Download - Nasrettin Hoca Gölpınarlı

8/20/2019 Nasrettin Hoca Gölpınarlı

http://slidepdf.com/reader/full/nasrettin-hoca-goelpinarli 1/106

Nasreddin Hoca

H a z ı r l ı y a n :

Abdülbâkî GÖLPINARLI

Çizgi l e r :

A b i d i n D İ N O

İ S T A N B U L

B E M Z İ K İ T A B E V İ

9 3 , A n k a r a C a d d e s i , 93



Y Ü K S E L E N M A T B A A S I

• • İ S T A N B U L — 1 9 6 1 •



Ö N S Ö Z

•• Nas reddin Hoca kimdir? N e va kit yaşam ışt ır , nası l b ir adamd ır? Hattâ

böyle b ir adam yaşamış mıd ır? Büt ün bu soru lan kes in o larak cevap

land ırmaya imkân yok b izce .

Birçok f ıkra lar , onu , Temürleng' le çağdaş gös t ermede . B ir halk r iva

ye t i de X. yüzyı l ın meşhur saf î l er inden o lup Bağdat ' t a as ı lan Huseyn

ibn- i Mansûr-al-Hallâc' la ve XV. yüzyıl ın i lk senelerinde Halep'te , deris i

yüzü lmek suret iy le ö ldürü len Seyyid Nes îmî i l e arkadaş saymada. Baba

Şücâ' ad l ı b îr ş eyh in derviş iymiş bu üç zat . Şeyh in b ir koyunu varmış .

Kesermiş , p i ş ir ir lermiş , kemik ler in i b ir araya t op lar , Tanr ıya

niyaz

eder

miş , kemikler birbirine çat ı l ır , et lere bürünür, et ler deriyle , deri , yünle

ört ü lür , hayvan d ir i l i rmiş . B ir gün , Huseyn ibn- i M ansûr ' la Nes îmî , ş eyh

yokken koyunu kesmeyi kurmuş lar . B iz de dua eder iz demiş ler , e lbe t t e

can lan ır . M ansûr , kesmiş , çenge le asmış , Nes îmî , der i s in i yüzmüş . Hoca

Nasredd in , bu i ş lere h iç kar ışmamış , f akat boyuna bun lar ın hareket le

r ine bak ıp gü lmüş . Koyunu p iş ir ip yemiş ler , kemik ler in i t op lamış lar ,

duaya koyu lmuş lar , f akat d ir i lmemiş . Bu s ıra larda şeyh ge lmiş , i ş i an

lay ınca pek can ı s ık ı lmış . K im kes t i demiş . M ansûr , ben kes t im, as t ım

deyince d i ler im demiş ş eyh , kes i l e s in , aş ı las ın ; k im yüzdü? Nes imî , ben

yüzdüm demiş . Şeyh , s en de demiş , yüzü les in . Sonra Nasredd in 'e dönüp

sen ne yapt ın demiş . Nasredd in , ben , boyuna bun lara gü ldüm demiş . Şeyh ,

sana da demiş , k ıyamet e kadar gü lsün ler .

Bâz ı lar ına göre Nasredd in Hoca d iye b ir adam yokt ur . Arap lar ın Cu-

ha's ı , Hoca şeklinde, Türklere geçmişt ir , hat tâ Hoca i le Çuha adlarının

yak ın l ığ ı da bu . yüzdend ir . Bâz ı lar ına göreyse Hoca'nm f ıkralar ı XVI . yüz

y ı lda arapçaya çevr i lmiş , hat t â bu f ıkra lara , «Nevâd iru Hâce Nasrudd în

Efendi Çuha» adı veri lmiş t ir , buna . karşı l ık C uha'nm f ıkraları , eski za

manlarda t op lu b ir halde yokt ur .

9



Nasreddin Hoca, eski yazma letâif mecmualarında, Selçıiklular dev

rinde ve Alâeddin zamanında yaşamış gösterilir (1). Akşehir deki türbe-

sindeki

kitabede 386

tarihi

var.

Türbe,

1908

den sonra

tamir

edilirken,

aynı tarihi taşıyan kırık bi r

eski kitabe

daha bulunmuştur. Mahallî

riva

yetlere göre, Hoca nm gülünç şahsiyeti, bu kitabede de gösterilmiştir. 386,

tersine okunursa Hoca nm ölüm yılı olan

683

senesi

(1284-1285)

bulun

muş olur.

Seyy id Mahmûd-ı Hayrânî ye ait 655 te (1257), Hacı İbrahim Sultan a

ait 665 te (1266-1267) tanzim edilen ik i vakıfnamede, Hoca nm şâhid oluşu,

onun yaşadığı çağı, meydana çıkarmakta ve kitabenin doğruluğunu ispat

etmektedir.

Gene rivayetlere göre Nasreddin Hoca, 605 te (1208-1209) Sivrihisar a

tâbi Hortu köyünde doğmuştur. Babası,

o

köyün imamı Abdullah tır. Son

ra imamlık kendisine kalmış, 635 te (1237-1238) vazifesini, Mehmed adlı

birisine bırakıp, Seyyid Mahmûd-ı Hayrânî ye intisab etmek üzere Ak

şehir e göçmüş ve orda ölmüştür.

Burda, Nasreddin Hoca nm kızma âid olduğu söylenen mezar taşının

da Konya da, Mevlânâ Müzesi nde bulunduğunu söyl iyel im. Türbe avlu

sunda, «Hadîkatül Ervah» a girilince sağ yandaki duvara dayalı bulunan

bu taş,

1367

No. da kayıtlıdır. Sivrihisar dan gelmiştir. Kırılmış, beş parça

olmuş, beton kalıba alınmış, alçıyla tutturulmuş, bâzı yerleri kapanmış

tır. Yazı altı satırdır ve Selçuk sülüsiyle erkek yazı olarak kazınmıştır.

Müze Müdürü Mehmed Önder, bize

bu baş

taşını haber vermek

ve

gös

termek lûtfundâ bulundu; teşekkür ederiz. Kitabeyi yazıyoruz. Noktalı

yerler, kapanan yerlerdir:

A l l a h . . .

F â t ı m a

H â t û n b i n t i

H â c e N a s r u d d î n N u s r a t

i e g a m n a a d a h a l l â h u bi g u f r â n i h î

Sab atu va ışrîne va

sa b 'a m ia

683 te vefat eden Hoca nın kızının, 727 de ölmesi gaayet tabiîdir.

İ s m a i l

Hâmi Danişmend e

g ö r e

Hoca,

Ç o b a n o ğ u l l a r m d a n

Husâmed-

d i n

Çoban

o ğ l u

Alp-Yürük

ün

t o r u n u

Muzaffereddin Yavlak-Arslan

m

(-1) I. A l â e d d i n K e y k u b a d , 1 2 1 0-12 1 9 da, II.

A l â e d d i n ,

1249-1257 de,

.11.

İz-

z e d d i n

ve IV.

R ü k n e d d i n l e b e r a b e r h ü k ü m s ü r m ü ş t ü r .

III.

A l â e d d i n 1298

le 1301

a r a s ı n d a p a d i ş a h l ı k e t m i ş t i r .

10



oğlu Nâs ıredd in M ahmûd'dur . Babas ı , İ291 de ölmüş , Hâce Nâs ıredd in

M ahmûd, Kas t amonu'da beyl ik e t miş , sonra Se lçuk lu lar ın h izmet ine g ir

miş, 1283-1291 de Konya'da bu lunmu ş , bir aralık saltanat na ipliği de yap

mıştır.

*

Hoca'nm, en eski fıkrası , Ebül-H ayr- ı Rûm i'nin, Cem Sulta n adı

na yazd ığ ı «Sal t uk- Nâm e» s inded ir . Bu f ıkraya göre Hoca , Akşeh ir 'de

yat an Seyyid M ahmûd- ı Hayrân î 'n in derviş id ir . P irdaş ı Sar ı Sa l t uk , '

p î

:

r in i z iyare t i ç in Akşeh ir 'e ge lmiş ve Hoca'ya konuk olmuştur. Hoca, Sarı

Sal t uk 'a a l t ın ve . gümü ş sahan lar la yem ek ç ıkarmış

ve

bizzat kendis i h iz

met etmişt ir . Sarı Saltuk, bir aralık , acaba bunlar. H oca'ya babad an mı

kalma, yoksa kend i mi çalış ıp kazandı da aldı d iye düşünürken Hoca,

onun gön lünden geçen i an lamış , heps i de demiş , babadan kalma. Ben im,

ancak üç m a l ı m var, onlarla geldim, bu dünyaya, onlarla giderim. Sarı

Saltuk, nedir onlar diye sorunca bir y...., iki t... demiş . Sarı Saltuk, böyle

o l g u n bir adam abes söz s ö y l e m e z . Bu söz, şüphes iz ki bir remiz , amma

neyi kasdet t i acaba d iye düşünürken Hoca , düşünme, düşünme demiş , bu

üç şey le inanc ı , amel i ve ihlâs ı kasdett im.

Bu f ıkraya göre Hoca, alt ın ve gümüş kap- kaeak sah ib id ir ve zengin

bir adamdır. Aynı zamanda 1263-1264, te , on-on iki bin göçer- ev l i Türk

men ' le Rumel i 'ye geçen Sar ı Sa l t uk ' la p irdaş t ır . Zât en «Sal t uk- Nâme»,

Sarı Saltuk'u, Seyyid Mahmûd-ı Hayrânî'r i in derviş i sayar. İbn- i Batû-

t a ' n m k a y d ı n a ve ap-açık Bât ınî inançlara sahib olan Barak Baba'nm

şeyh i o lmas ına nazaran San Saltuk Baba'nm, 1240-1241 de eeşhur Babâî

i syan ın ı haz ır l ıyan ve îdam ed i len Baba İ shak 'm ve onun şeyh i Baba

İ lyas 'm kanâat lar ın ı ben imsemiş bi r adam olduğu nda şüphe ed i leme z (2).

Esasen Bekt aş î Vi lâyet - Nâmes i ' ( Hac ı Bekt aş M anâk ıb ı ) , onu, 'Hacı Bek-

taş halîfes i gösterir .

Hoca'nm, yaz ı l ı o larak bu lduğumuz bu en eski f ıkrasından sonra 1531-

32

de

ölen Lâmiî'nin «Lâtâif» inde

de iki

f ıkrası

var. Bu

f ıkraların birin

de XIII . - XIV . yüzyı l larda Anadolu 'da yaşay an Şey yad I iam za'nm adı geç-

( 2) B a r a k B a b a n m , k ü ç ü c ü k bi r r i s a l e s i v a rd ı r . Bu r i s a l e y i , ö n c e H i l m i

Z i y a , M i h r a p d e r g i s i n d e y a y ı n l a d ı ( A n a d o l u T a r i h i n d e D i n î Ruhiyat M ü ş a h e d e

l e r i , İ s t a n b u l ,

1340,

s a y ı : 1 3 - 1 4 ) . S o n r a

biz,

1939

da,

İ s t a n b u l , İ k b a l K i t a b e v i

ya

y ı n l a r ı n d a n o l a n « Y u n u s E m r e - H a y a t ı » a d l ı e s e r i m i z d e bu r i s a l e n i n m e t n i n i

v e ş e r h i n i n e ş r e t t i k . N e ş r e t t iğ i m i z ş e r h i n K u t b - a l - A l e v î n i n î a r s ç a ş e r h i n i n t ü r k -

ç e y e t e r c e m e s i o l d u ğ u n u s o n r a d a n a n l a d ı k . Y a k ı n d a Y u n u s a ait n e ş r e d e e e ğ i -

rn i z bi r m o n o g r a f id e bu î a r s ç a ş e r h l e t e r c e m e s i n i bi r k e r e d a h a g ö z d e n g e ç i r e

ceğ i z .

11



mekt ed ir . Fakat zengin l iğ ine , yoksu l luğuna â i t b ir ip - ucu vermemekt e

dir.

*

Bu, XV. ve XVI. yüzyıla aid ik i eserde kayıt l ı üç f ıkra, gerçekten de

yoksu l , yahut zengin , ha lk t an , yahut yüksek zümreden o lan Hoca'ya a i t

midir? Kim iddia edebil ir böyle bir şeyi? En eski yazı l ı f ıkraların bi le

ona aid oluşu, şüpheliyken art ık öbür f ıkraların Hoca'ya aidiyet ini söy

lemek imkân ı kal ır mı? Zât en bu f ıkra lar ın b ir k ı smı , Bekt aş î 'ye b ir k ı s

mı , herhangi b ir d îvâneye , b ir k ı smı da , muayyen ve t ar ih î b ir şahs iye t e

at f ed i lmede . XII I . yüzyı lda yaşayan Hoca'nm, Temür' le bu luşup konuş

mas ına imkân yok . M ese lâ , b ir gün hamamda, ku l o l sam da sat ı l sam kaç

para eder im d iyen Temür'e , Hoca'nm şu kadar akçe demes i , Temür'ün ,

yaln ız f u t an ı o kadar eder sözünü , zât en ben de ona değer b içmiş t im sö

züyle karş ı lamas ı , e sk i kaynak larda, Temür'ün çağdaş ı ve «İ skender- Nâ-

me» sahibi , şâir Ahmedî'ye (ölm. 1412) at fedilmişt ir . Hoca'nm bâzı f ık-

ralariyse Arapların meşhur ahmak, fakat sâf ve gülünç t ip leri Cuha'ya,

Delkak'a, Ebenneka'ya da izafe edil iyor. Bâzı f ıkralarsa o kadar mânâsız

ve o kadar aptalca ki bunların , art ık lâf olsun diye sersem zekâlardan

doğduğu meydanda.

Görü lüyor k i i ş in i ç inden ç ıkmanın imkân ı yok , çünkü d ış yok k i

iç inden ç ık ı l sm. Be lk i idd ia eden ler in idd ias ı doğrudur da Hoca , b ir Hâ-

cedir , vezir oğlu vezirdir ve bu zat , espritüeldir , hazır-cevapt ır , zekîdir ,

s ıras ında kendini sâf göstermeyi bi l ir . Fakat halk, ondan daha zekîdir ,

daha espritüeldir , daha hazır-cevapt ır , onun şöhret ini kullanmış , ondan

bam-başka bir t ip , b ir halk t ip i yaratmış , onu kendis ine mal etmiş , ona

söz ler söy le t miş t ir . Be lk i de Hoca , b ir köy imamın ın oğ ludur , köy ima

mıd ır , ha lk t and ır ve halk , onu o kadar bağr ına basmış t ır k i zaman- za-

man durmamış , boyuna onun d i l inden o lay lar i cad e t miş t ir , söz ler söy

lemişt ir , iç ini dökmüştür, derdini boğmuştur.

Her ne o lursa o l sun , Hoca , perdec i ler i o lan , harem ağalar ın ın dolaş

t ığ ı haremlerde , beyaz t opuk lu , ya l ın yüz lü h izmet ç i ler in , nâz i l e h ırâ-

m â n o l d u ğ u

-

saraylarda yaşamış bir t ip değildir . Hoca, dert çeken, acıkan,

ağlayan , bezen , uman , i s t iyen ; inanan ve s ıras ında inanc iy le a lay eden ,

e f kâr lanan ve s ıras ında e f kâr ın ı b ir nükt ede boğan halk t ır , hem de t ar ih

boyunca halk .

Halk , Hoca'd ır. Buna örnek mi i s t iyorsunuz? İ ş t e b ir f ıkras ı. T e r ü

taze, burcu- burcu kokmada:

12



Hoca'nm b ir boğas ı varmış , yed i köyün ineğine ye t ermiş . Hükümet ,

b ir nünrane ç i f t l iğ i yapmış , bu boğayı sat ın a lmış . Göz ler i sürmel i , ger

dan ı kat mer l i , t üy ler i p ır ı l - pml b ir inek arz e t miş ler boğaya , baş ın ı çe

v irmiş . Ondan güze l in i bu lmuş lar , kok lamış , beğenmemiş . Günler günü

bu ,

böyle g i t miş .

Hoca'ya baş -vurmuş îar , ne o ldu bu boğa ya demiş ler , yed i köy e y e

terdi , b ir döl alamadık-git t i . Gülmüş Hoca, e lbet te demiş , öyle olacak;

hükümet memuru o ldu , bugün g i t , yar ım ge l d iyor .

Bu f ıkran ın , XII I . yüzy ı lda yaşa yan mür ef f eh b ir bey , yah ut b ir köy

imamı Hoca'ya a id o lmas ına imkân mı var? Demek k i ha lk , yüzyı l lar

boyunca Hoca'y la sarmaş- dolaş yaş ıyor . O , ha lk ın muhayyi le s inde; ha lk ,

icab ed ince öz ne f s ine b i le onun nükt es iy le çat ıyor , onun d i l iy le söz ler

ed iyor . Bedr i Rahmi Eyüboğlu 'nun ded iğ i g ib i yak ın zamanda b ir gün

Hoca, o t obüse , öo lm uşa da M necek , t aks iye de b inmek i s t iyecek mut laka .

Bu son- uca var ınca ar t ık Temür mese les in i de çözdük demekt ir . Te

mü r, büyük bi r kom utandır, hat tâ bi lgi erbabını da korur. Onun, îs lâ m

dîn in i yen i leyen b ir adam olduğunu söyl iyen müdâhenec i b i lg in ler b i le

vard ır . Fakat 'gerçek şu : Ana dolu , çok çekm iş t ir Temür'den . B u sâh ib - k ı -

ran'da-t ı halk , gene Hoca'yla -almışt ır öcünü. Bilginin resmî cübbesini gi

yen ler , i s t ed ik ler i kadar Keygat u , Temür o lmuşt ur des in ler ; i ş , bundan

ibaret t ir bizce.

Burada sözü , Edmond Saussey 'e ver iyoruz:

«Şeh ir lerde ge l i ş en , köylü h ikâye ler inden daha s i l ik ve göçebe des

tanların dan dalış , .az doku naklı olan şehi r hik âye lerin in en güz elleri , rea

l i s t ve gü ldürücü f ıkra lard ır . Bun lar ın en meşhur lar ı , şöhret i , Türk iye -

arm hud ut ların ı aşan bir şahsiyet im etra f ınd a toplanm ışt ır . Bu insan , üze

rinde, karşıs ındakini ç i leden çıkaracak bir hi le i le safdil l iği b irleşt iren,

Türk halk adamın ın gü ler - yüz lü mümess i l i , meşhur Nasredd in Hoca'd ır .

Nasredd is Hocâ' ıam mezar ı Akşeh ir 'ded ir . B ir r ivayet de Akşeh ir ' i ,

Hoca'nın vatanı olarak göstermektedir . 'Cumhuriyet , türbe kültünü kal- ,

d ı r a n a k a d a r H o c a , A k ş e h i r l i l e r d e n , b î r e v l i y a m u a m e l e s i g ö r m e k t e y d i .

M eşhur Nasredd in Hoca'nm yaşamas ından şüphe e t memiz iç in h içb ir s e

bep yokt ur . Hakk ında, şüphe l i b ir t ar ih t en başka b ir ş ey b i lmed iğ imiz

t ar ih î Nasredd in Hoca'nm, b iz im iç in h içb ir önemi yokt ur . Onun d iye an

lat ı lan f ıkra larda - as l ında aoe le b ir t e t k ik b i le bun lar ın hemen heps in i

bej yne lmi le l t emlere göt ürmeye? ye t ecekt ir - aranacak h içb ir hak ikat e sas ı

13



yok . Ö halde şu kadar ın ı ak l ımızda t u t a l ım k i e f sanevî Nasredd in Hoca ,

XV. asr ın baş lar ında, Osmanl ı İmparat or luğu , t ar ih in in en müt h iş buh

ranlarından birini geçirdiği s ırada yaşamışt ır .

Yukarda da söy led iğ imiz g ib i bu f ıkra lar ın çoğu , başka memleket ler

de de t amamiyle b i l inen f o lk lor t emler in i and ır ır . Bun lar ın aras ında me

se lâ , değ irmenc i , oğ lu ve e şek , pa lamut la kabak , sah ib in in yem yememeyi

tal im et t irdiği , fakat tam buna al ışacağı s ırada ölen eşek, b ir f i lozof la işa-

re t le şerek münakaşa eden Pat ürge , İ skender ' i kad ın lar ın t e s ir inden ko

runmaya davet eden , f akat kend is i , c ihangir in ned imes i t araf ından eğer -

len ip b in i len Ar is t o 'nun h ikâye ler i , bu f ıkra larda aynen bu lunur . Büt ün

bunlar , Avrupa ve Asya insan l ığ ın ın müşt erek mal ıd ır . Bu arada, ip t idaî

z ihn iye t in , daha yüksek b ir meden iye t in i ç inde la t i f e ler ş ek l in i a lmış ka- .

. l ınt ı ları olan f ıkralara hususî b ir yer ayırmak lâzımdır; bu f ıkralar, çok

eskinin kâinat hakkındaki tasavvurlarını terceme etmişt ir . Bunlara Ör

nek:

Her sabah insanlardan bir kısmının bir tarafa, ötekilerin de neden

başka tarafa git t iği sorulunca Hoca, eğer hepsi aynı tarafa git selerdi dün- ,

ya devril irdi cevabını evrir . Şehre gel ip de yı ld ızların ve göğün burada

da kend i köyler indek i g ib i b irkaç f ersah uzak l ık t a o lduğunu gören Ho

ca'nm hayret ini anlatan f ıkra da aynı çeş it tendir .

Diğer bâz ı f ıkra lar , gene Türk iye 'n in hudut lar ın ı aşmakla beraber

daha dar b ir sahaya yayı lmış t ır . Bun lar , M üs lümanl ığ ın damgas ın ı t aş ı

yan f ıkra lard ır k i hemen heps i , e sk i Arap ve Fars kü l l iyat ında mev

cuttur; türbe hikây eleri , abdest «hikâyeleri ve abd est i bozan ha llere d âir

h ikâye ler g ib i . Sonuncu lar , umumiyet le müst ehcen b ir karakt ere sah ip - ,

tir.

Demek o luyor k i Nasredd in Hoca'y ı b içmek iç in ku l lan ı lan kumaş ,

d iğer memleket ler in halk kahramanı t ip ler in i yarat mak iç in ku l lan ı lan

kumaş ın ayn ıd ır . Bu , Türk halk h ikâye ler in in , f ıkra lardan yapt ık lar ı s eç

meler le , f ıkra lar ın çeş i t l i e lemanlar ın ı muayyen ö lçü lerde ku l lanmalar iy-

le ve t emler i kend i muhi t ler ine uydurmalar iy le , Hoca'mızda yen i b ir

şahs iye t yarat malar ına enge l o lmamış t ır . Öyle b ir şahs iye t k i , h içb ir za

man t amamlan ıp b i t miş denemez , yüz lerce de f a yen i - baş t an t asar lanmakt a

ve ya ln ız kend in i yarat an lara benzemekt ed ir . Gerçekt en de f ıkra lar ın ço

ğunda görü len Hoca , memuriye t i , kend in i h içb ir zaman zengin leş t irmiyen ,

öt e yandan pek de öy le vakt in i a lmıyan , f ak ir b ir köy hocas ıd ır . B ir yan

dan , yer ine göre mekt ep hosa l ığ ı ,

naiplik

veya sadece imamlık yaparken

öt e yandan büyücek b ir kasaban ın yar ı köylü , yar ı ş eh ir l i ha lk ın ın meş -

14



gale ler ine de or t akt ır . Tar las ın ı ek ip b içmeye , k ı ş l ık odununu t op lamaya

kend is i g ider , küçük b ir ücre t le u f ak- t e f ek i ş ler i de s eve - seve

:

yapar.

Buna rağmen k ı t - kanaat geç in ir . Yı l lard ır he lva yemed iğ in i , öğren in

ce şaş ıran bir adama bunu şöyle izah eder:

Un bu lunduğu zaman yağ bu lunmuyor , yağ bu lunduğu zaman şeker

bu lunmu yor . • • •

Konuş t uğu adam, bun lar ın b ir araya ge lmes i o kadar zor mü? d iye

sorunca , bâzam heps i b ir araya ge l iyor , o zaman da ben bu lunmuyorum

cevab ın ı ver ir . Bunun iç ind ir k i Hoca , güze l b ir yemek iç in ç ıkacak fır

sat ları dört gözle bekler. Bu f ırsat lar, kendil iğinden çıkmazsa ne yapıp

yap ıp on lar ı i cad e t mes in i b i l i r . Ak la ge lmiyeeek usu l ler ku l lanmakla da

olsa Hoca, bütün ziyafet lere, kendini davet et t irmede ustadır . Eşraftan

b ir i , b ir gün Hoca'y ı düğün yemeğine davet e t meyi unut muşt ur . Hoca ,

çok ace le o lduğuun söyled iğ i b ir mekt up la düğün kap ıs ına eg l ir ; i çer i a l ı r

lar . Ev sah ib i zar f ı muayene ede- dursun , Hoca , p i lâva yanaş ır ve kaş ık

kaş ık at ış t ırma ya başlra. ' Ev sahibi , hayr et le , iyi am a zarf ın üstü yazı l ı

değil der. Hoca, cev ap olarak, acele ye geldi , .o kadar acele ye g eldi k i iç ine

de yaz ı yazmaya vak i t ka lmadı der . Başka se f er lerde , mübarek adam, t ek

l i f s izce , kend is ine ikram ed i lmiyen şey lere de sah ip ç ıkar . Umumiyet le

suç üs t ünde yakalan ır . Çünkü e l ine çabuk deği ld ir ; f akat bek lenmiyen

ve insan ın e l in i - kolunu bağl ıyan haz ır - cevap l ık iar ı sayes inde , i ş in i ç inden

sıyrı l ır . Buğ day ını değir me ne gö türdü ğü bir gün, değirm enci , onu, , b ir

müddet ya ln ız b ırakmış t ır ; f ı r sat t an f aydalanan Hoca , başkalar ın ın çu

val lar ından kend i çuval ına buğday akt armaya baş lar . Ans ız ın ger i ge len

değirmenc i , ne yap ıyorsun d iye bağır ınca Hoca , b i l i r s in , ben budalan ın

b ir iy im, ne yapt ığ ımı b i lmem der . Budalaysan ne d iye kend i buğdayın ı

başkas ın ın çuval ına koymuyorsun d iyen değirmenc iye , ben , a le lade bu

dalayım, s en in ded iğ in i yapsayd ım ik i de f a budala o lurdum cevab ın ı ve

rir.

Yoksu l luk iç inde yaşayan Hoca , f ay ir in san lar ın yapt ığ ı g ib i , e şyayı ,

Sağlad ığ ı en yak ın f aydaya göre değer lend ir ir ; on lar ın sanat k ıymet ine ,

on lar ın nâd ir l ik k ıymet ine a ld ır ı ş e t mez . B ir gün pazardan geçerken b ir

papağan ın , çok yüksek b ir f iyat la mezad ed i ld iğ in i i ş i t i r . Hemen g id ip

en iyi h indis ini yakalar, get ir ir , fakat hindiye, papağandan çok daha az

f iyat ver i ld iğ in i görünce hayret eder ; oysa k i h ind in in t üyler i daha gü

ze ld ir , kend is i de papağandan daha t av l ıd ır . Lâk in papağan

:

konuşuyor

elemeleri üzerine Hoca, o konuşursa bu da düşünür cevabını verir .

15



Ho. ca , bü t ün bun lar la beraber kend is ine epey s ık ın t ı veren b ir a i l ey i

bes lemek mecbur iye t inded ir . Kar ıs ı , vakt in i mahal le ded i - kodu lar iy le ge

ç irmekt ed ir . Kar ıs ın ın çok gezd iğ in i söy l iyen b ir adama hocan ın verd iğ i

cevap şudur: As l ı o lmasa gerek; öy le o l sayd ı b iz im eve de uğrard ı .

Hoca , müsamahayı en ak ı l l ı ca ve en ih t iyat l ı vaz iye t o larak kabu l

e t miş t ir . Ai le f e lâket ler i , çok erkenden baş lamış t ır . Evlend ik t en üç ay

sonra b ir çocuk sah ib i o lduğunu görünce , ürkek b ir i t i razda bu lunur . Fa

kat hiddet lenen karıs ı , nası l , ben sana varalı üç ay, sen beni alal ı üç ay,

et t i mi alt ı ay. Üç ay da senin it iraf et t iğin gibi çocuk karnımda, iş te sana

dokuz ay deyince Hoca , hakk ın var kar ıc ığ ım, ben im bu ince hesap , ak l ı

ma ge lmed i , a f f eders in cevab ın ı ver ir . Zât en eğer bu îzah ı kabu l e t memiş

o lsayd ı , in t ikamcı b ir e l in f ı r la t t ığ ı b ir maşa , öd lek Hoca'nm ses in i kese

cek t i . Bununla beraber Hoca'nm, bu i s t ibdad ın boyunduruğundan ' ken

d in i kurt ard ığ ı zamanlar da o lmuşt ur . B ir inc i kar ı s ı ih t iyar lay ınca genç

b ir kad ın la ev lenmiş t ir . Lâk in gene kabak , Hoca'nm baş ına pat lar . İk i

kad ın , b ir yandan aralar ında kavga eder ler , d iğer t araf t an da daima Ho

caya karş ı b ir le şerek dünyayı adamın baş ına dar eder ler . Her gün , Ho

ca 'ya , hangimiz i daha çok sev iyorsun d iye sorar lar . Hoca'y ı , cevap ver

meye mecbur e t mek iç in b ir gün , sual i şöy le t ekrar eder ler : İk imiz b ir

den suya düşsek hangimiz i daha evve l kurt ar ırs ın? O zaman Hoca , ih t i

yar karıs ına dönerek, tat l ı l ık la, sen biraz yüzme bil iyorsun, değil mi der.

Bunun iç in yaş l ı kar ı s ı ö lünce Hoca'nm, h iç mi h iç üzü lmed iğ in i

gö -

renler

hayret e tmez . Halbuk i b irkaç gün sonra eşeğ i ö lünce Hoca , deh

şe t l i üzü lür . Komşu lar , bu kadar ına t ahammül edemez ler ; Hoca'y ı ay ıp

lar lar . Hoca , soğuk- kan l ı l ık la i zah eder: Kar ım ö lünce hep in iz ge l ip ben i

tesel l i et t in iz , bana üzülme Hoca efendi, sana daha iyis ini buluruz dedi

niz . Halbuki eşeğim ölel i k imse gel ip de buna benzer bir tesel l i lâf ı et t i

mi? Üzü lmekt e hak l ı değ i l miy im?

Hakikat en b irçok f ıkra lrada Hoca'nm yan ında yer a lan eşek , h iç s ız -

lanmıyan , Hoca'nm ak l ına esen her f an t ez iye uyan , gazap lar ına kat lanan

sevgi l i ve t ahammül lü b ir arkadaş t ır . Bununla beraber , bu cana yak ın

hayvan yüzünden , Hoca'nm baş ına b irçok aks i l ik ler ge lmiş t ir . Fakat Ho

ca 'nm can ın ı en çok yakan , hem de s ık - s ık t ekrar lanan , komşu lar ın ik ide -

b irde ge l ip ondan- e şeğ in i i s t emeler i . B irgün eşeğ i başka b ir ine - verd iğ in i

şöy l iyerek , b ir komşuyu savmak üzere iken , hayvan ah ırda an ırmaya

baş lar . Bunun üzer ine komşu , nas ı l o lur , e şek yok d iyorsun , ha lbuk i s es i

duyu luyor deyince Hoca , ben im g ib i b ir ak sakal l ı ih t iyar ın sözüne inan

mıyorsun da ah ırdak i e şeğ in sözüne inan ıyorsun d iye cevap ver ir .

Komşu lar da , a i l e s i kadar Hoca'nm baş ına be lâd ır . Tek l i f s iz , şama-

16



t ac ı , saygıs ız in san lard ır ; he le incec ik duvar lar ında b i le ku lak o lan , dam

lar ın ın üs t ünde , nerdeyse meydanda denecek şek i lde aç ık t a yat ı lan , küçük

Anadolu ev ler inde zât en insan ın i s t ed iğ i g ib i kend i ev inde bu lunmas ına

imkân o lmadığ ı düşünü lürse , komşu saygıs ız l ığ ın ın ne dayan ı lmaz b ir hal

a lacağı t ahmin ed i leb i l i r .

Her gün b ir mese le t e şk i l eden gün lük geç im kaygıs ı , acuze b ir kar ı ,

neşes iz b ir a i l e ocağı , dar kasaba muhi t inde çok ağ ır laşan iç t imaî bask ı

g ib i âmi l ler , öy le neşe l i b ir hayat i ç in gereken şar t lar ı vermiyecekt ir .

Fakat Hoca'nm daima kend in i mesut sayan ve kolayca t ese l l i bu lan b ir

t ab iat ı vard ır : Bu saadet i ve bu t ese l l iy i de ona , umumiyet le kend inden

başka k imsen in bu lamıyacağı düşünce ler ve i zah lar ver ir . B ir gün rüz

gâr , cübbes in i damdan sokağa uçurur . Hoca hemen secde- i şükrana ka

pan ır . Bu hale şaşan kar ıs ına , Hoca , hareket in i i zah e t mekt e güç lük çek

mez: Düşün b ir kere , ya i ç inde ben bu lunsayd ım. Başka b ir s e f er inde

çamaş ır y ıkamaya göle g iden kar ıs ın ın yan ındad ır . B ir ara l ık b ir kuzgun

sabunlarını kapar. Karıs ı h iddet lenir . Hoca sükûnet le , a karı , ne te lâş

ed iyorsun? Vars ın , a l s ın , onun üs t ü , b iz imkinden daha k ir l id ir cevab ın ı

ver ir . Buna mukab i l Hoca , başkalar ın ın da kend is i g ib i ko layca avuna-

b i lmeler in i i s t er ; ha lbuk i bu , çok def a in san lar ın yapamayacak lar ı b ir

i ş t i r . B ir gün on kör , kend i ler in i ı rmağın b ir k ıy ı s ından öt ek i k ıy ı s ına

birer pula geçirmesi iç in Hoca'yla pazarlık eder. Hoca, bunları taş ırken

birini düşürür, adamcağızı su al ır gider. Körler basarlar feryadı. Hoca

der k i : Ne şamat ac ı her i f l ers in iz be , ne bağır ıyorsunuz? Ben vazgeçt im,

bir pul e ksik verin .

Sâf Nasredd in , bas i t l iğ ine rağmen , Kur 'ân ' ı h ı f ze t miş , b irkaç ke lâm

ve f ık ıh k i t ab ı okumuş , hat t â hayat ın ın bâz ı dev ir ler inde b izzat kend is i

de müderr i s l ik e t miş b ir hocad ır . As l ında , sadece i l im iç in öy le büyük

bir hürmet bes led iğ i görü lmez . Kar ıs ın ın b ir t ür lü çocuğunu uyut ama-

d ığ ın ı görünce , b ir t ak ım f ık ıh mese le ler i kü l l iyat ı o lan «Kudûr î» ad l ı k i

t ab ı yüksek ses le okumaya baş lar . Hayret le bu hareket in in sebeb in i soran

kar ıs ına da , camide bu k i t ap okunduğu zaman mol la lar ın uyuduğuna ba

k ı l ı r sa çocuğa af yon g ib i t e s ir edeceğin i söy ler . Günlük geç im kaygıs ın ın

amans ız bask ıs ın ın pek o kadar duymıyan ke lâmcı lar ın çok sevd ik ler i

mücerre t ( nak l î ) i l im mese le ler inden Hoca Nasredd in nef re t eder . M e

se lâ b ir gün , ö lüyü gömmeye g iderken , t abut un sağında mı durmak daha

iy id ir , so lunda mı , arkas ında mı , önünde mi mese les in i münakaşa eden

ik i k i ş iye Hoca'nm verd iğ i cevap şudur: İ ç inde bu lunma da neres inde bu

lunursan bu lun . B i lg i bahs inde , b i lhassa b i lg in in us t a b ir adama get ire

ceğ i f aydalar ı çok t akd ir eder . He le t a lebe l iğ inde , büyük t at i l l erdek i cer

se j 'ahat ler inde bu b i lg iden i s t i f ade e t meyi b i lmiş t ir . Bu çer ler in , t a t i l l er -

Nasreddin Hoca — F . 2

11



de yapı lması âdett ir ve gözü açık bir mol la , bir tat i lde para ve yiyecek,

olarak bütün senenin geçimini temin edebi l ir. Sâf köylüler, mol lanın nak

lett iğ i Al lah kelâmını ke ndi lerinde n geçe -geçe dinlerle r. , Fakat çok defa.

keseni n ağz ı n ı açmaktan , bâzan y i yecek b i r şey vermekten b i l e çek i n i r

ler. O zam an Mol la Nasred din, zekâsının b ütün vası talarını harekete g e

t irir. Bir gün hasis bir kasabanın camisinde vaaz verirken, s ırası düşer, .

Hazret i İsa nın, dördüncü kat gökte olduğunu da söyler. . Camiden çıkar

ken iht iyar bir kadın, yanma yanaşıp Hoca efendi , derste bir nokta pek

merakımı çekt i . Hazret i î sâ , dördüncü kat gökte ne yer, ne içer acaba?

dey ince H oca'nm tepesi atar. Be vazi fesini bi lmez kadın;- be n me ml eke

t inize gelel f bir ay oluyor. Bir gün olsun, şu zaval l ı hoca ne yiyor, ne

içiyor diye sormadınız. Şimdi benden, dördüncü kat gökte, Tanrı ziya

fet inde bulunan, her gün türlü türlü cennet taamlariyle beslenen koca

man bir zât-ı şerifi mi soruyorsun der.

Başka bir seferinde şehr in val i s i taraf ından yem eğe davet edi l ir . .Val i ,

Hoca'nm huzurunda, aşçıs ına bir tabak kaymakl ı incir hazırlamasını em

reder. Sonra Hoca'ya dönüp Kur'ân'dan bir parça okumasını i ster. Hoca,

incir ve zeyt in sûresini okur. Fakat sadece zeyt inin adını anar ve incir

den bahsetmez. Val i , niye inciri unuttun deyince Hoca, inciri unutan ben

deği l im, s izsiniz cevabını verir. Val i güler ve Hoca'yı bir daha davet eder.

Hoca, kadı l ık vazi fesini yaparken de aynı prat ik zekâyı ve aynı be

cerikl i l iğ i gösterir. Beyhude kavgaları çabucak hal leder. Kebabımın, du

manından bedava faydalandı diye bir adamı ş ikâyet eden kebapçıya ma

l ının bedel i yerine para şıkırt ı s ı verdirmesini de bi l ir . Mizacı , onu, ka- '

yı ts ız-şartsız iki taraf ı anlaşt ırmaya sürükler. Bir gün görülmekte olan

dâvaları için f ikir sormaya gelen ve dâvasını anlatan bir ş ikâyetçiye Nas

reddin Hoca, tamamen hakl ıs ın der. Ertesi gün karşı tarafa da aynı ce

vabı verir. Komşuların ikis ini de dinlemiş o lan karısı , ziyaretçi çıkıp gi t

t ikten sonra, dayanamaz; Hoca'ya çıkış ır: Sen kadı i sen ben de bunca

senedir kadı karışıy ım. Bir dâvada hem davacı , hem da hasmı , ikis i bir

den hakl ı o lamaz deyince Hoca, hiç bozmadan evet karıcığım, sen de hak

l ı s ın cevabını verir.

Real i teden hiçbir zaman uzaklaşmıyan akl - ı sel imi ve iğnel i zekâ-

siyle Hoca'mız, din adamı olmasına rağmen, mutasavvı f ları ve keramet

sahiplerini sevmez. Bir gün yedinci kat göğün sonuna kadar uçtuğunu

söy l i yerek kemâl â tmdan bahseden derv i ş Şeyyad Hamza' ya Hoca , o za

man, h i ç yüzüne gayet yumuşak, ye l paze g i b i b i r şey dokundu mu d i ye

sorar. Şeyyad, evet Hoca efendi deyince Hoca der ki : İşte o , bizim eşe

ğ i n kuyruğudur. Bununl a beraber kendi s i ne keramet l er; b i l hassa has ta -

18



lan iy i eden nef es ine ; yük lemekt en halk ı men 'edemez . B irdenb ire sü t ü

kes i len keç i s in i iy i e t mes in i r ica eden b ir f ıkaraya , ne f es eder im amma

sen keç in in iy i l e şmes in i i s t ersen ben im nef es ime b ir de kat ran i lâve e t

der . Büt ün bun lara rağmen b ir f ıkra , h içb ir şaka t araf ı o lmaks ız ın Ho

ca 'ya karş ı çok has i s davranan b ir köyün harmanına , Hoca'nm b ir ke

ramet eseri olarak nası l rüzgârı b ırakmadığını anlatmaktadır . Başka bir

f ıkra da, Hoca'nm ölümünden sonra gösterdiği b ir keramet i tespit edi

yor . Hoca , ö lümünden ik i yüz y ı l sonra t ürbes in i bek l iyen b ir adama

görünmüş , o s ırada camide t op lanmış o lan M üs lümanlar ı yanma çağır

mas ın ı söy lemiş . Bekç in in davet ine heps i ge lmiş , Hoca'y ı yer inde görme

y ip b ir müddet sonra ger i dönünce görmüş ler k i camin in kubbes i çökmüş ,

Hoca bu sure t le hemşer i ler inden b irçoğunun can ın ı kurt armış . Hoca'mı-

Ki n

al ı şa- ge ld iğ imiz çehres ine daha uyg un b ir ş ey ' varsa o da hak ikat en

b ir mucize g ib i görünen hal ler karş ı s ında a ld ığ ı vaz iye t t ir . Böyle ehem

miyet s iz ş ey ler , onu şaş ır t mak ve o güze l im prat ik zekâs ın ı kaybet t ir

mek iç in kâf i değildir . Bir gün birkaç bıldırcın vurur, temizler, k ızart ır ,

t encereye kapat ır ve dos t lar ın ı davet e t meye g ider . Bu arada muzib in

biri , p işmiş bı ldırcınları al ır , yerine canlı b ı ld ırcınları koyar. Hoca gel ip

•de tencerenin kapağını kaldırınca bıldırcınlar uçar. Bir zaman hayret iç in-

ıde kalan Hoca , n ihayet şöy le der : Yârabb i , t u t a l ım b ı ld ırc ın lar ın hayat

lar ın ı ger i verd in , o s ev iml i hayvancağız lar ı s ev ind ird in . Ya ben im ya

ğ ım, t uzum, b iber im, odum- ocağım, paralar ım, bunca emek ler im ne o la

cak, bunları nerden alacağız?

Dinî vazifes i , Hoca'yı s ık-s ık kudret l i k iş i lerle münasebete get ir ir .

Bunların karşıs ında da Hoca, karakterinden bir şey kaybetmez. O, Sezar'a

•âid olanı Sezar'a verir . Fakat onun şanından, şatafat ından, kudret inden,

göz ler i kamaşmaz , ona yaranmak iç in h içb ir lüzumsuz gayret - keş l ik gös

t ermez ve bu sure t le de b irçok güç lük ler i ha l le t meye muvaf f ak o lur .

Bi lhassa Temür i s t i lâs ı , vat an ına yayı ld ığ ı zamanlarda Nasredd in Ho

ca , e ş i bu lunmaz b ir adam olduğunu i spat e t miş t ir . Korkunç c ihangir in

yan ında vat andaş lar ın ın , b ir koruy ucusu o larak bu lunab i lm ek iç in , Te-

mür'ün sof ras ına ot urmak , sohbet ine kat ı lmak g ib i t eh l ike l i b ir şeref

t en ka ç ınmam ış t ır. Hoca bâzan hü küdm arm b üt ün f an t ez i er ine uyar , f a

kat onurunu k ıracak söz lere ve hareket lere , korkmadan mukabe le e t me

l in i de bi l ir . Bir gün Temür, sofrasında Hoca'ya sorar: Hoca, seninle eşek

arasında ne fark var? Hoca, aramızda iki üç arş ınl ık mesafe, ya var, ya

yok cevabını verir . Daha kötüsü, resmî vazifeler aldığı da vardır . Bir de

f as ında, yed ik ler i yüzünden vaz i f es inden at ı lan ve a ld ığ ı verg i ler in mak

buz lar ın ı yu t mak cezas ına çarpt ır ı lan b ir subaşmm yer ine geç iyor . Nas

redd in Hoca , bu vaz i f ey i namus iy le yapar , f akat müt h iş hükümdar , hesap-

19



nin üç bölüğünü al ır gibi yapar, b ir kısmını , e l in in ters iyle i ter , f i lozofa; ,

ver ir g ib i b ir i şare t t e bu lunur . F i lozof avueunu , parmakalrmı düz b ir

t arzda yumarak yere doğru sa l lar , Hoca , onun aks in i yapar . B irb ir ler in - -

den ayrıl ır lar. Fi lozof , b i lgininiz , gerçekten de bi lgin der; dünya yuvar--

lak d iyor lar , ne ders in ded im, hem de or t as ında hat t ı i s t iva var ded i . Dör

de böldüm, üç bölüğü su ded i , b ir bö lüğü kara . Gökt en yağan yağmurun ,

sebebini sordum, s ıcaktan sular, tebahhur eder, göğe ağar da sonra su.

olur, yağar dedi .

Hoca'ya da, ne dedi , ne dedin diye sorarlar. Hoca,

herif,

oburun b ir i .

der ; b ir t eps i bak lava o l sa ded i , yoook ded im, ya ln ız baş ına yed irmem, ,

yar ı s ı s en in , yans ı ben im. Dörde bölsek ne yapars ın ded i , üç bölüğünü

ben yer im, b ir bö lüğünü sana ver ir im ded im. Üs t üne f ı s t ık , üzüm gib i

şey ler de serpsek ded i , iy i o lur amma ded im at eş i , t am k ıvamında o lmal ı , .

küllü ateş le de olmaz, harl ı ateş le de.

§ Bir subaş ı , her i ş in i , kar ı s ın ın sözüyle yaparm ış . Hoca da müna

sebet düş t ükçe adamı iğne ler , bu durumu b ırakmas ın ı söy lermiş . Kar ıs ı ,

Hoca'nm karıs iyle ahbapmış . Bir gün tâyin eder ve sen der, o gün, f i lân;

saatte kocanın s ırt ına bin , f i lân bağın önünden geç.

O gün , subaşmm kar ıs ı , kocas iy le , t ây in ed i len bağa g ider . Hoca'nm

kar ıs ı da Hoca'y la konuşup c i lve leşmeye baş lar ve muayyen vak i t t e , e f en -

di der, ne olur, dört ayak ol da s ırt ına bineyim, şöyle bir dolaşt ır beni . . .

Hoca razı olur, o bağın civarına doğru sürer Hoca'yı .

Hoca , dört ayak , s ır t ında kar ıs ı , koşup ye lmiye ça l ı ş ırken subaşmm •

karıs ı , Hoca'yı gösterip bak der, karının sözüne uyma diyen adama. Hoca

bu sözü duyar duymaz subaşma bağır ır : Görüyorsun ya hâl imi , bu hâle - ,

düşmiyes in d iye sana öğüt ver iyorum ben . •

§ Hoca , b ir kad ın la ev len ir , üç ay sonra b ir çocuğu o lur . Hoca , bu .

nedir deyince kadın, a efendi der, ben sana varalı üç ay olmadı mı? Sen

de ben i a la l ı üç ay , e t t i mi a l t ı ay? Sen de b i l iyorsun , çocuğum u üç a y

karn ımda t aş ıd ım, o ldu mu dokuz ay? Dırd ırm ned ir , on günü mü baş ı

ma kak ıyorsun?

§ Hoca, b ir köy e gider , vaaz eder, nam az kıldırır , köy lün ün din;:

müşkü l ler im hal leder . Fakat ayr ı lacağı vak i t , önceden vermeyi vâdet -

t ik ler i parayı , zah irey i vermez ler . Buna içer l iyen Hoca , öy leyse der , ben

de s ize rüzgâr vermem. Rüzgâr ın ge ld iğ i t araf a ik i kaz ık çakar , boydan

boya, ortas ına bir ki l im gerer, b ir kıyıya geçer, oturur. Gerçekten de

2 1



bir muhayyilenin mahsûlü olanları da var. Meselâ Hoca, eşeğine geverfc

yük lem iş . Sonra da bakal ım ya nar mı d iy e geven i t u t uş t urmuş . E şek ür- -

küp kaçarken o da yakalayıp söndürmek iç in eşeğ i kovalamıyâ baş lamış ; ,

ye t i ş emiyeceğin i an lay ınca bağırmış :

— Akl ın varsa doğru gö le koş .

Biz , bu f ıkrada aradığımız hiçbir şeyi bulamadık doğrusu. İşte yaz

madığımız f ıkralar, bu çeş it leri .

*

Nasreddin Hoca, b ize neler vermişt ir? Sırası gel ince bir meclis te , ,

onun bir f ıkrasını anlat ır ız . En müşkül bir anda, onun bir f ıkrası , tenkid;

iht iyacımızı giderir . En iç inden çıkı lmaz bir zorluğu, onun bir espris i , gü

lünç, fakat kolay bir hale get ir ir .

«Dağ yürümezse ap t a l yürür» , «Damdan düşen halden b i l i r» , «Yok ,

devenin başı». İşte ik i ata-sözüyle bir halk deyiş i . Üçü de, onun üç f ık»

rasma .dayanmada. Halktan olsun , ayd ın zümr eden olsun, onun f ıkralarını

b i lmiyen , söy lemiyen , d in lemiyen , ondak i e spr iden zevk a imıyan var mı

dır? Onun hakkında, halk arasında bir hayli inançlar bel irmiş ve kök

leşmiş t ir . Akşeh ir 'de , düğün yap ı lacağı zaman düğün sah ib in in , mut laka

Hoca'nm t ürbes ine g id ip Hoca'm, f i lân gün düğünümüz var , mol la lar ın ı

da al , gel d iye Hoca'yı çağırması adetmiş . Böyle yapılmazsa, Hoca, davet ,

ed i lmezse , düğünün son- ucu , yomlu o lmazmış . Her yan ı aç ık , ü s t ü kapal ı

ve bir şadırvana benziyen, fakat kapıs ında koca bir ki l id as ı l ı duran tür

bes ine bak ıp gü lmiyen in baş ına b ir hal ge l irmiş . Ben de , n inemden , anam- -

dan duyduğum ik i ha lk inanc ın ı buna kat ayım: Hangi mec l i s t e o lursa

olsun, Hoca'nm bir f ıkrası söylendi mi, mut laka alt ı f ıkrası daha söyle

n ir , böylece Hoca , mut laka yed i f ıkrayla an ı l ı rmış . Dünyan ın h içb ir ânr

yokmuş k i Hoca'nm ad ı , b ir bucakt a an ı lmas ın .

Ki t ab ımızdak i f ıkra lar ın b ir k ı smın ı , Sa l t uk- Nâme ve Lât â i f - i Lâmi î - -

den, yazma, basma, Hoca'ya ait letâif k itaplarından aldık . Bir kısmıysa-

bu k i t ap lara geçmiyen , haf ızamızda kalan , yahut halk t an der lenen f ık

ralardır . Şu nu da söyliy el im ki bu f ıkraları , nası l gördü kse, nası l oku duksa-

ve nas ı l duyduksa , h iç değiş t irmeden , öy lece nak le t t ik . Bunu b i lhassa kay

det memiz in sebeb i şu :

Fıkralar ı nak leden ler , ak ı l lar ına ge ld iğ i g ib i , lüzumlu , lüzumsuz , de

ğ i ş t irmeler yapmış lar . M ese lâ , Şeyyad Hanrza'y la Hoca aras ında geç t iğ i .

23;



' söy l enen v e i lk yazı l ı şekl i , Lâm iî 'nin «Lâtâi f» inde kayı t l ı o lan f ıkrada,

• Ş e y y a d Hamza'nın yüzüne dokunan şey, Bahâî 'rî in (Veled Çelebi İzbu-

d a k ) «Lâtâ i f- i Hâce Nasreddin Rahmetul lahi a leyh» adl ı ki tabında, Ho-

' c a ' n m eşeğ i n i n kuyruğu o l muş ve bundan sonra art ı k bu f ı kray ı nakl e

denler, asl ına bakmadan bu düzme rivayet i nakledip durmuşlar.

*

Kitabımıza aldığımız f ıkraları , üç bölüme ayırdık. Birinci bölüm,

inançları tenkid eden f ıkralar, ikinci bölüm, toplum yaşayışını i lg i lendi

ren,

toplum nizamlarını tenkid eden f ıkralar. Üçüncü bölümdeki f ıkralar,

bâzı kere bu bö l üml ere g i reb i l mekl e beraber çoğunl uk bakı mı ndan, daha

ziyade espriye, hazır-cevapl ığa, buluşa dayanmada.

Fıkraların nakl i meselesi de bizce en önemli bir mesele. Anlatan, fazla

lâf lar eder, teferruata girerse f ıkranın .özü, esprisi , bu lâf y ığını içinde

boğulur-gider. Hele anlat ı şta , eskiden mîr

-i

kelâm denen, güzel f ıkra an

latanların üslûbu unutulur da resmî üslûb adı takı lan o uydurma, düzme

üslûba baş vurulur, fail öne alınır, fi i l sona atı l ır, öbür lâflar araya ka

t ı l ırsa f ıkra, temel inden bozulur. Böyle bir lâf y ığınını duyan zekâ hak

l ıdır g ıdıkla da güleyim derse. Bozulan, yalnız f ıkra mı ya? Bu üslûp,

her şeyi mahveder, yakıp yıkar, s i l ip süpürür.

Biz, hiçbir yazımızda bu düzme üslûba baş eğmedik, fakat kırık, dev

r i k türkçeye , ha l k türkçes i ne , konuşma türkçes i ne de i nadı na , bunu i l l e

böyle yapacağız diye de sarı lmadık. Fıkraların nakl inde, f ıkra üslûbuna,

halk türkçesine, konuşma di l ine dikkat et t ik biz ve böylece bu ki tap geldi

m e y d a n a .

Umduğumuzu yapabi l d i k mi ? Bunun kes i n hükmünü, okuyucu vere

cekt ir.

A b d ü l b â k i G Ö L P I N A K L Î



İNANIŞLARLA İLGİLİ FIKRALAR

1 .

H o c a , b i r g ü n k a r ı s i y l e s o f r a b a ş ı n a o t u r m u ş . K a r ı s ı n a d e m î | .

v

k i

:

H a n ı m , b a ş ı n ı a ç .

O v a k i t l e r , y e m e k t e , k a d ı n l a r , b a ş l a r ı n ı ö r t e r l e r d i . K a d ı n , z a m a n e , . ,

g ö r e e d e b e a y k ı r ı o l a n b u t e k l i f i t u h a f b u l m u ş . N e d e n e f e n d i d e m i ş .

H o c a , h a n ı m d e m i ş , d i n l e

b e n i ,

a t ş u b a ş - ö r t ü s ü n ü , a ç b a ş ı n ı .

K a r ı s ı ,

i y i a m a e f e n d i d e m i ş , n e d e n a ç a y ı m , s ö y l e d e d ü ş ü n ü r ü z »

a ç a r ı m , a ç m a m ; f a k a t s e b e b i n e ?

H o c a , h a n ı m d e m i ş , ş i m d i s e n b a ş ı n ı a ç a r s ı n , m e l e k l e r k a ç a r , b e n .

B e s m e l e ç e k e r i m , ş e y t a n l a r k a ç a r , şu y e m e ğ i b i z - b i z e y e r iz ,- z â t e n b e n . ,

o k a d a r k a l a b a l ık t a n d a h o ş l a n m a m .

* *

2 . H o c a b i r g ü n d o s t l a r ı n a , v a s i y e t i m o l s u n d e r , ö l ü n c e b e n i ,

e s k i b i r m e z a r a k o y u n . N e d e n d i y e s o r a r l a r . D e r k i : S o r u ' m e l e k l e r i

g e l i n c e g ö r m ü y o r m u s u n u z d e r i m , k a b r i m b i l e ç ö k m ü ş ; b e n ç o k t a n so ~ ̂

r ü y a ç e k i l d i m , c e v a b ı m ı v e r d i m .

3 .

H o c a b i r . g ü n m e z a r l ı k t a g e z i n i r k e n , o l a c a k b u y a , a y ağ » k a

y a r ,

e s k i ,

ç ö k m ü ş b i r m e z a r a d ü ş e r . K a l k ı p ü s t ü n ü b a ş ı n ı s i l k e r k e n b î r

d e n a l k ı n a g e l i r , d u r b a k a y ı m d e r , ş u r a y a ö l ü g i b i u z a n a y ı m , s o r u m e

l e k l e r i g e l i r m i ?

M e z a r a u p - u z u n u z a n ı r , g ö z l e r i n i k a p a r , h ü l y a y a d a l a r . T a m o s ı

r a d a u z a k t a n u z a ğ a ç a n s e s l e r i d u y u l m a y a b a ş l a r . Ç a n ,, h a y v a n , İ ns a n, :

s e s l e ri g i t t i k ç e y a k l a ş ı r . H o c a , e y v a h d e r , a k s i z a m a n a r a s t l a d î t e c r ü

b e m ,

g a l i b a k ı y a m e t k o p u y o r . D u r b a k a y ı m , d ü n y a n e h a l d e ? .

B i r d e n k a b i r d e n d a v r a n ı p k a l k a r . O s ı r ad a d a f i n c a n y ü k l ü k a t ı r

l a r , m e z a r ı n ba ş ı p a g e l m j ş l e r ; h o c a , b î r d e n k a b i r d e n f ı r l a y ı n c a ü r k e r

l e r, ç i f t e a t m ı y a , o r a y a b u r a y a k o ş m ı y a . b a ş l a r l a r i Ç o ğ u n u n y ü k ü d e y »

r i l i r , f i n c a n l a r , t u z l a b u z o l u r .



K a t ı r c ı la r , H o c a ' y ı y a k a l a y ı p , k i m s i n s e n , n e a r ı y o r s u n b u r d â ? d e 'r --

l e r. H o c a , a h r e t e h l l n d e n i m , d ü n y a y ı s e y r e ç ı k m ı ş t ı m d e r . D u r d e r l e r »

b i z s a n a d ü n y a n ı n k a ç b u c a k o l d u ğ u n u g ö s t e r e l i m . H e p s i b i r d e n , b a

ş ı n a ü ş ü ş ü p H o c a ' y ı b i r i y i c e d ö v e r l e r , y e r e s e r i p , k a t ı r l a r ı n ı t o p l a r l a r , .

K ı r ı l m ı y a n y ü k l e r i y ü k l e y i p y o l l a n ı r l a r .

H o c a , z o r l a k e n d i n e g e l i p ' k a f a - g ö z , y a r a - b e r e i ç i n d e , g e ç v a k î t -

e v i n e d ö n e r . K a r ı s ı s o r a r :

— E f e n d i b u n e h a l ?

H o c a , ö b ü r d ü n y a d a n g e l i y o r u m d e r .

K a r ı s ı , y â , p e k i n e v a r , n e y o k ö b ü r d ü n y a d a d i y e s o r a r . H oc a »,

ş u c e v a b ı v e r i r :

— Fi n ca n c ı k a t ı r l a r ı n ı ü r k ü t m e z s e n k a r ı c ı ğ ı m , h i ç b i r ş e y y o k .

*

4 . H o c a b i r g ü n , a h ı r ı n ı t a m i r e d e r k e n d u v a r ı n t e m e l i n i k a z a r ,,

k o m ş u n u n a h ı r ı n a b i r d e l i k a ç ı lı r . H o c a , d e l i k t e n b a k a r , b i r d e n e g ö r - .

s ü n ? S ı ğ ı r l a r , b o ğ a l a r , d a n a l a r . H e m e n s e v i n ç l e k a r ı s ı n a k o ş a r , d e r k i ;

— K a r ı , D ı k y a n o s z a m a n ı n d a n k a l m a b i r a h i r d o l u s u k o c a- b aş ,.

h a y v a n b u l d u m d e r s e m n e m ü j d e v e r i r s i n b a n a ? ( 1 ).

*

5 . H o c a b i r g ü n S i v r i h i s a r ' a g i t m i ş . B a k m ı ş k i h a l k , b i r y e r e b i

r i k m i ş , g ö z l e r i u f u k t a , R a m a z a n a y ı g ö r ü l e c e k m i , g ö r ü l m i y e c e k m î ,

d i k k a t l e b a k ı p d u r m a d a . B u h a li g ö r e n H o c a , n e ' a c a y i p a d a m s ı n ı z s i z

d e r , b i z i m A k ş e h i r l i l e r , b u n u n a r a b a t e k e r l e ğ i k a d a r ı n ı g ö r ü r l e r d e b a l

l a r ın ı ç e v i r i p b a k m a z l a r . S iz kı l k a d a r i n c e c i ğ i n i g ö r e c e ğ i z d i y e v a k t i - ,

• n i z i h a r c ı y o r s u n u z ( 2 ) .

6 . H o c a , b i r g e c e y a t a r k e n d a m d a , b i r h ı r s ı z ı n g e z i n d i ğ i n i s e z e r .

K a r ıs ı n a, g e ç e n g e ce g e l d i m , k a p ı y ı ç a l d ı m , d u y m a d ı n ; b e n d e ş u d u a y s

o k u d u m , A y ı ş ı ğı n a y a p ı ş ı p e v e g i r d i m d e r , b i r k ıs a d u a o k u r .

B a c a d a n d u a y ı d i n l i y e n v e b e l l i y e n h ır s ı z , b u s ö ze i n a n ı p d u a y ı

o k u r , e l l e r i y l e A y ı ş ı ğ ı n a s a r ı l ır , k e n d i n i d a m d a n a ş a ğ ı y a k o y v e r i r . P a t

d i y e y e r e d ü ş ü n c e H o c a h e m e n k o ş a r , h ı r s ı z ı y a k a l a r , k a r ı s ı n a b a ğ i r - ~

m ı y a b a ş l a r :

— K a n , m u m u g e t i r , h ı rs ı zı y a k a l a d ı m .

( 1) D ı k y a n o s , r iv a y e t e g ö r e ü ç y ü z d o k u z y ı l u y u y a n Â s h â b - ı K e h P i n z a - .

m a n ı n d a k i h ü k ü m d a r m ı ş .

( 2) E s k i d e n , R a m a z a n ı n b a ş l a m a s ı h i l â l i n g ö r ü l m e s i y l e a n l a ş ı l ı r d ı .

27



H ı r s ı z , p e r i ş a n b i r h a l d e b ı r a k e f e n d i , b ı r a k d e r , s e n d e o d u a ,

İ b e r i d e d e b u a k ı l v a r k e n k o l a y k o l a y k a ç a m a m b e n .

•

7 . H o c a , a b d e s t a l ı r k e n s u y e t i ş m e m i ş , o d a s o l a y a ğ ı n ı y ı k a m a -

s mış . N a m a z a d u r u r k e n s o l a y a ğ ı n ı k a l d ı r m ı ş , s a ğ a y a ğ ı n ı n ü s t ü n d e d ü r

t m ü ş .

C e m â a t , n e y a p ı y o r s u n H o c a , b u n e b i ç i m n a m a z d e y i n c e n e y a

l p a y ı m d e m i ş , s o l a y a ğ ı m ı n a b d e s t i y o k ( 3 ) .

*

8 . B i r g ü n H o c a ' y a , H o c a m d e r l e r , s e n i n t a l i h i n h a n g i b u r ç ? H o

c a , t e k e d e r . B u sö z ü d u y a n l a r , ş a ş ı r ı p e f e n d i d e r l e r , t e k e a d l ı n e b i r

y ı l d ı z v a r , n e b i r b u r ç . V a r d e r H o c a , b e n d o ğ u n c a a n a m t a l i h i m e b a k

t ı r m ı ş , m ü n e c c i m l e r ( y ı l d ız b i l g i n l e r i ) , c e d i y d e m i ş l e r . İ y i a m m a d e r

l e r , c e d i y , o ğ l a k d e m e k t i r , t e k e d e ğ i l . H o c a , a b i l g i s i z l e r d e r , k a ç y a

ş ı n d a y ı m b e n ? O v a k i t t e n b e r i c e d i y b ü y ü y ü p t e k e o l m a z m ı ?

*

9 . H o c a , S i v r i h i s a r ' d a h a t i p k e n s u b a ş i y l e k a v g a e d e r , b i r b i r l e

r i n e s e l â m v e r m e z o l u r l a r . B i r z a m a n s o n r a s ub a ş ı ö l ü r . H o c a d a c e n a

z e s i n e g i d e r . G ö m ü l d ü k t e n s o n r a H o c a ' y a , b u y u r u n d e r l e r , t e l k ı y n i n i

v e r i n . H o c a , b a ş k a a d a m b u l u n d e r , b e n i m l e k ü s t ü r , s ö z ü m ü t u t m a z .

•

1 0 .

H o c a b i r g ü n , b i r y e r e g i d e r k e n b i r ç o b a n a r a s t l a r. Ç o b a n ,

H o c a ' y a s e l âm v e r i p b i r m ü ş k ü l ü m v a r d e r , o k u m u ş a b e n z e r s i n , k i m e

s o r d u y s a m b i l e m e d i ; b a k a l ı m , s e n b i l e c e k m i s i n ?

H o c a , s o r d e r . Ç o b a n , y e n i A y i n c e c i k , s o n r a b ü y ü r , t e k e r l e k o l u r ,

o n b e ş i h d e n s o n r a g e n e k ü ç ü l ü r , s o n ra k a y b o l u r . O e s k i A y ı n e y a p a r

l a r d e r . H o c a , b u k a d a r c ı k ş e y i b i l e m e d i n m i d e r , e s k i A y ı ç e k e r l e r , u z a

t ı r l a r , ş i m ş e k y a p a r l a r ,

*

1 1 .

H o c a , t a l e b e s i n e K u d û r î o k u t u r m u ş . B i r g ü n b i r k a d ı n g e l i r ,

ç o c u ğ u m u y u m u y o r , b i r m u s k a v e r s e n d e r . H o c a , b i r K u d û r î b u l . da-

y a s t ı ğ ı n ı n a l t ı n a k o y d e r . K a d ı n , e f e n d i , o m u s k a m ı k i d e y i n c e , m u s -

( 3 ) L â m i î n i n «L âfcâ if» i n d e b i r i s i n e a t f e d i l m e d e d i r ( İ s t . Ü m v . K . T ü r k ç e

Y, No, 762 , 26 b ) .

28



k a m ı d ı r , b i l m e m , f a k a t u y k u g e t i r d i ğ i n i b i l i r i m ; n e v a k i t o k u t m a y a

b a ş l a s a m b i z i m m o l l a l a r u y u r d e r ( 4 ) . .

•

1 2 . H o c a ' y a s o r m u ş l a r :

— C e n a ze g ö t ü r ü r k e n t a b u t u n ö n ü n d e m i y ü r ü m e l i , a r d ı n d a m ı ,

s a ğ ı n d a m ı g i t m e k d a h a s e v a p , s o l u n d a m ı ?

C e v a p v e r m i ş :

— İ ç i n d e g i t m e y i n d e n e r e s i n d e g i d e r s e n i z g i d i n .

1 3 . H o c a ' n m , h ü k ü m e t e b i r i şi d ü ş e r , B u r s a ' y a g e l i r . U ğ r a ş ı r , ç a

b a l a r , iş i b i r s o n - u c a v a r m a z . B i r i s i d e r k i : K ı r k g ü n , s a b a h n a m a z ı n ı

U l u C a m i d e , m i h r a b ı n s a ğ y a n ı n d a k ı l a r , k ı r k b i r i n c i g ü n ü d u a e d e r s e n

i ş i n o l u r .

H o c a , a d a m ı n d e d i ğ i n i y a p a r , f a k a t g e n e d i l e ğ i n e e r e m e z . B i r d e

• şu n u s ı n a y a y ı m d e r , U l u C a m i n i n y a n ı n d a k i b i r k ü ç ü k m e s c i d e g i d e r .

S a b a h n a m a z ı n ı k ı l ı p d u a e d e r . O l a c a k b u y a , i ş i, o g ü n o l u v e r i r . H o c a

h e m e n U l u C a m i y e g i d i p k a p ı s ı n d a n b a ğ ı r ı r :

— Y a z ı k l a r o ls u n s a na , o ğ l u n k a d a r o l a m a d ı n

*

1 4 . H o c a ' n m , y ı k a n ı p k u r u m a s ı i ç in a ğ a ca a s ıl ı g ö m l e ğ i n i y e l ,

y e r e d ü ş ü r m ü ş . H o c a , b i z e b ir k u r b a n k e s m e k g e r e k t i d e m i ş . Ka r ı s ı ,

n e d e n d i y e s o r u n c a , n e d e n o l a c a k d e m i ş , T a n r ı k o r u s u n , y a i ç i n d e b e n

o l a y d ı m .

*

1 5 .

H o c a , m e z a r l ı k t a s o y u n m u ş , g ö m l e ğ i n i t e m i z l i y o r m u ş . Ç ı k a n

ş i d d e t l i b ir y e l , g ö m l e ğ i a l ır g ö t ü r ü r . H o c a , g ö m l e ğ i n a r d ı n d a n s e ğ i r-

d i r . Ta ş ta n , t aş a k o ş a - d ü ş e g i d e r k e n k a r ş ı d a n g e l e n b i r k a ç a t l ı , H o c a ' y ı

g ö r ü r l e r , a t la r ı ü r k e r , k e n d i l e r i k o r k a r l a r . D i k k a t e d i n c e g ö m l e k s i z b i r

a d a m o l d u ğ u n u a n l a y ı p a t l a r ı n d a n i n e r l e r , y a n ı n a g i d i p k ı z g ı n b ir h a l

d e , b i r e a d a m d e r l e r , h o r t l a k g i b i n e g e z e r s i n b u m e z a r l ı k t a ?

H o c a , a d a m l a r ı n ö f k e s i n i g ö r ü p i s t i f i n i b o z m a d a n , n e i s t e r s i n i z

b e n d e n o ğ u l l a r d e r , b e n z â t e n d ü n y a y ı t e r k e t m i ş i m , â h i r e t e h l i n d e -

n i m .

Â h i r e t i k i r l e t m i y e y i m d i y e ç ı k t ı m , ş u r ac ı ğ a b i r a b d e s t b o z u p g e n e

m e z a r ı m a g i r e c e ğ i m , d ü n y a h a l k i y l e b i r i l i ş iğ i m y o k b e n i m .

( 4 ) K u d û r î , d i n î b i r k i t a p t ı r .

29



1 6 . ' H o c a ' y a , k ı y a m e t n e v a k i t k o p a c a k d i y e s o r m u ş la r . H a n g i

k ı y a m e t d e m i ş . H a n g i k ı y a m e t m i , k a ç k ı y a m e t v a r k i d e m i ş l e r . H o c a ,,

i k i k ı y a m e t v a r d e m i ş , k a r ı m ö l ü r s e k ü ç ü k k ı y a m e t k o p a r , b e n ö l ü r

s e m b ü y ü k k ı y a m e t .

*

1 7 . K a r ı s ı , b ir g ü n H o c a ' y a , e f e n d i d e m i ş , a b d e s t i b r i ğ i n i n d i b i

d e l i n d i , i ç i n d e s u k a l m ı y o r , n e y a p a l ı m ?

H o c a , d ü ş ü n d ü ğ ü n ş e y e b a k a k a r ı c ı ğ ı m d e r , b u n u n d a ç a r e s i n i

b u l a m a z s a k y a z ı k b i z e . E s k i d e n a b d e s t b o z a r , s o n r a a b d e s t a l ı r d ı k . B u n

d a n s o n r a i b r i ğ e s u y u k o r - k o m a z a b d e s t a l ı r ı z , s o n r a a b d e s t b o z a r ı z .

•*

1 8 . K ö y l ü n ü n

b i r i ,

u y u z k e ç i s i n i H o c a ' y a g e t i r m i ş ; n e f e s i n k e s

k i n d i r , b i r o k u y u v e r H o c a m d e m i ş . H o c a , n e f e s i m k e s k i n d i r a m m a k a t -

r a n s ız t e s i r e t m e z . B e n n e f e s e d e y i m , s e n d e n e f e s i m e b i r a z k a t r a n

e k l e ,

k e ç i y e s ü r d e m i ş .

1 9 . H o c a , d o s t l a r ı n a , b e n ö l ü r s e m d e m i ş , b e n i t e p e ü s t ü , d i k i

n e g ö m ü n . S e b e b i n i s o r m u ş l a r . K ı y a m e t k o p u n c a d e m i ş , d ü n y a n ı n a l t ı

ü s t ü n e g e le c e k y a , o v a k i t d o s - d o ğ r u k a l k a r ı m .

*

2 0 . H o c a ' n m , y ı l i a r y ı l ı b i r i k t i r d i ğ i b i n a k ç e y i ç a l m ı ş l a r . H o c a

e s e f l e n m i ş , m e r a k l a n m ı ş , d u a e t m i ş , i l e n m i ş . D e m g e ç m i ş , d e v r a n g e ç

m i ş , b i r g ü n b i r i s i g e l i p H o c a ' y a b i n a k ç e v e r m i ş . H o c a , b u n e d e y i n c e ,

f ı r t ı n a y a t u t u l d u k , t i ca r e t i ç in b i r y e r e g i d i y o r d u m , y a n i m d a b i r h a y l i

m a l v a r d ı . S e l â m e t l e k u r t u l u r s a k H o c a ' y a b i n a k ç e n e z r i m o ls u n d e d i m .

F ı r tı n a y ı a t l a t t ı k , b e n d e g e l d i m , a d a ğ ı m ı y e r i n e g e t i r i y o r u m d e m i ş .

H o c a , b u s ö z ü d u y u n c a , n e a c a y i p i ş l e r in v a r T a n r ı m d e m i ş , b i z i m p a r a

n e r e y e g i t t i , n e r d e n g e l d i ; b u k a d a r d o l a m b a ç l ı y o la n e lü z u m v a r d ı

s a n k i ?

*

2 1 . H o c a b î r g ü n e v i n i n p e n c e r e s i n d e o t u r m u ş , s o k a ğ ı s e y r e d i -

y o r m u ş . D e r k e n ç i s e n t i h a l i n d e b i r y a ğ m u r d u r , b a ş l a m ı ş . G i t t i k ç e f a z

l a l a ş m ı ş , s i c i m g i b i y a ğ a r k e n H o c a , b a k m ı ş k i d o s t l a r ı n d a n b i r i , c ü b -

b e s i n i ç e r n r e m i ş , k o ş a r c a s ı n a e v i n e g i d i y o r . T a m , - H o c a ' n ı n e v i n i n h î -

30



z â s ı n a g e l i n c e H o c a , vah vah d e m i ş , o k u m u ş a d a m s ı n da, hiç T a n r ı

n ı n r a h m e t i n d e n k a ç ı l ı r ı m ?

A d a m c a ğ ı z , u t a n m ı ş , d o ğ r u d e m i ş , y a v a ş l a m ı ş . Y a ğ m u r , t e p e s i n

d e n g i r m i ş , t ı r n a ğ ı n d a n ç ı k m ı ş , e v i n e v a r m ı ş ki su g i b i .

O l a c a k bu y a , o a d a m , bi r g ü n p e n c e r e s i n d e n s o k a ğ ı s e y r e d e r k e n

g e n e y a ğ m u r b a ş l a m ı ş . D e r k e n

bir de ne

g ö r s ü n ? H o c a , y e l - y e p e r e k ,

y e l k e n k ü r e k , d o l u - d i z g i n e v i n e k o ş m a d a . H o c a m d e m i ş a d a m , h a n i

T a n r ı n ı n [ a h m e t i n d e n k a ç ı l m a z d ı , bu Hal ne?

H o c a , sus b i r e b i lg i s i z d e m i ş , b e n , T a n r ı n ı n r a h m e t i n d e n k a ç m ı

y o r u m ,

y e r e d ü ş e n r a h m e t i ç i ğ n e m i y e y i m d i y e k o ş u y o r u m .

*

2 2 . H o c a ' y a -

ibr

g ü n , a ca b a d ü n y a

kaç

a r ş ı n d e m i ş l e r .

O

s ı r a d a

b i r c e n a z e g i d i y o r m u ş . H o c a , t a b u t u g ö s t e r e r e k bu s o r u y u ş u n a s o r u n ,

o b i l ir d e m i ş , b a k , ö l ç m ü ş - b i ç m i ş g i d i y o r . -

*

2 3 . H o c a ' y ı , R a m a z a n d a i f t a r a ç a ğ ı r m ı ş l a r . O r u ç b o z m a z a m a n ı

g e l i n c e

ev

s a h i b i , ö n c e n a m a z ı k ı l a l ı m

da

s o n r a b o z a r ı z d e m i ş . H o c a

n e y a p s ı n , r a zı o l m u ş . M a h a l l e n i n b ü y ü k l e r i ve i m a m da d a v e t l i y m i ş .

İ m a m , n a m a z a b a ş la m ı ş , d a v e t l i l e r de i m a m a u y m u ş l a r .

i m a m ,

F â t i h a ' y ı g a y e t y a v a ş o k u m u ş , s û r e y e s ır a g e l i n c e « Y â s î n »

d e r - d e m e z H o c a , t ö v b e l e r o l s u n , bu n a m a z ı k ı la m a m b e n , her ş e y i n bi r

s ı ras ı

var

d e m i ş , n a m a z d a n ç e k i l m iş . M e ğ e r i m a m , t e n b i h l i y m i ş , d e r h a l

v e ç a b u c a k « V e l K u r ' â n - i l h a k î m , A l l a h u e k b e r » d i y e r ü k û a v a rı n c a, H o

c a , b a k , b u n a * d i y e c e k

yok

d e y i p d e r h a l i m a m a u y m u ş ( 5 ) .

*

2 4 .

Z e n g i n l e r d e n b i r i H o c a ' y ı i f t a r a ç a ğ ı r m ı ş , i k i n d i ü s t ü

gel de

d e m i ş , c a m i l e r i g e z e r i z . H o c a g i t m i ş , cami cami d o l a ş m ı ş l a r . Z a v a l l ı ,

i y i c e a c ı k m ı ş . İ f t a r z a m a n ı eve g i t m i ş l e r , ö b ü r d a v e t l i l e r l e b e r a b e r ye

m e ğ e o t u r m u ş l a r .

V a k i t g e l m i ş , o r t a y a g ü z e l bir d ü ğ ü n ç o r b a s ı g e t i r m i ş l e r . Ev s a h i b i ,

b i r k a ş ı k a l ı p u ş a ğ a y a h u d e m i ş , kaç k e r e s ö y l e d i m , şu aşç ı ya bir me

r a m a n l a t ı n , u n u n u t o k a ç t o k a ç b ı r a k m a s ı n .

Bu ne

r e z a l e t , k a l d ı r ş u n u .

Ç o r b a k a l k m ı ş , o r t a y a

nar

g i b i k ı z a r m ı ş h i n d i d o l m a s ı g e l m i ş .

Ev

s a h i b i , o n d a n da bir y u d u m a l m ı ş , a lı r a l m a z da k ö p ü r m ü ş . B a n a k a s

t ı n ı z mı var d e m i ş , kaç k e r e s ö y l e d i m , b a h a r b a n a d o k u n u y o r . K a l d ı r

(5)

K u r â n m X X X V I . s ü r e s i d i r .

31



ş u n u ,

k a l d ı r k a l d ı r . H i n d i d o l m a s ı d a k a l k m ı ş . O r t a y a b a k l a v a g e l m i ş .

E f e n d i ,

s e r s e m m i s i n b e a d a m d i y e u ş a ğ a ç ık ı ş m ı ş , a ç k a r n ı n a d e m i ş ,

b a k l a v a y e n i r m i ? U ş a k , b a k l a v a t e p s i s i n i d e k a l d ı r ı n c a H o c a , h e m en >

b i r k a ş ık a lm ı ş , s o f r a d a n k a l k ı p o d a n ı n k ö ş e s i n d e k i t e p s i d e d u r a n f ı s

t ı k l ı , ü z ü m l ü , e t l i , k e s t a n e li p i lâ v l e n g e r i n i n b a ş ın a o t u r m u ş , k a ş t k - k a -

ş ı k a t ı ş t ı r m ı y a b a ş l a m ı ş .

E v s a h i b i , H o c a m , n e y a p ı y o r s u n d e y i n c e a m a n b e y i m d e m i ş , b a n a

b i r a z m ü h l e t v e r i n . S i z , ö b ü r y e m e k l e r i n s u ç l a r ın a g ö r e c e z a l a r ı n ı t e r -

t i b e d i n c i y e d e k b e n , b i z i m ş u e s k i g ö z - a ğ r ı s i y l e b i r a z c ı k g ö r ü ş e y i m ,

h a l i n i h a t ı r ı n ı s o r a y ı m .

H e r k e s , k a h k a h a d a n k ı r ı l m ı ş . T e k r a r s o f r a y a o t u r u p y e m e ğ e b a ş

l a m ı ş l a r .

• *

2 5 . B i r i s i, A k ş e h i r g ö l ü n d e g u s ü l e d e c e k m i ş , H o c a ' y a s o r a r :

— H o c a m , g u s ü l e d e r k e n n e t a r a f a d ö n e y i m ?

H o c a ş u c e v a b ı v e r i r :

— E l b i s e n n e t a r a f t a y s a o t a r a f a .

2 6 .

H o c a , t a l e b e l i ğ i n d e b ir k ö y e g i t m i ş , v a a z e d i y o r m u ş . V a a

z ı n d a , Is â P e y g a m b e r i n , d ö r d ü n c ü k a t g ö k t e b u l u n d u ğ u n u s ö y l e m i ş .

C a m i d e n ç ı k a r k e n i h t i y a r b i r k a d ı n , H o c a ' y a y a k l a ş ı p e f e n d i d e m i ş ,

d e r s t e ,

Is â P e y g a m b e r i n d ö r d ü n c ü k a t g ö k t e - o l d u ğ u n u s ö y l e d i n i z . A c a

b a i k i g ö z ü m , o r d a n e y e r , n e iç e r k i ?

H o c a , b i r a y d ı r o k ö y d e y m i ş , h a l i n i - h a t ı r ı n ı s o r a n d a p e k y o k m u ş .

B u s o r u y u d u y u n c a t e p e s i a t m ı ş , b e k a d ı n d e m i ş , k ö y ü n ü z e g e l e l i b i r

a y o l d u , b i r g ü n c e ğ i z o l s u n , ş u a d a m n e y e r , n e iç e r d i y e s o r m a d ı n

d a ş i m d i b e n d e n , t â d ö r d ü n c ü k a t t a k i İsa nın n e y i y i p i ç t i ğ in i s o r u y o r

s u n , u t a n b e .

*

2 7 . H o c a b i r g ü n , b i r d e r e d e n a b d e s t a l ı y o r m u ş . S o l a y a ğ ı n ı d a

y ı k a y ı p a b d e s t i n i t a m a m l a m ı ş . F a k a t t a r h b u s ır a d a p a b u c u n u n t e k i

d e r e y e d ü ş m ü ş , g i t m e y e b a ş l a m ı ş . H o c a a r d ı n d a n k o ş u p t u t m a k i s t e

m i ş s e d e ' d e r e n i n d e r i n b i r y e r i n e g e l i n c e b a k a - k a l m ı ş . P a b u ç , g ö z g ö r e

g ö r e g i t m i ş . B u n a f e n a h a l d e i ç e r l iy e n H o c a , n e h r e a r k a s ı n ı d ö n ü p b i r

o . . . m u ş v e al a b d e s t i n i d e m i ş , v e r p a b u c u m u .

32



2 8 . H o c a ' y l a k a r ı s ı o r u ç t u t m a z l a r m ı ş . F a k a t k a d ı n , H o c a ' n m z o

r u y l a h e r g e ce s a h u r y e m e ğ i h a z ı r la r , k a l k a r l a r , b e r a b e r c e y e r l e r , y a -

t a r l a r m ı ş .

B u n d a n b î z â r o l a n k a d ı n , b i r g ü n a e f e n d i d e m i ş , ö y l e d e ö y l e .

o r u ç t u t m u y o r u z , n e d i y e b e n i b u z a h m e t e s o k u y o r s u n ?

Ö y l e d e m e k a r ı c ı ğ ım d e m i ş H o c a , n a m a z k ı l m ı y o r u z , o r u ç t u t

m u y o r u z , s a h u r d a y e m e z s e k M ü s l ü m a n l ı ğ ı m ı z n e r d e n b e l l i o l a c a k ?

*

2 9 . H â k i m , H o c a ' y ı i f ta r a d a v e t e t m i ş , y a n ı n d a k i k â h y a s ı n a d a .

H o c a p e k s e v e r d e m i ş , a ş ç ıy a s ö y l e d e k a y m a k l ı i n c i r t a t l ıs ı y a p s ı n .

H o c a i f ta r a g i t m i ş . - Z e y t i n l e i f t a r e d i l m i ş , y e m e k l e r y e n m i ş , f a k a t

i n c i r t a t l ı s ı g e l m e m i ş . Y a t s ı n a m a z ı n d a n s o n r a h â k i m , H o c a ' y a , b i r a ş i r

o k u y u n d a n e ş e y le d i n l i y e l i m d e m i ş .

H o c a ,

K u r ' â n ' m X C I V . s û r e s i o l a n v e « İ n c i r v e z e y t i n e a n d o l s u n »

a n l a m ı n a g e l e n « V e t t î n i v e z z e y t u n i » d i y e b a ş l ı y a n s û r e y i o k u m a y a

b a ş l a m ı ş , f a k a t « i n c i r » a n l a m ı n a g e l e n « t î n » i o k u m a y ı p « V e z z e y t û n i »

d e m i ş . H â k i m , H o c a m d e m i ş , V e t t î n ' i u n u t t u n . H o c a , o n u b e n d e n ö n c e

d e m i ş , s e n u n u t t u n .

3 ü .

H o c a , b i r g ü n e r e n l e r d e n o l d u ğ u n u s ö y l e r k e n b ir i s i d e r k i :

B ir k e r a m e t g ö s t e r ö y l e y s e . H o c a , n e i s te r s i n d e r . A d a m , ş u k a r ş ı k i -

d a ğ ı ç a ğ ı r d e r , a y a ğ ı n a g e l s i n . H o c a , ü ç k e r e , g e l y â m ü b a r e k d i y e

s e s l e n i r . T a b i a t i y l e d a ğ d a b i r k ı p ı r t ı b i l e o l m a z . H o c a d e r h a l d a ğ a d o ğ r u

y ü r ü m i y e b a ş la r . A d a m , n e y a p ı y o r s u n H o ca d e r , h a n i d a ğ g e l e c e k t i ,

s e n m i g i d i y o r s u n ?

H o c a h e m y ü r ü r , h e m c e v a p v e r i r :

— B i zd e g ö n ü l , k i b i r o l m a z , d a ğ y ü r ü m e z s e a b d a l y ü r ü r .

3 1 .

H o c a , b i r a r a lı k k a d ı l ı k t a b u l u n m u ş t u . B u s ı r a l a r d a b i r g ü n ,

y a n ı n a b i r i s i g e l i p d e r k i : Y a y ı l ı r k e n s i z i n a l a c a i n e k , b i z i m i n e ğ i k a r

n ı n d a n s ü s m ü ş , ö l d ü r m ü ş .

H o c a , s a h i b i n i n s u ç u y o k s a n e s n e g e r e k m e z . İ n e k t e n k a n p a h a s ı

a l ı n m a z y a , d e r .

G e l e n a d a r n , b u s ö z ü d u y u n c a , y a n l ı ş s ö y l e d i m k a d ı e f e n d i d e r ,

ö l e n s i z i n i n e k , ö l d ü r e n b i z i m k i .

H o c a ,

d a h a a d a m ı n s ö z ü t a m a m l a n m a d a n , iş ç a t al la ş t ı ş i m d i , i n

d i r i n r a f t a k i ş u k a r a k a p l ı k i t a b ı d e r .

*

N a s r e d d i n Hoca — F . 3 33



3 2 . H o c a , u z u n b i r y o l d a n g e l i r k e n b i r h a y l i y o r u l u r , b i r a ğ a ç

g ö l g e s i n e y a n g e l i p n e o l u r d u T a n r ı m d e r , b i r a r ı k e ş e ğ i m o l s a y d ı d a

a y a ğ ı m y e r d e n k e s i l s e y d i .

A z b i r z a m a n s o n r a a r k a d a n b i r s i p a h i y e t i ş i r . Y a n ı n d a d a . a l t ı

a y l ı k b i r t a y v a r d ı r . H o c a ' n m b a ş ı n a d i k i l i p b a ğ ı r ı r :

— H e y b a b a l ı k , k e n d i n e g e l . Ö y l e t e n b e l t e n b e l y a t m a k t a n iş ç ı k

m a z . K a l k d a s e v a b a g i r . T a y y o r u l d u , y ü k l e n ş u n u s ı rt ı n a d a g i d e l i m .

H o c a , ö z ü r d i l e m i y e k o y u i u r s a d a z â l i m a d a m , H o c a ' n m s ı r t ı n a

b i r k a m ç ı i n d i r e r e k k a l k p i s h e r i f d e r . H o c a , i s t e r i s t e m e z k a l k a r , t a y ı

y ü k l e n i r . A d a m

a t l ı ,

H o c a y a y a , y o l a k o y u l u r l a r . H o c a y a v a ş l a d ı k ç a

a d a m , k a m ç ı y ı in d i r i r . V a r a - v a r a n i h a y e t s i p a h i n i n g i d e c e ğ i k ö y e u l a

ş ı r l a r , f a k a t H o c a d a t a k a t s i z b i r h a l d e y e r e y ı k ı l ı r . B i r z a m a n k e n d i n

d e n g e ç m i ş b i r h a l d e y a t t ı k t a n s o n r a k e n d i n e g e l i r , b a ş ı n ı g ö ğ e k a l

d ı r ı p Y â r a b b i d e r , y a b e n a n l a t a m a d ı m , y a s e n y a n l ı ş a n l a d ı n . B e n

i s t e d i m b i n e c e k , s e n v e r d i n b i n d i r e c e k .

3 3 . H o c a ' y a k o m ş u s u gelip k ı z ı n d a n ş i k â y e t e d e r e k m u s k a rn ı

y a z a r s ı n , n e f e s m ı e d e r s i n , y o k s a n e f e s i k e s k i n b a ş k a b i r ho c a m ı s a ğ

l ık v e r i r s i n , n e ya p a r s a n y a p , b ı k t ı m u s a n d ı m d e n s i z l i ğ i n d e n d e r .

H o c a , k o m ş u d e r , b e n i d i n l e r s e n s e n o n a h o c a b u l m a y a b a k m a ,

b i r k o c a b u l , b ü t ü n d e n s i z l i ğ i k ö k ü n d e n b i t e r .

*

3 4 . H o c a , A k ş e h i r g ö l ü n d e y ı k a n a c a k r m ş . E l bi s es in i s o y u n u r k e n

c e b i n d e n b i r c ö n k d ü ş m ü ş . G ö n e n l e r m e r a k e d i p n e v a r i ç i n d e d e m i ş

l e r . H o c a g ö s t e r m i ş . B a k m ı ş l a r k i ö l ü n a s ı l y ı k a n ı r , c e n a z e n a m a z ı n a s ı i

k ı l ı n ı r , t e l k i n n a s ı l v e r i l i r . . . g i b i ş e y l e r y a z ı l ı .

H o c a d e m i ş l e r / n e y a p a r s ı n b u n l a r l a ? H o c a , b u n l a r d e m i ş , g ö n ü l

a ç m ı y a y a r a m a z y a ; h o c a l a r ın g e ç i m r u z n â m e s i ' ( 6 ) .

*

3 5 .

H o c a b i r g ü n , e z a n o k u n u r k e n a ş a ğ ı d a n m ü e z z i n e b a ğ ı r m ı ş :

— N e y a p a y ı m b a b a c ı ğ ı m , p e k d a l s ı z - b u d a k s ı z b i r a ğ a c a ç ı k m ı ş

s ı n ,

b e n n a s ı l

tırmanıp

k u r t a r a y ı m s e n i ?

( 6 ) G ü n l ü k h e s a p v e v u k u a t d e f t e r i .

34



3 6 . H o c a , b i r y e r e g i d e r k e n y o l d a , b i r h a n a k o n u k o l m u ş . K e r

v a n m ı k a l k m a m ı ş , y o l m u k a p a n m ı ş , n e o l m u ş s a o l m u ş , h a n d a b i r k a ç

g ü n k a l m ı ş . O s ı r a l a r d a b i r f ı r t ı n a k o p m u ş . K o n u k o l d u ğ u o d a n ı n h e r

t a r a f ı a y r ı a y r ı g ı c ı r d a y ı p b a ş k a ç e ş i t s es ç ı k a r m ı y a , y e e s t i k ç e s a l l a

n ı p d u r m ı y a b a ş l a m ı ş .

H o c a k o r k u p h a n c ı y a b a ş v u r m u ş , a m a n h a n c ı d e m i ş , b u o d a p e k

h a r a p , h e r y a n ı , a y r ı b i r s e s ç ı k a r ı y o r .

H a n c ı ,

p i ş k i n b i r a d a m m ı ş , h o ca . o l a c a k s ı n e f e n d i d e m i ş , b i l m e z

m i s i n ,

h e r m a h l û k , k e n d i d î l i n c e U l u T a n r ı y ı t e s b t h e d e r .

H o c a ,

b i l i y o r u m d a o n d a n k o r k u y o r u m y a d e m i ş , y a z i k r e d e - e d e

c o ş a r , c e z b e l e n i r , s e c d e y e k a p a n ı v e r i r s e .

3 7 . H o c a h a s t a l a n m ı ş , h a s t a l ı ğ ı d a g ü n d e n g ü n e a r t m ı ş . I s tı r a p l ı

g ü n l e r i n d e n b i r i n d e k a r ı s ı n a , k a r ı c ı ğ ı m d e m i ş , g i t , y ü z ü n ü g ö z ü n ü b e z e ,

t a k - t a k ı ş t ı r , s ü r - s ü r ü ş t ü r , e n y e n i , e n g ü z e l e l b i s e n i g i y d e g e l ,

y a n ı

m a o t u r .

K a r ı s ı , a e f e n d i d e m i ş , s e n b u h a l d e y k e n e l i m v a r ı r d a s ü s l e n e

b i l i r m i y i m b e n ; o k a d a r v i c d a n s ı z m ı s a n d ı n b e n i ?

H o c a , m a k s a d ı m o d e ğ i l h a n ı m d e m i ş , g a l i b a e c e l i m y a k l a ş t ı ; A z

rail g e l i r s e b e l k i s a n a g ö n ü l v e r i r , b e n i b ı r a k ı r , s e n i a l ı r .

•

3 8 .

H o c a , b i r g ü n v a a z e d e r k e n e y c e m â a t d e m i ş , T a n r ı y a ş ü k

r e d i n k i d e v e y e k a n a d v e r m e d i , y o k s a d a m l a r ı n ı z ç o k t a n ba ş ı nı z a g ö ç

m ü ş t ü .

*

3 9 .

H o c a , b i r R a m a z a n , k e n d i k e n d i s i n e d e r k î : A y ı n k aç ı d i y e

s o r a n l a r o l u r , b e n d e b i l e m e m . İ y i s i m i h e r g ü n ç ö m l e ğ e b i r t a ş a t a

y ı m d a s o r a n o l u r s a f a ş l a r ı s a y a r , c e v a p v e r i r i m .

G e r ç e k t e n d e b i r ç ö m l e k p e y d a h l a r , h e r g ü n b i r t a ş a t m a y a b a ş

l a r . B u n u d u y a n m u z i b i n b i r i , b i r g ü n g i d e r , ç ö m l e ğ e b i r a v u ç t a ş b o

ş a l t ır . T a m o s ı r a l a rd a b i r i s i , H o c a ' y a , b u g ü n a y ı n k a ç ı d e r . H o c a , d u r ,

g i d e y i m ,

ç ö m l e ğ e b a k a y ı m d e r . E v i n e g i d e r , ç ö m l e k t e k i t a ş la r ı s a y a r .

B a k a r k i t a ş l a r , t a m y ü z y i r m i t a n e . A y , b u k a d a r u z u n o i m a z d e r , g e l i r ,

s o r a n a d a m a d e r k i : B u g ü n a y ı n k ı r k b e ş i . A d a m c a ğ ı z ş a ş ı rı r , a H o c a m

d e r , h i ç a y k ı r k b e ş g ü n o l u r m u ?

H o c a ,

s e n g e n e b a n a ş ü k r e t d e r , ç ö m l e k h e s a b ı n a b a k s a y d ı k b u

g ü n a y ı n y ü z y i r m î s i y d i .

35



4 0 . . . B i r R a m a z a n a y ı n d a b i r i s i , H o c a ' y a s o r a r :

— B u g ü n a y ı n ü ç ü m ü , d ö r d ü m ü ?

H o c a c e v a p v e r i r :

— V a l l a h i b i l m e m , b u g ü n l e r d e a y a l ı p s a l t ı ğ ı m y o k .

4 1 . H o c a , i k i h a r k s o ğ a n e k m i ş , ş u h a r k d e m i ş , T a n r ı n ı n , y e t i

ş i rs e T a n r ı rı z âs ı i ç in y o k s u l l a r a v e r e c e ğ i m ; b u d a b e n i m .

S o ğ a n l a r y e ş e r m i ş , y e t i ş m i ş . H o c a b i r g ü n e l i n e b i r s o m u n a l ı p

b a h ç e y e ç ı k m ı ş . B a k m ı ş k i T a n r ı y a a y ı r d ı ğ ı s o ğ a n l a r p e k g ü z e l , i r i , y e m

y e ş i l , K e n d i n i n k i l e r c ı lı z m ı , c ı l ı z . S a ğ ı n a - s o l u n a b a k ı n m ı ş , k i m s e c i k l e r

y o k . H e m e n b i r s a l d ı r m ı ş , T a n r ı n ı n h a r k ı n d a n i k i s o ğ a n ç ı k a r m ı ş . T o

z u n u t o p r a ğ ı n ı s i lk e r k e n b i r d e n b i r e b i r g ö k g ü r l e m i ş k i , H o c a ' n m ö d ü

p a t l a m ı ş . H e m e n s o ğ a n l a r ı h a r k a a t ıp b a şı n ı g ö ğ e d i k e r e k g ü r l e m e - g ü r -

l.eme d e m i ş , t o p u - t o p u i k i s o ğ a n a l d ı k , ne o l d u y â n i ?

*

4 2 . H o c a ' n ı n g ü z e l i m b i r k u z u s u v a r m ı ş . H o c a , o n u p e k s e v e r ,

o da o n u e ğ l e n d i r i r m i ş . D o s t l a r ı , H o c a d e r l e r , b u g ü n - y a r ı n k ı y a m e t

k o p a c a k . N e y a p a c a k s ı n b u k u z u y u ? G e l , ş u n u k e s i p k e b a b e d e l i m ,

y e y i p i ç e l i m , h i ç o l m a z s a k a r n ı m ı z d a o l s u n . H o c a a l d ı r m a z . F a k a t o

k a d a r ı s ra r e d e r l e r k i d a y a n a m z , k u z u y u k e s t i r i r , b i r s e y i r y e r i n e g i

d e r l e r . K u z u k ı z a r t ı l ı r , y e n i l i r - i ç i l i r . D e r k e n a r k a d a ş l a r ı s o y u n u r l a r , k i

m i s i g ü r e ş e k o y u l u r , k i m i s i d e r e d e y ı k a n m ı y a g i d e r .

36



H e r k e s , k e n d i â l e m i n d e y k e n H o c a , d o s t l a r ı n ı n e l b i s e l e r i n i t o p l a r ,

k u z u n u n k ı z a r d ı ğ ı a t e ş e a t a r , g ü z e l c e y a k a r .

B i r m ü d d e t s o n r a d o s t l a r g e l i p e l b i s e l e r i n i a r a r l a r , d e r k e n y a n d ı

ğ ı n ı a n l a y ı p n e y a p t ı n a H o c a d e r l e r . H o c a , h i ç i s t i f i n i b o z m a d a n d e r k i :

— N e y a p a c a k s ı n ı z e l b i s e y i , b u g ü n - y a r ı n k ı y a m e t k o p a c a k .

*

4 3 . M u z i b i n b i r i , H o c a ' y a d e m i ş k i : H o c a , e ş e ğ i n k a d ı

o l d u .

H o

c a , h i ç i s t i f i n i b o z m a d a n , t e v e k k e l i d e ğ i l d e m i ş , u m u y o r d u m b e n z â

t e n ; v a a z e d e r k e n k u l a k l a r ı n ı d i k e r , ö y l e b i r d i n l e r d i k i b e n i .

*

4 4 . H o c a ' y a , « I n n â l i l l â h i v e i n n â i l e y h i r â c i û n » u n m â n a s ı n ı s o r

m u ş l a r. V a l la h i d e m i ş , p e k b i l m i y o r u m a m m a d ü ğ ü n d e , d e r n e k t e o k u n

m a z b u â y e t , b u n u i y i b i l i y o r u m y a l n ı z ( 7 ) .

•

4 5 .

H o c a ' n m k ü ç ü c ü k b i r a h ı r ı , b i r d e s e v g i l i e ş e ğ i v a r m ı ş . B i r

y a n d a n e ş e ğ i r a h a t s ı z e t m e m e k i ç i n , b ir y a n d a n d a y o k s u l l u k y ü z ü n

d e n i n e k a l a m a z m ı ş . K ar ı sı y a l v a r m ı ş , n e o l u r d u e f e n d i d e m i ş , b i r i n e k

a l s a n d a ' s ü t ü n ü i ç s e k .

H o c a k a r ı s ı n ı k ı r a m a m ı ş , b i r i n e k a l m ı ş . F a k a t b a k m ı ş k i e ş e k y a

t a rs a in e k a y a k t a k a l ı y o r , i n e k y a t a r s a e ş e k . Y â r a b b i d e m i ş , ş u i n e ğ i n

c a n ı n ı a l d a . e ş e c i ğ i m r a h a t a k a v u ş s u n .

B u s ı r a l a r d a b i r g ü n s a b a h l e y i n a h ı r a g i d e n H o c a b i r d e n e g ö r

s ü n ? S e v g i l i e ş e ğ i n a l l a r ı d i k m i ş , y a t ı y o r .

P e k m ü t e e s s i r o l a n H o c a , Y â r a b b i d e m i ş , d a r ı l m a , b u n c a y ı l l ı k T a n

r ı s ı n a m m a h â l â e ş e k l e i n e ğ i a y ı r d e d e m i y o r s u n .

*

4 6 . Ş e y y a d H a m z a , b i r g ü n H o c a ' y a d e r k i : B e h e y H o c a , i ş in g ü

c ü n m a s k a r a l ı k t a n i b a r e t , â l e m d e h ü n e r i n h e p b u m u ?

H o c a , e r e b i r h ü n e r y e t e r d e r , s e n i n n e n v a r ? Ş e y y a d d e r k i : B e

n i m s ö z l e r im ç o k , o l g u n l u ğ u m a s o n y o k . H e r g e c e b u â l e m d e n g e ç e r ,

g ö k l e r i n t â s o n u n a d e k u ç a r ı m , d ü n y s . y a y u k a r d a n b a k a r ı m , y e r d e , g ö k

t e n e v a r s a ' g ö r ü r ü m .

H o c a , o s ı ra l a r d a d e r , h i ç e l i n e s a m u r g i b i y u m u ş a k b i r ş e y d o

k u n u r m u ? Ş e y y a d , b e n H o c a ' y ı t a s d i k e d e y i m d e d e r , o d a b e n i t a s -

( 7) B i r i s i ö l ü n c e , ö l ü m d u y u l u n c a o k u n a n â y e t .

37



d i k e t s i n , g e r ç e k t e n d e e f e n d i , n e d e b i l d i n y a , d o k u n u r d e y i n c e H o

c a , i şt e o e l i n e d o k u n a n y u m u ş a k ş e y , b e n i m t d ı r d e r

(8 ) .

*

4 7 . H o c a , b i r g ü n p e k a c ı k m ı ş , p a r a s ı d a y o k m u ş . H a l i n i a n ' ı y a n

b i r i , H o c a m d e m i ş , s ı k ı l m a , ş u g ö k l e r i d i r e k s i z t u t a n T a n r ı , sen i aç m ı

k o r ? H o c a , a d a m a k ı z g ı n - k ı z g ı n b a k ı p d e m i ş k i :

— N e , s ö y l e r s i n b e a d a m ? K e ş k e g ö k l e r i b i n d i r e k l i y a r a i s a y d ı

d a t e k b a n a g ü n d e b ir ö v ü n y e m e k v e r s e y d i (9) .

*

4 8 . B i r a r a l ı k s i l â h t a ş ı m a k , y a s a k e d i l m i ş . H o c a , y a n ı n d a ç i f t

k u l a k l ı k o c a b i r y a t a ğ a n t a ş ı r m ı ş . S u b a ş ı , f a r k ı n a v a r ı p H o c a ' y ı ç e v i r

m i ş , y a t a ğ a n ı g ö s t e r e r e k b ü n e d e m i ş , s i l â h y a s a ğ ı n d a n h a b e r i n y o k

m u ?

H o c a , b u s il â h d e ğ i l d e m i ş , k i t a p l a r d a b â z ı y a n l ı ş l a r o l u y o r , b u

n u n l a o n l a r ı k a z ı y o r u m .

S u b a ş ı , b u k a d a r k o c a m a n b ı ç a k l a y a n l ı ş m ı k a z ı n ı r d e y i n c e H o

c a , ö y l e b ü y ü k y a n l ı ş l a r v a r k i d e m i ş , b u b i l e k ü ç ü k g e l i y o r .

*

49 . H o c a , b i r k a ç b ı l d ı r c ı n a l m ı ş , g ü z e l b i r p i l â v y a p m ı ş , b ı l d ı r

c ı n l a r ı d a k ı z a r t ı p ü s t ü n e k o y m u ş . D o s t l a r ı n a b i r z i y a f e t ç e k e c e k m i ş .

M u z i b i n

b i r i ,

b ı l d ı r c ı n l a r ı g i z l i c e a l m ı ş , p i l â v l e n g e r i n i n ü s t ü n e c a n l ı

b i r k a ç b ı ld ı r c ı n k o y m u ş . L e n g e r , s o f r a y a g e l i n c e H o c a , b u y u r u n d i y e

k a p a ğ ı n ı a ç m ı ş , b ı l d ı r c ı n l a r u ç u p g i t m i ş l e r . H o c a , Y â r a b b i d e m i ş , h a d i

b ı l d ır c ı n l a ra c a n v e r i p s e v i n d i r d i n , f a k a t b e n i m y a ğ ı m , t u z u m , b i b e

r i m , o d u n u m n e o ia c a k , o n l a r ı k i m d e n a l a c a ğ ı m ?

(8 ) L â t â i f - i L â m i î , 1 8 a .

( 9 ) A y n ı k i t a p t a b i r m e c z u b a a t f e n , 1 8 b - 1 9 a .

39



5

S O S Y A L H A Y A T L A İL G İL İ F İK R A L A R

5 0 . H o c a ' y a , r ü y a s ı n d a d o k u z a k ç e v e r m i ş l e r , o n o l m a z s a a l m a m

d e r k e n u y a n m ı ş . ' A v u c u n u a ç ı p b a k m ı ş ki b o m - b o ş . H e m e n g ö z l e r i n i

y u m u p a v u c u n u a ç m ış , r a z ı y ı m d e m i ş , d o k u z o l s u n , t e k v e r i n .

*

5 1 . H o c a , b i r g ü n b ir b a h ç e y e g i r m i ş , e l i n e n e g e ç t i y s e k o p a

r ı p y a n ı n d a k i ç u v a l a d o l d u r m ı y a b a ş l a m ı ş . Bu . s ı r a d a b a h ç ı v a n ç ı k a - g e l -

m i ş , a r a l a r ı n d a ş u s ö z l e r g e ç m i ş :

— N e a r ı y o r s u n b u r d a ?

— S a b a h k i f ı r t ı n a b e n i b u r a y a a t t ı . .

— P e k i , b u n l a r ı k i m k o p a r d ı ?

- — T u t u n a y ı m d i y e n e y e e l i m i a t t ı y s a m e l i m d e k a l d ı .

— Y a b u n l a r ı , b u ç u v a l a k i m d o l d u r d u ?

— İ ş te b e n d e o n u d ü ş ü n ü y o r d u m y a , g e l d e b e r a b e r d ü ş ü n e l i m .

5 2 . H o c a , b i r g ü n b ir ı r m a k k ı y ı s ı n d a o t u r u r k e n o n t a n e k ö r g e

l i r . İ ç l e r i n d e n b i r i , H o c a ' y a , a d a m b a ş ı n a b i r p u l v e r e l i m d e d e r , b i r e r -

b i r e r b i z i s ı r t ı n a , b i n d i r , k a r ş ı y a g e ç i r . H o c a , razı o l u r . K ö r l e r i g e ç i r m i y e

" b a ş la r . F a k a t b i r t a n e s i n i g e ç i r i r k e n a y a ğ ı s ü r ç e r , k ö r , s ı r t ı n d a n d ü ş e r ,

t u t u n u p k u r t u l a y ı m d e r k e n d e r e n i n g ö l l e ş m i ş y e r i n e k a y a r , z a v a l l ı y ı

d e r e ,

s ü r ü p g ö t ü r m i y e b a ş la r . K ö r , i m d a t , g i d i y o r u m d i y e b a ğ ı r m ı y a

k o y u l u n c a d e r e n i n i k i y a n ı n d a k i k ö r l e r d e f e r y a d ı k o p a r ı r l a r . H o c a , d e

r e n i n g ö t ü r d ü ğ ü k ö r ü k u r t a r m ı y a ç a lı ş ır , b e c e r e m e z . B i r o y a n d a k i , b i r

ö b ü r y a n d a k i k ö r l e r e b a k a r , ç a re s i z k a l ı p o d a b a ğ ı r ı r :

— N e g ü r ü l t ü e d i y o r s u n u z b e a d a m l a r ? V a z g e ç t i m h a k k ı m d a n ,

i b i r p u l e s k i k v e r i n ( 1 0 ) .

•

(10 ) L â t â i f - i L â m i î d e , M e rz i fo n l u H o ra s a n ı D e d e y e a t f e n , 1 9 b .

41



5 3 .

H o c a , K o n y a / y a g i d i p b i r h e l v a c ı d ü k k â n ı n a g i r e r , d o ğ r u c a

. h e l v a l e n g e r i n i n ö n ü n e g i d i p y e m e y e b a ş l a r. H e l v a c ı , b e a d a m d e r ,

p a r a s ı z - p u l su z , t e k l i f s iz - d â v e t s i z n e d i y e l e n g e r i s ü p ü r ü y o r s u n ?

H o c a ,

h i ç a l d ı r m a z , y e m e y e b a k a r . H e l v a c ı , ç a r e s iz k a l ı r , H o c a ' y ı

r a s t g e l e y u m r u k - s i l l e d ö v m e y e k o y u l u r . H o c a , b a ş ın ı ç e k e r e k , g ö z ü n ü

k ı r p a r a k h e m y e m e y e d e v a m e d e r , h e m d e d e r k i :

— N e i y i a d a m b u K o n y a l ı l a r , i n s a n a , d ö v e - d ö v e h e l v a y e d i r i y o r -

l a r .

•

5 4 . H o c a , b i r z a m a n l a r , y u m u r t a ı n n d o k u z u n u " b i r a k ç e y e a l ır ,

o n u n u , b i r a k ç e y e s a t a r m ı ş . A H o c a m d e m i ş l e r , b u n e b i ç i m t i c a r e t ?

H o c a , m a k s a t t i c a r e t d e ğ i l d e m i ş , d o s t l a r â l ı ş - v e r i ş t e g ö r s ü n .

5 5 . H o c a ' y ı , b i r z i y a f e t e ç a ğ ı r ı r la r . E s k i e l b i s e s i y l e g i d e r , k i m s e

a l d ır ı ş , e t m e z . H o c a , b i r k o l a y ı n ı b u l u p e v i n e k o ş a r , a ğ ı r b i r k ü r k ü v a r

m ı ş ,

o n u g i y i p g i d e r . H o c a ' y ı p e k a ğ ı r l a r l a , b aş k ö ş e y e g e ç i r i r l e r . Y e

m e k z a m a n ı g e l in c e s o f r a y a b u y u r e d e r l e r . H o c a , y e m e k g e l i n c e k ü r

k ü n ü n y a k a s ı n ı y e m e k k a b ı n a u z a t ı p b u y u r k ü r k ü m d e r . B u i şi n h i k

m e t i n i s o r a n l a r a , g ö r d ü ğ ü i k r a m ı a n l a t ı r v e m a d e m k i , d e r , i k r a m k ü r k e ,

y e m e ğ i d e o y e s i n .

•

5 6 . H o c a , b i r g ü n , k o m ş u s u n d a n b i r k a z a n i s t e r. İ ş i n i b i t i r d i k

t e n s o n r a k a z a n ı n i ç in e b ir t e n c e r e k o y u p k o m ş u s u n a g ö t ü r ü r . K o m ş u ,

t e n c e r e y i g ö r ü n c e , H o c a , b u n e d e r . H o c a , k a z a n g e b e y m i ş k o m ş u d e r ,

d o ğ u r d u . A d a m , p e k â l â d e r , k a z a n ı , t e n c e r e y l e b e r a b e r a l ır .

B i r z a m a n s o n r a H o c a , k a z a n ı g e n e i s t e r . F a k a t b u s e f e r , g e r i v e r

m e z . B i r h a y l i g ü n g e ç e r , k o m ş u s u , H o c a ' n m e v i n e g i d i p k a z a n ı i s t e r .

H o c a , m ü t e e s s i r b i r s u r e t t e a h k o m ş u m d e r , b a ş ı n s a ğ o l s u n , k a z a n

s i z l e r e ö m ü r . K o m ş u , a h o c a m d e r , h i ç k a z a n ö l ü r m ü ? H o c a , k o m ş u -

c u ğ u m d e r , d o ğ u r d u ğ u n a i n a n d ı n d a ö l d ü ğ ü n e i n a n m ı y o r m u s u n ?

*

5 7 .

H o c a ' n m k a r n ı p e k a c ı k m ı ş . S o f r a d a k i ç o r b a y a , k a ş ı ğ ı n ı

d a l

d ı r ı p h e m e n a ğ z ı n a a l m ı ş , y u t m u ş . F a k a t ç o r b a ç o k s ı c a k m ı ş . A ğ z ı , b o

ğ a z ı m ü t h i ş b i r s u r e t t e y a n a n H o c a , h e m e n s o k a ğ a f ı r l a m ı ş , b a ğ ı r ı p

k a ç m ı y a b a ş l a m ı ş :

— S a v u l u n d o s t l a r , k a r n ı m d a y a n g ı n v a r .

43



5 8 . H o c a ' n m e v i n d e y i y e c e k a d ı n a b î r ş e y k a l m a m ı ş . K u r u e k

m e ğ i n i a lı p g ö l e k o ş m u ş . G ö l d e , ö r d e k l e r y ü z ü p d u r u y o r m u ş . H o c a

d a e k m e ğ i n i s u y a b a n ı p y e m e y e b a ş l a m ı ş . H o c a ' y ı g ö r e n b i r i s i , n e y a

p ı y o r s u n d e m i ş . H o ca d e m i ş k i : Ö r d e k ç o r b a s ı y i y o r u m ( 1 1 ).

*

5 9 . H o c a b i r g ü n y a n ı n a b i r k a ç k a r p u z a l ı p o d u n k e s m i y e , d a ğ a

g i t m i ş . S u s a y ı n c a k a r p u z u n b i r i n i k e s m i ş , b a k m ı ş k i t a t s ı z , y e r e a t m ı ş .

B i r t a n e s i n i d a h a k e s m i ş . O d a t a t s ı z m ı ş , o n u d a a t m ı ş . H â s ı lı t a t l ı s ı n ı

y e m i ş , t a t s ı zı n ı ' a t m ı ş . Y e r e a t m a k l a d a k a n m a m ı ş , ü s t l e r i n e i ş e m i ş .

B i r m ü d d e t d a h a o d u n k e s i p t e r l e m i ş , y o r u l m u ş , s u s a m ı ş. Bu s e

f e r , b u n a d e ğ m i ş , b u n a d e ğ m e m i ş d i y e b ir e r b i r e r , a t t ı ğ ı k a r p u z l a r ı n

h e p s i n i d e y e m i ş .

6 0 . B ir k ı t l ı k z a m a n ı n d a H o c a , b i r k ö y e g i d e r . B a k a r k i h e r k e s

b ö r e k l e r , b a k l a v a l a r y a p m ı ş , y i y i p i ç m e d e . H o c a , b u r a s ı n e b o l l u k y e r

m i ş , e l - â l e m a ç l ı k t a n k ı r ı l ı y o r d e r . Be a d a m d e r l e r , se n g ü n ü n ü b i l m e z

m i s i n ? B u g ü n b a y r a m . O n u n i ç in h a l k , v a r ı n ı - y o ğ u n u h a r c a y ı p y e m e

d e ,

i ç m e d e . H o c a , b u s ö z ü d u y u n c a a h d e r , k e ş k e h e r g ü n b a y r a m o l sa

d a h a l k s ı k ı n t ı ç e k m e s e .

* •

6 1 . B i r g ü n Ho ca -, s a r ı ğ ı n ı s a r a r , b o z a r , y i n e s a r a r , b o z a r . F a k a t

b i r t ü r l ü u c u n u , a r k a y a g e t i r e m e z . F e n a h a l d e c a n ı s ı k ı lı r . S a r ı ğ ı , p a z a ra ,

g ö t ü r ü p m e z a d a v e r i r . A d a m ı n b i r i , p e y s ü r m i y e b a ş l a r , ü s t ü n d e k a l ı r .

P a r a y ı v e r i p a la c a ğ ı s ı r a d a H o c a d a y a n a m a z , a d a m ı n y a n ı n a g i d i p k u

l a ğ ı n a f ı s ı l d a r :

— F a zl a p e y s ü r ü p a l m a k a r d e ş , b u s a r ı ğ ı n u c u , b i r t ü r l ü a r k a y a

g e l m e z .

*

6 2 . H o c a d a ğ d a o d u n k e s e r k e n e ş e ğ i n i k u r t y e r . H o c a g e l i r k e n ^

k u r t k a ç m ı y a , b e r i t a r a f t a n d a b i r b a ş k a a d a m , b i r e k o ş , k u r t k a ç ı y o r

d i y e b a ğ ı r m ı y a b a ş l a r . H o c a , n a f i l e b a ğ ı r m a b e k a r d e ş d e r , ö y l e d e ö y l e

e ş e k g i t m i ş , b â r i t o k k u r t , y o k u ş y u k a r ı z a h m e t ç e k m e s i n .

*

(1 1) L â t â i f - i L â m i î , b i r m e c z u b a a t f e n , 2 0 a .

44



6 3 . H o c a , e ş e ğ i n i s a t m a k iç i n p a z a r a g ö t ü r ü r k e n b a k a r k i k u y

r u ğ u ç a m . u r l an m ı ş . A r a y ı p ş u b u l a m a z , ça k ı sı n ı ç ı k a r ı p k u y r u ğ u n u k e

s e r , h e ğ b e s i n e k o r . P a z a r d a b i r i , e ş e ğ e m ü ş t e r i o l u r . F a k a t k u y r u k s u z

o l d u ğ u n u g ö r ü n c e a l m a k i s t e m e z . H o c a , s e n p a z a r l ı ğ a b a k d e r , k u y

r u k y a b a n d a d e ğ i l .

*

6 4 . H o c a ' y a b i r k ö y l ü , t a v ş a n g e t i r i r . H o c a d a k ö y l ü y ü , e l i n d e n

g e l d i ğ i k a d a r a ğ ı r l a r , y e d i r i r , i ç i r ir . E r te s i h a f t a k ö y l ü , g e n e g e l i r , h a n i

d e r , g e ç e n h a f t a s iz e t a v ş a n g e t i r d i y d i m . H o c a , k ö y l ü y ü k o n u k l a r , b i r

ç o r b a i ç i r i r , k a r n ı n ı d o y u r u r , g e t i r d i ğ i n t a v ş a n ı n ç o r b a s ı d i y e l â t i f e d e

e d e r . B i r h a f t a s o n r a b i r k a ç k ö y l ü g e l i r ; o n b e ş g ü n ö n c e sa n a t a v ş a n

g e t i r e n i n k ö y ü n d e n i z d e r l e r . H o c a o n l a r ı d a a ğ ı r l a r , k o n u k l a r , n e si v a r

s a o r t a y a k o r . H a f t a b a ş ı n d a b i r k a ç k ö y l ü d a h a g e i i r . B u n l a r ı d a k o n u k

l a r, k i m l e r s i n i z d i y e s o r a r . S a n a t a v ş a n g e t i r e n k ö y l ü n ü n k o m ş u s u n u n

k o m ş u s u y u z d e r l e r . H o c a , ö n l e r i n e b i r t a s d u r u s u g e t i r i r . K ö y l ü l e r , ş a

ş ı r ı r l a r , b u n e e f e n d i d e r l e r . H o c a , t a v ş a n ı n s u y u n u n s u y u d e r .

*

6 5 . H o c a , b i r g e c e y a r ı s ı , k a p ı s ı n ın ö n ü n d e b i r g ü r ü l t ü d u y a r ,

d i n l e r / a n l a r k i i k i k i şi k a v g a e t m e d e .

K a r ı s ı ,

y a t a e f e n d i , s e n i n n e n e

l â z ı m d e r s e d e d i n l e m e z , g e c e s e r i n l i ğ i n d e ü ş ü m i y e y i m d i y e s ı rt m a

y o r g a n ı a l ı r , d u r b a k a l ı m , i ş i n a s lı n e d i r d i y e s o k a ğ a ç ı k a r . Y a h u n e y e

k a v g a e d i y o r s u n u z d e m e y e k a l m a z , a d a m l a r d a n b i r i , h o c a n ı n s ı r t ı n d a n

y o r g a n ı ç e k i p a lı r , k a ç m a y a b a ş l a r . Ö b ü r ü d e b i r b a ş k a y a n a s ı v ı ş ır .

H o c a , b a k a - k a l ı r . K o ş u p y a k a l ı y a m ı y a c a ğ ı n ı a n l a r , t i t r i y e r e k i ç e r i y e g i

re r . Ka r ı s ı so ra r :

— E f e n d i , k a v g a n ı n a s lı n e y m i ş ?


— K a v g a , b i z i m y o r g a n ü z e r i n e y m i ş . Y o r g a n g i t t i , k a v g a b i t t i .

*

6 6 .

B i r g e c e , H o c a ' n m

k a r ı s ı ,

d a m d a b i r a y a k s e si d u y a r . E f e n d i

d e r , k a l k , h ı r s ı z g a l i b a , e v e g i r e c e k . H o c a , h i ç u m u r s a m a d a n t ı n m a k a

r ı c ı ğ ı m d e r , g i r s i n . B e l k i iş e y a r a y a c a k b i r ş e y b u l u r . T e k b u l s u n d a

e l i n d e n a l m a s ı k o l a y .

*

6 7 . H o c a , b i r k a ç k e r e c i ğ e r a l m ı ş . K a r ı sı ç a r - çu r e t m i ş , a k ş a m

l e y i n H o c a ' n m ö n ü n e g e n e h a m u r m a n c a s ı k o y m u ş . H o c a , d a y a n a m a -

45



y a p ı y o r s u n b u r d a d e r . H o c a , n e y a p a y ı m a k ız ı m d e r , b â r i g u r b e t e l

l e r d e ö l e y i m d e ş u a n a n ı n e l i n d e n k u r t u l a y ı m d e d i m .

*

7 2 .

H o c a b i r g ü n e v i n e b i r k a ç k i ş i ç a ğ ı r ı r . B e r a b e r c e e v e g i d e r

l e r . K a r ı c ı ğ ı m d e r , b i r k a ç k o n u k ç a ğ ı r d ı m , b i r ç o r b a p i ş i r d e a ğ ı r l ı y a -

l ı m . K a r ı s ı , a e f e n d i d e r , b i l m i y o r m u s u n ? E v d e n e o d v a r , n e o c a k ; n e

y a p a c a ğ ı z ş i m d i ?

H o c a , t e l â ş l a n m a k a n d e r , v e r b a n a ç o r b a

t a s ı n ı .

Tas ı e l i ne a l ı p

k o n u k l a r ı n y a n ı n a g i d e r , d e r k i :

—

Ağalar

a y ı p l a m a y ı n . E v d e y a ğ , p i r i n ç , o d u n o l s a y d ı ç o r b a p i

ş i r e c e k t i k , ş u t a s l a s i z e s u n a c a k t ı k .

*

7 3 . H o c a , b i r i s i n i n b a h ç e s i n e g i r i p z e r d a l i a ğ a c ı n a ç ı k a r. O l m u ş

z e r d a l i l e r i , b i r e r b i r e r y e r k e n b a h ç e s a h i b i g e l i r . H o c a ' y a , o r d a n e i ş i n

v a r d e r . H o c a , b ü l b ü l ü m d e r , ö t ü y o r u m . A d a m , p e k i , ö t ö y l e y s e d e

d i n l i y e l i m d e r . H o c a , b ü l b ü l g i b i ö t m e y e b a ş l a r ; f a k a t t a b i î g a y e t k ö t ü ,

ç i r k i n v e b e r b a t . A d a m , H o c a d e r , b u n e b i ç i m ö t ü ş ? H o c a c e v a p v e r i r :

— A c e m i b ü l b ü l b u k a d a r ö t e r .

*

7 4 . H o c a d a ğ d a o d u n k e s m i ş , e ş e ğ i n e y ü k l e m i ş . B a l t a y la a b a

s ın ı d a s e m e r i n i n ü s t ü n e k o y u p b e n d e m i ş , d a ğ y o l u n d a n k e s t i r m e g i

d e c e ğ i m , s en d ü z y o l d a n g e l .

E ş e ğ i y a l n ı z b ı r a k ı p k e n d i y o l a d ü z ü l m ü ş . E v e g e l i n c e b a k m ı ş k i

e ş e k g e l m e m i ş . K e s t i r m e y o l d a n g e l d i m y a , b a k , o h â lâ g e l e m e d i d e

m i ş :

F a k a t a k ş a m o l m a y a y a k l a ş m ı ş , e ş e k h â lâ m e y d a n d a y o k . G i d e

y i m , b a k a y ı m d e m i ş , y o l u m u k a y b e t t i y o k s a .

G i d e - g i d e e ş e ğ i b ı r a k t ı ğ ı y e r e g e l m i ş . B a k m ı ş k i e ş e k , ö t l a y ı p d u

r u y o r , f a k a t s e m e r i n ü s t ü n d e n e b a l t a v a r , n e a b a . H e m e n s e m e r i ç ö

z ü p s ı r t ı n a a l m ı ş , e ğ i l i p e ş e ğ i n k u l a ğ ı n a d e m i ş k i :

— S e n h âl â k o y d u ğ u m y e r d e , o t l u y o r s u n ; b a l t a y l a a b a y ı g e t i r d e

s e m e r i r ı i a l .

•

7 5 . H o c a ' n m e v i n e hı r sı z g i r m i ş . H o c a , y ü k e s a k la n m ı ş . A d a m

c a ğ ı z , e v i n i ç i n i , d ı ş ı n ı a r a m ı ş , ç a l a c a k i şe y a r a r b i r ş e y b u l a m a m ı ş . B u

s ı r a d a a ca b a b u r d a b i r ş e y v a r m ı d i y e y ü k ü a ç m ı ş . B a k m ı ş k i i ç e r d e

48



H o c a ,

d i m - d i k d u r m a d a . B i r d e n ş a ş ı rı p y ü r e ğ i ç a r p a r a k â d e m i ş , s e n

b u r d a m i s i n ?

H o c a , e v e t d e m i ş , ç a l a c a k b i r ş ey b u l a m ı y a c a ğ ı n ı b i l i y o r u m d a

u t a n c ı m d a n s a k l a n d ı m s e n d e n .

•

7 6 . H o c a ç i f t s ü r e r k e n k a y ı ş k o p m u ş . B a ğ l ı y a c a k b i r ş e y b u l a

m a m ı ş , s a r ı ğ ı n ı ç ö z ü p b i r k a ç k a t e t m i ş , b a ğ l a m ı ş . F a k a t ö k ü z z o r l a y ı n

c a , t ü l b e n t n e k a d a r d a y a n a c a k , y ı r t ı l ı v e r m i ş . H o c a , h e le b a k d e m i ş ,

k a y ı ş n e l e r ç e k i y o r m u ş .

•

7 7 . H o c a , b i r b o s t a n a g i r i p k a v u n k o p a r ı r k e n b e k ç i g ö r m ü ş , n e

y a p ı y o r s u n o r d a d i y e b a ğ ı r m ı ş . H o c a , a b d e s t i m i b o z u y o r u m d e m i ş . B e k

ç i g e l i p h a n i p i s l i ğ i n d e m i ş . H o c a , o r d a d u r a n m a n d a t e z e ğ i n i g ö s t e r

m i ş .

B e k ç i , b u m a n d a t e z e ğ i d e m i ş . H o c a , b e a d a m d e m i ş , s e n b ı r a k

t ı n m ı k i a d a m g i b i t e r s l i y e y i m .

*

7 8 . H o c a , b i r g e c e y a r ı s ı , a y a k s e s l e ri v e f ı s ı lt ı l a r d u y m u ş . K u

l a k v e r i p d i n l e m i ş . B i r is i d i y o r m u ş , k i : H o c a ' n m e v i n e g i r i p k e n d i s i n i

ö l d ü r e l i m , o ğ l a ğ ı n ı k e s i p y i y e l i m , k a r ı s ın ı k a ç ı r a l ı m , m a l ı n ı d a ç a l a l ı m .

B u s ö z ü d u y a n H o c a , b i r - i k i k e r e ö k s ü r m ü ş , a d a m l a r k a ç m ı ş l a r .

K a r ı s ı , e f e n d i d e m i ş , g a l ib a k o r k u n d a n ö k s ü r d ü n . H o c a , s a na n e

v a r ki e d m i ş , ç e k e c e ğ i b e n i m l e o ğ l a ğ a s o r .

* -.

7 9 . H o c a , e v i n i t a m i r e t t i r i r k e n d ü l g e r e d e m i ş k i : D ö ş e m e t a h

t a l a r ı n ı t a v a n a ç a k , t a v a n t a h t a l a r ı n ı d ö ş e m e y e . D ü l g e r , s e b e b i n i s o r

m u ş . H o c a d e m i ş k i : Y a k ı n d a e v l e n e c e ğ i m . İ n s a n e v l e n i n c e e v i n a l tı

ü s t ü n e g e l i r d e r l e r , b â r i ş u t a m i r d e i k i m a s r a f ı b i r e d e y i m .

•

8 0 .

. . H o c a y a s o r m u ş l a r :

— H o c a m , h i ç b i r ş e y i c a d e t t i n m i ?

E t t i m , d e m i ş , a mm a> b e n d e b e ğ e n m e d i m . N e y i d e m i ş l e r , k a r la

e k m e k y e m e y i d e m i ş .

K a sr e d d i u H o c a — F . 4

49



8 1 .

H o c a ' d a n b i r d o s t u , v â d e y l e ö d ü n ç p a r a i s t e m i ş . H o c a , p a r a

v e r e m e m , ç ü n k ü y o k d e m i ş , f a k a t i s t e d i ğ i n k a d a r v â d e v e r e y i m .

*

8 2 . H o c a , b i r k ö y e k o n u k o l m u ş . B ir k a ç g ü n s o n r a h e ğ b e s i k a y

b o l m u ş . K ö y a ğ a l a r ı n a , b a n a b a k ı n d e m i ş , h e ğ b e m i b u l u r s a n ı z b u l u n ,

y o k s a b e n y a p a c a ğ ı m ı b i l i r i m . A ğ a l a r ı b i r t e l â ş t ı r a l m ı ş , k ö y l ü l e r i s ı k ı ş

t ı r m ı ş l a r , n i h a y e t h e ğ b e b u l u n m u ş .

A ğ a l a r d a n b i r i m e r a k e d i p H o c a m d e m i ş , h e ğ b e b u l u n m a s a y d ı n e

y a p a c a k t ı n b i z e ?

H o c a c e v a p v e r m i ş . -

—- S i ze y a p a c a ğ ı m b i r ş e y y o k t u . E v d e e s k i b i r k i l i m v a r d ı , o n u

b o z u p h e ğ b e y a p a c a k t ı m .

*

8 3 . H o c a m e r k e b i n i p a z a r a g ö t ü r ü p t e l lâ l a v e r m i ş . B i r m ü ş t e r i

ç ı k m ı ş , e ş e ğ i n d i ş i n e b a k m a k i s t e m i ş . E ş e k , a d a m c a ğ ı z ı ı s ı r m ı ş . B i r b a ş

k a s ı m ü ş t e r i o l m u ş , k u y r u ğ u n u k a l d ı r m a k i s t e m i ş , b i r ç i f t e d e a d a m ı ;

yere sermiş e ş e k . T e l l â l b a k m ı ş k i k i m s e y i y a n ı n a y a k l a ş t ı r m ı y o r . H o c a :

d e m i ş , b u m e r k e p s a k a r , k i m s e ' a l m a z b u n u , a l g ö t ü r .

H o c a , z â t e n b e n d e d e m i ş , s a t m a y a g e t i r m e d i m o n u , h e r k e s g ö r

s ü n d e b e n i m n e l e r ç e k t i ğ i m i a n l a s ı n d i y e g e t i r d i m .

*

8 4 . H o c a ' n m ca n ı c i ğ e r i s t e m i ş . B i r k a ç k u r u ş u v a r m ı ş , v e r m i ş , a l

m ı ş c i ğ e r i . E ve g i d e r k e n d o s t l a r ı n d a n b i r i n e r a s t l a m ı ş . H o c a m d e m i ş o

a d a m ,

c i ğ e r i n a s ı l p i ş i r e c e k s i n ? H o c a , b i l m e m d e m i ş . D o s t u , b i r ç e ş i t

c i ğ e r y a h n i s i t a r i f e t m i ş . H oc a d e m i ş k i : B u u z u n s ü r d ü , a k l ı m d a k a l

m a z , b i r k â ğ ı t p a r ç a s ın a y a z ı v e r . A d a m y a z m ı ş .

H o c a , b i r e l i n d e c i ğ e r , b i r e l i n d e p i ş i r m e t a r i f e s i , d a l g ı n - d a l g ı n

g i d e r k e n b î r ç a y l a k , s ü z ü l ü p i n m i ş , c i ğ e r i k a p ı p h a v a l a n m ı ş .

H o c a ,

b i r m ü d d e t k o ş m u ş , b a k m ı ş k i k o ş m a k l a g ö k t e k i k u ş u tu t

m a y a i m k â n y o k . E l in d e k i t a r i f e y i h a v a y a d o ğ r u s a l l a y ı p ç a y l a ğ a b a

ğ ı r m ı ş :

— N a f i l e , a ğ ı z t a d i y l e y i y e m i y e c e k s i n , p u s u l a b e n d e .

*

8 5 . H o c a , m e r k e b i n i k a y b e t m i ş , h e m a r a r / h e m t ü r k ü s ö y l e r m iş .

G ö r e n l e r , h a y r o l a d e m i ş l e r , n e a y p ı y o r s u n H o c a ? E ş e ğ i m k a y b o l d u d a

d e m i ş , o n u a r ı y o r u m . P e k i a m a d e m i ş l e r , b u n e b i ç i m e ş e k a ra y ı ş ? H o -

50



<ca,

b i r u m u d u m , ş u d a ğ ı n a r d ı n d a d e m i ş , o r d a d a b u l a m a z s a m s e y r e

d i n f e r y a d ı b e n d e .

•

8 6 . H o c a m e r k e b i n i k a y b e t m i ş . H e m a r a r , h e m ş ü k r e d e r m i ş . A r ı

y o r s u n ,

i y i d e m i ş l e r , f a k a t n e d e n ş ü k r e d i y o r s u n ? N a s ı l ş ü k r e t m i y e y i m

d e m i ş , y a ü s t ü n d e b e n d e o l s a y d ı m d a b e r a b e r y i t s e y d i m ( 1 2 ).

•

8 7 . H o c a m e r k e b i n i k a y b e t m i ş . Ç a r ş ı d a , p a z a r d a , b u l a n a y u l a -

: r i y le , s e m e r i y l e m ü j d e o l a r a k v e r e c e ğ i m d i y e b a ğ ı r ı r m ı ş . B ir i si d e m i ş

k i : H o c a , m a d e m k i v e r e c e k s i n , n e d i y e . b u l m a k i s te r s in ? H o c a , b i r e câ

h i l d e m i ş , b u l m a z e v k i n i t a t m ı y a y ı m m ı ?

•

8 8 . H o c a , n a m a z k ı l d ı r ı p v a a z v e r m e k v e b i r k a ç p a r a e l d e e t

m e k i ç i n ü ç g ü n l ü k b i r k ö y e g i t m i ş , b i r a ğ a n ı n e v i n e k o n u k o l m u ş . A ğ a ,

H o c a ' y a b i r ş e y o k u t m u ş , s o n r a a y n ı ş e y i k e n d i s i o k u m u ş . H o c a ' y a b i r

s a t ı r y a z ı y a z d ı r m ı ş , a l t ı n a a y n ı y a z ı y ı k e n d i s i d e y a z m ı ş . S o n r a d a

• d e m i ş k i :

— G ö r d ü n y a , s e n o k u d u n , b e n d e o k u d u m . S e n y a z d ı n , b e n d e

y a z d ı m . Sa n a n e h a c e t, a r a m ı z d a n e f a r k v a r ?

H o c a , d u r d e m i ş , a r a m ı z d a b ü y ü k b i r f a r k v a r : B en ü ç g ü n l ü k

y o l u ,

y a r ı a ç y a y a g e l d i m , s e n s e b u r d a r a h a t h u z u r i ç i n d e y a n

g e l i

y o r s u n .

*

8 9 . H o c a b i r g ü n h a m a m a g i d e r . H a m a m c ı l a r , ü s t ü n ü , b a ş ı n ı y ı r

t ı k p ı r t ı k g ö r ü p e s k i b i r p e ş t e m a l v e r i r l e r . H o c a y ı k a n ı p a r ı n d ı k t a n s o n r a

g i y i n i r , ç ı k a r k e n h a m a m c ı n ı n t u t t u ğ u a y n a y a o n a k ç e k o r . O z a m a n ,

ç o k b i r p a r a o l a n o n a k ç e y i g ö r e n h a m a m c ı l a r , ş a ş ı r ı r l a r , i z z e t l e , i k

r a m l a H o c a ' y ı y o l c u e d e r l e r .

E r t e si h a f t a , H o c a g e n e a y n ı h a m a m a g i d e r . H a m a m c ı l a r , h ü r m e t l e

k a r ş ı l a r l a r , s ı r m a l ı h a v l u l a r v e r i r l e r , ç ı k a r k e n k o l t u ğ u n a g i r e r l e r , a y a ğ ı

n a s o ğ u k s u l a r d ö k e r l e r . H o c a , g i y i n i p g i d e r k e n a y n a y a b i r a k ç e k o r .

H a m a m c ı l a r , ş a ş ı r ın c a d e r k i : .

— * B u h a f t a k i y ı k a n m a n ı n p a r a s ı n ı g e ç e n h a f t a v e r m i ş t i m ; b u , g e

ç e n h a f t a n ı n p a r a s ı .

( 1 2) L â t â i f - i L â m i î , b i r m e c z u b a a t f e n , 1 8 b .

51



9 0 . H o c a ' y ı i f t a ra ç a ğ ı r m ı ş l a r . V a k i t y a z m l ş . Ç o r b a y e r i n e o r t a

ya , b i r b u z l u h o ş a f g e l m i ş . F a ka t m u z i b e v s a h i b i , h e r k e s i n ö n ü n e k ü

ç ü c ü k b i r e r k a ş ık k o y d u r m u ş , k e n d i ö n ü n e y s e b ü y ü k b i r k e p ç e . H e r

k e s ,

k ü ç ü k k a ş ı k l a r la i ç m e y e ç a lı ş ı r k e n e v s a h i b i , k e p ç e y i d o l d u r u p ç e

k e r , s o n r a d a , o o o h , ö l d ü m d e r m i ş .

H o c a d a y a n a m a m ı ş , e f e n d i h a z r e t l e r i d e m i ş , ş u k e p ç e y i lû . t f e ts e -

n i z d e e l de n , e l e b i r k e r e d ö n d ü r s e k , h e p i m i z d e e f e n d i m i z g i b i b i r e r

k e r e ö l s e k ( 1 3 ) .

9 1 . H o c a b i r g ü n ç a r ş ı d a g e z e r k e n b a k m ı ş k i b i r k ı l ı ç m e z a d a

k o n m u ş , tellâl b a ğ ı r ı y o r :

— D ü ş m a n a s a l l a n d ı m ı ü ç a r ş ı n u z a r .

B u ö v ü ş e k a p ı l a n l a r , a r t t ı r m a y a b a ş l a r l a r . K ı lı ç ü ç b i n k u r u ş a s a

t ı l ır . H o c a , e r t e s i g ü n ü , m a n g a l m a ş a s ı n ı a l ı p ç a r ş ı y a k o ş a r , ü ç b i n k u

r u şa d i y e b a ğ ı r m ı y a b a ş la r . M e r a k e d e n l e r , m a ş a y a b a k a r l a r , e v i r i r l e r ,

ç e v i r i r l e r , g ö r ü r l e r k i â d i b i r m a n g a l m a ş a s ı . H o c a d e r l e r , b u n u n n e

m e z i y e t i v a r k î ü ç b i n k u r u ş i s t i y o r s u n ?

H o c a d e r k i :

— D ü n k ü k ı l ı ç üç a rş ı n u z u y o r d u y a , b i z i m k a n b a n a k ı z d ı d a

b u m a ş a y l a ü s t ü m e s a l d ı r d ı m ı T a n r ı ş a h i t , b e ş a r ş ı n u z a r .

• *

9 2 . H o c a , b i r h a m a l a y ü k v e r i r , y o l d a g i d e r l e r k e n h a m a l s ı r r a

k a d e m b a s a r . H o ca a r a r , t a r a r , h a m a l ı b u l a m a z . Tesadüf, o n g ü n s o n r a

(1 3 ) V e l i E fe n d i z â d e y e d e a t f e d i l i r .

52



h a m a l a r a s t l a r , b a k a r k i s ı r t ı n d a d a b i r y ü k v a r , h e m e n s ı v ı ş ı r . S o n r a

d a n H o c a 'y ı g ö r e n l e r d e r l e r k i : H a m a l ı b u l m u ş t u n , n e d i y e y ü k ü n ü i st e

m e d i n d e k a ç t ı n ?

B ı r a k ın A l l a h a ş kı n a d e r , b e n y ü k t e n v a z g e ç t i m , y a o n g ü n d ü r

s e n i n y ü k ü n ü t a ş ı y o r u m , v e r o n g ü n l ü k p a r a m ı d e s e y d i n e y a p a r d ı m ?

*

9 3 . H o c a , k ö r ü k l e a t e ş y a k t ı k t a n s o n r a k ö r ü ğ ü n a ğ z ı n ı t ı k a y ı p ,

y e r i n e a s m ı ş . N e d e n a ğ z ı n ı t ı k a d ı n d i y e n l e r e , i ç i n d e o k a d a r h a v a v a r

d e m i ş ,

zayi

m i e d e y i m ? B e n is r a f ta n h o ş l a n m a m .

9 4 . H o c a ' n m ka r ıs ı ö l m ü ş . B i r k a ç g ü n k e d e r l e n d i k t e n s o nr a b u

y a s ı u n u t u v e r m i ş . B ir m ü d d e t s o n r a e ş e ğ i ö l m ü ş , g ü n l e r c e a ğ l a m ı ş ,

y a s l a n m ı ş , a y l a r g e ç m i ş , y ü z ü g ü l m e m i ş .

H o c a d e m i ş l e r , k a r ı n Ö l d ü , ü ç g ü n i ç i n d e u n u t t u n . A y l a r o l d u , h â l â -

e ş e ğ i n i a n ı y o r s u n , y ü z ü n g ü l m ü y o r .

N a s ıl a n m ı y a y ı m , n a s ı l y ü z ü m g ü l s ü n d e m i ş , k a r ı m ö l ü n c e h e r

k e s g e l d i , n e y a p a l ı m H o c a , T a n r ı n ı n e m r i b u , s a n a d a h a g e n c i n i , d a h a

i y i s i n i a l ı r ı z d e d i . F a k a t e ş e k ö l ü n c e y e r i n e k ö t ü s ü n ü a l ı r ız b i l e d i y e n - '

y o k .

9 5 .

H a s i s i n b i r i , H o c a ' y a , d e m e k H o c a m d e r , p a r a y ı s e n d e s e

v i y o r s u n , f a k a t n e d e n ? H o c a , h e m e n c e v a p v e r i r :

— A d a m ı , - ' s e n i - n g i b i l e r e m u h t a ç e t m e z d e o n d a n .

' *

9 6 .

B i r d o s t u , H o c a ' y ı y a l a n c ı ş a h i t l i ğ e g ö t ü r ü r . D â v â c ı , d â v a

e t t i ğ i a d a m d a n b u ğ d a y is t i y o r m u ş . K a d ı , H o c a ' y a , b u a d a m ı n b u ğ d a

y ı n ı v e r d i m i , a la c a ğ ı v a r m ı , s i z n e d e r s i n i z d i y e s o r m u ş . H o c a , a r p a y ı -

t a m a m i y l e v e r d i , b i r t a n e b i l e a l ac a ğ a y o k d e m i ş . K a d ı , s ö ze d i k k a t e t

m e d e n h ü k m ü v e r m i ş .

M a h k e m e d e n ç ı k t ı k la r ı v a k i t H o c a ' y ı ş a h i t l i ğ e g ö t ü r e n , y a n ı l d ı n , .

b u ğ d a y d i y e c e k k e n a r p a d e d i n , i y i k i k a d ı d i k k a t e t m e d i d e m i ş . H oc as

d e m i ş k i :

— İ ş in a s lı y a l a n o l d u k t a n s o n r a h a a r p a o l m u ş , h a b u ğ d a y .

53;



9 7 . H o c a b i r g ü n p a z a r d a k ü ç ü c ü k b i r k u ş u n t a m o h i k i a l t ı n a

s a t ı l d ığ ı n ı g ö r ü r . D e m e k k i d e r , uç a r h a y v a n l a r b u g ü n l e r d e p a r a e d i

y o r . B u k u ş , o n i k i a l t ı n e d e r s e b i z i m b a b a h i n d i , y ü z a lt ı n e d e r . D o ğ r u

e v e k o ş a r , b a b a h i n d i y i k o i t u k l a d ı ğ ı g i b i p a z a r a g i d e r , t e l l â l a v e r i r .

P e y s ü r ü l m i y e b a ş l a r , o n i k i a k ç e d e d a y a n ı r k a l ı r . H o c a , t e l l â l a , b u n e

b i ç i m i ş d e r , d a h a d e m i n c e k , k ü ç ü c ü k b i r k u ş , o n i k i a l t ın a s a t ı l d ı . B u ,

o n a g p r e o t u z k ı r k m i s l i b ü y ü k . T e l l â l d e r k i :

— H o c a m , o d u d u k u ş u d u r , h ü n e r i v a r , k o n u ş u r .

H o c a ,

h iç b o z u l m a d a n h e m e n ş u s ö z ü s ö y l e r :

— O k o n u ş u r s a b u d a d ü ş ü n ü r .

*

9 8 . S i v r i h i s a r k a d ı s ı , i ç k i y e d ü ş k ü n m ü ş . B ir g ü n , b a ğ ı n d a i ç m i ş ,

k a v u ğ u n u , b i n i ş i n i b i r y a n a a t ı p s ı z m ı ş . H o c a , t a l e b e s i I m a d ' l a g e z e r

k e n k a d ı y ı g ö r m ü ş . B i n i ş i n i a l ı p g i y m i ş . K a d ı , a y ı l ı n c a a d a m l a r ı n a a m a

n ı n d e m i ş , g ö z - k u l a k o l u n d a b i n i ş i m i k i m d e g ö r ü r s e n i z y a k a l a y ı p g e

t i r i n . O g ü n , b i n i ş i , H o c a ' n m ü s t ü n d e g ö r m ü ş l e r , t u t u p k a d ı n ı n y a n ı n a

g ö t ü r m ü ş l e r . K a d ı , b u b i n i ş s e n i n m i d e m i ş . H o c a , h a y ı r d e m i ş , d ü n ,

t a l e b e m l e g e z m i y e ç ı k m ı ş t ık . B a ğ d a b i r b i l g i n g ö r d ü m , s a r ho ş o l u p s ız

m ı ş . K a v u ğ u b i r y a n d a , b i n i ş i b i r y a n d a . H ı r s ı z l a r ç a l m a s ı n d i y e b i n i

ş i n i s ı r tı m a g i y d i m . Ş i m d i a r ı y o r u m a m m a o b i l g i n ' s a r h o ş u b u l a m ı y o

r u m . S iz b u l u n , g ö s t e r i n , b e n v e r e y i m .

B u s ö z ü d u y a n k a d ı , k i m b i l i r d e m i ş , h a n g i e d e p s i z d i r ; s e n g ü l e

g ü l e g i y m e n e b a k H o c a m .

9 9 . H o c a , b i r k ı ş p e k z ü ğ ü r t l e m i ş . D a m ı n d a k i s a n d ı k t a d a a r p a

a z a l m ı ş . H e l e d e m i ş , ş u e ş e ğ i n t a y ı n ı n ı b i r a z k ı s a y ı m , o d a b e n i m g i b i

r ı y â z a t a a l ı ş s ı n .

B u k a r a r ı v e r d i k t e n s o n r a h e r g ü n , e ş e ğ i n a r p a s ı n ı b i r a z a z a l t m ı y a

b a ş l a m ı ş . E ş e ğ i n n e ş e s i k a ç m ı ş , k u l a k l a r ı d ü ş m ü ş , p i s - p i s d ü ş ü n ü r o l

m u ş . D e r k e n , a r p a y ı , üç g ü n d e b i r, a v u c a i n d i r m i ş . B i r g ü n . a h ı r a g i d i n c e

b i r d e b a k m ı ş k i z a v a l l ı e ş e k , n a l l a r ı d i k m i ş , ö b ü r d ü n y a y ı b o y l a m ı ş .

H o c a , b u n u g ö r ü n c e , ç o k y a z ı k o l d u d e m i ş , t a m r ı y â z a t a a l ı ş m ı ş t ı , ö m r ü

v e f a e t m e d i . •

*

1 0 0 . H o c a , k a p ı s ı n ı n ö n ü n e b i r a ğ a ç d i k m i ş , d i b i n e d e i ş e y i p g ö

r ü p g ö r e c e ğ i n r a h m e t , b u n d a n

ibaret

d e m i ş .

•

55.



1 0 1 . H o c a ' n m t a v u ğ u k a y b o l m u ş . B ir s i y ah b e z b u l m u ş , p a rç a p a r

ç a k e s m i ş , h e r p a r ç a y ı d e l i p b i r p i l i c i n b o y n u n a t a k m ı ş . B u n l a r ı g ö r e n

l e r , H o c a d e m i ş l e r , b u n e ? A n a l a r ı n ı n d e m i ş , y a s ı n ı t u t u y o r l a r .

*

1 0 2 ,

H o c a ç i f t s ü r e r k e n , b i r k a p l u m b a ğ a b u l m u ş , b i r i p l e k u ş a

ğ ı n a b a ğ l a m ı ş , i ş in e k o y u l m u ş . K a p l u m b a ğ a , ç a b a l a m a y a b a ş l a y ı n c a ,

a o ğ u l d e m i ş , n e t e l â ş l a n ı y o r s u n ? F e n a m ı , s e n d e ç i f t ç i li k ö ğ r e n i y o r

s u n .

•

1 0 3 .

H o c a , e ş e ğ i n e i k i k ü f e ü z ü m y ü k l e m i ş , e v i n e g ö t ü r ü y o r

m u ş . Ş e h r e g i r i n c e ç o c u k l a r , b a ş ı n a ü ş ü ş ü p H o c a d e m i ş l e r , b i z e b i r e r

s a l k ı m ü z ü m v e r . H o c a , ç o c u k l a r ı n ç o k l u ğ u n u g ö r ü n c e h e r b i r e r i n e ü ç e r

• b e ş er ü z ü m v e r m i ş . H o c a d e m i ş l e r , b u k a d a r a z v e r i l i r m i ? H o c a d e m i ş

k i :

— Ç o c u k l a r , k ü f e l e r d e k i ü z ü m ü n t a d ı , b i r t a n e s i n i n t a d ı n ı n a y n ı .

A z y e m e k l e ç o k y e m e k a r a s ı n da b i r f a r k y o k k i .

*

1 0 4 . H o c a , r ü z g â r l ı b i r h a v a d a , d e v e y e b i n m i ş ; h e m g i d e r m i ş ,

h e m d e ş e k e r l i b u l g u r u n u y e m e y e ç a lı ş ı r m ı ş ; f a k a t a ğ z ı n a a t a r k e n y e l

a l ı p g ö t ü r ü r m ü ş . R a s t la d ı ğ ı b i r i s i , n e y i y o r s u n H o c a m d e m i ş . H o c a , h a

v a b ö y l e g i d e r s e y e l d e m i ş .

1 0 5 .

H o c a , A k ş e h i r g ö l ü k ı y ı s ı n d a b a l ı k t u t u y o r m u ş . B eş o n b a

l ı k t u t t u k t a n s o n r a c a n ı s ı k ı l ı r , g i t m e k i s t e r . F a k a t H o c a m e ş g u l k e n , t u t

t u ğ u b a l ı k l a r ı k o y d u ğ u s e p e t e , ç o c u k l a r y a n a ş ı r , b i r e r - b i r e r ç a l a r la r . H o

c a s e p e t i a l ı n c a b a k a r k i i ç i n d e t e k b i r b a l ı k b i l e y o k . K a l d ı r ı p g ö l e

f ı r l a t ı r v e i ş te g ö r ü y o r s u n y a d e r , b o ş g e l d i m , bo ş g i d i y o r u m , n a f i l e

m i n n e t e n e h a c e t , a l , b u d a b e n d e n s a na c a b a .

•

Î 0 6 .

H o c a ' y a b i r i s i , k a p a l ı b i r k u t u v e r i r , b e n g e l i n c i y e k a d a r

' b u n u s a kl a d e r , g i d e r . A d a m , b i r k a ç g ü n g e l m e z . H o c a , a c ab a b ı r a k

t ı ğ ı k u t u d a n e v a r d i y e m e r a k a d ü ş e r . A ç a r , b a k a r k i â lâ s ü z m e b a l .

' B ir p a r m a k a l ı r , h o ş u n a g i d e r . B i r p a r m a k d a h a a l ı r , d e r k e n a ğ z ı k i z i

r e



ş ı r, b i r p a r m a k d a h a a lı r . B i r p a r m a k , b i r p a r m a k d a h a d e r k e n k u t u

b i t e r . K p a ğ ı n ı k a p a r , b i r t a r a f a k o r . B ir z a m a n s o n r a k u t u y u v e r e n " g e

l i r, e m â n e t i n i i s te r . H o c a h i ç a l d ır ı ş e t m e d e n k u t u y u v e r i r . A d a m , k u

t u y u h a f i f b u l u p k a p a ğ ı n ı a ça r , b i r d e n e g ö r s ü n ? K u t u d a b i r p a r m a k

b i l e b a l y o k . H o c a d e r , h a n i b u k u t u d a k i b a l ? H o c a , o n u d e r „ n e s e n

s o r , n e b e n s ö y l i y e y i m .

*

1 0 7 .

B i r is i , H o c a ' n ı n ş ö h r e t i n i d u y m u ş ; u z a k b i r y e r d e n k a i k m ı ş ,

A k ş e h i r ' e g e l m i ş . Ş e h r i n d ı ş m a h a l l e l e r i n d e n b i r i n d e , e ğ r i i m î ş b i r d u

v a r a o m u z u n u d a y a m ı ş b i r a d a m g ö r m ü ş . S e lâ m v e r m i ş , H o c a ' y ı s or

m u ş . A d a m , o n u n e v i n i b e n d e n b a ş k a b i l e n y o k tu r ,- f a k a t b u d u v a r y ı

k ı l a c a k; p a y a n d a g e t i r e c e k l e r . D u v a r y ı k ı l m a s ı n d i y e o m u z v e r d i m , s e n

b e n i m y e r i m e g e l ; d u v a r ı o m u z l a ; b e n g i d i p H o c a 'y ı s a na b u l a y ı m d e

m i ş . A d a m c a ğ ı z , d u v a r ı o m u z l a m ı ş ; ö b ü r a d a m d a ç e k m i ş - g i t m i ş .

D u v a r a o m u z v e r e n b e k l e m i ş - b e k l e m i ş , g e l e n - g i d e n y o k . O r d a r v

g e ç e n . p a z a r c ı l a r a s e s le n m i ş , - h â l i a n l a t m ı ş . P a z a r c ı l a r , ş e k i î n î - k ı l ı ğ m ı

s o r m u ş l a r ; a n l a t m ı ş . G ü l m i y e b a ş l a m ı ş l a r ; d e m i ş l e r k i - .

— İ ş te o y d u H o c a .

1 0 8 . E ş e ğ in i n y u l a r ı n ı ç a l m ı ş la r . H a y v a n ı k u l a ğ ı n d a n t u t u p e v e

g ö t ü r m ü ş . B ir k a ç g ü n s o n r a y u l a r ı n ı , b i r b a ş k a e ş e ğ i n b a ş ı n d a g ö r ü n c e

A l l a h A l l a h d e m i ş , b u e ş e ğ i n b a ş ı b i z i m a m m a b e d e n i n a s ı l o l m u ş d a

d e ğ i ş m i ş ? .

*

109. H o ca 'nm i k i ka r ı s ı va rm ı ş . B ir g ü n i k i s i d e , be n î nrsî ço k

s e v i y o r s u n , b e n i m i d i y e H o c a ' y ı s ı k ı ş t ı r m a y a b a ş l a m ı ş l a r . H o c a , S k in i z i

d e a y n ı d e r e c e d e d e m i ş s e d e s o n r a d a n a l d ı ğ ı k a d ı n , h a y ı r d e m i ş , m e

s el â A k ş e h i r g ö l ü n d e k a y ı k l a g e z e r k e n k a y ı k d e v r i l s e , i k i m i z d e g ö l e

d ü ş s e k ö n c e h a n g i m i z i k u r t a r ı r s ı n ? B u s o r u k a r ş ı s ı n d a H o c a , e s k i k a r ı

s ı na d ö n e r e k , s e n b i r a z y ü z m e b i l i r s i n d e ğ i l m i d e m i ş .

*

1 1 0 . H o c a ' n m ik i k a r ıs ı v a r m ı ş . H a n g i m i z i d a h a ç o k s e v i y o r s u n

d i y e H o c a ' y ı s ı k ı ş t ı n r i a r m ı ş . H o c a , i k i s i n e d e , a y r ı a y r ı b i r e r m a v i b o n

c u k v e r m i ş , s a kı n d e m i ş , o r t a ğ ı n a g ö s t e r m e , s ö y l e m e , b u b o n c u k , s e n i

d a h a ç o k s e v d i ğ i m e a l â m e t . B ir g ü n , g e n e h a n g i m i z i d a h a ç o k

s e v i -



y o r s u n d i y e H o c a ' y ı s ık ı ş t ı rm ı ş l a r . H o ca ,, g ö z l e r i n i s ü z e r e k , m a v i b o n

c uk ", k i m d e y s e b e n i m g ö n l ü m o n d a d e m i ş , i k i s i n i d e s e v i n d i r m i ş .

•

1 1 1 . H o c a ' n ı n k o m ş u s u , b i r g ü n t e l â ş l a g e l i p a m a n e f e n d i d e

m i ş , k a r ı m l a b a l d ı z ı m k a v g a y a t u t u ş t u l a r b i r b i r l e r i n i y i y e c e k l e r , g e l

d e ş u n l a r ı a y ı r , b î r ö ğ ü t v e r . H o c a , k a v g a , y a ş ü s t ü n e m i r d i y e s o r

m u ş . H a y ı r d e y i n c e , h a d i g i t k o m ş u c u ğ u m , r a h a t e t d e m i ş , m a d e m k i

y a ş ü s t ü n e d e ğ i l , o n l a r , s e n b u r a y a g e l i n c i y e d e k b a r ı ş m ı ş l a r d ı r , ş i m d i

g ö r ü r s ü n , c a n - c iğ e r o l m u ş l a r - g i t m i ş .

1 12 . H o c a , A k ş e h i r ' d e n , m e m l e k e t i o l a n . S i v r i h is a r ' a g i t m i ş . K a r

n ı ç o k a c ı k m ı ş . Ç a r ş ı d a n g e ç e r k e n b i r f ı r ı n d a n t a z e

:

t a z e , d u m a n ı ü s

t ü n d e ,

b u r c u - b u r c u k o k a n e k m e k l e r i n ç ık t ı ğ ın ı g ö r m ü ş . G i d i p e k m e k

ç i y e , b u e k m e k l e r s e n in m i ? d e m i ş . E k m e k ç i e v e t d e y i n c e t e k r a r l a m ı ş :

— D o ğ r u m u s ö y l ü y o r s u n , h e p s i m i s e n i n ?

E k m e k ç i e v e t d e m i ş , h e p s i b e n i m .

H o c a g e n e s o r m u ş :

— A m a d o ğ r u s ö y l e a y a ğ ı n ı ö p e y i m , h e p s i m i ?

H e p s i

yahu

d e m i ş f ı r ı n c ı . H o c a , p e k i d e m i ş , ö y l e y s e y e s e n e , n e

d u r u y o r s u n ?

*

Î 1 3 . H o c a ' n m c a n ı , k a y g a n a i s t e r m i ş . B i r g ü n b i r b a k k a l a g i d i p

b a k k a l b a ş ı d e m i ş , y u m u r t a n v a r m ı ? B a k k a l v a r d e m i ş , h e m d e g ü n

l ü k . H o c a , p e k i d e m i ş , y a ğ ı n , b a l ı n d a v a r m ı ? B a k k a l v a r d e y i n c e H o

c a d e m i ş k i

:

— P e k i , n e d i y e k a y g a n a y a p ı p y e m e z s i n ö y l e y s e ?

*

1 1 4 . H o c a , m i s a f i r l i ğ e g i t m i ş . E v s a h i p l e r i , y e m e k y e m i ş l e r m i ş .

H o c a ' y ı d a y e d i s a n m ı ş l a r , y e m e k ç ı k a r m a m ı ş l a r . O d a s ı k ı l m ı ş , b i r ş e y

s ö y l i y e m e m i ş . K o n u ş u l m u ş , g ö r ü ş ü l m ü ş , ş e r b e t l e r i ç i l m i ş , H o c a ' y ı , ö b ü r

o d a y a g ö t ü r ü p y a t a ğ ı n ı g ö s t e r m i ş l e r . A l l a h r a h a t l ı k v e r s i n d e y i p g i t

m i ş l e r . H o c a , a ç k a r n ı n a b i r t ü r l ü u y u y a m a m ı ş . S a ğ a d ö n m ü ş , s o la d ö n

m ü ş , i m k â n ı y o k . K a l k ı p e v s a h i p l e r i n i n o d a s ı n a g i t m i ş , k a p ı y ı v u r

m u ş .

H a y r o l a H o c a m , n e v a r d e m i ş l e r . H o c a d e m i ş k i :

— E f e n d i m , p u f l a g i b i b ir y a t a k y a p m ı ş s ı n ı z , r a h a t ı m k a ç t ı, u y u

y a m a d ı m . . B i l ir s i n i z , b i z f ı k a r a l ı k t a n y e t i ş m i ş a d a m l a r ı z . S iz b a n a b i r

58



k ü l p i d e s i v e r i n d e y a r ı s ı n ı y a t a k , y a r ı s ı n ı y o r g a n y a p a y ı m , m ı ş ı l m ı ş ı l

4

u y u y a y ı m .

*

1 1 5 . H o c a ' n m b a k k a l a e l li ü ç a k ç e b o r c u v a r m ı ş . U z u n z a m a n , ,

b i r k o l a y ı n ı b u l u p v e r e m e m i ş . H o c a b i r g ü n , b i r k a ç e ş i - d o s t u y a ç a r

ş ı d a n g e ç e r k e n b a k k a l g ö r ü p d ü k k â n d a n f ı r l a m ı ş , H o c a ' n m k a r ş ıs ı n a ,

g e ç i p e l i y l e pa r a i ş a r e ti y a p m ı y a b a ş l a m ı ş , b o r c u n u v e r m e z s e n s e n i

a h b a b ı n ı n y a n ı n d a r ez i l e d e r i m d e m e k i s t e m i ş . H o c a , g ö r m e z l i k t e n g e

l e r e k b a ş ı n ı b a ş k a ta r a f a d ö n d ü r m ü ş . B a k k a l o' y a n a g e ç m i ş , g e n e a y n ı

i ş a re t i y a p m ı ş . H e r i f i n , b u h a r e k e t i b o y u n a y a p m a s ı , H o c a ' y ı f e n a h a l

d e s i n i r l e n d i r m i ş , d o s t l a r ı d a i ş i a n l a m ı ş l a r . A r t ı k s a b r ı t ü k e n e n h o c a ,

g e l b u r a y a d i y e h i d d e t l e b a k k a l ı ç a ğ ı r m ı ş , - b a n a b a k d e m i ş , b e n i m s a n a - ,

n e k a d a r b o r c u m v a r ? B a k k a l , e l l i ü ç a k ç e d e m i ş . H o c a , p e k i d e m i ş ,

y a r ı n g e l y i r m i s e k i z a k ç e s i n i a l , ö b ü r g ü n g e l , y i r m i s i n i d a h a v e r e y i m , -

e t t i m i k ı r k s e k i z , g e r i y e n e a k l ı r ? T o p u - t o p u b e ş a k ç e . B e h e y z â l i m ,

a d a m , b e ş a k ç e c e ğ i z i ç in b e n i ç a r ş ı d a , e l e - g ü n e k a r ş ı r e z i i t e m e k t e n . ,

u t a n m a z m ı s ı n ?

1 1 6 .

K o n y a k a d ı s ı , r ü ş v e t e p e k d ü ş k ü n m ü ş , h e d i y e s l z h i ç b i r îş .

y a p m a z m ı ş . , H o c a ' n m , k a d ı y a b i r iş i d ü ş m ü ş . B i r ç ö m l e k b a l g ö t ü r m ü ş .

K a d ı , b a l ı g ö r ü n c e H o c a 'Y ı ın i ş i n i g ö r m ü ş , i l â m ı v e r m i ş . G e c e l e y i n , .

g e n e k e n d i s in e h e d i y e e d i l e n k a y m a k l a b a l ı y e m e k i s t e m i ş , f a k a t

b i r p a r m a k a l ı n c a a n l a m ı ş k i

a l t ı ,

k o y u b a l ç ı k l a

d o l u .

H e m e n H o c a ' y a

a d a m y o l l a m ı ş .

G e l e n a d a m , H o c a m d e m i ş , k a d ı e f e n d i s e n i ç a ğ ı r ı y o r . İ l â m ı n b î r .

y e r i n d e b o z u k l u k v a r m ı ş , o n u d ü z e l t e c e k .

H o c a , b u s ö z ü d u y u n c a d e m i ş k î :

— B o z u k l u k i l â m d a d e ğ i l , b a l ç ö m l e ğ i n d e .

1 1 7 . B a y r a m g e c e s i k a r ı s ı t a t l ı p i ş ir t m iş . K a r ı - k o c a , k o n u ş a - g ü -

l ü ş e y e m i ş l e r , b i r a z ı a r t m ı ş , b u n u d a s a b a h a y e r i z d e y i p k a l k m ı ş l a r .

U y k u l a r ı g e l i n c e d e y a t m ı ş l a r . Y a t m ı ş l a r a m m a H o c a ' y ı b îr t ü r l ü u y k u .

t u t m a m ı ş . N i h a y e t k a r ı s ı n ı d ü r t m ü ş , k a r ı k a r ı , k a l k d e m i ş , a k l ı m a p e k

ö n e m l i b i r ş e y g e l d i , d u r m a , k a l k . K a r ıs ı t e l â ş la k a l k ı p n e v a r , h a y r o i s .

d e y i n c e ş u a r t a n t a t l ı y ı g e t i r d e m i ş . K a r ı s ı , t a b a ğ ı g e t i r i n c e ç ö k y a n ı m a

d e m i ş . O t u r u p t a b a ğ ı b i r g ü z e l t e m i z l e m i ş l e r . S on r a h a h d e m i ş , h a y d i ,

ş i m d i y a t a l ı m , u y u y a l ı m . H iç o l m a z s a k a r n ı m ı z d a o l s u n .

59-'



" 1 1 8 .

K a y n a n a s ı , ç a m a ş ı r y ı k a r k e n ı r m a ğ a d ü ş m ü ş , ı r m a k , k a d ı n ı

a l ı p g ö t ü r m ü ş . H o c a , k a d ı n c a ğ ı z ı n c e s e d i n i a r a r m ı ş , f a k a t s u y u n a k t ı ğ ı

t a r a f a d o ğ r u g i t m e z d e b a ş ı n a d o ğ r u , t e r s i n e g i d e r m i ş . G ö r e n l e r , a H o

c a d e m i ş l e r , h iç y u k a n d o ğ r u g i d e r m i ? A ş a ğ ı l a r d a a r a s a n a . S iz o n u n

d e m i ş , n e a k s i o l d u ğ u n u b i l m e z s i n i z , h e r i ş i t e r s t i r o n u n , b e n b i l i r i m

h u y u n u .

*

1 1 9 . K a rı sı d o ğ u r u r k e n H o c a m u m t u t u y o r m u ş . B i r ç o c u k d ü n

y a y a g e l m i ş , ç o c u k l a r , i k i z m i ş , a r k a d a n b i r ta n e s i d a h a b a ş g ö s t e r i n c e

H o c a h e m e n , p ü f d e m i ş , m u m u s ö n d ü r m ü ş . E b e k a d ı n , a m a n H o ca d e

m i ş ,

n e y a p t ı n ? N e y a p a y ı m d e m i ş H o c a , m u m u g ö r e n d ı ş a r ı y a n r l ı -

y a c a k

*

1 2 0 . H o c a , p e n c e r e d e n s o k a ğ ı s e y r e d e r k e n b i r d e b a k a r k î a l a

c a k l ı s ı g e l i y o r . A m a n k a r ı c ı ğ ı m d e r , ş u n a b i r i y i c e v a p v e r , b i r ş e y b u

l u p u y d u r , s ö yl e d e b i r z a m a n d a h a b a ş ı m ı z d e r t t e n k u r t u l s u n . A l a

c a k l ı k a p ı y ı ç a l ı n c a k a n s ı , b a ş ı n ı ö r t ü p y a r ı a ça r . A d a m , p a r a s ın ı i s te

y i n c e k a r ı s ı d e r k i : M e r a k e t m e . İş i n k o l a y ı n ı b u l d u k . E f e n d i ş i m d i e v

d e d e ğ i l a m m a d ü n a k ş a m , b u b o r c u n e y a p ı p - y a p ı p v e r m e y i k a r a r

l a ş t ı r d ı k . K a p ı m ı z ı n ö n ü n e ç a l ı d i k e c e ğ i z . K a s a b a n ı n d a v a r ı , s a b a h a k

ş a m b i z i m k a p ı n ı n ö n ü n d e n g e ç e r . B a h a r ı n y a ğ m u r l a r y a ğ ı p ç a lı la r y e -

ş e r d i m i , t a b i î h a y v a n l a r , ç e k i n m e y i b i l m e z l e r , ç a l ıl a ra s ü r t ü n ü r l e r ,

ça -

lılarda y ü n l e r i k a l ı r . O n l a r ı t o p l ı y a c a ğ ı z , e ğ i r e c e ğ i z , b ü k e c e ğ i z , i p l i k

y a p ı p s a t a c a ğ ız , k â r ı n d a n d a s e n i n b o r c u n u ö d i y e c e ğ i z .

A l a c a k l ı ,

b u s ö z le r i d u y u n c a ö f k e s i y a t ı ş ı r, d a y a n a m a z , k a h k a h a y ı

b a s a r. H o c a , a d a m ı n k a h k a h a s ı n ı d u y a r - d u y m a z , k a r ı s ı n ı n a r k a s ı n d a n

b a ş ı n ı u z a t ı p d e r k î :

— G i d i k ö f t e h o r s e n i . İ ş in i s a ğ l a m k a z ı ğ a b a ğ l a d ı ğ ı n ı a n l a d ı n d a

n e d e g e v r e k - g e v r e k g ü l ü y o r s u n .

1 2 1 . H o c a , g e ç i m d e n â c iz k a l m ı ş , K o n y a h â k i m i n e ba ş v u r a r a k

b i r k a d ı l ı k i s t e m i ş . H â k i m , h e r t a r a f t a k a d ı v a r , b o ş k a d ı l ı k y o k d e m i ş .

H o c a , g ö l g e k a d ı s ı y a p

b e n i .

H a l l e d i l e m i y e n a c a y i p d â v a l a r ı b a n a y o l

l a r s ın d e r . B u s ö z , h â k i m i n h o ş u n a g i d e r . H a d i d e r , s e n i g ö l g e k a d ı s ı

y a p t ı m , iş t e ş u o d a d a , s e n i n o d a n o l s u n .

H o c a ,

o d a s m a g i d e r , k u r u l u r , ö n ü n e d e b i r ç e k m e c e v e y a z ı

t a k ı -

m i y l e k â ğ ı t l a r k o r . H e r g ü n z a m a n ı n d a v a z i f e s i n e g e l i r , a k ş a m l e y i n

e v i n e g i d e r .

60



G ü n ü n b i r i n d e b i r a d a m , b i r b a ş k a s ı n ı n y a k a s ı n a y a p ı ş m ı ş , h â

k i m i n h u z u r u n a ç ı k a r. D e r k i : B u a d a m , o d u n k e s i y o r d u , b e n , h e r b a l

t a y ı v u r u ş u n d a b i r k e r e h ı n k d e d i m , i ş i b i t i n c e b u h ı n k d e y i p o n a k u v

v e t v e r m e m e k a r ş ıl ı k h a k k ı m ı i s t e d i m , v e r m i y o r .

H â k i m , b u s a çm a d â v a y ı r e d d e d i p h e r i f i k o v m a y ı d ü ş ü n ü r k e n a k

l ı n a g ö l g e k a d ı s ı g e l i r . Ş u k a r ş ı k i o d a d a g ö l g e k a d ı s ı v a r d ı r , b u ç e ş i t

d â v a l a r a o b a k a r , o r a y a g i d i n d e r . K e n d i s i d e k a l k ı p a r k a l a r ı n d a n g i

d e r , k a p ı y a n ı n d a n d â v a y ı s e y r e k o y u l u r .

i k i h a s ı m , H o c a ' n m h u z u r u n a g i r e r l e r . D â v â c ı , c j âv â s ı nı a n l a t ı r .

H o c a , d o ğ r u d e r , h a k k ı n v a r. Ö b ü r ü n e d ö n e r , n e d i y e v e r m i y o r s u n

a d a m c a ğ ı z ı n h a k k ı n ı d e r . A d a m , a m a n e f e n d i h a z r e t l e r i, h ı n k d e m e y e

p a r a v e r i l i r m i d e r . H o c a , e l b e t t e v e r i l i r d e r . Y a n ı n d a k i m e m u r a , t e z

b a n a b i r a k ç e t a h t a s ı g e t i r d e r . M e m u r , t a h t a y ı g e t i r i r . H o c a , o d u n c u

d a n , o d u n k e s m e y e k a r ş ı l ı k a l d ı ğ ı p a r a l a r ı i s t e r , a l ı r , b i r e r b i r e r t a h t a

n ı n , ü s t ü n e a t ı p s a y a r , s o n r a h e p s i n i , o d u n c u y a v e r i r , h a d i d e r , s e n

p a r a l a r ı n ı a l . Ö b ü r ü n e d ö n e r , s e n d e p a r a l a r ı n s e s in i d u y d u n y a , s e s i n i

a l g i t .

*

1 2 2 ,

B i r y o k s u l , n a s ıl sa e l d e e t t i ğ i k u r u a r p a e k m e ğ i n i , b i r aş çı

d ü k k n ı n a g i d i p t e n c e r e s i n d e n ç ı k a n d u m a n a t u t a r, y u m u ş a t ı r , y e r m i ş .

E k m e ğ i t a m a m i y l e y e d i k t e n s o n r a a ş ç ı , y o k s u l u n y a k a s ın a y a p ı ş m ş ı ,

v e r d u m a n ı m ı n p a r a sı n ı d e m i ş . A d a m c a ğ ı z , y a h u , i n sa f e t , d u m a n d a

p a r a i le sa t ı l ır m ı d e m i ş s e d e d i n l e t e m e m i ş , m a h k e m e l i k o l m u ş l a r , b u n

l a r d a g ö l g e k a d ı s ı n a y o l l a n m ı ş .

H o c a , d â v a y ı d i n l e d i k t e n s o n r a c e b i n d e n ik i a k ç e ç ı k a r ı p i k i a v u -

c u n u n a r a s ı n a k o r , d a v a c ı y ı ç a ğ ı r ı p i y i d i n l e d e d i k t e n s o n r a a v u ç l a r ı n ı ,

h e r i f i n k u l a ğ ı n a y a k l a ş t ı r ı r , s a ll a r , p a r a l a r d a , a v u c u n d a ş ı n g ı r ş ı n g ı r

s a l l a n ı r . H e r i f e , h a d i d e r , a l p a r a n ı n s e s i n i , g i t .

A ş ç ı , p a r a n ı n se s i a l m ı r m ı d e y i n c e H o c a c e v a p v e r i r :

— Y e m e ğ i n b u ğ u s u n u s a t a n , p a r a n ı n s e s i n i a l ı r .

*

1 2 3 .

B i r g ü n , h â k i m i n y a n ı n a b i r a d a m g e l i r , d â v â l ı s ı n ı d a b e r a

b e r g e t i r i r . D e r k i :

— B u a d a m , o d u n y ü k l e n m i ş , g i d i y o r d u . S ı r t ı n d a k i d e n k ç ö z ü l

d ü , o d u n l a r y e r e d ü ş t ü . B a na , ş u n l a r ı d e m e t y a p a l ı m , d e n k e d e l i m d e

s ı r t ı m a v u r u v e r

d e d i .

N e v e r e c e k s i n d e d i m , h i ç

d e d i .

R a zı o l d u m . D e

m e t y a p t ı k , b a ğ l a d ı k , s ı r t ı n a v u r d u m . H i ç i m i v e r d e d i m , v e r m e d i .

H â k i m ,

b u n l a r ı da y ö l g e k a d ı s ı n a g ö n d e r i r . H o c a , d â v a y ı d i n l e -

61



d i k t e n s o n r a d o ğ r u d e r , h i ç v e r e c e ğ i n i i k r a r d a e t m i ş , h a k k ı n d ı r . F a k a t

b e l k i o n d a y o k t u , o l u r y a .

B u s ö z l e r i s ö y l e d i k t e n s o n r a y e r i n d e n k a l k a r , d â v a e d e n e , o t u r

d u ğ u s e c c a d e y i g ö s t e r e r e k ş u s e c c a d e y i k a l d ı r ı v e r o ğ l u m d e r . A d a m ,

s e c c a d e y i k a l d ı r ı r . H o c a , b i r d e n , s e c c a d e n i n k a l d ı r ı l d ı ğ ı y e r i g ö s t e r e

r e k s o r a r :

— N e v a r o r d a ?

— H i ç .

— H a d i y a v r u m , o n u n y e r i n e b e n v e r i y o r u m , a d a h i ç d u r m a , h e

m e n g i t .

1 24 . H o c a , K o n y a ' y ı g e z e r k e n b ü y ü k b i r b i n a g ö r ü p s e y r e d e r .

K a p ı ö n ü n d e d u r a n u şa k , he d i y e ö y l e b ö n - b ö n " b a k ı y o r s u n d e r . H o c a ,

b u k o c a m a n y a p ı n e d i r k i d i y e b a k ı y o r u m d e y i n c e u ş a k , a k l ı n c a H o

c a ' y la e ğ l e n m e k i s t er . D er k i : B u ra s ı d e ğ i r m e n d i r , d e ğ i r m e n . H o ca d e r

h a l z u s ö z ü s ö y l e r . .

— A c a b a b u d e ğ i r m e n d e ça l ış a n h a y v a n l a r d a b u y a p ı g i b i k o

c a m a n m ı ?

*

1 25 . H o c a ' n m e v i t u t u ş m u ş . D o s t l a r ı n d a n b i r i , k o ş u p H o c a ' y ı b u l

m u ş , e f e n d i , k o ş d e m i ş , e v i n y a n ı y o r . K a p ı y ı ç a l d ı m , e v d e k i m s e y o k .

H o c a , h i ç t e l â ş l a n m a d a n d e m i ş k i :

— B i z , e v i ş l e r in i k a r i y l e b ö l ü ş t ü k , ş i m d i ç o k r a h a t ı m . ' D ı ş i ş l e r in e

b e n b a k ı y o r u m , iç i ş l e r in e o. S a n a z a h m e t o l a c a k a m m a k u s u r a b a k m a ,

g i t , b i z i m k a r ı y ı b u l , o n a h a b e r v e r .

12 6. H o c a , m e r k e b i n e o d u n y ü k l e m i ş . K e n d i d e b i n m i ş , f a k a t

a y a k l a r ı n ı ö z e n g i y e s o k m u ş , a y a k t a d i m - d i k - d u r u r m u ş . Ç o c u k l a r , H o

c a 'y ı b u h a l d e g i d e r k e n g ö r ü p g ü l m e y e b a ş l a m ı ş la r . İ ç le r i n d e n b i r i , H o

c a m d e m i ş , n e d i y e o t u r m u y o r s u n ?

H o c a ,

g ü n a h d e ğ i l m i d e m i ş , h e m y ü k ü m ü z ü t a ş ı y o r, h e m a y a ğ ı

m ı z ı y e r d e n k e s i y o r , s ı r t ı n d a k i y ü k y e t m i y o r m u ş g i b i b i r d e b e n m i .

o t u r a y ı m ?

* . '•

1 2 7 . Bir g ü n , b ir k a y n a n a y l a g e l i n , H o c a ' y a g e l m i ş l e r . K a y n a n a ,

y a n a - y a k ı l a g e l i n i n i n ç o c u ğ u o l m a d ı ğ ı n ı s ö y l e m i ş , . H o c a m ' d e m i ş , o k u -

63



m u ş a d a m s ı n , o k u r m u s u n , m u s k a m ı v e r i r s i n , il â ç m ı s ö y l e r s i n , n e

y a pa r sa n y a p , ç a r e m i z i g ö r . H o c a , p e k ü z ü l m ü ş . G e l i n e - d ö n e r e k h a n ı m

k ı z ım d e m i ş , y o k s a b u h a l , s i ze m i r a s m ı , a n a n ı z ı n d a ç o c u ğ u o l m a d ı

mı acaba?

•

1 2 8 . H o c a , o k u m a k iç in g e n ç l i ğ i n d e K o n y a ' y a g i t m i ş . A r k a d a ş ı ,

m i n a r e l e ri g ö r ü n c e , b u n l a r ı n a sı l y a p a r l a r a c a b a d e m i ş . H o c a , b i l m i y o r

m u s u n y a h u d e m i ş , k u y u n u n i ç in i d ı ş ı n a ç e v i r i r l e r , b u n l a r o l u r .

*

1 2 9 . H o c a , s a k ız ç i ğ n i y o r m u ş . Y e m e ğ e b u y u r e t m i ş le r , s o f r a y a

o t u r u r k e n s a k ı z ı , a ğ z ı n d a n çı k a r m ı ş , b u r n u n u n u c u n a y a p ı ş t ı r m ı ş . N e

d e n ö y l e y a p t ı n d i y e n l e r e d e m i ş k i :

— F ı k a r a n ı n m a l ı , g ö z ü n ü n ö n ü n d e g e r e k .

1 3 0 . H o c a , S i v r i h i s a r ' d a n A k ş e h i r ' e i l k g e l i ş i n d e A k ş e h i r g ö l ü n ü

g ö r ü n c e b a k d e m i ş / k ö y ü n d a v a r ı n ı y a y m a k i ç in n e g ü z e l y a y l a , f a k a t

n e f a y d a , iç i n e s u d o l d u r m u ş l a r .

ık-

l S I .

G e v e z e n i n

b i r i ,

b i r

mecliste

b o y u n a s ö y l e r , H o ca d a b o y u

n a e s n e r m i ş . M e c l i s t e k ı l e r k a l k m ı ş l a r , h e r k e s e v i n e g i d e r k e n o g e v e z e

h e r i f , H o c a ' y a , e f e n d i , h i ç a ğ z ı n ı z ı a ç m a d ı n ı z d e m i ş . H o c a , n a s ıl a ç m a

d ı m d e m i ş , o k a d a r a ç t ı m k i n e r d e y s e y ı r t ı l a c a k t ı . -

*

1 3 2 . . ' H o c a b i r g ü n d e m i ş k i : C a n ı m n e z a m a n d ı r b i r h e l v a i s te r , '

b î r . t ü r l ü p i ş ir i p y e m e k n a s i b o l m a d ı . D u y a n l a r , n e d e n d e m i ş l e r . H o c a ,

y a ğ b u l u n u r , u n b u l u n m a z , u n b u l u n u r , b a l b u l u n m a z . - B a l b u l u n u r ,

o d u n b u l u n m a z , h e p s i b u l u n u r , b e n b u l u n m a m d e m i ş .

*

1 33 . H o c a b i r g ü n b a ğ a g i d e r k e n i k i ç o c u ğ u n , b i r k a r g a y ı ç e

k i ş t i r m e k t e o l d u ğ u n u g ö r m ü ş . Y a n l a r ı n a g i d i p s e b e b i n i s o r m u ş . Ç o c u

ğ u n b i r i , b e n s ı rt v e r d i m , b u s ı r t ı m a b i n d i , a ğ a ç t a n b ü k a r g a y ı y a k a

l a d ı . B e n s ı rt v e r m e s e y d i m ç ı k a m ı y a c a k t ı . K a r g a b e n i m h a k k ı m d e m i ş .

Ö b ü r ü , s ı rf v e r m e k h ü n e r d e ğ i l , u ç a r k u ş u , ü r k ü t m e d e n , k a ç ı r m a d a n

64



y a k a l a m a k h ü n e r , k a rg a b e n i m d e m i ş . H o c a , n e y a p a c a k s ı n ı z k a r g a y ı ,

n e s e v i l i r , n e b e s l e n i r , n e k e s i l i r y e n i r . Z â t e n h a y v a n , m ı n c ı k l a n a - m ı n -

c ı k l a n a y a r ı ö l ü b i r h a l e g e l m i ş , a l ı n ş u p a r a l a r ı d a b ı r a k ı n z a v a l l ı y ı d e

m i ş , ç o c u k l a r a b i r e r a k ç e v e r m i ş . Ç o c u k l a r , k a r g a y ı H o c a ' y a t e s l i m e d i p

g ü l e - o y n a y a g i t m i ş l e r .

H o c a , k a r g a y ı â z â d e t m i ş , f a k a t h ı r p a l a n a n z a v a l l ı k a r g a ; b i r a ğ a

ca

JDile

y ü k s e l m i y e d e r m a n b u l a m a m ı ş , k a rş ı t a r l a d a d u r a n b ir m a n

d a n ı n i k i b o y n u z u a r as ın a k o n m u ş . H o c a , a f e r i n b e n i m ş a h i n i m d e m i ş ,

m a n d a y ı a v l a d ı n h a . H e m e n k o ş u p m a n d a y ı ö n ü n e k a t m ı ş , k a r g a y ı d a

e l i n e a l ı p e v i n e g e l m i ş .

M a n d a s a h i b i , m a n d a s ı n ı a r a r k e n b u n u g ö r e n l e r , H o c a ' n m g ö t ü r

d ü ğ ü n ü s ö y l e m i ş l e r . A d a m c a ğ ı z , H o c a ' y a b a ş v u r m u ş . F ak a t H o c a , b e n

ta l iml i

b i r k a r g a a l d ı m , o d a b a n a , b i r m a n d a a v l a d ı , s a n a n e o l u y o r

d i y e a d a m ı k o v m u ş . A d a m , k a d ı y a m ü r a c a a t e t m i ş . Hoca yı ç a ğ ı r m ı ş l a r .

H o c a , k a d ı y a b i r ç ö m l e k m a n d a y a ğ ı g ö n d e r e c e ğ i n i g i z li c e b i l

d i r d i k t e n s o n r a y a r g ı l a n ı r k e n , d ü n y a n ı n h e r y a n ı n d a d e m i ş , a v , m u

b a h t ı r . K a r g a m , b i r m a n d a a v l a d ı , b u a d a m a n e o l u y o r k i ?

K a d ı , d o ğ r u d e m i ş , a v m u b a h t ı r , H o c a h a k l ı . A d a m , m a n d a a v

h a y v a n ı d e ğ i l d i r , s a h i b i b e n i m , k a r g a a v a v l a m a z d e d i y s e d e d i n l e -

f e m e m i ş .

H o c a , e r t e s i g ü n ü , k a d ı y a , - b ir k o ca ç ö m l e k y a ğ y o l l a m ı ş . K a d ı , o

g ü n o g ü z e l i m y a ğ l a b i r k a h v a l t ı e d e r . E r te s i g ü n ü , g e n e afiyetle y e r .

F a k a t ü ç ü n c ü g ü n ü , k a ş ı ğ ı d a l d ı r ı n c a b i r k o k u d u r y a y ı l ı r . B i r d e n e g ö r

s ü n ? Ç ö m l e ğ i n i ç i m a n d a p i s l i ğ i y l e

d o l u ,

ü s t ü n e ü ç p a r m a k k a d a r

m a n

d a y a ğ ı k o n m u ş . H i d d e t l e h e m e n a d a m y o l l a r , H o c a 'y ı ç a ğ ı r t ır . H o c a ,

g e l i r - g e l m e z g ü r l e r :

— B e h e y u t a n m a z a d a m , b u n e ?

H o c a ,

n e o l a c a k d e r , m a n d a b . . . .

K a d ı , p e k i , b a n a b . . m u y e d i r i y o r s u n ? d e y i n c e H o c a , o b . . . s e n

b u g ü n d e ğ i l , i k i g ü n ö n c e y e d i n . B u , o v a k i t y e d i ğ i n b . . .. t o r t u s u d e r ,

m a n d a y ı g ö t ü r ü p s a h i b i n e t e s l i m e d e r .

1 34 . B i r a d a m , b i r h a n a k o n u k o l u r . H a n c ı , b i r k ı z a r m ı ş t a v u k l a

i k i y u m u r t a g e t i r i r , a t ı n a d a b i r t u t a m o t v e r i r . K o n u k , s a b a h l e y i n e r

k e n d e n g i d e c e ğ i m d e r , h e s a b ı d ö n ü ş t e g ö r ü r ü z . B i r m ü d d e t s o n r a d ö

n e r . H a n d a g e n e b i r g e c e k o n u k o l u r , t a v u k v e y u m u r t a y e r . S a b a h

l e y i n h e s a p g ö r m e k i ç i n h a n c ı y a b a ş v u r u r . H a n c ı , v a l l a h i d e r , h e s a

b ı m ı z b i r a z u z y n s ü r e c e k . İ y i s i m i h e l â l i n d e n i k i y ü z a k çe v e r d e ç ı k .

g i t . A d a m , ik i y ü z a k ç e y i d u y u n c a ş a ş ı r ı r. S e n , a k l ı n ı r n ı o y n a t t ı n h a n c ı

b a b a d e r . H a n c ı , b a k , d i n l e d e r ; g i d e r k e n ' i k i y u m u r t a y l a b i r t a v u k y e -

N a s ı e d d i n H o c a — F . 5

65



d i n . T a v u k , k e s i l i p kızartılmasaydı kuluçkaya y a t ı r a c a k t ı k , y i r m i p i l i ç

ç ı k a c a k t ı . O n l a r d a b ü y ü y ü p y u m u r t l ı y a c a k l a r d ı . Y u m u r t a l a r ı , t a v u k a l

t ı n a k o y a c a k t ı k , o n l a r d a n d a p i l i ç ç ı k a c a k t ı . G e l i r k e n d e a y n ı ş e y l e r i

y e d i n . Ş i m d i b ir h e s a p l a , n e k a d a r z i y a n ı m v a r . S e n , b i r mandıra d o

l u s u t a v u ğ u m u y e d i n b e n i m .

A d a m b u h e s a b a ş a ş ı r m ı ş, k a d ı y a g i d e l i m d e m i ş , g i t m i ş l e r . F a k a t

k a d ı , r ü ş v e t y i y e n b i r a d a m m ı ş , a l e y h e h ü k ü m v e r e c e ğ i n i a n l ı y a m g a -

r î p ç e ğ i z , telâşa düşmüş. B u sırada " bı Y is i, H o c a ' y a b a ş v u r m a s ı n ı s ö y l e

m i ş . A d a m , H o c a ' y a g i t m i ş , d e r d i n i d ö k m ü ş . H o c a d e m i ş k i : N a s r e d

d i n E f e n d i g e l m e d i k ç e d â v a m ı g ö r d ü r m e m d e . B e n g e l i r , iş i h a l l e d e

r i m . ' .

M a h k e m e y e g i t m i ş l e r , a d a m c a ğ ı z , H o c a N a s r e d d i n E f e n d i d e g e

l e c e k . ' O g e l m e d e n d â v a m a b a k t ı r m a m d e m i ş . K a d ı , H o c a ' y ı a t l a t m a k

k o l a y d î y e r az ı o l m u ş . B i r h a y l i b e k l e m i ş l e r , n i h a y e t Hoca g e l m i ş . K a d ı ,

b e a d a m d e m i ş , n e d i y e b u n c a z a m a n g e c i k t i n d e b i z i b e k l e t t i n ?

H o c a , h a k k ı n ı z v a r a m m a d e m i ş , b e n d e h a k l ı y ı m . O r t a k ç ı m g e l

d i , t a r la y a b u ğ d a y e k e c e k m i ş . O l m a z d e d i m , d e l i c e l i , o t t o h u m l u ç ı

k a r . K a l k t ı m , bulgur y a p m a k i çi n k a y n a t t ı ğ ı m d e v e d i ş i b u ğ d a y ı ç u v a l

l a r a d o l d u r d u m , v e r d i m . Ne yapayım, kışın b u l g u r p i l â v ı n ı b i r a z a z

y e r i z .

B u s ö z l e r i d u y a n k a d ı , m e c l i s t e k i l e r e , g ö r ü y o r s u n u z y a d e r , b u

a d a m , k a y n a m ı ş b u ğ d a y ı t a r la y a e k t i r i y o r . A r t ı k b u ç e ş î d a k l a s a h i b

o l a n ı n s ö z ü ' d i n l e n i r m i ?

H o c a ,

k a d ı n ı n b u s ö z ü n ü d u y u n c a , i k i k ı z a r m ı ş t a v u k l a d ö r t p i ş

m i ş

yumu rtadan bir mandıra tavuk oluyor da neden

p i ş m i ş b u ğ d a y

ç ı k m ı y o r ? d i y e r e k k a d ı n ı n a l e y h t e h ü k ü m v e r m e s i n e m â n i o l u r .

1 3 5 . H o c a ' y a , b i r k ı ş m e v s i m i n d e , H o c a d e r l e r , s e n i n l e b i r b a h s e

g i r i ş e l i m .

S e n k a z a n ı r s a n , e t l i l i , s ü t l ü l ü , t a t l ı l ı b î r z i y a f e t s a n a . K a y b e d e r

s e n , a r t ı k s e n b i z e b i r z i y a f e t ç e k e r s i n . H o c a r a z ı o l u r , n e ü s t ü n e t u t u

ş a c a ğ ı z b a h s e d e r . B i r g e c e d e r l e r , s a b a h a k a d a r ş e h i r m e y d a n ı n d a ,

a y a k t a d u r a c a k s ı n , nasıl, y a p a b i l i r m i s i n ?

H o c a ra z ı o l u r , o g e c e s a b a h a d e k ş e h i r m e y d a n ı n d a d u r u r , i l i ğ i ,

k e m i ğ i d o n a r . S a b a h l e y i n b a h s e g i r i ş t i ğ i d o s t l a r i y l e b u l u ş u r . A n l a t ı r

k e n , d o n d u m , b i t t i m d e r ; h e r t a r a f z i f i r î k a r a n l ı k , a y a z , y a l n ı z i l e r d e

b i r t e k ı ş ı k

v a r d ı .

H o c a , b u s ö z ü s ö y l e r - s ö y l e m e z y o k d e r l e r , b a h s i k a y b e t t i n ; s e n o

ı ş ı k l a ı s ı n m ı ş s ı n d ı r .

H o c a ,

y a h u , t â k a r ş ı d a k i ı ş ık l a a d a m ı s ın ı r m ı d e r s e d e d i n l e t e m e z ,

z i y a f e t d e z i y a f e t d i y e t u t t u r u r l a r . H o c a , p e k i d e r , b u a k ş a m g e l i n .

66



A k ş a m , h e p s i H o c a ' n m e v i n e g e l i r l e r , k o n u ş u l u r , g ö r ü ş ü l ü r , v a k i t

y a t s ı y a y a k l a ş ı r , f a k a t o r t a y a n e y e m e k s i n is i ç ı k a r , n e b i r d i l i m e k m e k .

N i h a y e t d a y a n a m a z l a r , y a h u d e r l e r , h a n i y e m e k ?

H o c a ,

d u r b a k a y ı m , k a y n a d ı m ı d e y i p ç ı k a r , ç ı k a r a m m a b i r s a at

o l u r , o d a g ö r ü n m e z . B i z e g a l i b a b i r o y u n o y n a d ı , n e y a p ı y o r b a k a l ı m

d i y e k a l k a r l a r , e v i a r a r l a r , y o k . B a h ç e y e ç ı k a . r l a r , b i r d e n e g ö r s ü n l e r ,

H o c a , b i r a ğ a c a k o c a b i r k a z a n a s m ı ş , a l t ı n a d a b i r m u m y a k m ı ş , b a ş ı

n a g e ç m i ş o t u r m u ş .

H o c a , b u n e d e r l e r . 5 u k a y n a s ı n d a d e r , i ç i n e p i r i n ç a t ı p ç o r b a y a

p a c a ğ ı m s i z e .

Y a h u d e r l e r , h i ç b u k ö r k a n d i l l e s u m u k a y n a r ?

N e d e n k a y n a m a s ı n d e r H o c a , t â u z a k t a k i b i r ış ı k l a a d a m ı s ı n ı r d a

b i r m u m l a k a z a n k a y n a m a z m ı ?

*

1 3 6 .

B i r g ü n H o c a ' n m k a r ı s ı , a m a n ı n d o s t l a r , k u r t a r ı n b e n i , g e n e

ç ı l d ı r d ı , ö l d ü r e c e k v a l l a h i d i y e b a ğ ı r a r a k d ı ş a r ı f ı r l a r . A r k a s ı n d a n d a

H o c a y e t e r a r t ı k ç e k t i r d i ğ i m , b ı k t ı m s e n d e n , b i r e l i m e g e ç i r i r s e m a l i

m a l l a h s a ç ı n d a n y a k a l a y ı p y e r l e r d e s ü r ü k l i y e c e ğ i m s e n i d i y e k o ş m a y a

b a ş l a r .

M a h a l l e d e k i b ir e v d e d ü ğ ü n v a r m ı ş . B ü g ü r ü l t ü y ü d u y a n d ü ğ ü n

h a l k ı , d ı ş a r ıy a ç ı k a r , s o k a ğ a d ö k ü l ü r . K a d ı n l a r , H o c a ' n m k a r ı s ı n ı a l ı r la r ,

e v e s o k a r l a r . E r k e k l e r d e , y a p m a H o c a m , a y ı p t ı r d i y e H o c a ' y ı y a t ı ş t ı

r ı r l a r , b u y u r e d e r l e r . T a m d a y e m e k z a m a n ı y m ı ş , s o f r a l a r k u r u l u r , H o

c a ' y ı o t u r t u r l a r . K a d ı n l a r t a r a f ı n d a n d a H o c a ' n m k a r ı s ı s o f r a y a

ç a ğ ı r ı

l ır . Y e m e k y e n i r k e n o r t a y a b a k l a v a t e p s i s i g e l i r . H o c a , ö n ü n ü s i l i p s ü -

p ü r d ü k t e n s o n r a a h d e r , h m z ı r k a n , b i r e l i m e g e ç s e y d i s a ç ı n d a n t u t u p

ş ö y l e b i r ç e v i r e c e k t i m k i v e t e p s i y i ç e v i r i p ö b ü r y a n ı n ı d a y e m e ğ e b a ş

l a r , h a l k ı , k a h k a h a d a n k ı r a r - g e ç ir i r . Y e m e k y e n d i k t e n s o n r a H o c a ' y a ,

s i z b ö y l e ş e y y a p m a z d ı n ı z , n a s ı l o l d u , s e b e b i n e y d i b u k a v g a n ı n d e r

l e r . H oca şu cevab ı ve r i r . -

— S e b e b i m i , a y o l , b u da s o r u l u r m u ? S e b e b i , d a v e t e d i l m e m e

m i z ,

*

1 3 7 .

Z â l i m b i r b e y , A k ş e h i r ' d e n k ö y l e r e ç ı k m ı ş , b i r h a f t a k a

d a r g e z i n i p , d ö n m ü ş . B ir g ü n , t e s a d ü f b u y a , H o c a , b u b e y e r a s t l a m ı ş .

N a s ı l ,

e ğ l e n d i n m i b a r i d i y e s o r m u ş . B e y , ' a m a n H o c a m d e m i ş , p e k

z e v k l i g e çt i g e z i n t i m . C u m a g ü n ü , h a l k n a m a z d a y k e n d e p r e m

o l d u ,

c a m i n i n k u b b e s i y ı k ı l d ı . Y i r m i - o t u z k i ş i e z i l d i . Y a r a l ı l a r ı n i n i l t i s i , ö m ü r

m ü ö m ü r . C u m a r t e s i g ü n ü b i r y a n g ı n

o l d u ,

b i r k a ç k i ş i

y a n d ı .

H a l k ı n

67



t e l â ş ı / g ö r ü l e c e k ş e y d i d o ğ r u s u . P az ar g ü n ü s e l b a s t ı , b i r h a y l i a d a m ,

h a y v a n b o ğ u l d u . P a z a rt e s i g ü n ü , b i r m a n d a b o ş a n m ı ş , b i r k a ç k i ş i y i s ü -

s ü b ö l d ü r d ü , g ü ç b e l â o k l a d ı l a r . S a l ı g ü n ü , b i r k ö y l ü k a r a s e v d a g e t i r

m i ş , /

ç o l u ğ u n u - ç o c u ğ u n u k ı tı r -k ı tı 'r k e s m i ş , b e n d e h e r i f i e l l e r i n i , a y a k

l a rı n ı k e s t i re r e k ö l d ü r t t ü m , s e y ri n e d o y u m o l m a d ı . Ç a r ş a m b a g ü n ü b i r

e v g ö ç t ü , e n k a z a l t ı n d a n e v h a l k ı n ı ç ı k a r t t ı m . P e r ş e m b e g ü n ü b i r i s i ,

k e n d i n i a s m ı ş , o n u s e y r e g i t t i k , h â s ı lı b ü t ü n h a f t a , e ğ l e n c e y l e g e ç t i .

H o c a , b u s ö z le r i d u y u n c a b e r e k e t v e r s i n k i ç a b u k g e l d i n d e m i ş ,

b i r h a f t a d a h a k a l s a y d ı n k ö y d e t aş t a ş ü s t ü n e k a l m ı y a c a k m ı ş .

1 3 8 . H o c a h u r m a y e r k e n ç e k i r d e k l e r i n i ç ı k a rı m ı y o r m u ş .

Ka r ı s ı ,

e f e n d i , - h u r m a y ı , ç e k i r d e ğ i y l e m i y i y o r s u n d e y i n c e e l b e t t e d e m i ş / a l

d ı ğ ı m z a m a n h u r m a c ı d a ç e k i r d e k l e . r i y l e t a r t t ı d a v e r d i .

*

1 3 9 . • H o c a ' n ı n k a r ı s ı ö l m ü ş , d u l b i r k a d ı n a l m ı ş . K a d i n , h e r g e c e .

e s k i k o c a s ı n d a n b a h s e d e r m i ş . G e n e b i r g e c e y a t a r l a r k e n e s k i k o c a s ı n

d a n s öz a ç ın c a H o c a k ı z m ı ş , b i r t e k m e a t ı p k a r ı y ı y a t a k t a n f ı r l a t m ı ş , -

k a d ı n c a ğ ı z ı n k o l u z e d e l e n m i ş . Er te s i g ü n ü b a b a s ı n a g i d i p ş ik â y e t e d e r .

B a b a s ı g e l i p H o c a m d e r , b u . n a s ı l iş ?

H o c a ,

d u r , d i n l e d e i n s a f . et d e r , b e n b i r , b i z i m r a h m e t l i k a r ı i k i ,

ş i m d i k i e h l i m ü ç , o n u n r a h m e t l i ko c a sı d ö r t . B i z im d a r a c ı k y a t a ğ a d ö r t

k i ş i s ı ğ a r m ı ? U ç t a b u l u n m u ş , d ü ş m ü ş , k o l u i n c i n m i ş , b e n n e y a p a

y ı m ?

1 4 0 .

H o c a b i r g ü n ç i f t s ü r e r k e n s a p a n , b i r ş e y e t a k ı l ı r . O r a y ı

e ş e r , a l t ı n d o l u b i r ç ö m l e k b u l u r . Y a r ı n g i d e y i m d e k a d ı y a . t e s l i m e d e

y i m , n e y a p a r s a y a p s ı n d e r . F a k a t b u o l a y , a k l ı n ı d a a l t - ü s t e d e r . B i r

y a n d a n y o k s u l l u ğ u n u d ü ş ü n ü r , b ir y a n d a n b u a lt ı n la r ı h a r c ı y a m ı y a c a k

k a d a r d ü r ü s t o l d u ğ u i ç i n k a r a r ı n d a n c a y m a z . H â s ı l ı , ç a l ı ş a m a z , ç ö m l e ğ i

h e ğ b e s i n e k o y u p e r k e n d e n e v i n e d ö n e r . '

K a r ı s ı , H o c a ' n m b u e r k e n g e l i ş i n e ş a ş ı r ı r , b u n d a b i r i ş v a r d e r ,

g i z l i c e g i d i p . h e ğ b e s i n i a r a r. Ç ö m l e ğ i b u l u r , p a r a l a r ı b o ş a l t ı r , y e r i n e

t a ş d o l d u r u r .

H o ca . e r t e s i s a b a h , h e ğ b e y i o m u z l a r , , k a d ı n ı n y a n ı n a v a r ı r . H e ğ -

b e d e n ç ö m l e ğ i ç ı k a r ı r , i ç i n d e k i l e r i d ö k e r , f a k a t b i r d e b a k a r . . k i h e p s i ,

i r i l i - u f a k l ı t a ş . K a d ı , b u n e d i r ? d e y i n c e H o c a , h i ç ş a ş ı r m a d a n d e r k i :

— E l b e t t e b a t m a n a b i r a ya r k a b u l e d i l m i ş t i r . L ü t f e d i n , ş u n l a r ı d a

b i r a y a r l a t ı n d a s a t ıc ı la r a d a ğ ı t ı n , o k k a , d i r h e m y e r i n e k u l l a n s ı n l a r .

' ' • ¥ • • ' • - -

63



1 4 1 . H o c a , b / r ş aş ı k a d ı n a l m ı ş . A k ş a m a e v e b i r t a b a k k a y m a k

g e t i r m i ş . K a d m , e f e n d i d e m i ş , n e d i y e i k i t a b a k g e t i r d i n , b i r t a b a k

n e m i z e y e t m e z d i ? H o ca m e m n u n o l m u ş , b u i y i d e m i ş . Y e m e k t e n s o n ra

k a d ı n ü z ü l e - s ı k ı la e f e n d i d e m i ş , d â h a i l k g e c e d e n m i s a f i r ç a ğ ı r m a k

d o ğ r u m u ? H e m d e b e n i m y a n ı m a g e t i r i y o r s u n . S o r m a k a y ı b o l m a s ı n

a m m a o y a n ı n d a k i h oc a e f e n d i k i m ?

B u s ö z ü d u y a n H o c a , y o k h a n ı m d e m i ş , b i z i m e v d e h e r ş e y i i k i

g ö r e b i l i r s i n , f a k a t k o c a n ı b i r .

1 4 2 .

D e ğ i r m e n e b u ğ d a y g ö t ü r m ü ş , o r d a d u r a n b u ğ d a y ç u v a l

l a r ı n d a n b i r e r a v u ç a l ı p k e n d i ç u v a l ı n a d o l d u r u r k e n d e ğ i r m e n c i

g e l

m i ş , n e y a p ı y o r s u n ? d e m i ş . H o c a , b e n b i r a h m a k a d a m ı m , n e y a p t ı

ğ ı m ı b i l ir m i y i m d e m i ş . D e ğ i r m e n c i , a h m a k s a n n e d i y e k e n d i ç u v a l ı n

d a n a l ı p e i - â l e m i n ç u v a lı n a k o y m u y o r s u n d e y i n c e H o c a d e m i ş k i :

— Ş i m d i a h m a ğ ı m , o v a k i t k a t m e r l i a h m a k o l u r u m .

*

1 4 3 . H o c a b î r g ü n , t a v u k k ız a r t m a s ı y i y o r m u ş . B ir i s i, i m r e n d i m

d e m i ş , b a n a d a b i r a z v e r s e n e . H o c a , b e n i m d e ğ i l d e m i ş , k a r ı m ı n . A d a m ,

p e k i a m m a s e n y i y o r s u n y a d e y i n c e n e y a p a y ı m , b a n a y e d i y e v e r d i

d e m i ş ( 1 4 ) .

(1 4) « H a z î n e - i L â t â i f» t e C u h a y a a t f e n , s . 1 2 3 .

69



1 4 4 . H o c a , c e b i n e ş e f t a l i d o l d u r m u ş , y o l d a d o s t l a r ı n a r a s t l a m ı ş ,

d e m i ş k i : C e b i m d e k i n i s ö y l i y e n e e n , i r i ş e f t a l i y i v e r e c e ğ i m . B u s ö z ü d u

y a n l a r , ş e f t a l i d e m i ş l e r . H o c a , A i l a h - A l l a h d e m i ş , b u n u s iz e k i m h a b e r

v e r d i ?

1 4 5 . D o s t l a r ı n d a n b i r i , H o c a ' y ı e v i n e d a v e t e t m i ş , b i r m ü d d e t

k o n u ş u l d u k t a n s o n r a b a l l a k a y m a k ç ı k a r m ı ş . H o c a e k m e k l e b a l ı , k a y

m a ğ ı y e d i k t e n s o n r a b a l k â s e s i n i p a r m a k p a r m a k s ı y ı r m a y a b a ş l a m ı ş .

E v s a h i b i , H o c a m d e m i ş , s a d e b a l , i ç i n i , y a k a r . H o c a , d e m i ş k i : K i m i n

i çi y a n ı y o r , A l l a h b i l i r .

1 4 6 . H o c a ' n m p e k g ü z e l , h a ş a r ı b i r k u z u s u v a r m ı ş . K o m ş u s u ,

i k i d e - b i r d e H o c a d e r m i ş , n e o l u r , ş u k u z u y u k e s d e b i z e b i r z i y a f e t ç e k .

H o c a , o , b e n i m e ğ l e n c e m d e r , b i r t ü r l ü d e d i ğ i n i y a p m a z m ı ş . A d a m ,

H o c a ' y a m u z i p l i k o l s u n d i y e b i r g ü n k u z u y u k e s e r , H o c a ' y ı d a d a v e t

e d i p b i r z i y a f e t ç e k e r , s o n r a d a n i ş i a n l a t ı r .

H o c a , b*una_ p e k i ç e r l e r . K o m ş u n u n b i r t i f t i k k e ç i s i v a r m ı ş . O d a

o n u t u t u p k e s e r, a f i y e t l e y e r . K o m ş u , k e ç is i n i n k a y b o l d u ğ u n a y a n a r

y a k ı l ı r , h e r m e c l i s t e , t ü y ü ş ö y l e u z u n d u , b o y u b ö y l e u s û l d ü d i y e b o

y u n a k e ç i s i n d e n b a h s e t m i y e b a ş l a r , y ı l g e ç e r , h e r s o h b e t t e k e ç i b a h s i ,

b i r t ü r l ü t ü k e n m e z . N i h a y e t b i r g ü n b î z a r o l a n H o c a , d a y a n a m a z , o ğ

l u n a d e r k i :

— D e l i g ö n ü l d i y o r k i , ç ı k a r ş u k e ç i n i n p o s t u n u o r t a y a d a a y ı m ı y

d ı , f i l m i y d i , g ö r s ü n h e r k e s .

.. *

1 4 7 . B ir d ü ğ ü n e v i n e t a m y e m e k z a m a n ı g i d i p k a p ı d a d u r a n

k a p ı c ı y a , e l i n d e k i d ü r ü l ü , ü s t ü b a l m u m l u t o m a r ı g ö s t e r m i ş , e f e n d i y e

m e k t u p g e t i r d i m d e y i p iç e r i y e d a l m ı ş . T o m a r ı e v s a h i b i n e s u n u p sof

r a y a ç ö k m ü ş , y e m e k y e m e y e b a ş l a m ı ş . E v s a h i b i , t o m a r ı n ü s t ü n d e b i r

y a z ı g ö r e m e y i p H o c a m d e m i ş , b u k i m e , b e l li d e ğ i l , ü s t ü n d e y a z ı y o k .

H o c a , y e m e ğ i n a r d ı n ı k e s m e d e n , k u s u r a b a k m a d e m i ş , a c e le y e

g e l d i , o n u n i ç i n d e d e y a z ı y o k .

1 4 8 .

A n a s ı ,

H o c a ' y ı , ç o c u k k e n b i r t e r z i n i n y a n ı n a ç ı r a k v e r m i ş ,

i k i y ı l g i d i p g e l e n H o c a ' y a b î r g ü n s o r m u ş :

— N e ö ğ r e n d i n o ğ l u m ?

71



H o c a , d u a n b e r e k â t i y l e a n a d e m i ş , s a n a t ı n y a r ı s ı n ı ö ğ r e n d i m . D i

k i l m i ş ş e y l e r i s ö k e b i l i y o r u m . Ö b ü r y a r ı s ı k a l d ı , p m r ü m v e f â e d e r s e e l

b e t t e d i k m e y i d e ö ğ r e n i r i m .

1 4 9 .

H o c a ' n m c a n ı ç o r b a i s t e r , ü s t ü b o l t a n e l i b i r ç o r b a o l s a

d i y e d ü ş ü n ü p d u r u r k e n k a p ı ça l ın ı r , e l i n d e b i r t a s , k o m ş u n u n ç o c u ğ u ,

k a p ı d a n g i r e r . A n a m h a s t a d e r , b i r a z ç o r b a v e r s e n . B u s ö z ü d u y a n

H o c a , A l l a h - A l l a h d e r , b i z i m k o m ş u l a r , h ü l y a d a n d a k o k u a l ı y o rl a r .

*

1 5 0 .

H o c a , k ı z ı n ı g e l i n e t m i ş . D ü ğ ü n a l a y ı b i r h a y l i u z a k l a ş m ı ş

k e n k o ş a - k o ş a , k a n - t e r i ç i n d e , a l a y a y e t i ş m i ş . K a d ı n l a r ı b i r t a r a f a s a v u p

k ı z ın a y a k l a ş m ı ş , k ız ı m d e m i ş , d i k i ş d i k e r k e n i ğ n e y e g e ç i r d i ğ i n

i p l i

ğ i n u c u n u d ü ğ ü m l e m e y i u n u t m a , s o n r a i p l i k ç ı k a r , i ğ n e e l in d e d i k i l e -

k a l ı r .

*

1 5 1 . S u b a ş ı nı n e ş e ğ i k a y b o l m u ş . A d a m l a r ı , k o l - k o i a y r ı l ı p a r a

m a y a ç ı k m ı ş l a r . Y o l d a H o c a ' y a r a s t l a m ı ş l a r . B a ğ a g i t t i ğ i n i a n l a m ı ş l a r .

S e r i d e o t a r a f l a r d a a r a d e m i ş l e r .

H o c a , h e m t ü r k ü s ö y l e r , h e m g i d e r m i ş . B i r is i , H o c a n e y a p ı y o r s u n

d e m i ş . H o c a d e m ' i ş k |

:

S u b a ş ı n ı n e ş e ğ i n i a r ı y o r u m . A d a m , b u n a sı l eş e k

a r a y ı ş d e y i n c e H o c a ş u c e v a b ı v e r m i ş :

— E l , e l i n e ş e ğ i n i t ü r k ü ç a ğ ı r a - ç a ğ ı r a a r a r .

*

1 5 2 .

P e k c i m r i b i r s u b a ş ı v a r m ı ş . B i r g ü n H o c a ' y a , e f e n d i d e r ,

s e n i n e v e m e r a k ı n va r,- b a n a t a v ş a n k u l a k l ı , g e y i k b a c a k l ı , k a r ı nc a b e l l i

b i r t a z ı b u l . H o c a , b i r m ü d d e t s o n r a b i r k o y u n k ö p e ğ i n i n b o y n u n a b i r

i p b a ğ l a r , s u b a ş ı y a g e t i r i r .

S u b a ş ı ,

H o c a , b u n e d e r . H o c a , a v k ö p e ğ i ı s m a r l a m ı ş t ı n y a d e r .

S u b a ş ı ,

b e n d e r , s e n d e n , d a ğ k e ç i s i g i b i i n c e , h a f i f b î r t a z ı i s t e m i ş t i m .

H o c a d e r k i :

— M e r a k e t m e , s i z in d a i r e d e , b i r a ya k a l m a z , b u k o c a h a y v a n d a

d e d i ğ i n h a l e e g l i r .

* •

1 5 3 .

H o c a b i r g ü n e v i n e g i d e r , k a r ı s ı n ı p e k s o m u r t k a n g ö r ü r .

G e n e n e v a r ka r ı d e r , y ü z ü n h i ç g ü l m ü y o r .

K a r ı s ı ,

ş i m d i b a ş s a ğ l ı ğ ı n -

72



Ç a r e s i z e k m e ğ i n i t u z a b a n ı p y e m i ş b i t i r m i ş . T a m s o f r a d a n k a l k a c a k l a r ı

• s ır a d a k a p ı y a b i r y o k s u l g e l m i ş , b i r ş e y is t e m i ş . Ev s a h i b i , A l l a h v e r

s in d e m i ş s e - d e g i t m e m i ş , ı s ra r e d i p b i r ş e y e l d e e t m e k i ç in d u â e t m i y e ,

y a l v a r m ı y a k o y u l m u ş . E v s a h i b i , b u h a l e s i n i r l e n i p p e n c e r e d e n b a ğ ı r

m ı ş :

»

— D e f o l o r d a n , g e l i r s e m k a f a n ı k ı r a r ı m s e n i n .

H o c a , h e m e n p e n c e r e d e n b a ş ı n ı u z a t ı p y o k s u l a , a m a n g i t d e m i ş ,

y a l a n ı ,

şa k a s ı y o k b u a d a m ı n , s ö z ü n ü n e r i , y a p a r m ı , y a p a r .

1 5 9 .

H o c a ' y ı k a n d ı r m ı ş l a r , ç i r k i n b i r k a d ı n l a e v l e n d i r m i ş l e r . S a

b a h l e y i n H o c a s o k a ğ a ç ı k a r k e n k a d ı n c a ğ ı z , e f e n d i d e m i ş , a k r a b a n ı z

d a n k i m l e r e g ö r ü n e y i m , k i m l e r e g ö r ü n m i y e y i m ?

H o c a , k a d ı n ı m d e m i ş , b a n a g ö r ü n m e d e k i m e g ö r ü n ü r s e n g ö r ü n .

*

1 6 0 .

H o c a ' y a , b u r n u n n e r d e d e m i ş l e r , e n s e s i n i g ö s t e r m i ş . T a m

a k s i n i g ö s t e r d i n d e m i ş l e r , b i r ş e y i n a k s i a n l a ş ı l m a z , b i l i n m e z s e k e n d i

h i ç b i l i n m e z d e m i ş .

*

74



1 6 1 . H o c a , o ğ l u n u n e l i n e t e s t i y i v e r m i ş , s u r a t ı n a d a b i r t o k a t

a ş k e d i p g i t , ç e ş m e d e n d o l d u r , f a k a t s a k ı n k ı r m a h a d e m i ş . H o c a d e

m i ş l e r , k ı r m a d a n n e y e d ö v ü y o r s u n m a s u m u ? H o c a c e v a p v e r m i ş ; k ır

d ı k t a n s o n ra d ö v s e m d e f a y d a e t m e z k i d e m i ş .

•

1 6 2 .

H o c a , k a r ı sı n ı n e ğ i r d i ğ i , y u m a k y a p t ı ğ ı i p l i ğ i p a z a r a g i

d e r , i p l i k ç i l e r e s a t e r m ı ş . I p l i k ç i l e r , t ü r l ü b a h a n e l e r l e , d ü z e n l e r l e i p l i ğ i

y o k p a h a s ı n a a l ır l a r m ı ş . H o c a , b i r g ü n b i r d e v e b a ş ı b u l m u ş . A l ı p e v i

n e g ö t ü r m ü ş , i p l iğ i b u n u n ü s t ü n e s a rı p y u m a k y a p m ı ş , i p l i k ç î n i n b i

r i n e g ö t ü r m ü ş . İ p l ik ç i k y u m a ğ ı n b ü y ü k l ü ğ ü n e g ö r e a z b i r pa r a v e r i r s e

d e H o c a , i p l i ğ i n d e ğ e r i d e b u d i y e r a z ı o l u r , v e r p a r a l a r ı d e r . İ p l i k ç i ,

H o c a ' n ı n ra z ı o l d u ğ u n u g ö r ü n c e ş ü p h e l e n i r , H o c a d e r , i ç i n d e b i r ş e y

o l m a s ı n . H o c a , y o k d e r , d e v e n i n b a ş ı .

- A d a m ,

i p l i ğ i a lı r , p a r a s ı n ı v e r i r . Y u m a ğ ı ç ö z ü n c e b i r d e n e g ö r

s ü n ? İ ç i n d e k o c a b i r d e v e b a ş ı . E r t e s i g ü n , H o c a ' y ı g ö r ü r , u t a n m a z m ı

s ı n y a p t ı ı ğ n a , h e m d e h o c a o l a c a k s ı n d e r . H o c a , b e n - h i y l e y a p m a d ı m

k i d e r , sa n a s ö y l e d i m , d e v e n i n b a ş ı d e d i m .

1 6 3 . H oc a, , b i r g ü n b i r y e r d e o t u r u r , d o s t l a r i y l e k o n u ş u r k e n b i r i

g e l i p b i r a l t ı n u z a ta r a k H o c a d e r , ş u n u b o z u v e r . H o c a , e ş i n i n , d o s t u

n u n y a n ı n d a , p a r a m y o k d e m e y e u t a n ı r , ş i m d i s ı ra s ı m ı d e r s e d e a d a m

ı s r a r e d i n c e v e r b a k a y ı m ş u a l t ı n ı d e r . A l t ı n ı e l i n e a l ı r , d i k k a t l e b a

k a r , e v i r i r - ç e v i r i r , o ğ l u m d e r , b e n b u a l t ı n ı b o z a r m a m , b u , e k s i k . A d a m ,

c a n ı m H o c a d e r , k a ç p a r a e k s i k s e o k a d a r e k s i ğ i n e b o z , r a z ı y ı m . H o c a ,

ç o k e k s i k d e r . A d a m , g e n e ı s r ar e d i p H o c a d e r , n e k a d a r e k s i k s e ra

z ı y ı m d e d i m y a , e k s i ğ i n e b o z . H o c a ' n ı n c a n ı i y i c e s ı k ı l ı r , b a n a b a k ,

d e r , h e s a p l a d ı m , b u a l t ı n ı v e r d i k t e n s o n r a ü s t ü n e b i r a l t ı n d a h a v e

r e c e k s i n .

•

1 6 4 . R ü y a s ın d a m a h a l l e d e k i k o m ş u k a d ı n l a r , H o c a ' y ı e v l e n d i -

r i y o r l a r m ı ş . H o c a u y a n ı n c a y a n ı n d a k i k a r ı s ı n ı d ü r t e r , b e k a d ı n d e r , n e

d e g a y r e t s i z m i ş s i n , - k o m ş u k a d ı n l a r , b e n i z o r l a e v l e n d i r i y o r l a r d a a l

d ı r ı ş b i l e t e m i y o r s u n . K a l k , ş u k a d ı n l a r ı d e f e t , y o k s a s e n b i l i r s i n , s ö y

l e m e d i d e m e , e s k i y e r a ğ b e t y o k .

•

1 6 5 .

K a r ı s ı , b i r k ış g ü n ü , e f e n d i d e r , k ı t - k a n a a t g e ç i n i y o r u z

a m m a f a z l a b i r y o r g a n ı m ı z b i l e y o k . O l a n ı d a k ı s a c ı k , d a r a c ı k , ü s t ü -

75



m ü z e ç e k e r i z , a y a k l a r ı m ı z a ç ık t a k a l ı r , b i r y a n ı m ı z ı ö r t e r i z , ö b ü r y a

n ı m ı z a ç ı lı r . H o c a , g ü n l e r d i r , a y l a r d ı r , b u y o r g a n m a s a l ı n ı d i n l e r m i ş .

P e k c a n ı s ı k ı l ır , h a r a r ı k a v r a d ı ğ ı g i b i b a h ç e y e ç ı k a r , i ç in e k a r d o l d u r

m a y a b a ş l a r . A r k a s ı n d a n k o ş a n k a r ı s ı , e f e n d i d e r , n e y a p ı y o r s u n ? H o c a ,

i şt e s a na k u d r e t p a m u ğ u d e r , i s t e d i ğ i n g i b i y o r g a n y a p , y a t a k y a p .

K a r ı s ı , a e f e n d i , ç ı lg ı n m ı s ı n s e n d e r , k a r , a d a m ı ı s ı t ır m ı ? H o c a , n e

d e n ç ı l g ı n o l a y ı m d e r , a d a m ı ı sıtmasa a t a l a r ı m ı z , a l t ı n d a m ı ş ı l - m ı ş ı l

u y u r l a r m ı ?

f; *

T 6 6 . H o c a ' n m k a r ı sı h a s t a l a n m ı ş . H o c a , h e r g ü n b a ş - u c u n a o t u

r u r , a ğ l a r ı n ı ş . K o m ş u l a r , o k a d a r ü z ü l m e H o c a d e m i ş l e r , i n ş a l l a h g e ç i ş

t i r i r . H o c a ,

i^-güç

sahibi a d a m ı m d e m i ş . Y a r ı n k a l k a r , k ö y l e r e ç ı k a r ı m ,

y a h u t b a ş k a b i r i ş i m o l u r . E l i m b o ş k e n a ğ l ı y a y ı m d a , n e o l u r - n e o l m a z .

*

1 6 7 .

H o c a , b i r g e c e m o l l a s ı I m a d ' l a e v i n e g i d e r k e n b i r k a ç h ır

s ı z ı n ,

b i r k i l i d i t ö r p ü l e m e k t e o l d u ğ u n u g ö r ü r . I m a d , H o c a , b u n l a r n e

y a p ı y o r l a r d e r . H o c a , r e b a p ç a l ı y o r l a r d e r . İ m a d , s e s i ç ı k m ı y o r d e y i n c e

H o c a d e r k i : O n u n s e s i y a r ı n ç ı k a r .

*

1 6 8 . H o c a ' n ı n z a r z a v a t ç ı y a b o r c u v a r m ı ş . A d a m b o r c u n u is t e r .

H o c a , n e k a d a r b o r c u m v a r d e r . Z a r z a v a t ç ı , o t u z b i r a k ç e d e r . İ m a m ı n

d a v a r m ı d i y e s o r a r . E v e t d e r z a r z a v a t ç ı , o n u n d a y i r m i a l t ı a k ç e b o r c u

v a r . H o c a d e r k i :

— A l â , b i z i m i m a m l a a r a m ı z d a n ş u s ı z m a z , n e y a p a r - y a p a r , o y i r

m i a l t ı a k ç e y i ö d e r i z , y i r m i a lt ı a k ç e ö d e n i n c e b e n i m o t u z b i r a k ç e d e n

k a l d ı m ı b e ş a k ç e ^ O b e ş a k ç e y i d e b a n a v e r i r s i n , b ö y l e c e i k i m i z i n d e

b o r c u t e m i z l e n i r - g i d e r .

*

J 6 9 .

H o c a , B u r s a ' d a y k e n ç a r ş ı d a n b i r ç u h a ş a l v a r a l m a k i s t e r ,

o n b e ş a k ç e y e p a z a r l ı k e d e r , u y u ş u r . F a k a t b u s ı ra d a b i r c ü b b e a l ır s a

d a h a m ü n a s î b o l a c a ğ ı n ı d ü ş ü n ü r , v a z - g e ç t i m ş a l v a r d a n d e r , e l i n d e k i

ş a l v a r ı b ı r a k ı r , s e n b a n a d e r , b i r c ü b b e v e r . A d a m , b i r c ü b b e ç ı k a r ı r .

H o c a c ü b b e y î g i y i p d ü k k â n d a n ç ı k a r k e n d ü k k â n c ı , h o c a e f e n d i d e r ,

c ü b b e n i n p a r a s ın ı v e r m e d i n . H o c a , c a n ı m d e r , o n u n y e r i n e ş a lv a r ı b ı

r a k t ı m y a . İ y i a m a d e r d ü k k â n c ı , ş a l v a rı n d a p a r a s ın ı v e r m e m i ş t i n . H o -

W



c a , A l l a h - A I l a h d e r , b u B u r s a l ı l a r n e t u h a f a d a m l a r , y a h u ş a l v a r ı a l

m a d ı m k i p a r a s ı n ı v e r e y i r m

*

1 7 0 .

H o c a , b i r k ö y e k o n u k o l m u ş . K ö y a ğ a s ı , b i r . g ü n H o c a ' y a

s o r m u ş :

— P a d i ş a h m ı b ü y ü k , ç i f t ç i m i ?


— E l b e t t e ç i f t ç i b ü y ü k . Ç i f t ç i b u ğ d a y v e r m e s e p a d i ş a h a c ı n d a n

ö l ü r .

*

1 7 1 . H o c a ' y a , t ı p b i l ir m i s i n d e m i ş l e r . - B i l i r i m d e m i ş , h e m d e

ş ö y l e h u l â s a e d e r i m :

A y a ğ ı n ı s ı c a k t u t , b a ş ı n ı s e r i n ,

K e n d i n e b i r iş b u l , d ü ş ü n m e d e r i n .

1 7 2 . B i r g ü n b i r y o k s u l " g e l m i ş , T a n r ı m i s a f i r i y i m d e m i ş . H o c a ,

y a n l ı ş g e l d i n o ğ l u m d e m i ş , o n u n e v i b u r a s ı d e ğ i l , ş u r a s ı , v e c a m i y i g ö s

t e r m i ş .

*

1 7 3 .

H o c a , b i r R a m a z a n , d ü n y a l ı k e l d e e t m e k iç i n b i r k ö y e g i

d e r , i m a m l ı k e t m e k i s t e r , i m a m ı m ı z v a r d e r l e r . B a ş k a b i r k ö y e g i d e r ,

a y n ı s ö z le k a r ş ıl a ş ı r , b i r b a ş k a k ö y d e d u r u m , g e n e a y n ı . H â s ı l ı k ı r k k ö y

d o l a ş ı r , k ı r k ı n c ı d a , k o y m e y d a n ı n d a b î r k a l a b a l ı ğ a r a s t la r . H o c a ' y ı g ö

r e n h a l k , h a h d e r l e r , b u b i l i r . H o c a ' y a , y a k a l a d ı k l a r ı t i l k i y i g ö s t e r i r l e r ,

d e r l e r k i : ,

— K a ç a y d ı r , b u t i l k i n i n e l i n d e n ç e k m e d i ğ i m i z k a l m a d ı . N e

t a v u

ğ u m u z u b ı r a k t ı , n e p i l i c i m i z i . - N i h a y e t t u z a k b u r d u k , y a k a l a d ı k , n a sı l

ö l d ü r e l i m k i c a n ı d a h a ç o k a c ı s ı n ?

H o c a , ö l d ü r m e y i n d e r , b e n o n a b i r c e z a v e r e y i m k i b ü t ü n c e z a

l a r d a n ş i d d e t l i o l s u n . T i l k i y i a l ı r, c ü b b e s i n i ç ı k a r ı p g i y d i r i r , b e l i n i s ı kı c a

b a ğ l a r . B a ş ı n d a n k a v u ğ u n u d a ç ı k a r ı p t i l k i n i n b a ş ı n a g e ç i r i r , k a p a r - k c y -

v e r i r h a y v a n ı .

K ö y l ü , a m a n h o c a , n e y a p t ı n d e y i n c e d e r k i :

— O n a b i r i ş e t t i m k i k ı r k k ö ş e b î r a r a y a g e l s e y a p a m a z . Ş i m d i

b u k ı y a f e t l e h a n g i k ö y e g i t s e k o v a r l a r o n u" . ,

m



1 7 4 .

H o c a ' n m e v i n e h ı r s ız g i r m i ş . N e v a r , n e y o k , t o p l a y ı p d e n k

y a p m ı ş , ç ı k ı p g i d e r k e n H o c a d a y a t a ğ ı n ı , y o r g a n ı n ı s ır t ın a v u r u p p e

ş i n e d ü ş m ü ş . H ı r s ı z , e v i n e v a r ı n c a a r k a s ı n a d ö n m ü ş , b a k m ı ş k i H o c a

d a g e l i y o r . B e a d a m d e m i ş , s e n i n b u r d a n e i ş i n v a r ? H o c a d e m i ş k i :

— B u e v e g ö ç e t m e d i k m i k i ?

* '

1 7 5 . B ir k o m ş u s u , H o c a ' n m e v i n e g e l i p ç a m a ş ı r i p i n i i s t e m i ş .

H o c a, , i ç e r iy e g i r m i ş , b ir m ü d d e t s o n ra ç ı k a r a k k o m ş u s u n a , k o m ş u c u -

ğ u m d e m i ş , i p e u n s e r m i ş l e r . K o m ş u s u , i l â h i H o c a m d e m i ş , h i ç i p e

u n s e r i l i r m i ? H o c a , v e r m e y e g ö n l ü m o l m a y ı n c a d e m i ş , s e r i li r .

1 76 . K o m ş u l a r ı n d a n b i r i n i n b i r i şi o l u r , H o c a ' y a b a ş v u r u p e ş e

ğ i n i i s te r . H o c a , e ş e k b u r d a d e ğ i l d e r , d e ğ i r m e n e b u ğ d a y y o l l a d ı m .

T a m o s ı r a d a e ş e k , a h ı r d a a n ı r m ı y a b a ş l a r . K o m ş u s u , h a n i b u r d a d e

ğ i l d i d e r , b a k a n ı r ı y o r . H o c a , e l i y l e s a k a l ın ı t u t u p s ü b h â n a l l a h d e r , b u

y a ş t a , a k s a k a l ı m l a b e n i m s ö z ü m e i n a n m ı y o r s u n d a e ş e ğ i n s ö z ü n e

i n a n ı y o r s u n h a ?

1 7 7 . B i r k o m ş u s u , H o c a ' d a n , b i r g ü n l ü ğ ü n e e ş e ğ i n i i s te r . H o

c a , g i d e y i m , e ş e ğ e d a n ı ş a y ı m d a d e r , g ö n l ü o l u r s a v e r e y i m . A h ı r a g i

d e r , b i r m ü d d e t s o n r a ç ı k ı p g ö n l ü o l m a d ı k o m ş u c u ğ u m d e r , g i t m e k

i s t e m i y o r ; h e m d e d i y o r k i : B e n i e l e - g ü n e v e r i r s e n , b e n i m k u l a ğ ı m a

v u r u r l a r , s e n i n ı r z ı n a s ö v e r l e r .

*

1 7 8 .

H o c a ' n m e v i n e h ı r s ız g i r e r . K a r ı s ı , a y a k p ı t ı r t ı s ı n ı i ş i t i p

e f e n d i d e r , e v e h ı r s ı z g i r d i . H o c a , h i ç t ı n m a k a r ı d e r , i n ş a l l a h Ç a l a c a k

b î r ş e y b u l u r ; t e k b u l s u n d a e l i n d e n a l m a s ı k o l a y .

*

1 7 9 .

H o c a ' n m e ş e ğ i ç a l ı n m ı ş . Y a n a - y a k ı l a d o s t l a r ı n a a n l a t ı r m ı ş .

B i r i s i ,

i y i a m a e f e n d i d e m i ş , a h ı r ı k i l i t l e m e k g e r e k m e z m i y d i ? B i r i s i,

o i n c e c i k t a h t a k a p ı y ı d e ğ i ş t i r m e k , s a ğ l a m b i r k a p ı t a k m a k l â z ı m d e ğ i l

m i y d i ? d e r . B i r b a ş k a s ı d e r k i : H ı r s ı z e v e g i r i p e ş e ğ i g ö t ü r ü r k e n s i z

n e r d e y d i n i z ? H â s ı l ı h e r k e s , b i r l â f e d e r . H o c a d a y a n a m a z , d e r k i :

— Y a h u , i n s a f e d i n , h e p k a b a h a t b e n d e m i , h ı r s ı z ı n h i ç m i k a b a

h a t i y o k ?

78



, 1 8 0 . H o c a b i r g ü n m u z i p l i k i ç i n k o m ş u s u n u n k a z l a r ı n d a n e n

i r i

s i n i t u t u p c ü b b e s i n i n a l t ı n a s a k l a r , y o l l a n ı r . B i r a z g i t t i k t e n , s o n r a b a k a

y ı m , k a z n e y a p ı y o r d i y e c ü b b e s i n i a r a l a r . K a z , b a ş ı n ı u z a t ı p s u u u s d e

y i n c e H o c a , h a h d e r , b e n d e s a n a ö y l e d i y e c e k t i m .

1 8 1 . B i r g ü n H o c a n ı n e ş i - d o s t u t o p l a n ı r , y a h u d e r l e r , b a h a r m e v

s i m i n i b o ş g e ç i r m i y e l i m . Ş ö y l e b i r im e c e y l e k ı ra g i d e l i m , e ğ l e n e l i m .

B i ri s i, k u z u d o l m a s ı b e n i m ü s t ü m e d e r . Ö b ü r ü , b e n i m ü s t ü m e d e d o l

m a d e r . Ö b ü r ü t a t i ı b a n a d e r , b i r b aş k a s ı s ü t l ü s ü d e b e n i m ü s t ü m e o l- ;

s u n d e r . H o c a h i ç t ı n m a z . P e k i d e r l e r , s e n n e y a p a c a k s ı n ?

H o c a , b u ç e ş i t z i y a f e t , ü ç a y b i l e s ü r s e o r d a n a y r ı l ı r , b i r y e r e

g i d e r s e m T a n r ı ' n ı n l a n e ti d e b e n i m ü s t ü m e d e r .

1 8 2 .

H o c a ' n ı n c a n ı b u l g u r p i l â v ı is t e m i ş . K a r ı d e m i ş , b u a k ş a m

b i r b u l g u r p i l â v ı y a p d a g ü l e - o y n ı y a y i y e l i m . K a r ı s ı , g ü z e l b i r p i l â v

p i ş i r m i ş . O t u r u p y e m e y e b a ş l a m ı ş l a r . T a m b u s ı r a d a k o m ş u n u n ç o c u

ğ u , k o ş a - k o ş a g e l m i ş , a m a n H o ca d e m i ş , y e t i ş , s e n d e n b a ş k a k i m s e m i z

y o k . H o c a t e l â ş la y e m e ğ i b ı r a k ı p k a l k m ı ş , g i t m i ş . B ir m ü d d e t s o n r a g e

l i n c e k a r ı s ı s o r m u ş :

— N e y m i ş e f e n d i ?

N e o l a c a k d e m i ş H o c a , kırk y ı l d a b i r a ğ ı z t a d i y l e y e m e k y i y e c e k

t i k , k o m ş u n u n e ş e ğ i , k u y r u k s u z s ıp a d o ğ u r m u ş .

*

1 8 3 .

H o ca . , b i r g ü n ç i f t s ü r e r k e n a y a ğ ı n a k o ca b i r d i k e n b a t m ı ş .

H o c a ,

d i k e n i ç ı k a r d ı k t a n s o n r a d e m i ş k i :

— Ç o k ş ü k ü r , g e ç e n y ı l a l d ı ğ ı m y e n i ç a r ı k l a r ı g i y m e m i ş i m .

•

o c a , b i r g ü n e ş e ğ i n e b i n m i ş , e v i n e g e l i r k e n ş i d d e t l i b i r

d e p r e m o l m u ş . H o c a h e m e n e ş e k t e n i n i p s e c d e y e k a p a n m ı ş , ş ü k r e t m i ş .

S e b e b i n i s o r a n l a r a d e m i ş k i :

v - N a s ı l ş ü k r e t m i y e y i m ; i y i k i e v d e b u l u n m a d ı m . B i z im h a r a b e v,

j

m u t l a k a y ı k ı l m ı ş t ı r . Y ı k ı l m â d ı y s a b i l e e v d e b u l u n s a y d ı m y ı k ı l a c a k d i y e

ç o k t a n y ü r e ğ i m e i n e r d i .

1

1 8 5 . Z e n g i n b i r a d a m , H o c a ' ya b i r k a ç p a r a v e r e r e k e f e n d i d e

m i ş , b e ş v a k i t n a m a z d a b i z e d u â e t . H o c a , p a r a n ı n ' ü ç t e . ik i s i n i • : a y ı r ı p

a d a m a v e r m i ş d e d e m i ş k i : . : - > i ı : s : :

s

r

W



— S a b a h n a m a z l a r ı n ı k ı l a m ı y o r u m , y a t s ı y ı d a y o r g u n l u k t a n , u y

k u y a b a ğ ı ş l ı y o r u m . K a l ıy o r ü ç v a k i t . B e d a v a p a r a a l a m a m b e n .

1 8 6 . B i r i s i , H o c a ' y ı e v i n e ç a ğ ı r ı r , ı s ra r e d e r - d u r u r m u ş . H o c a , h a d i

b i r g i d e l i m b a k a l ı m d e r , k a l k a r , a d a m ı n e v i n e g i d e r . T a m k a p ı y ı ç a

l a r k e n a d a m , p e n c e r e d e n b a ş ı n ı ç ı k a r ı r , b a k a r , s o n r a ç e k i li r . E v s a h i

b i n i n k a r ı s ı , k a p ı y a g e l i r , k a p ı y ı a r a l a r , H o c a ' y a , e f e n d i e v d e y o k d e r .

H o c a , k a d ı n a , b e n d e n s e l â m s ö y l e y i n d e r , b i r d a h a b i r y e r e g i d e r k e n

b a ş ı n ı e v d e b ı r a k m a s ı n .

*

1 8 7 . H o c a , b i r y a z g ü n ü u z a k b i r y e r d e n g e l i r k e n y o l d a f e n a h a l

d e s u s a r .

O

a r a l ı k b i r ç e ş m e y e r a s t l a r . B a k a r k i l ü l e s i n e b i r a ğ a ç t ı k a

m ı ş l a r . A ğ a c ı z o r l a ç e k e r ç e k m e z f ı ş k ı r a n s u y l a ü s t ü - b a ş ı ı s l a n ı r , ç e ş

m e y e d e r k i :

— T e v e k k e l i d e ğ i l , b ö y l e d e l i - d e l i a k t ı ğ ı n i ç i n d i b i n e o k a z ı ğ ı t ı

k a m ı ş l a r .

*

1 8 8 .

H o c a b i r g ü n , m o l l a s ı İ m a d ' l a k u r t a v ı n a g i d e r . İ m a d , k u r t

y a v r u s u t u t m a k i ç i n k u r d u n i n i n e g i r e r . O s ı r a d a a n a k u r t g e l i r , i n e

s a l d ır ı r . V ü c u d u i n e s ü z ü l ü r k e n Ho c a k u y r u ğ u n a y a p ı ş ı r , ç e k m e y e b a ş

l a r . K u r t , ç ı r p ı n ı r k e n y e r d e n t o z k o p a r , İ m a d ' ı n g ö z ü n e d o l a r . İ m a d ,

g ö z l e r i n i o v u ş t u r a r a k b a ğ ı r ı r :

— H o c a m , b u t o z - d u m a n n e d i r ?

, H o c a c e v a p v e r i r :

— D u â e t , k u r d u n k u y r u ğ u k o p m a s ı n ; k o p a r s a o v a k i t g ö r ü r s ü n

s e n t o z u - d u m a n ı .

* • <jP '

1 8 9 .

H o c a , s ı k ı n t ı y a d ü ş e r , i n e ğ i n i s a t m a k iç i n p a z a r a g ö t ü r ü r ,

f a k a t b i r t ü r l ü s a t a m a z . B u s ı r a d a a k ı l l ı b i r i g e l i r , H o c a d e r , b a n a . b i r

k a ç a k ç e v e r i r s e n b e n ş i m d i c i k s a t a r ı m b u i n e ğ i . H o c a razı o l u r , a d a m ,

i n e ğ i n y u l a r ı n d a n t u t u p g e z d i r m e y e v e b a ğ ı rm a . y a b a ş la r :

— B u i n e k , b i l d i ğ i n i z i n e k d e ğ i l , k ı z o ğ l a n k ı z , a l t ı a y l ı k g e b e .

B u s ö z l e r i d u y a n h a l k , i n e ğ i n b a ş ı n a ü ş e r , h e r k e s p e y s ü r m e y e

b a ş l a r , ç a b u c a k s a t ı l ı r .

H o c a , p a r a l a r ı a l ı p d o ğ r u e v e g i d e r .

K a r ı s ı ,

k a p ı y ı a ç ı p e f e n d i d e r ,

k ı z a g ö r ü c ü l e r g e l d i , a m a n s es e t m e . Ho ca > k a r ı d e r , s ö y l e b a ş l a r ı n ı

ö r t s ü n l e r , b e n b i r s ö z ö ğ r e n d i m , s ö y l e r s ö y l e m e z k ı zı a l ı r l a r .

80



K a r ı s ı ,

g ö r ü c ü l e r i n y a n ı n a g i d i p h a n ı m l a r d e r , b a ş ın ı z ı ö r t ü n ,

e f e n

d i , s iz i n l e k o n u ş a c a k .

K a d ı n l a r , b a ş l a r ı n ı ö r t e r l e r . H o c a y a n l a r ı n a g i r i p h o ş - b e ş t e n s o n r a

d e r k i :

— H a n ı m l a r , b e n i m k ı z ı m , b i l d i ğ i n i z k ı z l a r d a n d e ğ i l . K ız o ğ l a n

k ı z , a l t ı a y l ı k g e b e .

K a d ı n l a r , b i r b i r l e r i n e b a k ı ş ı p k a l k a r l a r , k a p ı d a n f ı r l a y ı p g i d e r l e r .

1 9 0 .

B ir g ü n b i r i s i , s o k a k t a k o ş a r a k H o c a ' y a g e l i r , b i r o ğ l u n

o l d u d e r . H o c a ş ü k r e d e r . A d a m , m ü j d e m i v e r s e n e d e y i n c e H o c a , b i r

. o ğ l u m o l m u ş , ş ü k r e t t i m b e n , f a k a t b u n d a n sa n a n e ? d e r .

1 9 1 .

H o c a ' n m e v i n d e b ir g e c e b i r g ü r ü l t ü d ü r , k o p a r . K o m ş u s u

m e r a k e d i p d i n l e r , a r k as ı g e l m e z . B ü s b ü t ü n m e r a k l a n ı r , s ı rt ı n a c ü b -

fo es in i g i y i p H o c a ' n m k a p ı s ı n ı ç a l a r . H o c a k i m o d e r , k o m ş u s u n u n

g e l d i ğ i n i a n l a y ı p k a p ı y ı aç a r. A d a m c a ğ ı z , g i r m i y e c e ğ i m d e r , d e m i n b i r

' g ü r ü l t ü d u y d u m d a m e r a k e t t i m , n e o l d u A l l a h a ş k ı n a ? H o c a , h â d e r ,

b i r ş e y d e ğ i l . B i z i m k a r ı , b e n i m c ü b b e m i m e r d i v e n d e n at tı d a . A d a m ,

a H o c a d e r , c ü b b e d ü ş e r k e n g ü r ü l t ü ç ı k a r ı r m ı ? H o c a , a m a n b e y a h u

e l e r , u z u n e t m e iş t e , i ç i n d e b e n d e v a r d ı m .

1 9 2 .

H o c a , b i r g e c e A y ı ş ı ğ ı n d a , b a h ç e d e b e y a z l a r g i y m i ş , k o l

l a r ı n ı a ç m ı ş b i r a d a m g ö r ü r . K a n d e r , y e r ş u o k u , y a y ı , h ı r s ı z v a r .

Ka r ı s ı

y a y ı ,

o k u g e t i r i r , h o c a n i ş a n a l ı p a d a m ı v u r u r , l e ş in i y a r ı n

' k a l d ı r ı r ı z d e r , y a t a l ı m ş i m d i . Y a t a r l a r .

S a b a h o l u n c a k ü r e ğ i , k a z m a y ı a l ı p b a h ç e y e ç ı k a r . B ir d e n e g ö r

s ü n , v u r d u ğ u , k e n d i g ö m l e ğ i y m i ş .

K a r ı s ı ,

g ü n d ü z y ı k a y ı p k u r u s u n d i y e

î p e a s m ı ş .

H o c a , h e m e n s e c d e y e k a p a n ı r , ş ü k r e d e r . K a r ı s ı , n e y e ş ü k r e d i y o r

s u n e f e n d i d e y i n c e , n a s ıl ş ü k r e t m i y e y i m d e r , b a k , t a m g ö ğ s ü n d e n v u r

m u ş u m , y a i ç in d e b e n o l a y d ı m

*

1 9 3 .

H o c a b i r g ü n , b i r i s i n e s o r a r , a d a m ı n ö l d ü ğ ü n e r d e n b e l l i

ı o l u r d e r . B u s o r u y u d u y a n , e l i - a y a ğ ı b u z k e s i l i r , h e r y a n ı d o n a r d e r .

H o c a ,

b i r k a ç g ü n s o n ra d a ğ a , o d u n k e s m i y e g i d e r . M e v s i m k ı ş .

f e n a h a l d e d o n a r , h e r y a n ı b u z k e s i l ir , e l i - a y a ğ ı t u t m a z o l u r , a d a m ı n

N a sr e d d i n H o c a — F . 6

81



s ö z ü . a k l ı n a

gelir

e y v a h d e r , b e n ö l d ü m . H e m e n y e r e u z a n ı r . F a k a t

b e k l e r , b e k l e r , k i m s e c i k l e r g e l m e z . B a ri d e r , v a r a y ı m g i d e y i m d e k a

r ı y a h a b e r v e r e y i m , k o n u - k u m ş u g e l s i n , b e n i k a l d ı r ı p g ö m s ü n l e r . K a l

k ı p z o r l a e v i n e g e l i r . K a p ı y ı ç a l a r . K a r ıs ı k a p ı y ı a ç ı n c a , d u r k a r ı d e r ,,

g i r m i y e c e ğ i m . B e n f i l â n y e r d e ö l d ü m , k o n u y a - k o m ş u y a h a b e r v e r d e

g e l s i n l e r , b e n i k a l d ı r ı p g ö m s ü n l e r . B u s ö z l e r i s ö y l e y i p g e n e d a ğ a g i

d e r . K a r ı s ı , s a çı n ı- b aş ı nı y o l u p f e r y â d e t m i y e b a ş la r . K o n u - k o m ş u , f e r

y a d ı n ı d u y u p g e l i r , n e o l d u ? d e r l e r . A h d e r , e v i m

y ı k ı l d ı .

K o c a m ,

f i l â n ,

y e r d e ö l d ü . P e k i d e r l e r , k i m h a b e r v e r d i b u n u ?

K a r ı s ı ,

g ö z y a ş l a r ı n ı s i l e r e k d e r k i :

— G a r i b i n k im i - k i m s e s i m i o l u r , k e n d i c e ğ i ö l m ü ş , k e n d i ç e ğ i g e

l i p h a b e r v e r d i .

1 9 4 .

K a r ı s ı n ın b i r g ü n , b i r i şi ç ı k m ı ş . Ç o c u ğ u n u H o c a ' y a v e r i r ,

e f e n d i d e r , b u g ü n b u ç o c u ğ u o y a l a . H o c a , ç o c u ğ u g e z d i r i p e ğ l e n d i

r i r k e n ç o c u k , H o c a ' n ı n ü s t ü n e i ş er . H o c a , b u n a f e n a h a l d e k ı z a r. O d a

ç o c u ğ u n ü s t ü n ü k i r l e t i r . K a r ı sı g e l i p b u n u g ö r ü n c e a e f e n d i d e r , ' n e-

d i y e ç o c u ğ u n ü s t ü n e i ş e d i n ? B e k a r ı d e r H o c a , ü s t ü m e b a ş k a b i r i s i

î ş e s e y d i b e n , y e s t e h l e r d i m .

1 9 5 . H o c a b i r g e c e k a r ı s i y l e y a t a r k e n k a r ı s ı , e f e n d i d e r , b i r a z

ö t e y e gitsene. H o c a , h e m e n k a l k a r , c ü b b e s i n i , k a v u ğ u n u g i y i p y o l a d ü

ş e r . S a b a h a k a d a r g i d e r , s a b a h l e y i n t a n ı d ı k l a r ı n d a n b i r i n e r a s t la r . A d a m ,

so re , r

:

— H o c a m , n e r e y e g i d i y o r s u n ?

H o c a , v a l l a h i b i l m e m d e r , y a l n ı z b e n b u r d a b e k l i y e y i m j s e n g i t ,

b i z i m k a r ı y a s o r d a h a b e r g e t i r b a n a , d a h a g i d e y i m m i ?

*

1 9 6 . H o c a , ö l ü m l ü k , d i r i m l i k d i y e b i r k a ç p a r a b i r i k t i r m i ş . H ı r s ız :

ç a l m a s ı n d i y e b u n l a r ı , b a h ç e s i n i n b i r k ö ş e s i n e g ö m e r . B a h ç e d e n ç ı k a r

k e n d ö n e r , b a k a r , h ır s ız o l s a m d e r , h e m e n c e c i k b u l u r u m b u

y e r i ,

o l

m a d ı b u . G i d e r , ç ı k a r ı r o r d a n , b a ş k a b i r y e r e g ö m e r . G e n e g ö n l ü k a a n i

olmaz,

o r d a n d a ç ı k a r ı r . N e y a p a c a ğ ı n ı ş a ş ı rı p s a ğ a - s o la b a k ı n ı r k e n .

b a h ç e n i n b i r b u c a ğ ı n d a b i r t e p e c i k v a r m ı ş , o r a y ı g ö r ü r , h a h d e r , t a m ;

y e r i n i b u l d u m . U z u n b i r s ı r ı k b u l u r , p a r a k e s e s i n i u c u n a b a ğ l a r , g ö t ü

r ü r , ö t e p e y e sırığı çakar. K u ş d e ğ i l y a b u d e r , n e r d e n a k l ı n a g e l e c e k

h ı r s ı z ı n d a b u s ı r ı ğ ı n t e p e s i n e b a k a c a k ?

82



H o c a , b u i ş l e u ğ r a ş ı r k e n b i r i s i g ö z e t l e r m i ş . H o c a , s ı r ı ğ ı ç a k ı p g i t

t i k t e n s o n r a o a d a m g i d e r , s ı r ı ğ ı ç ı k a r ı r , ü s t ü n d e k i k e s e y i , ç ö z ü p a l ı r,

s ı r ı ğ ı n ü s t ü n e b i r a z s ı ğ ı r t e z e ğ i s ü r e r , s ı r ı ğ ı t e k r a r y e r i n e ç a k a r .

B i r m ü d d e t s o n ra H o c a ' y a p a r a lâ z ı m o l u r . G i d e y i m d e k e s e d e n

a l a y ı m d e r . G e l i r , b a k a r k i k e s e n i n y e r i n d e y e l l e r e s i y o r . S ı r ı ğ ı i n d i r i r ,

ü s t ü n d e k i s ı ğ ır t e z e ğ i n i g ö r ü n c e A l i a h - A l l a h d e r , b e n b u r a y a a d a m

ç ı k a m a z d i y o r d u m , s ı ğ ır n a s ı l ç ı k m ı ş ?

•

1 9 7 .

H o c a h a s t a l a n ı r . K o m ş u k a d ı n l a r , b a ş ı n a t o p l a n ı r l a r . H a l -

h a t ı r s o r a r l a r . İ ç l e r i n d e n

b i r i ,

H o c a e f e n d i d e r , A l l a h g e ç i n d e n v e r s i n ,

s a n a b i r e m r - i H a k o l u r s a n e d i y e l i m d e a l ğ ı y a l ı m ? H o c a şu c e v a b ı v e

rir-.

— K a d ı n la r a d o y a m a d a n g i t t i d e y i n d e a ğ l a y ı n .

*

1 9 8 . H o c a , b i r b e r b e r e tı r a ş o l u y o r m u ş . B e r b e r a c e m i y m i ş , b o

y u n a H o c a n ı n b a ş ı n ı k e s e r , ç e n t e r , p a m u k y a p ı ş f ı r ı r m ı ş . B a ş ı n ı n y a

r ıs ı t ı r a ş e d i l i n c e H o c a k a l k m ı ş . B e r b e r , n e r e y e H o c a , y a r ı s ı k a l d ı d e

y i n c e H o c a , s e n y a r ı s ı n a p a m u k e k t i n , b e n d e ö b ü r t a r a f ı n a k e t e n e k

t i r e c e ğ i m d e m i ş .

*

1 9 9 .

H o c a , b i r a r a l ı k K o ' n y a ' d a y k e n b i r i s i , g a l i b a k a r ı n ö l m ü ş

d e m i ş . H o c a , h i ç a l d ır ı ş e t m e d e n ö l m e s e y d i d e m i ş , z â t e n b e n o n u b o

ş a y a c a k t ı m .

*

2 0 0 . H o c a ' n m e n s e s i n e b i r i s i , b i r s i ll e v u r m u ş . H o c a , a d a m ı n y a

k a s ın a y a p ı ş m ı ş . A d a m , t e k l i f s i z d o s t l a r ı m d a n b i r i s a n m ı ş t ı m d e m i ş s e

d e H o c a , a d a m ı n y a k a s ı n ı b ı r a k m a m ı ş , d o ğ r u c a m a h k e m e y e , k a d ı n ı n

y a n ı n a s ü r ü k l e m i ş . K a d ı , a d a m ı t a n ı n m ı ş . H o c a ' y l a b a r ı ş t ı r m a k i s t e m iş s e

d e H o c a r a z ı o l m a m ı ş . B u h u n ü z e r i n e k a d ı , b i r s i l l e n i n c e z a s ı b i r a k ç e

d i r . Y a n ı n d a v a r s a v e r , y o k s a g i t - g e t i r d i y e a d a m ı s a v m ı ş . H o c a b e k l e

m i ş , b e k l e m i ş , a d a m b i r t ü r l ü g ö r ü n m e m i ş . B u n u n ü z e r jn e b i r d e n y e

r i n d e n k a l k ı p k a d ı n ı n y a n ı n a g i t m i ş , e n s e s i n e b i r s i l l e a ş k e d i p a d a m

a k ç e y i g e t i r i n c e s e n a l d e m i ş , ç ı k ı p g i t m i ş .

83



2 0 1 . H o c a ' y a , k a r ı n a k l ı n ı

zayi

etti dem işler. D ü ş ü n c e y e

d a l

m ı ş . Ne d ü ş ü n ü y o r s u n d e m i ş l e r . B i z i m k a r ı n ı n d e m i ş , z â te n a k lı y o k

t u , a c a b a n e s i

zayi

o l d u ,

onu

d ü ş ü n ü y o r u m .

2 0 2 .

H o c a ' y a , k a r ı n ı n adî ne d e m i ş l e r . B i l m i y o r u m d e m i ş . Kaç

s e n e l i k k a r ı n d e m i ş l e r . Y i r m i beş d e m i ş . Y a h u , by k a d a r z a m a n d ı r

a d ı

n ı ö ğ r e n m e z

mi

in s a n d e m i ş l e r .

İ lk

g e c e d e n g e ç i n m i y e <niyetim y o k t u

k i s o r a y ı m da ö ğ r e n e y i m d e m i ş .

*

2 0 3 . H o c a ' y a s o r m u ş l a r :

— Yüz y a ş ı n d a k i a d a m ı n ç o c u ğ u o l u r mu?

C e v a p v e r m i ş . -

— Y i r m i b e ş , o t u z y a ş l a r ı n d a g e n ç k o m ş u l a r ı v a r sa o l u r .

*

2 0 4 .

H o c a , p a z a r a g i d i y o r m u ş . Ç o c u k l a r , b a ş ı n a ü ş ü ş ü p h e p s i , .

H o c a b a n a d ü d ü k al d e m e y e b a ş l a m ı ş . H o c a , o l u r , o l u r d e m i ş . İ ç l e r i n

d e n b i r i , H o c a ' y a p a r a v e r m i ş , o da, H o ca b u n u n l a d ü d ü k al b a n a de

m i ş .

H o c a , o n a

da

o l u r d e m i ş . A k ş a m p a z a r d a n d ö n ü n c e p a r a y ı v e r e n e -

d ü d ü ğ ü u z a t m ı ş . Ö b ü r l e r i , h a n i b i z i m k i l e r d e y i n c e p a r a y ı v e r e n d e m i ş ,

d ü d ü ğ ü ç a l a r .

•

ı

2 0 5 . Bir

k o m ş u s u , H o c a ' y a , e f e n d i d e m i ş , s e n d e k ı r k y ı l l ı k s i r k e

v a r mı? Var d e m i ş H o c a . K o m ş u s u , bi r p a r ç a v e r s e n e d e m i ş . H o c a '

v e r e m e m , v e r s e y d i m k ı r k y ı f d a n b e r i k a l ı r m ı y d ı d e m i ş .

*

2 0 6 .

H o c a ' y a , s e n i n h a n ı m

çok

g e z i y o r d e m i ş l e r . A s l ı o l m a s a

g e r e k d e m i ş , g e z s e y d i , bi r k e r e c i k d e . b i z i m eve u ğ r a r d ı .

*

2 0 7 .

H o c a , bir gün k a z m a - k ü r e k , b a h ç e s i n d e bir yer k a z ı y o r -

m u ş .

Ne

y a p ı y o r s u n d i y e b i r i s i s o r m u ş . G e ç e n l e r d e d e m i ş ,

eve

tam i r

k o y d u k . Ç ı k a n k ü l - g ü b ü r o r t a d a k a l d ı . M a h a l l e l i taciz o l u y o r , o o l a n g ö

m e c e ğ i m .

P e k i d e m i ş a d a m ,

bu

ç ı k a n t o p r a ğ ı

ne

y a p a c a k s ı n ? H o c a ,

yok;

d e m i ş , b a k , b e n o k a d a r i n c e e l e y i p sık d o k u m a y a g e l e m e m .

84



2 0 8 . H o c a b i r g ü n k a r ı s i y l e d ö r t g ü n l ü k b i r y o l a g i t m e k ü z e r e -

ç ı k a r . B i r a z g i d e r l e r , k a r ı s ı n a s o r a r :

— K a r ı c ı ğ ı m , d a h a n e k a d a r k a l d ı ?

K a r ı s ı ,

e f e n d i d e r , b u g ü n l e y a r ı n g i d e r s e k d a h a i k i g ü n l ü k

y o l u

m u z k a l ı r .

H o c a , d e s e n e k i k a r ı d e r , y o l u ş i m d i d e n y a r ı l a d ı k .

*

2 0 9 .

H o c a ' a t e ş y a k m a y a k o y u l u r , ü f l e r , ü f l e r , o d u n l a r b i r t ü r l ü

t u t u ş m a z . G i d e r , k a r ı s ı n ı n f e r a c e s i n i g i y e r , g e l i r . B i r k e r e ü f l e r ü f l e m e z ,

o d u n l a r a te ş a l ı r. H o c a , t e v e k k e l i d e ğ i l d e r , o c a k d a b e n i m g i b i b i z i m

k a r ı d a n y ı l a r m ı ş .

2 1 0 .

B i r m e c l î s t e b i r i s i , k a z â r â y e l l e n m i ş , b e l l i o l m a s ı n d i y e d e -

a y a ğ ı n ı y e r e s ü r t ü p b i r s e s d a h a ç ı k a r m ı ş . H o c a , h a d i d e m i ş , s e s i n i -

b e n z e t t i n ,

y a k o k u s u n u n e y a p a c a k s ı n ?

•

2 1 1 . A d a m ı n

b i r i ,

H o c a ' y a g e l i r , h a s m ı n d a n ş i k â y e t e d e r , d e r

d i n i u z u n - u z u n a n l a tı r , h a k k ı m y o k m u a m m a H o c a d e r . H o c a , h a k k ı n

v a r k o m ş u c u ğ u m , h a k k ı n v a r d e r . O g i d e r , h a s m ı g e l i r . O d a d e r t y a

n a r , s o n u n d a h a k k ı m y o k

mu

a m m a d e r . H o c a o n a d a h a k k ı n v a r d e r ,

y e r d e n g ö ğ e k a d a r h a k k ı n v a r .

O d a g i d i n c e k a r ı s ı , e f e n d i d e r , b i r i g e l d i a n l a t t ı , h a k k ı n v a r d e

d i n .

O

g i t t i ,

ö b ü r ü g e l d i , o n a d a h a k k ı n v a r d e d i n . B u n e b i ç i m iş ?

E l b e t t e b u n l a r ı n b i r i h a k l ı , ö b ü r ü h a k s ı z .

H o c a , k a r ı s ı n a , s e n i n d e h a k k ı n v a r k a r ı c ı ğ ı m d e r , s e n i n d e h a k

k ı n v a r .

2 1 2 .

H o c a , b i r g e c e k a r ı s ı n a d e m i ş k i :

— K a r ı , şu b i z i m k o m ş u ç a rı k ç ı M e h m e d A ğ a n ı n a d ı n e y d i ?

K a r ı s ı , i lâ h i e f e n d i d e r , M e h m e d A ğ a d i y o r s u n y a . H o c a , y o k c a

n ı m / y a n l ı ş s ö y l e d i m d e r , n e iş y a p ı y o r d u d i y e c e k t i m . K a r ı s ı , A l l a h -

A l l a h d e r , ç a r ı k ç ı d e d i n y a e f e n d i .

H o c a , y o k b e y a h u , n e r d e o t u r u y o r d i y e c e k t i m , y a n ı l d ı m d e r . Kap

r i s i , n e o l d u sa n a e f e n d i d e r , k o m ş u d e d i n y a .

H o c a , â m â n b e k a r ı d e r , s e n i n l e d e k o n u ş u l m a z k i ( 1 5 ) .

*

( 15 ) L â t â i f - i L â m i î, b i r m e c z u b a a t f e n ( O r a d a , s o r u l a n ı n a d ı ç u l h a Ş e n -

df l d i r , 16 b ) .

85.



2 1 3 .

H o c a b i r g ü n , b i r a z y o ğ u r t m a y a s ı a l m ı ş , A k ş e h i r g ö l ü n e

• g i t m i ş , m a y a y ı g ö l e a t m ı ş . B ir i si g ö r m ü ş , n e y a p ı y o r s u n H o ca d e m i ş .

H o c a , g ö l e y o ğ u r t m a y a s ı k a t ı y o r u m d e m i ş . A d a m c a ğ ı z şa ş ı rı p t u t a r

m ı d e m i ş . H o c a , b e n d e b i l i y o r u m , t u t m a z a m m a d e m i ş , y a t u t a r s a

*

2 1 4 .

H o c a ' n ı n e v i n e h ı r s ı z g i r m i ş . H o c a , u s u lc a s e z d i r m e d e n h ı r

s ı z ı n p a b u ç l a r ı n ı s a k l a m ı ş . H ı r s ı z , a r a n m ı ş , t a r a n m ı ş , ç a la c a k b i r ş e y b u

l a m a m ı ş . Ç ı k a r k e n b a k m ı ş k i a y a k k a p l a r ı y o k . N e y a p s ı n , y a l ı n - a y a k

s o k a ğ a f ı r l a m ı ş . H o c a , t a m b u s ı r a d a , t u t u n , h ı r s ı z v a r d i y e b a ğ ı r m a

y a b a ş l a m ı ş . H ı r s ı z , g e l e n l e r e i n s a f e d i n y a h u d e m i ş , e v e g i r e n b e n i m

a m m a p a b u ç l a r ı m ı ç a l a n k e n d i s i .

•

2 1 5 .

H o c a ' y a , k a r ı n e v - e v g e z i y o r , s ö y l e d e b u k a d a r s ü r t ü k l ü k

• e t m e s i n , e v i n d e o t u r s u n d e m i ş l e r . R a s t l a r s a m s ö y l e r i m d e m i ş ( 1 6 ) .

*

2 1 6 .

H o c a , b i r g ü n k a d ı y l a k o n u ş u y o r m u ş . M e r k e b i d e m a h k e

m e k a p ı s ı n ı n d ı ş ı n d a b a ğ l ı y m ı ş . O s ı r a d a b i r y a l a n c ı ş a h i t g e t i r i r l e r .

M e r k e p a r a n ı r , b u l u n a m a z . H o c a ' y a r i c a e d e r l e r , m e r k e b i n i a l ı r l a r , h e

r i f i e ş e ğ e t e r s b i n d i r i p t e l l â l l a h a l k a t e ş h i r e d e r l e r . F a k a t b u i ş u z u n

s ü r e r , H o c a d a g e ç v a k t e k a d a r m a h k e m e d e p i n e k l e r . B i rk a ç g ü n s o n r a

a y n ı a d a m , g e n e b i r y a l a n c ı ş a h i t l i k t e t u t u l u r . K a d ı , a d a m y o l l a r , H o

c a ' n ı n m e r k e b i n i is t e r. H o c a , g e l e n adama d e r k i :

— O h e r i f e s ö y l e y i n , y a b u i ş t e n v a z g e ç s i n , y a h u t d a y a n ı n d a b i r

e ş e k t a ş ı s ı n .

2 1 7 .

H o c a , S e y y i d M a h m u d H a y r â n î ' n i n d e r v i ş i y m i ş . B ir g ü n p ir -

d a ş ı S a r ı S a l t ı k , h e m ş e y h i n i n m e z a r ı n ı , h e m d e H o c a ' y ı z i y a r e t i ç i n

A k ş e h i r ' e g e l m i ş , H o c a ' y a m i s a f i r o l m u ş . H o c a , k o n u ğ u n u p e k a ğ ı r l a

m ı ş . A l t ı n , g ü m ü ş _ s a h a n l a r i ç i n d e y e m e k l e r ç ı k a r m ı ş . S a rı S a l t ık y e r

k e n k a p l a r ı k e n d i s i g e t i r m i ş , g ö t ü r m ü ş .

S a r ı S a l t ı k , H o c a ' n ı n z e n g i n l i ğ i n e ş a ş ı p s o r m u ş :

— H o c a m , b u n l a r , s i z i n k a z a n c ı n ı z d a n m ı a l ı n m a , y o k s a b a b a d a n

m ı k a l m a ?

H o c a c e v a p v e r m i ş :

( 1 6 ) A y n ı k i t a p t a C u h a y a a t f e n , s . 2 0 7. 2 06 . h i k â y e n i n b i r b a ş k a t a r z ı .

86



- H e p s i e ğ r e t i , h e p s i b a b a d a n k a l m a . B e n i m ü ç m a l ı m v a r , o n

l ar la g e i d i m , o n l a r l a g i d e c e ğ i m .

S a n S a l t ı k , o n l a r n e d i r d i y e s o r u n c a H o c a d e m i ş k i :

- B i r y . . . . , i k i t . . . . ( 1 7 ) .

( 1 7) H o c a y a a i d e n e s k i y a z ıl ı f ı k r a b u d u r v e E b ü l - H a y r - ı R û m î n i n ,

F â t i h , U z u n H a s a n s e f e r in d e y k e n E d i r n e d e y e r i n e b ı r a k t ı ğ ı C e m S u l t a n a d ı n a ,

1 48 0 d e y a z d ı ğ ı « S - a l t u k - N â m e » d e d i r . Y a l n ı z , o rd a b i r d e e k l e n t i v a r v e S a r ı

S a l t u k , b ö y l e b i r z a t , b u ç e ş i t s ö z s ö y l e m e z , a c a b a n e y i k a s d e t t i d i y e d ü ş ü n ü r

k e n N a s r e d d i n H o c a , b u ü ç ş e y i n , i m a n , a m e l v e i h l â s o l d u ğ u n u s ö y l e m i ş .

87



TEMUR LE HOCA

§ Anadolu halkı, Temürleng in zulm ünü, ona karşı duyduğu n e f r e t i ^

onu Hoca ya çağdaş yaparak b irçok fıkr alar ibda' etmekle ve bâzı f ı k r a

ları da Hoca ya atfetm ekle belirtmi ştir. Bu bakımd an biz, bu f ı k r a l a r ı ,

Hoca nm, Temür le çağdaş olmadığın ı bi ldiğim iz halde, kitabım ıza, a y r ı .

bir bölüm olarak alıyoruz.

•

2 1 8 .

H o c a

bir gün kaz

p i ş i r t i r , T e m ü r ' e g ö t ü r ü r k e n i ş ta h ı

kaba-

r ı r , bir b u d u n u yer. K a z ı , T e m ü r ' e g ö t ü r ü r , s o f r a y a ç ık a r ı rl a r .

Temür,

b i r b u t u n u n o l m a d ı ğ ı n ı g ö r ü p H o c a

der, bu

k a z ı n

bir

a y a ğ ı n e r d e ?

Va

k i t ö ğ i e y m i ş . K a z l a r , ç e ş m e b a ş ı n d a , bir a y a k l a r ı n ı k a l d ı r ı p g ü n e ş l e n î -

y o r l a r m ı ş . H o c a , k a z la r ı g ö s t e r i p b i z i m m e m l e k e t t e

der,

b ü t ü n k a z l a r ,

b ö y l e tek a y a k l ı d ı r .

T e m ü r , b i r i s i n i ç a ğ ı r ı r , k u l a ğ ı n a

bir

ş e y l e r s ö y l e r . N ö b e t v u r u l m a

y a ,

d a v u l l a r, d ü m b e l e k l e r d ö v ü l m e y e b a ş la r . G ü r ü l t ü d e n k o r k a n k a z

l a r , g ü n e ş l e m e y i b ı r a k ı p k a ç m a y a k o y u l u r l a r . T e m ü r , H o c a 'y a k a z l a r ı

g ö s t e r e r e k bak der, iki a y a k l ı o l d u l a r . H o c a , hiç ş a ş ı r m a d a n der kî:

—

O

ç o m a ğ ı

sen

y e s e y d i n d ö r t a y a k l ı o l u r d u n .

•

2 1 9 . T e m ü r l e n g , bir a ra l ı k A k ş e h i r ' d e o t u r m u ş . H o c a , bi r g ö n i

b i r k â s e y e üç e r i k k o y u p T e m ü r ' e a r m a ğ a n g ö t ü r m e k is t er . F a k a t y o l d a

e r i k l e r , H o c a y ü r ü r k e n o y n a m ı y a b a ş l a y ın c a H o c a , o y n a y ı p z ı p l a m a

y ı n ,

y e r i m s i z i

der.

S a h i d e n

de

i k i s i n i

yer,

b ir i n i g ö t ü r ü r . T e m ü r ,

pek.

m e m n u n o l u r , H o c a ' y a h e d i y e l e r v e r i r .

2 2 0 . H o c a , g e n e bir gün T e m ü r ' e bir s e p e t p a n c a r g ö t ü r ü r k e n

y o l d a b i r i n e r a s t l a r , i n c i r g ö t ü r s e n der, d a h a m a k b u l e g e ç e r . H o c a , a d a

m ı n s ö z ü n ü d i n l e r . D ö n e r , i n ci r a l ı r, g ö t ü r ü r . T e m ü r , a d a m l a r ı n a

emre

d e r , i n c i r l e r i b i r e r - b i r e r H o c a ' n m b a ş ı n a v u r u r l a r . O n l a r , i n c i r l e r i

vur-

89=



d u k ç a H o c a ş ü k r e d e r . T e m ü r , H o c a , n e y e ş ü k r e d i y o r s u n d e r . H o c a , a d a

m ı n s ö z ü n ü d i n l e m e s e y d i m d e p a n c a r g e t i r s e y d i m , n e k a f a m k a l a c a k t ı ,

n e g ö z ü m , n a sı l ş ü k r e t m i y e y i m d e r .

2 2 1 .

T e m ü r l e n g , A k ş e h i r ' e g e l i r k e n ş e h i rl i le r , H o c a ' y a b a ş - v u -

r u r l a r , a m n a Hoca d e r l e r , b i z i k u r t a r . H o c a , A k ş e h i r o v a s ı n a b ü y ü k , y e

ş i l b o y a l ı b i r . k ü r s ü k u r u n , b a n a d a y e ş i l b i r b i n i ş l e k o c a m a n , y e ş i l b i r

s a r ı k b u l u n d e r . D e d i ğ i n i y a p a r l a r . H o c a , k ü r s ü y e g e ç i p k u r u l u r . İ k i

y a n ı n d a k i i k i a d a m d a , i k i y a n d a n s a r ı ğ ı n ı t u t a r l a r . T e m ü r , a s k e r i y l e

g e l i r k e n k a r ş ı d a n b u y e m - y e ş i l k ü m b e t l i y i g ö r ü r , m e r a k e d e r , b i r i s i n i

y o l l a r . G e l e n a d a m , s e n k i m s i n ' d e y i n c e H o c a , y e r T a n r ı s ıy ı m d e r. A d a m

g i d i p T e m ü r ' e h a b e r v e r i r . T e m ü r , ç a ğ ı r b a k a l ı m , g e l s i n d e r . A d a m

t e k r a r g e l i p s e n i e m î r i s t i y o r d e y i n c e H o c a , n e s ö z a n l a m a z a d a m m ı ş -

s ı n ız , y e t T a n r ı s ı y ı m d e d i m , a r t ık o n u n a y a ğ ı n a g i d e r m i y i m , o , b e n i m

a y a ğ ı m a g e l s i n d e r . A d a m g i d i p b u s ö z ü p a d i ş a h a s ö y l e r . T e m ü r , p ü r -

h i d d e t k a l k a r , y a n ı n d a k i m a i y e r i y l e g i d e r . H o c a ' y a y a k l a ş ı n c a b a ğ ı r ı r :

K i m s i n s e n ?

H o c a ,

h i ç t e l â ş l a n m a d a n , e v v e l c e g e l e n e d e i k i k e r e s ö y l e d i m , b u

ü ç o l u y o r d e r , y e r T a n r ı s ı y ı m .

9



T e m ü r i e n g ' i n , b i r g ö z ü k ö r , p e k z e k i v e y a k ı ş ı k l ı b i r g e n ç v a r m ı ş :

m a i y e t i n d e . Y e r T a n r ı sı y s a n d e r , ş u n u n g ö z ü n ü a ç .

H o c a , n e lâ f a n l a m a z a d a m s ı n y a h u d e r , y e r T a n r ı s ı y ı m d e d i m , ,

b e n a d a m ı n b e l d e n y u k a r s ı n a k a r ı ş m a m ; g ö k T a n r ıs ı k a r ı ş ı r.

•

2 2 2 .

T e m ü r l e n g , H o c a ' y ı c i r i d o y u n u n a ç a ğ ı r ı r . H o c a , k o c a ö k ü

z ü n e b i n i p meydana g e l i r . H a l k , k a h k a h a l a r l a g ü l e r k e n T e m ü r l e n g ,

H o c a d e r , c i r i t t e h a y v a n ı n g a y e t ç e v i k o l m a s ı g e r e k i r , n e d i y e b u ö k ü

z e b i n d i n ? H o c a , v a l l a h i d e r , b e ş o n y ı l d ı r t e c r ü b e e t t i ğ i m y o k a m m a ;

b u z a ğ ı y k e n g ö r ü r d ü m , a r d ı n d a n k u ş b i l e y e t i ş e m e z d i .

*

2 2 3 .

T e m ü r , b i r g ü n H o c a ' y ı a v a g ö t ü r ü r , k e n d i s i n e a r ı k , y a ş l ı :

b i r a t v e r i r . A v l a n ı r l a r k e n ş i d d e t l i b i r y a ğ m u r b a ş l a r . H e r k e s , a t ı n ı m a h -

m ı z i a y ı p k a ç ar . H o c a , a t ı d ü r t e r - d ü r t e r , i m k â n ı y o k , k o ş a m a z . B u n u g ö

r ü n c e , m e v s i m y a z m ı ş , h e m e n s o y u n u r , e l b i s e s i n i a lt ı n a a l ı r, a t ı n y ü

r ü y ü ş ü n e t â b i o l u r , y a v a ş - y â v a ş T e m ü r ' ü n ç a d ı r ı n a y o l l a n ı r . Y a ğ m u r

d i n e r , e l b i s e s i n i g i y i n i r , h u z u r a g i r e r .

T e m ü r , H o c a ' y ı h i ç ı s l a n m a m ı ş g ö r ü n c e H o c a m d e r , h e p i m i z ı s l an

d ı k , s e n h i ç ı s l a n m a m ı ş s ı n . S u l t a n ı m d e r H o c a , k u l u n u z a ö y l e b i r a t

v e r m i ş s i n i z k i k u ş g i b i . Y a ğ m u r b a ş la r b a ş l a m a z b i r m a h m ı z ç a l d ı m , ,

y ı l d ı r ı m g i b i b e n i b u r a y a u l a ş t ı r d ı .

T e m ü r , o g ü n l e r d e g e n e a v a ç ı k a r k e n o a t ı i s t e r . M a i y e t i , o a t

p e k a r ı k t ı r d e r l e r s e d e d i n l e m e z , o a t a b i n e r . T e s a d ü f b u y a , g e n e y a ğ

m u r b a ş l a r . T e m ü r , p e r i ş a n b i r h a l e g e l i r , t e p e s i n d e n t ı r n a ğ ı n a k a d a r

s u i ç i n d e k a l ı r . E r t e s i g ü n ü H o c a ' y ı ç a ğ ı r t ı p a z a r l a r . U t a n m ı y o r m u s u n ,

y a l a n s ö y l e n t i y e d e r , su c u k g i b i ı s l a n d ı m . H o c a , s e n d e d e r , b e n i m g i b i ,

s o y u n u p e l b i s e n i a l t ı n a a l s a y d ı n h i ç ı s l a n m ^ z d ı n .

*

2 2 4 . T e m ü r l e n g , H o c a ' y a d e m i ş k î :

— A b b a s o ğ u l l a r ı h a l î f e l e r i n i n h e r b i r i , a l -M ü s t a n s ı r b î l i â h , a l - M u ' -

t a s ı m b i l l â h , a l - A A ü t e v e k k il a l â ll a h g i b i l â k a p l a r l a a n ı l ı r d ı . B e n o n l a r

d a n o l s a y d ı m n e d e n i r d i b a n a ?

H o c a c e v a p v e r m i ş :

— N e û z ü b i l l â h

*

2 2 5 . H o c a , T e m ü r l e n ğ ' l e h a m a m a g i r m i ş . Y ı k a n ı r l a r k e n Te m ü r , .

H o c a d e m i ş , k u l o l s a m d a s a tı l s a m k a ç a k ç e e d e r i m ? H o c a , elli a k ç e

9 Î



d e m i ş . T e m ü r , in s a f e t d e m i ş , y a l n ı z e b l i m d e k i f u t a , e l l i a k ç e d e ğ e r .

H o c a , b e n d e d e m i ş , z â t e n o n a p a h a b i ç r i m d i ( 1 8 ) .

*

2 2 6 .

H o c a , T e m ü r ' ü n h u z u r u n d a b i r g ü n , o k a t m a k t a k i m a h a

r e t i n d e n b a h s e d e r . T e m ü r , h e m e n y a y l a o k g e t i r t i r , b u y u r u n d e r , d ı ş a

r ı y a ç ı k a r l a r . H e d e f d i k i l i r .

H o c a , s ö y l e d i ğ i n e p i ş m a n o l u r a m m a iş i ş t e n g e ç e r . Y a y ı g e r e r ,

o k u f ı r l a t ı r . O k , h e d e f t e n b i r m e t r e s a ğ a g i d e r . H o c a , iş i b o z u n t u y a

v e r m e d e n T e m ü r ' e , b i z i m s e k b a n b a ş ı , b ö y l e a t a r d ı d e r .

B i r o k d a h a a t a r , o d a v ı z l ı y a r a k d a ğ l a r ı n y o l u n u t u t a r . H o c a , s u

b a ş ı d a b ö y l e a t a r d ı d e r .

T e s a d ü f b u y a , ü ç ü n c ü o k , t a m h e d e f e i s a b e t e d i n c e H o c a , N a s -

r e d d î ı n k u l u n z d a d e r , b ö y l e a t a r .

•

2 2 7 . . T e m ü r , A k ş e h i r ' e g e l i n c e k a s a b a b ü y ü k l e r i y l e H o c a , k a rş ı

ç ı k a rl a r . T e m ü r l e n g , k a s a b a l ıy l a k o n u ş u r k e n ş e r b e t g e l i r . Ö n c e T e

m ü r ' e s u n a r l a r . S u b a ş ı , T e m ü r i ç in c e a f i y e t o l s u n d i y e c e k y e r d e m e r

h a b a d e y i v e r i r . T e m ü r , ş a ş k ı n l ı k l a a d a m ı n y ü z ü n e b a k a r k e n H o c a i m

d a d ı n a y e ti ş ir , e f e n d i m d e r , b i z i m ş e h r i n m e r h a b a s ı , a ğ ı z t a d i y l e o l u r .

*

2 2 8 . H o c a , b i r g ü n k a s a b a l ı n ı n d i l e k l e r i n i T e m ü r ' e a r z e d e r . T e

m ü r , H o c a 'y ı f a z l a l â ü b â l i g ö r ü p , s e n d e r , b e n i m g i b i b ü y ü k b i r ' p a d i

ş a h t a n b ö y l e a ğ ı r ş e y l e r i k ü s t a h ç a n a s ı l i s t i y e b i l i y o r s u n ?

H o c a , h i ç a l d ı r ı ş e t m e d e n , n e y a p a l ı m d e r , s e n b ü y ü k s e n b i z d e

k ü ç ü ğ ü z .

•

2 2 9 .

T e m ü r l e n g , A k ş e h i r s u b a ş ı s ın ı n h a y l i z e n g i n o l d u ğ u n u d u

y a r , h e r i f i ç a ğ ı r ı p ş u n d a n - b u n d a n e d i n d i ğ i n b ü t ü n m a l l a r ı b i r k â ğ ı d a

y a z , y a r ı n g e t i r d e r . A d a m , e r t e s i g ü n ü k o c a b i r d e f t e r l e g e l i r . T e m ü r ,

b u d e f t e r i n . k â ğ ı t l a r ı n ı b i r e r - b i r e r k o p a r t ı p a d a m a y u t t u r u r . D e f t e r b i

t i n c e d e b ü t ü n m a l l a r ı n ı z a p t e d e r .

B u s ı r a d a v e r g i t o p l a m a i ş i n e H o c a ' y ı m e m u r e d e r . H o c a , v e r g i y i

t o p l a d ı k t a n s o n r a e l i n d e b i r k ü l p i d e s i , h u z u r a g i r e r . T e m ü r , b a k a r k i

( 1 8) B u f ı k r a , L â m i î n i n « L â t â i f » i n d e , T e m ü r l e A h m e d î a r a s ı n d a g e ç

m i ş g ö s t e r i l i r , f u t a n ı n b i ç i l e n p a h a s ı d a o t u z b e ş a k ç e d i r , 1 3 a .

93



k ü l p i d e s i n i n ü s t ü n e v e r g i h e s a p l a n y a z ı l m ı ş . H o c a , b u n e d e r . H o c a ,

b e l k i d e r , s u b a şı g i b i s o n u n d a b u n u d a b a n a y u t t u r u r s u n u z d e d i m ,

o n u n i ç in b u n a y a z d ı m , b e n a nc a k b u n u h a z m e d e b i l i r i m .

• 2 3 0 . H o c a , b i r g ü n b i r t o p l u l u ğ a T e m ü r ' ü n z u l m ü n ü a n l a t ı y o r ,

a l e y h i n d e a t ı p t u t u y o r m u ş . D i n l i y e n l e r d e n d e r v i ş k ı y a f e t i n d e b i r a d a m ,

e f e n d i d e r , b i r a z i l e r i g i t t i n . O a d a m , p e k o k a d a r z â l i m d e ğ i l . H o c a ,

ş ü p h e l e n i r . S u l t â n ı m d e r , h a n g i d i y a r d a n s ı n ı z . D e r v i ş , A A â v e r â ü n n e h i r -

d e n d e r . H o c a , mübarek a d ı n ı z d e r . D e r v i ş , E m î r T e m ü r d e r . H o c a ,

Gürcan ı d a v a r m ı d i y e s o r a r . D e r v i ş , e v e t d e y i n c e H o c a , t o p l u l u ğ a

d ö n ü p d e r k i:

— E y c e m â a t , b u y u r u n e r k i ş i n i y e t i n e c e n a z e n a m a z ı n a .

*

2 3 1 . T e m ü r , m ü h i m b i r iş i ç in k u v v e t l i , c e s a r e t l i b i r a d a m a r a r .

H o c a ' y ı s ö y l e r l e r . T e c r ü b e i ç i n H o c a ' y ı b i r m e y d a n d a , k o l l a r ı a ç ı k d u r -

94



- d u r u r , k e s k i n n i ş a n c ı l a r d a n b i r i , b a c a k l a r ı n ı n a r a s ı n d a n b i r o k a t a r . H o

c a , y e r i n d e n b i l e k ı m ı l d a m a z . B i n i ş i n i n s a ğ v e s o l k o l l a r ı n ı d e l m e k

ü z e r e b i r e r o k d a h a a t a r , g e n e H o c a ' d a b i r k o r k u , b i r k ı m ı l d a m a y o k .

B u s e f e r , k a v u ğ u n u n d ü ğ m e s i n i v u r u r . H o c a g en e _ p u t g i b i d u r u r .

T e m ü r , y e t e r d e r , p e k m e m n u n o l u r , H o c a ' y a b i r b i n i ş , b i r k a v u k ,

b i r m i n t a n v e b i r h a y l i p a ra v e r i r . H o c a , e f e n d i m d e r , l ü t f e d i n d e b i r

d e ç a k ş ı r g e t i r s i n l e r . " •

2 3 2 .

T e m ü r l e n g , o r d u s u n d a k i f i l l e r d e n bir . t a n e s i n i A k ş e h i r ' e g e

t i r t m i ş . F a k a t k a s a b a l ı , b u h a y v a n ı b e s l e m e k t e n â c iz k a l m ı ş l a r . H o c a ' y a

b a ş v u r u p a m a n H o c a d e m i ş l e r ; b u a d a m s e n i d i n l e r , l ü t f e t , b i r g i t , y a l

v a r d a şu f i l i b a ş ı m ı z d a n a l s ı n . H o c a o l u r a m m a d e m i ş , b u z â l i m a d a m a

y a l n ı z - b a ş ı m a , b u i ş i ç in g i d e m e m b e n . İ ç i n i z d e n b e ş - o n k i ş i s e ç in d e

h e p b e r a b e r g i d e l i m . O l u r d e m i ş l e r , s e ç m i ş le r , y o l a d ü z ü l m ü ş l e r .

H o c a ö n d e , ö b ü r l e r i a r k a d a , g i d e r l e r k e n a d a m l a r , b i r e r - b i r e r s ı

v ı ş m a y a b a ş l a m ı ş l a r . T e r n ü r l e n g ' i n ç a d ı r ı n a g e l i n c e H o c a ' d a n b a ş k a k i m

s e k a l m a m ı ş .

H o c a i ç e r iy e g i r m i ş . T e m ü r l e n g , n e d i r H o c a , n e i s t i y o r s u n d e y i n c e

H o c a ,

e f e n d i m d e m i ş , k a s a b a l ı k u l l a r ı n . . . V e e l i y l e a r k a y a i şa r e t e d e

r e k b i r d ö n m ü ş , b a k m ı ş k i i ç e r i d e k e n d i s i n d e n b a ş k a k i m s e y o k . E v/e t

d e m i ş H o c a h i ç b o z u l m a d a n , k a s a b a l ı k u l l a r ı n b u f i l e p e k a c ı y o r l a r .

D i ş i y s e e r k e k s i z n e y a p a c a k , e r k e k s e d i ş i s i n i ö z l e m e z m i , l û t f e t s e l e r d e

e ş i n i d e g e t i r s e l e r c a n l a - b a ş l a b e s l e r i z d i y o r l a r .

T e m ü r l e n g , p e k m ı e m n u n o l m u ş . B u e r k e ğ i H o c a m d e m i ş v e a d a m

l a r ın a e m r e t m i ş , t a t a r y o l l a y ı n d a d i ş is i n i d e g e t i r s i n l e r .

H o c a d ı ş a r ı y a ç ı k ı n c a b a k m ı ş k i k e n d i s i y l e g i d e n l e r , t o p l a n m ı ş l a r ,

ç a d ı r k a p ı s ı n d a b e k l e ş i y o r l a r . İ ç l e r i n d e n b i r i , n e y a p t ı n H o c a d e m i ş .

H o c a , m ü j d e d e m i ş , b e l â n ı n d i ş i si d e g e l i y o r , y o l d a .

*

2 3 3 . H o c a b i r g ü n , ' T e m ü r ' ü n a d a m l a r ı n d a n b i r i n e , h a n g i m e z

h e p t e n s i n d i y e so r a r. A d a m , E m î r T e m ü r ' ü n m e z h e b i n d e n d e r . B u n u

d u y a n l a r d a n b i r i , k u z u m H o c a d e r , p e y g a m b e r i k i m , s o r s an a . H o c a ,

n e s o r a y ı m d e r , m e z h e p t e i m â m ı T e m ü r o lu n c a p e y g a m b e r i d e m u t

l a k a C e n g i z ' d j r .

* .

2 3 4 . H o c a , b i r g ü n , T e m ü r l e n g ' d e n b e z m i ş . D o ğ r u c a h u z u r u n a

ç ı k a r a k b a n a b a k d e m i ş , se n o r d u n u a l ıp A k ş e h i r ' d e n g i d e c e k m i s i n ,

g i t m i y e c e k m i s i n ?

95



B ö y l e b i r s o r u d a n ş a ş ı r a n T e m ü r , n e d i y o r s u n H o c a , b u n a s ı söz

d e r . H o c a , p e r v a s ı z c a , a p - a ç ı k s ö z d e r , g i d e c e k m i s i n , g i t m i y e c e k m i

s i n ? S e n o n u h a b e r v e r b a n a

;

g i t m i y e c e k s e n , n e y a p a c a ğ ı m ı b e n b i l i

r i m .

T e m ü r , iy i d e n i y i y e k ı z ı p b i r d e n g ü r l e r :

— G i t m i y e c e ğ i m , n e y a p a c a ks ı n b a k a y ı m ?

H o c a , b u s ö z e k a r ş ı d e r k i :

— N e y a p a c a ğ ı m , k a s a b a l ıy ı a lı p b e n g i d e c e ğ i m .

t

96



Dİ ĞER F I KRALAR

2 3 5 .

H o c a , b i r g ü n k a r a e l b i s e l e r g i y m i ş , k a r a i a r a b ü r ü n m ü ş .

N e o l d u n , b u ine, d e m i ş l e r . O ğ l u m u n b a b a s ı ö l d ü d e d e m i ş , o n u n y a

s ı n ı t u t u y o r u m

( 1 9 ) .

2 3 6 . H o c a , m e r k e b i n e b i n m i ş , ç u v a l ı d a s ı r tı n a a t m ı ş . H o c a d e

m i ş l e r , ç u v a l ı n e d i y e s ır t ın a v u r d u n d a m e r k e b e y ü k l e m e d i n ?

H a y v a n c a ğ ı z d e m i ş , b u k a d a r k a h r ı m ı ç e k i y o r , b e n i t a ş ı y o r , h e m

b e n b i n e y i m , h e m ç u v a l ı y ü k l e t e y i m , y o k , b u n a g ö n l ü m r a zı o l m a z

d o ğ r u s u ( 2 0 ) .

•

2 3 7 .

H o c a h a s t a l a n m ı ş . Y a n ı n a g e l e n l e r d e n b i r i , m i r a s ç ı n v a r

m ı d i y e s o r m u ş . H o c a , a n a m v a r a m m a d e m i ş , b a b a m , s a ğ k e n o n u b o

ş a l m ı ş tı , ş i m d i m i r a s ç ı m y o k .

*

2 3 8 .

H o c a ' y a , ş u i n s a n l a r n e a c a y i p t i r d e m i ş l e r , y a z g e l i r , s ı

c a k t a n ş i k â y e t e d e r l e r , k ı ş g e l i r , s o ğ u k t a n . H o c a , s u s b e b i l g i s i z d e

m i ş ,

b a h a r l a r a b i r ş e y d i y e n v a r m ı ?

*

2 3 9 . H o c a , b i r ş e h r e g i t m i ş . Ş e h i r l i n i n b i r i , e f e n d i d e m i ş , b u g ü n

n e ? H o c a ş u c v e a b ı v e r m i ş :

— V a l l a h i b e n b u şe h r e y e n i - g e l d i m , g ü n l e r i n i d a h a ö ğ r e n e m e

d i m .

• • • •

(1 9 ) « H a z î n e - i L â t â i f» t e C u h a y a a t f e n , s . 1 2 3 .

( 2 0 ) L â t â i f - i L â m i î , K a l k a n d e l e n l i A b d î D e d e y e a t f e n , s. 1 9 a - b .

N a s r e d d i n H o c a — F . 7

97



2 4 0 . H o c a , a c e m i b i r b e r b e r e t ı ra ş o l u y o r m u ş . H e r i f , u s t u r a y ı

y ü r ü t t ü k ç e H o c a ' n ı n b a ş ı n d a n a t e ş , g ö z ü n d e n y a ş ç ı k a r m ı ş . B u s ı r a d a

d ü k k â n d a n a c ı b i r b ö ğ ü r m e d u y u l u r . H o c a , b u n e d e r . B e r b e r , k o m ş u

d ü k k â n d a b i r ö k ü z n a l l ı y o r l a r d e y i n c e H o c a , b e n d e s a n m ı ş t ı m k i d e r ,

o r d a d a b i r i s i t ı r a ş o l u y o r .

•

2 4 1 . H o c a b i r g ü r i v a a z v e r m e k i ç i n k ü r s ü y e ç ı k m ı ş . F a k a t o l a

c a k b u y a , a k l ı n a h i ç b i r şe y g e l m e m i ş . . O t u r m u ş , o t u r m u ş , n i h a y e t e y

c e m a a t d e m i ş , s i z e s ö y l e m e k i ç i n a k l ı m a b i r ş e y g e l m i y o r d e s e m n e

d e r s i n i z ?

' O ğ l u , k ü r s ü n ü n d i b i n d e o t u r u y o r m u ş . H e m e n a y a ğ a k a l k ı p i l â h i

b a b a d e m i ş , h i ç b i r ş ey a k l ı n a g e l m i y o r s a , k ü r s ü d e n i n m e k d e m i

g e l

m i y o r ?

*

2 4 2 .

H o c a , k ö y e g i d e r k e n k a s a b a , d e l i k a n l ı l a r ı , H o c a ' y ı t u t u p

H o c a d e m i ş l e r , n e r e y e g i d i y o r s u n ? S e n ö l m ü ş s ü n . S e n i y ı k a y ı p g ö m

m e k t e n b a ş k a ç â re y o k . E t m e y i n , e y l e m e y i n d e m i ş s e d e g e n ç l e r i n e l i n

d e n k u r t u l a m a m ı ş . H o c a ' y ı y a k a - p a ç a , t e n e ş i r t a h t a s ın a y a t ı r ı p s o y m u ş

l a r , s u ı s ı t ıp y ı k a m a y a b a ş l ı y a c a k l a r ı s ı r a d a o r a d a n b i r i s i g e ç i y o r m u ş .

98



n u n a t a k a r , a r k a d a ş ı d a m e r k e b i a l ı p s ı v ı ş ı r . B i r a r a l ı k H o c a , g e r i y e

d ö n e r . B ir d e n e g ö r s ü n ? M e r k e b i n y e r i n d e b i r i n s a n .

S e n k i m s i n d e r . D e l i k a n l ı , p a z a r d a n a l d ı ğ ı n e ş e ğ i m b e n d e r . A n

n e m e k a r ş ı g e l m i ş t i m , o d a b a n a i l e n m i ş t i . T a n r ı , b e n i e ş e k ş e k l i n e

s o k m u ş t u . S i z i n g i b i b i r m ü b a r e k z â t b e n i a l d ı , l û t f u n u z l a , k e r e m i n i z l e

T a n r ı m a c ı d ı , b a ğ ı ş l a d ı s u ç u m u g a l i b a k i y o l d a i n s a n o l u v e r d i m .

H o c a , y u l a r ı ç ö z e r , h a d i g i t d e r , b i r d a h a a n a n a k a r ş ı g e l m e .

E r te s i g ü n ü , p a z a r ı d o l a ş ı r k e n a l d ı ğ ı e ş e ğ i g ö r ü r k i h a r a ç - m e z a t

s a t ı y o r l a r . H e m e n g i d i p k u l a ğ ı n a e ğ i l i r , d e r k i :

— G a l i b a g e n e a n a n ı - b a b a n ı d a r ı l t t ı n k ö f t e h o r .

2 4 9 .

H a v a s ı c a k m ı ş , k a r ı s i y l e d a m d a y a t ı y o r l a r m ı ş . A r a l a r ı n d a

b i r t a r t ış m a o l m u ş . H o c a , k ı z g ı n l ı k la k a l k ı p y ü r ü r k e n d a m d a n d ü ş m ü ş .

O l a y ı g ö r e n l e r , y a n ı n a k o ş m u ş l a r . İ ç l e r i n d e n b i r i , H o c a , h a l i n n a s ı l d e

m i ş .

H o c a , d a m d a y a t a r k e n d e m i ş , k a r ı n l a a t ış t ı y s a n b i l i r s i n .

*

2 5 0 .

H o c a b i r g ü n , m e z a r l ı k t a g e z e r k e n b i r k o c a k ö p e ğ i n m e z a r

t a ş ı n a i ş e m e k t e o l d u ğ u n u g ö r ü r , s o p a s i y l e ü r k ü t m e k , k a ç ı r m a k i s t e r .

100



K ö p e k d ö n ü p H o c a ' y a h ı r la y ı n c a H o c a , g e ç y i ğ i d i m , g e ç d e r , s ö z ü m

s a n a d e ğ i l .

2 5 1 . H o c a , g e c e y a r ı s ı s o k a k t a g e z i y o r m u ş . K e n d i s i n e ra s t l ı y a n

s u b a ş ı ,

b u v a k i t , s o k a k l a r d a n e a r ı y o r s u n d e m i ş . H o c a , u y k u m k a ç t ı d a

d e m i ş , o n u a r ı y o r u m .

*

2 5 2 .

H o c a b i r g ü n v a a z e t m e k iç i n k ü r s ü y e ç ı k m ı ş , e y c e m â a t

d e m i ş , b e n i m n e s ö y l i y e c e ğ i m i b i l i y o r m u s u n u z ? C e m â a t , b i l m i y o r u z

d e m i ş . H o c a , m a d e m k i b i l m i y o r s u n u z , b e n n e d i y e s ö y l i y e y i m d e m i ş

v e i n m i ş .

E r te s i g ü n ü g e n e k ü r s ü y e ç ı k m ı ş , d ü n k ü g i b i e y c e m â a t d e m i ş ,

b e n i m n e s ö y l i y e c e ğ i m i b i l i y o r m u s u n u z ? H a l k , e v v e l c e k a r a r l a ş tı r m ı ş ,

b u s e f e r , b i l i y o r u z d e m i ş l e r . H o c a , m a d e m k i b i l i y o r s u n u z d e m i ş , b e

n i m s ö y l e m e m e hacet y o k v e , g e n e i n m i ş .

D a h a e r t e s i g ü n k a r a r l a ş t ı r m ı ş l a r , k i m i m i z b i l i y o r u z d i y e l i m , k i

m i m i z b i l m i y o r u z d i y e l i m d e m i ş l e r . H o c a k ü r s ü y e ç ı k ı n c a a y n i s o r u y u

s o r m u ş . K i m i m i z b i l i y o r , k i m i m i z b i l m i y o r d e m i ş l e r . O h a l d e d e m i ş H o

c a , b i l e n l e r , b i l m i y e n l e r e ö ğ r e t s i n v e i n m i ş .

•

2 5 3 . b i r is i H o c a 'y a y u m r u ğ u n u g ö s t e r i p ş u e l i m d e k i n i b i l d e m i ş ,

s a n a b i r k a y g a n a l ı k v e r e y i m . H o c a , b i r a z tarif e t d e m i ş . A d a m , i ç i sa r ı ,

d ı ş ı b e y a z d e m i ş . H o c a , b i l d i m - b i l d i m d e m i ş , t u r p u s o y m u ş l a r , i ç i n i

o y m u ş l a r , h a v u ç d o l d u r m u ş l a r .

*

2 5 4 .

D a m a k t a r ı r k e n ç i şi g e l m i ş , a ş a ğ ı y a k o y v e r m i ş . S o k a k t a n

b i r i n i n g e ç m e k t e o l d u ğ u n u g ö r ü n c e k e s m i ş . A d a m , b a şı nı y u k a r ı y a k a l

d ı r a r a k n e k e s t i n d e m i ş v e H o c a ' n ı n ş u s ö z ü n ü h a k e t m i ş :

— K e s m i y e y i m d e t u t u n a - t u t u n a y u k a r ı y a ç ı k a s ı n , d e ğ i l m i ?

•

, 2 5 5 . D a m a k t a r ı r k e n k a p ı ç a l ı n ı r . K i m o d e r H o c a . A ş a ğ ı d a n b i

r i s i , b i r a z i n e r m i s i n , b i r ş e y s ö y l i y e c e ğ i m d e r . H o c a , a ş a ğ ı y a i n i n c e

101



a d a m ,

Tan r ı r ı zâs ı i ç i n de r ,

bir şey

v e r . H o c a ,

gel

y u k a r ı

der.

A d a m

tâ

y u k a r ı y a , d a m a ç ık ı n c a A l l a h v e r s i n d e y i p a d a m a

yol

v e r i r .

•

2 5 6 .

H o c a ' y a b i r i s i k o n u k g e l m i ş . G e c e y a t a r l a r k e n , H o c a d e m i ş ,

s a ğ ı n d a mum v a r d ı , v e r s e n e . H o c a , yahu d e m i ş , bu z i f i r î k a r a n l ı k t a

b e n s a ğ ı m ı - s o l u m u n e r d e n b u l a y ı m ?

2 5 7 .

H o c a bir gün h a m a m a g i d e r , y ı k a n ı r k e n k a y a b a ş ı s ö y l e -

m i y e b a ş l a r . S e s i , k e n d i s i n e pek hoş g e l i r . Yahu der, bu k a d a r g ü z e l

s e s i m var da ne d i y e M ü s l ü m a n l a r a d u y u r m a m ? Y ı k a n ı p g i y i n d i k t e n

s o n r a d o ğ r u c a m i y e g i d e r , m i n a r e y e ç ı k ı p e z a n o k u m ı y a b a ş la r .

A ş a ğ ı d a n g e ç e n b i r i s i ,

be

a d a m d i y e b a ğ ı r ı r ,

bu

k e r i h s e s i n l e

ne

d i y e v a k i t s i z e z a n ^ o k u y o r s u n ? H o c a e ğ i l i p a ş a ğ ı y a s es le n ir .-

102



— K e r i h s e s m i ? B i r h a y ı r s a h i b i ç ı k a y d ı d a b u r a y a b i r h a m a m

y a p f ı r a y d ı ,

s en d e a n l a r d ı n b e n i m s e s i m i n g ü z e l l i ğ i n i .

•k

2 5 8 .

H o c a , b i r g ü n K o n y a ' d a v a a z v e r i r k e n , b u ş e h r i n h a v a s i y l e

b i z i m ş e h r i n h a v a s ı b i r d e m i ş . C e m â a t , n e d e n b i l d i n d e y i n c e A k ş e h i r -

d e n e k a d a r y ı l d ı z v a r s a d e m i ş , b u r d a d a o k a d a r v a r .

•

2 5 9 .

H o c a ' y a , y e n i A y g i r i n c e e s k i A y ı n e y a p a r l a r d i y e so r

m u ş l a r , k ı r p a r l a r - k ı r p a r l a r , y ı l d ı z y a p a r l a r d e m i ş .

2 6 0 . B i r g ü n H o c a , a t a b i n m e k i s t e r. H a y v a n y ü k s e k o l d u ğ u i ç i n

b i n e m e z . A h g i t t i g e n ç l i k d e r. E t r af ı n a b a k ı n ı r , k i m s e o l m a d ı ğ ı n ı g ö

r ü n c e b e n s e n i n d e r , g e n ç l i ğ i n d e d e n e o l d u ğ u n u b i l i r d i m .

*

2 6 1 . B i r g ü n H o c a ' y a , f a r s ça d a b i l s e n d e r l e r , v a a z ı n d a h a g ü z e l

o l u r . H o c a , b i l i r i m d e r . Ö y l e y s e d e r l e r , b i r k ı t 'a o k u b a k a l ı m . H o c a

okur.-

R e f t e m b e c â y - ı s e r v i l e r ,

G ö r d ü m d o k u z ku rt - â m e d e n d .

B i r k a ç ı n ı y a t ı r l a d ı m ,

- B i r k a çı t a r l a m î d e v e n d ( 2 1 ) .

•

2 6 2 .

H o c a , b i r g ü n , b î r m ü n â s e b e t l e b i r is i y l e k o n u ş u r , u z u n m ü d

d e t d e r t l e ş i r. A d a m c a ğ ı z g i d e r k e n b a ğ ı ş la d e r , t a n ı y a m a d ı m , k i m d i n

s e n ? A d a m , t a n ı m ı y o r d u n d a d er,- b u n c a v a k i t t i r n e d i y e u z u n - u z u n

k o n u ş t u n b e n i m l e ? H o c a d e r k i : B a k t ı m , t a c ı n t a c ı m a b e n z i y o r , kaf

t a n ı n k a f t a n ı m a , s e n i k e n d i m s a n d ı m .

•

2 6 3 .

B i r g ü n t a v u k l a r ı n ı b i r k a f e s e d o l d u r u r , A k ş e h i r ' d e n ç ı k a r ,

S i v r i h i s a r ' a g i t m e k ü z e r e y o l a d ü ş e r . Y o l d a , , h a y v a n l a r d e r , s ı c a k t a n

( 21 ) B u d ö r t l ü k t e m i s t i k b i r a n l a m b u l u p ş e r h e d e n l e r b i l e o l m u ş t u r .

103



h e l a k o l a c a k l a r , k a f e s i a ç a y ı m , s a l v e r e y i m d e r a h a t - r a h a t g i t s i n l e r . K a

f e s i a ç a r , h e p s i n i s a l v e r i r . T a v u k l a r , ş u r a y a - b u r a y a k a ç ı ş ı n c a H o c a ,

e l i

n e b i r d e ğ n e k a l ı r , h o r o z u ö n ü n e k a t ı p h e m k o v a l a r , h e m d e g e c e k a

r a n l ı ğ ı n d a s a b a h o l d u ğ u n u b i l i r s i n d e d e r , S i v r i h i s a r y o l u n u n e d i y e

b i l m e z s i n ?

•*

2 6 4 .

B ir g ü n ç o c u k l a r , H o c a ' y ı h a m a m a d a v e t e d e r l e r . Y ı k a n ı r

l a r k e n b i r b i r l e r i n e h a d i d e r l e r , y u m u r t l ı y a l ı m . T a v u k g i b i ç ı r p ı n ı p g ı

d a k l a m a y a b a ş l a r l a r y e h e p s i d e , ö n c e d e n h a z ı r l a d ı k l a r ı y u m u r t a l a r ı

ç ı k a r ı p o r t a y a k o r l a r . H o c a h e m e n k a l k ı p h o r o z g i b i ç ı r p ı n m a y a , ö t m e

y e ,

b a ş l a r . N e y a p ı y o r s u n H o c a d e r l e r . B u k a d a r t a v u ğ a d e r , b i r h o r o z

l â z ı m d e ğ i l m i ?

*

2 6 5 . H o c a , b i r g ü n o d u n k e s m e y e g i d e r , f a k a t e ş e ğ i b i r t ü r l ü

y ü r ü m e z . Y o l d a , b i r i s i , a k t a r d a n b i r a z n i s a d ı r a l d a a r d ı n a s ü r d e r . H o

c a , a d a m ı n d e d i ğ i n i y a p a r . D i b i y a n a n e ş e k k o ş m a y a b a ş l a r , H o c a y e

t i ş e m e z . H e m e n k e n d i s i d e b i r a z s ü r e r , d a y a n a m a z , e ş e ğ i g e ç e r . O

s ı r a d a k a r ı s ı n a r a s t l a r . K a r ı s ı , n e o e f e n d i , b u h a l n e d e y i n c e k a n d e r ,

b a n a y e t i ş m e k i s t i y o r s a n s e n d e b i r a z n i s a d ı r s ü r .

*

2 6 6 .

H o c a , b i r i s i n e s o r a r , a d a m ı n ö l ü m ü n e d e n b e l l i o l u r d e r .

A d a m , e l i -a y a ğ ı d o n a r , b u z ' k e s i l i r h e r y a n ı d e r . H o c a , o d u n k e s m e y e

d a ğ a g i d e r . M e v s i m k i ş m i ş , f e n a h a l d e ü ş ü r , h e r y a n ı b u z k e s i li r , e y

v a h d e r , b e n ö l d ü m , k e n d i s i n i b ir a ğ a c ı n d i b i n e b ı r a k ı v e r i r . O s ı r a d a

k u r t l a r g e l i r , e ş e ğ i n e s a l d ı r ı r . H o c a , g ü ç l ü k l e y e r i n d e n d a v r a n ı p , i y i

b u l d u n u z s a h i b i ö l m ü ş e ş e ğ i d e r .

*

2 6 7 . B i r g ü n ç o c u k l a r , y ü k s e k b i r a ğ a c ı n d i b i n d e t a r t ı ş m a y a b a ş

l a m ı ş l a r , b u a ğ a c a k i m s e ç ı k a m a z d e m i ş l e r . H o c a d a i l e r i d e n g ö r ü n m ü ş .

H o c a ' y ı g ö r ü r g ö r m e z , b a h s e g i r i ş e l i m d e ç ı k ı n ca p a b u ç l a r ı n ı ç a l a l ı m

d e m i ş l e r , k o ş u p H o c a , b u a ğ a c a k i m s e ç ı k a m a z d i y o r u z d e m i ş l e r , s e n

n e d e r s i n ?

H o c a , b e n ç ı k a r ı m d e m i ş . P e k i d e m i ş l e r , y i ğ i t s e n ç ı k d a g ö r e l i m .

H o c a , p a b u ç l a r ı n ı ç ı k a r ı p k o y n u n a k o y m u ş , ağ a ca t ı r m a n m a y a b a ş la

m ı ş .

H o c a d e m i ş l e r , . p a b u ç l a r ı n ı n e d i y e k o y n u n a k o y d u n ? N e o l u r , ne

o l m a z d e m i ş H o c a , b e l k i a ğ a ç t a n ö t e y e b i r y o l g ö r ü n ü r .

105



2 6 8 .

H o c a , g ö l g e k a d ı s i y k e n b i r i g e l i r , h a s m ı n ı d a s ü r ü k l e r , d e r

k i :

B u a d a m , b e n i m k u l a ğ ı m ı

ı s ı r d ı .

H a s m ı , h a y ı r d e r , o , k e n d i k u l a

ğ ı n ı ı s ı r d ı , b a n a if t i r a e d i y o r . D â v â c ı , a d a m , k e n d i k u l a ğ ı n ı ı s ı r a b i l i r

m i d e r . H o c a , d ü ş ü n ü r - d ü ş ü n ü r , b i r k a r â r a v a r a m a z , s iz y a r ı n sa b a h g e

l i n d e r . G e c e e v e g i d i n c e s e d i r e o t u r u r , b i r e l i y l e k u l a ğ ı n ı y a k a l a r , b a

ş ı n ı ç e v i r i r , ı s ı r m a y a ç a l ı ş ı r , b i r t ü r l ü ı s ı r a m a z . B u ç a b a l a m a s ı r a s ı n d a

p a l d ı r - k ü l d ü r s e d i r d e n y e r e d ü ş e r , b a ş ı y a r ı l ı r .

S a b a h l e y i n m a h k e m e y e g i d i n c e d â v â c ı v e d â v â l ı , g e l i r l e r . B aş ı s a

r ı l m ı ş o l a n H o c a , d â v a y ı t e k r a r d i n l e r v e , a H o c a m , a d a m , k e n d i k u l a

ğ ı n ı ı s ı r a b i l i r m i d i y e n e ı s ı r ı r o ğ l u m , ı s ı r ı r , h a t t â d ü ş e r . d e b a ş ı b i l e

y a r ı l ı r d e r .

2 6 9 . H o c a , b i r g ü n b ir a ğ a c a ç ı k m ı ş , b i n d i ğ i d a l ı k e s e r m i ş . A ğ a

c ı n a l t ı n d a n b i r i s i g e ç e r k e n

yahu

d e r , b i n d i ğ i n d a l ı k e s i y o r s u n , d ü ş e

c e k s i n . H o c a a l d ı r m a z , f a k a t a z b i r z a m a n s o n r a d a l k o p u n c a d a l l a b e

r a b e r k e n d i s i d e d ü ş e r , b a l t a b i r y a n a f ı r l a r , k e n d i b i r y a n a .

H o c a , k e n d i n e g e l i n c e , b u a d a m e r e n l e r d e n d e r , g i d i p ş u n u b u

l a y ı m d a n e v a k i t ö l e c e ğ i m i s o r a y ı m .

Ş e h r e g i r e r , ç a r ş ı - p a z a r , a d a r n ı a r a r , b u l u r . S e n d e r , b e n i m d ü ş e

c e ğ i m i b i l d i n , ö l e c e ğ i m i d e b i l ir s i n ; s ö y l e , n e z a m a n ö l e c e ğ i m ?

A d a m ,

H o c a , i n s a n , b i n d i ğ i d a l ı k e s e rs e e l b e t t e d ü ş e r , f a k a t n e

v a k i t ö l e c e ğ i n i n e b i l e y i m b e n d e r s e d e H o c a ı s r ar e d e r . A d a m , n i h a

y e t , e ş e ğ i n e d e r , o d u n y ü k l e , d a ğ a ç ık . E şe k b i r k e r e o s u r d u m u c a n ı

n ı n y a r ı s ı ç ı k a r , ik i n c i o s u r u k t a ö l ü r s ü n .

H o c a , e ş e ğ i n e o d u n y ü k l e r , d a ğ a s a r a r . E ş ek o s u r u n c a e y v a h d e r ,

c a n ı m ı n y a r ı s ı ç ı k t ı . İ k i n c i o s u r u k t a H o c a , ö l d ü m d e r , y e r e y ı ğ ı l ı r . B i r

z a m a n b e k l e r , g e l e n - g i d e n y o k . K a l k a r, b â r i d e r , g i d i p h a b e r v e r e y i m ,

g e l s i n l e r k a l d ı r s ı n l a r .

Ş e h r e i n e r , ş u n a - b u n a h a b e r v e r i r , t e k r a r g i d e r , d a ğ d a k i y e r e y a

t a r . D e l i k a n l ı l a r a e ğ l e n c e ç ık a r , g e l i r l e r , H o c a ' y ı a l ı p g ö t ü r ü r l e r , t e n e

ş i r e k o r l a r , y ı k a r l a r , t a b u t a y e r l e ş t i r i r l e r , k a p a ğ ı n ı k a p a r l a r , m e z a r l ı ğ a

d o ğ r u g ö t ü r m e y e b a ş l a r l a r . T a m b u s ı ra d a , ö n l e r i n e ik i y o l ç ık a r . B u r -

d a n m ı g i d e l i m , s u r d a n m ı d i y e t a r t ı ş m a y a b a ş l a r l a r . T a r t ı ş m a u z u n s ü

r ü n c e H o c a d a y a n a m a z . T a b u t u n k a p a ğ ı n ı k a l d ı r ı p b a ş ı n ı ç ı k a r ı r , b e n

d e r , ' s a ğ l ı ğ ı m d a ş u y o l d a n g i d e r d i m , a m m a ş i m d i ö l d ü m , s iz b i l i r s i n iz

a r t ı k .

*

2 7 0 .

H o c a ' n m o ğ l u n a , p a t l ıc a n n e d i r d i y e s o r m u ş l a r . G ö z ü a ç ı l

m a d ı k s ı ğ ı r c ı k y a v r u s u d e m i ş . H o c a , b u n u d u y u n c a v a l l a h i d e m i ş , b e n '

ö ğ r e t m e d i m , o ğ l a n k e n d i s i b u l d u .

106



2 7 1 .

H o c a , b i r a k ş a m s u ç e k m e k i ç i n k u y u y a , g i d e r , k a p a ğ ı n ı a ç a r , ,

b i r d e n e g ö r s ü n , k u y u n u n i ç in d e k o s - k o c a , d e ğ i r m i A y . E y v a h d e r , A y

k u y u y a d ü ş m ü ş . K ar ı d e r , k o ş , ç e n g e l i g e t i r , A y k u y u y a d ü ş m ü ş .

K a r ıs ı k o ş a r , ç e n g e l i g e t i r i r . H o c a , ç e n g e l i k u y u y a a t a r , s a ll a r , s a l

l a r, t u t t u r a m a z . N i h a y e t n a s ı ls a ç e n g e l b i r t a şa t a k ı l ı r . H o c a k u v v e t l e

ç e k e r k e n ç e n g e l ' ' k o p a r , k e n d i s i , s ı r t - ü s t ü y e r e d ü ş e r . G ö ğ e b a k a r k i

A y g ö k y ü z ü n d e . O o o h , ç o k ş ü k ü r d e r , d ü ş t ü k a m m a A y i d a k u y u d a n

ç ı k a r d ı k . ;

•

2 7 2 . H o c a e v l e n i y o r m u ş . Bi r z i y a f e t v e r i l m i ş . D a v e t l i le r y e m i ş

l e r , i ç m i ş l e r . H o c a s o f r a y a o t u r a m a m ı ş . Z e r d e y i d e ç o k s e v e r m i ş . F e n a -

h a l d e c an ı s ı k ı l m ı ş , b a ş ı n ı a l m ı ş , g i t m i ş . D a v e t l i l e r g i d i n c e . j H o c a ' y ı a r a

m ı ş l a r , y o k . S o k a k l a r a d ü ş m ü ş l e r , n i h a y e t b i r b u c a k t a b u l m u l ş a r . H o c a

d e m i ş l e r , g e l , g e l i n b e k l i y o r . H o c a , s a rı -a ş ı y i y e n g i t s i n g e l i n i n y a n ı n a ,

d e m i ş .

*

2 7 3. H o c a , k e r v a n l a g i d e r k e n b i r s a b a h , a t ı n ı b i n e k t a ş m a ç e

k e r l e r . H o c a , a t a a t l a r , f a k a t t e r s i n e b i n e r . H o c a d e r l e r , t e r s b i n d i n .

H o c a , y o k c a n ı m d e r , b e n t e rs b i n m e d i m , h a y v a n s o l ak .

*

2 7 4 .

H o c a ' n m H a m m â d a d l ı b i r H a b e ş t a l e b e s i v a r m ı ş . B i r g ü n -

H o c a ' n ı n e l b i s e s i n e m ü r e k k e p d a m l a m ı ş . H o c a , b u n e d i y e s o r m u ş l a r ,

d ü n d e m i ş , b i z i m H a m m a d , de r s e g e ç k a l m ı ş . K o şa - ko ş a g e l d i , t e r l e

m i ş , e l i m i ö p e r k e n t e r i d a m l a d ı .

' *

275. H o c a b i r g ü n v a a z e d e r k e n m ü m i n l e r d e m i ş , s a k ı n o ğ l u

n u z a E y ü b a d ı n ı t a k m a y ı n , s ö y l e n e - s ö y l e n e a ş ı n ı r, i p o l u r , ü z ü l ü r , k o

pa r . .

*

276 . B i r g ü n , b i r k ö p e k , y o l a p i s l e m i ş . İ k i t a r a f t a d a d ü k k â n »

v a r m ı ş . D ü k k â n s a h i p l e r i s e n k a l d ı r , s e n i n d ü k k â n ı n a y a k ı n , h a y ı r , b e

n i m d e ğ i l , s e n i n d ü k k â n ı n a y a k ı n d i y e k a v g a y a b a ş l a m ı ş l a r . O s ı r a d a *

H o c a g e ç i y o r m u ş . D u r , s o r a l ı m d e m i ş l e r , o l a y ı a n l a t m ı ş l a r . H o c a d e m i ş ,

107;



2 7 9 .

H o c a , b i r k a ç d o s t u n u d a v e t e t m i ş , e v e g e l i n c e , s iz b e k l e

y i n a zı c ı k d e m i ş , i ç e r i y e g i r i p k a p ı y ı k a p a m ı ş , a m a n k a d ı n ı m d e m i ş , ş u

h e r i f l e r e b i r ç â r e b u l , s a v ı v e r . K a r ı s ı , k a p ı y ı a r a l a y ı p , e f e n d i e v d e y o k

d e m i ş . A d a m l a r , yahu, ş i m d i b e r a b e r g e l d i k , g ö z ü m ü z ü n ö n ü n d e i ç e

r i y e g i r d i d e m i ş l e r . H o c a , b u s ö zü d u y u n c a d a y a n a m a y ı p b a ş ı n ı p e n

c e r e d e n ç ı k a r m ı ş , n e d i y e s ö y l e n i r - d u r u r s u n u z d e m i ş , b e l k i e v i n i k i

k a p ı s ı v a r d a b i r i n d e n g i r d i , ö b ü r ü n d e n ç ı k ıp g i t t i .

*

2 8 0 .

H o c a ' n ı n k a r ı s ı , d o ğ u r u r k e n s ı k ın t ı ç e k e r. A m a n e f e n d i d e r

l e r , b i r d u â b i l i y o r s a n o k u d a z a v a l l ı c ı k k u r t u l s u n . H o c a h e m e n k o ş a r ,

b a k k a l d a r j b i r a v u ç c e v i z a l ı r , g e t i r i r , k a r ı s ı n ı n o t u r d u ğ u i s k e m l e n i n

a l t ı n a k o r , ş a k ı r- ş a k ır k a r ı ş t ı r m a y a b a ş l a r . N e y a p ı y o r s u n H o c a d e r l e r ,

ç o c u k d e r , c e v i z i n . s e s in i d u y u n c a d a y a n a m a z , h e m e n o y n a m a y a ç ı k a r .

*

2 8 1 . B ir g ü n y e m e k y e r l e r k e n k a r ı s ı , H o c a ' d a n e v v e l d a v r a n ı r ,

b i r k a ş ık ç o r b a i ç e r . Ç o r b a , p e k s ı c a k m ı ş , a ğ z ı n d a n a t e ş l e r ç ı k a r , g ö z ü

y a ş a r ı r . H o c a , n e a ğ l ı y o r s u n k a d ı n ı m d e r . K a r ı s ı , âh d e r , b a b a c ı ğ ı m ç o r

b a y ı ç o k s e v e r d i , a k l ı m a g e l d i d e . H o c a , n e y a p a l ı m d e r , A l l a h r a h m e t

e t s i n .

O d a b i r k a ş ı k a l ı r , k a r ı s ı g i b i g ö z ü y a ş a r ı r . K a r ı s ı , p e k i e f e n d i -

d e r , s e n n e y e a ğ l ı y o r s u n ?

H o c a , b a b a n g i b i u ğ u r s u z u n ö l ü p d e s e n in g i b i m e y m e n e t s i z i n i

k a l d ı ğ ı n a a ğ l ı y o r u m d e r .

2 8 2 .

H o c a ' n ı n , e v d e y ü z ü ğ ü k a y b o l m u ş , a r a m ı ş , b u l a m a m ı ş . E v

d e n ç ı k ı p k a p ı ö n ü n d e a r a m a y a b a ş l a m ı ş . H o c a , n e a r ı y o r s u n d e m i ş

l e r. E v d e y ü z ü ğ ü m k a y b o l d u d a o n u a r ı y o r u m d e m i ş . P e k i , e v d e a r a -

s a na d e m i ş l e r . İç er si p e k k a r a n l ı k , g ö r ü n m ü y o r , o n u n i ç i n d e m i ş , b u r

d a a r ı y o r u m .

2 8 3 .

B i r i s i , H o c a d e m i ş , b a ş ı m a ğ r ı y o r , n e y a p a y ı m ?

H o c a ,

v a l l a h i d e m i ş , b e n i m d i ş i m a ğ r ı y o r d u , ç e k t i r m e k t e n b a ş k a

b i r ç a r e b u l a m a d ı m .

2 8 4 . H o c a ' y a , s a b a h o l u n c a d e m i ş l e r , n e d e n h a l k ı n k i m i o y a n a

g i d e r , k i m i b u y a n a ? H e p s i b ir t a r a f a g i t s e d e r n i ş , d ü n y â n ı n m u v â z e

n e s i b o z u l u r , b i r y a n a d e v r i l i r .

108



2 8 5 . B a ğ c ı la r , ç u b u k d i k e r l e r k e n H o c a , y a h u d e m i ş , b e n i d e d i

k i n ,

b a k a l ı m n e m e y v a v e r e c e ğ i m . P e k i d e m i ş l e r , y a n b e l i n e k a d a r

' H o c a ' y ı y e r e g ö m m ü ş l e r . B i r m ü d d e t d u r u p ü ş ü y e n v e c a n ı s ı k ıl a n H o

c a , d e b e l e n i p ç ı k m ı ş . N e d i y e ç ı k t ın d e m i ş l e r . V a l l a h i d e m i ş , y e r i m i

s e v m e d i m , t u t m a d ı m , ç ı k t ı m .

*

2 8 6 . H o c a ' y a b i r i s i , b a n a b i r m e k t u p y a z s a n a d e m i ş . N e r e y e y o l -

l ı y a c a k s m d e m i ş . A d a m , B a ğ d a d ' a d e y i n c e , o r a y a k a d a r g i d e m e m d e

m i ş .

A d a m , s e n g i t m i y e c e k s i n k i , m e k t u p g i d e c e k d e y i n c e H o c a , iy i

• a m m a d e m i ş , b e n i m y a z d ı ğ ı m m e k t u b u o k u m a k i ç in g e n e b e n i m g i t

m e m g e r e k .

*

2 8 7 . H o c a , s ı k ı n t ı y a d ü ş m ü ş , e ş e ğ i n i p a z a r a g ö t ü r ü p t e l l â l a v e r -

• m i ş .

E ş eğ e h e r k e s p e y s ü r m e y e b a ş l a y ı n c a b i z i m e ş e k , b u k a d a r d e

ğ e r l i d e b e n n e d i y e a l m a m d e y i p o d a p e y s ü r m e y e k o y u l m u ş . S o

n u n d a ü s t ü n d e k a l m ı ş , p a r a y ı t e l l â l a v e r i p e ş e ğ i n i a l m ı ş , e v e ' g e t i r m i ş .

K a r ı s ı , n e y a p t ı n e f e n d i d e y i n c e i şi a n l a t m ı ş . K a rı s ı d a , e f e n d i d e

m i ş , b e n d e b u g ü n y o ğ u r t a l ı y o r d u m , t e r a z i n i n d i r h e m t a r a f ı n a b i l e

z i ğ i m i k o y d u m , h e r i f f a r k ı n a v a r m a d ı , b i r h a y l i y o ğ u r t v e r d i .

H o c a ,

h a h k a r ı c ı ğ ı m , g a y r e t d e m i ş , b e n d ı ş a r d a n , s e n i ç e r d e n ş u

• e v i , b i r h â le - y o l a k o y a l ı m .

*

2 8 8 .

H o c a b i r g ü n b i r t a v ş a n y a k a l a m ı ş . B a k a l ı m d e m i ş , k a s a -

• b a lı b i l i y o r m u ? T o r b a s ı n a k o y u p sı k ıc a b a ğ l a m ı ş , e v e g e t i r m i ş . E ş i n i-

- d o s t u n u ç a ğ ı r m ı ş , s iz e t u h a f b i r ş e y g ö s t e r e c e ğ i m d e m i ş .

O s ı r a d a k a r ı s ı , H o c a ' n m t o r b a s ı n d a n e v a r d i y e a ç m ı ş , t a v ş a n

f ı r l a y ı p k a çV n ış . K a d ı n , a r p a k u t u s u n u t o r b a y a k o y m u ş , e s k i s i g i b i a ğ

z ı n ı b a ğ l a m ı ş , o r a y a b ı r a k m ı ş . ,

H o c a , k o ş u p t o r b a y ı a l m ı ş , d a v e t e t t i ğ i a d a m l a r ı n y a n ı n a g ö t ü r

m ü ş , a m a n ı n d e m i ş , d i k k a t e d i n , k a ç m a s ı n . İ h t i m a m l a t o r b a y ı a ç m ı ş ,

k u t u ,

p a t d i y e y e r e d ü ş ü n c e H o c a , h i ç i s t i f i n i b o z m a d a n i ş t e d e m i ş , b u

k u t u , o n k e r e d o l a r s a b i r k i l e e d e r .

*

2 8 9 . H o c a b i r g ü n d a m d a n d ü ş e r . H a l k b a ş ı n a ü ş ü ş ü r , n a s ı l s ı n ,

b i r y e r i n i n c i n d i m i , b i r ş ey o l d u m u d i y e s o r m a y a b a ş l a r l a r . H o c a

' d e r k i :

— İ ç i n i z d e d a m d a n d ü ş e n v a r m ı ? O b i l i r h a l i m i ( 2 2 ) .

(22) D a m d a n d ü şe n h a l d e n b i l ir : A t a sö z ü .

110



2 9 0 .

B i r e v d e k o n u k m u ş . K e n d i s i n e b ü y ü k b i r g e c e l i k k a v u k v e r

m i ş l e r . G i y i n c e b o ğ a z ı n a k a d a r g e ç m i ş . D e r h a l k u ş a ğ ı n ı ç ö z ü p k a v u ğ u

o r t a d a n b o ğ m u ş , g i y i p y a t m ı ş . S a b a h l e y i n e v s a h i b i , H o c a ' y ı g ö r ü n c e

H o c a m d e m i ş , k a v u ğ u n e d i y e b o ğ d u n ?

H o c a , n e y a p a y ı m d e m i ş , b e n o n u b o ğ m a s a y d ı m o b e n i b o ğ a

c a k t ı .

*

2 9 1 . H o c a r ü y a g ö r ü r k e n u y a n ı r , k a r ı s ı n a , a m a n k a r ı d e r , ş u

g ö z l ü ğ ü m ü v e r , g ü z e l b i r r ü y a g ö r ü y o r u m a m m a s e ç e m i y o r u m .

•

2 9 2 .

H o c a , b a ş ı d i k b i r k a t ı r a b i n m i ş , g i d i y o r m u ş . S o r m u ş l a r :

— H o c a , n e r e y e g i d i y o r s u n ?

C e v a p v e r m i ş . -

— K a t ı r ı n i s t e d i ğ i y e r e .

•

2 9 3 . H o c a , h i ç â ş ık o l d u n m u d e m i ş l e r , b i r d e f a o l u y o r d u m d e

m i ş , ü s t ü m e g e l d i l e r .

•

2 9 4 .

H o c a e ş e k t e n d ü ş m ü ş . Ç o c u k l a r , H o c a e ş e k t e n d ü ş t ü d i y e

a l a y a b a ş l a y ı n c a , b e n d e m i ş , z â t e n i n e c e k t i m .

2 9 5 .

H o c a ' y a , ç a y l a k , a l t ı a y e r k e k o l u r m u ş , a l t ı a y d i ş i , n e d e r

s i n d e m i ş l e r . V a l l a h i d e m i ş , , b u s o r u y a c e v a p v e r m e k i ç in b i r y ı l ç a y

l a k o l m a k j â z ı m .

111



B I B L I Y O G R A F Y A

B A H Â Î : L â t â i f - i H â c e N a s r e d d i n R a h m e t u I I a h i aleyh ( İ s t . İ k b â l

K ü t ü p h a

nes i , 1325-1327) .

Ç A Y LA K T E V F İ K : H a z î n e - i L â t â i f ( İ s t . M a tb a a - i E b ü z -Z i y a , 1 3 0 2 ).

» » Lâ tâ i f - i Nas redd in , ( İ s t . 1266) .

L â t â i f - i H â c e N a s r e d d i n ( İ s t . 1 2 6 6 ).

» » » (M ıs ı r - Bu lak M a t . 1256) .

» » » (İs t . 129 9) .

» » » ( İ s t . 1 3 0 3. B u d ö r t k i t a p , b i r b i r i n i n a y n ı d ı r ) .

E D MO N D S A U S S E Y - İ L H A N B A Ş G Ö Z : T ü r k H a l k E d e b i y a t ı ( A n k a r a , E m e k

B a s ı m -Y a y ı m e v i , 1 9 5 2 ) .

LAM İÎ : Lâ t â i f ( İ s t . Ün iv . K . Tü rkç e Yaz . No . 762) , v . s .

N a s r e d d i n H o c a h a k k ı n d a k i y e r l i - y a b a n c ı y a y ı n l a r i ç i n « İ s l â m A n s i k l o p e

d is i» n e A h m e d K u d s i T e c e r t a r a f ı n d a n y a z ı l a n « N a s r e d d i n H o ca » m a d d e s i n e -

b ak ın ız (Cüz : 91 , s . 109 -114) .

112

Download - Nasrettin Hoca Gölpınarlı

Top Related