İ s t İ Â n e-d u Â __kavrami = ebu abdulmumin tekin mıhçı =

Aratrma ve Derleme : Tekin MIHI 20 Haziran 2005 Pazartesi

stine ve Du; Anlam, Mhiyeti ........................................................ 3

Du bdettir ................................................................................... 5

Du, Ruhun Gdas ve lcdr ....................................................... 7

Niin Du Ederiz? ........................................................................... 8

Allah'n simleriyle (Esm'l-Hsn) Du Etmek ..................... 11

Dunn Psikolojik Cephesi ........................................................... 12

Szl ve Fiil Du ........................................................................... 15

Du Etme ekli ve Du db ..................................................... 17

Duda Zaman ve Mekn .............................................................. 18

Dus Kabul Edilen Kimseler ...................................................... 18

Kimler in Du Edilmez? ............................................................ 19

Dularn Kabul Edilmesi .............................................................. 19

Duda Tevessl .............................................................................. 21

Dunn stismar Edilmesi ............................................................. 24

Duda Neler stemeliyiz? ............................................................. 26

Raslullah (s.a.s.)'n Hayatnda Du ........................................... 28

S T N E ( D U )


phesiz hamd Allaha mahsustur. Ona hamdeder, Ondan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin erlerinden, amellerimizin ktlklerinden Allaha snrz. Allahn hidayete ilettiini kimse saptramaz. Saptrdn da kimse hidayete iletemez.{1} ehadet ederim ki Allahtan baka hibir ilah yoktur. O bir ve tektir, Onun orta yoktur. Yine ehadet ederim ki Muhammed Onun kulu ve Rasldr.

Ey iman edenler! Allahtan nasl korkmak gerekirse yle korkun ve siz ancak mslmanlar olarak lnz. (l-i mran, 3/102)

Ey insanlar! Sizi tek bir candan yaratan ve ondan da zevcesini var eden, her ikisinden de birok erkek ve kadn treten Rabbinizden korkun. Kendisi adna birbirinizden dileklerde bulunduunuz Allahtan ve akrabalk ban kesmekten de saknn. phesiz Allah zerinizde tam bir gzetleyecidir. (en-Nis, 4/1)

Ey iman edenler! Allahtan korkun ve dosdoru sz syleyin. O da amellerinizi lehinize olmak zere dzeltsin, gnahlarnz da mafiret etsin. Kim Allaha ve Raslne itaat ederse, byk bir kurtulula kurtulmu olur. (el-Ahzab, 33/70-71)

mdi, Bundan Sonra hi phesiz en doru sz Allahn szdr. En hayrl yol ise Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem-n yoludur. En kt Ameller iler sonradan uydurulanlardr. Sonradan uydurulup dine sokulan her amel bid'at, her bid'at sapklk ve her sapklk da atetedir.".{2}

"Alayn, su ykselsin, belki kurtulur gemi. Anne, seccden gelsin; bize dua et, e mi?"

"(Ey Allah'm,) Ancak Sana ibdet/kulluk eder, ancak Senden medet umarz, yardm isteriz." (1/Ftiha, 5)

1 A'raf-178. isra-97. Zmer-37.}

2 NOT: Bu balangca Hutbetul-Hce ad verilir. Yaplmak istenen herbir iten nce sylenmesi meru klnmtr. Raslullah -sallahu aleyhi ve sellem- bu balangc ister bir nikah hutbesi, ister cuma hutbesi olsun, dinleri ile ilgili hususlardaki konumalarndan nce sylemelerini retirdi. Konferans veya benzeri baka konumalardan nce de sylenmesi ayn ekilde merudur. Bu hutbe bn Mace, Nikah, Hutbetun-Nikah; Tirmiz, Ebu Davud ve Nesade yer ald gibi, bunu Ebu Yala, Msnedinde, et-Taberan el-Mucemul-Kebirde, el-Beyhak Sneninde, mam Ahmed de Msnedinde rivayet etmilerdir. Bunun bir blmn de Mslim, Cumua, Hutbatuhu -s.a- fil-Cumuade zikretmitir. Genie kaynaklar iin Muhaddis byk ilim adam Muhammed Nasirud-Din el-Elbannin, Hutbetul-Hace adl eserine baklabilir.]


stine ve Du; Anlam, Mhiyeti

"stine": "Avn" kelimesinden tremi olup, yardm dilemek anlamna gelir. stenerek veya istenmeden yardm etmeye "ine" denir. Ftiha sresinde geen "nesteyn" kelimesi, "yardm isteriz" anlamndadr. "Ve iyyke nesteyn": 'Ancak Sen'den yardm isteriz' demektir. Allah'tan yardm istemeye du denir.

Dua kelimesi, "armak, seslenmek, istemek, yardm talep etmek" manasndaki da'vet ve da'v kelimeleri gibi masdar olup, "kkten bye, aadan yukarya iletilen talep" anlamnda isim olarak da kullanlr. slm literatrnde ise, kulun Allah'n ycelii karsnda aczini itiraf etmesini, sevgi ve ta'zim duygular iinde ltuf ve yardm dilemesini ifade eder.

Duann ana hedefi, insann halini Allah'a arzetmesi ve O'na niyazda bulunmas olduuna gre, dua kul ile Allah arasnda bir diyalog anlamn tar. Bir baka syleyile dua; snrl, sonlu ve ciz olan varln snrsz ve sonsuz kudret sahibi ile kurduu bir kprdr. Du, insann kendi kendine yetmediinin ifadesidir. stisnasz, m'min olan ve olmayan her insan dua eder. nk dua ruhun ihtiyacdr. Her insan, ruh ve beden ikilisinden olutuu iin her ruh sahibi varlk iin dua gereklidir. Ama, dua edilmeye tek yetkili ve hak sahibi varlk Allah olmasna ramen, insanlar farkl merclere dua edebilirler. Fakat herkesin tartmasz bir ekilde kabul etmesi gereken bir gerek vardr, o da; dua edilen varln hibir konuda acziyet gstermemesi iin sonsuz bir gce sahip olmas gerekir. Deilse bu vasflara sahip olmayan bir varla dua etmenin bir anlam olmaz. "Sana fayda da zarar da veremeyecek Allah'tan bakasna dua etme/yalvarma. yle yaparsan phesiz zlimlerden olursun." (10/Ynus, 106) "Ey insanlar! Bir misal verilmektedir, imdi onu dinleyin. Sizin Allah' brakp da yalvardklarnz bir araya gelseler bir sinek bile yaratamayacaklardr. Sinek onlardan bir ey kapsa, onu kurtaramazlar. steyen de, istenen de ciz!" (22/Hac, 73)

Cenab- Allah, m'min kullarna namaz klmay emrederek en az gnde 40 defa Ftiha sresini okutmak suretiyle "Ancak Sana kulluk eder ve ancak Senden yardm dileriz." (1/Ftiha, 5) yetini tekrar ettiriyor. Hi phesiz herhangi bir eyi srf nakarat olsun diye Rabbmz bizlere tekrar ettirmez. Ama bunu tekrar ettiriyorsa, mutlaka ok nemli olduundan dolaydr. Bu yetin nemi nereden kaynaklanyor? Hemen belirtelim ki, bu yetin nemi, kulluun sadece Allah'a yaplmasn ve yardmn sadece Allah'tan talep edilmesini istemesinden ve emretmesinden kaynaklanmaktadr. Kur'an- Kerim'de yardmn sadece Allah'tan olabileceine dair birok yet vardr.

"Yardm ancak gl ve hakm olan Allah katndandr." (3/l-i mrn, 126) "Allah'tan baka dost ve yardmcnz yoktur." (9/Tevbe, 116) "Allah size dost olarak da yeter, yardmc olarak da yeter." (4/Nis, 45) "Eer Allah sana bir zarar dokundurursa onu yine O'ndan baka giderecek yoktur. Eer

sana bir hayr dilerse O'nun keremini geri evirecek (hibir g) yoktur. O hayrn kullarndan dilediine eritirir. nk O balayan ve pek merhamet edendir." (10/Ynus, 107) (Bu konuda ayrca bkz. 8/Enfl, 10; 42/r, 31, 29/Ankebt, 22; 2/Bakara, 107).


bn Abbas (r.a.)'dan: O der ki, bir gn Raslullah (s.a.s.)'n terkisinde idim. Buyurdu ki; "Evlt, sana birka sz belleteyim: Allah' (yani emir ve yasaklarn) gzet ki, Allah da seni gzetsin. Allah' gzet ki O'nu karnda bulasn. (Bir ey) istediin vakit Allah'tan iste, yardm dilediin vakit Allah'tan dile. unu bil ki, btn yaratklar elbirliiyle sana bir fayda vermek isteseler, Allah'n sana yazdndan fazla bir ey yapamazlar. Ayn ekilde tm yaratklar elbirliiyle sana bir zarar vermek isteseler, Allah'n sana takdir ettii zarardan fazlasn yapamazlar. Kalemler (ileri sona erip) kaldrlm, sayfalar da (zerlerindeki yazlar tamam olup) kurumutur." (Tirmiz)

Grld gibi, yardmn sadece Allah'tan olabileceine ve sadece O'na dua edip yardm isteneceine dair apak nasslar olduu halde, gnmzde birtakm kimselerin darda kaldklar baz anlarda "meded ya filn baba, meded ya eyh" gibi tabirlerle Allah'tan bakasndan yardm istediklerini mhede etmekteyiz. Hatta bazen de "himmet et ya filn" demek suretiyle Allah'tan bakasna ynelmektedirler. (Himmet: Azim, gayret, enerji, istek, arzu, meyil, kalbin btn kuvveti ile herhangi bir varla ynelmek, meyletmek demektir) Bu ekilde yneldikleri varlklar ister hayatta olsun, isterse vefat etmi olsun fark etmez. Byle davranlar tevhide aykrdr, irktir.

Kur'an- Kerim'de mriklerin bile darda kaldklar anlarda dini sadece Allah'a has klarak, btn irk kotuklar eyleri unutarak sadece o an Allah'a yalvardklar zikrediliyor: "Gemiye bindikleri zaman, dini yalnz Allah'a has klarak O'na yalvarrlar. Ama Allah onlar karaya kararak kurtarnca, kendilerine verdii nimete nankrlk ederek O'na hemen irk koarlar. Zevklensinler bakalm, yaknda bileceklerdir." (29/Ankebt, 65-66) "nsanlar bir

darla uraynca Rablerine ynelerek O'na yalvarrlar. Sonra Allah, katndan onlara bir rahmet tattrnca ilerinden birtakm kendilerine verdiklerimize nankrlk ederek Rablerine irk koarlar. Zevklenin bakalm, yaknda greceksiniz." (30/Rm, 33-34)

Bu yetlerde de belirtildii gibi, insann darda kaldnda o an her eyi unutarak sadece Allah'a yalvarmas ftratn kanunu olup, yardmn sadece Allah'tan olduu ve Allah'tan isteneceini gsteren mcizev ftr delillerden biridir. yetlerde Allah, insanlar kurtardktan sonra onlarn irk komaya baladklarn ifade ediyor. Tabii bu nankrlk (kfr)dr. nk gerekte insanlar kurtaran Allah olduu halde onlar kurtulduktan sonra bunu Allah'tan bakasna balyorlar. Mesela, "o anda filan olmasayd ben imdi hayatta deildim" veya "o an eyhim himmet etmeseydi perian olmutum." diyerek Allah' unutuyorlar.

"Hak dua, ancak Allah'a yaplr. O'ndan baka dua ettikleri eyler, onlarn isteklerini hibir eyle karlamazlar. (Onlarn karlamas) ancak (kuyu banda durup su) azna gelsin diye suya doru iki avucunu aan kimse gibidir. Halbuki (suyu avulayp azna koymadktan sonra) su onun azna girecek deildir. Kfirlerin duas bylece boa gitmitir." (13/Ra'd, 14)


Allah' brakp da kendilerine yalvardklar kimseler hibir ey yaratamazlar. nk onlarn kendileri yaratlmlardr." (16/Nahl, 20)

"Allah'n dnda yalvardnz kimseler sizin gibi kullardr. Eer doru szl iseniz, onlar arn da size cevap versinler bakalm." (7/A'rf, 194)

"De ki: Allah' brakp da (ilh olduunu) ileri srdklerinize yalvarn. Ne var ki onlar, sizin skntnz ne uzaklatrabilir, ne de deitirebilirler. Onlarn yalvardklar bu varlklar, Rablerine -hangisi daha yakn olacak diye- vesile ararlar. O'nun rahmetini umarlar ve azabndan korkarlar. nk Rabbinin azab saknmaya deer." (17/sr, 56-57)

Yine Rabbimiz Kur'an- Kerim'inde Felak ve Ns srelerini indirerek bizlerin, yaratklarn birtakm erlerinden nasl ve kime snacamz ak bir ekilde beyan etmitir. (Bkz. 113/Felak ve 114/Ns sreleri).

Alexis Carrel'e gre duann aslnda; ruhun madd olmayan dnyaya doru bir ekilii, bir gerilimi olduu gzlenmektedir. Bir baka deyimle denebilir ki dua; ruhun Allah'a doru ykselii ve O'na aka ibdet durumudur. Dua, hayat denilen mcizeyi yaratan varla kar ak ve iltic ifadesi, O'nunla ilikiye geme gayretidir. Muhammed kbal'e gre dua, kinatn dehet verici sessizlii iinde insanolunun kendisine bir cevap bulabilmek iin hissettii derin hasret ve iddetli arzunun ifadesidir.

Du bdettir

Dunn z, kiinin kendisini Allah'n karsnda acziyet ierisinde hissedip O'na ynelmesi ve taleplerini O'na arzetmesidir. Zaten ibdet, bir varla boyun emek, O'nun karsnda klmek, O'na itaat etmek manalarn ierir. Ksacas dua ile ibdet mana olarak ayn eyleri ifade etmektedir.

Biz her ne kadar dua ile ibdeti birbirinden ayr iki olaym gibi gryorsak da aslnda bu ikisi zde ayn eydir. bdet olarak bildiimiz namaz, oru, zekt, hac gibi Allah'n emirleri aslnda duann harekete dnm eklidir. Bilindii gibi Kur'an'da da geen ekliyle Arapada, namazn ad salt'tr. Fakat bu salt kelimesinin ayn zamanda dua manasna gelmesi ok manidardr ve bir tesadf deildir. Salt kelimesinin hem namaz, hem dua manasna gelmesini yle izah etmek mmkndr:

Namaz, tm ibdetleri bnyesinde toplayan ve insanla Allah arasndaki ilikiyi en net ve sk bir ekilde (gnde en az be defa) salayan ibdettir. Zaten dua da Allah ile kul arasndaki bir diyalog idi. Yani her ikisi de kulu Allah'a balamas ynyle ayn kapya kyor. Raslllah (s.a.s.) bu konuda yle buyuruyor: "Dua ibadetin ta kendisidir." (Tirmiz, hadis no: 3247; Eb Dvud, Kitabu'd-Dua, hadis no: 1479) nk dua ile kii ihtiyacn teminde aczini idrak etmi, bunu ancak her eye kadir olan Rabbinin temin edeceinin uuruna ermi ve bu sebeple O'na snm olmaktadr. Esasen ibdet de bundan


baka bir ey deildir. Yine Raslllah (s.a.s.) "dua ibadetin z (ilii) dr." (Tirmiz) buyurmak suretiyle dua ile ibdetin zde ayn ey olduklarna dikkat ekmitir. Biz bu z kulluk olarak ifade edebiliriz. Bu ayn zamanda insann yaratl amac olmaktadr: "Ben cinleri ve insanlar ancak bana kulluk etsinler diye yarattm." (51/Zriyt, 56).

Kur'an'a ve nderimizin hayatna baktmzda dua olgusunun merkez bir konum arzettiini grrz. Yzlerce yet, insann Rabbyla balant kurmas ve iletiime gemesi diyebileceimiz dua rneklerinden olumaktadr. Ayn ekilde hadis klliyatnda duann nemine dikkat ekilmekte ve pek ok gzel dualar bu eserleri sslemektedir.

Mslmanlar olarak Allah ile her an can u gnlden bir iliki ve srekli irtibat halinde olmaya en ok ihtiya duyduumuz u gnlerde acaba Allah ne kadar gndemimizde yer alyor? Hesaplarmzda O'nun yeri neresi, O'nu hesaba katyor muyuz? Yoksa mevcut durumu kanksayp "zaten biz buna mstahakz, kfirler ok gl, Allah da bize yardm etmiyor, o halde i olacana varr" deyip her eye bo mu veriyoruz? Hatta daha da ileri gidip "Allah herhalde byle olmasn istiyor" diyenler gibi tembelliimizin, miskinliimizin, atletimizin faturasn da -h- Allah'a m karyoruz?

Bu sorulara vereceimiz cevaplar ve yapacamz nefis muhsebesi, belki de sorunlarmza yeni ve zmleyici bak alar getirecek, ne olduumuzu, neyi nereye kadar yapabileceimizi, kimden neleri isteyebileceimizi yeniden bizlere hatrlatacak ve bizleri yeniden harekete geirecektir. Bizler kul olarak zerimize deni yapmal, gereken gayreti gstermeli, sebepler leminde yaplacaklar yaptktan sonra ellerimizi ap O'na yalvarmal, halimizi O'na arz etmeliyiz. nk O yle buyuruyor: " Bizim urumuzda gayret gsterenleri Biz yollarmza iletiriz." (29/Ankebt, 69)

Belki dayatlan eitim anlay ve hayat tarznn etkisiyle, belki de iinde yaadmz artlarn baskc karakteri sebebiyle mslmanlar olarak bazlarmz da ou kez rasyonalist bir anlayla meselelere yaklaabiliyor. Sorunlar tanmlarken ve zmeye alrken gzetilmesi gereken hususlar gz ard edebiliyoruz. ounlukla, yaptmz amellerin/eylemlerin neticesini hemen almak ve somut bir ekilde grmek istiyoruz. ou kez, sadece madd boyutu yerine getirerek -ki bunu da yeterli yaptmz phe gtrr- sonuca gitmeye alyoruz. Oysa btn yaplanlardan sonra Allah'a yalvarmak ve yaplan ameli kabul edip tesirini halk etmesi iin O'na niyazda bulunmak da gerekmektedir. Allah'tan sabr ve saltla yardm talep etmemizi bizzat Allah tlyor (2/Bakara, 153). Yani, hem sabr ve direnme olacak, hem de dua ile yardm talep edilecek.

"Dularmz kabul edilmiyor herhalde" diyerek karamsarla saplanmak da yanltr. inde bulunduumuz artlarn zorluu ve zalimlerin zulm, bizi kesinlikle yldrmamal ve hibir zaman bizi duadan alkoymamaldr. Allah, kendi ifadesiyle dua edenin dileine karlk vereceini sylyor. Allah'n gzel isimleri arasnda "Mcb" i de zikreden Hz. Peygamber yle buyurmutur: "Herhangi bir gnah, yahut sla-i rahmi kesme gibi bir masiyet olmadka kulun Allah'a yapm olduu duann karlnda Allah ona ya istediini


verir, ya edeerde bir bely ondan uzaklatrr, ya da onun iin hirette daha iyisini hazrlar." (Tirmiz; Rudani, hadis No: 9223)

Du, Ruhun Gdas ve lcdr

Du; keyfiyetine, iddetine ve gl syleniine bal olarak ruh ve cismimizi etkiler. Du eden ehrelerde nceleri var olan vurdumduymazlk, eksiklik, kskanlk ve ktlk duygular; yerlerini iyilie, bakalarna yardm etmeye, hayrlarn istemeye terk eder. Dua ortamnda insan, kendini olduu gibi grr. Hrsn, hatalarn, yanl dncelerini, kibir ve gururunu belirleyerek ahlk grevlerini yerine getirmeye hazr bir duruma ular.

Gerek ihtiyalar ve hatalar sebebiyle Allah'a bavurmak, gerekse nimetleri sebebiyle O'nu hatrlamak ve anmak kiide psikolojik bakmdan bir rahatlk, huzur ve mutluluk dourduu gibi, ahlk arnmaya ve ycelmeye de yol amakta, geliim safhalarndaki taklma ve sapmalarn nlenmesinde ve ahsiyetin tamamlanmasnda yapc bir fonksiyon icra etmektedir. Duann en gzel faydalarndan biri de Allah inancnn kalplerde kklemesini salamasdr.

Du bir ykselitir. Her dua ruhtan bir filizin yeermesi, boy srmesidir. Dua, fni maddeden mana sonsuzluuna doru bir sraytr. Dua, hesaplama ile birlikte ruhun nur denizlerinde ykanmasdr; temizlenmesi ve glenmesidir. Dua, bir yeniden doutur. Dua, sessiz inilti, grltsz feryattr. Dua, en manal sessizliktir. (1)

nsann ilh edindii varlkta arad vasflardan biri de, onunla bir mncaat gerekletirebilmektir. nsann, en mahrem bir ekilde kendisini aaca varlk, Allah'tr. Hi kimseye syleyemediini O'na syler. Ancak gaye, sadece "almak"tan ibaret tek tarafl bir konuma srdrmek deil; kardakinden cevaplar, mutmainlikler, feyizler de alabilmektir. Bylece sba (ftrat, boya)snn zlemini gideren, ebedlik kark bir sohbete, fni dnyada nil olmaktr. Allah, Odur ki, insann diliyle yapt dualar iitir. Diliyle yapmasa bile, haliyle ifade ettiini bilir. Hatta kalbinin en derin kelerinde yatan arzularna da muttal olur ve btn bunlarn gereini yerine getirebilir.

Allah, kulunun dua etmesini ister; bunu yapmazsa kendisine deer vermeyeceini bildirir (25/Furkan, 77). Kendisini unutmu, yabanc ellere dm olanlarn hidyete ermeleri iin, "yalvarsnlar diye" musibetler gnderir (7/A'rf, 64). "Beni arn, Bana dua ederek benden isteyin, duanza icabet edeyim." der (40/M'min, 60). "ten yalvararak, gizli gizli Rabbinize niyaz edin, O duada ar gidenleri sevmez." (7/A'rf, 55). Hikmeti gerektirirse, kulunun faydasna gre istenileni verir (2/Bakara, 216; 6/En'm, 41; 17/sr, 11).

Kur'an, makbul kullarn dua etmeleri zerine Allah'n, onlarn dileklerini gerekletirmi olmasnn rnekleriyle doludur. Hz. brahim'in Mekke hakkndaki duas (14/brhim, 35-41); ya gekin olduu halde ona oul vermesi (37/Safft, 100-101); Hz. Zekeriya'nn byle bir dileini yerine getirmesi (19/Meryem, 2-6); Hz. Ms'nn Firavun aleyhindeki duas


(10/Ynus, 88); Hz. Eyyub'un duas (38/Sd, 41); Hz. Muhammed'in (s.a.s.) ve m'minlerin dualar (17/sr, 80; 8/Enfl, 8, 9) vb. Allah'n aresiz kalana icabet ettiini insanlar, hatta mrikler bildikleri iin, mecbur kalnca O'na yalvarrlar.

Kur'an, insanlardaki bu zellii, arpc tablolarla sergilemektedir. Dehetlerin kendisini kuatt anda kalbine ve aklna bulam olan pisliklerden insan syrlr ve Allah'n kendisi zerine yaratt ftrat, asletiyle ortaya kar. yle anlarda insan; snann, koruyucusunun yalnz Allah olduunu, muhkemesiz olarak imek hzyla akan bir sezgiyle farkeder, deta bir refleksle O'na yalvarr. Etkisine mruz kald okun ni tesiriyle bir bellek kaybna uramasna, kotuu btn ortaklar unutmutur. Fakat unutkan ve nankr insan, felketi atlatnca "daha nce szlanan, yakaran kendisi deilmi gibi" (10/Ynus, 12) dner, bu kere de Allah' unutur.

Skntlarn parlatt ftrat, hev ve hevesin zulm ve taknlklaryla yeniden kirlenir. Ancak, Allah'a verdikleri ahde sdk kalan m'minler deimezler. Kur'an'n birok yeti, anlattmz zellikleri tasvir eder (6/En'm, 40-41, 63, 64; 10/Ynus, 12, 21, 22, 23; 17/sr, 67; 29/Ankebt, 65; 31/Lokman, 32).

"Bir frtna kp onlar her taraftan dalgalarn sard, epeevre kuatldklarn sandklar anda ise, Allah'n dinine sarlarak, 'Bizi bu tehlikeden kurtarrsan, and olsun ki, kredenlerden oluruz.' diye gnlden O'na yalvarrlar. Allah onlar kurtarnca hemen yeryznde haksz yere taknlklara balarlar. Ey insanlar! Dnya hayat boyunca yaptnz taknlk, sadece kendi aleyhinizedir. Sonra dnnz Bizedir. Yaptklarnz size gsteririz." (10/Ynus, 22-23) Btl ve uydurma tanrlar, tapanlarn kendilerinden bekledii en nemli zelliklerden olan icbetten (duy kabul ederek, dilei yerine getirmekten) de mahrumdurlar. "Kendisine kymet gnne kadar icbet etmeyecek, Allah'tan baka eylere yalvarandan daha sapk kim olabilir? nk yalvardklar eyler, yalvarlarndan habersizdirler." (46/Ahkaf, 5) (2)

Niin Du Ederiz?

nsan kendini mstan grmeye, yani kendini kendine yeterli grmeye balad zaman, Allah'tan uzaklamaya balam demektir. nk dua insann kendi kendine yetmediinin gstergesidir. "Gerek u ki, insan kendini mstan (kendine yeterli) grnce azar, tutlar." (96/Alak, 6-7)

nsann kendi kendine yeterli olmad, her an baka bir eye muhta olduu apak bir gerektir. Mstanlik duygusu, sadece psikolojik ve nefs bir duygudur. Yoksa, gerekte insan mstan bir varlk deildir. Mesela; insan biraz para ve varlk sahibi olduu zaman, bir an parann sarhou olarak tpk Karun gibi "Bunu ben bilgimle kazandm" (28/Kasas, 78) veya daha avam bir ifade ile "ben bu mal kafam altrarak kazandm" der. Bunun Allah'n bir ltfu olduunu unutur. te bu Karun mantdr. Fakat ayn insana bir mddet sonra bakarsnz ifls etmi, her eyini kaybetmi ve dn kapsnda altrd insanlara


muhta hale gelmi olabilir. te bu duruma gelmi insana unu sylemek lzm: "Bu mal madem kafan altrarak sen kazanmtn, o gnlerde kendini bir ey zannediyordun, Allah'n rezzak olduunu unutmutun. Haydi tekrar kafan altr da o kaybettiin mal tekrar getir, imdi kafan almyor mu?

Grld gibi, insann mstanlii, sadece marklktan kaynaklanyor. O srekli yaratcsna muhta olan, O'nsuz yapamayan ve O'nsuz bir deeri olmayan bir varlktr. Allah' kendi varlnn dna tarmaya alan insan, Allah'n karsnda bir "hi"tir; bir "ey" deildir. "De ki: Duanz olmasa Rabbim size ne diye deer versin?" (25/Furkan, 77) Gerek byle olduu halde, yani insan istese de istemese de zorunlu olarak Allah'a muhta olmakla beraber ama; bu "muhta"l bilinli olarak fark edip yaamak, uur haline dntrmektir. nsan kendini Allah karsnda ne kadar muhta hissederse Allah'a o kadar yakn olur. Alexis Carrel: "Duay aklamak zorundaym. Dua yoksulluk ve aktr" derken herhalde bunu kasdetmi olmal.

Demek ki insan, duasz bir hayatn Allah katnda deeri olamayacandan hareketle kendine deer katmak, varln anlaml klmak ve Allah katnda bir "hi" yerine, bir "ey" olmak iin dua etmeli. Yoksa bizim duamzla Allah'n deeri artmaz; sadece bizim deerimiz artar. nk O'nun deerli oluu kendi zatndandr. Deerli olmas bir baka eye bal deildir.

nsan, duasyla deerlidir. nsan Allah ile tank olmann, dost olmann ve O'na kul olmann erefi iin dua etmeli, dua ile i ie olmaldr. Yoksa insan, Allah ile arasndaki ilikiyi tamamen koparp atsa geriye kymetli hibir ey kalmayacaktr. nsan, Allah ile beraber ancak bir deer ifade eder ve insan Allah'a yakn olduu derecede insandr.

te bu nedenle de; duay asl geldiimiz yer ile bizim aramzda doal bir balant arac olarak alglamak ve onu, varlmzn oluumunda etkin olan herhangi bir faliyetimiz gibi kabul etmek zorundayz. Bir baka deyile, duay ruh ve cismimizin doal bir pratii, bir faliyeti gzyle bakmalyz.

Sosyal hayatmzda emir, tavsiye ve ricalarn pek yerine getirmediimiz, bu konuda nem vermediimiz bir kimseye gnn birinde iimiz dse, kendisine gidip iimizi halletmesini rica etsek, o bize yle demez mi? "Hangi yzle geldin? Sen benim dediklerimi yerine getirdin mi ki, ben de seninkileri yerine getireyim?"

"Ey man edenler! Eer siz Allah'a yardm ederseniz, Allah da size yardm eder. Ayaklarnz sbit tutar." (47/Muhammed, 7) Allah'a yardm etmek, O'nun dini konusunda isteklerini yerine getirmektir. Biz Allah'n dinini yaar ve hayatmz O'na gre tanzim edersek, slm yolunda alrsak Allah da bizi gzetir. Allah'n helllerini hell, haramlarn da haram kabul etmez ve yaammz rast gele srdrrsek, dualarmz hangi yzle yapacaz? Bu, hi samimiyetle badar m?


Dnya hayatnda, gn geldii halde borcumuzu demediimiz bir ahsn kapsnn nnden gemeyiz. Hatta onun evine, dkknna yakn yerlerde dahi dolamayz, kanrz, belki karmza kar diye. Kulluk borcumuzu demediimiz ve isteklerini yerine getirmediimiz bir ztn mlknde dolarken de benzer duygular iinde mahcbiyet duymal ve dua edip baz isteklerde bulunmak iin Onunla aramz devaml scak tutmalyz.

Bir hadis-i erifte Raslullah (s.a.s.) yle buyurmutur: "... nsan Allah yolunda uzun seferlere katlanr. Salar birbirine karm, yz gz toza bulanm 'Ya Rab! Ya Rab!' diyerek ellerini gkyzne aar. Halbuki yedii haram, itii haram, giydii haram. Haram ile beslenmi. Bylesinin duas nereden kabul edilecek?" (Sahih-i Mslim) Yine ou zaman yaptmz gibi, sadece skk anlarmzda ve aresiz kaldmzda el ap 'Ya Rabbi!...' diyoruz. Dier zamanlarda Allah'a ihtiyacmz yok zannediyoruz. Halbuki insann Allah'a muhta olmad bir saniyesi bile yoktur. Nedense insan sanki sadece darda kald anlarda Allah'a muhta olduunu zannederek dua eder. Oysa o her an muhta olduunun uurunda olmaldr. te bu noktada uuru yakalam olmak, hayatn rahat zamanlarnda da dua etmeyi gerekli klar. Zaten duann ayn zamanda bir ibadet ve kulluk olduunu sylemitik. Kulluk ise sreklidir. O halde dua sadece dar zamanlarn eylemi deildir. "Sana lm gelinceye kadar Rabbine kulluk et." (15/Hicr, 99) Rahat olduumuz zamanlarda yapacamz dualar darda kaldmz zaman yapacamz dualarn kabul edilmesini kolaylatrr. "Kim zor ve skntl zamanlarnda dualarnn kabul edilmesini istiyorsa, rahat zamanlarnda ok dua yapsn." (Tirmiz, Deavt, hadis no: 3382) "Genilik zamannda dua etmek kadar Allah'a ho gelen bir ey yoktur." (Tirmiz)

Sosyal hayatmzda normal zamanlarda hi arayp sormadmz bir dostumuza iimiz dse ve yanna gidip halini hatrn sorduktan sonra niin geldiimizi sylesek, o bize, "iin dt de geldin, ayet iin olmasayd gelip sormayacaktn" demez mi? Biz skmadka Allah'a el ap dua etmesek veya Allah' hatrlamasak Allah bize ayn eyleri sylemez mi? Kulum, iin dt iin beni hatrlyorsun deil mi? Yoksa hi hatrlamayacaktn." "nsana bir darlk gelince yan yatarken, oturur veya ayakta iken bize yalvarr. Biz darln giderince, bana gelen darlktan tr Bize hi yalvarmam gibi geip gider. te byle haddi aanlara yapmakta olduklar eyler ssl gsterildi." (10/Ynus, 12) "nsana bir nimet verdiimiz zaman yz evirir ve kendine ynelir. Fakat ona bir er dokunduu zaman da yalvarp durur." (41/Fusslet, 51) "nsann bana bir sknt gelince Bize yalvarr. Sonra katmzdan ona bir nimet verdiimiz zaman 'bu bana bilgimden dolay verilmitir' der. Hayr, o bir imtihandr. Fakat oklar bilmez." (39/Zmer, 49)

Evet, biz bu ekildeki elikilerimizin ve nankrlklerimizin farkna varr ve hayatmzdan gidermeye alrsak Allah ile ilikilerimiz daha salkl olur. Dua etmeye yzmz olur ve Rabbimiz karsnda iki yzl olmaktan kurtulmu oluruz. Geri Rabbimiz srf merhamet ve efkatinden dolay bizi byle de kabul ediyor. Byle yaparsanz dua etmeyin demiyor. Ama byle davranmak Rabbimize yakt halde -nk O en byktr ve affetmek byn nndandr- iki yzl ve nankr davranmak bize hi yakmyor. "Kullarm sana, beni sorduu vakit, de ki: Ben yaknm. Bana dua edenin duasn, bana dua ettii anda iitir, ona karlk veririm. O halde kullarm da Benim dvetime uysunlar ve


Bana inansnlar. Umulur ki doru yolu bulurlar." (2/Bakara, 186) "Rabbnz buyurdu ki. 'Bana dua edin, sizin iin (duanz) kabul edeyim. phesiz Bana ibdet (dua) etmeyi byklklerine yediremeyenler alalm olarak cehenneme gireceklerdir." (40/M'min, 60)

"Du dilinin Arapa olmas gerekir" diye bir art yoktur. Ana dili Arapa olmayan mslmanlar mutlaka Arapa ifadelerle dua yapmak zorunda deillerdir. nk insan Allah'a dua ederken halini ve ihtiyalarn arz ediyor demektir. Bu mnasebetle insan ne dediini, neye dua ettiini, ne istediini bilmeli. Eer ana dili Arapa olmad halde Arapa biliyorsa mesele yok; duasn varsn Arapa yapsn. Ama Arapa anlamyorsa, bir yerlerden ezberledii ve manasn da bilmedii Arapa cmleleri tekrar etmesi anlamsz ve bilinten uzak bir hareket olacaktr. Dualarmz yaparken anladmz dili kullanmamz daha uygun olur. Eer toplulukla beraber dua ediyorsak insanlarn anlad dili kullanarak dualarmza uur katmaya alm oluruz. Dua dili, mutlaka Arapa olmaldr gibi bir anlay yanltr. Duada syledii kelimelerin anlamn bilmeden insan, gnlden duaya katlamaz.

Du ederken ayrntlardan kanp zl ifadeler kullanmak gerekir. Gnlk hayatmzda istek ve ricalarmz bir st yetkili makama arz ederken dileke yazarz. Yazlan bu dilekelerin ksa ve zl ifadelerle yazlm olmas esastr. En azndan iin db budur. Allah'a yaptmz dualar da, isteklerimizi Allah'a ileten bir dileke gibidir. Dualarn zl olmasna dikkat etmek gerekir. Yani az kelimelerle ok mana ifade edecek tarzda dua etmeliyiz. H Cenab- Allah anlamaz gibi ayrntlara girmek, izaha kalkmak yakmaz. Hz. ie'den (r.a.) rivayet edildiine gre; Raslullah (s.a.s.) lafz ksa olup ok manalar iine alan (cevmiu'l-kelm) dualar sever, dierlerini terk ederdi. (Eb Dvud, Dua, hadis no: 1479)

Du ederken sec yapmaktan kanmak gerekir. Sec yapmak; nesirde kafiyemsi ses benzerlikleri meydana getirmektir. Bir dier ifade ile, bir ey sylerken cmlelerin sonlarn kulaa ho gelecek ekilde birbirleriyle uyum iinde bitirmektir. Dua ederken byle bir abadan kanmak gerekir. nk bu bir zorlamadr. Kii, gayretlerini, Allah'a ihlsla ynelmek, O'nun karsnda acz ve yoksulluu duymaya almak yerine, cmleleri uyum iinde iirimsi bir hava vererek sylemeye sarf edecektir. Bu ise duada amatan sapmadr. Sec yapmada doallk yoktur. Hem, mana ynnden ksrlk getirebilir. Ancak kendiliinden gerekleen secnin mekruh olmayaca kabul edilmitir. Nitekim hadiste bunun rnekleri vardr. Biri yledir: "Ey Kitab indiren, hesab abuk gren, hizibleri datan Allah'm..." (Ktb-i Sitte, 11/506).

Allah'n simleriyle (Esm'l-Hsn) Du Etmek

Cenb- Allah yle buyuruyor: "En gzel isimler Allah'ndr. O'na o isimlerle dua edin. O'nun isimleri konusunda erilie sapanlar terk edin. Onlar yaptklarnn cezasn grecektir." (7/A'rf, 180) Dua eden kimse, isteklerine uygun decek ekilde Allah'n


isimlerini kullanarak dua etmelidir. Mesela; rzkn geniletilmesi, alktan ve geim skntsndan kurtulmak isteniyorsa "Rezzak" ve "Kerim" isimleriyle Allah'a dua edilir. Eer duann konusu gnahtan balanma ise "Rahmn", "Rahm", "afr" ve "Afvv" isimleriyle dua edilir. Yine, zlimlerin ve slm dmanlarnn cezalandrlmas talep ediliyorsa "Kahhr" , "Mntakim" isimleriyle dua edilir. Bu kelimeler, deta bir kapnn anahtar gibidir. Biz, dua edeceimiz zaman isteimize uygun isimlerle Allah'n kapsn alp, bu anahtarlarla amaya alalm.

Tabii, bu noktada Allah'n gzel isimlerini (esm'l-hsn) manalaryla birlikte uurlu bir ekilde bilme zorunluluu ortaya kyor. Allah, m'minlerin velsi (dost ve yardmcs) olduuna gre, bir m'min olarak bu isimleri bilmemek nemli bir eksikliktir. (3)

Dunn Psikolojik Cephesi

Tatmin edilmemi sonsuz istek ve arzularmz uur altna atlarak bizde umulmayan zamanlarda eitli buhranlara, i skntlarna yol aar. Du ile en gizli, en mahrem duygularmz dile getirir, iimizi boaltr, midimizi kuvvetlendirir, korkularmz hafifletiriz. Du, iimize esiz bir rahatlk verir, gerginliklerimizi giderir. Du ile kendimizi Allah'a daha yakn hissederiz. Dusz bir insan, ksz bir mahzene benzer. Dusz insan, yalnzln karanlk hapishanesi iinde rpnan bir zavalldr. Du ile benlik duvarlarn aabiliriz. nk du, engel ve uzaklk tanmaz. Zaman ve meknlar ona engel olamaz. Du ile sonsuz aczimizi yce Allah'n sonsuz kudretine balama sadetine ereriz. Du ile ruh gcmz kanatlandrrz. Duda i varlmz aydnlanr. Duda kendi gcmzle deil; Allah'n sonsuz gcyle i ve d dmanlarmza meydan okuruz.

bdet yapmamak ve dua etmemekten dolay ruhlar a kalan nice insanlar vardr ki, uygarln btn lks ve konforu, ellerindeki servet ve imknlar onlar mutlu edememitir. Huzurdan yoksun olan bu zavalllar, vicdanlaryla ba baa kalmaktan korkarlar. Onlarn lgnca elence ve kahkahalar i varlklarnda tutuan yangn maskelese bile, kendilerini iin iin kemirmekten asla kurtaramaz. Hatrdan hi karmamak gerekir ki, ruhun da beden gibi birok ihtiyac vardr. Bu hususlar gzden uzak tutan yanl dnce ve tavrlar, bugn insanl buhranlara srklemekte, kvrandrmakta, onu gnl huzurundan yoksun brakmakta ve felketine yol amaktadr. imiz iman nuruyla parlamadka, ruh yaralarna merhem olan ilh emirler yerine getirilmedike, ibdet ve dualarla iimizi aydnlatmadka ne iimizin kasveti kaybolur, ne de dnya ve hiret mutluluuna kavuabiliriz. (4)

Dua, Allah ile kul arasnda bir iletiimdir. Dua etmek iin yalnz Allah'a doru kendini yneltmeye doru bir aba gerekir. Bu aba; zek ve akln itmesiyle deil, sevgiyle ve gnlle olmaldr. Mesela, Allah'n bykln derinden dnmek dua saylmaz. Fakat bu derin dnce, ak ve imandan bir z ile yolda olarak gerekleiyorsa, ite o zaman dua olur. (5)


Dua; ruhun, kalbin ve gnln, ksacas insann manev varlnn Allah'a yneliidir. Dua esnasnda insann, bu ynelie engel olan hususlardan ilgi ve alkay kesip dua iin hazr hale gelmesi gerekir. Dua, armak, dvet etmek anlamnda olduu iin, i dnyamza Rabbimizi dvet edeceimiz zaman, dvetten nce, gelecek misafirin rahatsz olaca eylerden i meknmz temizlememiz gerekiyor. imizde O'na aykr duygular olmamas gerekir. Mesela, paray her eyden ok seven bir insan, bu putu iinde tad mddete Allah' kalbine nasl yerletirecek, ve Ona gnlden teslimiyetle nasl dua edecek?

Evimize ok sayg duyduumuz bir kimse gelecei zaman tedirgin oluruz. Bu tedirginlii "acaba gereken hrmeti, saygy gsterebilecek miyiz? Rahat ettirebilecek miyiz? Bu konuda bir yanllk yapar myz?" diye yaarz. te Rabbimiz gibi, varlmzn kendisine fed olduu ve karsnda bir "hi" olduumuz varlk karsnda dua ederken ayn his ve duygular duymamz gerekir.

Duann hakikati, kulun Rabbinden yardm dilemesidir. stenilen varlk, her zaman isteyenden stndr. Kul, isteyen makamnda olduu iin, zillet ve perianln Allah'a arz etmeli ve dua ederken bu makamda olduunu unutmamaldr. Yoksulluunu sevgi ve saygyla Allah'a sunmaldr.

Genellikle felsef, bilimsel ve dnsel aba, aratrma, tahlil ve incelemeler sonucu elde edilemeyen eyler; ak ile, sevgiliye balanma ile ve iten gelen bir coku ve samimiyetle elde edilebilir. Gl iman, "yapar". Anahtar bizde olmayan her kap, ancak akn, inan ve ihlsn mucizev gcnn saldrya gemesiyle krlabilir, alabilir. mknsz olan ey, ak emredince teslim olmak zorunda kalr. Sevginin, akn, fedakrlk ve samimiyetin anlamn iyi kavrayanlar iin Allah' tanmak ok kolaydr. Nasl? Bir gln kokusunu alglamann rahatlyla!.. Allah'n huzurunda olduumuzu hissedebiliriz ki, her yer O'nunla dopdoludur. O her yerde vardr. (6)

Cibril hadisinde Raslullah (s.a.s.) "ihsan" tarif ederken, "ihsan; Allah' gryormu gibi ibdet etmendir. Sen O'nu grmyorsan da O seni gryor." (Buhri, Mslim) buyuruyor. Bir insan, Allah ile ilikilerinde ihsan derecesine ulamsa, o makamn hisleriyle dolmu ve comusa, duann hkmne vkf olmu demektir. nk dua yapan insan, dvet edecei varl her an yannda hatta ah damarndan daha yakn hissediyorsa, O'nu madd dilinden ziyade akn ve imann diliyle "Ya Rabbim, Sen zaten benim halimi gryorsun. Grdn bir eyi tekrar Sana dilimle anlatmak benim iin edepsizlik olur. Artk gereini sen bilirsin. Senden gelen her eye rzym" der. Yanl anlalmasn; ihsan derecesine ulam kimselerin artk ellerini kaldrp da dilleriyle Allah'a dua etmeleri gerekmedii sylenmiyor. phesiz Raslullah (s.a.s.), ihsan makamnda olduu halde, o, hayatnn her blmnde lene kadar ellerini ap diliyle dua etmitir. Burada ak, sevgi ve imanla kurulan fiziktesi bir halin neminden bahsedilmektedir.

nsan, yeryznde srdrd hayatnda hangi konumda olursa olsun, -zengin, fakir; yksek makamlarn sahibi, makamsz; evresi geni veya kimsesiz- her an duaya muhta bir varlktr. Bu, her ynmzle snrl ve zayf bir yaratk olmamzn sonucudur. Tm insanlar,


duaya ayn oranda muhtatr. Ama herkes iin dualarn, isteklerin mhiyeti farkl olabilir. Biz, fakir kimselerin zenginlerden daha ok duaya muhta olduklarn zannedebiliriz. Ayn ekilde evresi kalabalk, adamlar ok olan kimselerin, yalnz insanlardan daha az duaya ihtiya duyabileceklerini de sanabiliriz. Eer biz byle dnyorsak, duay anlamam saylrz.

Mesela; fakir bir insan dnn. Ellerini am, Allah'n "Rezzak" ismini anarak rzknn geniletilmesini istiyor. Bu noktada zengin insann dua etmesine gerek yok diyebiliriz. Halbuki bu noktada, zengin insan da ellerini ap "Ya Rabbi, beni Karun gibi martma. Bana vermi olduun nimetlerin krn ed etmeyi bana nasip ve myesser kl" diye dua etmelidir. Grld gibi, her ikisi de duaya muhta. Hatta bize duaya daha az ihtiyac var gibi gzken zenginlerin, belki de fakirlerden daha ok ihtiyac vardr. nk varlkla imtihan edilmek, yoklukla snanmaktan daha zor ve tehlikelidir. nk, "insan kendini mstan (kendini kendine yeterli) grd zaman azar, tutlar." (96/Alak, 6-7)

"Ey insanlar! Allah'a muhta olan fakirler sizsiniz. Zengin ve vlmeye lyk olan ancak Allah'tr." (35/Ftr, 15) Eb Zer (r.a.)'dan rivyet edildiine gre Raslullah (s.a.s.) yle buyurdu: "Allah azze ve celle buyurdu ki: 'Ey kullarm! Hepiniz asnz; ancak Benim yedirdiklerim mstesna. O halde sizi yedirmemi isteyin ki, yedireyim. Ey kullarm! Benim giydirdiklerim dnda hepiniz plaksnz; o halde sizi giydirmemi isteyin ki, giydireyim. Ey kullarm! Sizin ncekileriniz ve sonrakileriniz, cinleriniz ve insanlarnz, yksek bir yerde toplansalar da hepsi Benden (ayr ayr eyler) isteseler, Ben onlardan her birine isteini versem; bu, Benim yanmdaki (hazine)lerden ancak denize daldrlan bir inenin (sudan) eksilttii kadar eksiltebilir." (Buhri, Mslim)

Demek ki insan ne kadar gl ve zengin olursa olsun, Allah karsnda kendini yoksul grmeli. Zaten insan, kendini yoksul grmezse bakasndan istemenin bir anlam olmaz. Kuds hadiste Cenb- Allah'n "Hepiniz asnz ve plaksnz. Ancak benim yedirdiklerim ve giydirdiklerim hari" demesi dikkat ekici bir husustur. nk nice zenginler vardr ki, hl halk smrmenin yollarn aramaktalar. A olmasalar byle davranrlar m? Yine nice gardrop dolusu elbiseleri olmasna ve zerinde giysisi olmasna ramen, oras buras plak insanlar var. nk giyinirken Allah'a ihtiya duymadan hevlarna gre giyiniyorlar.

nsan Allah'n karsnda devaml surette u duygular hissetmeli : "Ya Rabbi, beni Sen var ettin. Varlm Senin sayende srdryorum. Sen bana her ey veriyorsun. Verdiklerinin ve iyiliklerinin says, bilemeyeceim kadar ok. Ama bunlarn karsnda ben Sana yeterince kulluk yapamyorum. Ben ok gnahkr ve isyankr bir kulunum. Aslnda yanna varmaya da utanyorum. Yanna gelecek yzm yok. Fakat senden baka gidecek bir yerim de yok. Kapna geldim, beni geri evirme, yannda bana da bir yer ver ve beni bala..."

Evet, dua iin asl hazrlk ruh hazrlktr; ruh ve kalb manada bir ynelitir. Yoksa fizik olarak bedeni kbleye yneltip elleri amak ve allm cmleleri otomatik olarak sylemek dua edenin sadece basit bir d grndr. Dili, ezberledii klielemi dua


metinlerini otomatik olarak bilinsizce seslendirirken o, mnev varlyla bir baka iin peinde, madd hayatn iinde olabilir.

Dua anlatlmaz, dua yazlmaz! Dua, kulun Allah ile diyaloa gemesidir. Dua, yalnz dilde gerekleen bir olay deildir; onun gerek yeri ruhtur. Dua szden ziyade histir, cokudur.

Szl ve Fiil Du

Dille dua vazifelerimizden sadece biridir. Sebeplere yapmadan sadece dille yaplan dua ile yetinmek, snnetullah, Allah'n kanununu bilmemek ve ona uymamak demektir. slm'n yeryzne hkim klnmas, sadece dua etmekle olacak olsayd, insanlar ierisinde duas en ok kabul edilmesi gereken Hz. Peygamber (s.a.s.)'di. O bu kadar eziyetlere katlanmakszn dua ederdi ve grevini tamamlard. Yani o Mekke gnlerini yaamaya gerek yoktu. Fakat O byle yapmad. nce zerine den sorumluluu fiil olarak yerine getirdi. Arkasndan da ellerini ap dua etti. Allah da O'nu mahcup etmedi.

Biz bu noktadan hareketle duay iki ksma ayrabiliriz: Fiil dua, Szl dua. Fiil dua, kiinin herhangi bir arzusu karsnda elinden gelen her eyi tamamen yapmasn ifade eder. Mesela, hastasna Allah'tan ifa dileyen kimsenin, ncelikle tbbn gerektirdii eyleri, imknlar erevesinde yerine getirmesi gerekir. Bunu yerine getirmedike, ellerini ap Allah'tan ifa dilemesi yeterli olmayacaktr. nk Allah yeryzndeki her eyi birtakm sebeplere balamtr. Geri Cenab- Hak, bazen sebepsiz de yaratr, sebepsiz de verebilir; ama bunu beklemek, Allah'n hayata koyduu kanunlara aykrdr. Biz o sebepleri yerine getirmekle mkellefiz.

Szl dua ise, kiinin elinden geleni yaptktan sonra Allah'tan yardm istemesidir. Fiil dua her zaman szl duadan nce gelir. Ama ikisini birbirinden ayr dnemeyiz. nk fiil dua bedenin eylemi ise; szl dua da ruhun eylemidir. Zaten insan bu beden ve ruh ikilisinden oluan bir varlktr. Peygamberimiz (s.a.s.) yle buyuruyor: "Hayatm kudret elinde tutan zat'a (Allah'a) yemin ederim ki, iyiyi emredecek, ktl yasaklamaya alacaksnz veya Allah, size kendi katndan bir azab gnderecektir. Sonra O'na dua edeceksiniz, fakat duanz kabul olunmayacaktr." (Tirmiz; Tac Terc. 5/687)

Grld gibi, fiil dua yapmadan, szl duann kabul edilme ihtimali yok gibidir. Dua, Allah'tan bir "ey" istemektir. Fakat bu "ey" dnme, bilim, sorumluluk, irde, zahmet, i, emek ve eziyetin yerini alan bir "ey" olmamaldr. Belki bizzat kendisi bu sorumluluun iindeyken, insan, zaman zaman ihtiya duyduu bir eyi elde etmeye ynelik bir duada bulunabilir. te o zaman, bu "ey"i ister ve alr. (7)

slm, duay insanlar, sorumluluktan veya iten kasnlar diye emretmemitir. slm'n emrettii dua, tm hazrlklardan ve iten sonra yaplan duadr. Ancak tm hazrlklar


eksiksiz yerine getirdikten sonra "artk bu i tamamdr" deyip de duadan uzaklamak yanltr. ler ancak dua ile tamam olur.

Duay, sorumluluktan kaan, tembel, acz ierisinde olan insanlarn ellerinden alarak sorumluluun bilincinde olan ehil insanlarn ellerine verirsek, o zaman dua bir anlam ve aksiyon kazanacaktr. Dua mert ehrelerde gzellik kazanr. Hz. Ali gibi, gibi gereken yerde klla dua etmesini bilmeliyiz. Onun klc sava alannda lm yadrrken; dili Allah karsnda cizliin tercman oluyor, gzleri de Allah iin ya dkyordu. (8)

Fitne, fesat ve zulmn toplumu sard, fertleri ifsad ettii zamanlarda; nce duaya sarlmak acziyetin, tembelliin, korkakln ve sorumluluktan katmzn ifadesidir. zellikle bugn "mslmanm" diyen insanlarn Allah'n dvs iin pek fazla bir ey yapmadklar halde, hatta bazlarnn tm mesailerini dnyev ilere harcadklar halde, bunlarn ellerini ap "Allah'm, bize sahip gnder!" dediklerine hit oluyoruz. Halbuki ortadaki durumu sahiplenmesi gerekenin bizler olduumuzun farknda deiliz.

inde yaadmz hayatta olup biten eyler bizleri ne kadar ilgilendiriyor? Gzlerimizle ahit olduumuz olaylara herhangi bir ekilde szl veya fiil mdhale imkn varken, rahatmz bozmamak ve kendimizi riske atmamak iin, hep kalb ile mdhale(!) etme yolunu mu tercih ediyoruz? Cadde ve sokaklarda olup bitenleri evlerimizin pencerelerinden

veya televizyonlarmzn ekranlarndan seyrettikten sonra da kalkp "Ya Rabbim..." diye dua ederek problem ve fitnenin kalkmasn m bekliyoruz? Bu ne biim dua anlay? Rasulullah (s.a.s.) byle mi yapyordu? Hayr, phesiz O nce tebli ediyor, sonra arkasndan "Ya Rabbim! Onlar bilmiyorlar, onlara hidyet ver!" diyordu. Yine sava ncesi tm hazrlklarn bitiriyor, sonra dua ediyordu. te Hendek sava... Bir-iki ay nce Allah rasl hendeklerin kazlmasn, ekinlerin vaktinden nce biilmesini, meyvelerin, hurma yapraklarnn toplanmasn, cadde ve sokaklarda barikatlar kurulmasn emretti. Bizzat kendisi de ta ve toprak tad. Tm hazrlklar tamamlad. Bu ekilde fiil duay tamamlaynca arkasndan szl dua yapt, Allah'tan yardm talep etti. Allah da onlara zaferi bahetti.

Bazen, mslman kardelerimiz birbirlerine "bana dua et" diye ricada bulunuyorlar. Mslmanlarn birbirlerinden dua talep etmeleri gzel bir ey, yce dinimizin tavsiyesidir. Ama dua talep eden kardelerimiz acaba sorumluluklarn yerine getirip getirmediklerine, yani fiil dua konusundaki hallerine bakyorlar m? Fiil dualar herkesin bizzat kendisinin yapmas lazmdr. Ancak byle olursa kendimizin veya bir baka kardeimizin bizim hakkmzda yapt duann bir anlam ve geerlilii olabilir. Yoksa, grld gibi, sadece dille yaptmz dualarmz kabul edilmiyor.

Mesela, asr- sadette bir Uhud dersi var. Uhud savanda mslmanlarn zaferi nasl kardklarn ve ksm malbiyetin ne ekilde geldiini biliyoruz. Acaba o savata Allah Rasl (s.a.s.) ve mslmanlar dua etmedi mi ki, bu hale geldiler? Hayr, mutlaka dua etmilerdi. Ama szl duadan nce yerine getirilmesi gereken sorumluluklar yerine


getirmede problemler olmutu. Peygamberimizin geide yerletirdii ve her ne pahasna olursa olsun buradan ayrlmayacaksnz dedii elli oku grevlerini yarda brakp mevzlerini terk etmilerdi; Sebep buydu.

Allah'n yardm kulun gcnn bittii yerde gelir. Biz, Allah'n yardmn talep ederken, bunun iin dua ettiimizde sahip olduumuz gcmz sonuna kadar kullanp kullanmadmza bakalm. (9)

Du Etme ekli ve Du db

Raslullah (s.a.s.) dua eden bir adamn, dua srasnda, Hz. Peygamber (s.a.s.)'e salt ve selm okumadna hit olmutu. Hemen: "bu kimse acele etti" buyurdu. Sonra adam arp: "Biriniz dua ederken, Allah Tel'ya hamd ve sen ederek balasn. Sonra Peygamber'e salt okusun. Sonra da dilediini istesin." buyurdu. (Tirmiz, Deavt 66; Eb Dvud, Salt 358; Nesi, Sehv 48).

Duaya hemen muradn syleyerek deil; Allah'n adn anarak, Allah'a hamd ederek Raslne (s.a.s.) salt u selm getirerek balamak gerekir. Hamdele ve salveleyi Arapa okuyamayanlar Trke yle derler: "Hamd, lemlerin rabbi Allah iindir. Peygamberimiz (s.a.s.)'e, O'nun ailesine ve tm sahbelerine salt ve selm olsun." Ayrca, duaya balamadan nce tevbe-istifar edilmesi ve duaya kiinin kendisiyle balamas tavsiye edilmitir.

Raslullah (s.a.s.) buyurdular ki: "Kiinin yapt dualar iinde en hayrls udur: 'Ey Allah'm, Senden dnya ve hirette fiyet istiyorum." (Ktb-i Sitte, . Canan, 17/504)

"...Allah'tan avularnzn iiyle isteyin, srtlaryla istemeyin. Duay tamamlaynca avucunuzu yznze srn." (Eb Dvud, Salt, 358)

Dua esnasnda gz ge dikmemeli ve gaflet ile dua etmemelidir. Hz. Peygamberimiz buyurmutur ki: "Baz kimseler, namazda gzlerini ge dikerek dua etmekten vazgesinler. Yoksa, Allah onlarn gzlerini kr eder." (Mslim, Salt 26)

Dua esnasnda srar ile dua etmek ve duay defa tekrarlamak da duann kabul edilmesine dair gzetilmesi gereken artlardandr. bn Mes'ud (r.a.) yle demitir: "Hz. Peygamber (s.a.s.) dua ettii zaman kere tekrar ederdi. Allah'tan bir ey istedii zaman kere isterdi. (Mslim, Cihad 39)

Dua ettikten bir mddet sonra, yerine gelmediini grnce "dua ettim de duam kabul edilmedi" dememek lazmdr. Raslullah (s.a.s.): "Acele edip 'dua ettim, kabul edilmedi' demedike birinizin duas kabul edilir." buyuruyor. (Buhr, Mslim) Dua ederken Allah'n kabul edeceinden emin olarak yapmak gerekir. Hz. Peygamber: "Allah'a duay size icbet edeceinden emin olarak yapn. unu bilin ki, Allah gafletle oyalanan kalbin duasn kabul


etmez." (Tirmiz; K. Sitte, . Canan, 3/531) Dua yapp bitirdikten sonra "min" demek gerekir.

Allah'a dua ederken veya zikrederken, yani gerek anlamyla ibdet halinde, sesi ykseltmek doru deildir, dinimizce ho grlmemitir. nk kendisine dua ettiimiz, zikrettiimiz, yani ibdet ettiimiz varlk, iimizden geirdiimiz dnceleri dahi bilen, haberdar olan ve iiten bir varlktr. O halde bize bu kadar yakn olan bir varla seslenirken sesi ykseltmek, barp armak; ihlsn snrlarndan gsterie, dua hudutlarndan ikyet ve dvya geen bir tecavz gsterir. (Bkz. 2/Bakara, 186; 31/Lokman, 19; 7/A'rf, 55; 17/sr, 110; 7/A'rf, 205).

Duda Zaman ve Mekn

Dua bir eit ibdettir. Hatta ibdetin zdr, ruhudur. bdet, hayatta olduu mddete insann her an asl grevi olduuna gre, duann da belli bir vaktinin olmamas gerekir. Yani, her zaman dua zamandr. Duann yasak olduu bir zaman yoktur. Ancak, bir ksm yet ve hadislerde baz vakit ve durumlarn duann kabul edilmeye daha uygun olduu belirtilmitir. "Onlar (takva sahipleri) seher vakitlerinde balanma dilerler." (51/Zriyat, 18).

Hadis-i eriflerden duann kabule yakn olduu dier zamanlar da yle sayabiliriz: Gecenin son te biri, gece yars, secde edilen zaman, farz namazlarn arkasndan yaplan dua, ezan okunduu vakit, cihad (sava) esnasnda, Cuma gn Cuma namaz anlarnda mehul bir zaman, orulunun iftar vakti, ezanla kamet arasndaki vakit, arefe gn, kadir gecesi.

Duann yaplamayaca bir zaman olmad gibi, yaplamayaca bir mekn da yoktur. Her mekn dua mekndr. Sokakta, arda, otomobilde, trende, broda, okulda, iyerinde, mutfakta, yatakta dua edilebilir. Fakat, dalarda, ormanlarda, ya da odann sessizliinde daha iyi dua edilebilir. Tm meknlar dua mekn olmasna ramen, sessiz meknlar dua iin en elverili, en uygun meknlardr.

Dus Kabul Edilen Kimseler

Raslullah (s.a.s.) buyuruyor: "(Allah'n kabul ettii) mstecab dua vardr. Bunlarn kabul edilmeye mazhariyetleri hususunda hibir phe yoktur: Mazlumun duas, misafirin duas, babann evldna duas" (Tirmiz, Eb Dvud, bn Mce).

Yine Raslullah (s.a.s.) buyurdular ki: "Kabul edilmeye mazhar olmada gib kimsenin gib kimse hakknda yapt duadan daha sratli olan yoktur." (Buhri, Mslim, Tirmiz). Bu hadise gre, Allah'n derhal kabul buyuraca dualardan biri de, bir m'minin, baka bir m'min kardei iin gyabnda yapaca duadr.


Bu hususta Mslim'in rivyet ettii u hadis daha aktr: "Mslman kimsenin, kardei iin gyabnda yapt dua kabul edilir. Dua edenin baucunda ona mvekkel bir melek vardr. 'Kardei iin hayr dua yaptka bu melek: min, istediin eyin bir misli de sana olsun.' der." Baka bir hadis-i erif yledir: " kii vardr ki dualar reddedilmez (kabul edilir). dil imam (adletten ayrlmayan mslman devlet bakan), iftarn yapt zaman orulu ve zulme urayann duas." (Tirmiz, Cennet 2).

Kimler in Du Edilmez?

slm'n tamamn, bir ksmn veya bir hkmn inkr eden veya hafife alan, alaya alan kimseler mslman saylmayacaklarndan byle kimselere hayatlarnda "Allah rz olsun" gibi dua trnden eyler sylenmez. Ancak "Allah sana hidyet etsin" eklinde dualar yaplabilir. Yine bu tr insanlar vefat ettiklerinde "Allah rahmet etsin" de denilmez. Bunlarn cenaze namazlar klnmaz. Bilindii gibi, cenaze namaz lye yaplan duadan ibarettir. Cenaze namaz, bazlarmzn zannettii gibi, her lene klnmaz; mslmana cenaze namaz klnr. "Cehennemlik olduklar anlaldktan sonra, akraba bile olsalar, puta tapanlar iin mafiret dilemek Peygamber'e ve m'minlere yaramaz." (9/Tevbe, 113) (Ayrca bkz. 19/Meryem, 47 ve 9/Tevbe, 114).

Dularn Kabul Edilmesi Raslullah buyurdu ki: "Acele etmedii mddete her birinizin duasna icbet olunur.

Ancak, yle diyerek acele eden var: 'Ben Rabbime dua ettim, duam kabul etmedi." (Buhr, Mslim) Bir baka rivyette de Efendimiz yle buyurur: "Bir mslman gnah ve sla-i rahmi (akrabalarla mnasebeti) koparmak suu olmadan Allah azze ve celle'ye dua ederse, Allah u eyden birini ona mutlaka verir: Ya onun duasn abucak kabul eder ya da duasn onun iin hirette azk yapar veya duas nisbetinde ona ktlklerin gelmesini nler. Orada bulunanlar: 'yleyse ok dua edelim' dediklerinde, Allah Rasl: "Evet, Allah ok duay kabul edendir." (bn Kesir Terc. 3/718

Duay terk etmeye sevk edecek bir acelecilii Rasllllah ho grmez. Duaya kulluun bir gerei olarak bakp devam etmek gerekir. Tm ibdetlerin mutlaka karl olduu gibi, duann da karl olacaktr. Mesela; namaz kldmzda dnyada karln, mkfatn almamz gerekiyor mu? Esas karln hirrette mid ediyoruz. Dua da byledir. Dnyada kabul edilmese bile, karlksz kalacak deildir. hirette sevabn takdir edilmesi bir karlktr ve duann kabul manasndadr. O halde hayatmz boyunca dua etmeye devam etmeliyiz.

Uslne uygun yazlmayan bir dileke dahi, yazld makam ne kadar basit olursa olsun kabul edilmezken, artlarna riyet edilmeyen dua nasl tutsun? Duay ihmal etmek doru olmad gibi, dualar uslne uygun yapmamzn da gerektiini hatrdan karmamalyz.


Dua, Allah'a karlm dvettir. Dua, insann kendi kendine yetmediini bilmesidir. Dua, insann iki ayakl bir yrek olup tepeden trnaa "istemek" kesilmesidir. Dua, var gcn, olanca abasn harcayp bitiren insann Allah'a sald "imdat" sayhasdr. Yrekten "bittim y Rab!" diyene "dayan, yettim kulum!" diyecektir Allah. Var m biten, gerekten var gcn harcayan, tm abasn ortaya koyan ve tkendii yerde "bittim y Rab!" diyen? Kim o? Hi kukunuz olmasn ki, onun imdadna yetiilecek "Allah'n yardm ne zaman?" diyen ve yardm hak edene "Allah'n yardm elbet pek yakndr" diyen bulunacaktr.

Kuldan istemenin bile db, erkn, bir usl varken, Allah'tan istemenin bir db, bir usl olmasn m? Ettiimiz dular, Allah'a gnderdiimiz mektupsuz zarflara benziyor. Zarf var, fakat mazruf yok. Bu u demektir: Ceset var fakat ruh yok, kabuk var fakat z yok, maske var fakat yz yok.

Yaarmayan bir gz, kzarmayan bir yz, hissetmeyen bir z, eyleme dnmeyen binbir sz ile Allah'a yazlan dvetiyeler nasl varsn yerine? Yanmayan, zlemeyen, szlamayan, inlemeyen, duymayan bir yrein feryad m olur?

Ta kesilmi ak fukaras yrekler "dua" gibi muhteem bir mesaj hangi enerjiyle iletirler adresine? Sesini sahibine dahi duyuramayan, sahibinin sesini duymaktan ciz olan bir yrek, teleri sarsacak bir sayhay nasl koyverir gk kubbeye? Oysa ki dua, gftesi ak, bestesi mahrumiyet ve strap olan bir zge arkdr. Bu arky syleyecek olann mazlum olmas yetmez, kendi mazlumiyeti zlimlerin zulmne yakt olmam biri olmaldr. Kendi omuzlarn zlimlerin ykselmesi iin basamak klmam olmaldr.

Bu arky terennm edecek birinin, olanla olmas gereken arasndaki fark iyi bilmesi arttr. Eer bunu bilirse, duay bir ocuun annesinden srarla isteyii gibi isteyecek, ilh kapnn eiine ban koyarak srar edecek, tekrar edecektir; tpk her gn onlarca kez okuduu Ftiha'da olduu gibi...

Dua, Allah'a karlm bir dvetiyedir demitik. Dvet edenin bir adresi, bir idiyeti bulunmaldr ki, icbet edecek olan onu orada bulsun. Bu adres, insann Allah karsndaki esas duruudur. Allah karsnda esas duruunu bozan, ya da esas duruu olmayan, dvet edip de adresinde bulunmayan sorumsuz gibidir. Kim inanr onun dusnda samimi olduuna? Diyelim ki adresinde bulundu. Bu kez de, dvetine tecell ve inyetiyle icbet edecek Allah'a sunacak bir yrei olmal. Meknsz'a yrekten zge mekn olur mu? Deniz dibine dnm, plkten beter hale gelmi, eline geen dnyal iine att bir mahzene dnm bir yree konuk edilir mi O? Tpk airin dedii gibi:

Sr kar ayr dilden ta tecell ede Hak, Padiah konmaz saraya hne mmur olmadan.

Kulun gcnn bittii yerde Allah'n yardm balar. Gcnzn bittii noktada olup olmadnz kontrol ettiniz mi? Eer hl gcnz varsa, o bitinceye kadar komanz,


soluu-nuzun tkendii noktada hi ummadnz bir yerden nnze kap alacan dndnz m?

Tif dn Muhammed (s.a.s.) son tedbiri de tkenmi bir halde kan revan iinde doduu topraklarn varolarna gelip dayanm, fakat girememiti. te o an gcnn bittii and. Gidecek bir kaps, bavuracak bir dayanak, snak, tutamak ve barna kalmamt. Akln tedbirinin bittii yerde akn kollarna brakmt kendisini ve bir dua yapmt. Bu dua yle bir akla yaplmt ki, dorudan hedefini bulmu ve nbvvet srecinin gn dnm olmutu.

Ufuk insan'n Mekke'ye bakan yamalardan birinde yal gzlerle yapt, tarihin akn deitiren ufuk dua yleydi:

"Allah'm! Kuvvetimin tkendiini Sana arz ediyorum. Gcmn azaldn, insanlarn gznde kk dtm Sana ikyet ediyorum! Ya Erhamer-rhimn! Sensin ezilmilerin Rabbi! Sensin benim Rabbim! Beni kimlerin eline braktn? Bana gaddarlk yapan yabanclarn eline mi? Yoksa dvm ipotek edecek bir dmana m? Eer Sen bana gcenmedinse, kesinlikle bunlara aldrmyorum. Lkin iyiliin beni rahatlatacaktr. Senin nuruna snrm, karanlklar aydnlatan nuruna... Gelecek azabn, bana ulaacak fkenden kap kurtulacak bir snak aryorum. Sana sndm, yeter ki rz ol. G ve kuvvet Sendendir, yalnz Senden." (bn Hiam, Sre II/29-30). (10)

Duda Tevessl

Tevessl; arac klmak manasnda olup, kendisiyle herhangi bir gayeye ulamak iin arac klnan sebebe de vesile denilir. Vesile edinilen ey, amel ve ahs olmak zere iki ksma ayrlr: Amel ile tevessl; ahs ile tevessl.

Amel ile tevessl: Bir kimse salih bir amelini vesile edinerek Allah'a dua edip herhangi bir dilekte bulunabilir. Hz. Allah yle buyuruyor: "Ey iman edenler! Allah'tan korkun. O'na yaklamaya vesile arayn ve O'nun yolunda cihad edin ki kurtulua erebilesiniz." (5/Maide, 35). Bu yet, mcerret iman ile yetinmeyip, Allah'tan korkmay, fena ahlktan ve fena amelden saknmay emretmekte; Allah'a yaklamak iin, haramlardan kamann yannda farzlar yerine getirmeyi, bunun da tesinde gzel iler yaparak kendimizi Allah'a sevdirmeyi tavsiye etmektedir. (Bkz. Elmall III/1669). Bu yetteki "vesile" kelimesini "Allah'n rz olaca ameller" olarak anlamak gerekir.

ahs ile tevessl: Allah'n sevdii bir kul olarak bilinen bir kimseyi vesile edinerek Allah'tan talepte bulunmak manasna gelir. Bu da ekilde olabilir:

1. Vesile klnan Hz. Peygamber (s.a.s.) ise, ounluk bunu ciz grmtr.

2. Peygamberimiz'in dndaki bir ahs ise; bunu da iki ksmda ele almak gerekir:


a- O an iin hayatta olan slih ve muttak birini vesile edinerek Allah'tan talepte bulunmak. Bu da o ahs alp birlikte dua etmek eklinde olur. Hz. Ebbekir ve Hz. mer dnemlerinde, bu iki zatn; Peygamberimiz'in amcas Hz. Abbas' nemli dualarnda yanlarnda bulundurduklar ve onunla tevessl ettiklerine dair rivyetler vardr. (Bu konudaki hadisler iin, bkz. S. Buhri, Tecrid, III/287 ve s. 228) Fakat, bu rivyetlerde dikkatimizi eken nokta, bu iki halifenin, o an iin vefat etmi olan Hz. Peygamber'i vesile edinerek (onun yz hrmetine diyerek) dua etmiyorlar da, Rasl'e o gn iin en yakn olan ve hayatta olan amcasna tevessl ediyorlar. Vesile edilecek kiinin hayatta olup olmamas nemli olmasayd, o iki gzide sahabe, o gn vefat etmi olan Raslllah'a tevessl ederlerdi. Ama byle yapmadlar. Bu noktann gzden karlmamas gerekir. Dolaysyla, bugn hayatta olup da slih ve muttak olduu, Allah'a yakn olduu zannedilen ahslarla birlikte biz de dua edebiliriz. Buna kimse itiraz edemez. nk slih ve muttak kimselerin dualarnn kabul edilmeye daha yakn olduunu Kur'an'dan reniyoruz: "Allah, ancak muttakilerin (yapt eyi) kabul eder." (5/Mide, 27).

b-Vefat etmi olduu halde, Allah dostu ve Allah'a yakn olduu zannedilen bir ahs vesile edinerek Allah'tan talepte bulunmak: Bu ekilde lm birini vesile edinerek dua edilecei konusunda ne Kur'an'da, ne snnette bir delil yoktur. Kur'an'da Rabbmz dua mhiyetinde yzlerce yet vahyederek bize duann nasl yaplacan da retmitir. Bu yetlerin hibirinde Allah ile kul arasna bir ey konularak dua ettirilmemi, dorudan doruya Allah'a dua yaplaca gsterilmitir. Peygamberimiz'in dualarna baktmzda, onun dualarn hep vastasz, herhangi bir eyin "yz hrmetine" olmakszn, direkt Allah'a yaptn grmekteyiz. phesiz Raslllah bizim iin rnektir. Biz, dinimizi onun rnekliinde renmek zorundayz. Yine Peygamberimiz'in hayatnda ona iman etmi, onunla beraber yaam ve Kur'an'da Allah'n vgsne mazhar olmu sahbilerin de dua ederken, lm herhangi bir ahs (buna Raslullah da dahildir) vesile edinerek dua ettiklerini grememekteyiz. Bu konuda hibir rivyet yoktur. Mesela; Sahabilerin, Raslullah'n vefatndan sonra, "Onun yz hrmetine..." diyerek dua ettiklerini bilmiyoruz.

Ksacas, vefat etmi ahslar vesile edinerek dua etmek Kur'an ve snnetin ruhuna uymamaktadr. Hayatta olanlarla birlikte dua etmek de nihayet bir ruhsattr. Yoksa, duann gereklerinden biri deildir. Elmall bu konuda yle der: "Dua hakkndaki Bakara 186. yetinde cevap, tashih edilmeden dorudan doruya buyrulmu, vasta kaldrlm, yaknlk da duann kabul ile aklanmtr ki, bunda byk bir nkte vardr: Cenab- Allah, duada kulu ile kendisi arasna bir aracnn girmesini istemiyor ve sanki yle diyor; 'kulum vastaya dua vaktinin dnda muhta olabilirse de, dua vaktinde benimle onun arasnda vasta yoktur, Ben ona yaknm." (Hak Dini Kur'an Dili, 2/Bakara, 186. yetin tefsiri).

Slih kimselerin adn anarak, onlar vesile edinerek dua yapmann daha doru olduunu iddia edenlerin bu konuda ileri srdkleri gereke udur: "Biz gnahkr insanlarz. Bizim dmzda Allah'a yaknlk salam, O'nun yannda hatr saylan kimseler vardr. Bizler dnya hayatnda bir byn yanna iimizi yaptrmaya giderken nasl ki onu tanyan, onun da sevdii kiilerle gittiimizde iimizin gerekleme ans daha yksekse, ayn ekilde


Allah'tan herhangi bir talepte bulunurken de tek bana gitmektense O'nun sevdii kullaryla gitmek daha iyi olur. Ayrca, mesela, bir cumhurbakanyla grmek istediimizde nasl onunla direkt gremiyor ve nce sekreteri, yardmcs gibi kimseleri geerek ona ulayorsak, kinatn yneticisi olan Allah ile de direkt grmek olmaz. Mutlaka arada Ona yakn olan, Onun sevdii birilerinin olmas gerekir. Biz tek bana mracaat edemeyiz."

Bir defa Cenab- Allah', herhangi bir varlkla kyaslamak yanltr. O'nun ei ve benzeri yoktur. Dnyadaki devlet bakanlarnn sekreteri ve yardmcs olduu halde Allah'n yardmcs ve sekreteri yoktur, O tektir. Yine dnyada halk ile devlet bakan arasndaki ilikilerde resmiyet geerli olduu halde, insanlar ile Allah arasnda resmiyet yoktur. Sonra, insanlarn kendilerinin gnahkr olduunu, dolaysyla tek bana Allah'n huzuruna gidemeyeceklerini syleyerek mutlaka tevessle gerek duymalar sadece duygusal bir zandr, bir felsefedir. Halbuki Cenab- Allah gnahkrlarn gnahlarn itiraf edip tevbe etmelerinden ok holanyor. Rasl-i Ekrem, yle buyuruyor: "Kulun tevbe etmesi ile Allah'n honutluu ssz bir lde devesini kaybedip sonra onu bulan sizden birinizin sevincinden daha fazladr." (Riyzus-Slihn, s. 53).

Dinde sadece iyi niyet duygular yeterli deildir. yi niyetle birlikte yaplan iin eklinin de dinin llerine uymas gerekir. Yukarda ifade ettiimiz "Ben ok gnahkrm. Allah'n yanna bu halimle tek bama gidemem..." gibi duygular grnrde Allah karsnda tevzu ve zilleti ifade ediyor. Evet bu duygular ok gzel. Ama bu doru duygulardan hareketle sanki Allah'n huzuruna ok gnahkr olanlar tek bana gidemezmi gibi bir sonuca varlmaktadr. Halbuki Cenab- Allah, Kitabnn hibir yerinde "ok gnahkr iseniz tek banza deil; sevdiim kiilerle beraber tevbe ve dua edin" demiyor. Raslullahtan da, bu konuda bize herhangi bir ey ulamamtr. Grld gibi, sadece zanlarmzla hareket ediyoruz. Halbuki din, zanlar zerine deil; nasslar zerine kurulur.

Biz, Allah'a yakn olmay arzu ediyorsak, bu, Allah'a yakn olmu herhangi bir kiiye, bedenen yakn olmakla gereklemez. Allah'a yakn olmu kimseler nasl yayorlarsa biz de ancak onlar gibi yaamak suretiyle Allah'a yakn olabiliriz. Mridler, limler, mttakler, kendilerine tbi olanlara Allah'n rz olaca yolu ve yaam gsterirler. Onlar da gsterilen bu hayat amele dntrrse kendileri de Allah'a yakn olurlar. Yoksa mcerred onlarn yannda bulunmakla bu gereklemez. phesiz Allah'a yakn bildiimiz ahslar da bu yaknlklarn Allah'n rz olaca amellere borludurlar. Yani Allah'a slih amel ileyerek yaknlk kazanmlardr. Peygamberimiz, kzna yle syler: "Ya Ftma! Nefsini ateten kurtar. nk ben, senin iin Allah'tan bir eyi savamam." (Buhri, Mslim, Tirmiz) Grld gibi, Allah'a yakn olmak iin, Peygamberimiz'in kz dahi olmak yetmiyor. Mutlaka Allah'n rz olaca ameller iinde olmak gerekiyor.

Ksacas, Kur'an ve snnetin bizden yapmamz istedii en uygun ve en gzel dua, herhangi bir kimseyi vesile edinmeksizin, direkt Allah'a yalvararak yapmamz gereken dualardr.


Dunn stismar Edilmesi

Daha nce de sylenildii gibi, dua kulun kendisini srekli Allah'a muhta hissedip, Allah'n huzurunda zillet ve yoksulluk duygular iinde elini ap O'nunla diyaloga gemesi ve O'na ihtiyalarn arz etmesidir. Raslllah'n bir rahatszlk duyduu zaman, hls, Felak ve Ns srelerini yatmadan nce okuduu, ellerine fledikten sonra vcudunu batan ayana kadar meshettii ve bunu defa tekrar ettii rivyet edilmektedir. (Hak Dini Kur'an Dili, 9/6351). Yine, Hz. ie (r.a.) "Raslllah, ehlinden biri hastaland zaman Muavvizeteyni (Felak ve Ns srelerini) okur, flerdi. Ben de O hastaland zaman Ona aynsn yaptm." diyor. (Buhri, Mslim -Tac Terc. 3/742-).

Hibir rivyette Peygamberimiz'in, dua cmlelerinin herhangi bir eye yazlp boyuna veya vcudun herhangi bir yerine aslmasn tavsiye ettiini grmemekteyiz. Ancak, ne zaman baladn bilmemekle birlikte Raslullah'tan yllar sonra, dualarn herhangi bir cisme yazlarak muska eklinde vcudun herhangi bir yerinde (genellikle boyunda) tama uygulamasnn baladn biliyoruz. Bu mesele, limler arasnda tartmal olup, byle bir uygulamaya ciz diyen birtakm limler olmakla birlikte, cevaz vermeyen limlerin delilleri daha kuvvetlidir. Kad Ebbekir, Tirmiz erhinde yle diyor: "Kur'an yetlerinin yazlarak insan zerinde tanmas Raslullah'tan bize ulam bir snnet deildir. Snnet olan, hasta kimseye okunmasdr, boyuna aslmas deil." (A. Rza Karabulut, Ruhlar lemi, s. 103).

Snnet olmayan ve baz limlerin de cevaz vermedii yet ve dualarn (veya belirsiz iaretlerin) yazlp muska eklinde tama uygulamas, daha sonraki dnemlerde birtakm kt niyetli insanlarn istismarna yol am ve bu insanlar tarafndan kazan yolu haline getirilmitir.

Hayatlarn hevlar istikametinde srdrrken Allah'a pek ihtiya duymayan, Allah'n hayatna mdhale etmesine msaade etmeyip istedii gibi yaayan insanlar bile, satlan bu muskalar alp eitli durumlarda bu muskalarn veya Allah'n kendilerini korumasn bekliyorlar. Bilindii gibi, dua bir ardr, dvettir. Bir varla ne kadar ok ihtiya hissediyorsanz onu o kadar arr (dua eder)snz. Dua, boyuna aslmakla yaplmaz. Dua, hissetmektir; duymaktr. Tamamen ruhun bir eylemidir. Dua olayn maddletirmek doru deildir. Duay muskaclk eklinde uygulamann bir baka sakncas da udur: Muska tayan kimseler balangta ifay Allah'tan beklemi olsalar bile, zamanla bu duygular, taknlan muskaya ynelerek o cisim kutsallatrlyor. Sanki ifann Allah'tan deil de; o cisimden kaynaklandna dair duygular oluyor ki, bu ok tehlikeli ve tevhide aykr hususlar iermektedir. Hatta, bazen insanlar arasnda, birbirlerine muska verip de, "al bunu tak; bu ok iyi bir muskadr. Ben ok faydasn grdm." gibi ifadelerin sarf edildiini oumuz biliriz. Bylece o cisimler kutsallatrlmaktadr.

Ksacas; biz dua olaynn Kitap ve snnetin ruhuna uygun bir ekilde asr- sadette Peygamberimiz'in uygulad ekilde ve istismar etmeden ve istismarclara frsat vermeden icr edilmesini tavsiye ediyoruz.


Yusuf El-Kardavi'nin muska konusunda yazdklarndan ksa bir alnt yapalm: "Tevhid inanc, Allah'n kinatta yaratt sebeplere bavurmay reddetmez. Ancak, tevhid inancna ters den; bely defetmek veya bel gelmeden ondan korunmak maksadyla Allah'n ciz grmedii gizli sebeplere snmaktr. Mesela, mavi boncuk takmak veya asmak irktir. Araplar, chiliye dneminde cinlerin errinden korunmak veya gz demesini nlemek amacyla mavi boncuk takarlard. slm, bu inanc ortadan kaldrd. Ve Allah'tan baka hibir eyin ve hibir kimsenin zarar ve musibetleri kaldramayacan onlara tebli etti. mam Ahmed bin Hanbel, u hadisi nakleder: "Kim temme (nazar iin boncuk) takarsa, Allah, onun iini tamamlamasn. Kim bir bir ved'at (katr boncuu) takarsa, Allah onu korumasn." Baka bir rivyette, "Kim temme (nazar boncuu) takarsa mrik olur."

Temme takmann anlam: Nazar boncuunun hayr getirip erri defedeceine inanarak kalbini ona balamaktr. Bunun irk olmasna gelince, zarar defetmek iin Allah'tan bakasna yaplan bir istek vardr. Halbuki Allah yle buyurur:: "Eer Allah sana bir zarar dokundurursa, hi kimse onu gideremez. Ve eer sana bir hayr ihsan ederse, zaten O her eye kadirdir." (6/En'm, 17). Halkn muska eitlerine isim verdii "camia", "hirz", "hicap" ve bunlara benzer eyler; mavi boncuk kabilinden olup irke gtren byk sulardandr. G yetiren her mslmana, bunlar kaldrp atmak vciptir.

Muska, sadece Allah'n yetleri veya yce isim ve sfatlar ile yazlmsa, yasaklanan muskalar arasna girer mi, yoksa onlardan istisna edilip taklmas ciz mi? Bu konuda selef ihtilf etmi, kimi ruhsat vermi, kimi de men etmitir. Bizim tercih ettiimiz gr ise, ileri sreceimiz delillerden dolay, Kur'an yetleri yazlm olsa da, btn muskalarn ciz olmaddr.

Hibir muska ciz deildir. nk;

1- Muskalarn her eidi yasaklanmtr. Bu konudaki hadisler, yetle yazlan muskalar istisna etmemitir.

2- Sebeplerin nn kapatmak ilkesi (sedd'z-zera): inde Kur'an yazlan muskalarn taklmas ciz grlrse, dier muskalarn taklmasna kap alr. er kaps ald m, bir daha kapanmas zor olur.

3- nsanlar Kur'an'a nem vermemeye sevk eder. nk bylece insanlar, yazlan yetleri pis yerlerde, tuvalette, cnp, hayz ve benzeri durumlarda zerlerinde bulundururlar.

4- Muskaclkta Kur'an'la istihz etme ve onun amacna ters faliyet gsterme durumu da vardr. nk Allah, insanlar karanlktan karp, nura kavuturmak ve en doru yola iletmek iin Kur'an' indirdi. Nazardan korumas, kadnlara ve ocuklara muska veya tlsm olarak aslmas iin indirmedi.


frklk: Tevhid inancna ters den hususlardan biri de frklktr. Chiliye devrindeki insanlar, cinlerden yardm bekleyerek, baz musibet ve felketleri nlemek amacyla, Arapa olmayan anlamsz baz kelimeleri, azlarnda geveleyip dururlard. slm geldi, bunlar yasaklad. Nitekim, hadis-i erifte: "phesiz frklk, mavi boncuk, muska, her trl sihir ve tlsm irktir." buyurulmaktadr. (Eb Dvud, bn Mce).

Rivyete gre; Bir gn Abdullah bin Mes'ud, hanmnn boynunda bir iplik grd. Bu nedir?" deyince, hanm: "stma iin okunmu bir iptir." dedi. bn Mes'ud, ipi ekerek kopard, att. Sonra yle dedi: "Andolsun ki, Abdullah ailesi irkten uzaktr. Raslullah'tan iittim, buyurdu ki; "phesiz frklk, nazar boncuu, muska, sihir ve tlsm irktir." Hanm dedi ki: "Gerekten gzm atyordu, filan yahudiye tedavi iin gidip geliyordum. Gzm afsunlad; atmas durdu. Abdullah bin Mes'ud dedi ki: "Bu, eytann iidir. eytan eliyle dokunuyor, afsunlad zaman elini ekiyor. Halbuki, Raslullah'n okuduunu okusaydn, sana kfi idi. Allah'n rasl u duay okurdu: "Ary kaldr ey nsn rabbi! ifa ver, Sen ifa verensin. ifandan baka ifa yoktur. Hibir ary ihmal edip brakmayacak ekilde ifa ver." (Tevhid'in Hakikat, Yusuf El-Kardavi, Saff Y. s. 70-75)

Duda Neler stemeliyiz?

Herkes, ihtiyacna gre Rabbndan dilediini ister. Fakat, istediimiz eyin hayrl olup olmadn belirlememiz gerekir. Dnyev isteklerimizin hayrl olduundan emin deilsek; isteklerimizin hayrlsnn verilmesini, hayrlysa verilmesini ifade etmeliyiz. Dnyalk hayrlardan nce ve daha ok, hiretteki hayr ve gzellikleri istememiz tavsiye edilir. ncelikle Allah'tan affmz, mafireti, iki dnyadaki fiyeti istemeliyiz. Tavsiye edilecek dualarn banda u da vardr: "Allah'm, Senin Peygamberin Senden hangi hayrlar istediyse; ben de o hayrlarn tmn Senden isterim. Yine, Peygamberin Senden hangi erlerden sndysa, ben de o erlerin tmnden Sana snrm. Sen, yegne dua edilen ve dualara icbet edensin. G, kuvvet; sadece, yce ve ulu Allah'ndr. Baka g ve kuvvet kayna yoktur." Yine, nasl dua edip, neleri istememiz gerektiini Allah, Kur'an'nda gstermektedir. Raslullah (s.a.s.) da gzel dualaryla bizim iin rnektir. Biz, neyi ve nasl istememiz gerektiini de Kur'an ve snnetten renmeliyiz. Onun iin Kur'an ve snnetteki baz dua rneklerini renmekte fayda vardr. Ftiha, Kur'an'n zeti olduu gibi; Ftiha sresindeki dua da, dualarn en kapsamls ve gzel bir zetidir. Namazda ve namaz dnda bu duay da bolca etmeliyiz: "(Ya Rabbi,) Bize hidyet ver, bize doru yolu gster: Kendilerine ltuf ve ikramda bulunduun kimselerin yolunu; gazaba uramlarn ve sapmlarn yolunu deil." (1/Ftiha, 6-7).

Kur'n- Kerim'in Dilinden Du rnekleri

"(Allah'm,) Ancak sana kulluk eder ve ancak senden yardm isteriz. Bizi doru yola, eritir. Kendilerini nimete erdirdiin kimselerin; gazaba uramayanlarn, sapmayanlarn yoluna eritir." (1/Ftiha, 5-7)


"Rabbimiz, ikimizi sana teslim olanlardan kl. Soyumuzdan da sana teslim olan mslmanlardan bir mmet yetitir. Bize ibdet yollarmz gster. Tevbemizi kabul buyur. nk tevbeleri daima kabul eden, merhametli olan ancak Sensin." (2/Bakara, 128)

"Rabbimiz, bize dnyada da iyilik, gzellik ver. hirette de iyilik, gzellik ver. Bizi cehennem azabndan koru." (2/Bakara, 201)

"Rabbimiz, zerimize sabr yadr. Ayaklarmz salam tut ve o kfir millete kar bize yardm et." (2/Bakara, 250)

"Rabbimiz, unutur ya da yanlrsak bizi sorumlu tutma. Rabbimiz, bize, bizden ncekilere yklediin gibi ar yk ykleme. Rabbimiz, bize gcmzn yetmedii eyleri ykleme. Bizi affet, bizi bala, bize merhamet et. Sen bizim mevlmzsn. Kfirler toplumuna kar bize yardm et." (2/Bakara, 286)

"Rabbimiz, bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi eriltme. Bize katndan bir rahmet ver. phesiz sen ok balayansn. Rabbimiz, sen mutlaka insanlar asla phe olmayan bir gnde toplayacaksn. Allah sznden dnmez." (3/l-i mrn, 8-9)

"Rabbimiz, biz iman ettik. Bizim gnahlarmz bala. Bizi ate azabndan koru." (3/l-i mrn, 16)

"Rabbimiz, indirdiine inandk. Peygambere uyduk. Bizi hit olanlarla beraber yaz." (3/l-i mrn, 53)

"Rabbimiz, bizim gnahlarmz ve iimizde taknlmz bala. Ayaklarmz sbit tut. Kfir toplumuna kar bize yardm eyle." (3/l-i mrn, 147)

"Rabbimiz, biz 'Rabbinize iman edin' diye imana aran bir dveti iittik; hemen inandk. Rabbimiz, bizim gnahlarmz bala. Ktlklerimizi rt. Canmz slihlerle/iyilerle beraber al. Rabbimiz, bize elilerine va'd ettiini ver. Kymet gn bizi rezil, perian etme. Zira Sen verdiin szden caymazsn. " (3/l-i mrn, 193-194)

"Rabbimiz, Biz kendimize zulmettik/yazk ettik. Eer bizi balamaz ve bize acmazsan mutlaka ziyana urayanlardan oluruz." (7/A'rf, 23)

"Rabbimiz, zerimize sabr yadr ve bizi mslmanlar olarak vefat ettir." (7/A'rf, 126)

"Rabbim, beni ve kardeimi bala. Bizi rahmetin iine koy. Sen merhametlilerin en merhametlisisin." (7/A'rf, 151)

"Rabbimiz, bizi zlimler yannda bir fitne unsuru klma, onlarla bizi imtihan etme. Rahmetinle bizi u kfirler topluluundan kurtar." (10/Ynus, 85-86)


"Rabbim, beni ve zrriyetimi namaz klanlardan eyle. Rabbimiz, duam kabul buyur. Rabbimiz, hesabn grlecei gn beni, anam, babam ve m'minleri bala." (14/brahim, 40-41)

"Rabbimiz, katndan bize rahmet ver ve iimizde doruyu gster ve bizi baarl kl." (18/Kehf, 10)

"Rabbim, benim gsm a. imi kolaylatr. Dilimden dm z ki szm anlasnlar." (20/Th, 25-28)

"Rabbimiz, bizden cehennem azabn uzaklatr. Dorusu onun azab srekli ve acdr. Oras phesiz kt bir yer ve kt bir duraktr." (25/Furkan, 65-66)

"Rabbimiz, bize gzmzn aydnl olacak eler ve zrriyetler baheyle ve bizi takv sahiplerine imam, nder kl." (25/Furkan, 74)

"Rabbim, bana hikmet ver ve beni salihler arasna kat." (26/uar, 83)

"Rabbimiz, biz yneticilerimize ve byklerimize itaat etmitik. Fakat onlar bizi yoldan saptrdlar. Rabbimiz, onlara iki kat azab ver. Onlar byk bir lanete urat." (33/Ahzb, 67-68)

"Rabbimiz, bizi ve bizden nceki m'min kardelerimizi bala. Kalbimizde m'minlere kar kin brakma. Rabbimiz, phesiz sen efkatlisin, merhametlisin." (59/Har, 10)

"Rabbimiz, sana gvendik, sana yneldik. Dn sanadr. Rabbimiz, bizi, inkr edenlerle deneme. Bizi bala. Dorusu sen gl olan, hakm olansn." (60/Mmtehne, 4-5)

"Rabbimiz, nurumuzu tamamla. Bizi bala. Dorusu Senin her eye gcn yeter." (66/Tahrm, 8)

"Rabbim, beni, anam, babam, m'min olarak evime gireni, m'min erkek ve kadnlar bala. Zlimlerin de sadece helkini artr." (71/Nuh, 28)

"Rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur. phesiz Sen iitensin, bilensin." (2/Bakara, 127)

Raslullah (s.a.s.)'n Hayatnda Du

Raslullah (s.a.s.) 'n hayatna baktmz zaman, duann onun hayatnn her noktasna serpitirilmi bir eylem olduunu gryoruz. Dua, onun hayatnda deta bir hayat tarzna dnmtr. O, yatarken, kalkarken, yemekten sonra, tuvalete girerken ve karken, elbise giyerken ve karrken, binee binerken, hasta iken, shhatli iken, sefere karken, seferden


dndkten sonra, sevinli ve zc olaylar karsnda, namazn iinde, namazdan sonra, bir cenaze esnasnda, birinin yeni elbise giydiini grdnde, evden karken, eve girerken, houna giden bir mal grdnde, belya urayanlar grdnde, gk grlts iitkiinde... Bunlar gibi daha hayatn bir ok alannda dua ile i ie yayordu. Ruhun gdasnn dua olduundan O, ruhunu gdasz brakmyordu.

imdi Peygamberimiz'in genel olarak yapt dualardan rnekler verelim:

"Allah'm! rpermeyen kalpten, doymayan nefisten, fayda vermeyen bilgiden ve kabul olunmayacak duadan sana snrm." (Tirmiz, Nesi)

"Allah'm! Bize dnyada da bir hayr, ahirette de bir hayr ver. Bizi cehennem azabndan koru." (Buhri, Mslim, Eb Dvud)

"Allah'm, dinimi doru kl; o benim ilerimin ismetidir. Dnyam da doru kl; hayatm onda gemektedir. hiretimi de doru kl; dnm orayadr. Hayat benim iin her hayrda artma (vesilesi) kl. lm de her eit erden (kurtularak) rahata kavuma kl." (Mslim)

"Allah'm, yeterince hellinden vererek beni haramndan koru. Lutfunla ver. Bakasna muhta etme." (Tirmiz)

"Allah'm! Aczden, tembellikten, korkaklktan, dknlk derecesine varan ihtiyarlktan, cimrilikten Sana snrm. Keza, kabir azabndan da Sana snrm. Hayat ve lm fitnesinden de Sana snrm." (Buhri, Mslim, Tirmiz, Eb Dvud)

"Ey Rabbim, hatam, bilmezliimi, btn iimdeki israfm ve Senin, benden daha iyi bildiin kusurlarm rt. Ey Allah'm, hatalarm, bilerek ve bilmeyerek yaptm kusurlarm ve aka eklinde olan eksiklerimi ve bende olan btn kusurlar affet. Ey Allah'm, benim pein, ak ve gizli yaptm her eyi affet. nce yaptran ve sonra braktran Sensin. Sen her eye kadirsin." (Buhri, Mslim)

"Ey Allah'm! Ben Senden doru yolu, takvy, iffet ve istiny (insanlara muhta olmamay) dilerim." (Mslim, Tirmiz)

"Ey Allah'm! Sana teslim oldum. Sana inandm. Sana dayandm. Sana dndm. Senin kudretinle mcadele ettim. Ey Allah'm, beni saptrmaman iin Senin kuvvet ve erefine snrm. Senden baka ilh yoktur. Sen, lmeyen dirisin. Cinlerle insanlar ise hepsi lme mahkmdurlar." (Mslim)

"Ey Rabbim! Bana yardm et; aleyhime yardmda bulunma. Beni muzaffer kl; bakasn bana muzaffer klma. Benim iin dmana tuzak kur; aleyhime tuzak kurma. Beni doruya ynelt ve hidyeti bana kolaylatr. Taknlk gsterene kar bana yardm et. Ey Rabbim, beni, Seni ok zikreden, Sana ok kreden, Senden ok korkan, Sana ok itaat eden, Sana kar hu ve tevzda bulunan, Sana ok ok dnp yalvaran kul eyle. Ey Rabbim, tevbemi


kabul et. Gnahm ykayp temizle. Duam kabul et. Hccetimi sbit k. Lisanma doruluk, kalbime hidyet ver. Kalbimin kirini gider." (Tirmiz, Eb Dvud)

"Ey Allah'm, Seninle gnahlarmz arasnda perde olmak zere hayet ihsan et. Cennetine ulatracak itaat ve ibdeti nasip kl. Dnya musibetlerini bize kolaylatracak yakn iman (kesin inan) ver. Hayatmz boyunca kulaklarmz, gzlerimiz ve kuvvetimizden bizi faydalandr. ldkten sonra da onlarn yaptklarndan faydalanmamz devam ettir. ntikammz yalnz bize zulmedenlere kar kl. Bize dmanlk edenlere kar bize yardm et. Dinimizde bizi musibete uratma. Dnyay, ynelip de megul olduumuz eylerin en by klma. Bilgimizin de son noktas dnyadan ibaret olmasn. Bamza da efkat ve merhametten yoksun kimseleri musallat etme!" (Tirmiz)

"Ey Allah'm! Bana rettiin eylerden beni faydalandr. Faydal olacak eyleri bana ret ve ilmimi arttr. Her hal zerine hamd Allah'a mahsustur. Cehennemliklerin hal ve sfatlarndan Allah'a snrm." (Tirmiz)

"Ey kalpleri evirip eviren Allah'm! Kalbimi, dininin zerinde sbit kl." (Tirmiz)

"Allah'm, Senden dnya ve hirette fiyet istiyorum." (Tirmiz)

"Ey Allah'm, Senden her ite sebt, takvya azmet, nimetine kr, gzel ibdet, doru bir lisan ve temiz bir kalp dilerim. Senin bildiin btn eylerden sana snrm. Senin bildiin hayr diler ve Senin bildiin gnahlardan Sana snrm. Muhakkak ki, Sen btn gizli olanlar ok iyi bilensin."

"Ey Allah'm, bana Seni sevmeyi ve sevgisi Senin nezdinde bana faydal olacak kimseleri sevmeyi nasib et. Ey Allah'm, sevdiim eylerden bana verdiklerini Senin sevdiin hususlarda kullanmakta bana kuvvet ver. Ey Allah'm, sevdiklerimden alp gtrdn eyleri de, Senin sevdiin hususlarda (faydal olmak iin) bana kuvvet ver." (Tirmiz)

"Ey Allah'm, tembellikten, fazla ihtiyarlktan, gnah ilemekten, borlanmaktan, kabir imtihanndan ve azabndan, atein fitnesinden ve azabndan Sana snrm. Yine, zenginlik fitnesinin errinden ve mesih deccal fitnesinden sana snrm." (Buhri, Mslim)

"Ey Allah'm, hatalarm kar ve dolu suyu ile yka. Beyaz elbisenin kirini temizlediin gibi kalbimi hatalardan temizle. Douyu batdan uzaklatrdn kadar beni de hatalardan uzak kl." (Buhri, Mslim, Eb Dvud)

"Ey Allah'm, ilediim ve ilemediim amellerimin errinden Sana snrm." (Mslim, Eb Dvud)

"Ey Allah'm, kulamn errinden, gzmn errinden, dilimin errinden, kalbimin errinden ve menmin errinden Sana snrm. (Tirmiz, Nesi, Eb Dvud)


"Ey Allah'm, fakirlikten, (hayr ve tat) azlndan ve zilletten Sana snrm. Birine zulmetmekten ve zulme uramaktan da Sana snrm." (Eb Dvud, Nesi)

"Ey Allah'm, ikaktan (hakka kar koymaktan), nifaktan ve kt ahlktan Sana snrm. Ey Allah'm, Sana alktan snrm; nk o, insandan ayrlmayan ok kt bir eydir. Hyanetten de Sana snrm; Zira o, grnmeyen kt ve gizli bir gnahtr." (Eb Dvud, Nesi)

"Ey Allah'm, rahmetini niyaz ederim. Bir an bile beni nefsimle ba baa brakma. (Din ve dnyaya ait) btn ilerimi slah et. Senden baka bir ilh yoktur." (Eb Dvud)

"Allah'm, ben nefsime ok zulmettim. Gnahlar da ancak Sen mafiret edersin. lh katndan bir mafiretle beni affeyle. phesiz ki Sen ok mafiret edici ve pek merhametlisin." (Buhri, Mslim)

"Allah'm! Gcmn zayfln, tkatimin arln, insanlar arasnda horlanmam Sana ikyet ederim. Sen, merhamet edenlerin en merhametlisisin. Sen mustaz'aflarn Rabbisin. Sen, benim Rabbimsin. Beni kime havle ediyorsun? Uzakta olup bana hcum edene mi? Yahut ilerimi kendisinin eline verdiin dmana m? Eer Senin, zerimde gazabn yoksa gerisine aldrmam. Yalnz, fiyetin, benim iin daha geni ve daha elverilidir. Karanlklarn kendisiyle aydnlad, dnya ve hiret ilerinin kendisiyle dzeldii vechinin nuruna snrm. Gazabnn stme gelmesinden, fkenin bana iniinden Sana snrm. Rzn alana kadar eiine yz srmeye rzym. G ve kuvvet yalnz Senin elindedir." (Raslullah'n Tif'ten talanarak dnerken yapt dua; bn Hiam, Sre II/29-30).

Allahmme Salli al Seyyidin ve l lihi ve sahbihi ve brik ve sellim

Velhamdulillahi Rabbil Alemin

1 Hasan Eker, Dua Bilinci, Denge Y. s. 13-15 2 S. Yldrm, Kur'an'da Ulhiyet, s. 319-320 3 Hasan Eker, a.g.e. s. 17 vd. 4 Abdullah Aymaz, Psikolojik ve Shh Adan badet, s. 72 5 Alexis Carrel, Dua 6 Ali eriati, Dua, s. 61-62 7 Ali eriati, a.g.e. s. 156 8 a.g.e. s. 170 9 Hasan Eker, a.g.e. s. 48 vd. 10 Mustafa slmolu, Akit, 7. 2. 2000

stine (Dua) le lgili Ayet-i Kerimeler

A- DUA LE LGL HKMLER B- Dua etmek: A'raf, 55-56, 205-206; Ra'd, 14; Kehf, 28; Secde, 16; M'min, 60. C- Duada Ar Gitmekten Saknmak: A'raf, 55, 180, 205; Taha, 8. D- Duann, Allah'n Gzel simleriyle Yaplmas: A'raf, 180; sra, 11; Taha, 8. E- Allah, Dualar Kabul Eder: Bakara, 186; ura, 26.


F- Beddua: sra, 11.

1 BAZI DUALAR 2 Hidayet in Dua: Fatiha, 5-7; Bakara, 128-129; Al-i mran, 8, 53, 193; Yusuf, 101. 3 Hayrl Nesil in Dua: Bakara, 128-129; Al-i mran, 38-41; A'raf, 189; brahim, 40; Furkan, 74; Ahkaf, 15. 4 Tevbenin Kabul in Dua: Bakara, 128, 199, 285-286. 5 Gnahlarn Aff in Dua: Al-i mran, 16-17, 193; brahim, 41; Furkan, 65. 6 Allah'n, Azaptan Korumas in Dua: Bakara, 201; Al-i m. 16, 191-192; Furkan, 65. 7 Kyamet Gnnde Selamet in Dua: Al-i mran, 194; uara, 87-89 8 Yldrm arpmasna Kar Dua: Ra'd, 13. 9 Salihlerle Dostluk in Dua: uara, 83; Neml, 19. 10 Allah'tan Hayr stemek: uara, 84. 11 Allah'tan Cennet Nimeti stemek: uara, 85; Hadid, 21. 12 Allah'n Salih Amel Nasip Etmesi in Dua: Neml, 19; ahkaf, 15. 13 Sahabenin Binek ve Yol Duas: Zuhruf, 13-14. 14 Allah'n kr Nasip Etmesi in Dua: Neml, 19. 15 Etmesi in Dua: Neml, 19. 16 Yamur Duasnda stifar Etmek: Nuh, 10-12. 17 Meleklerin M'minler in Duas: M'min, 7-9; ura, 5. 18 Nuh a.s.'n M(minler in Duas: Nuh, 28. 19 Peygamberimiz'e Salevat Getirmek: Ahzab, 56. 20 Teblide Etkili Sz in Musa a.s.'n Duas: Taha, 24-28. 21 Allah'tan lim stemek: Taha, 114 22 Gcn Dnda Bireyle Veya Unutmaktan Dolay Allah'n Sorumlu Tutmamas in Dua: Bakara, 286. 23 Allah'n Rahmetini stemek: Bakara, 218, 286; Al-i mran, 8, 159; A'raf, 23, 149, 151; Yunus, 86; sra, 24, 28, 57; Kehf, 10; Enbiya, 83; M'minun, 109, 118; Neml, 19; Zmer, 9; M'min,7 24 Kafirlere Kar,Allah'nYardmn,stemek:Bakara,286;Enfal,45;Yunus,85-86; M'min, 56; Mmtehne, 5.

stine (Dua) le lgili Baz Hadis-i erif Kaynaklar

Buhari, Tevhid 35; Teheccd 14; Deavat 13, 21, 22, 50, 67; Cihad 31; Tevhid 9, 31; Mezalim 9; stiska 21. Mslim, Salat 215; Salatl Msafirin 166; Zikr 7, 44, 86, 88, 92. Tirmizi, Deavat 3, 6, 10, 11, 59, 66, 79, 80, 99, 112, 115, 118, 126, 138, 139, 145, 149; Salat 46, 352; Birr

7, 50; Cennet 2; Cehennem 9; Cum'a 64.

Nesai, Sehv 48.

bn Mace, Dua 1, 8, 11. Ebu Davud, Edeb 105; lim 13; Salat 35, 152, 172, 311, 358, 361, 362, 363, 364; Cihad 41. Ktb-i Sitte Muh. Terc. Ve erhi, brahim Canan, Aka Y. c. 6, s. 513-551

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1 Hadislerle Kuran Tefsiri, bni Kesir, Aka Y. C. 2, s. 93-107 2 Tefsir-i Kebir, Fahreddin Razi, c.1, s. 354-358 3 Hak Dini Kuran Dili, Muhammed Hamdi Yazr, Yenda Y. c. 1, s. 99-118 4 ifa Tefsiri, Mahmut Topta, Canta Y. c.1, s. 69-73 5 Fi Zlalil- Kuran, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 42-45 6 Tefhim'l Kur'an, Mevdudi, nsan Y. c. 1 s. 41-42 7 Ktb-i Sitte Muh. Terc. Ve erhi, brahim Canan, Aka Y. c. 6, s. 513-551 8 slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 9 s.529-539 9 slm Ansiklopedisi, mil Y. C. 1 s. 417-419 10 Kur'ani Aratrmalar, Mutahhari, Tuba Y. s. 135-139 11 Raslllah'n slam'a Davet Metodu, Ahmed nkal, Konya Kitaplk Y. s. 219-221 12 Kur'an'da Tevhid Eitimi, Abdullah zbek, Esra Y. s. 36-47 13 Kur'an'da Tevhid, Mehmet Kubat, afak Y. s. 242-243 14 Kur'an'da Uluhiyet, Suad Yldrm, Kayhan Y. s. 225-226; 227-229; 319-321 15 Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 451-454


16 Sorularla Fatiha Suresi, Zabit Ali Durmu, Ali ipak, YendaY. S. 157-170 17 Fatiha zerine Mlahazalar, Hikmet Ik, Nil Y. S. 183-185 18 Psikolojik ve Shhi Adan badet, Abdullah Aymaz, alayan Y. s. 72-78 19 Kur'an'da badet Kavram, smail Karagz, ule Y. s. 31-33 20 badet mi, Ayin mi? Mustafa Karata, Dersaadet Y. s. 167-169 21 man ve Tavr, Beir Eryarsoy, afak Y. s.324-329 22 Sorularla Tevhid ve Akaid, Mehmed Alptekin, Saff Y. s. 165-170; 191-204 23 badet, Yusuf El Kardavi, 24 Risale-i Nur'dan Vecizeler, aban Den, Genlik Y. s. 356-359 25 Unutulmaz Szler ve Nkteler Antolojisi, Mehmet Dikmen, Cihan Y. s. 65-68 26 Dnceler, S. Gndzalp, A. Suad, Zafer Y. 27 slam'da Dini Dncenin Yeniden Douu, Muhammed kbal, Bir Y. s. 129 28 lmin Inda slamiyet, Arif A. Tabbara, Kalem Y. s. 215-219 29 Tevhid'in Hakikat, Yusuf El-Kardavi, Saff Y. s. 70-75 30 Esenlik Yurdunun ars, Celaleddin Vatanda, Pnar Y. s. 148-158 31 Fatiha Suresi ve Trke Namaz, Sait imek, Beyan Y. s. 50-55 32 nan ve Amelde Kur'ani Kavramlar, Muhammed El-Behiy, Yneli Y.s. 181-185; 220-222 33 Esma'l Hsna erhi, Ali Osman Tatlsu, Yamur Y. s.125-127 34 Ayet ve Hadislerde Esma-i Hsna, Metin Yurdagr, Marifet Y. s. 161-163 35 Esma'l-Hsna erhi, M. Necati Bursal, Erhan Y. s. 187-188 36 Onun Gzel simleri M. Nusret Tura, nsan Y. s. 90-92 37 Esma'l-Hsna Afifddin Sleyman Tilmsani, nsan Y.68-70 38 Esma-i Hsna'dan Esintiler, Sadettin Kaplan, Marifet Y. s. 91-92 39 slam Nizam, Ali Rza Demircan, Eymen Y. c. 1, s. 240-245; c. 2, s. 201-217 40 Hak Yolda Yrrken (Davet in Yol Az), Mustafa Mehur, Fecr Y. s. 145-153 41 slam Akaidi, Ahmet Ltfi Kazanc, Marifet Y. s. 273-280 42 Yeni slam lmihali, Sleyman Ate, Yeni Ufuklar Y. s. 86-88 43 Dua, Ali eriati, Birleik Datm, Ankara Y. 44 Dua, Ali eriati-Alexis Carrel, Birleik Y. 45 Dua, Alexis Carrel, Yamur Y. 46 Dua Bilinci, Hasan Eker, Denge Y. 47 Kur'an- Kerim'e Gre Dua, Mehmet Soysald, Yeni Ufuklar Neriyat 48 Kur'an'da Dua, adi Eren, Ik Y. 49 Kur'an'da Dua, Mehmet Soysald, le Y. 50 Kur'an'da Dua, Harun Yahya, Vural Y. 51 Kur'an- Kerim'deki Dualar ve Ortamlar, Yaln yer, Denge Y. 52 Din ve Dnce Asndan Dua, Adil Bebek, Rabet Y. 53 Dua, E. Nigr Atasoy, ahsi Basm 54 Dua, smail etin, Dilra Y. 55 Dua ve Tevhid, bni Teymiyye, Pnar Y. 56 Dua ve Yakar, Hasan El-Benna, slamolu Y. 57 Dualarn Esrar, Ayhan Yaln, elik Y. 58 Dua zerine Dnceler, Sadk Kl, Nil A.. 59 Dua ve badetler, Heyet, Fazilet Neriyat 60 Dua Ayetleri ve Rasulullah'n rettii Dualar, Sleyman Fahir, Eser Neriyat 61 Dua ve Zikir, Ahmed Hulusi, Kitsan

İ s t İ Â n e-d u Â __kavrami = ebu abdulmumin tekin mıhçı =

Documents