elektrik tesislerinde topraklamalar yonetmeligi

7/31/2019 Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yonetmeligi

1/218


2/218


3/218

4) Tehlikeli gerilim: Etkin deeri alak gerilimde 50 voltun zerinde olan,yksek gerilimde hata sresine bal olarak deien gerilimdir.

5) Topraa kar gerilim: Orta noktas ya da yldz noktas topraklanmebekelerde, bir faz iletkeninin bu noktalara gre potansiyel farkdr. Bu gerilim

faz gerilimine eittir.

Bunun dndaki btn ebekelerde topraa kar gerilim, bir faz iletkeninintopraa temas etmesi durumunda teki faz iletkenleri ile toprak arasnda oluangerilimdir. Arza yerinde ark yoksa, bir fazn topraa kar gerilimi fazlar arasgerilim deerine eittir.

6) Elektrik iletme elemanlar: Elektrik enerjisinin retilmesi,dntrlmesi, iletilmesi, datlmas ve kullanlmas amacna hizmet eden(rnein makineler, transformatrler, balama cihazlar, l aletleri, koruma

dzenleri, kablolar ve hatlar ile tketici cihazlar gibi) btn elemanlardr.7) Sabit iletme elemanlar: Yaplar veya mekanik dayanmlar asndan,

iletme esnasnda kurulduklar yere balanm olan cihazlardr. Bu tanma,iletme asndan sabit olduklar halde, rnein balantlarnn yaplabilmesi veyatemizlenmeleri iin snrl hareket ettirilebilen iletme elemanlar da dahildir.rnein aralarda ve cihazlarda sabit ekilde monte edilmi transformatrlersabit iletme elemanlardr.

8) Yer deitirebilen iletme elemanlar: ekilleri ve allagelmikullanmlar asndan iletme srasnda bulunduklar yere balanmam

elemanlardr.

Bu tanma, ekilleri ve allagelmi kullanmlar asndan gerilimaltndayken hareket ettirilebilen iletme elemanlar da dahildir.

9) Aktif blmler: Elektrik iletme elemanlarnn, normal iletmekoullarnda gerilim altnda bulunan iletkenleri (ntr iletkeni dahil, ancak PENiletkeni hari) ve iletken blmleridir.

Orta iletkenler de aktif blmlerdir; fakat koruma iletkenleri ve bunlara

iletken olarak bal blmler aktif blm saylmaz.10) Aktaki iletken blmler: Elektrik iletme elemanlarnn her an

dokunulabilen, aktif blm olmayan, fakat bir arza durumunda gerilim altndakalabilen (gvde gibi) iletken blmleridir.

11) letken eitleri:

i) Ana iletken (Faz iletkeni) (L1,L2,L3): Elektrik enerji kaynaklarntketicilere balayan, fakat orta noktadan ya da yldz noktasndan kmayaniletkenlerdir.


4/218

ii) Ntr iletkeni (N): ebekenin orta noktasna veya yldz noktasnabalanan, elektrik enerjisinin iletilmesine katkda bulunan bir iletkendir (d.a.sistemlerinde kaynan orta noktasna balanan iletkene de orta iletken denir).

iii) Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gvde akmlarna kar

alnacak gvenlik nlemleri iin iletme elemanlarnn aktaki iletkenblmlerini:

-Potansiyel dengeleme barasna,

-Topraklayclara,

-Elektrik enerji kaynann topraklanm noktasna,

balayan iletkendir.

iv) Koruma iletkeni + ntr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile ntr iletkeninin ilevlerini biriletkende birletiren topraklanm iletkendir.

v) Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnzca fonksiyon topraklamas iinkullanlan bir topraklama iletkenidir.

vi) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyontopraklamas ve hem de koruma topraklamas iin birlikte kullanlan tek birtopraklama iletkenidir.

12) Dolayl dokunmaya kar koruma: nsan ve hayvanlarn, hataldurumlardan dolay ortaya kabilecek tehlikelerden korunmasdr.

13) Emniyetli ayrma: Bir akm devresine ilikin olan gerilimin, bir bakaakm devresine sirayet etmesinin yeterli gvenlikle nlendii ayrmadr.

14) Ayrma transformatr (Ara transformatr): letiim tesislerinde,besleme ebekesinden kaynaklanan ilev bozulmalarn nlemek iin kullanlan,sarglar elektriksel (galvanik) olarak ayrlm bir transformatrdr.

Ayrma transformatr, birincil (primer) ve ikincil (sekonder) ebekede,dolayl dokunmada ortaya kacak tehlikeli vcut akmlarna (ok yksekdokunma gerilimlerine) kar koruma iin farkl nlemlerin kullanlmasn ve bu

nlemlerin birbirini etkilememesini veya ortadan kaldrlmamasn mmkn klar.Bu zellik sekonder ebekedeki bir veya daha ok tketici iin geerlidir.

15) Tanabilir iletme yerleri: Tama srasnda iletme d olan elektrikveya iletiim tesislerini bulunduran iletme yerleridir. Bunlar (iletme srasnda)snrl olarak hareket ettirildiklerinden, iletme esnasnda sabit iletme elemantanmna girerler.

16) Elektrik iletme yerleri: Esas itibariyle elektrik tesislerinin iletilmesi iinngrlm olan ve kural olarak iine sadece ehliyetli personelin girebilecei

kapal hacim veya yerlerdir.


5/218

Not : letiim tekniinde bu tanma, rnein seme ve kuvvetlendiriciodalar, kablo datm panolar, yangn, hrsz ve soygun alarm tesislerininsantralleri ve saat tesisleriyle, iletme nedeniyle boyutlandrma snf 3e dahilgerilime sahip bulunan ksmlarna kaza ile dokunulabilecek iletiim dzenleridahildir.

17) Kapal elektrik iletme yerleri: Yalnzca elektrik tesislerinin iletilmesiiin ngrlm bulunan ve kilit altnda tutulan kapal hacim veya yerlerdir. Kilityalnzca grevlendirilmi kiiler tarafndan alabilmelidir. Giri iin sadeceehliyetli kiilere izin verilir.

Not : letiim tekniinde bu tanma, rnein kablo datm odalar, iindeinsan bulunmayan kuvvetlendirici odalar, radyo verici dzenleri ve yksekgerilim hattndan haberleme tesisleri dahildir.

18) El mesafesi blgesi: Genellikle yrnebilen zeminden itibaren belirlenenve snrlarna, bir kiinin her ynde, yardmc bir ara kullanmakszn eliyleeriebilecei blgedir. El mesafesinin boyutlandrlmas ekil-1de gsterilmitir.

0,75m2,50m

1,25m

1,25m

0,75m2,50m

1,25m

El ulama uzakl

S: Kiilerin bulunabilecei

S


6/218

ekil-1 El mesafesinin boyutlandrlmas

19)Yldrmdan koruma tesisi: Bir tesisin i ve d yldrm etkilerindenkorunmas iin kullanlan dzenlerin btndr.

b) Topraklamaya ilikin tanmlar:

1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sfr olduu yeryznn madde ve yer olarakifadesidir. rnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, amur, kayalk arazi.

2) Referans topra (ntr toprak): Topraklaycdan yeterince uzak bulunan ve topraklamatesisinin etki alan dnda kalan yeryz blmdr. Bu blmdeki herhangi iki nokta arasnda,topraklama akmnn neden olduu gerilim ihmal edilecek kadar kktr (ekil-2'ye baknz).

3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihaz ya da tesis blmn, bir

topraklaycya balayan topran dnda veya yaltlm olarak topran iindedenmi bir iletkendir.

Ntr iletkeni veya ana iletken ile topraklayc arasndaki balantya bir ayrma balants, birayrc ya da bir topraklama bobini veya diren balanmsa, bu durumda sadece topraklayc ilebelirtilen cihazlara en yakn toprak tarafndaki balant ucu arasndaki balant, topraklamailetkenidir.

4) Topraklama baras (topraklama birletirme iletkeni): Birden fazlatopraklama iletkeninin baland bir topraklama barasdr (iletkenidir).

Aadaki iletkenler topraklama baras saylmaz:

i) fazl dzenlerde ( l transformatr, kablo bal, mesnetizolatr vb.) her bir cihazn topraklanacak blmlerini birletiren topraklamailetkenleri,

ii) Hcre biimindeki tesislerde, bir hcrenin cihazlarnn topraklanacakblmlerini birletiren ve hcre iinde kesintisiz olarak denmi olan birtopraklama barasna balanm topraklama iletkenleri.

5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak balanan ve snrl bir alaniinde bulunan topraklayclar ya da ayn grevi yapan (boyasz direk ayaklar,

zrhlar ve metal kablo klflar gibi) metal paralar ve topraklama iletkenlerinintmdr.


7/218

E Topraklayc,

S1, S2,S3

Ana topraklaycya balanm olan potansiyel dzenleyicitopraklayclar,

UE Topraklama gerilimi,

USS Mmknolan adm gerilimi,

UST Mmknolan en byk dokunma gerilimi,

UTST Srklenmi en byk dokunma gerilimi, eer klf en uzak noktadatopraklanmam ise,

UTSTE Srklenmi en byk dokunma gerilimi, eer klf en uzak noktadatopraklanm ise,

Yeryz potansiyeli.

U

USTU

EUE

USS

1m

1m

1m

Referans

SS

SPotansiyel dalm

E

E EUTST

UTSTE

Potansiyel dalmHer iki ucundan eriilebilen

(Ucuna dokunulabilen)


8/218

ekil-2 zerinden akm geen topraklaycnn evresindeki yeryzpotansiyelinin deiimi ve gerilimler

6) Topraklamak: Elektriksel bakmdan iletken bir paray bir topraklama

tesisi zerinden topraa balamaktr.7) Topraklama: Topraklamak iin kullanlan ara, dzen ve yntemlerin

tmdr.

Topraklamalar eitlerine, amalarna ve ekillerine gre ayrt edilirler:

7.1) Topraklamann eitlerine gre tanmlar:

i) Dolaysz topraklama: Topraklama direncinden baka hibir direniermeyen topraklamadr.

ii) Dolayl topraklama: Topraklama iletkeni zerine ek olarak balananohmik, endktif veya kapasitif direnlerle yaplan topraklamadr.

iii) Ak topraklama: Topraklama iletkeni zerine bir parafudr veya eklatrbalanan topraklamadr.

7.2) Topraklamann amalarna gre tanmlar:

i) Koruma topraklamas: nsanlar tehlikeli dokunma gerilimlerine karkorumak iin, iletme akm devresinde bulunmayan iletken bir blmn

topraklanmasdr.ii) letme topraklamas: letme akm devresinin bir noktasnn, cihazlarn

ve tesislerin normal iletilmesi iin topraklanmasdr. Bu topraklama iki ekildeyaplabilir:

-Dirensiz (dorudan doruya) iletme topraklamas: Bu durumda,topraklama yolu zerinde normal topraklama empedansndan baka hibir direnbulunmamaktadr.

-Direnli iletme topraklamas: Bu durumda, ek olarak ohmik, endktif ya

da kapasitif direnler bulunmaktadr.

iii) Fonksiyon topraklamas: Bir iletiim tesisinin veya bir iletme elemannnistenen fonksiyonu yerine getirmesi amacyla yaplan topraklamadr. Fonksiyontopraklamas, topra dn iletkeni olarak kullanan iletiim cihazlarnn iletmeakmlarn da tar.

Not : Bir iletiim tesisinin fonksiyon topraklamas, eskiden kullanlan iletiimtesisi iletme topraklamas ile ayndr. Fonksiyon topraklamas deyimine, rnein

yabanc gerilim bileeni az olan topraklama gibi adlandrmalar da dahildir.


9/218

iv) Fonksiyon ve koruma topraklamas: Fonksiyon topraklamasnn ayntopraklama iletkenini kullanarak ve ayn zamanda koruma topraklamas olarak dakullanld topraklamadr.

Not : Bir iletiim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamas, eskiden

kullanlan iletiim tesisi iletme ve koruma topraklamas ile ayndr.

v) Dk grltl topraklama: D kaynaklardan iletilen (bozucubyklklerle olan) giriimin seviyesi, baland bilgi ilem veya benzeridonanmda bilgi kayplarna neden olan kabul edilmeyecek etkiler retmeyen birtopraklama balantsdr.

Not : Genlik/frekans karakteristikleri ile ilgili olarak (suseptans= 1/x)duyarlk, donanmn tipine bal olarak deiir.

vi) Yldrma kar topraklama: Yldrm dmesi durumunda, iletme gereigerilim altnda bulunan iletkenlere atlamalar (geri atlamalar) geni ldenlemek ve yldrm akmn topraa iletmek iin, iletme akm devresine ilikinolmayan iletken blmlerin topraklanmasdr.

vii) Rayl sistem topraklamas: letken ksmlarla rayl sistem topraarasndaki dolaysz, dolayl veya ak balantdr.

Rayl sistem topra, geri dn iletkeni olarak grev yapan ve traverslerveya topraklama tesisleri zerinden toprakla balants olan raylar ve bunlarabalanm iletken ksmlardr.

7.3) Topraklamann ekline gre tanmlar:

i) Mnferit (tekil) topraklama: letme eleman veya cihazn sadece kendineilikin topraklaycya bal olduu topraklamadr.

ii) Yldz eklindeki topraklama: Birok iletme elemannn veya cihaza ilikintopraklama iletkenlerinin topraklanm bir noktada yldz eklinde toplanmasdr.

iii) oklu topraklama: Bir iletme eleman veya cihazn topraklanm birokiletkene (rnein potansiyel dengeleme iletkeni, koruma iletkeni (PE) veya

fonksiyon topraklama iletkeni (FE)) baland topraklamadr. Bu topraklamailetkenleri ayn topraklama birletirme iletkenine veya farkl topraklayclara balolabilir.

iv) Yzeysel topraklama: Topraklanacak iletme elemanlar veya cihazlarnve iletiim tesislerinin iletme akm tamayan iletken ksmlarnn a eklindekendi aralarnda koruma topraklamasna veya fonksiyon ve korumatopraklamasna baland topraklamadr.

8) Topraklayc (topraklama elektrodu): Topraa gml ve toprakla iletkenbir balants olan veya beton iine gml, geni yzeyli balants olan iletkenparalardr.


10/218

9) Topraklayc eitleri:

9.1) Konuma gre topraklayclar:

i) Yzeysel topraklayc: Genel olarak 0,5 - 1 m. arasnda bir derinlie

yerletirilen topraklaycdr. Galvanizli erit veya yuvarlak ya da rgl iletkendenyaplabilir ve yldz, halka, gzl topraklayc ya da bunlarn karm olabilir.

ii) Derin topraklayc: Genellikle dey olarak 1 mden daha derineyerletirilen topraklaycdr. Galvanizli boru, yuvarlak ubuk veya benzeri profilmalzemelerden yaplabilir.

9.2) Biim ve profile gre topraklayclar:

i) erit topraklayc: erit eklindeki iletken malzeme ile yaplantopraklaycdr.

ii) Boru ve profil topraklayc : Boru ve profil eklindeki iletken malzeme ileyaplan topraklaycdr.

iii) rgl iletken topraklayc: rgl iletken malzeme ile yaplantopraklaycdr. rgl iletkeni oluturan teller ince olmamaldr.

iv) Doal topraklayc: Temel amac topraklama olmayan, fakat topraklaycolarak etkili olan, toprakla veya suyla dorudan doruya veya beton zerindentemasta bulunan yaplarn elik blmleri, boru tesisatlar, temel kazklar gibimetal paralardr.

v)Topraklayc etkisi olan kablo: Metal klf, siperi (ekran) ve zrhlarnniletkenlii topraa gre erit topraklayc niteliinde olan kablodur.

vi) plak topraklayc balant iletkeni: Bir topraklaycya balanan plaktopraklama iletkeninin toprak iinde kalan blm, topraklaycnn bir parassaylr.

vii) Temel topraklayc (temel iine yerletirilmi topraklayc ): Beton iine gml, toprakla(beton zerinden) geni yzeyli olarak temasta bulunan iletkendir.

10) Potansiyel dzenleyici topraklayc: Belirli bir yaylma direncinin salanmasndan ok,potansiyel dalmnn dzenlenmesine yarayan topraklaycdr (ekil-2'ye baknz).

11) Toprak zdirenci (E ): Topran elektriksel zdirencidir. Bu diren,genellikle m2/m ya da m olarak verilir. Bu diren, kenar uzunluu 1 m olantoprak bir kpn karlkl iki yzeyi arasndaki direntir.

12) Topraklaycnn veya topraklama tesisinin yaylma direnci (RE): Birtopraklayc ya da topraklama tesisi ile referans topra arasndaki toprandirencidir. Yaylma direnci, yaklak olarak ohmik diren kabul edilebilir.

13) Topraklama direnci: Topraklaycnn yaylma direnci ile topraklamailetkeninin direncinin toplamdr.


11/218

14) Toplam topraklama direnci: Bir yerde llebilen ve lye giren btntopraklamalarn toplam direncidir.

15) Topraklama empedans (ZE): Bir topraklama tesisi ile referans topraarasndaki (iletme frekansnda) alternatif akm direncidir. Bu empedansn mutlak

deeri, topraklayclarn yaylma direnleri ile toprak iletkenleri ve topraklaycetkisi olan kablolar gibi zincir etkili iletken empedanslarnn paralel balanmas ileelde edilir (ekil-3'e baknz).

16) Darbe topraklama direnci: Bir topraklama tesisinin herhangi bir noktasile referans topra arasnda, yldrm akmlarnn gemesi srasnda etkili olandirentir.

17) Topraklama gerilimi (toprak potansiyel ykselmesi) (UE ): Birtopraklama tesisi ile referans topra arasnda oluan gerilimdir (ekil-2'ye

baknz).18) Yeryz potansiyeli () :Yeryznn bir noktas ile referans topra

arasndaki gerilimdir.

19) Dokunma gerilimi (UT): Topraklama geriliminin, insan tarafndankprlenebilen blmdr (ekil-2'ye baknz). Bu durumda insan vcuduzerindeki akm yolu elden ayaa (dokunulabilen yere yatay uzaklk yaklak 1m) ya da elden eledir.

20) Beklenen dokunma gerilimi (mmkn olan en byk dokunma gerilimi) (UST): letkenksmlarla toprak arasnda ortaya kan bir toprak hatas esnasnda, bu ksmlara henzdokunulmam iken, ortaya kan gerilimdir (kaynak gerilimi).

21) Adm gerilimi (US): Topraklama geriliminin, insann 1 m lik adm aklile kprleyebildii blmdr. Bu durumda insan vcudu zerindeki akm yoluayaktan ayaadr (ekil-2'ye baknz).

22) Potansiyel dalm: Topraklanm bir elektrik iletme elemannda oluanbir hata sonucunda bir gvde ksa devresi olutuunda, referans toprandanbalayarak llmek zere sz konusu elektrik iletme elemanna doru,yeryzndeki potansiyelin dalmasdr.

(1 - rE ) 3 I0

3 I0IF

RET RES RETUE

ITr

Referans

(1 - rE ) 3 I03 I0IFITr

Faz

Toprak

Edeer


12/218

IF = 3 Io + ITR Birbirine balanm hava hatt

IE = rE x (IF- ITR )

letkenlerine ilikin zinciretkili iletken

UE = IE x ZE

Zn

R

Z

ES

E 11

1

empedanslarnn eit olmasdurumunda


13/218

I0 Sfr akm ,

ITr Transformatrn yldz noktas topraklamasndan geen akm,IF Toprak hata akm,

IE Topraklama akm (dorudan doruya llemez),

IRS Gzl topraklaycnn yaylma direncinden geen akm,

rE Uzaktaki topraklaycya kadar hattn azalma katsays,RES Gzl topraklaycnn yaylma direnci,RET Bir direin yaylma direnci,Z Hava hatlarnn zincir etkili iletken empedans,ZE Topraklama empedans,

UE Topraklama gerilimi,n Tesisten kan hava hatlarnn says (rnekte n = 2dir).

ekil-3 Bir toprak hatas durumunda yldz noktas kk deerli bir direnzerinden topraklanm bir transformatr merkezinde akm, gerilim ve direnler

23) Potansiyel dalmnn dzenlenmesi (potansiyel dzenlenmesi): Birtopraklama tesisinin potansiyel dalmnn dzenlenmesi, adm ve dokunmagerilimlerini kltmek iin potansiyel dzenleyici topraklayclar yerletirerekpotansiyel dalmna etki etmektir (ekil-2'ye baknz). Dzenleyicitopraklayclarn topraklama tesisine bal olup olmamalarnn nemi yoktur.

24) Potansiyel dengelemesi: Potansiyel farklarnn ortadan kaldrlmasdr.rnein, koruma iletkenleri ile iletken borular ve iletken yap blmleri arasndaya da bu borularla yap blmleri arasndaki potansiyel farklarnn giderilmesiamacyla yaplan dzenlemelerdir.

25) Fonksiyon potansiyel dengelemesi: letken ksmlar arasndaki gerilimi,bir iletme elemannn, cihazn veya tesisin sorunsuz alabilmesine yetecekkadar kk deerlere drmek amacyla yaplan dzenlemelerdir.

26) Koruma potansiyel dengelemesi: letken ksmlar arasnda yksek

gerilimlerin ortaya kmasn nlemek amacyla yaplan dzenlemelerdir.27) Fonksiyon ve koruma potansiyel dengelemesi: Fonksiyon potansiyel

dengelemesi ile koruma potansiyel dengelemesinin birletirilmesidir ve biriletme eleman, cihaz veya tesis iin, gerek fonksiyon ve gerekse korumaasndan ngrlen koullarn salanmas iin yeterlidir.

28) Potansiyel dengeleme hatt (epotansiyel kuaklama): Potansiyel dengelemesinisalamak amacyla kullanlan balant iletkenleridir.

29) zerine baslan yerin yaltlmas: zerine baslan yer ile toprakarasndaki direncin, izin verilmeyen dokunma gerilimleri oluamayacak biimde

arttrlmasdr.


14/218

30) Potansiyel srklenmesi: Bir topraklama tesisinin ykselenpotansiyelinin, bu tesise bal bir iletken (rnein, metal kablo klflar, PENiletkeni, su borusu, demiryolu) ile potansiyeli daha dk olan blgeye veyareferans toprak blgesine tanmasdr. Bu iletkende, evresine gre birpotansiyel fark oluur.

31) Global topraklama sistemi: Yerel topraklama tesislerinin birbirlerinebalanmasyla elde edilen ve birbirlerine yakn mesafede bulunan topraklamatesislerinde hibir tehlikeli topraklama geriliminin (toprak potansiyel ykselmesi)ortaya kmamasn salayan bir topraklama sistemidir. Byle sistemler, toprakarza akmn blnmesine izin vererek, yerel topraklama sisteminde topraklamageriliminin kltlmesini salar. Byle bir sistem bir epotansiyel yzeyoluturur.

c) Hata ve arzalar ile ilgili tanmlar:

1) Bozuk olmayan iletme (Normal iletme): Tesis, cihaz ve iletmeelemanlar iin ngrlm olan koullardaki (rnein bunlara ilikin iletmetalimatlar uyarnca) ve hatasz durumdaki iletmedir.

2) Bozuk iletme durumu: Arzal iletme ve hata durumu iin st kavramdr.

Not: Bozuk iletme durumlar, rnein yaltmlarn kprlenmesi, elektrikselbalantlarn kesilmesi, bileenlerin devre d kalmas gibi durumlarla, yazlmhatalar ve ayn zamanda cihazlarn retim, altrma ve bakm srasndakihatalardr.

3) Bir tesisin veya cihazn bozuk iletmesi: Bir tesisin veya cihazn bir hatadurumu oluturmakszn, bozuk iletme durumuna geip, bozuk olmayan iletmedurumunun dna kmasdr.

4) Hata durumu: Gvenlikle ilgili bir ksmn, rnein temel yaltmn, korumailetkeninin veya gvenlikle ilgili devrenin grevini yapamamas nedeniyle bir tesisveya cihazda ortaya kan bozuk iletme durumudur.

5) Yaltm hatas: Yaltmdaki hata sonucu sistemde ortaya kan hatadr.

6) Gvde temas: Bir hata sonucunda bir elektrik iletme elemannn gvdesiile aktif blmler arasnda oluan iletken balantdr.

7) Ksa devre: letme bakmndan birbirine kar gerilim altnda olaniletkenler (ya da aktif blmler) arasnda, bir arza sonucunda oluan iletkenbalantdr. Ancak olayn ksa devre saylabilmesi iin, arzann olduu akmdevresi zerinde bir tketim cihazn direnci gibi ilevi olan bir direncinbulunmamas gerekir.

8) Hat temas: Ksa devrenin olutuu akm devresi zerinde, ilevi olan bir

diren bulunursa, bu olaya hat temas ad verilir.


15/218

9) Toprak hatas: Bir faz iletkeninin ya da iletme gerei yaltlm ortailetkenin, bir arza sonucunda, toprakla ya da topraklanm bir blmleoluturduu iletken balantdr. letken balant bir ark zerinden de olabilir.

Yldz noktas dorudan doruya ya da kk deerli bir diren zerinden

topraklanan ebekelerdeki, toprak hatasna toprak ksa devresi ad verilir.

Yldz noktas yaltlm ya da kompanze edilmi (dengelenmi) ebekelerdetoprak hatasna toprak temas ad verilir.

Toprak temas, ayn ebekenin iki ya da daha ok iletkeninde, farklnoktalarda olursa, buna ift toprak temas ya da ok fazl toprak hatas ad verilir.

10) Hata gerilimi: nsanlar tarafndan dokunulabilen ve iletme akmdevresine ilikin olmayan, iletken blmler arasnda ya da byle bir blm ilereferans topra arasnda oluan gerilimdir.

11) Hata akm: Bir yaltkanlk hatas sonucunda geen akmdr. Hata akmya bir ksa devre akmdr ya da bir toprak temas akmdr.

12) Toprak hata akm (IF): Hata yerinde (toprak temas olan yer) yalnzcabir toprak temas noktas bulunmas durumunda, iletme akm devresindentopraa ya da topraklanm blmlere geen akmdr (ekil-3e ve ekil-4adanekil-4eye kadar baknz).

Bu akm:

-Yldz noktas yaltlm ebekelerde, kapasitif toprak temas akm IC,

-Yldz noktas sndrme bobini ile donatlm (rezonans toprakl)ebekelerde, artk toprak temas akm IRES,

-Yldz noktas dorudan doruya ya da kk deerli bir diren zerindentopraklanm ebekelerde, toprak ksa devre akm ya da bir fazl ksa devre akmIkldir.

13) Topraklama akm (IE ): Topraklama empedans zerinden topraageen akmdr (ekil-3'e baknz).

Not: IE topraklama akm, IF toprak hata akmnn, bir topraklama tesisininpotansiyelinin ykselmesine neden olan blmdr. IEnin hesaplanmas iin Ek-N ye baknz.

14) Kaak akm: letme aralarnn gvdeleri, akm sisteminin ortanoktasna ya da dorudan doruya topraklanm bir ebeke noktasna veyatopraa iletken olarak balanmlarsa, iletme elemannn aktif blmlerinden,iletme yaltkan zerinden aktif olmayan blmlere, rnein gvdeye iletmesrasnda geen akmdr. Sonu olarak kaak akm, iletme srasnda hatasz bir

akm devresinden topraa veya yabanc bir iletken ksma akan akmdr.


16/218

Not: Bu akmn, iletme elemanlarnn topraa kar kapasitelerinden veyazellikle kondansatrlerin kullanlmasndan kaynaklanan bir kapasitif bileenibulunabilir.

15) Yksek kaak akm (Bilgi-ilem donanmlar iin): TS 40a uygun fi-priz veya benzeri ile

bal IEC 60435e uygun olarak llen ve belirtilen snr aan toprak kaak akmdr.16) Hzl ama: Bir toprak hata akmnn 0,5 saniyeden daha ksa sredekesilmesidir.

17) Azalma (redksiyon) katsays (r): fazl bir sistemde, ksa devreninmeydana geldii yerden ve merkezlerin topraklama tesislerinden belli biruzaklkta akan toprak akmnn, iletme akm devresindeki iletkenlerden geenakmlarna ilikin sfr akm bileenlerinin toplamna ( r = IE / 3 I0) orandr.

ekil-4a Yldz noktas yaltlm bir ebekede toprak hata akm

IF = IC

L1

Ce

IC-L2

Ce

L2

L3

IC- L3

IC

IF = IRES = ( IC IL ) + IR + IH

L1

Ce

L2

L3

ICIL

Ce


17/218

ekil-4b Toprak temas kompanze edilmi (rezonans toprakl) bir ebekedetoprak hata akm

L1

L2

L3

IF = Ik1

Ik1


18/218

ekil-4c Yldz noktas, deeri dk bir empedans zerinden topraklanmbir ebekede toprak hata akm

ekil-4d Toprak temas kompanze edilmi ve geici olarak yldz noktas

deeri dk bir empedans zerinden topraklanm bir ebekede toprak hataakm

L1

Ce Ce

L2

L3

IRES

( Ik1)Ik1

IF = IRES Ksa bir sre sonra Ik1

L1

L2

L3

IkEE IkEE

Hata yeri 1 Hata yeri 2

IF = IkEE


19/218

ekil-4e Yldz noktas yaltlm veya toprak temas kompanze edilmi birebekede ift toprak temas akm

IF Toprak hata akm,

IC Kapasitif toprak akm,IL Paralel sndrme (kompanzasyon) bobinlerinin akmlarnn

toplam,

IR Kaak akm,

IH Harmonik akm,

IRES Toprak temas artk akm,

Ik1 Tek kutuplu toprak ksa devresinde alternatif balang ksa

devre akm,

IkEE

ift toprak temas akm.

ekil-4 Yksek gerilim ebekelerinin yldz noktas durumlarna gre toprak hata akmlarnnsnflandrlmas

d) ebeke (sistem) tiplerine ilikin tanmlar:

1) ebekelerin yldz noktalarnn topraklanma durumlarna gre

snflandrlmas:


20/218

i) Yldz noktas yaltlm ebekeler: Transformatrlerin ve generatrlerinyldz noktalar ile yldz noktasn oluturan teki tesis blmleri, iletmenintopraklama tesisine balanmam olan ebekelerdir.

Yldz noktas ok byk bir empedans ya da bir ar gerilime kar koruma

cihaz zerinden topraa balanan ebekeler de yldz noktas yaltlm ebekesaylrlar.

ii) Toprak temas kompanze edilmi (dengelenmi) ebekeler: Bir ya dabirden fazla transformatrn ya da yldz noktasn oluturan teki tesisblmlerinin yldz noktalar veya orta noktalar sndrme bobinleri zerindentopraklanm ve bu dzenlerin endktans, ebekenin toprak kapasitesinikompanze edecek biimde ayarlanm olan ebekelerdir.

iii) Yldz noktas dorudan doruya ya da kk deerli bir empedans

zerinden topraklanm ebekeler: Bir ya da birden fazla transformatrn veyayldz noktasn oluturan teki tesis blmlerinin ya da generatrlerin yldznoktas, dorudan doruya veya akm snrlayan ohmik diren ya da reaktansbobini zerinden topraklanm olan ve ebekedeki koruma dzeni, herhangi birnoktadaki toprak hatasnda otomatik amay salayacak biimde yaplm olanebekelerdir.

Bu tanma, toprak temas balangcnda yldz noktas ksa sreli olarak topraklanan, yldznoktas yaltlm veya kompanze edilmi ebekeler de dahildir.

iv)Yldz noktas veya bir faz iletkeni geici olarak kk deerli bir empedans zerindentopraklanm ebekeler: Kendi kendine snmeyen toprak temasnda, yldz noktas veya iletmeakm devresinin bir iletkeni (faz iletkeni), toprak temasnn balangcndan birka saniye sonra ksa

sreli olarak topraklanan, yldz noktas yaltlm veya kompanze edilmi ebekelerdir.2) Datm ebekelerinin gerilimli iletken saysna gre

snflandrlmas:Datm ebekeleri gerilim trne gre iletken says bakmndanaadaki ekilde snflandrlr.

Alternatif akm sistemleri Doru akmsistemleri

Tek fazl 2 telli 2 telli

Tek fazl 3 telli 3 telli

ki fazl 3 telli

fazl 3 telli

fazl 4 telli

fazl 5 telli

3) Datm ebekelerinin topraklama tipine gre snflandrlmas: BuYnetmelikte sistem topraklamasnn aadaki tipleri dikkate alnmtr.

Notlar:


21/218

1-ekil-5adan ekil-5eye kadar olan ekillerde, genel olarak kullanlan fazl sistemlere rnekler verilmitir.

ekil-5fden ekil 5kya kadar olan ekillerde, genel olarak kullanlan doru akmsistemlerine rnekler verilmitir.

2-Kullanlan kodlarn anlamlar aada verilmitir:

Birinci harf: G sisteminin topraa balanmas,

T: Bir noktann topraa dorudan balanmas,

I: Btn gerilimli blmlerin topraktan ayrlm olmas veya bir noktadanbir empedans zerinden topraa balanmas.

kinci harf: Tesisatn aktaki iletken blmlerinin topraa balanmas,

T: G sisteminin herhangi bir noktasnn topraklanmasndan bamszolarak aktaki iletken blmlerin elektriksel olarak dorudan topraabalanmas,

N: Aktaki iletken blmlerin g sisteminin topraklanm noktasnaelektriksel olarak dorudan balanmas (a.a. sistemlerinde g sisteminintopraklanm noktas, normal olarak ntr noktas veya ntr noktas yoksa bir ana(faz) iletkendir).

Bir sonraki harf (varsa): Ntr ve koruma iletkenin dzenlenmesi,

S: Ntr veya topraklanm hat iletkeninden ayr bir iletkenle korumafonksiyonun salanmas (veya a.a. sistemlerinde topraklanm ana (faz)iletkenden).

C: Ntr ve koruma gvenliinin tek iletken zerinden birletirilmesi(PENiletkeni).

i) TN sistemleri: TN sistemlerinde dorudan topraklanm bir nokta bulunurve tesisatn aktaki iletken blmleri bu noktaya koruma iletkeni ile balanr. TNsistemi, ntr ve koruma iletkenlerinin dzenlenmesine gre tipe ayrlr:

-TN-S sistemi : Sistemin tamamnda ayr bir koruma iletkeni kullanlr.-TN-C-S sistemi : Ntr ve koruma fonksiyonlar, sistemin bir blmnde tek iletkende

birletirilmitir.-TN-C sistemi : Sistemin tamamnda ntr ve koruma fonksiyonlar tek iletkende

birletirilmitir.

ekil-5teki sembollerin aklamas:

Ntr iletkeni (N)

Koruma iletkeni (PE)

Birleik koruma ve ntr iletkeni (PEN)

L2

L3

L1

N

PE

L2

L3

L1

PE


22/218

Sistemin tamamnda ntr iletkeni ilekoruma iletkeni ayr

Sistemin tamamnda topraklanmfaz iletkeni ile koruma iletkeni

ayr

ekil-5a TN-S Sistemi

ekil-5b TN-C-S Sistemi. Ntr iletkeni ve koruma iletkeni, sistemin bir blmnde tekiletkende birletirilmitir

Sistem

L2

L3

L1

PEN PE

N

Aktaki iletken

L2

L3

L1

PEN

SistemAktaki iletken


23/218

ekil-5c TN-C Sistemi. Sistemin tamamnda ntr ve koruma fonksiyonlar, tek iletkendebirletirilmitir

ii) TT sistemleri: TT sisteminde dorudan topraklanm bir nokta bulunur, tesisatn aktakiiletken blmleri, g sistemi topraklaycsndan elektriksel olarak bamsz olan topraklayclarabalanr.

ekil-5d TT Sistemi

iii) IT sistemi: IT sisteminde btn gerilimli blmler topraktan ayrlr veya bir noktadan, birempedans zerinden topraa balanr. Elektrik tesisatnn aktaki iletken blmleri ayr ayr veyabirleik olarak topraklanr veya sistem topraklamasna balanr.

L2

L3

L1

PE

Sistem Aktaki iletken

N

L2

L3

L1

PE


L2

L3

L1

PE


N

Em edan

L2

L3

L1

PE


Em edan


24/218

1) Sistem topraktan ayrlabilir. Ntr, datlabilir veya datlmayabilir.ekil-5e IT Sistemi

iv) Doru akm sistemleri: Doru akm sistemlerinde topraklama sistemlerinin tipleri aadaverilmitir.

Not: Topraklanm doru akm sistemlerinde elektro-mekanik korozyon dikkate alnmaldr.ekil-5f, ekil-5g, ekil-5h, ekil-5j ve ekil-5kda iki telli bir doru akm sistemindeki belirli

bir kutbun topraklanmas gsterildiinde, bunun negatif veya pozitif kutup olmas karar, almadurumuna ve dier koullara dayanmaldr.

ekil-5f TN-S Doru akm sistemi

Topraklanm hat iletkeni (rnek olarak L-) (Sistem a) veya topraklanm orta iletken (M) (Sistem b) koruma iletkeninden sistem boyunca ayrlr.

Sistem

Aktaki iletken

L

L -

PE

PEN

Sistem a)

Sistem

Aktaki iletken

L +

L -

PE

PENM

Sistem b

L +

PEN (d.a.)

Sistem a)


25/218

ekil-5g TN-C Doru akm sistemi

Aktaki iletken

L -

PEN(d.a.)

L +

Sistem


26/218

Sistem a)daki topraklanm hat iletkeninin (rnek olarak L-) ve koruma iletkeninin

fonksiyonlar, sistem boyunca tek bir PEN (d.a.) iletkeninde birletirilir veya Sistem b)dekitopraklanm orta iletken (M) ve koruma iletkeninin fonksiyonlar, sistem boyunca tek bir PEN(d.a.) iletkeninde birletirilir.

SistemAktaki iletken

L

PE

Sistem a)

PEN (d.a.)

L -

TN-C-S d.a.TN-S sistemi-

PEN (d.a.)

Sistem

Aktaki iletken

L -

PE

L +

Sistem b)

M

TN-C-S d.a.

TN-S sistemiTN-C sistemi


27/218

ekil-5h TN-C-S Doru akm sistemi

Sistem a)daki topraklanm hat iletkeninin (rnek olarak L-) ve koruma iletkenininfonksiyonlar sistemin bir blmnde tek bir PEN (d.a.) iletkeninde birletirilir veya Sistem b)dekitopraklanm orta iletken (M) ve koruma iletkeninin fonksiyonlar sistemin bir blmnde tek birPEN (d.a.) iletkeninde birletirilir.

Aktaki iletken

L +

L -

Sistem a)

Aktaki iletken

Aktaki iletken

L +

L -

M

Sistem b)

Aktaki iletken


28/218

ekil-5j TT Doru akm sistemi

ekil-5k IT Doru akm sistemi

e) letiim sistemlerine ilikin tanmlar:1) letiim cihaz ve iletiim tesisi: Haber ve bilgilerin (rnein ses, grnt

ve iaretler), uzaktan kumanda bilgileri de dahil olmak zere (rnein ldeerleri, ihbarlar ve komutlar), tanmas (yani iletimi ve ulatrlmas) veilenmesi iin gerekli dzenlerdir.

Bir iletiim cihaz, bamsz bir dzen veya kendi iinde kapal bir bileendir.D boyutlar tanmlama iin lt deildir.

Bir iletiim tesisine; verici dzenleri, haber ve bilgilerin tanmasna yarayan

hatl veya hatsz tama yolu, alc dzenleri ve iletiim tesisinin iletilmesi iingerekli dzenler dahildir.

Aktaki iletken

L +

L -

Sistem a)

Aktaki iletken

Aktaki iletken

L +

L -

M

Sistem b)

Aktaki iletken


29/218

2) Bilgi ilem donanm: Ayr veya sistemle birleik, bilgi toplayan, ileyen ve depolayanelektrikle alan makine birimleridir.

3) Elektrik iletme elemanlarnn koruma snflar:

i) Koruma snf Ie dahil olan iletme elemanlar: Elektrik arpmasna karkorumann sadece temel yaltma dayanmad iletme elemanlardr. Ek birkoruma nlemi, ksmlarn sabit tesisata ilikin koruma iletkenine balanmasylasalanr; bu durumda temel yaltmdaki bir hatada gerilim kalc olamaz.

Not: Koruma snf Ie dahil olan iletme elemanlar, ikinci bir yaltma veyakuvvetlendirilmi yaltma sahip ya da kk gerilimle iletilen iletmeelemanlarna da sahip olabilir.

ii) Koruma snf IIye dahil olan iletme elemanlar: Elektrik arpmasnakar korumann sadece temel yaltma dayanmad, ikinci bir yaltm veyakuvvetlendirilmi yaltm gibi ek koruma nlemlerinin de alnm olduu iletme

elemanlardr. Bunlarda koruma iletkeninin balanmasna olanak yoktur ve buhusus tesisat koullarndan bamszdr.

Not: Koruma derecesi IIye dahil olan iletme elemanlar, koruma iletkenleritarafndan kuatlma gibi nlemlerle donatlabilir; ancak bunlar iletmeelemanlarnn iinde bulunmal ve koruma snf IInin koullarna uygun olarakyaltlm olmaldrlar.

Koruma snf IIye dahil olan metal mahfazal iletme elemanlar, iletiimtekniinde, fonksiyon potansiyel dengeleme iletkeni iin kullanlabilecek, mahfaza

stndeki bir balant yeriyle donatlm olabilirler.Koruma snf IIye dahil olan iletme elemanlar, fonksiyon topraklamas iin

kullanlacak bir balant yeri ile donatlm olabilirler.

Koruma snf IIye dahil olan iletme elemanlar, kk gerilimlerle iletileniletme elemanlarna da sahip olabilirler.

4) Boyutlandrma snf: Bir dokunma akm devresinde, kendilerinden aynfizyolojik etkiler beklenen akm ve gerilim deerlerine ilikin aralktr.

Not: Boyutlandrma snflarnn anma deerleri iin Beinci Blme baknz.i) Boyutlandrma snf 1A ve kural olarak boyutlandrma snf 1Bye ilikin

akm ve gerilimlerde bir dokunma akm yolunun ortaya kmasna izin verilir.

Not: Hissedilebilir bir vcut akmnn ortaya kmasnn nlenmesi gerekendurumlarda, boyutlandrma snf 1Bye ilikin akm ve gerilimlerde bir dokunmaakm yolu olumas riskine girilmez.

ii) Boyutlandrma snf 2ye ilikin akm ve gerilimlerde, sadece bir hatadurumunda, bir dokunma akm yolunun olumas risk edilebilir.


30/218

iii) Boyutlandrma snf 3e ilikin akm ve gerilimlerde bir dokunma akmyolu kalc olamaz.

5) Ekran: Bir alann, snrl bir kapal hacim ierisine girmesini azaltmayayarayan dzendir.

6) Hat ekran: Hatlarla birlikte, belirli bir geometrik konumda ekilen iletkenmalzemeden bir ekrandr.

Not: Elektromanyetik ekran olarak dzenlenmi ekliyle hat ekran, ikiucundan da referans potansiyele balanm olduu iin, potansiyeldengelemesine katkda bulunabilir.

KNC BLM

Yksek Gerilim Tesislerinde Topraklama

Topraklama Tesislerinin Boyutlandrlmas

Madde 5-a) Topraklama tesislerinin kurulmas iin temel koullar:Topraklama tesislerinin kurulmasnda drt koul yerine getirilmelidir.

1) Mekanik dayanm ve korozyona kar dayanklln salanmas,2) Isl bakmdan en yksek hata akmna (hesaplanarak bulunan) dayankllk,

3) letme aralar ve nesnelerin zarar grmesinin nlenmesi,4) En yksek toprak hata akm esnasnda, topraklama tesislerinde ortaya kabilecekgerilimlere kar insanlarn gvenliinin salanmas.

Bu koullardan dolay topraklama tesislerinin boyutlandrlmas iin aadaki parametrelernemlidir:

-Hata akmnn deeri,(*)

-Hatann sresi,(*)

-Topran zellikleri.

(*): Bu parametreler, esas olarak yksek gerilim sisteminin ntrnn

topraklanma ekline baldr. Farkl gerilim seviyelerinin kullanld bir tesiste,bu drt koul her bir gerilim seviyesinde yerine getirilmelidir. Farkl gerilimsistemlerinde ayn anda meydana gelen hatalar veya arzalar dikkatealnmayabilir.

Bu kurallar, alma ve ayrma mahallerindeki geici toprak balantlarna uygulanmaz.b) Mekanik dayanm ve korozyona kar dayankllk bakmndan topraklama

tesisinin boyutlandrlmas:

1) Topraklayc (Topraklama elektrodu) : Topraklayclar toprak ile sreklitemasta bulunduu iin korozyona (kimyasal ve biyolojik etkiler, oksitlenme,

elektrolitik korozyon oluumu ve elektroliz vb.) kar dayankl malzemelerdenolumaldr. Bunlar, hem montaj esnasnda kabilecek mekanik zorlanmalara


31/218

kar dayankl olmal hem de normal iletmede oluan mekanik etkileredayanmaldr. Beton temeline gmlen elik ve elik kazklar veya dier doaltopraklayclar topraklama tesisinin bir ksm olarak kullanlabilirler.Topraklayclar iin, mekanik dayanm ve korozyon bakmndan en kk boyutlarEk-Ada verilmitir. Ek-Ada belirtilenlerden baka bir malzeme kullanld zaman(rnein paslanmaz elik) Madde 5-adaki ilk iki koula uygun olmaldr.

plak bakr yada bakr kaplamal elikten yaplm geni topraklaycsistemlerinin; boru hatlar, vb. elik yeralt tesislerine olabildiince metalik olaraktemas etmemesine dikkat edilmelidir. Aksi durumda elik blmler byk birkorozyon tehlikesine urayabilir.

2) Topraklama iletkenleri: Topraklama iletkenlerinin mekanik dayanm vekorozyona kar dayankllk bakmndan en kk kesitleri aada verilmitir.

- Bakr 16 mm2 ( Ek-F, F.5deki istisnaya baknz)

- Alminyum 35 mm2

- elik 50 mm2

3) Potansiyel dengeleme iletkeni: Potansiyel dengeleme iletkenlerininboyutlandrlmas iin Madde 5-b2deki veriler asgari artlarda ngrlmtr.

Not : elikten yaplm topraklama ve potansiyel dengeleme iletkenleri,korozyona kar uygun gvenlik nlemlerini gerektirir.

c) Isl zorlanmalara gre boyutlandrma:

Topraklama iletkenleri ve topraklayclar iin gz nnde bulundurulmasgereken akmlar izelge-1de verilmitir.

Not 1: Baz durumlarda hata olmayan iletmede (kararl durum) ortayakan sfr bileen akmlar topraklama tesisinin boyutlandrlmasnda gz nndebulundurulmaldr.

Not 2: Proje tasarm srasnda iletken kesitinin hesaplanmasnda kullanlanakmlar iin tesisin gelecekteki gelimeleri gz nnde bulundurulmaldr.

Topraklama tesislerinde hata akm ou kez kollara ayrlr. Bundan dolay,her topraklayc iin, bu ksmdan geen hata akmnn gz nne alnmasndayarar vardr.

Bu boyutlandrma iin gz nnde bulundurulan son scaklklar Ek-Bdeverildii gibi seilerek, malzemenin dayankllnn azalmas ve evredekimalzemelerin zarar grmesi (rnein beton veya yaltkan maddeler)nlenmelidir.

Bu Ynetmelikte, topraklayclarn etrafndaki toprak iin izin verilen scaklk

art deerleri verilmemitir. Deneyimler byle bir scaklk artnn nemsizolduunu gstermitir.


32/218


33/218

Sndrmebobinli

2)

IE = r x(IL2+IRes2)1/2

edilmi vegeiciolarakyldznoktasdeeridk birempedanszerindentopraklanmebekeler

tekibtntesislerde

Sndrmebobinsiz

6)

-

IkEE 3)

IE = r x IRes

1)

Ek-Adaki en kk kesitler dikkate alnmaldr.2) Sadece iyi kompanze edilmi ebekelerde geerlidir. Ek olarak artk

akmn reaktif bileeninin nemli miktarda rezonans d olmas dikkatealnmaldr.

3) Sndrme bobinlerinin beyan akmlar, kendi topraklama iletkenlerinintasarmnda da dikkate alnmaldr.

4) Birden fazla akm yolu mmkn ise, ortaya kan akm dalm, toprakelektrot sisteminin tasarmnda dikkate alnmaldr.

5) Genel forml yoktur (rnek olarak ekil-3e baknz).

6) Ek-Adaki en kk kesit yeterlidir.

7) Yerel olarak snrlanm bir yksek gerilim ebekesinde (rnein sanayitesislerinde) toprak hatas uzun sre (rnein saatlerce) kalrsa; ift toprakhata akm ( IkEE ) dikkate alnmaldr.

8) IkEE Ik1den daha bykse, yksek olan bu deer kullanlmaldr.

9)

Hata temizleme sresi 1 saniyeden daha ksa ise, IC veya IReskullanlabilir.

Simgelerin tanmlar:

IC Hesaplanan veya llen kapasitif toprak hata akmIRes Toprak hata artk akm ( ekil-4 bye baknz). Tam deer belli

deilse ICnin %10 u alnabilir.

IL lgili transformatr merkezindeki paralel sndrme bobinlerininbeyan akmlarnn toplam

Ik1 Tek kutuplu toprak ksa devresinde balang alternatif akm


34/218

(IEC 60909 veya HD533 e gre hesaplanr)

IkEE ift toprak hata akm ( IEC 60909 veya HD533 e gre hesaplanr).(IkEE iin en yksek deer olarak balang kutuplu ksa devrealternatif akmnn % 85 inin kullanlmasna izin verilir)

IE Toprak akm (ekil-3e baknz)

r Azalma (redksiyon) katsays ( Ek-Jye baknz ). Transformatrmerkezinden kan iletken ve kablolarn azalma katsaylar farkl ise,hesaplarda temel alnacak akm Ek-Nye gre belirlenir.

d) Dokunma ve adm gerilimlerine gre boyutlandrma:

1) zin verilen deerler : nsanlar iin tehlikeli olan, vcuttan akan akmdr.Bu akmn etkileri, IEC/TR2 60479-1de akmn sresi ve byklne balolarak aklanmtr. Uygulamada dokunma geriliminin dikkate alnmas yeterlidir.Dokunma gerilimi iin snr deerler, hata sresine bal olarak ekil-6daverilmitir.

Bu eri, plak elden plak ayaa insan vcudu boyunca oluabilen gerilim deerlerinigsterir. Bu deerlerin hesaplanmasnda baka ek direnler dikkate alnmamtr. Bununla birlikteEk-Cde verilen hesap yntemi ile bu ek direnler (rnein ayakkab, yksek direnli yzey kaplamamalzemeleri) bulunabilir.

Her toprak hatasnda akm devresi kesilir, dolaysyla toprak hatalar sonucunda uzun sreliveya belirsiz sreli dokunma gerilimleri olumaz.

Adm gerilimleri iin izin verilen deerlerin tanmlanmas gerekli deildir.Not: Adm gerilimleri iin izin verilen deerler, dokunma gerilimleri iin izin verilen

deerlerden bir miktar daha byktr. Dolaysyla topraklama sistemi dokunma gerilimi koullarnyerine getirdiinde, genellikle tehlikeli adm gerilimlerinin olumayaca varsaylr.

Gz nne alnan hata akm sresinde, koruma dzenlerinin ve devre kesicilerin dorualt varsaylr.

2) zin verilen dokunma gerilimlerinin elde edilmesi iin alnacak nlemler: Topraklama

tesisinin temel tasarmnda Madde 5-ada verilen ilk koul kullanlr. Tasarm, dokunmagerilimlerine gre kontrol edilmelidir ve sonra benzer durumlar iin bir tip tasarm olarak dikkatealnabilir. ekil-7deki ak diyagram uygun zm yolunu gstermektedir. Hata akmlarnn geridn yoluna bal olan zel durumlar iin zm rnekleri Ek-Rde verilmitir.

zin verilen dokunma gerilimi UTpnin deerleri iin ekil-6 kullanlmaldr. Ek direnler, Ek-Cde kullanlan hesap yntemine gre dikkate alnabilir. zin verilen bu deerler, aadakihususlardan birisinin veya dierinin yerine getirilmesi ile gerekletirilmi saylr:

-Ya; C1 ve C2 den birinin salanmas durumunda,C1: Sz konusu olan tesis, global topraklama sisteminin bir paras ise,C2: lme yoluyla veya hesaplama yoluyla bulunan topraklama gerilimi (potansiyel

ykselmesi), ekil-6ya uygun olan izin verilen dokunma geriliminin iki kat deerini amyorsa;-Ya da, toprak potansiyel ykselmesinin byklne ve hata sresine bal olarak kabul ve

tespit edilen Ek-Ddeki M nlemleri alnm ise. Bu nlemler Ek-Dde aklanmtr.M nlemleri ve C1 veya C2 koullarnn hi birisi yerine getirilmezse, genellikle lme

yaparak ekil-6da izin verilen dokunma geriliminin salanp salanmad kontrol edilmelidir.


35/218

Buna alternatif olarak, Madde 5-adaki tm koullar yerine getiren bir tip tasarm dakullanlabilir.

Not: C1 veya C2 koullarnn ve M nlemlerinin alnmasna alternatif olarak, dokunma gerilimdeerleri sahada yaplan lmelerle kontrol edilebilir.

Potansiyel srklenmeleri, daima ayr olarak kontrol edilmelidir.Bir topraklama sisteminin dokunma ve topraklama gerilimleri elde bulunan verilerden (toprak

zdirenci, mevcut topraklama tesislerinin topraklama empedans, Ek-Kya baknz) hesaplanabilir.Hesaplama iin, yeterli akm tama kapasitesine sahip olan ve topraklama tesisi ile gvenli birekilde balanm olan tm topraklayclar ve dier topraklama tesisleri gz nndebulundurulabilir. Bu husus zellikle, tesis edilmi hava hatt topraklama iletkenleri ve topraklamaetkisi olan kablolar iin geerlidir. Ayn ekilde bu husus kablo zrh veya klf, PEN iletkeni veyabaka bir yolla, gz nnde bulundurulan topraklama tesisine balanm bulunan topraklamasistemlerine de uygulanabilir.

ekil-K3 yardmyla yaplacak hesaplamalarn ispat iin, drtten fazla gzergahtadenmemi topraklama etkisi olan kablolarn tm gz nne alnabilir. Bu kablolar farkl gerilimlisistemlere ilikin olabilir.

Not: Gzergah saysnn drtten fazla olmas durumunda karlkl etkilenme gz ardedilemez. Bundan dolay, sadece mevcut gzergahlardan drdnn seilmesine izin verilir. Birgzergahta ok sayda kablo bulunmas halinde, yalnzca bir uzunluk dikkate alnabilir.

Dokunma ve topraklama gerilimlerinin tespiti iin gerekli olan akmlar izelge-1de

verilmitir.lme yoluyla ispat iin Madde 7 (srasyla Ek-N ve Ek-G) dikkate alnmaldr.Topraklama tesislerinin boyutlandrlmasnda iki durum zel olarak dikkate alnmaldr:-Toprak temas dengelenmi (kompanze edilmi) ebekeler,-Yldz noktas yaltlm ebekeler.Yldz noktas geici olarak deeri dk bir empedans zerinden topraklanm elektrik

tesislerindeki topraklama sistemleri, toprak hatasnn be saniyeden daha ksa zamanda kesildiiebekeler gibi boyutlandrlabilir; aksi taktirde be saniyeden daha byk toprak hata ama zamanlebekelerde olduu gibi boyutlandrlr (Ek-Ddeki izelge-D.1e baknz).

0,05 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 10,7 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4

5

6

7

8

9100

2

3

4

5

6

7

8

9

1000V

Akm sresi ( s )

Dokunmage

rilimiUTp


36/218

Not 1: Bu eri sadece yksek gerilim ebekelerindeki toprak hatalar iin geerlidir.Not 2: Akm, diyagramda verildiinden daha uzun sre akarsa UTp deeri iin 75 V deeri

kullanlabilir.ekil-6 Snrl akm sreleri iin izin verilen en yksek dokunma gerilimleri

UTp

Topraklama Tesislerinin Yaplmas

Madde 6-a) Topraklayclarn ve topraklama iletkenlerinin tesis edilmesi: Bir topraklamatesisi genel olarak toprak iine gmlen veya aklan yatay, dey veya eik birka topraklaycnnbir araya getirilmesiyle ( uygun toprak yaylma direncinin elde edilmesi iin eitli topraklayckombinasyonlar) yaplr.

Toprak zdirencini drmek iin, kimyasal maddelerin kullanlmas nerilmez.Yzeysel topraklayclar 0,5m ile 1 m arasnda bir derinlie yerletirilmelidir. Bu mekanik

olarak yeterli bir gvenlik salar. Topraklaycnn, donma noktas snr altnda kalan bir derinlietesis edilmesi tavsiye edilir.

Dey aklan ubuklar durumunda her bir ubuun ba, genellikle toprak seviyesinin altnayerletirilmelidir. Toprak zdirencinin derinlie bal olarak azalmas halinde dey veya eik olarakaklm topraklayclarn zellikle yarar vardr.


37/218

Bu Ynetmelie uygun olarak topraklanm ve inaatn bir birimini oluturan metal iskelet, buiskelete dorudan balanan toprak blmleri iin topraklama iletkeni olarak kullanlabilir. Sonuolarak, btn iskelet yapsnn iletken kesiti yeterli olmal ve btn ek yerleri elektriksel iletkenlikve mekanik balant bakmdan gvenli olmaldr. Geici skme ilemleri yaplacaksa, iskelet yapsblmnn topraklama sisteminden ayrlmasnn nlenmesi iin nlem alnmaldr. Byk metaliskelet yaplar, topraklama sistemine yeterli sayda (en az iki) noktada balanmaldr.

Topraklama tesisinin yaplmasnda dier ayrntlar Ek-L ve Ek-Tden alnabilir.

ekil-7 UE Topraklama gerilimi (toprak potansiyel art) veya UT dokunma geriliminin kontroledilmesi ile UTP izin verilen dokunma gerilimine gre global topraklama sisteminin (C1) bir parasolmayan topraklama tesisinin tasarm

IBp(izin verilen

vcut akm) IEC

60479-1 deki c2erisine atf yapar

Evet

Hayr

Evet

Temel

Boyutlandrma

IE ve ZE nin

UE4 UTp

UT nin

belirlenmesi veyaEk nlemler

UTp iin doruu ulama

Evet

UTp iin ekil-6ya atf yapar.

Hesap ile veya

l me ile

UE2 UTp

Hayr

UT UTP

veya

Kabul ve tespit edilenM nlemleri (EK-D ye

baknz).

Hayr


38/218

b) Yksek frekansl giriimlerin azaltlmas iin topraklama tesislerinde alnmas gerekennlemler:

Yksek frekansl giriimleri nlemek iin gerekli uyarlar Ek-Ede bulunmaktadr.c) Potansiyel srklenmesi: Yksek gerilim topraklama sistemlerinin iinde veya yaknndaki

iletiim sistemlerinin topraklama kurallar Beinci Blmde verilmitir. letiim sistemlerindendoan srklenen potansiyellere kar, bu Ynetmelikte yer almayan hususlar iin, yrrlktekiuluslararas dokmanlar (rnein CCITT / ITU direktifleri) dikkate alnr.

Transformatr merkezine giren veya kan kablolar ve yaltlm metal borular, transformatrmerkezi iindeki bir toprak arzas sresince gerilim farkllklar gsterebilir.

Kablo ekrannn ve/veya koruyucu zrhnn topraklama ekline bal olarak (bir veya her ikiucunda), ekran ve/veya koruyucu zrh zerinde dikkate deer zorlanma gerilimleri ve akmlaroluabilir. Kablonun veya borunun yaltm buna gre boyutlandrlmaldr.

Bir utan topraklama durumunda bu ilem transformatr merkezi iinde veya dndayaplabilir. Yaltlm dier uta dokunma gerilimlerinin meydana gelebileceine dikkat edilmelidir.

Aadaki rneklerde gsterilen nlemler, gerektiinde salanmaldr:- Metal blmlerin topraklama sisteminin bulunduu alandan dar kt noktadan

devamllnn kesilmesi,- letken blmlerin veya alanlarn yaltlmas,- letken blmlerin veya alanlarn etrafna, dokunmay engellemek zere uygun engeller

tesis edilmesi,

- Farkl topraklama sistemlerine bal blmler arasna yaltkan engellerin tesis edilmesi,- Uygun potansiyel dzenlenmesi yaplmas,- Uygun dzenler kullanlarak ar gerilimlerin snrlandrlmas.Normal olarak tehlikeli potansiyel farklarnn meydana gelmeyecei yerlerde, yksek gerilim

tesisine ilikin topraklama sistemi, bir global topraklama sisteminin bir blmn oluturuyorsa,yaltlm borularn, kablolarn vb.nin iletken blmleri uzaktaki bir toprak potansiyeline bal ise veyksek gerilim tesisinin topraklanm iletken blmlerine ayn anda eriilebiliyorsa problemlerbyr.

Buna gre, bu donanmn topraklaycdan etkilenen alandan yeterince uzaa yerletirilmesigerekir. Bu mmkn deilse, uygun nlemler alnmaldr.

Genel bir uzaklk belirtilemez, tehlike derecesi her bir durum iin zel olarak belirlenmelidir.Byle bir uzakln hesab Ek- M de verilmitir.

d) letme aralarnn ve tesislerin topraklanmasna ilikin nlemler: Elektrik sisteminin birblm olan btn aktaki iletken blmler topraklanmal, zel durumlarda, yaltlm blgeler

oluturulmaldr.D iletken blmler, uygunsa (rnek olarak ark, kapasitif ve endktif balantlar nedeniyle)

topraklanmaldr.Tesis itlerinin,metal borularn, demir yolu raylarnn vb. topraklamalar ile ilgili ayrntl

nlemler Ek-F de verilmitir.e) Yldrm etkilerine kar topraklama nlemleri: Yldrmdan korunma iin yksek gerilim

topraklama tesisi kullanlmaldr.Btn ar gerilim koruma dzenlerinin, topraa boalma yolunun diren ve endktans

olabildiince kk tutulmaldr. Bu sebeple topraklama elektroduna balant mmkn olduu kadardz, ke yapmadan ve en ksa yoldan yaplmaldr. Ek-Hye de baknz.

Yaplarn yldrm etkilerine kar koruma nlemleri iin ilgili standartlara (TS 622, TS IEC61024 ( seri) ve TS IEC 60364-4-443 vb) ve dier ilgili mevzuatta belirtilen hususlara dauyulacaktr.

f) Parlayc ve patlayc ortamlarda alnacak ek topraklama nlemleri: Parlayc ve patlaycortamlarda alnacak ek topraklama nlemleri iin ilgili standartlarda (rnein EN 60079-14 vb),tzk ve genelgelerde belirtilen hususlara uyulacaktr.

Topraklama Tesislerinde lmeler

Madde 7- lme iin genel aklamalar Ek-Nde, dokunma geriliminin llmesi iinaklamalar Ek Gde verilmitir.

a) Topraklama tesislerinde sahada yaplan muayeneler ve belgelendirme: Her topraklamatesisi, kullanc tarafndan iletmeye alnmadan nce, montaj ve tesis aamasnda, gzle muayeneedilmeli ve deneyden geirilmelidir. Topraklama tesislerinin bir yerleim plan bulunmaldr. Montajsrasnda zellikle balantlarda korozyona kar korunma iin doru nlemlerin alnd, gzlemuayene ile kontrol edilmelidir. Gerek tesis etme aamasnda, gerekse iletme dnemindekimuayene, lme ve denetleme periyotlar iin Ek-P'ye baknz.

b) Topraklama tesislerinin kontrol ve gzetimi iin genel kurallar:1) Muayene ile kontrol: Topraklama sistemlerinin baz blmlerinin durumu Ek-P'de belirtilen

periyotlarda gzle muayene ve lme ile kontrol edilmelidir


39/218

Not: Uygulamada genel olarak birka noktann (rnek olarak ek yerlerinin, topraa geiblmlerinin) kazlmas uygundur.

2) lme veya hesap yoluyla kontrol: Ayrca topraklamann temel kurallarn etkileyen bykdeiikliklerden sonra, toprak empedansnn veya dokunma gerilimlerinin llmesi ya dahesaplanmas gereklidir (Madde 5e baknz). Elde edilen sonularn raporlanmas gerekir. Bu hesapve lme periyotlar iin Ek-Pye baknz.

NC BLM

Alak Gerilim Tesislerinde Topraklama

Alak Gerilim Tesislerinde Dolayl Temasa Kar Koruma

Madde 8- Alak gerilim tesislerinde dolayl temasa kar koruma yntemleri :- Beslemenin otomatik olarak ayrlmas ile koruma,- Koruma snf II olan donanm kullanarak veya edeeri yaltm ile koruma,- letken olmayan mahallerde koruma,- Topraklamasz tamamlayc yerel (mahalli) epotansiyel kuaklama ile koruma,

- Elektriksel ayrma ile koruma,olarak gruplandrlabilir.a) Beslemenin otomatik olarak ayrlmas ile koruma: Beslemenin otomatik olarak ayrlmas,

bir arza meydana geldiinde, dokunma geriliminin deeri ve sresinden doan, kiidepatofizyolojik zararl etkileri ortaya kmas riski bulunduunda gereklidir.

Bu koruma dzenleri, sistem topraklamas tipi ve koruma iletkenleri ile koruma dzenlerininkarakteristiklerinin koordinasyonunu gerektirir.Topraklama sisteminin projelendirilmesi, kurulmasve iletilmesi dneminde bu hususlara dikkat edilmelidir.

1 ) Beslemenin ayrlmas ve topraklama:i) Beslemenin ayrlmas: Bir devrede veya donanmda bir gerilimli blm ile aktaki iletken

blm veya koruma iletkeni arasndaki bir arza durumunda, ayn anda eriilebilen iletken blmlerile temas durumundaki kiide 50 V a.a. etken deer veya 120 V d.a. dalgacksz beklenen deeriaan dokunma geriliminin tehlikeli fizyolojik etki yapmas riskinin ortaya kmasna yetecek sredevam etmeyecei ekilde, dolayl temasa kar koruma salayan bir dzen, devrenin veyadonanmn beslemesini otomatik olarak ayrmaldr.

Dokunma gerilimine bal olmakszn 5 saniyeyi amayan bir ayrma sresine, sistemintopraklama tipine bal olarak baz durumlarda izin verilir (Madde 8-a3.5e baknz).

Not 1: Daha yksek ayrma sresine ve gerilime, elektrik retim ve datm sistemlerindeizin verilebilir.

Not 2: zel tesislerde veya iletken olmayan mahallerde ayrma sresinin ve gerilimin dahadk deerleri gerekli grlebilir.

Not 3: IT sistemlerinde ilk arzann ortaya kmasnda otomatik ayrma genellikle gerekmez.Not 4: Bu kurallar 15 Hz ile 1000 Hz arasndaki a.a. ve dalgacksz d.a. kaynaklarna

uygulanabilir.Not 5: Dalgacksz ifadesi etken deeri % 10 dan fazla dalgack iermeyen anlamnda

kullanlmtr. 120 V dalgacksz d.a da tepe geriliminin en byk deeri 140 V'u amaz.ii) Topraklama: Aktaki iletken blmler, sistem topraklamasnn her bir tipinin zel

koullarnda bir koruma iletkenine balanmaldr.Ayn anda eriilebilen aktaki iletken blmler tek tek, gruplar halinde veya ortak olarak ayntopraklama sistemine balanmaldr.

2) Potansiyel dengeleme:i) Ana potansiyel dengeleme: Her binada, aadaki iletken blmler potansiyel dengeleme

hattna balanmaldr.- Ana koruma iletkeni,- Ana topraklama iletkeni ve ana topraklama balant ucu,- Gaz, su gibi bina iindeki besleme sistemlerine ilikin metal borular,- Yapsal metal blmler, uygulanabiliyorsa merkezi stma ve

iklimlendirme sistemleri.Bina dndan balayan bu gibi iletken blmler, mmkn olduunca bina iinde, girilerine

yakn noktalarnda irtibatlandrlmaldr.

Potansiyel dengelemesi, iletiim kablolarnn btn metal klflarnda yaplmaldr. Bununlabirlikte, bu kablolarn sahiplerinin veya iletmecilerinin izni alnmaldr.


40/218

ii) Tamamlayc potansiyel dengeleme: Bir tesisatta veya tesisatn birblmnde Madde 8-a1/i de belirtilen otomatik ayrma koullar tam olarakgerekletirilemiyorsa, tamamlayc potansiyel dengelemesi olarak adlandrlan biryerel potansiyel dengeleme uygulanmaldr (Madde 8-bye baknz).

Not 1: Tamamlayc potansiyel dengelemesinin kullanlmas, beslemeninbaka sebeplerle ayrlmas gereini ortadan kaldrmaz (rnein yangna karkoruma, donanmn sl zorlanmalar vb).

Not 2: Tamamlayc potansiyel dengelemesi, tm tesisat, tesisatn birblmn, bir cihaz veya bir mahali kapsayabilir.

3) TN sistemleri:

3.1) Tesisatn aktaki btn iletken blmleri, ilgili her bir transformatrdeveya generatrde veya yaknnda, topraklanmas gereken koruma iletkenleri ile,g sisteminin topraklanm noktasna balanmaldr.

Genel olarak g sisteminin topraklanm noktas ntr noktasdr. Ntr noktas bulunmuyorsaveya eriilemiyorsa, bir faz iletkeni topraklanmaldr. Hibir durumda faz iletkeni, PEN iletkeniolarak almamaldr (Madde 8-a3.2 ye baknz).

Not 1: Baka etkili toprak balantlar varsa, koruma iletkenlerinin mmknolan her yerde byle noktalara da balanmas tavsiye edilir. Arza durumunda,koruma iletkenlerinin potansiyelinin toprak potansiyeline mmkn olduuncayakn olmasn salamak iin, mmkn olduu kadar dzgn datlmnoktalarda ek topraklama yaplmas gerekli olabilir.

ok yksek binalar gibi byk binalarda, uygulama sebebi ile korumailetkeninin ek topraklamas mmkn deildir. Bununla birlikte, koruma iletkenleriile d iletken blmler arasndaki epotansiyel kuaklama, bu durumda benzerilem grr.

Not 2: Ayn sebeple, koruma iletkeninin btn binalara veya evlere girdiiyerlerde topraklanm olmas istenir.

3.2) Sabit tesisatta tek bir iletken, Madde 9-hde yer alan hususlarnsalamas koulu ile, koruma iletkeni ve ntr iletkeni olarak hizmet yapabilir (PEN

iletkeni).3.3) Koruma dzeninin karakteristikleri (Madde 8-a3.8e baknz) ve devre

empedanslar, tesisatn herhangi bir yerinde bir faz iletkeni ile bir koruma iletkeniveya aktaki iletken blm arasnda ihmal edilebilecek kadar dk empedanslbir arza meydana gelirse, belirtilen sre iinde beslemenin otomatik olarakayrlmas mmkn olacak ekilde olmaldr. Zs x Ia Uo koulu bu kural yerinegetirir.

Burada;


41/218


42/218

ii) Datm tablosunda, ana potansiyel dengeleme ile ayn tipteki d iletkenblmleri kapsayan ve ana potansiyel dengeleme koullarna (Madde 8-a2/i yebaknz) uyan epotansiyel kuaklama bulunur.

3.6) Madde 8-a3.3 -a3.4 - a3.5deki koullar ar akm koruma dzenleri ile

yerine getirilemiyorsa, tamamlayc potansiyel dengeleme (Madde 8-a2/ii)uygulanmaldr. Dier bir yol olarak, koruma bir artk akm koruma dzeni ilesalanmaldr.

Not: Madde 8-a3.9daki nota baknz.

3.7) Bir arzann faz iletkeni ile toprak arasnda meydana gelebilecei okzel durumlarda, rnein hava hatlarnda aadaki koullar karlanmaldr:

Koruma iletkeni ve buna bal aktaki iletken blmlerin gerilimleri, topraagre 50 V'u amamaldr.

50

50

0

UR

R

E

B

Burada;

RB Paralel bal btn topraklayclarn edeer yaylma direnci,

RE zerinde faz-toprak arzas oluabilen bir koruma iletkeninebalanmam d iletken blmlerin topraa gre en kk temasdirenci,

Uo Topraa gre anma a.a. geriliminin etkin deeridir.

3.8) TN sistemlerinde, aadaki koruyucu dzenlerin kullanlmas kabuledilir:

-Ar akm koruma dzenleri,

-Artk (kaak) akm koruma dzenleri

stisnalar:

-TN-C sistemlerinde artk akm koruma dzenleri kullanlmamaldr.

-TN-C-S sisteminde bir artk akm koruma dzeni kullanldnda, yktarafnda bir PEN iletkeni kullanlmamaldr. Koruma iletkeni ile PEN iletkenininbalants, artk akm koruma dzeninin kaynak tarafnda yaplmaldr.

3.9) Ana epotansiyel kuaklamann etki alan dndaki bir devredeotomatik ayrma iin artk akm koruma dzeni kullanldnda, aktaki iletkenblmler TN sisteme balanmamal, ancak koruma iletkenleri, artk akm koruma

dzeninin altrma akmna uygun bir diren salayabilen bir topraklaycya


43/218

balanmaldr. Byle korunan devre TT sistemi olarak ilem grr ve Madde 8-a4uygulanr.

Not: Ana potansiyel dengelemenin etki alan dnda kullanlabilecek dierkoruma dzenleri;

-Ayrma transformatr ile besleme,

-Ek yaltm uygulanmasdr.

4) TT sistemleri:

i) Ayn koruma dzeni ile ortak korunan aktaki btn iletken blmler,koruma iletkenleri ile birlikte bu gibi blmlerin tm iin ortak olan birtopraklaycya balanmaldr. Birka koruma dzeninin seri bal olarakkullanlmas durumunda, bu kural, her bir dzen tarafndan korunan aktaki

iletken blmlerin hepsine ayr ayr uygulanr.

Ntr noktas veya bu mevcut deilse her bir generatr veya transformatrmerkezinin bir faz iletkeni topraklanmaldr.

ii) RA x Ia 50 V koulu yerine gelmelidir (50 V = UL).

Burada;

RA Topraklayc ve aktaki iletken blmlerin koruma iletkeninintoplam direnci,

Ia Koruyucu dzenin otomatik almasna sebep olan akmdr.

Koruma dzenin bir artk (kaak) akm koruma dzeni olmas halinde, Ia ;beyan artk (kaak) altrma akm In dir.

Seicilii salamak amac ile, S tipi artk akm koruma dzenleri genel tipartk akm koruma dzenleri ile seri bal olarak kullanlabilir. S tipi artk akmkoruma dzeni ile seiciliin salanmas iin, datm ebekelerinde 1 saniyeyiamayan alma sresine izin verilebilir.

Koruma dzeninin bir ar akm koruma dzeni olmas durumunda, budzen ya;

-Ters zaman karakteristikli bir dzen olmal ve Ia , 5 saniye iinde otomatikalmaya sebep olan en kk akm olmaldr veya,

-Ani tetikleme karakteristikli bir dzen olmal ve Ia , ani tetiklemeye sebepolan en kk akm olmaldr.

iii) Madde 8-a4/iideki koullar tamamen salanamazsa, Madde 8-a2/ii veMadde 8-bye uygun bir potansiyel dengelemesi yaplmaldr.

iv) TT sistemlerinde, aadaki dzenlerin kullanlmas kabul edilir:


44/218

-Artk akm koruma dzenleri,

-Ar akm koruma dzenleri.

Not 1: Ar akm koruma dzenleri, sadece RAnn ok dk deerlerinin

varlnda TT sistemlerinde dolayl temasa kar koruma iin uygulanabilir.Not 2: Arza gerilimi ile alan koruma dzenlerinin kullanlmas, yukarda

belirtilen koruma dzenleri kullanlmadnda zel uygulamalar dardabrakmaz.

5) IT sistemleri:

5.1) IT sistemlerinde, tesisat topraktan yaltlmal veya topraa yeterince

yksek bir empedans zerinden balanmaldr. Bu balant ya sistemin ntrnoktasnda veya yapay ntr noktasnda yaplabilir. Sonu olarak tek kutupluempedans yeterince yksek ise yapay ntr noktas dorudan topraabalanabilir. Hibir ntr noktas olmamas durumunda bir faz iletkeni, birempedans zerinden topraa balanabilir.

Bu durumda aktaki iletken blmde veya topraa kar tek bir arzameydana geldiinde, arza akm dk olur ve Madde 8-a5.3 deki koulsalanmak kayd ile zorunlu olarak devrenin kesilmesi gerekmez. Bununlabirlikte, iki arzann ayn anda meydana gelmesi durumunda, ayn anda

eriilebilen iletken blmlerle temas eden kiide ortaya kabilecek zararlpatofizyolojik etkilerin riskini nlemek iin nlemler alnmaldr.

5.2) Tesisattaki hibir gerilimli iletken dorudan topraa balanmamaldr.

Not: Ar gerilimlerin azaltlmas veya gerilim salnmlarnn bastrlmas iin,empedanslar zerinden veya yapay ntr noktasndan topraklamann yaplmasgerekli olabilir. Bunlarn karakteristik zellikleri tesisat kurallarna uygunolmaldr.

5.3) Aktaki iletken blmler ayr ayr, grup halinde veya topluca

topraklanmaldr.

Not: Yksek binalar gibi byk binalarda uygulama nedenleri ile korumailetkenlerinin bir topraklaycya dorudan balanmas mmkn olmaz. Aktakiiletken blmlerin topraklamas, koruma iletkenleri, aktaki iletken blmlerin ved iletken blmlerin kuaklanmas ile salanabilir.

Aadaki koul salanmaldr:

RA x Id 50 VoltBurada;

RA Aktaki iletken blmler iin topraklaycnn yaylma direncidir.


45/218

Id Bir faz iletkeni ile aktaki bir iletken blm arasndaki ihmaledilebilir empedansl ilk arzann arza akmdr. Id deeri, kaakakmlar ve elektrik tesisatnn toplam topraklama empedansndikkate alr.

5.4) Beslemenin devamll nedeni ile IT sisteminin kullanld durumlarda,gerilimli bir blmden aktaki iletken blmlere veya topraa kar birinciarzann olutuunu gsteren bir yaltm izleme sistemi bulunmaldr. Bu dzeniitilebilir ve/veya grlebilir bir iareti (alarm) harekete geirmelidir.

itilebilir ve grlebilir iaretlerin her ikisi de varsa, iitilebilen iaretinkapatlmasna izin verilebilir, ancak grlebilen iaret, arza srdke devametmelidir.

Not: Birinci arzann uygulamada mmkn olan en az gecikme ile giderilmesi

istenir.5.5) Birinci arzann olumasndan sonra, ikinci arza durumunda beslemenin

ayrlmas iin koullar, btn aktaki iletken blmlerin bir koruma iletkeninebalanm olmasna (kollektif topraklama) veya tek tek veya gruplar halindetopraklanmasna bal olarak aadaki gibi olmaldr:

i) Aktaki iletken blmlerin gruplar halinde veya tek tek topraklanmolmas durumunda koruma koullar, Madde 8-a4/inin ikinci paragrafnnuygulanmamas dnda, Madde 8-a4te verilen TT sistemlerindeki gibidir.

ii) Aktaki iletken blmlerin kollektif olarak topraklanm bir korumailetkene balanmas durumunda, Madde 8-a5.6ya bal olarak TN sistemlerininkoullar uygulanr.

5.6) Aadaki koullar salanmaldr:

Ntrn datlmam olmas durumunda:

ZSaI

xU

2

3 0

veya ntrn datlm olmas durumunda:Z'S

a

o

I

U

2

Burada:

Uo Faz-ntr arasndaki a.a. anma geriliminin etkin deeri,

U Faz aras a.a. anma geriliminin etkin deeri,

ZS Devrenin faz iletkenini ve koruma iletkenini ieren arza evriminin

empedans,


46/218

Z'S Devrenin ntr iletkenini ve koruma iletkenini ieren arza evrimininempedans,

Ia Uygulanabildiinde izelge-3te belirtilen ayrma sresi t veya busrenin kabul edildii btn dier devrelerde 5 saniye iinde,

koruma dzenini altran akmdr (Madde 8-a3.5 e baknz).

izelge-3 IT sistemlerinde en byk ama (ayrma) sresi (ikinci arzadurumunda)

Ama (ayrma)sresi (s)satn anma gerilimi

Uo / U

(V)Ntr datlmam Ntr datlm

120/240 0,8 0,8

230/400 0,4 0,8

400/690 0,2 0,4

580/1000 0,1 0,2

Not 1: TS 83 (IEC 60038) de belirtilen tolerans aral iinde kalangerilimlerde anma gerilimlerine uygun ayrma sresi uygulanr.

Not 2: Gerilimin ara deerlerinde, izelgedeki bir st deer kullanlr.

5.7) IT sistemlerinde, aadaki izleme ve koruma dzenleri kullanlr:

- Yaltm izleme dzenleri,

- Ar akm koruma dzenleri,

- Artk akm koruma dzenleri.

b) Tamamlayc epotansiyel kuaklama: Tamamlayc epotansiyelkuaklamada, sabit donanmn ayn anda eriilebilen btn aktaki iletkenblmleri ve pratikte mmkn ise, inaat betonarmesindeki ana metalkonstrksiyon dahil btn d iletken blmler bulunmaldr. Epotansiyel sistem,prizler dahil btn donanmn koruma iletkenlerine balanmaldr.

Tamamlayc epotansiyel kuaklamann etkinlii hakknda kukudurumunda, ayn anda eriilebilen aktaki iletken blmler ile d iletkenblmler arasndaki R direncinin R 50 V / Ia koulunu salad

dorulanmaldr:


47/218


48/218


49/218

- Koruma iletkenleri,

- Ana potansiyel dengeleme iletkenleri,

- Gerektii taktirde, fonksiyon topraklamas iin kullanlan topraklama

iletkenleri.Topraklama iletkenlerinin ayrlmas iin gerekli dzenekler, topraklama

tesisinin topraklama direncini lebilmek iin, ulalmas kolay yerlerdebulunmaldr; ayrma dzenei, ana topraklama baras ile birleik olabilir. Buayrma dzenei sadece alet yardmyla sklebilir olmaldr; bunun mekanikdayanm yeterli seviyede olmal ve topraklama sisteminin elektriksel srekliliigvenlik altna alnm olmaldr.

izelge-4a Topraklama iletkenlerinin (Topraa denmeleri durumunda)minimum kesitleri

Mekanik olarakkorunmu

Mekanik olarakkorunmam

Korozyona karkorunmu *)

Madde 9-edengrld gibi

16 mm2 bakr,

16 mm2demir,daldrmagalvaniz

Korozyona karkorunmam

25 mm2 bakr,

50 mm2 demir,daldrmagalvaniz

*) Korozyona kar koruma, bir mahfaza ile salanabilir.

izelge-4b Potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleri

Ana potansiyeldengeleme

Tamamlayc potansiyel dengeleme

ki gvde arasnda 1 x En kkiletken kesiti

Normal 0,5 x Tesisin enbyk korumailetkeninin kesiti

Bir gvde veyayabanc iletkenblmler arasnda

0,5 x Korumailetkenlerinin kesiti


50/218

Mekanik olarakkorunmu

Cu 2,5 mm2 veyaAl*)

Enaz 6 mm2 CuMekanik olarakkorunmam

Cu 4 mm2 veyaAl*)

Yaplabileceksnrlama

25 mm2 Cu veyaedeeriletkenlikte

- -

*) Alminyum iletkenli hatlarn korumasz olarak denmesidurumunda, mmkn olan korozyon ve dk mekanikdayanmndan dolay iletken kopma olasl yksektir.

e) Koruma letkenleri:

1) Minimum kesitler: Koruma iletkenlerinin kesitleri;

- Ya Madde 9-e1/iye gre hesaplanmal,

- Ya da Madde 9-e1/iiye gre seilmelidir.

Not: Eer ana iletkenlerin kesiti ksa devre akm ile belirlenmi ise, korumailetkeninin kesitinin Madde 9-e1/iye gre tekrar hesaplanmas gerekebilir.

Her iki durumda da Madde 9-e1/iii dikkate alnmaldr.

i) 5 s den daha az kesme zaman iin hesaplanacak kesit deerlerininbulunmas iin S = ( I2 t )1/2/ k bants kullanlr.

Burada;S Kesit (mm2 ),

I Empedens ihmal edilebilecek bir hata durumunda korumadzeninden akabilecek hata akm (A, a.a.,etkin deer),

t Kesme dzeni iin almaya balama zaman (s).

Not: Aadaki hususlar dikkate alnmak zorundadr:

- Akm devresine ilikin empedansn akm snrlama etkisi ve

- Koruma dzeninin snrlama yetenei (joule integrali) (akm-sdeerlerinin snrlanmas).

k deeri, koruma iletkeni malzemesine, yaltmn ve dier ksmlarn malzemesine ve korumailetkeninin balang ve son scaklna, bal olan A.s1/2 /mm2 cinsinden bir katsay (malzemekatsays). (Malzeme katsays k nin hesaplanmas iin Ek-Uya baknz).

Koruma iletkenleri iin malzeme katsays k, farkl kullanma durumlar ve

farkl iletme eitleri iin izelge-5, izelge-6 ve izelge-7de verilmitir.


51/218

Eer bu denklemin kullanlmas sonucu standart deerler bulunmam ise birst standart deer kullanlmak zorundadr.

Not 1 : Bu ekilde hesaplanan kesit, hata evrim empedansndaki geerliolan koullarla uyumlu olmaldr.

Not 2 : Patlama tehlikesi bulunan blgelerdeki tesislere ilikin scaklksnrlamalar iin IEC 60079-8 e baknz.

Not 3 : Ek yerleri iin izin verilen en yksek scaklk dikkate alnmaldr.

Bir kablo veya hattn klf veya zrhndan meydana gelen koruma iletkeniiin malzeme katsaylar k iin tavsiye niteliindeki deerler Ek-Vdeki V.1deverilmitir.

ii) Koruma iletkeninin kesiti, hesaplanarak bulunacaktr; ancak izelge-8 de verilen deerinaltnda olamaz. Bu durumda Madde 9-e1/ie gre bir hesap kontrol yaplmas gerekli deildir,ancak Madde 9-e1deki not dikkate alnmaldr.

izelge-8in kullanlmas sonunda standart kesit deerler elde edilmez ise bir st standartkesitli iletken kullanlmak zorundadr.

izelge-5 Kablo veya iletkenlerin dnda bulunan yaltlm korumailetkenleri iin veya kablo d klflar ya da iletken d klflar ile temas edenplak koruma iletkenleri iin malzeme katsays k

Koruma iletkenlerinin veya kablolarn ve iletkenlerin dklflarnn yaltm malzemeleri

Polivinil Klorr(PVC)

apraz balPolietilen (XLPE)

Etilen-Propilen-Kauuk (EPR)

Butilkauuk (IIK)

Balangscakl

30 o C 30 o C 30 o C

Son

scaklk

160 o C 250 o C 220 o C

A. s1/2/mm2 cinsinden malzeme katsays k

letkenmalzemesi:

Bakr

Alminyum

elik

143

95

52

176

116

64

166

110

60


52/218

izelge-6 ok damarl kablo veya ok damarl iletken iindeki yaltlm

koruma iletkeni iin malzeme katsays kYaltm malzemesi

Polivinil Klorr(PVC)

apraz balPolietilen (XLPE)

Etilen-Propilen-Kauuk (EPR)

Butil kauuk (IIK)

Balang

scakl

70 o C 90 o C 85 o C

Son scaklk 160 o C 250 o C 220 o C

A.s1/2/mm2 cinsinden malzeme katsays k

letkenmalzemesi

Bakr

Alminyum

115

76

143

94

134

89

izelge-7 izelgede verilmi olan scaklklarla komu ksmlarn tehlike altnda kalmayacadurumlarda plak iletkenler iin malzeme katsays k

letken malzemesi KoullarGrlen vesnrlandrlmblgelerde*)

Normalkoullar

Yangn tehlikesidurumunda

Maksimum scaklk 500 o C 200 o C 150 o C

Bakr Malzeme katsays k 228 159 138

Maksimum scaklk 300

o

C 200

o

C 150

o

CAlminyum Malzeme katsays k 125 105 91

Maksimum scaklk 500 o C 200 o C 150 o Celik Malzeme katsays k 82 58 50Not : letkenin balang scakl 30 o C olarak alnmtr.

*) Verilmi olan scaklk dereceleri sadece, ek yerinin scakl ekin kalitesine etkietmedii taktirde geerlidir.

izelge-8 Ana iletken kesitlerine bal olarak koruma iletkeni kesitiTesisin ana iletkenkesiti

Buna kar den koruma iletkenininminimum kesiti

S(mm2)

SP(mm2)

S 1616 < S 35S > 35

S16S/2


53/218

izelge-8 deki deerler sadece, eer koruma iletkeni, ana iletkenin malzemesi ile ayn

malzemeden meydana gelmi ise geerlidir. Aksi takdirde koruma iletkeninin kesiti, izelge-8deverilen deerlere kar den iletkenlik deeri salanacak ekilde belirlenir.

iii) Besleme kablosunun veya bunun mahfazasnn iinde bulunmayan her koruma iletkenininkesiti, hibir ekilde;

-Mekanik koruma kullanlm ise 2,5 mm2 den,-Mekanik koruma kullanlmam ise 4 mm2 den kk olamaz.iv) Eer bir koruma iletkeni birok akm devresi iin ortak olarak kullanlyor ise bunun kesiti,

en byk ana iletkenin kesitine uygun olarak boyutlandrlmaldr.2) Koruma iletkenlerinin eitleri:2.1) Koruma iletkeni aadakilerden oluabilir:-ok damarl kablo ve hatlardaki iletkenler,-Gerilimli iletkenler ile ayn mahfaza iindeki yaltlm veya plak iletkenler,-Sabit olarak denmi plak veya yaltlm iletkenler,-Kablolarn klf, ekran ve zrh gibi uygun metal klflar,-letken ve hatlar iin metal borular veya dier metal klflar,-Madde 9-e2.4e uygun yabanc iletken ksmlar.2.2) Eer tesis anahtarlama cihaz kombinasyonlarnn veya metal mahfazal bara

sistemlerinin mahfaza veya konstrksiyon ksmlarn da ieriyor ise, bunlarn aadaki koulu

da ayn zamanda yerine getirmesi durumunda metal mahfaza veya konstrksiyon ksmlar korumailetkeni olarak kullanlabilir:i) Bunlarn srekli elektrik balantlar, mekanik, kimyasal veya elektro-kimyasal etkiler

nedeniyle ktlemesinin nlenmesi konstrktif olarak gvenlik altna alnmsa,ii) letkenlikleri en az Madde 9-e1/ideki kesitlere uygun ise,iii) Bunun iin ngrlm her bir yere baka koruma iletkenleri ile balanabilecek

durumdaysa.Not : Son koul sadece dardan gelen koruma iletkenlerinin balanmas iin geerlidir.2.3) Kablo ve iletkenlerin metal mahfazalar (plak veya yaltlm), zellikle elektrik

tesislerinde kullanlan, kimyasal maddelerle yaltlm hatlarn ve metal borularla metal kanallarnmahfazalar, ilgili akm devresinin koruma iletkeni olarak kullanlabilirler. Ancak bu durumda Madde9-e2.2/i ve 9-e2.2/ii deki koullar salanmak zorundadr. Elektriksel amalar iin, dier borularkoruma iletkeni olarak kullanlamaz.

2.4) Yabanc iletken ksmlar, aadaki drt koulu ayn anda yerine getirdikleri takdirde,

koruma iletkeni olarak kullanlabilirler:i) Bunlarn srekli elektrik balantlarnn, mekanik, kimyasal veya elektro-kimyasal etkiler

nedeniyle bozulmasnn nlenmesi, ya konstrktif olarak veya uygun balant elemanlarnnkullanlmasyla gvenlik altna alnmsa,

ii) letkenlikleri en az Madde 9-e1deki kesitlere uygun ise,iii) Yabanc iletken ksmlarn geniletilmesine kar nlemler alnm ise (zira yedek olarak

kprlemeler ngrlm olabilir),iv) Bu ksmlar bu tip kullanmlar iin ngrlm ise veya gerektii takdirde uygun ekilde

adapte edilebilecek ise.Not: Metal su borular, genel olarak bu koullar salamazlar.Gaz borular koruma iletkeni olarak kullanlamazlar.2.5) Yabanc iletken ksmlar PEN iletkeni olarak kullanlamazlar.3) Koruma iletkenlerinin elektrik balantlarnn srekliliinin salanmas:

i) Koruma iletkenleri, zelliklerinin mekanik ve kimyasal ktlemelere ve elektrodinamikzorlanmalara kar korunmak zorundadr.ii) Koruma iletkeni balantlar, grlebilir ve deney amacyla ulalabilir olmaldr.iii) Koruma iletkeni zerine anahtarlama eleman balanamaz. Bununla birlikte, deney

amacyla alet kullanlarak ayrlabilecek balant noktalar ngrlebilir.iv) Toprak srekliliinin elektriksel olarak izlenmesinin kullanld yerlerde, buna ilkin

bobinler koruma iletkeni zerine balanamaz.v) Elektriksel iletme elemanlarnn gvdeleri, Madde 9-e2.2ye gre izin verilmesi

durumunun dnda, baka elektrik iletme elemanlarnn koruma iletkeni olarak kullanlamaz.f) Topraklama iletkenlerinin ve koruma iletkenlerinin kullanl:Not : TN, TT ve IT sistemlerinde (ebekelerinde) kullanlan koruma nlemleri iin Madde 8e

baknz.1) Ar akm koruma dzenleri ile birlikte kullanlan koruma iletkenleri: Ar akm koruma

dzenleri dolayl dokunmaya kar koruma olarak kullanlyorsa, koruma iletkeni, ana ve ntr

iletkenler gibi ayn gzergah zerinde tesis edilmelidir veya koruma iletkeni bunlarn hemenyaknna denmelidir.

2) Hata gerilimi ile alan koruma dzenleri iin topraklama iletkenleri ve koruma iletkenleri:


54/218

i) Yardmc topraklayc, rnein metal konstrksiyon ksmlar, borular ve kablo klflar gibibtn dier topraklanm metal ksmlardan ayrlmak zorundadr. Bu koul, eer yardmctopraklayc dier btn topraklanm metal ksmlardan, nceden belirlenmi bir uzakla tesisedilmi ise, yerine getirilmi saylr.

ii) Yardmc topraklamaya giden topraklama iletkeni, koruma iletkeni ile veya buna balksmlarla veya bunlarla bal veya temas edebilecek dier yabanc iletken ksmlarla temas etmesinlenecek ekilde yaltlm olmaldr.

Not : Bu koul, gerilime duyarl elemann (ama dzeni) istem d olarak kprlenmesininlemek iin kanlmazdr.

iii) Koruma iletkeni sadece, beslemesi bir hata durumunda almaya balayan bir korumadzeni ile kesilen iletme elemanlarnn gvdelerine balanabilir.

g) letme topraklamas: letme topraklamas, iletme elemanlarnnkusursuz iletilmesi gvenlik altna alnacak ve/veya tesislerin gvenilir ve dorualmalar mmkn olacak ekilde yaplm olmaldr.

h) Koruma ve iletme amal birleik topraklama:

1) Genel: Topraklamann ayn zamanda hem koruma hem de iletme amal

kullanlmas durumlarnda, koruma nlemleri iin yaplan tespitlerin nceliivardr.

2) PEN iletkeni:

i) TN Sistemlerinde (ebekelerinde), sabit denmi olmak kaydyla ve en kk iletkenkesitinin bakr iin 10 mm veya alminyum iin 16 mm olmas durumunda, hem koruma, hem dentr iletkeni olan tek bir iletken kullanlabilir. lgili tesis ksm bir hata akm koruma dzeni ilekorunuyorsa buna izin verilmez.

Bununla birlikte e eksenli kablo veya hatlar sz konusu ise PEN iletkeninin minimum kesiti 4mm olabilir. Bunun iin n koul, e eksenli iletkenler boyunca bulunan her balant noktasnda ve klemenslerde ift balantlarn bulunmasdr.

ii) PEN iletkeni, kaak akmlarn nlenmesi amacyla beklenen en yksekgerilime uygun olarak yaltlmaldr.

Not 1: Anahtarlama ve kumanda dolaplarnn iinde PEN iletkenininyaltlmasna gerek yoktur.

Not 2 : TN-C sistemindeki, iletiim teknii tesislerinde ortaya kmasmmkn olan fonksiyon arzalarnn nlenmesi iin Ek-Vde V.2ye baknz.

iii) PEN iletkeninin ntr ve koruma iletkeni olarak ayrlmasndan sonra bu iletkenler artkbirbirleriyle birletirilemez. Ayrlma noktalarnda, koruma ve ntr iletkenleri iin ayr klemenslerveya baralar ngrlmelidir. PEN iletkeni, koruma iletkeni iin belirlenmi baraya balanmak

zorundadr.Not : PENiletkenininayrlma yerinde, teker teker sadece bir koruma iletkenive bir ntr iletkeni ayrlyorsa, bu durumda bunun sadece uygun tek birklemensle yaplmasna izin verilir. Uygun klemenslere ek olarak potansiyeldengeleme iletkeni de balanabilir. Ortak bir bara zerindeki ayr klemens yerleride bunun iin ayn ekilde uygundur.

j) Potansiyel dengeleme iletkeni:

1) Minimum kesitler:

i) Ana potansiyel dengelemesi iin iletken kesiti: Ana potansiyeldengelemesi iin kullanlan iletkenlerin kesitleri en az, tesisteki en byk kesitli


55/218

koruma iletkeninin kesitinin yars kadar, ancak minimum 6 mm olmaldr.Potansiyel dengeleme iletkeni kesitinin, bakr olmas durumunda 25 mmden,baka metallerden olmas durumunda, akm tama kapasitesine kar denbuna edeer kesitten daha byk olmas gerekmez. Ana potansiyel dengelemeiletkenlerinin kesitleri iin izelge-4b'ye baknz.

ii) Tamamlayc potansiyel dengeleme iin iletken kesiti: Tamamlaycpotansiyel dengeleme iin kullanlan ve iki gvdeyi balayan bir iletken (Ek-S),en az, gvdelere bal daha kk koruma iletkeninin kesitine eit kesite sahipolmaldr.

Gvdeleri yabanc ksmlara balayan tamamlayc potansiyel dengelemeiletkeninin kesiti en az, buna kar den koruma iletkeni kesitinin yarsna eitkesite sahip olmaldr. Tamamlayc potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleriiin izelge-4b'ye baknz.

Herhangi bir eliki halinde, Madde 9-e1/iiideki koullar yerinegetirilmelidir.

Ek bir potansiyel dengeleme, rnein metal konstrksiyonlar veya ekiletkenler ya da her ikisinin bir kombinasyonu gibi, yabanc sabit iletken ksmlaryardmyla da gerekletirilebilir.

iii) Su sayalarnn kprlenmesi: Bir binann kullanm suyu hatt metalborulu ise ve bu borular topraklama sistemine balanm ise , su sayac veflanlarn kprlenmesi zorunludur. Kprleme iletkeninin (potansiyel dengeleme

iletkeninin) kesiti, bu iletkenin koruma iletkeni, potansiyel dengeleme iletkeniveya fonksiyon amal topraklama iletkeni olarak kullanlmas mmkn olacakekilde boyutlandrlmaldr.

Topraklama Tesislerinde Muayene, lme ve Denetleme

Madde 10-a) Genel: Her topraklama tesisi, kullanc tarafndan iletmeye alnmadan

nce, montaj ve tesis aamasnda, gzle muayene edilmeli ve deneyden geirilmelidir.Gerek tesis etme aamasnda, gerekse iletme dnemindeki muayene, lme vedenetleme periyotlar iin Ek-P'ye baknz.

nsan hayatnn korunmas ve monte edilmi iletme elemanlarnn ve dier eyalarn hasarauramasn nlemek amacyla, test srasnda koruma nlemleri alnmaldr.

Mevcut bir tesisin geniletilmesi veya deitirilmesi durumunda, bu geniletme ve deitirmealmalarnn mevcut tesisin gvenliini bozup bozmayaca kontrol edilmelidir.

Deneyler srasnda tesis koullarnn, rnein izin verilen en kk ve en byk deerlerinsalanamad tespit edilirse, hata aramas ve eksikliklerin giderilmesi srasnda, hata veyahatalarn bulunup giderilmesine kadar denetlemelere devam edilmelidir.

Gzle muayene ve deneylerin tamamlanmasndan sonra bir rapor hazrlanmaldr.b) Gzle muayene: Gzle muayene genel olarak tamamen enerjisiz duruma getirilmi tesiste,

deney ve lme ilemlerinden nce yaplmaldr.1) Gz ile muayene, birbiri ile balanm elektrik iletme elemanlarnn aadaki koullarsalayp salamadklarn kontrol etmek iin yaplr:


56/218

i) lgili iletme elemanlarnn, standartlardaki gvenlik kurallarn salayp salamadklarkontrol edilir.

Not : Bu ilem, iletme elemanlar zerindeki etiketlerinin veya sertifikalarnn kontrol ileyaplabilir.

ii) letme elemanlarnn, doru seilip seilmedikleri, doru tesis edilip edilmedikleri, imalatverileri dikkate alnarak kontrol edilir.

iii) Grnmeyen, fakat gvenlii etkileyen hasarlarn olup olmad tespit edilir.2) Gzle muayene, ilgili konularda, en azndan aadaki hususlar kapsamaldr:i) Tehlikeli gvde akmlarna kar koruma nlemlerinin alnp alnmadnn kontrol.ii) Topraklama tesisinde kullanlan kablo, iletken ve baralarn, akm tama kapasitelerine

uygun olarak seilip seilmediinin kontrol.iii) Koruma ve ihbar dzenlerinin ayarlarnn yaplmas ve kontrol.iv) letme elemanlarnn d etkiler gz nnde bulundurularak seilip seilmediinin

kontrol.v) Ntr ve koruma iletkenlerine ilikin iaretlemelerin doru olup olmadnn kontrol.vi) letken balantlarnn uygun ekilde yaplp yaplmadnn kontrol.vii) Topraklama tesislerinde yaplacak iletme, bakm ve lme noktalarna kolay

ulalabilirliin kontrol.c) lme ve denetleme:1) Genel: lgili yerlerde aada belirtilen lme ve denetlemeler yaplmal, mmknse

aada belirtilen sraya dikkat edilmelidir:i) Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayc potansiyel dengeleme iletkenleri balantlarnnsrekliliinin llp denetlenmesi,

ii) Elektrik tesisinin yaltm direncinin llp denetlenmesi,iii) Toprak zdirencinin llmesi,iv) Topraklama direncinin llmesi,v) Beslemenin otomatik ama ilemiyle kesilip kesilmediinin denetlenmesi.Bir hatann belirlenmesi durumunda, bu hatadan dolay etkilenmi olmas mmkn olan

lme ve denetlemeler, bu hata giderildikten sonra tekrarlanmaldr.Bu blmde ad geen deney yntemleri referans yntemlerdir. Doruluklar daha az

olmamak kaydyla, baka yntemler de kullanlabilir. Deneylerde kullanlan lme cihazlarnnkalibrasyonlar akredite edilmi laboratuvarlarda yaplm olmaldr.

2) Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayc potansiyel dengeleme iletkenleri balantlarnnsrekliliinin llmesi ve denetlenmesi: Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayc potansiyel

dengeleme i

elektrik tesislerinde topraklamalar yonetmeligi

Documents