estudo de latim aplicado ao texto fabula: lupus et agnus fr. marcos roberto, ofmcap. – 2014

24
ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Upload: raphael-vilanova-de-miranda

Post on 07-Apr-2016

224 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO

FABULA:LUPUS

ET AGNUS

Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Page 2: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

LUPUS ET AGNUS1

Ad rivum eundem lupus et agnus venĕrant siti compulsi; superior stabat lupus longeque inferior agnus. Tunc fauce imprŏba latro incitatus iurgĭi causam intŭlit. “Cur”, inquit, “turbulentam fecisti mihi aquam bibenti?” Lanĭger contra timens: “Qui possum, quæso, facĕre quod querĕris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor”.

1NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série... p. 18-21.

Page 3: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Repulsus ille veritatis virĭbus: “Ante hos sex menses male” ait “dixisti mihi”. Respondit agnus: “Equĭdem natus non ĕram”. “Pater hercle tuus” ille inquit “male dixit mihi”; atque ita correptum lacĕrat, iniusta nece.

Hæc propter illos scripta est homĭnes fabŭla, qui fictis causis innocentes opprimunt.

Page 4: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

LUPUS ET AGNUSANÁLISE GRAMATICAL CROMÁTICA

Ad rivum eundem lupus et agnus venĕrant siti compulsi; superior stabat lupus longeque inferior agnus. Tunc fauce imprŏba latro incitatus iurgĭi causam intŭlit. “Cur”, inquit, “turbulentam fecisti mihi aquam bibenti?” Lanĭger contra timens: “Qui possum, quæso, facĕre quod querĕris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor”.

Page 5: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Repulsus ille veritatis virĭbus: “Ante hos sex menses male” ait “dixisti mihi”. Respondit agnus: “Equĭdem natus non ĕram”. “Pater hercle tuus” ille inquit “male dixit mihi”; atque ita correptum lacĕrat, iniusta nece.

Hæc propter illos scripta est homĭnes fabŭla, qui fictis causis innocentes opprimunt.

Page 6: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Movidos pela sede, o lobo e o cordeiro vieram (= tinham vindo) para o mesmo rio. O lobo estava mais acima, e, muito mais abaixo, o cordeiro. Então, com insaciável voracidade (= incitado pela ímproba goela), o ladrão apresentou a causa da briga. “Por que”, diz, “você sujou a água, a mim que bebo (= estou bebendo)?” Por outro lado, o cordeiro receoso [responde]: “Ó lobo, como posso ter feito aquilo de que você se queixa? A água desce correndo de você para os meus goles.”

O LOBO E O CORDEIRO – TRADUÇÃO

Page 7: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Ele (= o lobo), repelido pela força da verdade, disse: “Antes destes seis meses você falou mal de mim”. O cordeiro respondeu: “Na verdade, eu não era nascido”. Aquele (= o lobo) disse: “Por Hércules! Teu pai falou mal de mim!” E assim dilacera o acusado (= o atacado) com morte injusta e violenta.

Esta fábula foi escrita por causa daqueles homens que oprimem os inocentes com motivos falsos.

Page 8: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

legenda cromáticaadjetivo (adj.)

advérbio (adv.)

conjunção (conj.)

interjeição (interj.)

numeral (num.)

preposição (prep.)

pronome (pron.)

substantivo (s.)

verbo (v.)

VOCABULÁRIOE APROFUNDAMENTO GRAMATICAL

Note bem! outras abreviações

m. masculino; f. feminino; n. neutro; p. pessoa; indic. indicativo; part. particípio; pres. presente; pret. pretérito; imp. imperfeito; poss. possessivo; defec. defectivo; dep. depoente; subj. subjuntivo. Casos latinos: N nominativo; G genitivo; D dativo; AC acusativo; AB ablativo; V vocativo.

Page 9: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• a (prep. com AB) = de, a partir de.• ad (prep. com AC) = para, junto a.• ait (v. defec. aio, ais2) = diz, afirma.

2PRIOR, Richard E. 501 Latin verbs fully conjugated in all the tenses in an easy-to-learn… p. 48.3ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo... p. 388.

presente doindicativo ativo

imperfeito doindicativo ativo

presente dosubjuntivo ativo

singular

1p. aio aiebam ø2p. ais aiebas aias3p.

aitaiebat aiat

plural

1p. ø aiebamus ø2p. ø aiebatis ø3p. aiunt aiebant aiant

imperativo particípio presente

ai aiens, -ntis

• agnus (s. m. agnus, i) = cordeiro.• ante (adv.) = antes.• atque (conj.) = e (usada antes de vogal ou consoante; ac = e > só antes de consoante, nunca antes de vogal ou de h3).

Page 10: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

singular pluralN aqua aquæG aquæ aquarumD aquæ aquis

AC aquam aquasAB aqua aquis

V aqua aquæ

singularN bibensG bibentisD bibenti

AC bibentemAB bibenti

V bibens

• bibenti (v. bibo, is, bibi, ĕre, bibĭtum) = bebo, bebendo.

• causis (s. f. causa, æ) = causa.

singular pluralN causa causæG causæ causarumD causæ causis

AC causam causasAB causa causis

V causa causæ

• compulsi (adj. compulsus, a, um) = impelido.• contra (adv.) = contrariamente, por outro lado.• correptum (adj. correptus, a, um, part. passado de corripĭo, agarrar bruscamente; atacar; acusar5) = o acusado, o atacado.

5ALMEIDA, António Rodrigues de. Dicionário latim-português. 4. ed. Porto: Porto Editora, 2012. p. 186.

Page 11: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

singular pluralN correptus correptiG correpti correptorumD correpto correptis

AC correptum correptosAB correpto correptis

V correpte correpti

da declinação com o significado de “o acusado”, “o atacado”.

• cur (adv. interrogativo) = por quê?• decurrit (v. decūrro, is, ĕre, cūrri, cūrsum) = desceu correndo.

presente doindicativo ativo

singular

1p. decurro2p. decurris3p.

decurrit

plural

1p. decurrimus2p. decurritis3p. decurrunt

Note bem! Embora “correptus, a, um” se trate de um adjetivo, aqui ele assume a função substantiva, pertencendo à segun

• equĭdem (adv.) = na verdade.• eram (v. sum, es, fui, esse) = [eu] era.

Page 12: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

pretérito imperfeitodo indicativo ativo

singular

1p. eram2p. eras3p.

erat

plural

1p. eramus2p. eratis3p. erant

• eundem (pronome demonstrativo idem, eădem, idem) = o mesmo.

singular pluralN īdem iīdemG eiusdem eōrundemD eīdem iīsdem

AC eundem eosdemAB eōdem iīsdem

• fabula (s. f. fabula, æ) = fábula.

singular pluralN fabula fabulæG fabulæ fabularumD fabulæ fabulis

AC fabulam fabulasAB fabula fabulis

V fabula fabulæ

• fauce (s. f. faux, cis) = garganta, goela.

singular pluralN faux faucesG faucis fauciumD fauci faucibus

AC faucem faucesAB fauce faucibus

V faux fauces

Page 13: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

Note bem! Fauce imprŏba = com insaciável voracidade6.

6NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série... p. 20.

• fecisti e facĕre (v. facio, is, feci, ĕre, factum) = fez; fazer.

pretérito perfeitodo indicativo ativo

singular

1p.feci

2p.fecisti

3p.fecit

plural

1p.fecĭmus

2p.fecistis

3p.fecērunt (ou fecēre)

infinitivofacĕre

• fictis (adj. fictus, a, um) = falso, inventado.

singular pluralN haustus haustusG haustus haustuumD haustui haustibus

AC haustum haustusAB haustu haustibus

V haustus haustus

• hercle (interj.) = por Hércules!• hæc e hos (pron. demonstrativo hic, hæc, hoc) = este, esta, isto.

• haustus (s. m. haustus, us) = gole.

singular pluralfeminino masculino

N hæc hiG huius horumD huic his

AC hanc hosAB hac his

V ø ø

Page 14: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• homo, inis (m.) = homem.

singular pluralN homo hominesG hominis hominumD homini hominibus

AC hominem hominesAB homine hominibus

V homo homines

Note bem! “Homines” está no caso acusativo porque vem regido pela preposição “propter”.

• ille e illos (pron. demonstrativo ille, illa, illud) = aquele, aquela, aquilo.

masculinosingular plural

N ille illiG illius illorumD illi illis

AC illum illosAB illo illis

V ø ø

Note bem! Muitas vezes, em português, o pronome “ille” assume a função do pronome pessoal do caso reto “ele” ou “ela”7.• improba (adj. improbus, a, um) = ávida, insaciável.• incitatus (adj. incitatus, a, um) = impelido.

7COMBA, Júlio. Programa de Latim: Introdução à língua latina... p. 107.

Page 15: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• iniusta (adj. iniustus, a, um) = injusto.• innocentes (adj. innŏcens, -ēntis) = inocente, sem culpa.

singular pluralN innŏcens innocentesG innocentis innocentĭumD innocenti innocentĭbus

AC innocentem innocentesAB innocente innocentĭbus

V innŏcens innocentes

Note bem! Embora “innŏcens, -ēntis” se trate de um adjetivo, aqui ele assume a função substantiva, pertencendo à terceira declinação com o significado de “o inocente”.

• inferior (adj. inferior, ius) = colocado mais abaixo, menos elevado.• inquit (v. defec. inquam, is, it) = diz.

presente doindicativo ativo

singular

1p. inquam2p. inquis3p.

inquit

plural

1p. inquimus2p. inquitis3p. inquiunt• ita (adv.) = assim, desse modo.

• iurgii (s. n. iurgiium, ii) = briga, discussão.

Page 16: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• intulit (v. infĕro, infĕrs, intuli, infĕrre, illatum) = apresentou.

pret. perfeito doindicativo ativo

singular

1p. intuli2p. intulisti3p.

intulit

plural

1p. intulĭmus2p. intulistis3p. intulērunt

ou intulere

singular pluralN iurgium iurgiaG iurgii iurgiōrumD iurgio iurgiis

AC iurgium iurgiaAB iurgio iurgiis

V iurgium iurgia

• lacerat (v. lacĕro, as, avi, are, atum) = dilacera, mata.

presente doindicativo ativo

singular

1p. lacero2p. laceras3p.

lacerat

plural

1p. laceramus2p. laceratis3p.

lacerant

• lanĭger (s. m. lanĭger, eri) = cordeiro.• latro (s. m. latro, onis) = ladrão.• longeque inferior = e muito mais abaixo.• liquor (s. m. liquor, oris) = líquido, água.

Page 17: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

singular pluralN lĭquŏr liquoresG liquoris liquorumD liquori liquorĭbus

AC liquorem liquoresAB liquore liquorĭbus

V lĭquŏr liquores

Note bem! Na verdade, a palavra “longeque” é formada pelo advérbio “longe” e pela conjunção “que”, que significa “e” equivalendo à outra conjunção “et”. O “que” enclítico “costuma unir coisas da mesma espécie, coisas entre i intimamente ligadas como para indicar uma só coisa”6.

• lupus e lupe (s. m. lupus, i) = lobo.

singular pluralN lupus lupiG lupi luporumD lupo lupis

AC lupum luposAB lupo lupis

V lupe lupi

• menses (s. m. mensis, is) = mês.

singular pluralN mensis mensesG mensis mensĭumD mensi mensĭbus

AC mensem mensesAB mense mensĭbus

V mensis menses

• male dixit (v. maledico, is, xi, ĕre, ctum) = falou mal.

6 ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo... p. 387.

Page 18: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

pretérito perfeitodo indicativo ativo

singular

1p. maledixi2p. maledixisti3p.

maledixit

plural

1p. maledixĭmus2p. maledixistis

3p. maledixērunt ou maledixēre

• meos (pron. poss. m. meus, mea, meum) = meu.

singular pluralN meus meiG mei meōrumD meo meis

AC meum meosAB meo meis

V mee mei

• mihi (pron. pessoal) = a mim ou para mim.

primeira pessoasingular plural

N ego nos

G mei nostrinostrum

D mihi nobisAC me nos

AB memecum

nobisnobiscum

• natus (adj. natus, a, um) = nascido.• nece (s. f. nex, cis) = morte violenta.

singular pluralN nex necesG necis necumD neci necĭbus

AC necem necesAB nece necĭbus

V nex neces

Page 19: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• non (adv. de negação) = não.• opprimunt (v. opprĭmo, is, oppressi, ĕre, oppressum) = oprimem.

presente doindicativo ativo

singular

1p. opprimo2p. opprimis3p.

opprimit

plural

1p. opprimimus2p. opprimitis3p. opprimunt

• pater (s. m. pater, tris) = pai.singular plural

N pătĕr patresG patris patrumD patri patrĭbus

AC patrem patresAB patre patrĭbus

V pătĕr patres

• possum (v. possum, potes, potui, posse) = posso.

presente doindicativo ativo

singular

1p. possum2p. potes3p.

potest

plural

1p. possumus2p. potestis3p. possunt

• propter (prep. com AC) = por causa de.

• qui (adv. interrogativo) = de que modo, como?

• quæso (v. quæso, is, quæsivi, ĕre) = pergunto; peço.

Page 20: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

presente doindicativo ativo

singular

1p. quæso2p. quæsis3p.

quæsit

plural

1p. quæsimus2p. quæsitis3p. quæsunt

• quereris (v. dep. queror, ĕris, queri, questus sum) = queixar-se.

presente doindicativo ativo

singular

1p. queror

2p. quereris (ouquerere)

3p. queriturplural

1p. querimur2p. querimini3p. queruntur

• qui (pron. relativo m. qui, quæ, quod) = que, o qual.

singular pluralN qui quiG cuius quorumD cui quibus

AC quem quosAB quo quibus

V ø ø

Note bem! O pronome relativo “qui” tem como termo antecedente “homines” e exerce a função de sujeito do verbo “opprimunt”.

• quod (pron. relativo n. qui, quæ, quod) = aquilo que, o que.

Page 21: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

singular pluralN quod quæG cuius quōrumD cui quĭbus

AC quod quæAB quo quĭbus

V ø ø

• repulsus (adj. repulsus, a, um) = repelido.• respondit (v. respondeo, es, spondi, ēre, spōnsum) = respondeu.

presente doindicativo ativo

singular

1p. respondo2p. respondisti3p.

responditplural

1p. respondimus2p. respondistis3p. responderunt

• rivum (s. m. rivus, i) = riacho.• sex (num. cardinal indeclinável) = seis.• siti (s. f. sitis, is) = sede.

singular pluralN sĭtis sitesG sitis sitĭumD siti sitĭbus

AC sitim sitesAB siti sitĭbus

V sĭtis sites

• stabat (v. sto, stas, steti, āre, stātum) = estava de pé.

• superior (adj. superior, ĭus; comparativo de supĕrus, a, um) = na parte superior.

Page 22: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• te (pron. pessoal do caso obliquo) = você.

segunda pessoasingular plural

N tu vos

G tui vestrivestrum

D tibi vobisAC te vos

AB tetecum

vobisvobiscum

pret. imperfeitodo indicativo ativo

singular

1p.stabam

2p.stabas

3p.stabat

plural

1p.stabamus

2p.stabatis

3p.stabant

• timens (adj. timens, -entis) = receoso.• tunc (adv.) = então, depois disso.• turbulentam (adj. turbulentus, a, um) = agitada; barrenta, lodosa.• tuus (pron. poss. m. tuus, tua, tuum) = teu.

singular pluralN tuus tuiG tui tuorumD tuo tuis

AC tuum tuosAB tuo tuis

Page 23: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

• venerant (v. venio, is, i, īre, ventum) = tinham chegado, vindo; chegaram, vieram.

pretérito mais-que-perfeitodo indicativo ativo

latim portuguêssingular

1p. venĕram viera2p. venĕras vieras3p.

venĕratviera

plural

1p. venerāmus viéramos2p. venerātis viéreis

3p.venĕrant

vieram ou

tinham vindo• veritatis (s. f. veritas, atis) = verdade.• virĭbus (s. f. vis, vis) = violência; força; poder.

singular pluralN vis vires ou visG vis virĭumD vi virĭbus

AC vim vires ou visAB vi virĭbus

V vis vires

Note bem! O substantivo “vis, vis” da terceira declinação é bastante irregular, tem o acusativo sing. em -im e o ablativo sing. em -i.

Page 24: ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO FABULA: LUPUS ET AGNUS Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014

REFERÊNCIAS

ALMEIDA, António Rodrigues de. Dicionário latim-português. 4. ed. Porto: Porto Editora, 2012.

ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo. 30. ed. São Paulo: Saraiva, 2011.

COMBA, Júlio. Programa de Latim: Introdução à língua latina, vol. 1. 18. ed. São Paulo: Salesiana, 2004.

NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série: Fedro, comentários, estudo comparado, parte gramatical, exercícios, vocabulário geral. 42. ed. São Paulo Editora Nacional, 1960.

PRIOR, Richard E. 501 Latin verbs fully conjugated in all the tenses in an easy-to-learn format alphabetically arranged. 2. ed. New York: Baron’s Educational Series, 2008.