleri ile ilgili gelişmeleri takip etmek, sektöre ilişkingenel stratejileri, ortak denetim, özdenetim ve ortak düzenlememekanizmalarını belirlemek; yayın hizmetlerinin ülkemizdegelişmesini sağlayacak çalışma ve teşviklerde bulunmak; medyahizmet sağlayıcılarının çalışanlarına yönelik eğitim ve sertifikaprogramları düzenlemek ve sertifika vermek.


Görevleril) Yayın hizmetleri alanında hazırlanan mevzuat taslakları hakkındagörüş bildirmek.

m) Görev alanına giren konularla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak.

n) Dışişleri Bakanlığının ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunungörev ve yetkileri saklı kalmak kaydıyla, yayın hizmetleri ile ilgiliuluslararası hukuk tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar nezdinde ülkemizitemsil etmek; medya hizmet sağlayıcılarının üye olmadığıuluslararası hukuk tüzel kişiliğine sahip olmayan uluslararasıkuruluşlarda temsil görevini yerine getirmek ve bu bent gereğincedüzenlenen ve uluslararası antlaşma niteliği bulunmayan belgeleriilgili bakanlık ve kurumların görüşlerini de alarak usulüne göreimzalamak.


Görevlerio) Üst Kurulun stratejik planını hazırlamak, performans ölçütlerini,amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını belirlemek, insankaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak.

ö) (Değişik : 25/4/2013-6462/1.md.) Engellilerin ve yaşlıların yayınhizmetlerine ve yeni teknolojilere erişimini kolaylaştırmak amacıylagerekli tedbirlerin alınmasını teşvik etmek.

p) Taşınmaz alımı, satımı, kiralanması ve tahsisi konularını kararabağlamak.

r) Medya okuryazarlığının toplumun tüm kesimlerini içerecek şekildeyaygınlaştırılması amacıyla, başta Millî Eğitim Bakanlığı olmak üzerediğer kamu kurumları ile işbirliği yapmak.


Görevleris) Medya hizmet sağlayıcılardan görevleri kapsamında her türlü bilgi,belge ve kayıtları almak, medya hizmet sağlayıcıları yerindedenetlemek ve lisans şartlarına uymayan cihazları mühürleyerekkapatmak.

ş) Gerekli hâllerde geçici veya belli bir ihtisas gerektiren niteliktekiişler için hizmet satın almak.

t) Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü ve YönetimKurulu üyeliği için adayları belirlemek.

u) Kurul üyeleri ile Kurum personelinin uyacakları meslekî ve etikilkeleri belirlemek.


Görevleriü) Üst Kurulun ana stratejisi ile amaç ve hedeflerine uygun olarakhazırlanan bütçesini görüşmek ve karara bağlamak.

v) Seferberlik ve savaş ilânı hallerinde görev ve yükümlülükleriyerine getirmek için ihtiyaç duyulan hususları, Milli SavunmaBakanlığı ile koordineli olarak çıkarılacak bir yönetmeliklebelirleyerek yayıncı kuruluşlara bildirmek ve bunları denetlemek.

y) Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak.


Yayınların Düzeni

Radyo ve televizyon kuruluşları,yayınlarını kamusal görev anlayışıiçinde yapmak ve yasada öngörülenyayın ilkelerine uymakdurumundadırlar. Bu konudakamusal nitelikte olan kuruluşlarla,özel kuruluşlar arasında hiçbir farkyoktur; tüm kuruluşlar aynı ilkeleretabidir.


Yayın İlkeleri

Kanunun 8. Maddesi ile yayın hizmetiiçeriğinin tâbi olduğu ülkelerbelirlenmiştir. Bu ilkeler belirlenirkenAnayasa, Avrupa İnsan HaklarıSözleşmesi, Avrupa Sınır ÖtesiTelevizyon Sözleşmesi ve AvrupaBirliği Görsel-İşitsel MedyaHizmetleri Yönergesinin ifade vehaber alma özgürlüğüne ilişkinhükümleri esas alınmıştır.


Yayın İlkeleri

Burada temel olarak yayıncının içeriközgürlüğü korunurken, toplumungenel kabul görmüş değeryargılarının ve özellikle çocukların vegençlerin korunmasına yönelik temelhükümler getirilmiştir.


Yayın İlkeleri

a) Türkiye Cumhuriyeti Devletinin varlık ve bağımsızlığına, Devletinülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Atatürk ilke veinkılâplarına aykırı olamaz.

b) Irk, dil, din, cinsiyet, sınıf, bölge ve mezhep farkı gözeterektoplumu kin ve düşmanlığa tahrik edemez veya toplumda nefretduyguları oluşturamaz.

c) Hukukun üstünlüğü, adalet ve tarafsızlık esasına aykırı olamaz.

ç) İnsan onuruna ve özel hayatın gizliliğine saygılı olma ilkesine aykırıolamaz, kişi ya da kuruluşları eleştiri sınırları ötesinde küçükdüşürücü, aşağılayıcı veya iftira niteliğinde ifadeler içeremez.


Yayın İlkeleri

d) Terörü övemez ve teşvik edemez, terör örgütlerini güçlü veyahaklı gösteremez, terör örgütlerinin korkutucu ve yıldırıcı özellikleriniyansıtıcı nitelikte olamaz. Terör eylemini, faillerini ve mağdurlarınıterörün amaçlarına hizmet eder şekilde sunamaz.

e) (Değişik : 25/4/2013-6462/1.md.) Irk, renk, dil, din, tabiiyet,cinsiyet, engellilik, siyasî ve felsefî düşünce, mezhep ve benzerinedenlerle ayrımcılık yapan ve bireyleri aşağılayan yayınlarıiçeremez ve teşvik edemez.

f) Toplumun millî ve manevî değerlerine, genel ahlaka ve aileninkorunması ilkesine aykırı olamaz.


Yayın İlkeleri

g) Suç işlemeyi, suçluyu ve suç örgütlerini övücü, suç teknikleriniöğretici nitelikte olamaz.

ğ) (Değişik : 25/4/2013-6462/1.md.) Çocuklara, güçsüzlere veengellilere karşı istismar içeremez ve şiddeti teşvik edemez.

h) Alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu gibi bağımlılık yapıcı maddekullanımı ile kumar oynamayı özendirici nitelikte olamaz.


Yayın İlkeleri

ı) Tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerini esas almak ve toplumdaözgürce kanaat oluşumuna engel olmamak zorundadır;soruşturulması basın meslek ilkeleri çerçevesinde mümkün olanhaberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğundan eminolunmaksızın yayınlanamaz; haberin verilişinde abartılı ses vegörüntüye, doğal sesin dışında efekt ve müziğe yer verilemez;görüntülerin arşiv veya canlandırma niteliği ile ajanslardan veyabaşka bir medya kaynağından alınan haberlerin kaynağınınbelirtilmesi zorunludur.

i) Suçlu olduğu yargı kararı ile kesinleşmedikçe hiç kimse suçlu ilânedilemez veya suçluymuş gibi gösterilemez; yargıya intikal edenkonularda yargılama süresince, haber niteliği dışında yargılamasürecini ve tarafsızlığını etkiler nitelikte olamaz.


Yayın İlkeleri

j) Haksız çıkarlara hizmet eden ve haksız rekabete yol açan unsurlariçeremez.

k) Siyasî partiler ve demokratik gruplar ile ilgili tek yönlü veya taraftutar nitelikte olamaz.

l) Genel sağlığa, çevrenin ve hayvanların korunmasına zarar verecekdavranışları teşvik edemez.

m) Türkçenin, özellikleri ve kuralları bozulmadan doğru, güzel veanlaşılır şekilde kullanılmasını sağlamak zorundadır; dilin düzeysiz,kaba ve argo kullanımına yer verilemez.


Yayın İlkeleri

n) Müstehcen olamaz.

o) Kişi veya kuruluşların cevap ve düzeltme hakkına saygılı olmakzorundadır.

ö) Bilgi iletişim araçları yoluyla yarışma veya lotarya içeremez,dinleyici ve seyircilere ikramiye verilemez veya ikramiye verilmesinearacılık edemez.

p) Medya hizmet sağlayıcı tarafından yapılan veya yaptırılan anket vekamuoyu yoklamalarının, hazırlık aşamasından sonuçların ilânınakadar noter nezaretinde gerçekleştirilmesi zorunludur.


Yayın İlkelerir) Kişileri fal veya batıl inançlar yoluyla istismar edemez.

s) Toplumsal cinsiyet eşitliğine ters düşen, kadınlara yönelik baskıları teşvik eden ve kadını istismar eden programlar içeremez.

ş) Şiddeti özendirici veya kanıksatıcı olamaz.


Yayın İlkeleri

2. Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde, çocuk ve gençlerin fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar verebilecek türde içerik taşıyan programlar bunların izleyebileceği zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanılmadan yayınlanamaz.

3. İsteğe bağlı yayın hizmeti sağlayıcıları, çocuk ve gençlerin fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimini olumsuz etkileyebilecek nitelikteki yayın hizmetlerinin, bunların bu tür hizmetleri normal şartlar altında duymayacakları ve görmeyecekleri şekilde sunulmasını sağlamakla yükümlüdür.


Olağanüstü Dönemlerde Yayınlar

Kanunun 7. Maddesi olağanüstüdönemlerde yapılan yayınlara ilişkinhükümleri düzenlemektedir.


Yayın İlkeleri

(1) Savaşlar, terör amaçlı saldırılar, doğal afetler ve benzeriolağanüstü durumların ortaya çıkardığı kriz zamanlarında da ifade vehaber alma özgürlüğü esas olup, yayın hizmetleri öncedendenetlenemez ve yargı kararları saklı kalmak kaydıyla durdurulamaz.Ancak, millî güvenliğin açıkça gerekli kıldığı hâllerde yahut kamudüzeninin ciddî şekilde bozulmasının kuvvetle muhtemel olduğudurumlarda, Başbakan veya görevlendireceği bakan geçici yayınyasağı getirebilir.


Yayın İlkeleri

(2) Medya hizmet sağlayıcı, Cumhurbaşkanının veya Hükümetin;millî güvenliğin, kamu düzeninin, genel sağlığın ve genel ahlakıngerekleriyle ilgili bildirilerini, bildirinin ulaştığı gün saat 23:30’a kadaryayınlamakla yükümlüdür.

(3) Birinci ve ikinci fıkralar uyarınca alınacak kararlar aleyhineaçılacak iptal davaları doğrudan Danıştay’da açılır. Danıştay budavalara öncelikle bakar ve karara bağlar, yürütmeyi durdurmatalepleri hakkında kırk sekiz saat içerisinde karar verir.

TÜRKİYE RADYO ve TELEVİZYON KURUMU (TRT)

Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu(TRT), devlet adına radyo vetelevizyon yayınlarını gerçekleştirmekamacıyla, 1 Mayıs 1964’de, özelyasayla özerk tüzel bir kişiliğe sahipolarak kurulmuştur.


1972’deki anayasa değişiklikleri ilekurum “tarafsız” bir kamu iktisadıkuruluş olarak tanımlanmıştır.11.11.1983 tarih ve 2954 sayılı TürkiyeRadyo ve Televizyon Kanunu ülkemizdekamu yayıncılığının temel kavramlarınıve ilkelerini düzenlemektedir.


Yönetim Kurulu ve Görevleri

Kanunun 10. maddesine göre YönetimKurulu; Kurumun en yüksek karar veyönetim organı olan Yönetim Kurulu;Genel Müdür, Bakanlar Kurulutarafından genel müdür yardımcılarıarasından atanan iki üye ile elektronikveya kitle iletişimi alanlarında bir,



hukuk alanından bir, işletme, iktisatveya maliye alanlarından bir ve sanatveya kültür alanlarından bir kişi olmaküzere, bu alanlarda temayüz etmişkişiler arasından seçilen ve atanan dörtüyeden oluşur.



Dışarıdan seçilen yönetim kuruluüyeleri; RTÜK tarafından her biralandan teklif edilen iki kat adayarasından Bakanlar Kurulu kararı ileatanır. Genel Müdür YönetimKurulunun başkanıdır. Yönetim Kuruluilk toplantısında bir başkan yardımcısıseçer. Yönetim kurulu üyeliği dörtyıldır.


Genel Müdürlük

Kanunun düzenlemesine göre (md.13); Genel Müdür, RTÜK tarafındanteklif edilen üç aday arasındanBakanlar Kurulu Kararı ile atanır vekendisine Başbakanlık Müsteşarınınalmakta olduğu aylık veya sözleşmeücreti (ikramiye dâhil) ödenir. Genelmüdürün görev süresi dört yıldır. Süresonunda yeniden atanabilir.



Kanunun 17. maddesine göre, yayınlarolanak ölçüsünde çeşitli konulara yerverecek şekilde ve yayın görevlerininyerine getirilmesi esas alınarakdüzenlenir. Bu ilke ve esaslara uymakkoşulu ile TRT Kurumunun“Programları Düzenleme Serbestliği”bulunmaktadır.



Fakat 2954 sayılı Kanun bu serbestliğiçeşitli yönlerden sınırlandırmıştır. Busınırlandırmalardan ilki hükûmetbildirileri ve konuşmalarıdır. Kanunun18. maddesi uyarınca TRT Kurumu,hükûmet bildirilerini yayınlamakzorundadır.



Sadece hükûmeti bağlayan vehükûmet bildirisi olduğu yayınsırasında açıklanması gereken bumetinlerin Başbakanlıktan yazılı yayınisteği verilmesi ve yetkililerin imzasınıtaşıması şarttır.



Yayınlara ilişkin ikinci sınırlandırıcı birdiğer uygulama ise, hükûmetuygulamalarını tanıtıcı konuşmalardır.



Kanunun 19. maddesindeki düzenleme şuşekildedir. “TRT Kurumunun yayın esaslarınauymak, cevap hakkı doğuracak nitelikteolmamak ve siyasi çıkar amacı taşımamakkaydıyla, mevzuat veya idari kararlarlayürürlüğe konan ve halkın katılım ilebaşarıya ulaşabilecek Hükûmetuygulamalarının; gerekçelerinin,yararlarının, vecibelerinin, usûl veesaslarının, kamuoyuna benimsetilmesiniamaçlayan tanıtıcı radyo ve televizyonprogramları yayınlanır”.


Yayınların Denetlenmesi

TRT yayınlarının denetlenmesi yayınlarınkurum içerisinden denetlenmesi veyayınların kurum dışından denetlenmesişeklinde gruplandırılabilir.

Kanun koyucunun düzenlemesinde yeralan kurum dışı denetim uygulamaları şubaşlıklardan oluşmaktadır:



1. Başbakan veya görevlendireceğibakan, milli güvenliğin açıkça gereklikıldığı hallerde, bir haber veya yayınımenetmeye yetkilidir.

2. Devletin dış ilişkileri ile ilgili yayınlardauygulanacak esaslar, DışişleriBakanlığınca tespit edilerek TRTKurumuna bildirilir.



Yayınların iç denetimi ise, Kanunundüzenlemesine göre şu şekildeyapılmaktadır. TRT Kurumununyayımlayacağı programların sondenetimi, Genel Müdür adına ve GenelMüdüre doğrudan bağlı YayınDenetleme ve Koordinasyon KuruluBaşkanlığı tarafından yapılır.



Radyo ve Televizyon yayınları, yayındanönce ayrıca TRT Kurumu dışından hiçbirkişi veya kuruluş tarafındandenetlenemez. Ancak, Türk SilahlıKuvvetleri ile ilgili yayınlar hakkındaGenelkurmay Başkanlığı’nın olumlugörüşü alınır (md. 31).


Yayınlarda Sorumluluk

TRT Kurumunun yaptığı yayınlardandoğan sorumluluk konusu Kanunun 28.maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir.TRT Kurumunun yayınları yoluyla işlenensuçlarda veya haksız fiillerde, yayıntespit yoluyla yapılmışsa, metni yazanveya sesi tespit edilen, bu metni veyatespiti fiilen kontrol eden ve yayını fiilenyöneten ve kontrol eden kişilersorumludur.



Kişiler, kurum ve kuruluşlar yayınlarnedeniyle uğradıkları zararlardan ötürü,TRT Kurumu personeli aleyhine değil,TRT Kurumu aleyhine dava açarlar. TRTKurumunun genel hükümlere göresorumlu personele rücu hakkı saklıdır.



Kişiler, kurum ve kuruluşlarca yayınyoluyla suç işlendiği iddia edilerek TRTKurumu personeli hakkında açılan cezadavalarında, personel, TRT Kurumuavukatlarınca savunulabilir.



Bu madde kapsamına giren suçlardan vehaksız fiillerden dolayı yayının yapıldığıtarihten başlayarak altmış gün içindeaçılmayan davalar dinlenmez.

Medya HukukuAv. Dr. Barış GÜNAYDIN

Kitle İletişim HukukuProf. Dr. Kayıhan İÇEL

Prof. Dr. Yener ÜNVER

rtuk.org.trhttp://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=

5a3cac1e-b6d9-4b23-bc7a-8dcd671fceba

Kaynaklar

TEŞEKKÜRLERÖğr. Gör. Mustafa CINGI

[email protected]

i̇letişim hukuku 4 - radyo ve televizyon yayıncılığı

Education