G A Y B

KAVRAMI

indekiler

Gayb; Anlam ve Mhiyeti............................................................ 1

Gaybn eitleri ........................................................................... 2

Kur'an'da Gayb ........................................................................... 3

Gaybn Bilinip Bilinememesi ....................................................... 6

yi ki Gayb Bilemiyoruz ............................................................. 11

O mttakler (takv sahipleri) ki, gayba iman ederler, namaz klarlar,

kendilerine verdiimiz rzklardan infak ederler. (2/Bakara, 3)

Gayb; Anlam ve Mhiyeti

Gayb, gizli kalmak, gizlenmek, grnmemek, gzden kaybolmak anlamnda "be" fiilinden masdar veya gizlenen, hazrda olmayan ey manasnda isim veya sfat olarak kullanlr. Ragb El-sfehani gayb, "duyular erevesine girmeyen ey" tarznda aklamtr.

Gaybn esas, mevcut olmamak deil; herhangi bir sebeple fark edilir

olmamak, zellikle grnr olmamaktr. Gayb, insann gz nnde sergilenmemi bulunandr; olmayan deil. "Gayb" ve "gib", balangta duyularmzla anlamada veya ilk dncede hazr olmayan, dier deyile ilk nazarda anlalmayan demektir. Bunun bir ksm delilden geen bir anlayla idrak olunabilir. Mesela evinizde otururken kapnz alnr, ses duyarsnz, bu ses sizin iin anlalm, hazr ve ahittir. Bundan anlarsnz ki, kapy alan vardr.

O kimse henz sizin iin ortada yoktur. Bakp grnceye kadar onu ahsyla

bilemezsiniz, fakat kapy bir alan bulunduunu da zorunlu bir ekilde, anlayl olarak tasdik edersiniz. Bu, bir inan veya uurlu bir bilme olur. Sonra henz kapnz almayan ve eseri size yetimeyen daha nice gaibler bulunduunu da genel olarak tasdik edebilirsiniz. Fakat bunlarn bir ksm gerekten yok olabilirler. "Gayb" ile "gaib" arasnda fark vardr. "Gib" (ortada olmayan) sana grlmez, seni de grmez olandr. "Gayb" ise, grlmez, fakat grr olandr. Demek ki, gaybn esas, mevcut olmamak deil; gzkmemektir.

Gaybn eitleri ki trl gayb vardr: Bir ksm, hibir delili bulunmayan gaiblerdir ki bunlar

ancak "Allmu'l-uyb" (gayblar bilen) Allah bilir. "Gaybn anahtarlar O'nun katndadr, onlar O'ndan bakas bilemez." (6/En'm, 59) yetindeki gaybdan maksat bunlardr. Dier ksm da delili bulunan giblerdir ki, "onlar gayba inanrlar." (2/Bakara, 3) yetindeki gaybdan kastedilen de bu ksmdr. yette geen "el-ayb" kelimesinin elif lm ahd iindir.

Yani, Allah'tan hakkyla korkan mttaklerin inandklar, tandklar gayb,

delili bulunan hak gaybdr ki, bu da Allah ve sfat, ahiret ve halleri, melekler, peygamberlerin nbvveti, kitaplar indirme... gibi imana ait temel unsurlardr. Gayba imann nemi byktr. nk korunmak, takv ona baldr. Peygamber'i grp iman eden sahabilerin de en byk meziyetleri, O'nu gayba ait verdii haberlerde tasdik edilerindedir. Nitekim, bn Mes'ud; "Kendisinden baka ilah

olmayan (Allah)a yemin ederim ki, hibir kimse, gayba imandan daha faziletli bir eye inanmamtr." buyurmu ve bu yeti (2/Bakara, 3) okumutur. (1)

Gayb'n mutlaka gelecekle ilgili olduu sanlmtr. Oysa, szgelimi

nmzdeki bir engelin tesi bizim iin gaybdr; nk engelin tesinde ne olduunu gremiyoruz, duyularmz-la alglayamyoruz. Ayrca, gemi/tarih de gaybdr. Allah onun bilgilerini Kur'an'da belli oranlarda aktarmtr. Nitekim bu bilgilendirmelerde "bu gayb haberlerindendir; sana vahyediyoruz" denmektedir (3/l-i mran, 44; 11/Hd, 49). Demek oluyor ki, Allah vahyle gayb haberlerini de bildirmektedir ve peygamber bir bakma gaybn haberini getirendir.

Kur'an'da Gayb Gayb kelimesi, Kur'an'da altm yerde geer. Kur'an'da gayb kelimesi, Allah'a

nisbet edildii yerlerde sadece Allah tarafndan biliNeblen mutlak gayb, "limu'l-gayb, limu'l-gaybi ve'-ehdeh, allmu'l-uyb, limu aybi's-semvti ve'l-arz" tarzndaki kullanmlarda insanlarn mevcut artlar asndan bilemedikleri her eyi ifde eder. "Enbu'l-ayb" terkibinde ise, gemite yaanan ve ibret alnmak zere nakledilen tarih olaylar ifde eder.

Kur'an'da zaman asndan; gemi, hal ve gelecek olmak zere kategoriye

ayrlabilen birok gayb habere yer verilmektedir. Bunlardan uzak maziye ait olan ve bizzat Kur'an tarafndan "gayb haberi" olarak nitelendirilenlere Hz. Adem, Nuh, Yusuf ve Meryem'e dair bilgilerler, Ashab- Kehf, Zlkarneyn ve Hzr kssalar rnek gsterilebilir (3/l-i mran, 44; 11/Hd, 49; 12/Ysuf, 102; 18/Kehf, 13-26, 83-98). Mekke'nin fethi hazrlklarnn mriklere bildirilmek istendiini haber veren (60/Mmtehine, 1),

Ben Mustalik kabilesinin zekatnn toplanmasn konu edinen ve ayrca ifk

hadisesinin i yzn aklayan yetler (49/Hucurt, 6; 24/Nur, 11-12) Kur'an'n o dnemde bildirdii hlihazrla ilgili gayb haberler arasndadr. Bizansllar'n Mecusi ranllar karsnda yakn bir gelecekte galibiyet elde edeceini bildiren (30/Rm, 4-5), Mekke'nin fethini (48/Fetih, 11, 15, 16, 27) ve slm'n parlak istikbalini mjdeleyen (24/Nur, 55) yetler de Kur'an'n gelecee dair gayb haberlerindendir.

Bu kullanllar nda Kur'an'da gayb kelimesinin belirttii hususlar;

gemi tarih olaylar, gizli ve sr olan eyler, bir eyin veya olayn i yz, fizik

dnyada bakalarnca grlemeyen nesneler, grlmeyen ve bilinmeyen her ey, ayrca Allah, melek, ahiret, cin eklinde zetlemek mmkndr.

Genellikle insann bilgiye ulamak iin kulland duyularn ve zihn

fonksiyonlarn araclyla bilinemeyen bir olgu olarak alglanan gayb kavram, Kur'an'da fizik tesi lemin varlklarn belirtmesi yannda, fizik leminin insan bilgisi dnda kalan uzantsn ifde etmek iin de kullanlmtr. Buna gre fizik tesi lem iin "gayb varlk"; fizik dnyasnda vuku bulmakla birlikte eitli sebepler yznden duyularla alglanamayan olaylar iin de "gayb haber" tabirlerinin kullanld anlalmaktadr.

Muttak insanlar Allah', melekleri, cenneti, cehennemi grmeden inanrlar. Bugn mslmanlar, Peygamber Efendimiz'i de grmeden inanyorlar. Onun iindir ki, Efendimiz: "Beni grp bana iman edene mjdeler olsun. Beni grmedii halde bana iman edene yedi kere mjdeler olsun." buyurmutur. (Msned, Ahmed bin Hanbel, V/248) Gayba inanan m'min, kendisi Allah' grmese de, Allah'n kendisini grdne inandndan btn hareketlerini kontrol eder.

Muttak mslman, ahirette cezalandrlmayaym diye Allah'n haram

snrlarna yaklamaz. Gnmzde "ben grmediime, laboratuarda incelemediime inanmam" diyenler, yeni bir sz sylemi saylmazlar. nk "bu gnein altnda sylenmedik sz kalmad." ada imanszlar gibi, Musa (a.s.)'nn kavminden bir ksm "Ey Musa, biz Allah' apak grmedike sana inanmayacaz." demilerdi (2/Bakara, 55). lde sylenen bu sz, bugnk kfir, laboratuardan sylyor. Gzmzn bir snr var. Bu gz Allah' grseydi, Allah'n gc ve bykl snrl olurdu.

Bu gzler, grdn emri altna alyor. Yce dalar deliyor. Denizin derinliklerinden en deerli inci mercanlar karyor. Gzlerimiz Allah' grecek ekilde yaratlmamtr. O'nun yarattklarndan ilmini, kudretini, san'atn, rahmetini gryor ve O'na iman ediyoruz. (2)

M'minler, gayb' bilmeseler de ona inanrlar; hakikatin ve Hakk'n varln

ve tekliini kabul ederler. nk, gayb, hakikati bildiren Allah'tr. O, insanlarn nefislerinde ve dlarnda Kendini tantc yetlerini sergilemektedir. M'minler, grmeseler de, bilmeseler de, gayba inanrlar (2/Bakara, 3).

Hakikatin, duyularyla algladklarnda deil; grnenlerin gerisinde yattn

kabul ederler. lem-i ehadeti tek lem, dolaysyla dnya haytn da tek hayt kabul etmezler; bu haytn tesinde imdilik gayb da olsa, varlndan kuku duyulmayan bir baka haytn, yani ahiretin varlna iten inanrlar (2/Bakara, 4).

Grmeden, ama var olduunu bilerek Rahman'dan korkarlar. "O takv sahipleri ki, onlar, grmedikleri halde Rablerine huu iinde candan sayg gsterir ve korkarlar." (21/Enbiy, 49)

Bakara sresinin nc yetinde, mttaklerin ilk zelliinin gayba iman olduu belirtilir. "O mttakler ki, gayba iman ederler" yahut, gyaben (grmeden) iman ederler. Dier bir tabirle onlar, gzle deil; kalple iman ederler. man etmek iin, nlerine dikilmi putlara, halara da balanmazlar. Gzlerinin nnde bulunan bugnk ve u andaki grlen ve hissedilen eylere saplanp kalmazlar. Duyu tesini, kalbi ve kalple ilgili eyleri tanrlar. lerin ba, grlende deil; ruh, akl, kalp gibi grlmeden grende, tutulmadan tutanda, zaman ve mekna bal olmayarak maddeleri frlatp oynatan, fezalar doldurup boaltandadr.

Mttakler, gayba inanrlar; nk onlarn saduyular, saf basiret ve

ferasetleri, temiz akllar, ak anlaylar, shhatli grleri, anlay kabiliyetleri, ykseklere koabilecek azimli vicdanlar ve iyi seimleri vardr. Grnen ve hissedilen eyleri yarar, kabuklarn soyarlar; iindeki zne, nndeki ve arkasndakinin srrna nfuz ederler; grenle grleni ayrt ederler; hissedilenden dnlene intikal edebilirler. Varlk ve yokluk iinde gaybdan grnrle, grnrlkten gayba gelip, geip giden ve hissedilen olaylarn satrlar altndaki gayba ait manalar sezerler.

Hakikat, aklla, basiretle, kalp gzyle grlebilir; d grn ile deil.

Kuvvet grnmez deriz. Halbuki kuvvetin eseri grlmektedir. Aslnda grnen de kuvvetten ibrettir. Gelecek zaman bugn grnmez, yarn grnr. Yani, bizce gayb, grlemeyen demek deil; grlmeyen demektir. Bugnn akla uygun olan, yarnn hissedileni olabilir. Biz, delilsiz olan gayba deil; delili olan akla uygun gayba iman ediyoruz. Delilimiz; aklmz, nefsimiz, kalbimiz, kinat kitab ve Allah'n kitab.

u halde gaybin hakikatine iman ederken, grnenin gereini inkr etmeyiz.

imdiki halde grnen ve hissedilen meydandaki tabiatn iki tarafnda gemi ve gelecek, balang ve sonu denilen birer gayb lemi var. u halde, kendini korumak (takv sahibi olmak) isteyenler, grlenleri ve hissedilenleri seyrederken, daha nce onlarn arkasndaki gayba ve gayb ile grlenlerin hepsinin kaynana, mutlak kefiline, yani lemlerin Rabbna iman ederler. (3)

man esaslarnn tm gaybdr. Gayba iman, bir stnlktr. Gayba inanan m'min, maddenin dar kalplar iinde haps olmaktan kurtulabilmi, mnev haytn gzelliklerini ehadet lemi denen bu dnyada tatmaya balamtr. Hem insan, hem evren Allah'n yetleridir. Kk evren olan insanla lem arasnda byk

benzerlikler vardr. nsann beden ve ruhtan meydana geldii gibi; evren de fizik ve metafizik boyutludur. nsanda manev, ruh zellikler olduu gibi; iinde yaadmz evrende de manevi varlklar, melekler ve cinler gibi madde tesi yaratklar vardr.

Aklyla ve ruh zellikleriyle deil; sadece gzleriyle dnp karar verebilen

materyalistler, gzle gremedikleri canllara ve gayb lemine inanmazlar. Halbuki kendilerinde madd olmayan ruh, akl, sevgi, nefret gibi nice zelliklerin varln kabul etmektedirler. Gzyle grmediinin varlna inanmadn syleyen bu insanlarn, bu szlerinde samimi olmadklar grlmektedir.

Varlklar, grlen ve grlmeyen olmak zere ikiye ayrlr. inde

yaadmz u dnyaya, elle tutup gzle grdmz leme ehadet lemi diyoruz. Melekta, be duyumuzla ahit olamadmz duyular tesi leme de gayb lemi ismi veriyoruz. nsan, kendi asndan ehadet leminde yaarken, ayn zamanda bir ynyle de gayb leminde dolamaktadr.

Bedenimiz ehadet lemindeki olaylarn nemli bir kesimine ahit olurken,

ruhumuz gayb leminin gizli dnyasnda gezintiler yapmaktadr. nsan, bedeni ve duyularyla fizik dnyada yayor. Ruhu, akl, hayli, ryas, nsezisi gibi manevi zellikleriyle gayb dnyasnn kapsnn aralndan gelen szntlara da yabanc kalmyor.

Gaybn Bilinip Bilinememesi Kur'an'da gayb sadece Allah'n bildii ifde edilmektedir. "Gaybn anahtarlar Allah'n yanndadr; onlar O'ndan bakas bilmez."

(6/En'm, 59) "De ki: Gayb ancak Allah'ndr." (10/Ynus, 20) "Gklerin ve yerin gayb (srr) yalnz Allah'a aittir." (11/Hd, 123) "Gklerin ve yerin gayb Allah'a aittir." (16/Nahl, 77) "Gklerin ve yerin gayb (gizli bilgisi) O'na (Allah'a) aittir." (18/Kehf, 26)

"De ki: Gklerde ve yerde, Allah'tan baka kimse gayb bilmez." (27/Neml, 65) "Allah, gklerin ve yerin gaybn bilir." (35/Ftr, 38) "phesiz Allah, gklerin ve yerin gaybn bilir." (49/Hucurt, 18). Gayb,

sadece Allah'n bildii konusuyla ilgili hadis-i erifler de vardr. Bkz. Buhr, stiska 29, Tevhid 4; Mslim, man 77.

Peygamberler, gayb konusunda zel bir konumdadr. Kendilerine gelen vahy,

gaybla ilgili bir olaydr. Vahyi getiren Cebrail, bir melektir ve gaybdan gelmektedir. Peygamberler gayb leminin yol gstericileridir. Toplumlar gayba ve fiziktesine iman ve itikada davet iin gnderildiler. Peygamberler, toplum ve gayb arasndaki ilikiyi de saladlar; toplum ve gayb lemini birbirine bititiren bir halka oldular.

Baz yetlerde, Allah'n diledii kullarn gayb hakknda bilgilendirdii ifde

edilmektedir: "Allah size gayb da bildirecek deildir. Fakat Allah, elilerinden dilediini ayrt eder." (3/l-i mran, 179) "O btn grlmeyenleri bilir. Srlarna kimseyi muttali klmaz. Ancak, (bildirmeyi) diledii peygamber bunun dndadr." (72/Cin, 26-27)

Bu balamda Hz. brahim'e yer ve gklerin melektunun gsterildii

(6/En'm, 75), Hz. Yusuf'a rya tabir etme ilminin ve kavminin yiyecei yemekleri nceden bilme yeteneinin verildii (12/Ysuf, 21, 37), Hz. sa'nn, srailoullar'nn evlerinde ne yiyip neleri biriktirdiklerine vkf olup bunlar kendilerine haber verdii (3/l-i mran, 49) belirtilmektedir.

Fakat, peygamberler de beerdir, bizim gibi insanlardr. Beer olduklar iin de kendiliklerinden gayb bilemezler. Tm peygamberler gibi Peygamberimiz'in de kendiliinden gayb bilmesi sz konusu deildir. Allah, peygamberlerine gaybdan baz bilgiler verirdi. Peygamberimiz'in, bir ksm gayb srlara sahip olduu gerektir ama, her eyi biliyordu, gayba tmyle vkft demek yanltr. Bata Hz. Aie olmak zere sahabilerin ouna gre Hz. Peygamberimiz gelecek hakknda bilgi sahibi deildi. O gayb bilmez. (Bkz. Mslim, man 287; Tirmiz, Tefsir 7). bn Abbs der ki: "Yce Allah, peygamberlere gaybdan vahyi bildirmi ve gaybndan olan eyleri onlara vahyetmek ve indirdii hkmleri sretiyle onlar vahyettii kadaryla gayba muttali klmtr. Gayb Allah'tan bakas bilemez (Taber, XX/123).

Peygamberimiz yle buyurdular: "Ben de ancak fni bir insanm (beerim).

Siz bana birok davalar getiriyorsunuz. Sizlerden biri, dier tarafa nazaran beni ikna etmede daha kabiliyetli ve muktedir olabilir (meselesini daha beli olarak savunabilir). Ben de ondan iittiime (ve delillere) gre hkm veririm. Bununla bir kimseye, hakikaten din kardeine ait bir eyi verecek olursam, o kimse (bunu) asla almasn. Zira benim ona o ekilde vermi olduum ey, ancak ateten bir paradr. Dilerse o atei alsn, dilerse braksn." (S. Mslim, K. Akdiye 13, -c. 2 s. 1337-; Buhr, c. 3 s. 162 -ar Y.)

Dikkat edilirse Rasl-i Ekrem, getirilen delillerin esas alnmasn ve ona gre hkm verilmesini tavsiye etmitir. Ayrca "ben gayb bilirim ve mutlaka her hakk, hak sahibine veririm" dememitir. Gnmzde baz medyum, hoca veya eyhlerin gayb bildiini ve ona gre davrandn iddia edenlere dikkat edilmelidir.

Kurtub de u aklamalar yapmaktadr: "Allah, peygamberi gaybndan

dilediine muttali klar. nk peygamberler, mcizelerle teyid edilmilerdir. te gayb olan baz eyleri bildirmeleri de bunlardandr. Hz. sa'nn baz kimselere evlerinde neleri sakladklarna dair haber vermesi gibi. Yce Allah, peygamberlerden raz olduu kimseleri istisna etti.

Onlara vahyetmek sretiyle gaybndan dilediini onlara retti. Bunu onlara

bir mcize ve peygamberliklerine dair doru bir delalet olarak vermitir. Mneccim ve benzeri kimseler olan falclar ve gayba dair haber verdiklerini iddia eden kimseler ise, Allah'n beenip setii peygamberlerden deildir. Aksine bunlar, sezgi, tahmin ve yalanlaryla Allah'a kar yalan syleyip iftiralarda bulunan kfirlerdir (Kurtub, XIX/27-28).

Buna gre, beerin bilgi edinebilme snrlar ierisine girmeyen, insann bilgi

elde etme yollaryla bilinemeyen bilgilere, yani ona dair bilgiyi Yce Allah'n tamamyla kendisine tahsis ettii ve ancak diledii kadarn diledii peygamberine bildirdii "gayb bilgisi"ne sahip olduunu iddia etmek, kiinin kfir olmasna sebeptir.

Gayb, iki ksmda deerlendirilir: a- Mutlak gayb, b- zf (greceli) gayb.

Mutlak gayb, yalnz Allah'n bildii gaybdr. Gaybn bu eidini Allah, bakasna bildirmemitir. zf gayb ise, bazlarna gre gayb iken, bazlarna gayb saylmayandr.

Mesela, kiinin iinden geen duygular, kalbindeki manalar, kendisine malum

olduu, gayb olmad halde, bakas iin mechul olduundan gaybdr. Dan eteinde olan bir kimse iin, dan ard gaybdr. Ama uaktan bakan kimse iin, dan hibir yan gayb deildir. Gayb ile idrak ve duyularmz arasnda engel ve duvarlar, maddi perdeler yoktur. Gayb, gaybn varl, gizliliin var oluu, idrak ve duyularmzn gc ile ilgilidir. (4)

Duyularmzn ve idrakimizin belirli kapasiteleri vardr. Mesela mikroplar

gremediimiz gibi, radyonun rahatlkla ald sesleri de plak kulamzla duyamyoruz. Bu yzden gayb, bizim idrak ve duyularmzn snrl olmas ynnden gaybtr. Allah iin gayb diye bir ey szkonusu deildir.

Kur'an- Kerim, mutlak gaybn bilinmesini sadece Allah'a tahsis etmek sretiyle bu husustaki cahiliyye inancn reddetmektedir. Kur'an, gayb bilme zelliini Allah'a it bir kemal sfat olarak gstermektedir (5/Mide, 109; 6/En'm, 73; 9/Tevbe, 94, 105; 13/Ra'd, 9; 34/Sebe', 48). Yalnz Allah'a ait olan gayb bilmenin, dier yaratklardan birine tahsis edilmesini Kur'an tevhide aykr bulmaktadr. Gayb kaplarn zorlama denemeleri olan fal, kehanet vb. yollara bavurmay yasaklamaktadr.

Allah'n dilediklerini muttali klaca gayb alanna ait bilgi edinme yollarnn

vahyden ibret bulunduu, byle bir bildirim olmadan gayb bilmenin mmkn olamayaca vurgulanmaktadr. Allah ve bildirdii kadaryla Raslllah dnda hi kimsenin mutlak gayb olan lemle ilgili eyler bilmesi mmkn deildir. Sihirbazlarn, byc, medyum ve onlarn yardmclar olan cin ve eytanlarn gayb bilmesi mmkn deildir. Kur'an onlar iin kulak hrszlar (15/Hcr, 18) der.

Yce Allah, birok yetinde gayb ilminin kendine has olduunu belirtmitir.

Allah tarafndan, bilgisi kendisine has olduu aka belirtilen gayb bilgisini bilmek iddiasnda bulunanlar kfir olurlar.

Deney yoluyla biliNeblen hususlarda bir takm emare ve sebeplere istinaden

meydana gelecek hallere dair kanaat belirtip tahminlerde bulunmak ise, kiiyi kfre gtrmedii gibi, fsk da yapmaz. Ancak gelecekte kazanacaklarna dair iddialarda bulunmann, genel ve zel anlamda gelecekte meydana gelecek olaylar haber vermenin ise kfr olacanda phe yoktur. Yine, kehanet yoluyla ya da arraflk, medyumluk ile gayb bilgisi iddiasnda bulunmak da ayn hkmdedir. Arraf ve khin gayb bilmek iddiasnda bulunan kimselerdir. Bu gibi kimselere gidip gayba dair bilgiler soranlarn, Muhammed (s.a.s.)'e indirilenleri yalanlam olacaklarn aka belirten ve onlara gitmeyi yasaklayan pek ok hadis vardr (Mslim, Mescid 33; Selm 125; Eb Dvud, Salt 167; Nesi, Sehv 20; Tirmiz, Tahret 102; bn Mce, Tahret 122; Msned, II/429; IV/68; V/380 vs.).

Bu arada kinatta cereyan eden birtakm olaylarn meydana gelmesini, baka

baz olaylarn etkisiyle meydana geldiini ileri srerek, onlar Allah'n yaratma ve takdiri dnda kalan sebeplerle meydana geldiklerini sylemek de ayn ekilde kfr ve inkrdr.

Nitekim Peygamber (s.a.s.)'in Hudeybiye'de bir sabah namazn kldrdktan

sonra, yamur yan Allah'n ltuf ve rahmetine deil de; belli bir yldzn belli bir burca girmesine bal olarak kabul edenlerin kfir olduklarn belirten hadis-i erifi bu konuda ak deliller arasndadr. (Hadis iin bkz. Buhr, Ezan 156, stiska 28, Mezi 35; Mslim, man 125; Eb Dvud, Tb 22; Tirmiz, Tefsir 56; Nesi, stiska 16)

Kurtub'nin naklettiine gre, Hz. Ali, Hricler zerine yrmek istediinde,

birisi bu vakitte kmamasn ve filn yldzn domasn beklemesini tavsiye etmi, dedii vakitte yola koyulacak olursa zaferi kazanacan belirtmi. Ancak Hz. Ali, ona kesin bir ekilde yle cevap vermi: Muhammed (s.a.s.)'in mneccimi yoktu. Ondan sonra benim de olmayacaktr. Senin bu sylediin szn doru olduunu kabul eden bir kimsenin, Allah'a irk komu bir kimse gibi olmayacandan emin deilim. Bundan dolay biz seni hem yalanlyor, hem de sana muhalefet ederek, bize gitmemeyi sylediin saatte yola kacaz.

Daha sonra Hz. Ali, beraberindekilere ynelerek unlar syler: "Ey insanlar,

yldzlarla ilgili olarak karann ve denizin karanlklarnda yol alabilecek kadarndan fazlasn renmeyiniz. unu biliniz ki mneccim (yldzlara bakarak gelecee dair haber veren), sihirbaz gibidir.

Sihirbaz da kfir gibidir. Kfir de cehennemdedir." (Daha sonra, kendisine bu

saatte yola kmamasn syleyene ynelerek:) "Allah'a yemin ederim ki, eer senin yldzlara bakp ona gre amel ettiine dair bir haber ularsa, ben ve sen, haytta kaldmz srece hapisten kartmam. Ynetici kaldm srece (mcahid m'minlere verilen ve devlet hazinesindeki haklar olan) maan keserim." Daha sonra Hz. Ali, o adamn kmamasn istedii saatte yola koyulur ve Haricilere kar muzaffer olur. Bu olay, Nehrevan Olay diye bilinir. (Kurtubi, XII/29)

Zaman ve mekn engeli veya yaratl zellikleri asndan snrl bir varlk

olan insan, gayb denilen alanla her an kar karyadr. Mutlak gayb, hakknda hibir ekilde bilgi sahibi olunmayan ve vahy yoluyla sadece peygamberlere bildirilen gayb olmak zere iki ksmdr. zf gayb da fizik lemle ilgili ve fizik tesi olmak zere ikiye ayrlabilir. nsanlarn ksmen de olsa bilgi sahibi olabildii bu alan, hibir zaman sadece Allah'a mahsus mutlak gayb snrlarn zorlamaz. Esasen bir kimse bir ey hakknda bilgi sahibi olabiliyorsa, sz konusu husus onun iin ehadet konumundadr.

Bu adan izf gayba "izf ehadet" demek de mmkndr. Gayb ile

ehadetin kesiip i ie girdii kavak noktas varl olarak niteleNeblecek bir varlk yapsna sahip bulunan insanda akl, ruh ve gnl gibi adlarla anlan baz fizik tesi boyutlar bulunmaktadr.

Kur'an, lemde insan tarafndan mahede edilen her eyin grnen ynnn,

bilinen fonksiyonunun tesinde grnmeyen ve bilinmeyen bir metafizik cephesinin de bulunduunu haber vermektedir (2/Bakara, 74; 17/sr, 44; 22/Hac, 18). Duyulur lemde gerekletii halde; zaman, mekn ve duyularn yetersizlii gibi sebeplerle insann bilgi sahibi olamad varlk alanlar da mevcuttur.

yi ki Gayb Bilemiyoruz

Gelecekle ilgili eylerin bir ksmn nceden bilmek, insan rahatsz eder. Peygamber bile olsa, insan iin istikbalin kaplarnn ardna kadar almas bir nimet ve ltuf deildir. Allah, rahmetinden dolay, bize zarar verecek, imtihan dnyas zelliiyle de badamayacak bilgiler vermemi, gelecei gayb perdesinde saklamtr.

O yzden her taraftan gayblarla evrili bir lemde yayor ve imtihan

oluyoruz. Allah, nice hikmetlerden dolay, bin geceden daha hayrl olan Kadir gecesini Ramazan'da saklamtr. Dunn kabul olduu zaman Cuma gnnde gizlemitir. leceimiz zaman mr iinde ve kyametin kopacan dnyann mr iinde bizim iin gayb olacak ekilde saklamtr. nk bunlar bilmemiz, bize fayda deil; zarar verecektir.

nsan, lecei zaman bilse, eceli belli olsa, haytnn nemli bir ksmn

"daha lmeme ok var, nasl olsa yaknda lmeyeceim!" diyerek gafletle geirir, ibdet bilinci iinde yaamazd. Eceli yaklatka da bir idam mahkmu gibi dehet iinde yaar, kalan hayt kendine zindan olurdu. Ecelimizi bilmememiz, yani bunun gayb olmas, bizim dnya ve ahiret dengesini kurmamz asndan ok nemlidir. Hem lmek, hem yaamak mmkn olduundan, dnya ve ahiret maslahat bu gizliliktedir. Bylece korku ve mit arasnda, belki yarn lebilirim diye bir taraftan ahirete hazr olurken; belki daha lmem diyerek dnyasn da ihmal etmeyip dzenlemeye gidebilecektir. Birini brne feda etmeden denge iinde huzurla yaayabilmek iin lm zamanmzn gayb olmas en gzeldir.

Gaybn perdeli oluu, Allah'n engin rahmetinin ve saysz hikmetinin

gereidir. nk u dnyada insann houna gitmeyen eyler hayli oktur. Meydana gelmeden nce, gelecekte bamza gelecek olanlar bilmek, bize ac verecek, elemin uzamasna sebep olacaktr.

Bu yzden ecelimiz gibi, bamza gelecek musibetler de gayb olarak

gizlenmitir. Mesela, bir yl sonra biricik ocuunun leceini bilen bir anne ve babaya hayt zindan olur. Yllar sonra bana gelecek bir felaketi bilmek, insan mutlu etmez; tam aksine imdiden huzursuz eder. Bu yzden baz eyleri bilmememiz, bize faydal olmayacak gayb srlarna muttali olmamamz bizim iin rahmettir.

Kur'an- Kerim'de Hz. Adem'in yaratln anlatan yetler "trb (toprak)" (3/l-i mran, 59) "tyn (amur, balk)" (7/A'rf, 12) ve "hame-i mesnn (kurumu balk)" (15/Hcr, 28) gibi kelimelerle, fizik leme ait madd ynne; ona ruh flendiini ifde eden yetlerle (15/Hcr, 29) gayb lemine ait ynne dikkat ekerek insan gayb ve ehadetin birleimi olarak gstermektedir. Onun yaratlndaki bu toprak ve ruh zelliine eitli hadislerde de iaret edilmektedir (Buhr, Enbiy 1; Mslim, Kader 1). Bu yaratl zelliinden dolay, insan gaybla ilgili konulara byk apta merak sarar ve yaratl srrn zmek ister.

Kur'an'da insanla srekli iliki halinde olduu belirtilen ikinci gayb varlk meleklerdir. Melekler her an insanlarn yan banda onlarn yaptklarn kaydetmekte (50/Kaf, 17-18), onlar tehlikelerden korumakta (6/En'm, 61), m'minlere mafiret dilemekte (40/M'min, 7) ve gn gelince ruhlarn kabzetmektedir (6/En'm, 61; 16/Nahl, 32; 47/Muhammed, 27). Bu anlamda nc gayb varlk ise eytandr.

eytan insana vesvese vererek (7/A'rf, 200, 41/Fusslet, 36), dmanlk

yaparak (5/Mide, 91; 36/Ysin, 60), kt eyleri gzel gstererek (6/En'm, 43; 137) meleklerin aksine kiiyi olumsuz ynde etkilemeye almaktadr. Kur'an- Kerim, dier bir gayb varlk olan cinlerin hem varln, hem de insanlarla temasn, melek ve eytan kadar sk olmasa da vurgulamaktadr (Mesel bkz. 27/Neml, 17, 39; 34/Sebe', 12, 14; 72/Cin, 6).

Kur'an- Kerim, gayba inananlara m'min; gayba inanmayanlara ise kfir

demektedir. Kur'an'a gre bu ikinciler gaybdan kendilerine ynelen yaratma, murakabe, yanltma gibi mekanizmalardan habersiz olduklar iin, her eyi dnya lemi ve fizik evre ile snrl grrler. Halbuki Kur'an'n gayb telakkisi insann dnya hayt ve ahlak anlayyla sk skya balantldr. Bu dnyada yaplan her iin gayb lemin bir blmn oluturan ahiretle ok yakn mnsebeti vardr. M'min, ahiret sorumluluuna ve gayb murakabeye inanr, davranlarn da buna gre dzenlerse slm'n ngrd ahlak seviyeye, takvya ular.

Heva ve heveslerini ilah edinen kitleler, "insann dnda, insan aan herhangi

bir hakikat yoktur" slogann, sk sk tekrarlarlar. Bununla hem vahyi, hem gayb inkr etme gayretindedirler. Btn beer ideolojilerde vahyi ve gayb inkr hastalna rastlamak mmkndr.

Esasen dinle beer ideolojilerin arasndaki temel fark, bu noktada

younlamaktadr. Kelime-i ehadeti ikrar ve tasdik eden bir insan; Allahu Tel'nn kitabnda ve Raslllah'n sahih snnetinde yer alan her hkmn mutlak hakikat olduunu tasdik etmi demektir. Zira bu sebeple "mslman" (Allah'a

teslim olan) vasfn elde eder. Unutulmamaldr ki; gayba iman etmek, m'minlerin temel vasflarndan birisidir. (5)

1- Hak Dini Kur'an Dili I, 167-168 2- ifa Tefsiri, M. Topta, c. 1, s. 82-83 3- Hak Dini Kur'an Dili, I, 164-166 4- Beir Eryarsoy, man ve Tavr, 320-324 5- Y. Kerimolu, Kelimeler Kavramlar, c. 2, s. 52

Gaybla lgili yet-i Kerimeler a- Gaybe man: Bakara, 3; En'am, 59; Yunus, 20; Nahl, 77; Ftr, 18; Yasin, 11; Mlk, 12. b- Gaybn Bilinmesi: En'am, 59; Lokman, 34; Cin, 26-27. c- Gayb Yalnz Allah Bilir: Bakara, 33; En'am, 59; Hud, 123; Nahl, 77; Kehf, 26; Furkan, 6; Neml, 65; Lokman, 34; Sebe', 48; Ftr, 38; Hucurat, 18; Cin, 26. d- Peygamberlerin Gayb Hakknda Bilgileri: En'am, 50; Cin, 26-28. e- Cinler Gayb Bilmezler: Sebe', 14; Cin, 10. f- nsann Bilemeyecei eyler: Ra'd, 8; Lokman, 34. g- Bilinmeyen Bir eyin Ardna Dmekten Saknmak: sra, 36.

Gaybla lgili Hadis-i erif Kaynaklar a- Ktb-i Sitte: Gayb Alemi, 14, 352-353 Gayba Muttali Olabilenler: 4, 165-166 Gaybi Meselelerde Dinimiz Neden Ak ve Kesin fdeye Yer Vermez? 6, 377 Gaib zere Hkm Vermek: 14, 504 Alem-i Gayb: 14, 353

b- Buhari, Tefsir 6/ 1, 31/ 2; Tevhid 4; man 7; Menakb 41; stiska 29. c- Mslim, man 7, 77, 287; Fiten 19. d- Ebu Davud, Fiten 1. e- Tirmizi, Tefsir 7. f- Nesai, Sehv 62, Cihad 42. g- Msned, Ahmed b. Hanbel, I / 319, 391, 445, 452; II / 212; IV / 129, 164, 207, 264; V / 278.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1- Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Yenda Y. c. 1, s. 160-172 2- Tefsir-i Kebir, -Mefatih-i Gayb- Fahreddin Razi, Aka Y. c. 1 s. 456-459 3- Fi Zlali'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1 s. 78-80 4- Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2 s. 162-170; c. 1, s. 91-105 5- ifa Tefsiri, Mahmut Topta, Canta Y. c. 1 s. 82-83 6- Davetinin Tefsiri, Seyfuddin El-Muvahhid, Hak Y. c. 1 s. 33-38 7- Min Vahyi'l Kur'an Tefsir Dersleri, M. Hseyin F adlullah, Akademi Y. c. 1, s.35-44 8- Fi Zlali'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1 s. 78-80 9- slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 2, s. 222 10- slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 13, s. 404-408 11- Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. 429-433 12- tikadi Adan Uzak ve Yakn Gelecekle lgili Haberler, lyas elebi, Kitabevi Y. 13- Kur'an'da nsan-Gayb likisi, Halis Albayrak, ule Y. 14- Kur'an ve Hadis Inda Gaybdan Haberler, adi Eren, Nesil Y. 15- Gaybi Yardmlar, Mutahhari, Sekin Y. 16- Gaybn Haberleri, Safvet Senih, Zaman Gazetesi Y. 17- Gaybdan Haberler, adi Eren, Nesil Y. 18- Peygamberimiz'in Dilinden Gelecein Tarihi, Orhan Baytan, Mevsim Y. 19- Kur'an'da Uluhiyet, Suad Yldrm, Kayhan Y. s. 145-148; 322 20- nan ve Amelde Kur'ani Kavramlar, Muhammed El-Behiy, Yneli Y. s. 95-97 21- man ve Tavr, Beir Eryarsoy, afak Y. s. 320-324 22- Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. c. 2 s. 50 23- Kur'an Cevap Veriyor, zzet Derveze, Yneli Y. s. 276-299 24- Kur'an'a Gre Hz. Peygamber'in Hayt, zzet Derveze, Yneli Y. s. 323-358; 376-380 25- te Tevhid 2, Hak Y. 74-87 26- Bakara Sresi Yorumu, Haluk Nurbaki, Damla Y. s. 22-27 27- Tevhid, Muhammed Kutub, Risale Y. s. 38-42 28- Sikke-iTasdik-i Gayb, Said Nursi, Envar Neriyat 29- Kur'an'da Uluhiyet, Suad Yldrm, Kayhan Y. s. 322

Ve hru da'vn eni'l-hamd lillhi rabbi'l-lemin: Dvmzn sonu lemlerin Rabb Allah'a hamdetmektir.

Sbhanek Allahmme ve bihamdike ve ehed en la ilahe illa ente vahdeke la erike leke ve Estafiruke ve etb ileyk.

Derleme Ebu Abdulmmin Tekin. bin Muharrem. el-Kayseri

E-Mail dayioglu_@hotmail.com

E-Mail tekin_mihci@hotmail.com

BELGIQUE 2003 - 2013

https://www.facebook.com/tekin.mihci

https://www.facebook.com/groups/islami.e.Kitap.indir/files/

https://www.facebook.com/groups/Tevhid.Selefi.Daveti/files/

https://www.facebook.com/groups/129830423826445/files/

http://tevhiddersleri.com/

http://ebumuaz.blogspot.com/

http://www.ehlieser.tr.gg/

http://www.islamhouse.com/

http://islamqa.info/tr

http://tevhidvesunnet.com/

http://www.davetulhaq.com/tr/index.php

http://www.tevhididavet.com/

http://www.tevhidyolcusu.com/

http://islamiekitap.blogspot.be/

http://ilimehli.blogspot.be/

http://www.sahihhadisler.net/

Gayb; Anlam ve MhiyetiGaybn eitleriKur'an'da GaybGaybn Bilinip Bilinememesiyi ki Gayb Bilemiyoruz