eğitim araştırmalarında kullanılan yöntemler ve sınıflandırılması

Eğitim Araştırmalarında Kullanılan Yöntemler ve Sınıflandırılması

Alan Çalışması Dersi

Araştırma nedir?

• Bir amaca ve bir sorunu çözmeye yönelik, belirli

aşamalar içerisinde ve bir düzen dahilinde yapılan

bilimsel çalışmalara araştırma denir

3Bilimsel Araştırma Yöntemleri Dersi

Bilimsel Yöntem Nedir?

• Gerçek bilgiye hangi teorik bakış açısıyla ulaşılacağını, olguların nasıl ele alınacağını ve verilerin ne şekilde çözümleneceğini ve yorumlanacağını belirleyen bilimsel kuralların tümüne yöntem (metot) denir.

• Bilimsel yöntem bilimi ve bilimsel bilgiyi diğer tüm bilgi türlerinden ayıran en temel özelliktir.

• Bilimsel yöntem araştırmacılara, araştırma yaparken ne

tür bir yol izlemesi gerektiğini gösterir.

• Bilimsel yöntem araştırmacılara araştırmanın nasıl yapılması gerektiğini sistematik olarak sunan bir yol haritası gibidir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR;

•Araştırmacıların bilimsel bilgiye bakış

açılarına,

-objektif-subjektif

•Araştırdıkları probleminin amacına,

-tümevarımcı-tümdengelimci,

•Kullandıkları veri türüne

-nitel (qualitative)- nicel (Quantitative)

•Kullanılan verilerin özelliklerine göre

•-yorumlayıcı (nitel) ve tanımlayıcı (nicel),

çıkarımsal şeklinde sınıflandırabiliriz.


Araştırma Sürecinde en önemli nokta, bir araştırmacının seçtiği araştırma probleminin doğası iyice kavrandıktan sonra hangi araştırma yönteminin araştırma probleminin doğasına uygun olduğuna bizzat karar vermesidir. Bunun içinde öncelikle araştırma yöntemlerini ve bunlarda kullanılan veri toplama tekniklerini bilmesi gerekir.

Mantıklı Değil mi Arkadaşlar yoksa bilmedenÖdevler nasıl yapılır??????


Araştırma Yöntemleri

Betimsel Yaklaşım(Descriptive Research

Yorumlayıcı Yaklaşım(Interprative Research)

Analitik Araştırmalar Yaklaşımı

(Analitical Research

Deneysel AraştırmalarYaklaşımı

(Experimental Studies)

• Tarama Yöntemi (Survey)• Özel Durum Çalışması Yöntemi (Case Study)• Gelişimci Araştırma Yöntemi (Developmental Research)• Karşılaştırmalı Araştırma Yöntemi (Comparative Studies)

• Etnografik Araştırma Yöntemi (Etnografic Studies)• Özel Durum Çalışması Yöntemi (Case Study)• Araştırmacı Öğretmen Yöntemi• Fenomenografik Araştırma Yöntemi

• Doküman Analizi Yöntemi• Tarihsel Araştırmalar Yöntemi (Historical Researh Methods)


1. Betimsel Yaklaşım

• Bir olay ve problemi etraflıca tanımlamak ve irdelemek amaçlanır. Belirlenen standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yapılarak olaylar/değişkenler arasındaki olası ilişkiler ortaya çıkarılmaya çalışılır.

• Betimsel araştırmalarda, araştırmanın yapılacağı çevrenin doğal şartları, fiziki ortamı ve mevcut durumu değiştirilmez.


Betimsel Yaklaşım

• Mevcut durum nedir?

• Neredeyiz?

• Ne yapmak istiyoruz?

• Nereye, hangi yöne ve nasıl gitmeliyiz?, gibi sorular araştırılır.

Araştırıma için doğal ortam bozulmaz, yeni bir ortam oluşturulmaz, araştırmacı olanla ilgilenir.


Betimsel Yaklaşım (Descriptive Research)

• Tarama Yöntemi (Alan Taraması, Survey)

• Özel Durum Çalışması Yöntemi (Case Study)

• Gelişimci Araştırma Yöntemi

(Developmental Research)

• Karşılaştırmalı Araştırma Yöntemi

(Comparative Studies)

1.1. Tarama Yöntemi (Alan Taraması /Survey)

Betimsel Yaklaşım

• Mevcut durum nedir ve neredeyiz sorularına cevap arar

• Örneklem oldukça geniş tutulur ve genelleme yapmaya çalışır

• Nicel veriler elde edilir• Örnek olay (Özel durum) yöntemine gerekli

alt yapıyı oluşturur• Ne, Nerede, Ne zaman ve Nasıl? Sorularına

cevap arar, fakat Niçin? sorusuna cevap aramaz

• Geniş örneklem grubuna veya gruplarına hangi veri toplama aracıyla ulaşmaya çalışırsınız? Neden



Tarama (Alan Taraması /Survey)

• Geniş örnekleme ulaşmanın en kolay yolu anketlerdir. Bu nedenle alan taraması (survey) çalışmalarında anketler, test ya da ölçekler kullanılır. Anketler yoluyla daha çok nicel veriler toplanır. Nicel verilerin istatistiksel çözümlemeleriyle genellemelere ulaşılmaya çalışılır.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ ÜÇÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN COĞRAFYA DERSİNE YÖNELİK TUTUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Hilmi DEMİRKAYA*Kenan ARIBAŞ**

• Bu çalışmanın amacı, Sosyal Bilgiler Eğitimi 3. Sınıf öğrencilerinin coğrafya dersine yönelik tutumlarını belirlemektir. Öğrencilerin coğrafyaya yönelik tutumlarını belirlemek için hazırlanan ve 30 maddeden oluşan coğrafya tutum ölçeği, Burdur Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 3. sınıf öğrencilerinden 160 kişiye uygulanmıştır.

• Sosyal Bilgiler öğrencilerinin coğrafyaya yönelik tutumları genelde olumludur. Öğrencilerin coğrafyaya karşı tutumlarının cinsiyete göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Buna karşın, Sosyal Bilgiler Öğrencilerinin coğrafyaya yönelik tutumlarının I. Öğretim ya da II. Öğretimde öğrenim görmelerine göre farklılaştığı belirlenmiştir.


1.2. Özel Durum Çalışması

Betimsel Yaklaşım


Özel Durum Çalışması Yöntemi (Betimsel)

• Özel Durum Çalışması (Örnek Olay İncelemesi, Vaka Çalışmaları/Case Study), tek bir olayı veya birkaç olayı derinlemesine inceleme demektir. Bazen bir zaman dilimindeki sosyal olaylar da incelenebilir.

• İngilizce terim olan case study’den gelmektedir. Türkçe’ye tercüme edildiğinde farklı anlamlar taşıyabilmektedirler. • özel durum çalışması, bir kişi veya durumu araştırmayı

nitelerken, • vaka çalışması daha çok sağlık bilimlerinde yürütülen ve

bireylere özgü olarak toplanan verileri yansıtan bir araştırma desenini ifade etmektedir.

Örnek olay çalışmaları daha çok nitel bir araştırma yöntemi olarak bilinir.

Örnek olay çalışmaları özellikle bireysel yürütülen çalışmalar için çok uygundur. Bunun nedeni, araştırılan problemin bir yönünün derinlemesine ve kısa sürede çalışılmasına imkan sağlamasıdır.

• Bu yöntem ile daha çok nasıl, niçin ve ne sorularına cevaplar aranır. Buradaki esas amaç, bazı genel teorileri aydınlatmak için incelenen örnek olayları etraflıca tanıtmaktır.

• Örnek olay çalışması, tanımından ve adından da anlaşıldığı gibi, özel bir durum üzerine yoğunlaşır. Bu örnek olay bazen bir olay, bazen bir kişi ve bazen de bir grup olabilir. Buradan elde edilen veriler araştırmacının çok ince ayrıntıları; sebep-sonuç ve değişkenlerin karşılıklı ilişkileri cinsinden açıklayabilmesine olanak sağlar.

Örnek olay çalışması, araştırma metotlarının (mülakat, gözlem , anket ve doküman analizi) tümünü kapsayabilen bir şemsiye olarak da tanımlanmaktadır.

İnceleme belirlenmiş bir örnek olay etrafında derinlemesine yapılır. Diğer araştırmalarda da olduğu gibi veriler sistematik bir şekilde toplanır ve değişkenler arasındaki ilişki bulunmaya çalışılır.

Örnek olay çalışmaları faktörlerin ve delillerin birbirleriyle olan ilişkilerini inceler. Bu tür çalışmalar sebep-sonuç ilişkileri üzerine yoğunlaşır. Gözlem ve mülakatlar çok sık olmak üzere, örnek olay çalışmalarında bütün metotlar kullanılmaktadır.

1.Bütüncül tek durum: Bu tür araştırmalarda bir birey, bir kurum, bir okul gibi vakalar mercek altına alınarak incelenir. Bu tür çalışmalar genelde üç durumu aydınlatmak için kullanılır.

Bunlar;

(1) bir teorinin test edilmesinde,

(2) genel durumların dışında kalmış aşırı uç olarak tanımlanan (kendine özgü özelliğe sahip) vakaların aydınlatılmasında ve

(3) orjinal vakaların çalışılması.

Örnek Olay Çalışmalarının Türleri

2. İç içe geçmiş tek durum: Tek bir vaka içerisinde bulunan alt vakaların her birinin derinlemesine incelenmesidir. Örneğin Eğitim Fakültelerinin İlköğretim bölümü hakkında araştırma yapmak isteyen bir bireyin, ilk öğretim bölümünün her bir programını ayrı ayrı incelemesi gerekir. Çünkü ilköğretim bölümü beş ayrı anabilim dalından oluşmaktadır.

3. Bütüncül çoklu durum: Burada birbirinden bağımsız vakalar seçilir ve her bir vaka bir bütün olarak algılanır. Gerekirse her bir vaka arasında karşılaştırmalar yapılabilir.

4. İç içe geçmiş çoklu durum: Bu türdeki araştırmalarda birden fazla vaka söz konusudur. Araştırılan bir vaka kendi içinde alt vakalara ayrılarak incelenir. Bu yolla vakalar arasında karşılaştırma yapmak mümkündür.



Durum çalışmaları yürütülürken aşağıdaki basamaklar takip edilir;

1) Araştırılacak soruların geliştirilmesi

2) Araştırmanın alt problemlerinin geliştirilmesi

3) Analiz biriminin belirlenmesi

4) Çalışılacak durumun belirlenmesi

5) Araştırmaya katılacak bireylerin seçimi

6) Verilerin toplanması ve alt problemlerle ilişkilerinin sağlanması

7) Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması

8) Durum çalışmasının raporlaştırılması



• Durum çalışmalarında en temel sorun geçerlilik (Yapı geçerliliği, İç geçerlilik ve Dış geçerliliktir), güvenirlik ve genelleme sorunudur.

• Yapı geçerliliğini sağlamak için; bir çok kaynaktan verilerin toplanması, toplanan verilerden bir kanıt zincirinin oluşturulması ve hazırlanan ilk raporun raporun veri toplama sürecinde rol almış bireylerden biri veya birkaçına okutulup görüşlerinin alınması gerekir.

• İç geçerliliği sağlamak için; araştırmada varılan sonuçlara nasıl varıldığının şeffaf ve anlaşılır bir yapıda sunulması ve araştırmada kanıt olarak gösterilen veriler istenildiğinde herkes tarafından ulaşılabilir olması gerekir.

• Dış geçerliliği sağlamada (bir araştırmanın sonuçlarının genellenmesi ile ilgilidir), araştırmacı analitik genelleme yapabilir. Yani, araştırmacı örneklem üzerinden genelleme yapmaz, örneklem üzerinde test ettiği teoriyi genellemeye çalışır.



• Durum çalışmalarının güvenirliklerini arttırmak için bulgular altı farklı kaynaktan toplanabilir.

1) Dokümanlar (mektuplar, notlar, gündemler, çalışma raporları)

2) Arşiv Kayıtları (haritalar, planlar, isim listeleri gibi)3) Mülakatlar4) Doğrudan Gözlem5) Katılımcı Gözlem6) Fiziksel Etkiler (Sanatsal Çalışmalar, Bilgisayar

çıktıları ve diğer fiziksel bulgular)



• Örnek olay çalışmalarının güvenirliğini sağlamak için yapılmış olan bir çalışmanın başka bir araştırmacı tarafından aynı yöntem ve yaklaşımları kullanarak aynı veya benzer sonuçlar elde edilmesidir. Bu süreçte önemli olan araştırmacının ön yargılarını veya yapacağı hataları minimuma düşürmektir.

• Özetle, eğer örnek olay çalışmaları, sistematik ve planlı bir şekilde yapılıyor, eğitimi geliştirmeyi amaçlıyor, bu yönde önerilerde bulunuyor ise ve bulgularını mevcut bilgiler üzerine kurarak yeni yorumlar getirebiliyorsa, bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar eğitim-öğretim açısından anlamlı ve değerlidir.

Örnek Olay Çalışma Örneği Konu: Çepni (1997) fizik öğretmen adaylarının temel terimlerdeki yanılgılarının akademik başarılarına etkilerini araştırdı.

Gerekçe: Araştırmaya, Fen bilimlerinde kullanılan hipotez, teori ve yasa gibi temel terimlerin, bu bilimlerin doğasını ve bilgi elde etme süreçlerini anlamada önemli rol oynadığı vurgulanarak başlandı. Öğrencileri bilimsel olarak okur-yazar duruma getirmesi beklenen öğretmenler veya öğretmen adayları bu konuda acaba kendileri yeterli bilgilere sahip midirler?

Burada sözü edilen yasa, teori gibi terimler ve terimler arasındaki farklılıkların öğretmen adayları tarafından nasıl algılandığı yukarıdaki sorularda dikkate alınarak araştırılması gereken bir konudur. Çepni, bu araştırmasında, Fizik öğretmen adaylarının fen bilimlerinin doğasını ve kaynağını oluşturan temel terimleri ne düzeyde anladıklarını ve nasıl algıladıklarını ve öğretmen adaylarının temel terimlerdeki yanılgıları ile akademik başarıları arasında bir ilişki olup olmadığını ortaya çıkarmaya çalışmıştır.

•Yöntem: Bu çalışma, 1995-96 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılında Eğitim Fakültesi Fizik Eğitimi Anabilim Dalında okuyan üçüncü ve dördüncü sınıflardan seçilen 104 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. İlgili literatürde, araştırılan konuları derinlemesine incelemek için örnek olay yönteminin kullanılması önerilmektedir. Bu yöntem, araştırmada nitel ve nicel tekniklerin kullanılmasına imkan vermektedir. Bu yaklaşımın en önemli avantajlarından biri, veri toplama sürecinde bütün metotların kullanımına pozitif bakmasıdır. Bu çalışmada, veriler açık uçlu sorulardan oluşan bir anket ve öğrencilerin akademik başarılarının doküman analizi ile ortaya çıkarılmasından elde edilmiştir.•İşlem Yolu: Çalışmada yasa, teori ve hipotez terimleri açık uçlu soru olarak örneklemde bulunan öğrencilere verilmiş ve her bir terimin fizik ders kitaplarındaki anlamlarının ne olabileceği hususunda yazılı bilgi vermeleri istenmiştir. Daha sonra, yasa, teori ve hipotez terimleri tanımlanarak uygun bir kriter elde edilmeye çalışılmıştır.

Neden bu çalışma örnek olay çalışmasıdır?Konunun araştırılması için bir vaka içerisinde iki özel vaka seçilmiştir (Buradaki bilgiler sadece 1995-96 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılında Eğitim Fakültesi Fizik Eğitimi Anabilim Dalında okuyan üçüncü ve dördüncü sınıflardan seçilen 104 öğretmen adayının durumunu yansıtmaktadır). Veri toplama araçları olarak hem nitel ve hem de nicel veri toplama araçlarından faydalanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak, geliştirilen bir anket ve öğrencilerin akademik başarılarını elde etmek için doküman analizinden faydalanılmıştır.Sonuçlar ve öneriler sadece incelenen vaka veya bu vaka ile aynı özelliklere sahip olan vakalar için geçerlidir.

1.3. Gelişimci Araştırma Yöntemi

Betimsel Yaklaşım

Bu araştırma türünün odak noktası; araştırılan olgu, olay

veya özelliğin belirli bir zaman diliminde süreç içinde nasıl

değiştiğine veya geliştiğine vurgu yapılmasıdır.

Gelişim terimi daha çok biyoloji alanında sıkca kullanılan ve

yaşam belirtisi olan canlıların gelişimini ve değişimini ifade

eder.

Gelişim kavramı zamanla eğitim, tarih, sosyoloji ve psikoloji

ile ilgili konuların araştırılmasında kullanılmaya başlanmıştır.

Gelişimci araştırma yöntemi tanımlayıcı bir özelliğe sahiptir

ve ne idi ve ne oldu gibi soruları araştırmaktadır.

Gelişimci araştırma yöntemini; boylamasına, enlemesine ve eğilim veya tahmin çalışmaları olmak üzere üç başlık altında incelenebilir. Bu üç araştırma türünün de odak noktası; araştırılan bir olgu, olay veya hususun süreç içerisinde belirli zaman dilimlerinde nasıl değiştiğini veya geliştiğine vurgu yapmasıdır.

Bu durum eğitim ve öğretim ile ilgili yapılan çalışmalarla ilişkilendirilirse, eğitimin amacı değişimi ve gelişim sağlamak, gelişimci araştırmaların amaçları ise, bireylerdeki bu gelişimi araştırıp ortaya koymaktır. Bu yönden eğitim uygulamalarının doğası ile gelişimci araştırmaların doğası örtüşmektedir.

…Gelişimci Araştırmalar


Gelişimci Araştırma Yöntemi (Betimsel)

1. Boylamasına yürütülen çalışmalar

2. Enlemesine yürütülen çalışmalar

3. Eğilim veya tahmin çalışmaları

1. Boylamasına (longitutional) yürütülen çalışmalarBu çalışmalarda, insan davranışları uzun süreli olarak incelenmekte ve incelenen zaman dilimleri arasındaki olası davranış farklılıkları ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Eğer araştırma aynı örneklem grubu üzerinde sürdürülüyorsa, buna takip çalışmaları (follow-up) denir.

2. Enlemesine yürütülen çalışmalarBu çalışmalarda, aynı konunun bir örneklemle uzun süre çalışılarak gelişim düzeyinin ortaya çıkarılması yerine, örneklemin takip edeceği yaşam sürecinde ona eşdeğer olabilecek örneklem üzerinde aynı zamanda çalışmalarda yürütülebilir (Cross-sectional). Bu yolla, bir çalışmayı tamamlamak için aynı örneklemi takip etmek yerine, farklı yıllardaki örneklemlerle çalışılarak araştırma en erken sürede tamamlanabilir.

Gelişimci Araştırmaların Türleri

Bu çalışmalar uzun veya kısa süreli olabilir. Bu tür çalışmalarda mevcut durumda veya geçmişte elde edilen verilere bakılarak bir takım kalıplar oluşturulur ve bu kalıplardan yola çıkılarak, ileride ne durumlarla karşılaşılabileceği tahmin edilmeye çalışılır.

3. Eğilim veya tahmin çalışmaları


Gelişimci araştırma çalışmaların en zayıf yönleri

1. Çok uzun süre alması2. Ekonomik bir araştırma türü olmaması3. Örneklemin sürekliliğinin sağlamaması4. Zamanla örneklemin araştırma konusuna karşı

ilgisinin azalması, çalışma grubundan ayrılmak istemesi

5. Takip edilen örneklemin diğer örneklemi temsil etme gücünün zayıf olması

6. Genellenebilirliğinin düşük olması

•Konu: Azar ve Çepni (1999) yılında Fizik Öğretmenlerinin Kullandıkları Öğretim Etkinliklerinin Mesleki Deneyime Göre Değişimini araştırdılar

•Çalışmanın Amacı: Bu çalışma iki temel amaç için planlamıştır. (i) Fizik öğretmenlerinin derslerinde kullandıkları eğitim-öğretim tekniklerini tespit etmek, (ii) Fizik öğretmenlerinin derslerinde kullandıkları eğitim-öğretim etkinliklerinin mesleki deneyime bağlı olarak nasıl değişip geliştiğini araştırmak.

Çalışma. Karadeniz Bölgesinde Artvin, Rize, Trabzon ve Samsun illerinde orta dereceli okullarda (liselerde) çalışan 1-15 yıl arasında değişik deneyime sahip toplam 12 fizik öğretmeni ile yürütülmüştür.

Gelişimci Araştırmalara Örnek Çalışmalar

Örneklemdeki öğretmenler hizmet yıllarına göre dört gruba ayrılarak gruplandırılmıştır. Araştırma için seçilen okullar ve öğretmenlerin isimleri araştırmanın ahlaki boyutu nedeniyle gizli tutulmuştur. Bunun yerine öğretmenlerin isimleri A, B, C şeklinde sembolik olarak kodlanmıştır.

Veriler gözlem ve mülakat yöntemleriyle toplanmıştır. Öğretmenlerin sınıf içinde kullandıkları eğitim-öğretim etkinlikleri ve bu etkinliklerin nitelik ve nicelikleri araştırmacılar tarafından geliştirilen gözlem tablosu yoluyla belirlenmiştir. Her bir fizik öğretmeni 6 ders saat boyunca gözlenmiştir.

1.4. Karşılaştırmalı Araştırma Yöntemi

Betimsel Yaklaşım

• En az iki değişkenden oluşan durumlar arasında karşılaştırmalar yaparlar

• Karşılaştırmalı çalışmalar kültürler arası etkileşim çalışmalarında farklı toplum içerisindeki bireylerin bir olaya karşı benzer ve farklılıklarını açıklamak için psikologlar, antropologlar, fen bilimcileri ve sosyologlar tarafından uzun yıllar beri kullanılmaktadır

• Karşılaştırmalı araştırmaların genel amacı sistematik bir yapı ortaya koymaktır. Neden-sonuç ilişkisi içeren deneysel çalışmalar için de oldukça uygundur. Ancak kendisi neden-sonuç hakkında kullanılmaz

• Korelasyon bulunmaya çalışılır. +1 ile -1 arasında değişir


Karşılaştırmalı Araştırma Yöntemi (Betimsel)

• Karşılaştırmalı araştırmalarda bulgular ve analizler genelleme amacına yönelik olmalıdır. Bununla birlikte karşılaştırmalı araştırmalar daha çok neden-sonuç ilişkisi içeren deneysel çalışmalar içinde oldukça uygundur.

• Karşılaştırmalı araştırmalar için örnek bazı konu başlıkları;• Devletlerin eğitim sistemlerinin yapıları,• Disiplinlere göre uluslar arası başarı testlerindeki öğrenci

başarılarının dağılımları,• Bir başarı testinin ya da tutum testinin farklı sosyo-

ekonomik düzeydeki durumu…

• Bu tür araştırmalarda daha çok istatistiksel açıdan korelasyon katsayısından (r) yararlanılır.

• Herhangi iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişki korelasyon olarak adlandırılır.

• Değişkenler arasındaki ilişki miktarını saptamadan önce, üzerinde gözlem yapılan değişken sayısının, değişkenlerin durumunun ve ilişki biçiminin iyice saptanması ve buna göre en uygun korelasyon tekniğinin seçilip uygulanması gerekir.

• Korelasyon katsayısının değeri +1 ile -1 arasında değişebilir.• Katsayının 0 olması, değişkenler arasında bir ilişki

olmadığını, korelasyon katsayısının +1 ve -1’e yaklaşması değişkenler arasında ilişkinin arttığını gösterir.


Karşılaştırmalı Çalışmalarda İzlenen Basamaklar

• Bilgi veya gözlem ve deneyime dayalı bir problem tespit edilir veya soru sorulur.

• Problemin veya sorunun çözümüne yönelik bir hipotez geliştirilir.

• Mantıksal sıraya uygun bilgi kaynaklarından bilgi toplanır.

• Veriler analiz edilir.• Sonuçlar tartışılır, hipotezle ilgili sonuçlara ulaşılır.



2. Yorumlayıcı Araştırmalar

• Etnografik Araştırma Yöntemi (Etnografic Studies)

• Özel Durum Çalışması Yöntemi (Case Study)

• Araştırmacı Öğretmen Yöntemi (Aksiyon Araştırması)

• Fenomenografik Araştırma Yöntemi


Yorumlayıcı Araştırma;

• Nitel verilerin ağırlıklı olduğu, spesifik konu veya problemin kendi sınırları içerisinde derinlemesine incelendiği araştırmalardır.

• Yorumlayıcı araştırmalarda problemin ya da davranışın arkasındaki olası gerekçeler ve nedenler bir ya da birkaç boyuttan (doğal haliyle) ele alınarak araştırılır.

2.1. Aksiyon Araştırması

Yorumlayıcı Yaklaşım

• Eğitim ile ilgili bilimsel araştırmalardan öğretmenlerin• Ne kadar yaralandıklarını düşünüyorsunuz?

Sizce ülkemizdeki öğretmenler bilimsel bir çalışma yapama konusunda ne kadar istekli, yeterli ve bilgidir?



Aksiyon Araştırması/Öğretmenin Araştırıcı Olduğu Model)(Yorumlayıcı)

• Aksiyon araştırması;

• Eğitim-öğretim sürecinin özel bir anında ortaya çıkan problemin uygulamada çözülebilmesi için geliştirilen yöntemler (Cohen ve Manion,1990)

• Öğretmenlerin kendilerinin ve meslektaşlarının uygulamalarını ve bu uygulamaların sonuçlandırıldığı durumları anlamalarını geliştirmek için öğretmenler tarafından yapılan katılımcı, kendini yansıtan araştırma şekli (Kemmis ve Mc Taggard,1982)

• Sosyal bir durumun, uygulamanın niteliğini değiştirmeye dönük görüş açısıyla incelenmesi olarak tanımlanabilir.

• Aksiyon araştırması, öğrenmenin bireysel şekli olup en basit tanımı itibariyle “yaparak öğrenme” anlamına gelmektedir (Loftus, 1999).

• Öğretmenlerin araştırmacı bir kişilik geliştirmelerini teşvik etmektedir.

• Bireyler, bir girişimi kendilerinin başlatmaları ve bu süreçte farklı kişilerle birlikte çalışmaları durumunda daha iyi öğrenmekte ve öğrendiklerini daha istekli olarak uygulamaktadırlar.

• Araştırma gerçek uygulama ortamında başlatılıp yürütülerek gerçek/pratik problemleri çözmeyi amaçlar.

Aksiyon Araştırmalarının Diğer Araştırma Yöntemlerinden Farklılıkları

NOT:Öğretmenlerin yürüttüğü araştırmada Örneklem grubunun küçük

seçilmesinden dolayı, sonuçların genellenmesi değil, mevcut uygulamaların geliştirilmesi /sorunun çözümü amaçlanmaktadır.

Bu yaklaşımda araştırmacı bir öğretmenin çalışma sonuçları bir başka öğretmen için ancak kendi sınıfında test edilebilecek

bir hipotez olarak algılanmalıdır.

Aksiyon araştırması boyunca araştırmacı öğretmenler sırasıyla;

• Uygulamalarında ortaya çıkan bir problemi tespit ederler, • Onu çözmek için birlikte çalışırlar, • Problemin çözümüne yönelik bir strateji geliştirirler ve onu

uygularlar,• Onun başarılı olup olmadığını değerlendirirler, • Mevcut durumu olumlu bulmazlarsa başka bir strateji

geliştirerek onu uygularlar.

• Bu süreç döngüsel olarak sürekli devam etmektedir.


Sistematik bir yaklaşım olan aksiyon araştırması dört aşamada incelenmiştir:

1. Problemin Tanımlanması: Bu dikkatli yansıtma, bir öğretmenin bir meslektaşının sınıf öğretimini gözlemesiyle, onunla görüşmesiyle, kendi ders kayıtlarını dinlemesiyle, öğrencilerin soruları veya davranışlarını analiz etmesiyle veya ilgili bazı bireylerin konu hakkındaki yorumlarıyla başlayabilmektedir. Kendi uygulamalarından, raporlardan, uzmanlardan, kurs ve seminerlerden etkilenebilir.

2. Plan Yapma: Aksiyon araştırmasının ikinci adımını, problemin çözümüne yönelik plan yapmak oluşturur. Bu planın, kullanılacak araştırma metotlarına uygun olması ve onlara dayanması gerekir. Sorular ve bunlara cevaplar bulmaya çalışır. Sınırlar çizilir. Bu aşamada öğretmenlerin mülakat, günlük, katılımcı gözlem anket gibi yöntemleri bilmesi ve kullanması önemlidir.Araştırmacı öğretmen, uygulamadaki problem durumunu ne kadar iyi analiz ederse, planını o ölçüde kapsamlı hazırlayabilir. Bu yolla araştırma süresince plana bağlı kalınabilir.


Öğretmen, aksiyon araştırmasını planlarken kendisine şu soruları sorabilir:

• Hangi sınıf veya sınıflarla çalışmalıyım?• Verilerimi nasıl ve ne şekilde toplamalıyım?• Her bir veri toplama etkinliğinin süresi ne kadar

olmalıdır? • Verilerimi nasıl organize edebilirim?• Çalışmalarım boyunca günlük tutmaya ne kadar

süre ayırmalıyım?• Çalışmamın toplam süresi ne kadar olmalıdır?



3. Planları Uygulama: Araştırma için uygulayacağı planı yapan araştırmacı öğretmen, aksiyon araştırmasına başlar ve araştırması süresince planında bazı küçük değişiklikler yapabilir (reflection-in-action).

4. Uygulamanın Etkisinin Değerlendirilmesi: Araştırmacı öğretmen uygulamasını tamamladıktan sonra onunla ilgili değerlendirme yapar (reflection-on-action). Bu aşamada, öğretmenin kendisine sorabileceği sorular şunlardır:

• Stratejinin öğrencilerin öğrenmesi üzerindeki etkisi nedir?• Öğrencilerle ilgili kazandığım yeni deneyimlerim nelerdir?• Strateji farklı eğitim durumlarına genellenebilir mi?• Çalışma kapsamında araştırdığım problemle ilgili başka neler

yapabilirim?

• veeeee Araştırma bitse bile Aksiyon bitmez!!!!!!!!!!!!


I- araştırma yapmak ve sonra onun sonuçlarını uygulamaya koymak (research action)

II- uygulama yapmak ve sonra bunu araştırmayla desteklemek (action research)

İki yaklaşım arasındaki farklılıklar:• Uygulama için araştırma, uygulamanın planlanması için

pratik veri sağlar,• Uygulamadaki araştırma, yeni fikirlerin uygulanması

boyunca ilerler ve değişimlerin sürekli olarak gözlenmesini sağlar,

• Uygulamanın araştırılması, eğitim-öğretim alanındaki yeni yaklaşımların etkilerinin değerlendirilmesini sağlar.

Aksiyon Araştırması Modelleri


1 - Uygulama İçin Araştırma (önce bul sonra test et)Bu modelde üç amaçla veri toplanmaktadır:

• Problem durumunun açıklanması için (veri toplamanın ilk aşaması).

• Orijinal önsezileri doğrulamak veya reddetmek ve bu yolla problem durumunun ilk açıklanmasını test etmek için (veri toplamanın temel aşaması)

• Seçilen aksiyon stratejilerinin sonuçlarını test etmek için (veri toplamanın son aşaması)



2 – Uygulamada / Uygulamanın Araştırılması (uyguma yaparken bul, bulduğunun etkinliğini araştır)

• Uygulama için araştırma yaklaşımına alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Planlama, uygulama, gözlemleme ve yansıtma aşamalarından oluşmaktadır. Bu yaklaşımda her yeni araştırma daha öncekinin üzerine kurulmaktadır.

• Problemlerin belirlenmesi sürecinde takım yaklaşımı önemli olmakla birlikte, araştırma boyunca katılımcılar birlikte çalışırlar.



Katılımcı aksiyon araştırması;

• Araştırmanın problemi öğretmenler ve araştırmacılar tarafından birlikte tespit edilmektedir.

• Üniversitedeki araştırmacılar ve öğretmenler okulla ilgili problemlerin çözülmesinde birlikte çalışmaktadırlar.

• Mevcut araştırmaların sonuçları okulla ilgili problemlerin çözümünde kullanılmaktadır.

• Öğretmenler araştırma becerileri ve yeterlikleri geliştirmekte ve alanlarına dayalı araştırma metodolojilerinde kendilerini yetiştirmektedirler.

• Öğretmenler kendi problemlerini çözebilmekte ve kendilerini mesleki yönden yenileyebilmektedirler.

• Öğretmenler ve araştırmacılar araştırma raporlarını birlikte yazmaktadırlar.

Tekin, Kolomuç & Ayas / TÜFED-TUSED / 1(2) 2004

• Kavramsal Değişim Metinlerini Kullanarak Çözünürlük Kavramını Daha Etkili Öğretebilir miyim?• Seher Tekin, Ali Kolomuç, Alipaşa Ayas

• ÖZET: Kimya kavramlarının anlaşılmasında öğrenciler çoğunlukla sorunlar yaşamaktadırlar. Çözünürlük kavramı da anlaşılma sorunu yaşanan kavramlardan olup; ortaöğretim öğrencileri çözünürlük konusundaki kavramları ilişkilendirmede ve öğrendiklerini yeni problem durumlarına uygulamada zorlanmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, çözünürlük ve çözünürlüğe etki eden etmenlerle ilgili konularda öğrencilerde mevcut olan kavram yanılgılarını belirlemek ve kavramsal değişim metinlerinin belirlenen yanılgıların düzeltilmesindeki etkililiğini araştırmaktır.

• Çalışmada; veriler mülakat, gözlem ve test yardımıyla toplanmıştır. Öğrencilerin konuyla ilgili kavram yanılgıları ve yeterince anlamadıkları noktalar tespit edilmiş, bu kavram yanılgılarını gidermeye yönelik kavramsal değişim metinleri hazırlanmıştır. Kavramsal değişim metinleriyle öğretim yapıldıktan sonra, öğrencilerin anlama düzeylerindeki gelişmeler irdelenmiştir. Testteki soruların doğru cevaplanma yüzdeleri karşılaştırılmış, öğrencilerin cevaplarına göre anlama düzeylerindeki değişimler ortaya çıkarılmıştır. Öğrencilerin, çözeltilerin homojen yapısını ve sıcaklığın çözünürlük için önemli bir değişken olduğunu anlama düzeylerinde olumlu yönde değişimler olduğu sonucu elde edilmiştir. Sınıflarında çeşitli sorunlar yaşayan öğretmenlerin araştırmacı olmaları, öğretimlerini geliştirmek için bilimsel çalışmalar yürütmeleri ve farklı öğretim yöntemlerini kullanmaları önerilmiştir.

60

2.2. Etnografik Araştırma Yöntemi



Etnografik Araştırma Yöntemi (Yorumlayıcı)

• Etnografi herhangi bir kültürü inceleyen sosyal bilimleden biridir. Ethnography kelime olarak topluluklar hakkında yazma ve kişinin bir portresi gibi anlamlar taşımaktadır. Etnografik araştırma ise bir gurubu ve onun davranışlarını, bulunduğu kültür içerinde yaşayan bireylerin bakış açılarıyla inceleyen kültürel çalışma yöntemidir.

• Etnografik araştırmalar; • derin bir dil ve kültür birikimi • alan bilgisi ile birlikte, • ilgili konuda tarihsel verilerin mülakat ve gözlemlerden

elde edilen verilerle sentezlemesini gerektirir.



• Bu tür yöntemlerin asıl amacı, bir topluluğun (genelde küçük gruplar) kültürünü, geleneklerini, inançları ve davranışlarını açıklama-tanımlamadır.

• Bu tür araştırmalarda vurgu, • farklı toplulukların farklı yaşam biçimlerini ve

kültürlerini anlamak, ilgi duyulan ortamlar hakkında derinlemesine bilgi elde edip, ortamı yorumlamak ve yapılacak araştırmalar için daha bilimsel hipotezler geliştirme yapılmaktadır.



• Başlangıçta antropologlar ve sosyologlar tarafından geliştirildi ve uygulandı. Bu tür çalışmalarda genelde bir toplum, bir kültür veya bir grup derinlemesine incelenmeye çalışıldı (burada araştırmacılar genelde, araştırdıkları grubun, kabile veya milletin kültürü, yaşam biçimi ve inançları üzerine yoğunlaşır).

• Toplumun kültürünü tanıma sürecinde antropologlar o toplumun bir ferdi gibi birlikte yaşarlar. Araştırılan toplumun veya topluluğun içine girip onlardan biri gibi davranarak yapılan veri toplama uğraşına, katılımcı gözlem (participant observation) veya katılma ile yapılan gözlem denir.


• Katılımcı gözlem ilgili alandaki dokümanları analiz etme, bireylerle mülakatlar yürütme, ortama doğrudan katılma ve gözlem yapma gibi teknikleri de içeren bir yöntemdir. Bu yöntemde araştırmacı kimliğini de gizleyerek onlarla her şeyi paylaşmaya çalışır.

• Günümüzde her ülke ve her toplum kendi sosyal yapısını daha iyi analiz edebilmek için kendi içinde etnografik çalışmalar yürütmektedirler. Bu uğraşıların bir parçası olarak, halk sağlığı, şehir ve kasabaların gelişimi, tüketici ve ihtiyaçları gibi insanla ilgili her alanda bu tür araştırmalar yürütülürken, son yıllarda eğitim alanında da etnografik çalışmalar başlatılmıştır.



• Eğer amaç bir sınıftaki veya okuldaki veya bir bölgedeki eğitim, öğretim faaliyetlerinin yapısını ortaya koymak, nedenlerini anlamak ve açıklamak ise bu durumda en uygun araştırma yaklaşımı etnografik çalışma yöntemi olarak görülmektedir.

• Etnografik çalışma uzun ve yorucu bir çalışma türüdür. Sonuç olarak çalışılan insan, kültür, toplum, yaşam biçimi, öğretmen-öğrenci ilişkisi, öğretmen-okul, öğrenci-okul, öğrenci-toplum ilişkileri, öğretim ve öğrenim süreçleri olduğu için ortaya çıkacak veriler ve yorumlarda nitel olacaktır. Nitel araştırmaların çoğu da bireylerin ne yaptığından çok ne söylediğine dayandırılır.



• Etnografik yöntemi bir metot olarak üç temel ilkeye dayandırılır. • Doğabilim; Doğal olarak oluşan insan davranışının onlarla

etkileşim içinde bulunularak karakterlerini tespit etmektir. Sosyal olay ve süreçlerin meydana geldikleri koşullarla ilişkilendirilerek irdelenmesini savunur.

• Anlayış; Bireylerin davranışlarının ve tepkilerinin hayvan ve diğer fiziksel nesnelerden farklı olduğu görüşünü savunur. Bu anlayışa göre, insan davranışları nedenleri ile birlikte etkili şekilde açıklanmak isteniyorsa, her davranışın arkasındaki kültürel bakış açısının da bilinmesi gerekir.

• Keşif; Araştırma sürecinin tümevarımsal ve keşfe dayalı olarak algılanmasıdır. Bu süreçte araştırılan konu derinlemesine irdelenmeye çalışılır.


Etnografik çalışmada dikkat edilmesi gereken hususlar;

1. Not alma sürecinde toplanan bilgiler hakkında geniş açıklamalarda bulunma

2. Farklı bakış açısından çeşitli bilgiler elde etme3. Mülakat, gözlem ve dokümanlar gibi farklı yollardan elde

edilen verileri, üçgenleme ve çaprazlama yaparak verilerin geçerliliğini sağlama

4. Örneklemin kullanmış olduğu kendine özgü kelimeler ve cümlelerin yapısını bozmadan doğrudan aktarma

5. Bilgi alınacak bireyler titizlikle seçilmeli6. Araştırmacı gruplar tarafından kabul edilmelidir (zora ki bir

katılım söz konusu değildir)


Etnografik çalışmada dikkat edilmesi gereken hususlar;

• Araştırmacı olanlar, o topluluğun bir ferdi gibi olmak zorundadır.

• Bir okulda öğretmenlerin resmi müfredat ile ilgili tavırlarını inceleyecek olan araştırmacı, o okula yeni tayin olan bir öğretmen gibi çalışır; dışarıdan biri gibi değil. O okuldaki öğretmenlerden biri gibidir (Çalışma süresince araştırmacının kimliği gizli olabilir).

• Araştırmacı, çalışma alanında, gözlemlerini yaptığı sırada notlar alır. Resim ve film çeker (bunlar genelde gizli olur), açıkça oluyor ise, bir araştırma gibi değil de sıradan işler gibi gösterilmelidir.


• Özetle, çalışmasında araştırmacı oradakiler gibi yaşamak, davranmak zorundadır.

• Araştırmacı, gözlemlediği ve veri kaynağı olarak gördüğü insanlara hiçbir zaman bir araştırmacı tavrı ile yaklaşmamalıdır. Bu elde edilen verilerin sağlıklı olması, güvenilir olması açısından çok önemlidir.

• Öğrenmeye çalıştığınız insan sizi kendinden biri gibi hissettiğinde ancak size samimi ve doğruyu yansıtan bilgiler verecektir.



• Özel durum çalışmalarında olduğu gibi etnografik çalışmaları da genelleyemeyiz.

• Etnografik çalışmalarda genelleme yapılamaması eğitime bilimsel katkıları yoktur anlamına gelmez.

• Etnografik çalışmaların sağladığı bilgiler, eğitim sistemi içerisindeki politikaların gelişmesini ve değişmesini etkileyecek, uygulanan modellerin değerlendirilmelerine katkıda bulunacaktır.

• Bir okulda veya bir sınıfta yapılan etnografik çalışma, oradaki hayatın belli bir periyodu içindeki kesitinin resmini bize verecektir. Belki bu özel kesit, genellendirilemeyecek ama genel yapı içerisindeki durumları, problemleri, uygulamaları değerlendirme avantajı sağlayacaktır.

2.3. Fenomenografik Araştırma



Fenomenografik Araştırma (Yorumlayıcı)

• “Fenomenografi”, “görünenlerin betimlenmesi” olarak adlandırılabilir.

• Aynı ortamlarda yetişmemize rağmen, aynı olayları çok farklı bir şekilde anlıyor ve yorumlamaya çalışıyoruz. Bireylerin kendilerini çevreleyen dünyanın çeşitli yönlerine ait bu farklı anlayışları karakterize etmeye çalışan bir grup İsveçli araştırmacı, çalışmalarında fenomenografik araştırma yaklaşımı olarak adlandırdıkları bir yaklaşımı kullandılar.



• Bu yaklaşımın ortaya atılmasının temel sebebi; yapılan çalışmalar ve son yıllarda etkili olan öğrenme teorilerine göre, öğrenmenin gerçekleşmesinde bireysel farklılıkların sanıldığından daha fazla etkili olmasıdır.

• Fenomenografik araştırmalarla cevap aranan iki soru:• Bazı insanların öğrenmede diğerlerinden daha iyi

olması ne anlama geliyor?• Niçin bazı insanlar öğrenmede diğerlerinden daha

iyidir?



• Nitel araştırmaların bir türüdür.

• Fenomenler olaylar, durumlar, tecrübeler veya kavramlar olabilir. Mesela, okul başarısızlığının gençlerin uyuşturucu kullanımıyla ilişkileri araştırılıp tasvir edilebilir.

• Bir konuyu aydınlatma, oraya dikkat çekme



• Fenomenografik araştırma; daha çok subjektivist görüşün betimleme özelliğine sahip ve bireysel farklılıkları göz önünde tutan yeni bir araştırma anlayışı olarak tanımlanabilir.

• Fenomenografik araştırmanın amacı; insanların bir fenomeni ya da gerçeğin belirli bir yönünü tecrübe etme, yorumlama, anlama ya da kavramsallaştırmada farklı yolları tanımlamaktır. Öğrenenin bakış açısı ile araştırılan dünya tanımlanmış olur.



Marton (1981), öğrenme hakkındaki sorulara iki farklı bakış açısıyla yaklaşmaktadır:

1)Kendimizi dünyaya yöneltmek ve onun gerçekliği hakkında yorumlar yapmak,

2)Kendimizi insanların dünya ile ilgili fikirlerine ve deneyimlerine yöneltmek.

Bir başka ifade ile, biz çalışmalarımızda ya verilen bir fenomene odaklanırız ya da bu fenomenin insanlar tarafından nasıl algılandığına odaklanıyoruz. Fenomenografi bu yaklaşımların ikincisidir.



• Fenomenografik araştırmalarda, araştırma sonuçları bir keşfetme sürecinin ürünüdür. Bu keşfetme süreci için bir çok yol bulunmasına karşın genellikle, açık uçlu sorulardan oluşan mülakatlar kullanılır.

• Bu araştırmalarda, araştırmacı mümkün olabildiğince fenomen hakkında kendi kavrayışlarını yansıtmaz. Araştırmacı, katılımcının fikirlerine karşı tarafsız kalmalıdır.


Fenomenografik Araştırma

• Fenomenografik araştırmalar aracılığı ile bireyle, anlamaya ya da öğrenmeye çalıştığı şey arasındaki ilişkiler anlaşılmaya ve açıklanmaya çalışılır. Bu tür çalışmaların başarılı olması, öğrenme ile ilgili konularda ilerlemelere yol açabilir.

• Eğer öğretmen bir fenomenle ilgili öğrencilerin anlayış şekillerinin farkında olursa, onların yanlış anlayışlarını önlemede ve anlayışlarını doğru olarak yapılandırmada daha etkin rol alabilir.

• Fenomenografik araştırmaların sonuçları müfredat geliştiriciler için de birer veri kaynağıdır.


3. Analitik Araştırmalar

• Doküman Analizi Yöntemi

• Tarihsel Araştırmalar Yöntemi (Historical Researh Methods)


Analitik Araştırmalar Yaklaşımı

• Mevcut kaynakların taranması, incelenmesi ve analizi ile yürütülen araştırmalardır.

• Analitik araştırmalar, problem durumu ile ilgili mevcut kayıt ve belgelerin belli normlar ve kriterler etrafında incelenmesi, kodlanması ve irdelenmesi gibi basamaklardan oluşur.

3.1. Doküman Analizi

Analitik Yaklaşım

Doküman Analizi Yöntemi (Analitik)

• Literatürden alınan veya geliştirilen bir ölçeğe göre bir dokümanın içeriğinin analiz edilmesidir.

• Çalışma ile ilgili mevcut kayıt ve belgeleri toplayıp belirli norm veya sisteme göre kodlayıp inceleme işlemine denir.

• Doküman analizi belgesel gözlem, ya da belgesel tarama olarak da bilinir.



Doküman Analizi Yöntemi (Analitik)

• Mevcut kaynaklar bulunur, dikkatlice incelenir, gerekli notlar alınır ve bu notlardan genel değerlendirmeler yapılır.

• Bu süreçte kaynaktaki bilgileri, kaynakta anlatılmak istendiği gibi kullanılmalıdır.

3.2. Tarihsel Araştırmalar

Analitik Yaklaşım


Tarihsel Araştırmalar Yöntemi (Analitik)

• Tarih geçmişte gerçekten olan olaylardır.

• Tarihsel yöntem ise geçmişi yeniden canlandırmak için verilerin toplanmasında geliştirilen bir araştırma yöntemidir. Tarihsel araştırma yapan bireyler topladıkları veriler hakkında yorumlar yaparlar, kısacası geçmişi yorumlarlar.



• Araştırmacılar yapacağı işin geçmişini (var olan kayıtları), o işi yapmış olan bireylerin adlarının, ve yapılan hataları bilmeden çalıştığı alanda başarılı olması olası değildir.

• • Tarihsel araştırmaların en önemli gerekçesi bugünü anlayıp

yarını tahmin edebilmek için, dünü anlamanın gerekliliğidir. Çünkü konuların sadece günümüzdeki durumunu mercek altına almak ve geçmişteki çalışmalarla veya tecrübelerle onları ilişkilendirmemek, varılan sonuçları yetersiz kılar.

• Tarih doğa bilimlerinde olduğu gibi doğrudan gözlem sonuçlarından elde edilen verilere dayalı bir bilim değildir. Tarihçiler tarihsel süreç içerisinde takip ettiği izlerle geçmiş olayları yorumlamaya çalışırlar.



• Eğitim araştırmaları yönünden bu metodun en önemli faydası mevcut eğitim sistemlerinin oluşma süreci hakkında bizlere detaylı bilgi vermesidir. Bu yolla, eğitimin her boyutunun tarihi temelleri tespit edilmiş olur ve yapılacak yeni atılımlar, bu tarihi temeller ışığında ortaya koyulur ve gerçekçi olur.

• Ülkemizde eğitim sistemimizin doğasını anlamak için Osmanlıdan ve Cumhuriyetimizin kuruluşundan bu güne kadar eğitimdeki temel sorunların ve tartışma konularının bilinmesi gerekir. Eğitim sistemimizin tarihsel boyutunu algılamadan, gelecekte ne yapılabileceği hakkında mantıklı çözümler üretilemez.



• Tarihi araştırma yönteminde takip edilen basamaklar bir bilimsel yöntemde takip edilen basamaklar gibidir.

• Yani, bir problem durumu oluşturulur, oluşturulan problem durumundan araştırılabilecek problemler belirlenir, hipotezler kurulur, veriler toplanır ve hipotezler veriler ışığında test edilir.

• Bununla birlikte, tarihi olaylardaki kanıtlar genellikle geçmişte yazılan kaynaklarda olduğu için, bu süreçte önemli olan güvenilir ve orijinal kaynaklara ulaşmaktır.

Tarihsel araştırmalarda işlem yolu basamakları;

1. Literatür taraması yapılır.2. Toplanan makaleler analiz edilerek, araştırılacak

boyutlar tespit edilir.3. Araştırılacak boyutlar için özel durumlar tespit

edilir. Genel olarak araştırmacılar bu basamakta araştırılan konuya katkı sağlarlar.

4. Araştırılacak örnek olayın kaynakları tespit edilir. 5. Kaynaklarda kullanılan dil analiz veya tercüme

edilir.


6. Toplanan bilgiler sistematik (tablolaştırılır veya belirli başlıklara dönüştürülür) bir yapıya getirilir.

7. Varılan özel tespitlerle literatürdeki tespitler karşılaştırılır.

8.Genel sonuçlara uyan veya uymayan durumlar tespit edilir.

9. Uymayan sonuçlar ilgili alana orijinal bir katkı olarak sağlanmış olur.




• Tarihi yöntem yalnızca tarihçilerin kullandıkları bir yöntem olarak kabul edilmemelidir. Bir olayın, konunun, geçmişten günümüze kadar gelişinde izlemiş olduğu süreçleri araştırmak isteyen bütün araştırmacılar bu yöntemi kullanması gerekir. Literatür taraması yine bu yöntemin kapsamı içindedir.


Tarihi araştırma yöntemlerin bazı temel özellikleri:

1. Araştırmacı başkalarından elde edeceği verilere dayanmak zorundadır.

2. Tarihi araştırma tekrarı mümkün olmayan gözlemlere ve olaylara dayanmaktadır.

3. Gözlemler ve olaylar çok zaman istenilen şekilde organize edilmiş olmadıklarından tarihi araştırma yoğun ve ciddi bir kütüphane çalışmalarını gerektirmektedir.

4. Tarihi çalışmalar daha çok tümevarım türünde bir akıl yürütme çalışmalarını gerektirmektedir.

5. Tarihi araştırmalar planlanırken bazen denenceler bulunmasına hoşgörü ile bakılmalıdır.

6. Tarihi araştırmalar genellikle nitel verilere dayanmaktadır.

• Tarihçiler sebep ve sonuç üzerinde durmaktan çekinmekte, olayları birbirlerinin sebebi olarak nitelemek yerine aralarındaki ilişkileri belirtmekle yetinmektedirler.” (Kaptan, 1989, s.63).


Tarihsel araştırma yöntemlerinin eğitim araştırmalarında kullanım avantajları

1. Eğitimdeki değişimlerin gerekçelerini anlama,2. Eğitim ile kültür arasındaki ilişkiyi algılama,3. Çağımızdaki eğitim problemlerinin anlaşılmasını

kolaylaştırma,4. Mevcut eğitim problemlerini analiz ederken, tarihsel

kanıtların fonksiyonlarını ve özelliklerini anlama,5. Tarihsel kanıtları değerlendirmek, analiz etmek ve

düzenlemek için temel beceriler geliştirme,6. Öğretmenlik mesleğini sorumluluk isteyen şerefli bir

profesyonel meslek olarak kabul etme.


Bununla birlikte tarihsel araştırmaların bir çok dezavantajları

1. Tarihsel araştırmalardaki veriler, önyargı ile yapılmış gözlem veya deneyimleri yansıtabilir.

2. Tarihsel araştırmalardan elde edilen veriler tam olarak sonuçlandırılamamış olabilir.

3. Eğitimdeki tarihsel araştırmalar hep geçmiş hakkında bilgi vermiştir ve bu bulgular, gelecekle ilişkilendirilememiştir.

4. Arşivlerde kullanılan dil ve materyallerden dolayı yorumlanması zordur.


Tarihsel araştırmalar;

1. Geçmiş hususunda yapılan çalışmalarla günümüzün problemlerini çözmede,

2. Mevcut eğitim sistemlerini değerlendirmede ve gelecek eğitim sistemlerinin yeniden yapılanmasına ışık tutmada,

3. Kültürel farklılıkları ve onların biri biri ile olan etkileşimler sonucu oluşan yeni durumları ve bunun sağladığı sosyolojik değişim ve gelişimin önemini kavramada,

4. Geçmiş hakkında varılan yargılar, genellemeler, teoriler veya hipotezlerle ilgili bilginin yeniden gözden geçirilip değerlendirilmesine, olanak sağlar.

.

Örnek Çalışma

MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ Sayı 157 Kış 2003

I. Coğrafya Kongresinden Günümüze Liselerimizde Müfredat Programlarındaki Değişimler

İdris ENGİN*Yavuz AKBAŞ**Ebru GENÇTÜRK***

• Amaç: 1941 coğrafya kongresinden 2003 yılına kadar olan sürede coğrafya dersi öğretim programında yaşana değişim ve gelişmeleri ortaya koymaktır

• Yöntem: tarihsel yöntem kullanılmıştır. 1941, 1973, 1983, 1992 öğretim proframları bir çok boyuttan incelenmiştir. Konuyla ilgili literatür taranmış, ilgili tebliğler dergilerine okul kütüphanelerinden ulaşılmıştır. Öğretim programları; amaçlar, davranışlar, içerik, süre ve konu dağılışı gibi bir çok bakımdan incelenmiş ve karşılaştırılmıştır.

•


4. Deneysel Araştırmalar

Deneysel Araştırmalar

Bir araştırmada, değişkenleri (nicel olarak ölçülebilen ve farklı değerler alabilen özellikler) ölçebilmek ve bu değişkenler arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini ortaya çıkarmak için genelde deneysel yöntem kullanılır.

Deneysel yöntem, etkisi ölçülecek etkenin belirli kurallar ve koşullar altında deneklere uygulanması, deneklerin etkene verdiği yanıtların ölçülmesi ve elde edilen sonuçların karşılaştırılarak karara varılması işlemlerini içeren bir araştırma türüdür (Sümbüloğlu ve diğ., 1988).

Deneysel çalışmalarda çoğu kez yapay bir durum oluşturulur. Bir çok araştırmacı deneysel çalışmalarda değişkenler arasında sebep-sonuç ilişkilerini saptamaya ve bulguları etkileyen etkenleri belirlemeye çalışır.

Genel olarak, eğer bir araştırmacının amacı, araştırdığı konuyu ‘neden’ sorusu ile ve sebep-sonuç ilişkisi ile irdelemek istiyorsa, onun için en uygun araştırma yöntemi deneysel yöntemdir. Bununla birlikte, planlama aşaması kolay, fakat yürütülmesi zor olan bir yöntemdir. Deneysel çalışmanın bir kolay tarafı da onun ölçülebilir durumlar ile ilgilenmesidir. Deneysel çalışmalar daha çok Tıp/ilaç geliştirme çalışmalarda kullanılır. Bu yaklaşımda genelde kontrol grubu ve deney grubu olmak üzere eşdeğer gruplar seçilir. Ön-test ve son-testlerle kullanılan herhangi bir yaklaşımın deney grubu üzerindeki etkililiği araştırılır. Deney sürecinde, deney grubuna özel davranımlar yapılır, bununla birlikte kontrol grubuna ise herhangi bir özel davranım yapılmaz. Deneysel uygulamanın sonunda örneklem üzerinde herhangi bir değişim olup olmadığına bakılır.

Eğitim araştırmalarında da sıkça deneysel yöntemden faydalanılmaktadır.

Örnek olarak, yeni bir metotla yazılmış bir ders kitabının

öğrenci başarıları üzerisindeki etkisini deneysel yöntem kullanarak araştırabiliriz.


Deneysel Araştırmalar

• Deneysel yöntemin bir çok çeşidi vardır. • Bilimsel değeri en yüksek olan tam deneysel yöntem (true

experimental design), • denenmek istenen değişken sayısı ve düzeyine göre uygulanan

deneysel yöntem, • denemede kullanılan grup sayısı ile değişkenlerin kontrolünde

yapılan deneysel yöntem• yarı deneysel yöntem (quasi experimental design) olmak üzere

değişik şekillerde sınıflandırılabilir.

Deneysel Yöntemin Çeşitleri

1. Gerçek (Tam) deneysel yöntem:

Deneysel araştırmalarda çoğu kez yapay bir araştırma ortamı oluşturulur. Burada bir veya daha fazla deney grubuna karşılık bir veya daha fazla kontrol grubu seçilir. Bu grupların seçilmesinde önemli olan kişilerin bu gruplara rasgele dağıtılmasıdır. Rasgele dağılım seçiminden dolayı ortaya çıkacak olumsuzlukları ortadan kaldırmak için bu yöntem etkili bir yaklaşımdır. Çalışmada deney grubuna müdahale edilirken, kontrol grubuna müdahale yapılmaz. Uygulama sonunda iki gruptan elde edilen veriler değerlendirilir.

Fakat burada dikkat edilmesi gereken bir nokta ise rasgele seçimin uygulanabilmesi için yeterli büyüklükteki örneklemin olmasının gerekliliğidir. Çünkü örneklemin karakteristik özelliklerinin veya bağımsız değişkenlerin deney ve kontrol gruplarına eşit etkide bulunma olasılığına sahip olmalıdır. En güçlü deliller veya en doğru bilgiler bu tür deneylerden üretildiği bilinmektedir. Çünkü bu süreçte iç ve dış faktörler maksimum düzeyde kontrol altına alınmıştır.

•Eğitim çalışmalarında sık olarak kullanılmazlar. Nedeni hakkında neler söylerdiniz?


Bazı durumlarda kişilerin gruplara rasgele dağıtılması imkansız olabilir veya istenmeyebilir. Bu durumlarda alternatif olarak yarı deneysel yöntem kullanılır. Bu yöntem; kişilerin deney ve kontrol gruplarına gönderilmesinde rasgele dağılımın kullanılmadığı bir deney yaklaşımını içeren tasarımdır. Bilimsel değer bakımından gerçek deneysel yöntemden hemen sonra gelir.

Yarı deneysel yöntem, farklı şekillerde uygulanabilir. Eşitlenmemiş gruplara yalnızca son test uygulanması, Tek bir gruba ön test uygulanması, Son test

uygulanması, Eşitlenmemiş gruplara ön test ve son test uygulanması

şeklinde yapılabilir..

2. Yarı-deneysel (quasi-experimental design) yöntem:

Yarı-deneysel

• Bu yöntemlerden ilk ikisinin kullanılması fazla

önerilmemektedir. Bu bakımdan iki yöntem

birleştirilerek yeni bir yöntem olan eşitlenmemiş

kontrol gruplu yöntem kullanılır hale gelmiştir. Burada

bir veya daha fazla kontrol ve deney grubu seçilir.

Grupların oluşturulmasında rasgele dağılım

kullanılmaz, rasgele atama yoluyla grup oluşturulması

için çaba harcanmaz.


Yarı-deneyse

• Bu yöntem daha önceden oluşturulmuş grupların

aynen alındığını, ancak şans yoluyla bir deney, diğeri

kontrol grubu olarak atandığını gösterir. Ancak

katılanların olabildiğince benzer niteliklerde olmalarına

özen gösterilir.


Yarı Deneysel Yöntemin Aşamaları

1. Bir deney ve bir kontrol grubu rasgele seçim dışında bir yolla oluşturulur.

2. Her iki gruba ön test uygulanır.3. Deney grubu deneysel çalışmaya katılırken, kontrol

grubuna herhangi bir müdahale olmaz.4. Her iki gruba son test uygulanır.

• Yarı deneysel yöntem eğitim araştırmalarında oldukça kullanılmakta ve iç geçerliliği tehdit edebilecek tarih, test etme ve araç gibi kaynaklardan gelen hatalar ya da değişkenler deney ve kontrol grubunda aynı etkiye sahip olacağından, güçlü olarak kontrol edilebilmektedir.


Yarı Deneysel Yöntem

• Eğitim çalışmalarında ülkemizde sıklıkla kullanılmaktadır.


• Tam Deneysel Yöntemde gruplar rastgele seçilir. Ve EŞİTTİR; Yarı deneysel yöntemde ise var olan gruplar seçilir, ve deney ve kontrol grupları EŞİT OLMAYABİLİR.



Yarı Deneysel Yöntem• Modelde ön testin bulunması grupların uygulama öncesi benzerlik

derecelerinin bilinmesine ve son test sonuçlarının buna göre düzeltilmesine yardım eder. Bu tür bir çalışmada deney ve kontrol gruplarına ait ön test puanlarının olabildiğince birbirine yakın olmasına dikkat edilir.

• Uygulamanın (X) ne ölçüde etkili olduğuna karar vermek için ön test ve son test ölçme sonuçları birlikte kullanılır. Bu nedenle;

1. Her grup için ön test-son test puanlarındaki yüzde artışlar bulunarak ortalama artışlar karşılaştırılır, veya

2. Ön test puanlarını birlikte değişken olarak kullanıp, son test puanlarıyla birlikte değişkenlik çözümlemesi yapılır, veya

3. Önce ön test puanları karşılaştırılır, arada önemli bir fark yoksa yalnızca son test puanları kullanılarak ortalamalar arası farklar araştırılır.

• Bununla birlikte davranıştaki değişimi ölçmek kolay değildir. Bundan dolayı eğer deneysel yaklaşımın geçerliğini ve güvenirliğini arttırmak istiyorsak, deneylerimizi geniş gruplar üzerinde yürütmeliyiz. Deneysel yöntem, hem zaman bakımından hem de yürütülme sürecindeki çeşitli resmi zorluklar nedeniyle kısa sürede sonuçlanması gereken araştırmalar için uygun bir yaklaşım olarak görülmemektedir. Özellikle ilk defa eğitim-öğretim ile ilgili bir araştırma yapacak olan öğretmen adayı için bu araştırma türü kullanışlı görülmemektedir.

Deneysel Yönteme Örnek Çalışma Konu: Karamustafaoğlu ve Ayas (2004), “Maddenin İç Yapısına Yolculuk” ünitesi ile ilgili kimya kavramlarının öğretilmesinde analoji tekniğinin bilişsel ve duyuşsal öğrenmelere etkisini araştırmışlardır.

Gerekçe: Öğrencilerin kimya kavramlarını istenilen düzeyde öğrenemedikleri, kavram kargaşası yaşadıkları, kazandıkları bilgileri günlük yaşamla ilişkilendirerek kullanamadıkları bilinmektedir. Bunun en önemli nedeni kimya konuları içerisinde birçok soyut kavramın olmasıdır. Fen bilimleri dersleri içerisinde yer alan kimyasal kavramların anlaşılma oranının %33 olduğu bilinmektedir. Bu konu, öğretmenlerle tartışıldığında, ortaya sürülen en önemli problemin okullara yeterli araç ve gereçlerin mevcut olmadığı yönündedir. Zaman içerisinde, fen öğretiminde soyut olan kavramların öğrencilerin aşina oldukları objelerle ilişkilendirerek sunulması önem kazanmıştır.

Amaç: Çalışma, fen bilgisi 7. sınıf programında bulunan “Maddenin İç Yapısına Yolculuk” ünitesinde yer alan bazı kimya kavramlarının öğretiminde analojilerin kullanımına dayalı bir öğretimin gerçekleştirilmesi ve öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal öğrenmeleri üzerine etkililiğini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Çalışmada yarı deneysel yöntem kullanılmıştır. Deney grubunda bulunan öğrencilere ilgili ünitedeki katı, sıvı, gaz molekülleri, atom numarası, kütle numarası, (-) ve (+) yüklü iyonlar, izotop atom kavramlarına yönelik analojiler yapılarak konunun sunumu gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte ilgili kavramların daha iyi pekiştirilmesi amacıyla öğrencilerden yapılan analojilere benzer yeni analojiler oluşturmaları istenmiştir. Kontrol grubuna ise geleneksel yöntemle öğretim yapılmıştır.

İşlem yolu: Konuya yönelik çoktan seçmeli ve yazılı cevap gerektiren sorulardan oluşturulan bir test geliştirilerek veri toplama aracı olarak öğretim öncesinde ve sonrasında her iki gruba uygulanmıştır. Bulguların karlaştırılması SPSS programıyla yapılmıştır. Öğrencilerin öğrenme ortamındaki davranışları gözlemlenerek, analojilere ilişkin öğrenci düşünceleri yapılandırılmamış mülakatlar yardımıyla sağlanmıştır.

eğitim araştırmalarında kullanılan yöntemler ve sınıflandırılması

Documents