estudo de latim aplicado ao texto fabula: lupus et agnus fr. marcos roberto, ofmcap. – 2014
TRANSCRIPT
ESTUDO DE LATIM APLICADO AO TEXTO
FABULA:LUPUS
ET AGNUS
Fr. Marcos Roberto, OFMCap. – 2014
LUPUS ET AGNUS1
Ad rivum eundem lupus et agnus venĕrant siti compulsi; superior stabat lupus longeque inferior agnus. Tunc fauce imprŏba latro incitatus iurgĭi causam intŭlit. “Cur”, inquit, “turbulentam fecisti mihi aquam bibenti?” Lanĭger contra timens: “Qui possum, quæso, facĕre quod querĕris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor”.
1NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série... p. 18-21.
Repulsus ille veritatis virĭbus: “Ante hos sex menses male” ait “dixisti mihi”. Respondit agnus: “Equĭdem natus non ĕram”. “Pater hercle tuus” ille inquit “male dixit mihi”; atque ita correptum lacĕrat, iniusta nece.
Hæc propter illos scripta est homĭnes fabŭla, qui fictis causis innocentes opprimunt.
LUPUS ET AGNUSANÁLISE GRAMATICAL CROMÁTICA
Ad rivum eundem lupus et agnus venĕrant siti compulsi; superior stabat lupus longeque inferior agnus. Tunc fauce imprŏba latro incitatus iurgĭi causam intŭlit. “Cur”, inquit, “turbulentam fecisti mihi aquam bibenti?” Lanĭger contra timens: “Qui possum, quæso, facĕre quod querĕris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor”.
Repulsus ille veritatis virĭbus: “Ante hos sex menses male” ait “dixisti mihi”. Respondit agnus: “Equĭdem natus non ĕram”. “Pater hercle tuus” ille inquit “male dixit mihi”; atque ita correptum lacĕrat, iniusta nece.
Hæc propter illos scripta est homĭnes fabŭla, qui fictis causis innocentes opprimunt.
Movidos pela sede, o lobo e o cordeiro vieram (= tinham vindo) para o mesmo rio. O lobo estava mais acima, e, muito mais abaixo, o cordeiro. Então, com insaciável voracidade (= incitado pela ímproba goela), o ladrão apresentou a causa da briga. “Por que”, diz, “você sujou a água, a mim que bebo (= estou bebendo)?” Por outro lado, o cordeiro receoso [responde]: “Ó lobo, como posso ter feito aquilo de que você se queixa? A água desce correndo de você para os meus goles.”
O LOBO E O CORDEIRO – TRADUÇÃO
Ele (= o lobo), repelido pela força da verdade, disse: “Antes destes seis meses você falou mal de mim”. O cordeiro respondeu: “Na verdade, eu não era nascido”. Aquele (= o lobo) disse: “Por Hércules! Teu pai falou mal de mim!” E assim dilacera o acusado (= o atacado) com morte injusta e violenta.
Esta fábula foi escrita por causa daqueles homens que oprimem os inocentes com motivos falsos.
legenda cromáticaadjetivo (adj.)
advérbio (adv.)
conjunção (conj.)
interjeição (interj.)
numeral (num.)
preposição (prep.)
pronome (pron.)
substantivo (s.)
verbo (v.)
VOCABULÁRIOE APROFUNDAMENTO GRAMATICAL
Note bem! outras abreviações
m. masculino; f. feminino; n. neutro; p. pessoa; indic. indicativo; part. particípio; pres. presente; pret. pretérito; imp. imperfeito; poss. possessivo; defec. defectivo; dep. depoente; subj. subjuntivo. Casos latinos: N nominativo; G genitivo; D dativo; AC acusativo; AB ablativo; V vocativo.
• a (prep. com AB) = de, a partir de.• ad (prep. com AC) = para, junto a.• ait (v. defec. aio, ais2) = diz, afirma.
2PRIOR, Richard E. 501 Latin verbs fully conjugated in all the tenses in an easy-to-learn… p. 48.3ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo... p. 388.
presente doindicativo ativo
imperfeito doindicativo ativo
presente dosubjuntivo ativo
singular
1p. aio aiebam ø2p. ais aiebas aias3p.
aitaiebat aiat
plural
1p. ø aiebamus ø2p. ø aiebatis ø3p. aiunt aiebant aiant
imperativo particípio presente
ai aiens, -ntis
• agnus (s. m. agnus, i) = cordeiro.• ante (adv.) = antes.• atque (conj.) = e (usada antes de vogal ou consoante; ac = e > só antes de consoante, nunca antes de vogal ou de h3).
singular pluralN aqua aquæG aquæ aquarumD aquæ aquis
AC aquam aquasAB aqua aquis
V aqua aquæ
singularN bibensG bibentisD bibenti
AC bibentemAB bibenti
V bibens
• bibenti (v. bibo, is, bibi, ĕre, bibĭtum) = bebo, bebendo.
• causis (s. f. causa, æ) = causa.
singular pluralN causa causæG causæ causarumD causæ causis
AC causam causasAB causa causis
V causa causæ
• compulsi (adj. compulsus, a, um) = impelido.• contra (adv.) = contrariamente, por outro lado.• correptum (adj. correptus, a, um, part. passado de corripĭo, agarrar bruscamente; atacar; acusar5) = o acusado, o atacado.
5ALMEIDA, António Rodrigues de. Dicionário latim-português. 4. ed. Porto: Porto Editora, 2012. p. 186.
singular pluralN correptus correptiG correpti correptorumD correpto correptis
AC correptum correptosAB correpto correptis
V correpte correpti
da declinação com o significado de “o acusado”, “o atacado”.
• cur (adv. interrogativo) = por quê?• decurrit (v. decūrro, is, ĕre, cūrri, cūrsum) = desceu correndo.
presente doindicativo ativo
singular
1p. decurro2p. decurris3p.
decurrit
plural
1p. decurrimus2p. decurritis3p. decurrunt
Note bem! Embora “correptus, a, um” se trate de um adjetivo, aqui ele assume a função substantiva, pertencendo à segun
• equĭdem (adv.) = na verdade.• eram (v. sum, es, fui, esse) = [eu] era.
pretérito imperfeitodo indicativo ativo
singular
1p. eram2p. eras3p.
erat
plural
1p. eramus2p. eratis3p. erant
• eundem (pronome demonstrativo idem, eădem, idem) = o mesmo.
singular pluralN īdem iīdemG eiusdem eōrundemD eīdem iīsdem
AC eundem eosdemAB eōdem iīsdem
• fabula (s. f. fabula, æ) = fábula.
singular pluralN fabula fabulæG fabulæ fabularumD fabulæ fabulis
AC fabulam fabulasAB fabula fabulis
V fabula fabulæ
• fauce (s. f. faux, cis) = garganta, goela.
singular pluralN faux faucesG faucis fauciumD fauci faucibus
AC faucem faucesAB fauce faucibus
V faux fauces
Note bem! Fauce imprŏba = com insaciável voracidade6.
6NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série... p. 20.
• fecisti e facĕre (v. facio, is, feci, ĕre, factum) = fez; fazer.
pretérito perfeitodo indicativo ativo
singular
1p.feci
2p.fecisti
3p.fecit
plural
1p.fecĭmus
2p.fecistis
3p.fecērunt (ou fecēre)
infinitivofacĕre
• fictis (adj. fictus, a, um) = falso, inventado.
singular pluralN haustus haustusG haustus haustuumD haustui haustibus
AC haustum haustusAB haustu haustibus
V haustus haustus
• hercle (interj.) = por Hércules!• hæc e hos (pron. demonstrativo hic, hæc, hoc) = este, esta, isto.
• haustus (s. m. haustus, us) = gole.
singular pluralfeminino masculino
N hæc hiG huius horumD huic his
AC hanc hosAB hac his
V ø ø
• homo, inis (m.) = homem.
singular pluralN homo hominesG hominis hominumD homini hominibus
AC hominem hominesAB homine hominibus
V homo homines
Note bem! “Homines” está no caso acusativo porque vem regido pela preposição “propter”.
• ille e illos (pron. demonstrativo ille, illa, illud) = aquele, aquela, aquilo.
masculinosingular plural
N ille illiG illius illorumD illi illis
AC illum illosAB illo illis
V ø ø
Note bem! Muitas vezes, em português, o pronome “ille” assume a função do pronome pessoal do caso reto “ele” ou “ela”7.• improba (adj. improbus, a, um) = ávida, insaciável.• incitatus (adj. incitatus, a, um) = impelido.
7COMBA, Júlio. Programa de Latim: Introdução à língua latina... p. 107.
• iniusta (adj. iniustus, a, um) = injusto.• innocentes (adj. innŏcens, -ēntis) = inocente, sem culpa.
singular pluralN innŏcens innocentesG innocentis innocentĭumD innocenti innocentĭbus
AC innocentem innocentesAB innocente innocentĭbus
V innŏcens innocentes
Note bem! Embora “innŏcens, -ēntis” se trate de um adjetivo, aqui ele assume a função substantiva, pertencendo à terceira declinação com o significado de “o inocente”.
• inferior (adj. inferior, ius) = colocado mais abaixo, menos elevado.• inquit (v. defec. inquam, is, it) = diz.
presente doindicativo ativo
singular
1p. inquam2p. inquis3p.
inquit
plural
1p. inquimus2p. inquitis3p. inquiunt• ita (adv.) = assim, desse modo.
• iurgii (s. n. iurgiium, ii) = briga, discussão.
• intulit (v. infĕro, infĕrs, intuli, infĕrre, illatum) = apresentou.
pret. perfeito doindicativo ativo
singular
1p. intuli2p. intulisti3p.
intulit
plural
1p. intulĭmus2p. intulistis3p. intulērunt
ou intulere
singular pluralN iurgium iurgiaG iurgii iurgiōrumD iurgio iurgiis
AC iurgium iurgiaAB iurgio iurgiis
V iurgium iurgia
• lacerat (v. lacĕro, as, avi, are, atum) = dilacera, mata.
presente doindicativo ativo
singular
1p. lacero2p. laceras3p.
lacerat
plural
1p. laceramus2p. laceratis3p.
lacerant
• lanĭger (s. m. lanĭger, eri) = cordeiro.• latro (s. m. latro, onis) = ladrão.• longeque inferior = e muito mais abaixo.• liquor (s. m. liquor, oris) = líquido, água.
singular pluralN lĭquŏr liquoresG liquoris liquorumD liquori liquorĭbus
AC liquorem liquoresAB liquore liquorĭbus
V lĭquŏr liquores
Note bem! Na verdade, a palavra “longeque” é formada pelo advérbio “longe” e pela conjunção “que”, que significa “e” equivalendo à outra conjunção “et”. O “que” enclítico “costuma unir coisas da mesma espécie, coisas entre i intimamente ligadas como para indicar uma só coisa”6.
• lupus e lupe (s. m. lupus, i) = lobo.
singular pluralN lupus lupiG lupi luporumD lupo lupis
AC lupum luposAB lupo lupis
V lupe lupi
• menses (s. m. mensis, is) = mês.
singular pluralN mensis mensesG mensis mensĭumD mensi mensĭbus
AC mensem mensesAB mense mensĭbus
V mensis menses
• male dixit (v. maledico, is, xi, ĕre, ctum) = falou mal.
6 ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo... p. 387.
pretérito perfeitodo indicativo ativo
singular
1p. maledixi2p. maledixisti3p.
maledixit
plural
1p. maledixĭmus2p. maledixistis
3p. maledixērunt ou maledixēre
• meos (pron. poss. m. meus, mea, meum) = meu.
singular pluralN meus meiG mei meōrumD meo meis
AC meum meosAB meo meis
V mee mei
• mihi (pron. pessoal) = a mim ou para mim.
primeira pessoasingular plural
N ego nos
G mei nostrinostrum
D mihi nobisAC me nos
AB memecum
nobisnobiscum
• natus (adj. natus, a, um) = nascido.• nece (s. f. nex, cis) = morte violenta.
singular pluralN nex necesG necis necumD neci necĭbus
AC necem necesAB nece necĭbus
V nex neces
• non (adv. de negação) = não.• opprimunt (v. opprĭmo, is, oppressi, ĕre, oppressum) = oprimem.
presente doindicativo ativo
singular
1p. opprimo2p. opprimis3p.
opprimit
plural
1p. opprimimus2p. opprimitis3p. opprimunt
• pater (s. m. pater, tris) = pai.singular plural
N pătĕr patresG patris patrumD patri patrĭbus
AC patrem patresAB patre patrĭbus
V pătĕr patres
• possum (v. possum, potes, potui, posse) = posso.
presente doindicativo ativo
singular
1p. possum2p. potes3p.
potest
plural
1p. possumus2p. potestis3p. possunt
• propter (prep. com AC) = por causa de.
• qui (adv. interrogativo) = de que modo, como?
• quæso (v. quæso, is, quæsivi, ĕre) = pergunto; peço.
presente doindicativo ativo
singular
1p. quæso2p. quæsis3p.
quæsit
plural
1p. quæsimus2p. quæsitis3p. quæsunt
• quereris (v. dep. queror, ĕris, queri, questus sum) = queixar-se.
presente doindicativo ativo
singular
1p. queror
2p. quereris (ouquerere)
3p. queriturplural
1p. querimur2p. querimini3p. queruntur
• qui (pron. relativo m. qui, quæ, quod) = que, o qual.
singular pluralN qui quiG cuius quorumD cui quibus
AC quem quosAB quo quibus
V ø ø
Note bem! O pronome relativo “qui” tem como termo antecedente “homines” e exerce a função de sujeito do verbo “opprimunt”.
• quod (pron. relativo n. qui, quæ, quod) = aquilo que, o que.
singular pluralN quod quæG cuius quōrumD cui quĭbus
AC quod quæAB quo quĭbus
V ø ø
• repulsus (adj. repulsus, a, um) = repelido.• respondit (v. respondeo, es, spondi, ēre, spōnsum) = respondeu.
presente doindicativo ativo
singular
1p. respondo2p. respondisti3p.
responditplural
1p. respondimus2p. respondistis3p. responderunt
• rivum (s. m. rivus, i) = riacho.• sex (num. cardinal indeclinável) = seis.• siti (s. f. sitis, is) = sede.
singular pluralN sĭtis sitesG sitis sitĭumD siti sitĭbus
AC sitim sitesAB siti sitĭbus
V sĭtis sites
• stabat (v. sto, stas, steti, āre, stātum) = estava de pé.
• superior (adj. superior, ĭus; comparativo de supĕrus, a, um) = na parte superior.
• te (pron. pessoal do caso obliquo) = você.
segunda pessoasingular plural
N tu vos
G tui vestrivestrum
D tibi vobisAC te vos
AB tetecum
vobisvobiscum
pret. imperfeitodo indicativo ativo
singular
1p.stabam
2p.stabas
3p.stabat
plural
1p.stabamus
2p.stabatis
3p.stabant
• timens (adj. timens, -entis) = receoso.• tunc (adv.) = então, depois disso.• turbulentam (adj. turbulentus, a, um) = agitada; barrenta, lodosa.• tuus (pron. poss. m. tuus, tua, tuum) = teu.
singular pluralN tuus tuiG tui tuorumD tuo tuis
AC tuum tuosAB tuo tuis
• venerant (v. venio, is, i, īre, ventum) = tinham chegado, vindo; chegaram, vieram.
pretérito mais-que-perfeitodo indicativo ativo
latim portuguêssingular
1p. venĕram viera2p. venĕras vieras3p.
venĕratviera
plural
1p. venerāmus viéramos2p. venerātis viéreis
3p.venĕrant
vieram ou
tinham vindo• veritatis (s. f. veritas, atis) = verdade.• virĭbus (s. f. vis, vis) = violência; força; poder.
singular pluralN vis vires ou visG vis virĭumD vi virĭbus
AC vim vires ou visAB vi virĭbus
V vis vires
Note bem! O substantivo “vis, vis” da terceira declinação é bastante irregular, tem o acusativo sing. em -im e o ablativo sing. em -i.
REFERÊNCIAS
ALMEIDA, António Rodrigues de. Dicionário latim-português. 4. ed. Porto: Porto Editora, 2012.
ALMEIDA, Napoleão Mendes de. Gramática latina: curso único e completo. 30. ed. São Paulo: Saraiva, 2011.
COMBA, Júlio. Programa de Latim: Introdução à língua latina, vol. 1. 18. ed. São Paulo: Salesiana, 2004.
NÓBREGA, Vandick Londres da. O latim do ginásio para a terceira série: Fedro, comentários, estudo comparado, parte gramatical, exercícios, vocabulário geral. 42. ed. São Paulo Editora Nacional, 1960.
PRIOR, Richard E. 501 Latin verbs fully conjugated in all the tenses in an easy-to-learn format alphabetically arranged. 2. ed. New York: Baron’s Educational Series, 2008.