Elektriksel Byklklerin

llmesi

2

Konular

2

GR

1. L ALETLER

1.1. lmenin nemi

1.2. Elektriksel l Aletlerinin Tantlmas

1.2.1 Yapsna Gre l Aletleri

1.2.2. lt Bykl Gsterme ekline Gre

1.2.3. Kullanm Yerlerine Gre l Aletleri

1.3. eitli Elektriksel l Aleti Tanmlar

1.4. l Aletlerine Ait Terimler

1.4.1. Doruluk Derecesi

1.4.2. Duyarllk

1.4.3. Sabite

1.4.4. lme Snr

1.4.5. lme Alan

1.4.6. l Aletlerinin Enerji Sarfiyat

1.4.7. l Aleti eimi ve Kullanm

1.5. Analog l Aletleri

1.5.1. Analog l Aletlerinin Ortak zellikleri

1.5.2. Analog l Aletlerinin Mekanik Ksmlar

1.6. Dijital l Aletlerinin Genel Tanm

3

Konular

3

2. DREN LME

2.1. Diren ve letken

2.2. letken Direncini Etkileyen Faktrler

2.2.1. Diren Deerinin letkenin Boyu ile Deiimi

2.2.2. Diren Deerinin letkenin Kesiti ile Deiimi

2.2.3. Diren Deerinin letkenin Cinsi ile Deiimi

2.2.4. Direncin Scaklkla Deiimi

2.3.1. Ohmmetre ile Diren lm

2.3.2. Analog Ohmmetre ile lme

2.3.3. Dijital Ohmmetre ile lme

4

Konular

4

3. ENDKTANS LME

3.1. Bobinin Endktans

3.2. Endktans Etkileyen Faktrler

3.3. Endktans Deerinin llmesi

3.3.1. Lcrmetre ile Endktans Deerinin llmesi

4. KAPASTE LME

4.1. Kondansatr Kapasitesi

4.2. Kapasiteyi Etkileyen Faktrler

4.3. Kapasitesinin llmesi

4.3.1. LCR Metre ile Kapasite lm

5

Konular

5

5. AKIM LME

5.1. Elektrik Akm ve Tanm

5.2. Doru ve Alternatif Akm

5.2.1. Doru Akm

5.2.2. Alternatif Akm

5.3. Ampermetre Yaps ve eitleri

5.4. Ampermetreyi Devreye Balama ve Akm lme

5.5. Akm Trafosu Kullanarak Akm lme

5.5.1. Akm Transformatrleri

5.6. Pens Ampermetreler

6

Konular

6

6. GERLM LME

6.1. Gerilimin Tanm

6.2. Voltmetrenin Yaps ve Tanm

6.3. Voltmetreyi Devreye Balamak ve Gerilim lmek

7. AVOMETRELER

7.1. lme lkesi ve Kullanma Teknii

7.2. Analog Avometre ile lm Yapmak

7.3. Dijital Avometre ile lm Yapmak

8. FREKANS LME

8.1. Frekansn Tanm

8.2. Frekans Metrenin Yaps ve eitleri

9. VE G LME

9.1. G lme

9.1.1. Ampermetre ve Voltmetre Yardm ile G lmek

9.1.2. Wattmetrelerin Yaps ve eitleri

9.2. lmek

9.2.1. Sayalarn Yaps ve eitleri

7

Konular

7

10. OSLASKOP

10.1. Osilaskobun Tantlmas

10.2. Osilaskop ile Aadaki Deerler llebilir

10.3. Osilaskop ile lm Yapmak

10.4. Gerilim lmek

10.5. Frekans lmek

8

GR

8

Elektrik-elektronik alannda elektriksel byklklerin llmesi son

derece nemli bir yer tutmaktadr. Gnmzde elektrik enerjisi dier

enerji kaynaklarna gre tad stnlkler dolays ile son derece

yaygn olarak kullanlmaktadr.

Endstride ve konutlarda birok ara gere, makine ve tehizat

elektrik enerjisi ile altrlmaktadr. zellikle sanayi alanlarnda

elektrik enerjisinin verimli bir ekilde kullanlmas, alan cihazlarn

alma ekli ve alma devamll kadar alma gvenlii ve

kabilecek muhtemel arzalarn nlenmesi zerinde titizlikle durulan

bir konudur.

Bunun iinde alan elektrikli cihazlarn uygun elektriksel

parametrelerde altrlmas gerekmektedir. Bu durum elektrik

enerjisine ait byklklerin hatasz, doru ve tekniine uygun

lmn gerektirmektedir..

9

GR

9

Elektriksel byklklerin llmesi ve doru olarak deerlendirilmesi

endstriyel uygulamalarda sistemlerin doru ve gvenli olarak alma

kontroln, hata analizi yapmay, meydana gelebilecek muhtemel arzalara

kar nlem almay, olumu arzalarda ise arza sebebinin bulunmas ve

tekrarnn nlenmesini salamaktadr. Bu yzden elektrik-elektronik alannda

alan her seviyedeki teknik elemann nitelikli lme, l aletlerini kullanma

ve elektriksel lmleri hatasz yaparak, lm sonularn

deerlendirebilmelidir. Ayn zamanda her trl elektriksel byklk iin uygun

l aletini uygun zelliklerde seebilmelidir. Ayrca her trl l aletinin

balantsn yapma ve llen deeri doru olarak okuma bilgi ve becerisine

sahip olmaldr

Bu modl baar ile tamamladnzda siz de, elektriksel byklklerin

lmnde kullanlan l aletlerini tanyacak, yaplacak lme uygun l

aletini seebilecek, balantlarn teknie uygun kurarak lmleri hatasz

yapabileceksiniz. Bu becerileri tam olarak kazanmanz, alannzda nitelikli bir

teknik eleman olmanz iin son derece nemlidir.

10

1. L ALETLER

1.1. lmenin nemi

lme, bugn gndelik hayatmzda oka

kullandmz bir ilem olup uzunluu metre, arl

kilogram, scakl santigrat ve sv hacimlerini litre ile

lmekteyiz. Herhangi bir uzunluk miktar llrken

dnyada herkes tarafndan kabul edilen 1 metrelik

uzunluun llecek uzunluk ierisinde ne kadar

bulunduunun karlatrlmas yaplr.

Dier tm lme ilemlerinde mantk ayndr. Gnlk

hayatta lm yapmak ve herhangi bir bykl, o

bykln birimi ile karlatrmak ilemi ile farknda

olarak veya olmadan ou kez karlap lme

yapmadan birok ilemlerimizi

sonulandramamaktayz.10

11

1. L ALETLER

11

Alacamz rn standart birimi ile karlatrp miktarn ve

fiyatn tespit etme ihtiyac, lme ilemini zorunlu klan bir

faktrdr. Elektriksel byklklerinin llmesi, yani kendi birimi

ile karlatrmasn da zorunlu klan faktrler mevcuttur. Bunlar:

Harcanan elektrik enerjisini lmek, alcnn alma

standartlarna uygun elektriksel byklkler ile alp

almadn kontrol ederek srekli ve kesintisiz almay

salamak, llen elektriksel bykln deerine gre

istenmeyen durumlar iin nlem almak, elektrik ve elektronik

elemanlarnn salamlk kontroln yapmak, devre veya

devrelerde arza tespiti yapmak ve enerji olup olmadn kontrol

etmek bu zorunluluu meydana getiren faktrlerden bazlardr.

Fiziksel byklklerin llmesinde, her byklk iin bir l

birimi kullanld gibi, elektriksel byklklerin llmesinde de

elektriksel birimler kullanlr.

12

1. L ALETLER

1.2. Elektriksel l Aletlerinin Tantlmas

12

13

1. L ALETLER

13

Elektriksel byklklerin llmesinde kullanlan l aletleri

ok eitli tip ve modellerde olmasna karlk, (Resim 1.2)

baz ortak zellikleri yn ile ayn at altnda

gruplandrlabilirler.

Bu gruplandrmalar, lt bykln doruluk derecesine

gre, l aletlerinin gsterme ekline gre ve kullanma yerine

gre yaplmaktadr.

14

1. L ALETLER

1.2.1 Yapsna Gre l Aletleri

Yapsna gre elektriksel l aletleri, kendi aralarnda ikiye

ayrlr. Bunlar analog l aletleri ve dijital l aletleridir. imdi

bunlar sras ile inceleyelim.

Analog l Aletleri

lt deeri skala taksimat zerinden ibre ile gsteren

l aletleridir. Analog l aletleri ok deiik yap ve

skala taksimatlarna sahip olarak imal edilirler. Bu l

aletlerinde deer okumak daha zor gibi grnse de analog

l aletleri daha hassas lmlere olanak salarlar. Resim

1.3te baz analog l aletleri grlmektedir. Analog l

aletlerinin yaps ve kullanm ekli ilerideki konularda

ayrntl olarak ilenecektir.

14

15

1. L ALETLER

15

16

1. L ALETLER

16

Dijital l Aletleri lt deeri dijital bir gsterge de saylarla gsteren l aletleridir. Bu l

aletlerinin kullanm kolay olup zellikleri analog l aletlerine gre daha fazladr.

Gnmzde dijital l aletleri ile ayarlanan deer aldnda sinyal alma, llen

deerlerin bilgisayar ortamna tanmas ve kullanlmas gibi ilave ilemler

yaplabilmekte olup yeni zellik ve nitelikler ilave edilerek gelitirilen l

aletleridir.( Resim 1.4)

17

1. L ALETLER

1.2.2. lt Bykl Gsterme ekline Gre

lt bykl kiiye eitli ekillerde yanstan l aletleri

kendi aralarnda e

ayrlr. Bunlar; gsteren l aletleri, kaydedici l aletleri,

toplayc l aletleridir.

Gsteren l Aletleri

Bu l aletleri ltkleri elektriksel bykln o andaki

deeri skalasndan veya gstergesinden gsteren, baka bir

lme geildiinde eski deeri kaybedip yeni lm deerini

gsteren l aletleridir (Resim 1.5).

Bu l aletlerinin ltkleri deerleri geriye dnk kendi

belleine kaydetme zellii yoktur, ancak son zamanda

gsteren l aletlerinde l aletleri ile bilgisayar arasnda

yaplan balant ve bilgisayara yklenen yazlm ile bu l

aletlerinin istenen gn, saat ve dakikada kaydettikleri

deerler bilgisayar ortamnda grntlenebilmektedir.17

18

1. L ALETLER

18

19

1. L ALETLER

19

Kaydedicili l Aletleri

Kaydedici l aletleri, llen bykln deerini zamana

bal olarak grafik kad zerine izerek kayt ederler (Resim

1.6).

Bu l aletlerinde geriye dnk llen deerlerin okunmas ve

incelenmesi mmkndr. Bu tip l aletleri genellikle elektrik

santrallerinde retilen enerjinin takibi iin kullanlr.

Resim 1.6: Kaydedicili l aletlerine

rnekler

20

1. L ALETLER

20

Toplayc l Aletleri

Toplayc l aletleri, ltkleri elektriksel byklk

deerini zamana bal olarak toplarlar (Resim 1.7).

Bu l aletlerinin ekrannda okunan deer, lme

balad andan itibaren lt deerdir. Yani lt

deeri bir nceki deerin stne ilave ederek lm

yaparlar. Enerji kesildiinde llen deer sfrlanmaz.

Elektrik sayalar bu tip l aletlerine verilebilecek en iyi

rneklerden biridir.