ÜNİTE PLANI

Ünitenin Adı : Yunan Sanatı

İçerik : Yunan Sanatının tanıtılması

Sınıf : 9

Süre : 2 ders saati

Hedefler :

1. Yunan Sanatını tanıyabilme ( Bilişsel , Sanat Tarihi )

2. Örnek resimler ile diğer uygarlıklara ait yapıtlardan ayırt edebilme.

( Duyuşsal , Estetik )

3. Öğrencinin sunulan ders içi etkinlik ile farklı nizam tapınakların farklarını

bulabilmesi ( Psikomotor , Uygulamalı Çalışma )

Kazanımlar :

9.1.3.1. Sanat eserlerinin niteliğini açıklar. Özgünlük, yaratıcılık, teklilk, kalıcılık, hayal gücü, estetik değer nitelikleri üzerinde durulur.

9.1.3.2. Sanat eserlerinde yer alan unsurları açıklar. Sanat eseri inceleme aşamalarından ilki olan “betimleme” aşamasına göre sanat eserlerinde ilk bakışta göze çarpan unsurlar üzerinde durulur.

9.1.3.3. Sanatsal düzenleme ögelerini ve ilkelerini görsel sanat eserleri üzerinde açıklar. Sanat eseri inceleme aşamalarından ikincisi olan “çözümleme” aşamasına göre, sanatsal düzenleme ögeleri ve ilkeleri üzerinde durulur.

9.1.3.4. Sanat eserini yorumlar. Öğrencilerin sanat eseri inceleme aşamalarından üçüncü olan “yorumlama” aşamasına göre, bir sanat eseri hakkındaki düşüncelerini belirtmelerini sağlar.

9.1.3.5. İncelediği sanat eseri hakkında estetik yargıya varır. Öğrencilerin sanat eseri inceleme aşamalarından dördüncüsü olan “yargı” aşamasına göre, eserin hangi kurama girdiğini belirtmeleri sağlanır.

9.2.1.5. Sanat eserlerini ve kültürel değerleri korumanın önemini açıklar. Sanat eserleri ve kültürel değerlerin , bir ülkenin kültürel kimliğinin önemli unsurları olduğu vurgulanır.

Amaç ve Gerekçe:

Bu ünitede öğrencilerin, Yunan Sanatı Mimari , Heykel ve Kabartma Sanatlarının genel özelliklerini tanıyabilmeleri amaçlanmaktadır. Ünite sonunda öğrendiği bu bilgiler ile İlk Çağ’da Doğu Akdeniz Havzası Uygarlıkları arasında , Yunan Sanatını ayırabilmesini sağlayabilir.

Diğer Alanlarla İlişkisi ve Nedenleri:

Görsel Sanatlar uygulamalı çizim ve desen derslerinin hepsinde, öğrendiği farklı nizam mimari özelliklerini kullanabilir.

ÖN TEST

Ad-Soyad : Tarih :

Numarası :

Sınıfı :

1. Anadolu dışında yapılan Yunan tiyatrolarından biri ………………. dur.

2. ………… lar pazar meydanlarıdır.

3. ……………… lar kapalı tiyatro biçiminde yapılan kent meclisi binalarıdır.

YUNAN SANATI

Yunan sanatı; Girit Adası’ndaki Minos, Yunanistan’daki Miken, Anadolu’daki İon (İyon), Dor ve Aiollerin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Batı Anadolu’da yapılan kazı ve araştırmalar, Yunanistan’dan Batı Anadolu kıyılarına “İonlar, Aioller ve Dorlar” olarak adlandırılan üç topluluğun göç ettiğini ortaya koymuştur. Batı Anadolu Bölgesi yerleşimleri arasında İonlar önemli bir yer tutmaktadır. Anadolu’ya gelen İonlar, burada birçok yerleşim merkezi kurmuşlardır. Ephesos (Efesus, Efes), Miletos (Milet), Phokaia (Pokaya, Foça), Priene, Smyrna (Simirna, İzmir), Lebedos (Gümüldür), Kolophon (Değir mendere) bunlardan bazılarıdır. Aioller ise Batı Anadolu’ya Orta Yunanistan’dan gelmişlerdir. Sultanhisar, Pitane (Çandarlı), Lesbos (Midilli), Tenedos (Bozcaada) önemli yerleşim merkezleridir. Yunan antik kentleri akropolis adı verilen yüksek tepelere kurulmuştur. Akropolis Yunan kültürüne ait yapılarla donatılır. Akropolis’in batı yönünde ise nekropol olarak bilinen mezar alanları bulunmaktadır. Dorlar, Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya gelen son topluluktur. Dorların en önemli yerleşim merkezleri Halicarnassos (Halikarnas) ve Knidos’tur (Salacak). Batı Anadolu’da kurulan bu uygarlıklar Anadolu, Mısır ve Mezopotamya sanatlarından da etkilenerek önemli sanat eserleri ortaya koymuşlardır. Bu uygarlıkların oluşturduğu kültür Yunan sanatına öncülük etmiştir.

MİMARİ

Yunan mimarisinin en önemli yapı tipi tapınaktır. Yunanlılarda tapınak tanrının eviydi. Tapınağın içine rahiplerden başka kimse giremezdi. Dinî törenler ise tapınağın dışında yapılırdı. Bu nedenle tapınağı diğer binalardan ayırt etmek için etraflarını sütun sıralarıyla çevirirlerdi. Yunan tapınakları, İlk Çağ’da Batı Anadolu yerleşimlerinde bulunan megaron plan tipindeki yapıların zamanla gelişen örnekleridir. Bu gelişme sütun sayısının ve sırasının artmasıyla kendini gösterir. Tapınaklar, basamakla çıkılan bir zemin üzerine yapılmış sütunlu bir giriş ve girişe açılan celladan (sella) oluşmuştur. Tapınaklarda kullanılan sütun sistemlerine göre Dor, İyon ve Korint nizamı olarak adlandırılan üç tapınak tipi gelişmiştir.

Dor Nizamı: MÖ VII. yüzyılda Yunanistan, Güney İtalya, Sicilya ve Anadolu’da bu nizamda birçok tapınak yapılmıştır. Dor nizamında yapılan bir tapınağın sütunlarının kaidesi yoktur. Sütunların ve sella duvarlarının üzerinde oturduğu tabana stilobat adı verilir. Sütun, doğrudan döşeme tabanına oturmaktadır. Yivli olan sütun gövdesi alttan üste doğru incelir. Sütunlar, ya tek parça taştan ya da üst üste bindirilmiş bir dizi taş parçasından oluşmaktadır. Echinos (ekhinos) adını alan sütun başlığı üzerinde abakus denilen ve çatının yükünü taşıyan yastık vardır. Bu sütunlar birbirine arşitrav (baştaban) denilen düz taş bloklarla bağlanır (Fotoğraf 3.62). Alınlık, bu yapılarda cephe boyunca ve çatı düzeyinde yer alan üçgen biçimindeki duvardır. Alınlıklar genellikle kabartmalarla doldurulduğu gibi, tepe ve köşelerine akroter denilen heykelcikler de konurdu. Arşitravın üzerinde triglif (üçlü yiv) ve üzeri bazen boş bazen de kabartmalarla süslü kare boşluklar (metop) sıra ile yer alır.

Assos Athena Tapınağı’ndan bir görünüm. Behram kale, Çanakkale Triglif ve metop frizinin üzerinde uzanan korniş, yapının saçak görevini üstlenmiştir. Kornişin desteklediği çatı, tapınağın iki cephesinde üçgen birer alınlık oluşturacak biçimde meyilli yapılmıştır. Çatının iki yanında sima denilen su olukları vardır. Anadolu’da Dor nizamında yapılan en önemli tapınak Assos’taki (Çanakkale, Behramkale) Athena Tapınağı’dır. Anadolu dışında, Dor nizamında yapılan tapınakların en ünlüsü Atina Akropolü’nde yapılan Parthenon (Partenon) Tapınağı’dır

İyon Nizamı: Bu nizam, MÖ VI. yüzyılda Anadolu’nun batı ve güneybatı kıyılarında yapılmış tapınaklarda görülür. İyon nizamında yapılan tapınaklar, ince uzun sütunları ile Dor nizamındaki tapınaklara göre daha yüksek ve zarif görünümlüdür. Sütunlar, doğrudan tabana değil torus adı verilen silmeli bir kaideye oturur. Sütun başlığı volüt adı verilen iki spiral kıvrımla bezeli bir başlıktan oluşmuştur. Saçaklık ise üç bölümden oluşur: arşitrav, friz ve diş kesimi. Arşitravın üzerinde kabartmalarla bezeli friz, yapıyı bir şerit gibi sarmaktadır. Alınlık, Dor nizamında yapılan tapınaklardaki gibidir. İyon nizamında yapılan yapıların örnekleri Ana dolu’dadır. Bunlardan ilki Efes Artemis Tapınağı ve Halicarnassos’taki (Bodrum) Maussoleion’dur (Mavze lion). Bugün yalnızca kalıntıları kalan bu iki yapı, antik dünyanın yedi harikası arasında sayılmaktadır. İyon nizamında yapılan diğer bir tapınak ise Didim’deki Apollon Tapınağı’dır. Anadolu dışında yapılan İyon tapınaklarının en tanınmışı Atina Akropolü’nde bulunan Nike Tapınağı’dır

Korint Nizamı: Bu nizam, MÖ V. yüzyılda İyon nizamının biraz değiştirilmiş bir biçimi olarak ortaya çıkmıştır. Bu tür tapınaklarda Dor ve İyon nizamı özellikleri bir arada kullanılmıştır. Sütun başlıkları, Dor ve İyon nizamındakilere oranla hareketlidir, kenger (akantus) yaprakları ile kıvrık dallardan oluşmuştur. Anadolu’da Korint nizamında yapılan tapınakların en tanınmışı Silifke (Mersin) yakınlarındaki Uzuncaburç Zeus Tapınağı’dır . Yunanlılar, Anadolu’daki kentlerde tapınaklardan baş ka tiyatro, stadyum, agora, odeon, bouleterion (bulevterion) gibi yapılar da inşa etmişlerdir. Yunan kentlerinin etrafı surlarla çevrilmiştir. Bu kentlerde birbirine paralel ve birbirini dik kesen düzenli caddelerin bulunduğu bir plan uygulanmıştır. Izgara planı denilen bu planda yapılan kentlere Bergama, Miletos ve Perge örnek olarak verilebilir. Tepe yamaçlarına yapılan tiyatrolar, Yunan kentlerinin önemli yapılarıdır. MÖ IV. yüzyıldan sonra taştan yapılmaya başlanan tiyatrolarda, ortada oyunun oynandığı bir orkestra bölümü ve bunu çeviren taş basamaklar bulunmaktadır. Bu tiyatroların en tanınmışları Priene (Güllübahçe) ve Efes tiyatrolarıdır.

Anadolu dışında yapılan Yunan tiyatrolarından biri Epidavros Tiyatrosu’dur. Stadiumlar (stadyum), çeşitli atletizm yarışmalarının, daha sonra da olimpiyat oyunlarının yapıldıkları yerlerdir. Agoralar pazar meydanlarıdır. Odeonlar (konser binaları), içinde müzik dinlemek için yapılmıştır . Bouleterionlar ise kapalı tiyatro biçiminde yapılan kent meclisi binalarıdır.

HEYKEL VE KABARTMA SANATI

Heykel Sanatı

Yunan heykel sanatı oldukça gelişmiştir. Yunanlılar ilk dönemlerde taş, kil, ahşap, altın, fildişi ve mermer kullanarak küçük heykeller yapmışlardır. Ancak bu heykeller, küçük ve narin oldukları için zamanla kırılıp yok olmuştur.

Yunan heykel sanatı, tarz ve teknik açıdan üç dönemde incelenir: • Arkaik Dönem (MÖ VII. yüzyıl) • Klasik Dönem (MÖ V. yüzyıl) • Helenistik Dönem (MÖ IV. yüzyılI. yüzyıl)

Arkaik Dönem: Arkaik Dönem Yunan heykelleri, Mısır ve Mezopotamya heykelleri gibi frontal duruşludur. Kollar dirsekten itibaren hafifçe öne doğru uzatılmış, eller yumruk hâlinde aşağıya sarkıtılmıştır. Yüzde görülen hafif gülümseme ifadesi görüntüyü yumuşatmaktadır. Arkaik Dönem’de, göğüs adaleleri tamamen belirgin, çıplak tanrı ve atlet heykelleri yapılmıştır. Kuros ve kore heykelleri, Sisam’daki Tanrıça Hera Heykeli, Atina’da ki Gülümseyen Kadın Heykeli ile Delfi’de bulunan atlet heykelleri bu dönem heykellerine örnek olarak verilebilir.

Klasik Dönem: Klasik Dönem’le birlikte Yunan heykel sanatında önemli gelişmeler olmuştur. Frontal duruş ortadan kalkmış, vücut ağırlığı bir bacak üzerine verilmiş, serbest kalan ayak geriye doğru hafifçe bükülmüş, baş bir tarafa çevrilmiştir. Böylece heykelin ana ekseninde düz bir hat yerine eğri bir çizgi meydana gelmiş, bu da heykelin duruşuna doğallık ve hareket kazandırmıştır. Heykellerin vücut anatomisi oldukça başarılı işlenmiştir. Heykellerde kusursuz güzelliği bulmak (idealizm) amaç hâline gelmiştir. En çok tanrı, tanrıça ve sporcu heykelleri yapılmıştır. Myron’un (Miron) yaptığı Disk Atan Atlet Heykeli, Klasik Dönem’de yapılan heykellere önemli bir örnektir . Klasik Dönem’de kadın heykelleri giysileri ile betimlenmiştir. Sanatçılar, elbise kıvrımlarını çalışırken vücut oranlarını ve estetiğini bozmamaya çalışmışlardır. Ünlü sanatçı Phidias’ın (Fidyas), Atina Akropolisi’nde bulunan Parthenon Tapınağı için yaptığı Athena Heykeli buna güzel bir örnektir .

Dönemin diğer önemli bir sanatçısı da Praxiteles’tir (Praksiteles). Sanatçının en tanınmış eseri Hermes ve Bebek Dyonissos Heykeli’dir. Klasik heykeltraşlarından Polykleitos (Polikletos), Doriforos adlı çıplak atlet heykeliyle ün yapmıştır. Yaptığı heykel formları Klasik Dönem’in diğer heykeltıraşlarını etkilemiştir.

Klasik Dönem’in sonlarına doğru, insan vücudu tümüyle ve daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Sanatçıların dikkati, kişilerin özelliklerini yansıtacak çalışmalara çevrilmiş ve böylece portre heykel sanatı ortaya çıkmıştır. Genellikle şairlerin, düşünürlerin, devlet adamlarının portre heykelleri yapılmıştır.

Helenistik Dönem: Büyük İskender’in Anadolu’ya girişiyle başlayan Helenistik Dönem (MÖ 33030) planlı kentlerin yapıldığı, kütüphanelerin, müzelerin kurulduğu, büyük boyutlu heykel sanatının geliştiği bir dönemdir. Helenistik Dönem heykel sanatında, Klasik Dönem’in tanrısallığını yansıtan ağırbaşlı görünümün yerini; şiddeti, sevinci, şirinliği, hırçınlığı yansıtan ifadeler almıştır. Ünlü heykeltıraş Lysippos’a (Lisipos) ait İskender’in baş heykeli; kırışık alnı, buğulu bakışları, arkaya doğru taralı saçları ile Helenistik Dönem’in tüm özelliklerini yansıtır . Dönemin en tanınmış sanatçısı olan Lysippos, Büyük İskender’in portre heykellerinin yanı sıra çeşitli atlet heykelleri de yapmıştır.

Laokoon Heykel Grubu, Helenistik Dönem heykellerinin tipik bir örneğidir. Heykelde yılanlar tarafından sarılan Laokoon ve oğullarının ölüm kalım savaşı anlatılmaktadır.

Dönemin tüm özelliklerini yansıtan diğer bir heykel örneği de Samotrake’de bulunmuş Nike Heykeli’dir. MÖ 190 yılında bir deniz zaferini kutlamak için yapılan Zafer Tanrıçası Nike Heykeli tamamen mermerdendir. Heykelde, elbise vücuda tamamen yapışmış ve vücut hatları ortaya çıkmıştır. Vücudun alt ve üst kısımlarının farklı taraflara dönük olması ve süzülerek yere konma hareketi ile dalgalanan elbisesi, heykele seyrine doyum olmayan bir dinamizm katar .

Kabartma Sanatı

Helenistik Dönem’in en belirgin özellikleri, çeşitli yapıların duvarlarına, lahitlere, sunaklara yapılan kabartmalarda görülmektedir. Bu dönemin en tanınmış kabartmaları, Bergama Zeus Sunağı’nı süslemektedir. Kabartmalarda tanrılarla devlerin savaşı anlatılmıştır . İskender Lahdi kabartmaları ile Ağlayan Kadınlar Lahdi kabartmaları dönemin en tanınmış eserlerindendir.

SON TEST

Ad-Soyad : Tarih :

Numarası :

Sınıfı :

1. Yunan mimarisinde, sütun sistemlerine göre Dor, İyon, Korint nizamı olarak adlandırılan 3 tapınak tipi gelişmiştir.

Doğru Yanlış

2. Dor nizamında yapılan bir tapınağın sütunlarının kaidesi yoktur.

Doğru Yanlış

3. Arkaik Dönem Yunan heykelleri , Mısır ve Mezopotamya heykelleri gibi frontal duruşludur.

Doğru Yanlış

4. Klâsik Dönem Yunan heykellerinde frontal duruş hiç biçim değiştirmeden devam etmiştir.

Doğru Yanlış

SANAT ELEŞTİRİSİ SORULARI

Ad-Soyad : Tarih :

Numarası :

Sınıfı :

Yunan Sanatı Klasik Dönem Heykellerinin inceleyerek, heykel formlarının benzer yönlerini yazınız.

SANAT TARİHİ SORULARI

Ad-Soyad : Tarih :

Numarası :

Sınıfı :

1. Yunan Sanatı, Anadolu’da hangi toplulukların etkisi ile ortaya konulmuştur ?

2. Yunan Sanatında, Anadolu dışında , Dor nizamında yapılan tapınakların en ünlüsü hangi tapınaktır ?

ÖĞRETİM SÜRECİ

ÖĞRETMENİN HAZIRLIĞI

· 1 hafta öncesinden öğrencilere anlatılacak konu bilgisini vermek.

· Yunan Sanatı konusunu anlatıma hazırlamak

· Ön test ve son testleri öğrenci sayısı kadar çoğaltmak

· Çalışma yapraklarını öğrenci sayısı kadar çoğaltmak

· Sınıf ortamını anlatıma ve uygulamaya uygun şekilde düzenlemek

· Konu anlatımı için akıllı tahtayı hazırlamak.

ÖĞRENCİNİN HAZIRLIĞI

· Yunan Sanatı hakkında bilgi toplayarak sınıfa gelmek.

· Konu hakkında yazılı yayınlardan ve internetten araştırma yapma.

· Konu hakkında toplanan görsel ya da yazılı kaynakları sınıfa getirmek.

GÜDÜLÜLEME

· Konu anlatımını ilgi çekici hale getirmek

· Öğrencinin derse katılımını sağlamak için motive edici sorular sormak

· Ön test ve son test değerlendirmesi yapmak

· Konu ile ilgili Powerpoint sunum hazırlamak

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Konu ile ilgili araştırma yapıp, ön bilgi sahibi olmak 20

Sınıfa getirdiği görsel yada yazılı dokümanları sunmak 20

Öğretmenin anlatımı esnasında dersi dinlemek 20

Uygulama çalışmasına aktif katılımcı olmak 40

-------------------------------------------------------------------------------------

Not 100

YUNAN SANATI TAPINAKLARINDAN ÖRNEKLER

ASOS ATHENA TAPINAĞI

http://arkeolojihaber.net/tag/athena-tapinagi/ (10.04.2018, saat.12.39)

EFES ARTEMİS TAPINAĞI

http://arkeopolis.com/mimari-acidan-efes-artemis-tapinagi/

( 10.04.2018, saat.12.35)

PARTHENON TAPINAĞI

https://antickagrckablog.wordpress.com/arhitektura-anticke-grcke-umetnosti/partenon/ (10.04.2018, saat.12.41)

UZUNCABURÇ ZEUS TAPINAĞI

https://yoldaolmak.com/uzuncaburc-antik-kenti-silifke-mersin.html (10.04.2018,saat.1243)

KAYNAKÇA

Ortaöğretim Sanat Tarihi Ders Kitabı , Doç. Dr. Mehmet Zeki İBRAHİMGİL,

Koza yayınları (09.04.2018, saat: 21.40)

http://arkeopolis.com/mimari-acidan-efes-artemis-tapinagi/ ( 10.04.2018, saat.12.35)

http://arkeolojihaber.net/tag/athena-tapinagi/ (10.04.2018, saat.12.39)

https://antickagrckablog.wordpress.com/arhitektura-anticke-grcke-umetnosti/partenon/ (10.04.2018, saat.12.41)

https://yoldaolmak.com/uzuncaburc-antik-kenti-silifke-mersin.html (10.04.2018,saat.1243)