radikal medya ile “ne yapmalı”

Radikal Medya ile “Ne Yapmal›?”:Lenin’in Geri Dönüflü

Bar›fl Çoban1

GiriflAlternatif bir dünya yaratma mücadelesi geçmiflten günü-

müze farkl› biçimlerde sürdürülmektedir. Devrimci dönüflü-mü amaçlayan mücadele alternatif bir tarih yaratm›flt›r. Ezi-lenlerin mücadele gelene¤i halen yaflamaya devam etmektedir;günümüzün eylemleri ve söylemleri geçmiflten gelece¤e bir“kaplan s›çray›fl›” gibidir.

Devrimci mücadele, praksis temelinde anlamland›r›labilir,sözün ve eylemin birli¤i ise toplumsal iletiflim ba¤lam›nda ya-rat›l›r; bu süreçte alternatif, radikal iletiflim biçimleri ve med-yalar temel öneme sahiptir. ‹ktidar mücadelesi farkl› tarihseldönemlerde farkl› biçimlerde yürütülür. Ezilen s›n›flar›n vegruplar›n kendi kültürlerini yaratmalar› ve yenidenüretmelerisüreci var olan tarihsel koflullara uygun, hem söylemsel hemde eylemsel anlamda etkin bir mücadelenin yürütülmesi ilemümkündür. Ezilenlerin praksisi iktidara tüm toplumsalalanlarda karfl› koymay› içerir ve birbiriyle etkileflimli bir bi-

1) Do¤ufl Üniversitesi, ‹stanbul.

çimde alternatif kültürün (Gilbert, 2012), karfl›-kamusall›¤›n(Negt ve Kluge, 1993), alternatif/radikal/aktivist -yeni- med-yalar›n (Downing, 2001; Atton, 2006; Waltz, 2005; Bailey,Cammaerts ve Capentier, 2008; Lievrouw, 2011) yarat›lmas›-n› gerekli k›lar.

Küreselleflmenin ya da yeni emperyalizmin geliflimi ile bir-likte üretim iliflkileri ve iktidar iliflkileri dönüflüm geçirmifltir.Bu dönüflüm toplumsal iliflkilerinin, kültürün ve iletiflim bi-çimlerinin de köklü bir biçimde yeniden kurgulanmas›na ne-den olmufltur. Ezilenler neoliberal ekonominin uygulamalar›-na ya da daha do¤ru bir deyiflle sald›r›lar›na maruz kalm›fl,Sovyet sisteminin çözülmesi ve sonras›nda küresel medyalarlayap›lan propagandalar sonucunda “komünist idea” inand›r›c›-l›¤›n›, büyüsünü yitirmifl, dolay›s›yla s›n›f mücadelesi geriledi-¤i için sald›r›lara karfl› etkin bir direnifl gösterilememifltir. S›-n›f mücadelesinin sona erdi¤i iddias›n›n geçersizli¤inin anla-fl›lmas› çok uzun zaman almam›fl olsa da, s›n›f vurgusu tafl›ma-yan, ancak onun tarihsel birikimleri üzerinden ilerleyen yenitoplumsal hareketler ortaya ç›km›fl ve alternatif bir dünyan›nmümkün oldu¤unu dile getirmifltir. S›n›f mücadelesinin zay›f-lamas› sonucu ortaya ç›kan bofllu¤u doldurma çabas›ndaki ye-ni toplumsal hareketler, gelece¤e yönelik gerçeklefltirilebilirhedefleri, “ütopya”lar› olmad›¤›, sistemin s›n›rlar› içerisindeiyileflme talepleri ile k›s›tlanm›fl olduklar› için farkl› zamanlar-da kitlesel ç›k›fllar yaratmay› baflarabilseler bile uzun soluklubir muhalefetin yarat›lmas› konusunda baflar›s›z olmufllard›r.Bu aç›dan, s›n›f mücadelesinin bitti¤i yani devrimci dönüflü-mün mümkün olmad›¤› iddias› günümüzde dünyan›n farkl›bölgelerinde yükselen iflçi hareketleri ile birlikte geçerlili¤iniyitirmifltir. S›n›f mücadelesinin yeniden ortaya ç›k›fl›, “Marx’›nve Lenin’in geri dönüflü” ile birlikte, bugünden bafllayarak ya-flam› devrimci bir biçimde dönüfltürme mücadelesi ba¤lam›n-da alternatif kültürün, iletiflimin mümkün hatta zorunlu oldu-

132 Radikal Medya ile “Ne Yapmal›?”: Lenin’in Geri Dönüflü

¤u sorunu tart›flmaya aç›lm›flt›r. Yeni toplumsal hareketler,gündelik yaflam içerisinde dönüflümün ve alternatif yaflam bi-çimlerinin yarat›lmas›n›n mümkün oldu¤unu pratikte görü-nür k›larak, s›n›f hareketinin devrim sonras›na erteledi¤i bir-çok dönüflümün flimdiden yaflama geçirilmesinin gereklili¤ikonusunda önemli katk›larda bulunmufllard›r. Bu aç›dan yenitoplumsal hareketler devrimci bir dönüflümün aktörleri olmaniteli¤ini tafl›masalar da devrimci mücadelenin geliflimi süre-cinde rakip de¤il, s›n›f mücadelesinin müttefikleridir.

Yeni kapitalizmin kültürüne koflut olarak, alternatif kültür-ler de de¤iflim geçirmifl, toplumsal hareketler yeni iletiflimmecralar›n› kullanarak yeni iletiflimsel örgütlenme biçimleriyaratm›flt›r. Küreselleflme sürecinde muhalif hareketlerin, ik-tidarlar›n aç›k-gizli bask›s›n›n yo¤unlaflmas› sonucunda top-lumsal alanda güçsüzleflmesi ya da bu alandan çekilmesi ne-deniyle, devrimci dönüflüm temelli tarihin ve devrimci ideolo-jilerin sona erdi¤inin iddia edildi¤i karamsar bir döneme giril-mifltir. Bu karamsar dönem yeni toplumsal hareketlerin orta-ya ç›k›fl› ve s›n›f hareketlerinin geri dönüflü ile birlikte afl›l-maktad›r; yeni dönemin muhalif hareketleri yaflanan dönü-flüm sürecine dolay›s›yla da toplumsal politikaya, hem yeni verenkli eylemleri hem de yeni iletiflimsel olanaklar› kullanarakmüdahil olmaktad›r. (Geleneksel ve Yeni) Toplumsal hareket-ler, farkl› alanlarda iflçi s›n›f›n›n ve di¤er ezilen gruplar›n sesi-ni toplumsal alana tafl›yarak ve eylemleriyle dönüflüm istemi-ni ortaya koyarak, s›n›f hareketinin ve di¤er sistem karfl›t› ha-reketlerin canl› tutulmas›na hizmet etmifllerdir.

Marksizmin hem akademide hem de toplumsal muhalefetba¤lam›nda yeniden canlanmas› ve buna ba¤l› olarak devrim-ci düflüncelerin tüm dünyada tart›fl›lmaya bafllanmas› süreci,sona erdi¤i iddia edilen s›n›f mücadelesinin ve devrimci dönü-flüm çabas›n›n sömürü iliflkileri sürdükçe ayakta kalaca¤›n›göstermifltir. Marksizmin geri dönüflü ve bunun ard›ndan Le-

Bar›fl Çoban 133

ninizmin geri dönüflü de tart›fl›lmaya bafllanm›fl ve Leninistörgüt ve devlet kuramlar› günümüzde yeniden tart›flmaya aç›l-m›flt›r. Lenin’in devrimci örgütlenmenin oluflturulmas› süreci-ne iliflkin kuramsal ve pratik katk›lar›, günümüzde hem yeniörgütlenmelerin oluflturulmas› hem de yeni olanaklar ba¤la-m›nda bu örgütlenmelerin kitleselleflmesi sorunu aç›s›ndanyeniden tart›fl›lmaktad›r. Lenin’in devrimci kuram›n›n reddi,devrimci mücadelenin reddi olarak yorumlanabilir, çünküFredric Jameson’›n da belirtti¤i gibi “Lenin, devrim sözcü¤ü-nün ve fikrinin neredeyse büyük bir ayak ba¤› ya da ay›p ha-line geldi¤i bir zamanda devrim fikrinin canl› tutulmas›d›r(2011, s. 86)”. Günümüzün koflullar› ba¤lam›nda gelenekseldevrimci kuram, eylem biçiminin ve ayg›tlar›n›n -s›n›f müca-delesinin, örgütlü mücadelenin, iktidar hedefinin- reddi vebunlar yerine ikame edilen, ancak devrimci bir dönüflüm he-defi olmayan “ütopyac›” kuramsal yaklafl›mlar›n2 gelifltirilme-si sonucunda Marksizm ya da devrimci düflünce akademik(söylemsel) alana hapsedilmeye çal›fl›lmaktad›r. Leninist yak-lafl›m tüm zorluklara ra¤men devrimci hareketin yeni stratejive taktikler ile sürdürülmesini temel al›r. Lenin’in etkin med-ya kullan›m› ile yaratt›¤› örgütlenmenin ve ideolojik etkinin,günümüzde yeni medya olanaklar› ile nas›l etkin bir biçimdekullan›labilece¤i önemli tart›flma alanlar›ndan bir tanesidir.

Günümüzde etkin bir biçimde kullan›lan alternatif/radikalmedyalar›n tarihsel geliflimi Marx ve Lenin’in çal›flmalar› ve de-neyimleri ba¤lam›nda anlafl›labilir. Yeni toplumsal hareketlerinortaya ç›k›fl› ve s›n›f mücadelesinin yeniden yükselifli ve yeniiletiflim teknolojilerinin muhalifler taraf›ndan alternatif mecraolarak kullan›lmaya bafllamas› ile birlikte, alternatif/radikalmedyalar oldukça etkin bir güce kavuflmufltur. Öte yandan ye-ni medyan›n geliflimi küresel iktidar›n tüm dünyadaki r›zaya ya


2) Örne¤in “Radikal Demokrasi” kuram› ile Antonio Negri ve Michael Hardt’›n ku-

ramsal çözümlemeleri.

da fliddete dayanan politikalar›n›n uygulanmas›n› kolaylaflt›r-m›flt›r, yani tüm ülkelerin ekonomik, siyasal ve toplumsal an-lamda yeniden biçimlendirilmesi süreci bafllat›lm›flt›r. Bu süre-ce karfl›, muhalifler de yeni iletiflim mecralar› sayesinde alterna-tif/radikal medyalar›n› yeniden düzenleyerek yerel ve küreseltopluluklara seslenmeye bafllam›flt›r. Yeni alternatif medyan›nilk olarak Zapatistalar taraf›ndan etkin bir biçimde kullan›lma-s› ve uluslararas› ba¤lamda muhalif dayan›flma a¤lar›n›n yara-t›lmas› sayesinde Meksika Devleti’nin politikalar› üzerinde bas-k› unsuru oluflturulmufltur. Siyasal mücadelelerin merkezi be-lirleyenlerinden birisi medyad›r, medyas› olmayan bir muhalifhareketin toplumla iletiflime geçebilmesi olas› de¤ildir, tarihselbak›mdan da birçok siyasal yap› kendilerini bas›l› yay›nlar üze-rinden var etmifller ve kitleselleflmifllerdir.

Zapatista deneyiminin de gösterdi¤i gibi, enternasyonalistbir mücadele kültürünün üretimi bak›m›ndan uluslararas› ye-ni alternatif medyalar etkin iletiflim a¤lar› oluflturarak tümdünyada yerel mücadelelerin küresel ölçekte etkili olmas›n›sa¤lamaktad›r. ‹ktidarlara karfl› mücadelede tecrit edilmifl ha-reketlerin enternasyonalist dayan›flma ile desteklenmesi bu fle-kilde olanakl› k›l›nmaktad›r, hatta iktidarlar›n bask›s› gerileti-lebilmekte, muhalif örgütlenmeler demokratik toplumsal ge-liflmelerin yaflanmas›nda etkili bir güç haline gelebilmektedir.Yeni alternatif/radikal medya, yeni muhalif kültürün yarat›l-mas›nda ve yeniden üretilmesinde merkezi belirleyen halinegelmifltir ve yerel küresel muhalif hareketlerin etkileflimli birdayan›flma içerisinde geliflimi bak›m›ndan da belirleyicili¤esahiptir. Yeni medyalar geleneksel kuramlar›n geçersizli¤inide¤il, devrimci kuram temelinde devrimci örgütlenmenin ya-rat›lmas›n› ve mücadelenin yürütülmesini olanakl› k›lmakta-d›r. Bu anlamda, s›n›f mücadelesini, toplumsal hareketleri,günümüz iletiflim dünyas›nda karfl› hegemonya temelindedevrimci dönüflüm gerçeklefltirmeyi amaçlayan yeni alterna-

Bar›fl Çoban 135

tif/radikal medyalar olmadan tahayyül edebilmek olanakl› de-¤ildir. K›sacas› tüm karfl› iddialara ra¤men devrim mücadele-si ba¤lam›nda Leninizm halen geçerlili¤ini korumaktad›r, bunedenle Lenin’in geri dönüflü geçmifli tekrar etmeyen, günü-müze ve gelece¤e dair devrimci kuram›n ve eylemin geri dö-nüflü olarak okunabilir.

Marx’›n Geri Dönüflü ve Lenin’in YoluMarksizm, Leninizmle birlikte geri dönüyor; tüm dünyada

anaak›m siyasetin, akademinin ve medyan›n geçersiz oldu¤u-nu iddia etti¤i s›n›f mücadelesine dayanan ideolojik yaklafl›mve devrimci eylemler, iflçilerin, ezilen s›n›flar›n yaflam›n›n ger-çekli¤i içerisinden, toplumsal eylemlerle birlikte geri dönü-yor. Marx’›n ve Lenin’in geri dönüflü tarihin sona ermedi¤ini,ideolojinin bitmedi¤ini, proleteryan›n elveda demedi¤ini gös-teriyor; bu dönüfl iflçilerin, ezilenlerin kendi kurtulufllar›n›kendi elleriyle sa¤layacaklar› yeni bir devrimci sürecin baflla-d›¤›n› da ifade ediyor.

Marksizm bir iflçi s›n›f›n›n mücadelesi temelinde sömürüyüsona erdiren, devlet iktidar›n› sonras›nda ad›m ad›m yok et-mek ve komünizmi gerçeklefltirmek için ele geçiren ve bununiflçi s›n›f›n›n öncülü¤ünde yap›laca¤›n› savunan devrimci ey-lem kuram›d›r. Bu aç›dan, farkl› tarihsel dönemlerde, farkl›koflullarda iflçilerin öncülü¤ünde -yoksul köylüler ve küçükburjuvazinin ittifak›yla- koflullara göre devrimci fliddet ya daseçim yöntemleriyle iktidar›n al›nmas›n› hedefler. Akademikakrobasi ba¤lam›nda, Marksizmi yeni ve farkl› Marksizmlerkurmak için kullan›labilecek bir kavramlar depo olarak gör-mek, yani sadece belli kavramlar›n çekilip al›nabilece¤ini veifle yaramayan kavramlar›n reddedilebilece¤ini düflünmek da-ha bafltan Marksizmin reddi anlam›na gelir. Ancak bu yakla-fl›m “Marksizm bir bütündür, bölünmez” anlam›na gelmez.Marksizm ne bir bütünsel yap›d›r, yekpare kütledir ne istenil-


di¤i gibi parçalanan ve tercih edilen kuramlar, kavramlar kul-lan›larak oluflturulan bir yapbozdur ne de isteyenin istedi¤irenklere boyad›¤› bir boyama kitab›d›r. Marksizmlerden sözetmek bu aç›dan olas› de¤ildir, Marksizmin farkl› uygulamala-r›ndan ve deneyimlerinden söz etmek olas›d›r, çünkü herMarksist deneyim kendisine özgüdür. Marksizm bir flablon,de¤iflimi reddeden bir kutsal ö¤reti de¤ildir, tarihsel materya-lizm ve diyalektik materyalizm ba¤lam›nda tarihsel koflullaragöre ele al›nmas› gereken devingen devrimci praksistir ve tamda bu nedenle yenilenmesi, reforma u¤rat›lmas› iddias› anlamtafl›mamaktad›r.

Marksizm, var olan koflullara göre, iflçilerin öncülü¤ündedevrimci dönüflümü gerçeklefltirme hedefiyle hareket eden ör-gütlenmenin düflünce ve eylem çizgisidir. Bu çizgi farkl› tarih-sel süreç ve koflullarda farkl› deneyimlere yol açsa da, temelolarak hedefi komünizmin kurulmas›d›r. Bu aç›dan seçimle,fliddet içermeyen kitle hareketleriyle ya da silahl› ayaklanmaile iktidar›n al›nmas› mümkündür, ancak temel hedef iktida-r›n ele geçirilmesi ve devletin parçalanarak komünizm müm-kün olana dek proleterlerin diktatörlü¤ünün -yani ço¤unlu-¤un kat›l›mc› iktidar›n›n- deneyimlenmesidir. Proleterya dik-tatörlü¤ü gerçekte iflçi demokrasisidir, parti ya da kifli dikta-törlü¤ü de¤ildir; iflçilerin ve müttefiki olan s›n›flar›n, devrim-ci demokrasiyi ve toplumsal eflitli¤i savunmak için karfl› dev-rimci s›n›flar üzerindeki diktatörlü¤üdür. Marksizmin anada-mar›n› oluflturan kuramlar›n, kavramlar›n birinin bile çarp›t›l-mas› ya da reddi Marksizmin reddidir. Marksizm farkl› tarih-sel dönemlerde, farkl› koflullarda farkl› uygulamalara ve dene-yimlere olanak tan›yan bir yap›dad›r, yani tutarl› devrimci çiz-gi ba¤lam›nda süre¤en bir hareket içerisinde olan bir praksis-tir. Marksizm, devrimci dönüflüm hedefler, devimci düflünceve eylem temelinde iflçi s›n›f›n›n devrim k›lavuzudur.Marksizm devrimci demokrasiyi savunur, ezilen ço¤unlu¤un

Bar›fl Çoban 137

demokratik iktidar›n› kurmay› hedefler, bu süreçte eski siste-min yöneticileri, eski iktidar›n yönetici s›n›flar› üzerinde bas-k› kurulur, bu bask› karfl› devrimci bir geriye dönüfl giriflimi-ni engellemeyi amaçlar. Demokrasi vurgusu ba¤lam›nda pro-letarya diktatörlü¤ünün reddi temelde ço¤unlu¤un iktidar›n›nve kat›l›mc›l›¤›n reddidir. Proletarya diktatörlü¤ü, temelde, ifl-çilerin ve di¤er ezilen s›n›flar›n eski devlet mekanizmas›n›parçalayarak, eflitlikçi, demokratik bir biçimde iflleyen yeni birdevlet mekanizmas›n› oluflturduklar› süreçtir. ‹flçilerin iktida-r› bir grup seçkinin iktidar› de¤ildir, ya da parti diktatörlü¤üde¤ildir, kendi kurtulufllar›n› sa¤lam›fl olan iflçilerin demokra-tik seçimlerle kurgulad›¤› iktidard›r. ‹flçi iktidar› en demokra-tik temsil biçimlerini içerir, temsilcinin süre¤en denetimi vegeri ça¤r›lmas›n› olanakl› k›lan mekanizmalar›n oluflturulma-s› ile tabandan bafllayarak örgütlü iflçilerin ve müttefiki s›n›f-lar›n bulunduklar› her yerde müdahil oldu¤u kendi iktidarla-r›d›r. Siyasi kat›l›mc›l›¤›n küçük burjuva vurgusu, gerçekteaz›nl›¤›n ço¤unluk üzerindeki iktidar› ile ço¤unlu¤un az›nl›küzerindeki iktidar›n› bir tutarak, demokratik temelde ezenle-rin yeniden iktidar olabilece¤i koflullar›n serbest b›rak›lmas›-n›n, yani kat›l›mc›l›¤› reddeden bir oyuna çeviren burjuva dü-zeninin savunusu yaparlar. Kat›l›mc› demokrasi kavram› bafl-tan sorunlu bir kavramd›r, burjuvazinin demokratik siyasetolarak sundu¤u seçimlere dayanan sistem gerçekte kat›l›mc›-l›¤› sadece sistem içi partileri desteklemek için oy vermeye in-dirgeyen, kitlelerin kendi varolufl koflullar›n›n fark›na varma-lar›n› ve devrimci dönüflüm için mücadele etmelerini engelle-meyi amaçlayan bir kurguya sahiptir. Kapitalizm kültürüyleve medyas›yla var olan sistemi var olabilecek en özgür, de-mokratik, kat›l›mc› sistem olarak göstermekte, gerçekte eflit-likçi, demokratik, kat›l›mc› bir iktidar› hedefleyen komünist-ler ise bask›c›, diktatörlük hayalleri kuran maceraperestler,yeni kapitalizmle birlikte giderek önemsizleflti¤i azald›¤› iddi-


a edilen iflçi s›n›f›n›n ç›karlar›n› savunan, hayali bir geçmiflteyaflamaya devam eden dinozorlar ya da bir avuç marjinal ola-rak tan›mlanmaktad›r. Gerçekte ise toplumun orta kesimleri,beyaz yakal›lar gittikçe yoksullaflmakta, proleterleflmektedir;yeni teknolojik geliflmelerle birlikte küresel kapitalizm ya dayeni emperyalizm insanlara emeklerini satarak yaflama seçe-ne¤i d›fl›nda bir seçenek sunmamakta, hatta daha yo¤un biryoksullaflmay›, iflsizli¤i dayatmakta ve bu ba¤lamda tüm dün-yada iflçi s›n›f›n›n say›s› gerçekte giderek artmaktad›r.Marksist-Leninist bir seçenek bu anlamda tarihte kalmam›flt›r,tarihsel deneyimleri ile tarihi dönüfltürmek için hala geçerlili-¤ini korumaktad›r ve kapitalistler için gerçek tehdidi olufltu-ran hareketlerin düflüncesini ve eylemini belirlemeye devametmektedir.

Marksizmin temel kavramlar› olan s›n›f mücadelesinin, pro-letarya diktatörlü¤ünün, devrimci eylemin tarihsel anlamdageçersizleflti¤i iddias› temel olarak Marksizmin reddi anlam›-na gelir. Yeni Marksist yaklafl›m iddias› alt›nda Marksizminbaz› temel kavramlar›n›n önemsiz k›l›nmas› ya da reddi, bunakarfl›t biçimde baz› kavramlar›n afl›r› vurgulanmas› çabas› daayn› flekilde Marksizm ile ilgisi olmayan bir ideolojik yaklafl›-ma gönderme yapar. ‹ndirgemecilik sorunundan kurtulma id-dias› temelinde Marksist ekonomi politi¤in reddi ve kültürelolan›n afl›r› vurgulanmas› da temel sorunlardand›r. Marksizm,Marksizmi reçeteler toplam› olarak gösteren anlay›fl taraf›n-dan Marx’›n ve Engels’in yap›tlar›n›n bahsetti¤i sorunlar d›-fl›nda farkl› sorunlarla u¤rafl›rken kullan›lmas› mümkün ol-mayan bir flablon gibi ele al›nmaktad›r. Marksizmin devlet ör-gütlenmesi, siyasal alan, ideoloji ve kültür sorunlar› üzerineyeterince e¤ilmedi¤i, her fleyi ekonomi politik temelinde gör-dü¤ü ve ona uygun bir yaklafl›ma zorlad›¤› iddias› da Marksistdüflünceyi tamamlanm›fl bir yap› olarak düflünme ve kurgula-ma sorunundan kaynaklanmaktad›r. Marksizm, akademik bir

Bar›fl Çoban 139

düflünme ve sorunlar› aç›klama biçimi olarak yani “dünyay›farkl› flekilde yorumlama biçimi” olarak görülmektedir. Oysatersine Marx (2004) 11. Tez’inde yorumlaman›n, söyleminötesine gönderme yapmaktad›r, dünyay› devrimci siyasal ey-lemle de¤ifltirmenin gereklili¤ini anlatmaya çal›flmaktad›r.Marksizmi eylemci yan›ndan koparmak onu yok etmektir.Marx’›n eylemcili¤inin reddi ise Marksizmin eylemci yorumuolan Leninizmin reddi ile meflrulaflt›r›lmaya çal›fl›lmaktad›r.Lenin, Marksizmi Rusya koflullar›na göre uygulayarak dev-rimci eylemin baflar›ya ulaflmas›n›n mümkün oldu¤unu gös-termifltir, Paris Komünü’nün yar›m b›rakt›¤› giriflimin elefltiri-si temelinde tart›fl›lan iktidar›n ele geçirilmesi ve proletaryadiktatörlü¤ünün kurulmas› hedefini gerçeklefltirmifltir. Lenindevrimci mücadelesinin yürütürken Marx’›n ve Engels’in ayakizlerini takip etmifl ve onlar›n devrimci eyleminin sürdürücü-sü olmufltur. Lenin, Marksizmin sadece ideolojiyle söz oyunuolmad›¤›n›, devrimci eylemle gerçeklefltirilebilir oldu¤unugöstermifltir; bu nedenle Lenin’in reddi efl anl› olarak Marx’›nreddidir. Marx’›n düflüncesi devrimci eylem üzerine kurulu-dur ve tüm yaflam› boyunca devrimci eylemi temel alan siya-sal örgütlenmeleri yaratmak için mücadele etmifltir, bu müca-dele Marx’›n sadece kuram üreten düflün adam› de¤il, aktif si-yasetin içerisinde olan bir devrimci oldu¤unu aç›kça göster-mektedir. Marx, kendi düflüncesini tahrif ederek sistemin s›-n›rlar› içerisinde politika üretenlere, devrimci eylemden ka-çanlar›n Marksistlik iddias›na “ben Marksist de¤ilim” diyerekelefltirmifltir; k›saca Marksizm devrimci kuram›n ve prati¤inayr›lmazl›¤›n› vurgular. Bu yaklafl›mla hareket eden Lenin sü-re¤en bir siyasal mücadelenin yürütücüsü olmufltur; ülke ko-flullar›na uygun tutarl› bir devrimci ideolojinin kurgulanmas›süreci ve sonras›nda bu ideolojinin öznesi olan s›n›flara ulafl-t›r›lmas› -d›flar›dan bilinç- için profesyonel devrimcilerdenkurulu bir örgütlenmenin -öncü parti- yarat›lmas› için müca-


dele etmifltir. Bu süreçte Lenin medyay› -gazete, dergi, broflürve kitap- etkin bir biçimde kullanm›fl, örgütlenmesini radikalmedya dolay›m›yla dinamik bir güce dönüfltürmüfltür. Medya,Marksizmin iflçi ve köylülere ulaflt›r›lmas›nda ve kendi kurtu-lufllar›n› sa¤lamak için örgütlü mücadeleye kat›lmalar›nda yolgösterici ifllevi görmüfltür. Rusya’da devrimci mücadelenin ta-rihsel gelifliminin haritas› Bolflevik Partinin radikal medyalar›-n›n arflivinde bulunmaktad›r.

‹letiflimsel Alanda ‹ktidar MücadelesiGünümüzde Marksist-Leninist anlay›fl›n anaak›m medyada

ve akademide yeniden tart›flmaya aç›lmas›, kapitalizmin “de-mokrasi” ile olan iliflkisinin bitmesi ile birlikte bafllam›flt›r.Kapitalizmin emperyalist yay›lmac›l›¤›n›n ç›plak fliddet kulla-narak gerçeklefltirilmesi, kapitalizmin “demokrasi, etik” gibikavramlar›n üzerine kurulu olmad›¤›n› görünür k›lm›flt›r.“Kanl› insanc›l müdahaleler” ezilenler için alternatif bir dün-ya tahayyülünün zorunlulu¤unu yeniden an›msatm›flt›r. Kü-reselleflme karfl›t›, antikapitalist uluslararas› mücadelelerdeki“öfkeli” eylemcilerin tepkisi ve alternatif dünyan›n mümkünoldu¤unun dile getirilmesi, s›n›f vurgusu olmamas›na ra¤menvar olan koflullar›n de¤iflmesi istemini ortaya koymufltur. Dev-rimci dönüflüm talebi dünyan›n farkl› yerlerinde, farkl› biçim-lerde dile getirilmekte ve mücadeleler yürütülmektedir. Dev-rimci özne olarak iflçi s›n›f›n›n öncülü¤ü ve devrimci örgüt-lenmenin gereklili¤i sorunlar› güncelli¤ini korumaktad›r.

Küreselleflme süreci, kapitalizmin ekonomik yay›l›m›nagönderme yapmaktad›r, Marx’›n belirtti¤i üzere kapitalizmin“dünya pazar› yaratma e¤ilimi, sermaye kavram›n›n içinde ve-rili olarak do¤rudan vard›r. Her s›n›r afl›lmas› gereken engelolarak görünür (1999, s. 308)”. Tarihsel döneme göre farkl›araçlarla bu s›n›rlar afl›lmaktad›r. Küresel kapitalizmin ekono-mik yay›l›m› “estetize edilmifl” emperyalist bir biçim tafl›yabil-

Bar›fl Çoban 141

di¤i gibi fliddet temelli bir biçimde de gerçekleflebilmektedir,kapitalizm Lenin’in de (2008) ifade etti¤i gibi demokrasidençok siyasal gericili¤e meyillidir ve kapitalizmin son biçimiolan emperyalizm, “her türlü demokrasinin su götürmez bi-çimde, yads›nmas›”d›r.3 Emperyalizm üç dönem ba¤lam›ndaele al›nabilir (Meszaros, 2004): Eski tip -kapitalizm öncesi-sömürgecilik, Lenin taraf›ndan “kapitalizmin en yüksek afla-mas›” olarak adland›r›lan emperyalizm ve son olarak yeni em-peryalizm olarak da adland›r›lan, hâkim gücünü ABD’ninoluflturdu¤u küresel egemen emperyalizm. Klasik emperya-lizm aflamas› tarihsel olarak emperyalist güçler aras›ndaki re-kabet ve paylafl›m savafllar›na gönderme yapar. Yeni emperya-lizm dönemi II. Paylafl›m Savafl› sonras›nda, söz konusu tari-he kadar egemen sömürgeci güç olan ‹ngiltere’nin etkisiz k›l›-narak ABD’nin tek emperyalist güç olarak ortaya ç›kmas›ylabafllar. Bu süreç emperyalistler aras› rekabetin sönümlendi¤idönemdir, çünkü “dünyay› biçimlendirme konusundaki te-mel vurgu rekabetten çok emperyalist sistemin uzlaflmas›nado¤ru” kaym›flt›r (Magdoff, 2006: s. 39) ve iliflkiler bu mant›küzerinden yeniden kurgulanm›flt›r. Yeni emperyal dönem, kü-resel flirketlerin emperyal sömürüsünü olanakl› k›lan “küreseliktidar”› üretmifltir, ABD bu iktidar› fliddet gücünü yo¤un birbiçimde kullanarak tüm dünyada kabul ettirmifltir. ‹kinci pay-lafl›m savafl› sonras›nda dünyada emperyal gücün tek temsilci-si haline gelen ABD, Sosyalist Blok’un çözülmesinden sonraönündeki tüm engellerden kurtulmufl ve dünya ölçe¤inde da-ha esnek ve yay›lmac› yeni bir ekonomik ve siyasal emperya-lizmi uygulamaya geçirmifltir. 1980’lerde bafllayan ve küreselanlamda etkin olan sald›rgan “neoliberal” ekonomik, siyasalve kültürel dönüflüm tüm dünyada toplumsal anlamda top-


3) Selami ‹nce, “Sadece Marx de¤il Lenin de hakl›ym›fl”: http://birgun.net/actuels_in-

dex.php?news_code=1326192129&year=2012&month=01&day=10

lumsal muhalefetin gerilemesine neden olmufltur. Özelliklemuhalif hareketlere karfl› do¤rudan ABD taraf›ndan ya da des-te¤iyle gerçeklefltirilen sald›r›lar, askeri darbeler gibi uygula-malar tüm dünyada toplumsal hareketlerin sekteye u¤ratm›flve günümüzde yaflama geçirilen politikalar›n, yani “yeni em-peryalizm”in neoliberal politikalar›n›n altyap›s›n› olufltur-mufltur (Patnaik, 2005; Amin, 2005; Foster, 2005), Yaflananekonomik dönüflüm tüm di¤er alanlar›n da dönüflümünü be-raberinde getirmifltir ve toplumsal hareketler de süreç içeri-sinde yeni koflullar ba¤lam›nda yeniden üretilmifl ve zorunluolarak dönüflüm geçirmifllerdir: “Sermaye döngülerinin anahatlar›n› oluflturan yap›sal a¤lar öylesine dönüflüme u¤ram›fl-t›r ki, birikim sürecinin iflleyiflinin kendisi bile tarihsel bak›m-dan de¤iflmifl görünmektedir. Hem (tan›m› gere¤i) birikiminörgütleyici etmenlerinin hem de onlarla temel bir mücadelesürdüren sistem karfl›t› hareketlerin iliflkisel koflullar› süreklibir biçimde yeniden üreten ve böylece mücadelenin kendisi-nin iliflkisel niteli¤ini de, dolay›s›yla bununla tan›mlanan ha-reketlerin do¤as›n› da sürekli biçimde yeniden üreten, bu sü-regiden dönüflümdür” (Arrighi, Hopkins, Wallerstein, 1995:s. 46). Toplumsal hareketlerin yeniden üretim süreci toplum-sal iletiflim sürecinin de¤iflimi nedeniyle kesintiler ve k›r›lma-lar yaflam›flt›r, geleneksel hareketlerin kitleselli¤i, s›n›f hare-ketinin gücü yeni dönemde gerilemifl, muhaliflerin iletiflimselalandaki güçleri azalm›flt›r. Toplumla iliflkilerin azalmas› yada kopmas› ile birlikte muhalif örgütlenmeler içine kapanm›flve etkisiz hale gelmifllerdir. Muhaliflerin yeni iletiflimsel orta-ma uyum sa¤lamalar› ve kendilerini bu koflullar ba¤lam›ndayeniden üretmeleri ise temel sorunlardan biri haline gelmifltir.

Yeni emperyalizm döneminde iletiflim, küresel ekonomininve siyasetin merkezi belirleyeni haline gelmifl ve iletiflimselalan iktidarlar taraf›ndan yo¤un bir biçimde kullan›lmaya bafl-lanm›flt›r. ‹letiflimsel alanda yaflanan dönüflüm ile birlikte,

Bar›fl Çoban 143

toplumlar›n geleneksel yaz›l› medyadan görsel medyaya yö-nelmesi ve görsel medya alan›n›n gerektirdi¤i ekonomik biri-kime sahip olamayan muhaliflerin medya alan›nda etkileriniyitirmeleri ile birlikte, toplumlar üzerindeki iktidar etkisi ar-tarken muhaliflerin etkisi oldukça zay›flam›flt›r. Toplumsaliletiflimin yeni iletiflim teknolojileri ile birlikte egemen iktidaryap›s›na daha da ba¤›ml› k›l›nmas› sonucunda toplumsal ile-tiflime muhalif müdahale olanaklar› k›s›tlanm›flt›r. Bunun ya-n›nda, iktidar›n toplumsal iletiflim ve söylem alanlar›na ege-men olmas› toplumun ideolojik anlamda yeniden biçimlendi-rilmesini ve toplumsal bilinç yap›s›n›n dönüfltürülmesini ko-laylaflt›rm›flt›r. ‹deolojik hegemonya mücadelesinde muhalif-lerin etkisizleflmesi sonucunda, toplumsal kültür büyük ölçü-de, kültürel üretim araçlar›n› etkin bir biçimde kullanan ser-maye sahibi s›n›flar›n denetimi alt›na girmifltir. Bu dönem ta-rihsel anlamda muhalifler için en zorlu dönemlerden birininbafllang›c› olarak imlenebilir; 1980’li y›llarda neoliberal yenidünya düzeninin uygulanmaya bafllanmas›na koflut bir biçim-de yaflanan kültürel dönüflüm, iletiflim ve medya alanlar›n›nyeniden biçimlendirilmesi, bu süreçte televizyonun hem gün-delik yaflam›n ayr›lmaz bir parças› hem de toplumsal kültürüntemel belirleyeni haline gelmesiyle birlikte, yeni ekonomi po-litikalar›n›n meflrulaflt›r›lmas› sürecinde medya etkin bir bi-çimde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Muhalif düflüncelerin etki-sizlefltirilmesi için verilen mücadele, reel sosyalist sistemin çö-zülmesiyle birlikte farkl› bir mecraya tafl›nm›flt›r. Anaak›mmedya muhalifleri ve ideolojilerini baflar›s›z olmufl giriflimler,modas› geçmifl ütopyalar olarak göstererek kalan etkilerini desilmeye çal›flm›flt›r. ‹ktidar›n muhaliflerin sözlerini söylemele-rini engellemek için kulland›¤› fliddet bir süre sonra genel top-lum için gereksiz hale gelmektedir, toplumsal körleflme sonu-cunda muhaliflerin hedef kitlesi olan yoksullar, kendilerineiliflkin muhalif söylemi ya anlayamamakta ya da umursama-


maktad›r ve böylelikle, Gramscici bak›fl aç›s›ndan, karfl› hege-monya yaratma olana¤› muhaliflerin elinden al›nm›fl olmakta-d›r. Neoliberal sald›r›lar sonucunda üretim iliflkilerinin dönü-flümüne ve toplumsal çöküntüler yaflanmas›na, yani toplum-sal hareketlerin, baflkald›r›lar›n yükselmesi için gerekli somutkoflullar›n var olmas›na ra¤men, “kendinde s›n›f”›n “kendiiçin s›n›f”a dönüflmesini hedefleyen, muhaliflerin etkin olma-s›n›n önündeki en büyük engel toplumla ayn› dili konuflama-makt›r. Toplumun yabanc›laflm›fll›¤›n›n geldi¤i düzey art›kvarolufllar›n›n gerçek koflullar›n› benzersiz bir biçimde red-detmelerine yol açmakta, hatta “faflizm” dönemindeki gibikendilerine kader sand›klar› cehennemvari yaflamlar›ndankurtuluflun, yani yeni bir dünyan›n mümkün oldu¤unu gös-termeye çal›flan, bir baflka deyiflle kendi ç›plakl›klar›n›, parça-lanm›fll›klar›n› gösteren aynalardan, muhaliflerden korkmala-r›na, umursamamalar›na ya da nefret etmelerine neden ol-maktad›r. Toplumsal kültürün bu biçimi muhalifler için yafla-ma olana¤› tan›mayan negatif “kültür endüstrisi” yaklafl›m›n›hakl› ç›kar›r gibi görünmekle beraber, gerçekte kapitalizminhiçbir biçimi bunal›mlardan ve krizlerden ba¤›fl›k de¤ildir.Toplumsal hegemonya anlam›nda da her dönemde etkileflim-li bir biçimde ekonomik, siyasal, kültürel alanda krizler ya-flanmakta ve toplumsal bilinç yap›s›n›n belirlenmesi ba¤la-m›nda tam bir baflar›n›n yakalanmas› hiçbir zaman tam olarakmümkün olamamaktad›r. Bu gerçeklik, muhalifler için sonaermeyen bir mücadelenin zorunlu oldu¤unu ortaya koymak-tad›r, yeni döneme uygun mücadele biçimleri ile toplumsalkültüre müdahale etmek ve örgütlü bir muhalif toplumsal ha-reket yaratmak ancak kesintisiz bir mücadele ile olas› gözük-mektedir. Leninist anlamda hayat teoriye uydurulamayaca¤›-na göre teoriyi dönüflen hayata uyarlama sorunu ortaya ç›k-maktad›r. ‹ktidar›n kulland›¤› her yeni olana¤a karfl› alterna-tifler üretmek ve yarat›c› olmak muhaliflerin varolufllar›n› sür-

Bar›fl Çoban 145

dürebilmeleri için zorunlu kofluldur. Yeni iletiflim biçimleri-nin, yeni medyalar›n yarat›lmas› ya da amaca uygun bir biçim-de uyarlanmas› toplumla iletiflim kurmay› ve iktidar›n etkisi-ni k›rmay› olas› hale getirmektedir. Bu anlamda, muhalifleriniletiflim alan›na daha fazla e¤ilmeleri gerekti¤i öne sürülebilir.Muhalif hareketlerin ortaya ç›k›fllar›, örgütlenmeleri, söylem-leri ve eylemleri ile etkili bir güç olabilmelerinin temel nokta-s› baflar›l› bir iletiflim politikas› gelifltirmeleri ile olas›d›r.

Devrimci ideolojinin toplumsal güç haline gelebilmesi ileti-flimsel alanda etkin bir mücadeleyi gerekli k›lmaktad›r. Siste-min yap›s›ndan kaynaklanan tüm sorunlarla ilgilenerek geniflkitlelere ulaflan ve farkl› bir yaflam›n mümkün oldu¤unu anla-tan alternatif iletiflim biçimleri ve “radikal medya” olmadanmuhalif bir örgütlenmenin yarat›labilmesi olas› de¤ildir, radi-kal medya toplumsal hareketin ideolojisinin üretildi¤i ve/veyayay›ld›¤› mecra olarak merkezi önemdedir. Bu nedenle, Le-nin’in “devrimci teori olmadan, devrimci hareket olmaz(1990, s. 32)” sözü bir anlamda radikal medya olmadan dev-rimci bir hareketin örgütlenemeyece¤i anlam›na da gelmekte-dir. ‹ktidar›n “iletiflimsel-kültürel alan›” hegemonik mücade-le alan› haline getirmesi, s›n›fsal çeliflkilerin üstünü örtme is-teminin sonucudur. Kapitalist yap› yönetilenler, yani ezilenleriçin yoksul bir flimdiden ve gelecekten baflka hiçbir fleyvadedemez zaten, içsel mant›¤› buna olanak sa¤lamamaktad›r,bu s›n›flar› ancak r›zayla ya da fliddetle denetim alt›nda tut-mak zorundad›r. R›zan›n sa¤lanmas› süreci asl›nda her zamaniçin sakl› bir fliddet tehdidi ile ifl görmektedir, çünkü iktidarher zaman için fliddet gücünü yasal bir biçimde kullanma yet-kisine sahip k›l›nm›flt›r, devlet fliddet tekelini elinde bulun-durma çabas› içerisindedir. Devletin fliddeti tekellefltirerek ifl-çiler ve di¤er ezilen s›n›flar üzerine kurdu¤u bask›ya karfl› ko-yabilecek her örgütlenme yasa d›fl› ilan edilmifltir; toplumsalhareketler ve kitlelerin meflru müdafaa amaçl› baflvurdu¤u ko-


lektif fliddet, suç kabul edilmifl, “terör” olarak tan›mlanm›flt›r.Devlet taraf›ndan devrimci eylemin, devrimci fliddetin terörolarak kabul edilmesinin ötesinde, devrimci söylemler flidde-tin bilefleni olarak tan›mlanm›fl, buna ba¤l› olarak devrimcisöylemlerin tafl›y›c›s› olan radikal medyalar da “terör odakla-r›” olarak adland›r›lm›flt›r. ‹ktidar›n krize girdi¤i dönemlerdeiflçilerin, ezilen s›n›flar›n devrimci örgütlenmelerine karfl› “te-rörle mücadele” söylemi yürürlü¤e konulmufl ve tüm muhalifetkinlikler yo¤un siyasal-hukuksal bask› ve fliddetle engellen-mifl, ezilen s›n›f ve gruplar›n kendilerini ifade etmelerine ola-nak verilmemifltir. Çünkü devrimci örgütlenmelerin kitlesel-leflmesi, toplumun ezilen s›n›flar›n› mobilize ederek iktidar›nhegemonyas›n› parçalamas›, ikili iktidar sürecini ve sonras›n-da iktidar› ele geçirmelerini mümkün k›lmaktad›r. ‹ktidarmücadelesi ezilenleri ortak, tutarl› devrimci ideolojik do¤rul-tuda mobilize edecek etkin bir iletiflimsel örgütlenmeyi ve ra-dikal medyay› gerektirmektedir, iktidara karfl› tüm olanaklar›kullanarak etkin bir toplumsal iletiflim biçiminin yarat›lmas›ve radikal medyalar›n örgütlenmesi devrimci örgütlenmeleriçin zorlu bir görev haline gelmektedir. Uluslararas› muhalifhareket aras›ndaki iletiflim ve dayan›flma, yaflanan deneyimle-rin paylafl›lmas›, bu süreçte yarat›c› düflüncelerin gelifltirilme-si ve yerel mücadele alanlar›na uygun iletiflim biçimlerinin vemedya türlerinin kullan›m›n› olas› k›labilecektir. Toplumsalmuhalefetin baflar›l› olabilmesi bu anlamda esnek ve yarat›c›olmay› baflarmas›, yani iktidar›n her hamlesine karfl› yenihamleler gelifltirecek örgütsel yap›n›n kurgulanmas› ile müm-kündür. Yeni iletiflimsel aray›fllar, ne ideolojik anlamda “libe-ralleflme” ne de baflar›s› s›nanm›fl ve geçerlili¤ini koruyan ge-leneksel iletiflim biçimlerin terk edilmesi anlam›na gelir. Mu-halif hareketlerin yaflad›klar› krizler nedeniyle güçsüzleflmele-ri ideolojik anlamda üretimsizli¤e geri çekilmelere, savrulma-lara neden olmuflsa da, tüm dünyada ezilenler için temel so-

Bar›fl Çoban 147

run olan “sömürü” farkl› biçimlerde sürmektedir ve yeni birdünya düflü hala geçerlili¤ini korumaktad›r. Yani muhalifleriçin ç›k›fl yolu, Leninist anlamda, ideolojik netleflmedir; bu-nun yolu ise yenilenme ad›yla sunulan e¤ilme bükülme ya daliberalleflme de¤il, toplumsal bir güç oluflturabilmektir. Bu daancak güçlü bir ideolojik anlay›flla gerçeklefltirilebilir ve ayn›zamanda bu ideolojiyi kitlelere ulaflt›racak bir iletiflimsel a¤›noluflturulmas› gereklidir. Bu ba¤lamda, bir muhalif örgütüoluflturan temel belirleyenler “somut flartlar› somut bir biçim-de tahlil” eden net bir ideolojik çizgi ve güçlü bir ideolojik ile-tiflim a¤›d›r.

‹letiflimsel anlamda tüm dünyay› kaplayan muhalif iletiflima¤lar›n›n kurulmas› yerellerdeki mücadelelerin tan›n›r halegelmesi ve deneyimlerin paylafl›lmas› da iktidarlara karfl› mu-haliflerin yaln›zlaflmas›n› engellemektedir. Sevda Alankufl’unda belirtti¤i gibi “eflitsizlik ve ayr›mc›l›¤a u¤rayanlar, küresel-leflmenin neden oldu¤u ya da küreselleflmeyi do¤uran ideolo-ji, bilgi ve teknoloji ak›flkanl›¤›n›n sa¤lad›¤› yeni imkânlar sa-yesinde kendileri gibi olanlarla co¤rafi uzakl›klar› aflacak fle-kilde buluflarak bir ayaklar› bulunduklar› yerde, di¤er ayakla-r› küreselde olan, bu nedenle küre-yerel nitelik tafl›yan karfl›-kamular› oluflturuyorlar (2008, s. 125)”. Karfl›-kamusall›¤›nkendisini ifade etmesinin ve kendi anlat›s›n› yaratmas›n›n yol-lar›n› aray›fl› muhalif mücadelelerin tarihi kadar eskidir. Marxve Engels’in mücadelesi ile bafllayan enternasyonalist iletiflima¤lar› düflüncesi Lenin ve sonras›nda devrimci örgütlenmelertaraf›ndan farkl› biçimlerde yaflama geçirilmeye çal›fl›lm›flt›r.Günümüzde de yeni iletiflim teknolojilerinin etkin kullan›-m›yla enternasyonalist iletiflim a¤lar› örgütlenmekte ve bu a¤-lar dolay›m›yla eylemler gerçeklefltirilmektedir. Örne¤in, si-lahl› mücadele ile devlet güçlerini uzaklaflt›rarak yaratt›klar›özerk alanlarda “ikili iktidar” olarak ortaya ç›kan -her ne ka-dar Leninist çizgiyi söylemsel olarak temel almad›klar›n› iddia


etselerde, eylemleriyle takip ederek-, kendi kat›l›mc› iktidar-lar›n› kuran Zapatistalar›n yeni medyalar›, özellikle interneti,etkin bir biçimde kullanmalar› ve bunun yan›nda etkin bir an-lat›m diline sahip olmalar› güçlerinin ötesinde bir etkiye sahipolabilmelerini sa¤lam›fl ve yarat›lan uluslararas› dayan›flmaMeksika Devleti üzerinde hafifsenmeyecek bir bask›n›n olufl-turulmas›n› sa¤lam›flt›r. Zapatistalar Chiapas’da ikili bir ikti-dar durumu yaratarak, bölgesel olarak devrimci bir dönüflü-mü gerçeklefltirmek için mücadele etmektedirler, bu süreç et-kin bir dayan›flma a¤›na dayanmaktad›r ve bu a¤›n yarat›labil-mesi alternatif iletiflim mecralar› ile mümkün olabilmektedir.Alternatif iletiflim a¤› üzerinden yarat›lan dayan›flma sayesin-de hem Meksika’n›n kentlerindeki muhalif hareketlerin deste-¤i hem de uluslararas› destekler sayesinde devlet fliddetinin et-kisinden korunmaktad›rlar, yine de tüm ülkede bir devrimcidönüflüm yaflanmadan Chiapas’›n devletin karanl›k gölgesin-den kurtulmas› olanakl› gözükmemektedir. Tarihsel deneyim-lerin gösterdi¤i üzere devlet ayg›t›n› ele geçirip parçalamadaniflçilerin, ezilenlerin özgürce yaflayabilece¤i bir sistemin örgüt-lenebilmesi mümkün de¤ildir. Bu nedenle, Marksist anlamdadevrimci, alternatif iletiflim a¤lar›n›n yayg›nlaflmas› ve tüm ül-kede devrimci bir örgütlenmenin ve eylemin yaflama geçiril-mesi, Lenin’in (1994) “Devlet ve Devrim” adl› çal›flmas›ndavurgulad›¤› gibi devletin parçalanarak, iflçilerin denetimindeve demokratik kat›l›mc›l›k temelinde kurgulanm›fl olan dev-let-olmayan devletin kurulmas› gerçek özgürleflmenin yolunuaçabilecektir.

Günümüzde yaln›zlaflan toplumsal hareketlere karfl› yereliktidarlar›n ac›mas›z fliddetiyle karfl›lafl›lmaktad›r, bu aç›dandevletlerin ezilenler üzerindeki bask›s›na ve fliddetine karfl›koyabilmek için enternasyonalist dayan›flma oldukça büyükönem tafl›maktad›r. Ezilenlerin devrimci örgütlenmelerinindevletlerin fliddeti nedeniyle yaflad›klar› sorunlar› aflmak için

Bar›fl Çoban 149

uluslar aras› iletiflim ve dayan›flma a¤lar›n›n oluflturulmas›,bunun yan›nda farkl› eylem biçimleri ile devletlerin sald›r›s›-na u¤rayan ezilenlerin yaflad›klar›n›n görünür k›l›nmas› veduruma müdahil olunmas›, enternasyonalist devrimci örgüt-lenmeler için temel varolufl koflullar›ndan bir tanesidir. Yereldevletler yeni emperyalizmin politikalar›n› yaflama geçirmesürecinde öncelikle muhalifler üzerinde büyük bir bask› kur-makta ve fliddeti de etkin bir biçimde kullanmaktad›r. fiiddettehdidi ile yaflama geçirilen neoliberal devlet politikalar›, tümezilenler için daha da yo¤unlaflan fliddet, özgürlüklerin, hak-lar›n gasp edilmesi ve sürekli artan yoksullaflma anlam›na gel-mektedir ve bu politikalara karfl› tepkinin oluflumunu engel-lemek için öncelikle örgütlü devrimci muhalefetin zay›flat›l-mas› hedeflenmektedir. Türkiye’de tecrit mant›¤› üzerine ku-rulmufl olan ve gerçekte devrimci tutsaklar›n teslim al›nmas›-n› amaçlayan, buna ba¤l› olarak iflkenceyi gündelik yaflam›nbir parças› haline getiren “F tipi” cezaevlerinde, tüm direnifl-lere karfl›n trajikomik bir biçimde “hayata dönüfl” ad› verilenkanl› bir operasyonun yürütülebilmesi ve kitlesel ölümler pa-has›na kullan›ma sokulmas›n›n as›l nedeni, ezilen s›n›flar vegruplar üzerinde etkisi olan devrimci muhaliflerin etkisizlefl-tirerek “yeni yoksulluk politikalar›n›n” hiçbir muhalif direniflyaflanmadan uygulanabilmesi amac›n› tafl›maktayd› ve buplan, devrimci muhalefetin tüm çabas›na karfl›n, toplumsaldeste¤e sahip kitlesel bir direnifl örgütlenemedi¤i için baflar›y-la uygulamaya konulabildi. Toplumsal muhalefetin bask› al-t›nda tutulmas› ile gerçekte fliddete dayal› bask›c› iktidarlar›ntoplumsal anlamda anti-demokratik, yoksullaflt›r›c›, özgür-lükleri k›s›tlayan politikalar› uygulamaya konmas›n›n önündeengel olabilecek bir toplumsal direnifli engellemeyi amaçlad›-¤› görülmektedir. Tarihsel ba¤lamda, küresel kapitalizmin enac›mas›z politikalar›n› uygulad›¤› süreç küreselleflme karfl›t›hareketlerin yükselifline neden olmufltur, ancak küresel ve ye-


rel iktidarlar› as›l tehdit eden s›n›fsal bir çizgiye sahip kitlesel-leflen devrimci hareketlerdir. Muhalif hareketlerin yükselmesiiçin gerekli tüm koflullar olufltu¤u için, iktidarlar hem ideolo-jik alan›, özellikle medyay›, kullanarak toplumsal bilinç yap›-s›n› muhalif düflüncelerden ba¤›fl›k k›lmay› hedeflemekte,hem de muhalifleri fliddeti de kullanarak bask› alt›na alaraktoplumsal bir baflkald›r›n›n varolufl koflullar›n› daha oluflma-dan ortadan kald›rmay› amaçlamaktad›rlar.

Toplumsal anlamda devrimcilerin sesinin duyulmaz halegelmesini sa¤laman›n ötesinde, toplumun devrimcilerin sesin-den korkan, devrimci sesin “terör, ölüm, cezaevi” olarak du-yulur hale getirilmesi, ezilenlerin, yoksullar›n sistemin konufl-tu¤u dilden farkl› bir dilden korkmas›n› beraberinde getir-mektedir. Ezilenlerin sesinin duyurulmas›n› amaçlayan, varo-lufl koflullar›ndan kaynaklanan cehennemvari yaflam› görünürk›lmak isteyen çabalarsa, “halk yerine konuflan” bir grup ma-cerac›n›n marjinal çabas› olarak görülmeye bafllanmaktad›r.Devrimci örgütlenme Marksist-Leninist anlamda baflkas›n›nyerine konuflan bir yap›da de¤ildir. Ezilenlerin kendi kurtu-lufllar› için verdikleri mücadelenin ürünü olmak zorunda ol-du¤u için öncelikle ezilenlere, yoksullara alternatif iletiflim bi-çimleriyle gitmek, alternatif medyalarla kendilerini ifade et-melerini sa¤lamalar› için yol göstermek ve sonras›nda onlar›nkat›l›mlar›yla alternatif-radikal medyalar oluflturmak devrim-ciler için en temel sorunlardan bir tanesidir. Tarihsel dene-yimlerin aç›kça gösterdi¤i üzere devrimci örgütlenmenin ya-rat›lmas› ya da kitleselleflebilmesi ezilenlerin etkin kat›l›m›n›sa¤layacak iletiflim a¤lar›n›n ve medyalar›n yarat›lmas›n› zo-runlu k›lmaktad›r.

Alternatif ‹letiflim ve Radikal Medya Egemen ideolojinin tafl›y›c›s› anaak›m medyaya karfl›, baflka

bir yaflam›n mümkün oldu¤unu savunan medya, alternatif

Bar›fl Çoban 151

medya olarak tan›mlan›r. Alternatif kavram› mu¤lâk bir kav-ram oldu¤u için birçok kuramc› alternatif yerine aktivist med-ya, radikal medya, muhalif medya, ba¤›ms›z medya ya da öte-ki medya gibi farkl› adland›rmalar› ve tan›mlamalar› kullanma-y› tercih etmektedir. Egemen iktidara alternatif oldu¤unu sa-vunan her ideoloji, gerçek anlamda özgür ve eflitlikçi bir top-lumsal dönüflümü savunan alternatif bir dünya yaratmay› he-deflemez. Faflist ya da köktendinci ideolojilerin medyalar› dakendilerini alternatif olarak tan›mlamaktad›rlar, gerçekte isebu ideolojik yap›lar ve medyalar› insanlar›n kendilerini özgür-ce gelifltirece¤i ve ifade edebilece¤i yeni bir dünya kurgusunasahip de¤ildir. Faflist ya da köktendinci ideolojiler ekonomikeflitsizli¤i ortadan kald›rmazlar, aksine sermaye s›n›f›n›n top-lum üzerinde daha sorunsuz bir biçimde tahakküm kurmas›nayard›mc› olan fliddet temelli diktatörlükler yaratmay› hedefler-ler. Bu anlamda, söz konusu yap›lar totaliteryan, militarist,tektiplefltirilmifl bir toplum kurgusuna sahiptirler, var olandünyaya alternatif olarak sunduklar› kurgu var olandan dahakaranl›k bir dünyaya gönderme yapmaktad›r. Alternatif birdünya tahayyülü ya da kurgusu, gerçekte, devrimci bir içeri¤esahiptir ve var olan›n s›n›rlar›n› aflmay› amaçlar, yani insanla-r›n daha özgür ve eflit bir biçimde yaflayabilece¤i yeni bir dün-yay› yaratman›n mümkün oldu¤unu savunur. Bu aç›dan, alter-natif medya egemen sermaye s›n›f›na karfl› ezilen s›n›flar›n vegruplar›n ideolojisini temel alan, bu nedenle de kâr amac› güt-meyen, toplumsal hareketlerin yaratt›¤› medyad›r.

Alternatif medya bu anlamda egemen medyadan iki temelaç›dan ayr›l›r; birincisi ideolojik ikincisi de ekonomiktir. ‹de-olojik ba¤›ms›zl›k ile ekonomik ba¤›ms›zl›k birbirinden ayr›l-maz biçimde ba¤l›d›r. Sistemle kurulacak ekonomik ba¤ ide-olojik deformasyonu beraberinde getirecektir, bu nedenle al-ternatif medyalar›n ekonomik yap›s› özel bir önem tafl›makta-d›r. Alternatif medyan›n kâr amac› gütmemesi ekonomik ilifl-


kilerin d›fl›nda kalaca¤› anlam›na gelmez, alternatif medyan›nvarl›¤›n› sürdürebilmesi için temel ekonomik giderlerinin kar-fl›lanmas› gereklidir. Bu anlamda, alternatif medyalar›n kâramac› gütmeden gelir elde etmeleri gereklidir; öncelikli olaraksat›fltan, sonras›nda destek kampanyalar›ndan ya da kendileri-ne destek sunan ticari kurulufllardan al›nacak reklam ya daba¤›fl biçiminde finansal destek alabilirler. Bunun yan›nda, al-ternatif medyalar›n çal›flanlar›n› egemen medyadan bile dahazorlu koflullarda çal›flmak durumunda b›rakmas›, düflük ücretödemesi, hatta stajyer ad› alt›nda ücretsiz çal›flt›rmas›, özlükhaklar›ndan mahrum b›rakmas› ve sendikalaflmalar›n› engel-lemesi gibi durumlar söz konusu oldu¤unda, bu medyan›nekonomik zorluklar yaflamas› olas› olsa bile “alternatif” olmaiddias›n› geçersizlefltirir. Bu aç›dan, alternatif medyalar›n eko-nomik anlamda seslendikleri tüm toplum kesimleri taraf›ndandenetlenebilir olmalar› ve çal›flanlar›na hem ideolojileri hemde var olan koflullar ba¤lam›nda olas› en iyi çal›flma koflullar›-n› sa¤lamas›, sendikalaflmay› yayg›nlaflt›rmas› gereklili¤i sözkonusudur. Alternatif medyan›n kendi yap›s›ndan bafllayarakdemokratik, kat›l›mc›, eflitlikçi anlay›fl› ifller k›lmas› önemli-dir; alternatif medya var olan koflullar› aflmay› hedefleyen top-lumsal dönüflümün mücadelesini gelece¤e ertelemeden bu-günden, öncelikle kendisini dönüfltürerek ortaya koyar:

“Alternatif bir medya kurumu kâr›n› azamilefltirmeye çal›fl-maz, gelir elde etmek için öncelikle izleyici/okuyucular› rek-lam veren kurulufllara satmaz; dolay›s›yla genifl ve seçkin ol-mayan bir izleyici/okuyucu kitlesini hedefler. Böyle bir medyakurumu toplumun tan›mlay›c› hiyerarflik sosyal iliflkilerini altüst etmek üzere yap›lanm›flt›r; öteki belli bafll› toplumsal ku-rumlardan, özellikle flirketlerden yap›sal olarak esasl› flekildefarkl›d›r ve elinden geldi¤i ölçüde onlardan ba¤›ms›zd›r. Al-ternatif bir medya kuruluflu, medya ve toplumsal faaliyeti ör-gütlemenin yeni yollar›n› tesis etmeyi hedefleyen projenin bir

Bar›fl Çoban 153

parças› olarak görür kendisini; kendini bir bütün olarak buamac› ilerletmeye adam›flt›r, sadece varl›¤›n› sürdürmeye de-¤il” (Albert, 1997: s. 1).

Alternatif/radikal medya bu bak›mdan sistemle sorunu olanezilen s›n›flar›n, “öteki”lefltirilmifl kiflilerin ya da gruplar›nkendilerini ifade etmelerine olanak tan›yan bir mecrad›r, baflkabir deyiflle “medya tekellerine karfl› demokratik alternatifi”oluflturur (Downing, Ford, Gil, Stein, 2001: s. 38), Alternatifmedya çok sesli, diyalojik bir yap›dad›r ve ötekilerin sisteminhomojenlefltirme çabas›na karfl› kendi varolufllar›n› ortaya koy-malar›na olanak sa¤lar. Anaak›m medyan›n tek sesli, tektiplefl-tirici, bask›c› yap›s›na karfl› alternatif bir alan›n yarat›lmas›n›sa¤layan alternatif medya, “alternatif toplumsal aktörler fakir-ler, ezilenler, marjinaller ve hatta s›radan kol iflçileri, kad›nlar,gençler ve çocuklar› haberlerin ana konusu” (Traber, 1985: s.2) haline getirir, ayr›ca sistem d›fl› b›rak›lm›fl tüm toplum ke-simlerinin hem iletiflim içerisinde olmas›n› hem de sistemekarfl› direnmesini mümkün k›lar. Ancak, alternatif medya sis-temin köklü bir biçimde dönüfltürülmesini amaçlayan bir çiz-gide de¤ildir, sistem içi dengeler ba¤lam›nda ötekilerin de va-rolufllar›na olanak tan›nmas›n› talep eder, bu bak›mdan radikalmedyadan farkl›d›r. Radikal medya sistemin devrimci dönüflü-münü amaçlayan ideolojiye ba¤l›d›r (Atton, 2006: s. 9) ve buideolojinin topluma tafl›nmas›na hizmet eder. Radikal medyaalternatif medyay› bir alan olarak kullan›r ancak onun ötesin-de tüm sistem içi çözüm olas›l›klar›n› reddeder, devrimci dö-nüflümün zorunlulu¤unu ortaya koymaya çal›fl›r. Bu anlamda,radikal medya aktivist bir içeri¤e sahiptir ve toplumsal dönü-flümü hedefler (Waltz, 2005: s. 3), Radikal medya s›n›f müca-delesi temelinde örgütlü bir gücün oluflturulmas›n› amaçlar,bu anlamda alternatif tüm iletiflim alanlar›n› kullanarak muha-lif ideolojiyi kitlelere tafl›may› hedeflemektedir.

Radikal medyan›n, Marksist devrimci kuram ba¤lam›nda,


Lenin ile bafllad›¤›na dair yayg›n kan›ya karfl›n, günümüzün,s›n›f mücadelesi temelli, radikal medyas›n›n ilk örne¤i Marxve Engels taraf›ndan 1848 y›l›nda yaflama geçirilmifltir. Marxve Engels’in “Komünist Birli¤i”nin yay›n organ› olan NeueRheinische Zeitung adl› gazete “komünist e¤ilimin örgütselmerkezi” ve “halk güçlerinin bilinçli örgütleyicisi” (Nimtz,2012: s. 123, 169) olarak kurgulanm›flt›r. “Bas›n mücadelesi”yani örgütlenmenin radikal medyas›n› yaratma süreci “genelparti infla hedefinin bir parças›yd›” (Nimtz, 2012: s. 231), par-ti örgütlenmesinin merkezini oluflturma sürecinin bafllang›çaflamas› olarak radikal medyan›n yarat›lmas› özellikle vurgu-lanm›flt›r; Leninist çizgi bu yaklafl›m ve pratik üzerine temel-lenmifltir. Marx ve Engels, 1846 y›l›nda, örgütlenme sürecininbafllang›ç aflamas›nda radikal bir devrimci iletiflim ve haberlefl-me a¤›n› oluflturmak için çaba göstermifl ve “yeni bir propa-ganda sistemi olarak Komünist Haberleflme Komiteleri’ni(KHK) oluflturmaya” (Nimtz, 2012: s. 58) bafllam›fllard›r. Ta-rihsel dönemin iletiflim teknolojisi temelinde, KHK farkl› ül-kelerdeki çeflitli sosyalist ve komünist gruplar›n “birbirleriylesistematik bir flekilde görüflmeye bafllad›¤› bir a¤ olmay› amaç-l›yordu” (Nimtz, 2012: s. 159), KHK a¤› üzerinden kat›l›mc›bir radikal iletiflim a¤› örgütlenmesi, farkl› gruplar ve bireylerkendi düflüncelerini ifade edebilecek, tart›flmalara kat›labile-cektir, böylece kat›l›mc› demokratik bir iletiflim ortam›n yara-t›lmas› hedeflenmifltir. KHK sadece ideolojik tart›flmalar›mümkün k›lmayacak, enternasyonalist devrimci prati¤in “‘ey-leme geçme zaman› geldi¤inde’ eflgüdümlü hareket etmenintemelini oluflturacakt›” (Nimtz, 2012: s. 59). Marx ve Engelsgazeteleri de devrimci eylemin dayanaca¤› tutarl› ideolojininüretildi¤i ve ifade edildi¤i merkez olmalar›n›n ötesinde, dev-rimci eylemin yönetim ve iletiflim merkezi olarak örgütlemifl-tir. Devrimci amaç için tüm iletiflimsel araçlar›n kullan›lmas›-n› önermifllerdir: “Halka gitmeli ve halk› etkilemek için olabi-

Bar›fl Çoban 155

lecek her yolu denemeliyiz. Hükümete karfl› bir öfke seli ya-ratmal›, bu hedef do¤rultusunda olabilecek her yoldan, hattaMefistovari araçlar› dahi kullanarak çal›flmal›y›z. Bunu baflar-mak için gazetelerden, afifllerden, tart›flmalardan yararlanma-l›y›z” (Marx’tan aktaran Nimtz, 2012: s. 135). Marx devrimcieylemin tutarl› bir biçimde sürdürülebilmesi için etkili, pro-paganda temelli bir gazete yaratmak için u¤rafl› vermifltir.Marx ve Engels tüm ideolojik çal›flmalar›n› dünyay› de¤ifltir-meye yönelik devrimci eylem temelinde yürütmüfllerdir. Radi-kal medya bu anlamda devrimci eylemin yarat›lmas› ve sürdü-rülmesi için sine qua nondur.

Radikal medyan›n Marksist yorumu da bu anlamda eylemtemelli ele al›nmak zorundad›r, radikal medya devrimci siya-sal örgütlenmenin ideolojik yaklafl›m›n›n tart›fl›ld›¤› ve üretil-di¤i yani hem örgütlenmenin çekirde¤ini oluflturan hem deörgütlenmeyi eyleme geçiren merkez olarak tan›mlanabilir.Tüm toplumu etkileyen iktidar›n sesinin ve gözünün d›fl›nda,muhalif seslerin ve gözlerin yarat›lmas› mücadelesinde radikalmedya vazgeçilmez önemdedir. ‹flçilerin, ezilen s›n›flar›n ken-dinde s›n›ftan kendi için s›n›fa dönüflmeleri ve kendi kurtu-lufllar›n›n örgütleyicisi olabilmeleri sürecinde radikal medyaolmazsa olmazd›r. Radikal medya iflçi s›n›f›n›n öncülü¤ündedevrimci dönüflümün gerçeklefltirilmesi mücadelesinde “iflçi-lerin, ezilen s›n›flar›n sesidir”. Bu ses devrimci bir sestir ve “si-renlerin” sesi gibi ezilenleri kendisine kat›lmaya ça¤›r›r, varolan koflullarda yok olmay› reddedip kendilerini yeniden varedebilmelerinin mümkün hatta zorunlu oldu¤unu dile getirir,iflçileri, ezilenleri kendi yaflamlar›n›n kurucusu olmaya ça¤›-r›r. ‹flçileri ve di¤er ezilen s›n›flar›, kendi s›n›flar›n›n ideoloji-si ile yaflamlar›n› anlamland›rma ve dönüfltürme konusundaetkilemek ve devrimci örgütlenmeye kat›l›mlar›n› sa¤lamakiçin verilen mücadele radikal medya üzerinden yürütülmekte-dir. Bu anlamda radikal medya, örgütlenmeyi iflçilerin, ezilen


s›n›flar›n örgütüne dönüfltürme temelinde, kat›l›mc› bir anla-y›flla hareket etmektedir.

Radikal medya devrimci örgütlenmenin kitleselleflmesininsa¤lanmas›n›n en etkin arac›d›r, radikal medya olmadan kitle-sel bir devrimci örgütlenmeyi kurgulamak ve kurmak olas›de¤ildir. Radikal medya ab intra kat›l›mc›d›r, iflçi s›n›f› ve di-¤er ezilen s›n›flar›n kat›l›m›yla kendi özgürlü¤ü için mücade-le etmesini olanakl› k›lan örgütün point de capitonudur, dü-¤üm noktas›d›r. Radikal medya ayr›ca iflçilerin, ezilen s›n›fla-r›n kitlesel eylemlerinin örgütleyicisi olarak ifl görmekte, ey-lemlerin örgütlenmesi, gerçeklefltirilmesi ve sonras›nda görü-nür k›l›nmas› ba¤lam›nda haberlefltirilmesini, tart›fl›lmas›n›olanakl› k›lmaktad›r. Devrimci mücadelede eylemlerin ger-çeklefltirilmesi kadar yerel ve uluslararas› ba¤lamlarda görü-nür k›l›nmas› kadar enternasyonalist dayan›flman›n örgütlen-mesi de radikal medya ile mümkündür. Buna ba¤l› olarak, ra-dikal medya gerçeklefltirilen eylemlerin farkl› tarihsel süreç-lerdeki, farkl› co¤rafyalardaki devrimci eylemlerle ilintili birbiçimde anlamland›r›lmas›n›, uluslararas› ba¤lamda antifaflist,antiemperyalist, enternasyonalist eylemliliklerin gerçekleflti-rilmesini sa¤layacak güce sahiptir. Özellikle yeni medyalar›ngeliflmesi ile birlikte uluslararas› iletiflim ve dayan›flma a¤lar›-n›n yarat›lmas›, yerellerdeki devrimci eylemlerin uluslararas›görünürlü¤ünün sa¤lanmas›, yerellerdeki devrimci eylemlerindesteklenerek yerel iktidarlar üzerinde bask› kuran kampan-yalar›n örgütlenmesi süreçlerinde yeni alternatif/radikal med-yalar etkin bir flekilde kullan›labilmektedir. Devrimci müca-dele yeni medyalarla beraber uluslararas›laflmakta, kapitaliz-min yeni emperyal döneminin kendisine konulan s›n›rlar› afl-mas› ve iflçiler, ezilen s›n›flar için yeni s›n›rlar koyma çabas›-na ra¤men uluslararas› dayan›flma yeni bir biçimde geliflmegöstermektedir ve bu süreçte radikal medyalar etkin aktörlerhaline gelmektedir.

Bar›fl Çoban 157

Devrimci teori olmadan devrimci eylem olmaz anlay›fl› ilehareket eden bir örgütlenmenin yarat›lmas› süreci, öncelikledevrimci bir iletiflim a¤›n›n yarat›lmas›n› öngerektirir. Örgü-tün kuruluflu bu iletiflimsel a¤ üzerinden gerçeklefltirilebilir,bu anlamda devrimci örgütlenmenin birincil hedefi iletiflima¤›n› yaratmak ve bu a¤›n iflleyiflini sa¤lamakt›r. Devrimci ile-tiflimsel a¤ ve radikal medya devrimci hareket için vazgeçil-mez ayg›tlard›r, çünkü devrimci düflüncenin, üretilmesi, tart›-fl›lmas› ve yay›l›m›, devrimci eylemin yarat›lmas› ve gelifltiril-mesi ile üst üste binmektedir. Radikal medya devrimci örgüt-lenmenin ideolojisinin oluflturulmas› ve kitleselleflmesi süre-cinde merkezi önemdedir, Lenin’in Bolflevik Partisi anlay›fl›-n›n farkl› ülkelerdeki devrimci örgütlenme deneyimleri ve ay-r›ca Türkiye’deki devrimci hareketlerin geliflim süreçleri eleal›nd›¤›nda, devrimci örgütlenmelerin gazetelerinin, dergileri-nin örgütlenmelerin varoluflunun dü¤üm noktas›n› olufltur-du¤u iddia edilebilir. Örgütlenmeler gazeteleri ve dergileriüzerinden örgütlenmelerini kurgulamakta, ifade etmekte vekitlelerle seslenmektedir. Radikal medyalar devrimci örgüt-lenmelere görünürlük kazand›rmakta, devrimci eylemlerinyan›nda örgütlenmelerin toplumsal imgelerinin oluflumununmerkezi belirleyenlerinden birini oluflturmaktad›r.

Radikal medya ile yürütülen mücadele, Leninist anlamda,iflçilerin kendi varolufllar›na dair “yanl›fl bilinçleri”ni parçala-may› ve devrimci bir dönüflüm yaratmay› amaçlayan ideolojikmüdahale, “d›flar›dan bilinç” verme mücadelesidir. Radikalmedyada dolay›mlanan devrimci ideoloji, iflçilere, ezilenlerekendi s›n›flar›na iliflkin bilinç tafl›yacakt›r, bir baflka deyiflleegemen iktidar taraf›ndan iflçilere, ezilenlere anaak›m medyakanal›yla aktar›lan “yanl›fl bilinç”i yerinden ederek, s›n›fakendi gerçekli¤ini yakalamas›n› sa¤layan “do¤ru bilinç”i ak-tarmaya çal›flacakt›r. Radikal medya profesyonel devrimcilerörgütünün, iflçi s›n›f›n›n öncü gücünün “sesidir”, iflçilere, ezi-


lenlere seslenmesine ve onu iktidar›n etkisinden kurtararakkendi özgürlük alan›na ça¤›rmas›na olanak sa¤layan iletiflim-sel organd›r; “Gazeteler, broflürler ve bildiriler propaganda,ajitasyon ve örgütlenme için gerekli bir çal›flmay› yerine geti-rirler. Geliflmifl bir ülkedeki herhangi bir kitle hareketi bas›l›araçlar› kullanmaktan vazgeçemez” (Lenin, 1970: s. 120). Le-nin’in parti, örgütlenme ve iletiflim alan›ndaki kuramlar› mo-dern anlamda radikal medyan›n temelini oluflturur. Lenin,kitlelere öncülük edecek ve onlar› örgütleyecek bir örgütündöneme uygun medyalar olmadan var olamayaca¤›n› aç›kçaortaya koyar; “güçlü siyasal örgütleri e¤itebilmek için, bütünRusya’y› kapsayan bir gazeteden baflka araç yoktur (Lenin,1990: s. 156)”. Bu ba¤lamda, radikal medya devrimci muhale-fet için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Tüm örgütlenmelerinkendilerini toplumsal alanda var etmeleri öncelikle radikalmedyalar›n yarat›lmas› ile mümkün olmufltur; devrimci eyle-min anlamland›r›labilmesi ve propagandas›n›n yap›labilmeside söylemsel alanda önemli bir güce sahip olan radikal med-yan›n yarat›lmas› ile olas›d›r; “‘canl› siyasal eylem’e bafllama-n›n tek yolu, canl› siyasal ajitasyonlard›r, bunu da, s›k s›k ç›-kan ve düzenli biçimde da¤›t›lan Rusya için bir gazetemiz ol-mad›kça sa¤layamay›z” (Lenin, 1990: s. 157). Radikal medya,bu anlamda aktivist medyad›r, çünkü devrimci eylemin temel-lendi¤i devrimci teorinin infla edildi¤i ve kitlelerle paylafl›ld›-¤› düzlemdir. Muhalif eylemin örgütlenmesinde ve yürütül-mesinde merkezi bir role sahip olan radikal medya eylem mer-kezlidir, bu aç›dan radikal medyalar an initio aktivisttir. Ör-gütlenmelerin hem ideolojilerini hem de güncel duruma ilifl-kin görüfllerini ortaya koyan radikal medyalar, hem partinin içiletiflimini ve ideolojik tart›flmalar›n› yürüten bir yay›na hemparti ideolojisini ortaya koyan kuramsal yaz›lar›n bulundu¤ubir teorik dergiye hem de genifl kitlelere seslenme amac› gü-den, ülkenin güncel durumunu partinin ideolojik bak›fl›yla

Bar›fl Çoban 159

aktaran bir yay›na sahiptir. Herbert Pimlott’un deyifliyle “herkomünist parti büyüklü¤ü, kaynaklar› ve üye taban› ne olur-sa olsun, üç ana yay›na sahiptir” (Pimlott, 2000: s. 22-31):Bunlar›n “ilki, bir gazeteyle stil, tasar›m ve format olarak ayn›olan parti gazetesidir. Bu yay›n, genel olarak, partinin kamu-sal yüzü oldu¤u için parti aktivistlerinin odak noktas› olarakkalan yay›nd›r. ‹kinci yay›n, format› teksir bültenlerden dergi-lere dek uzanan bir çeflitlilikte olan ‘parti dergisi’dir; bu yay›nöncelikle partiye iliflkin konular› derinlemesine ele alan içeri-¤iyle partinin ‘iç’ izler kitlesine seslenir. ‘Teorik dergi’ üçüncüana yay›nd›r; format, izler-kitle ve yaz›m stili olarak akademikdergilere yak›nd›r ve entelektüel Marksist teori tart›flmalar›n›nyürütülmesine ve farkl› konularda parti çizgisinin gelifltiril-mesine yönelik yay›n yapar” (Pimlott, 2006: s. 59), Günü-müzde yeni medyalar›n ortaya ç›k›fl›yla beraber, genifl kitlele-re seslenen, güncel haberleri ideolojik bir bak›flla yorumlaya-rak aktaran dergilerin yan›nda, bu dergilerin her gün güncel-lenen web siteleri, ayr›ca örgütün ya da partinin ideolojisi te-melinde teorik yaz›lar›n bulundu¤u web siteleri ve parti içitart›flmalar›n daha genifl bir biçimde yürütülmesine olanaksa¤layan e-posta gruplar› kurulmufltur. Bu yeni iletiflim ola-naklar› ile birlikte, kat›l›mc›l›¤›n ve tart›flmalar›n daha geniflbir kitleye aç›lmas› ve örgüt ya da partilerin demokratikleflme-si zorunlulu¤u ortaya ç›km›flt›r. Ancak olumsuz bir biçimde,tüm iletiflimsel süreç devlet taraf›ndan süre¤en bir biçimde ta-kip edilebilir hale gelmifltir. Bu aç›dan illegaliteyi sürdürmekamac›yla yeralt›nda olan örgütün ya da partinin yeni teknolo-jileri kullanmad›¤›, aksine teknik takibe tak›lmayacak gele-neksel yöntemleri kulland›¤› görülmektedir. ‹llegal devrimciörgütlenmeler yeni medyalar› esnek bir biçimde kullanmakta-d›r, çünkü ayn› zamanda kitlelere ulaflmay› ve düflünsel üre-timleriyle aç›k medya ortamlar›nda kat›l›m› sa¤lamay› amaç-larlar. Ancak bu süreçte örgütün görünürlü¤ünü art›rman›n


yan›nda örgütün iflleyifl biçimlerini iktidar›n gözetim ayg›t›n-dan saklamaya ve görünmezli¤ini korumaya yönelik hareketederler. Devrimci örgüt toplumsal anlamda görünür olurkenve kat›l›mc› bir iletiflimsel ortam yarat›rken, iktidara karfl›mümkün oldu¤unca görünmez olur; Zapatistalar bu durumunen iyi örneklerinden bir tanesidir. Zapatistalar›n maskesi on-lar›, tüm toplumla eflitlerken, yani herkesten biri yaparken ay-n› zamanda iktidar› körlefltiren bir z›rh ifllevi görmektedir.

Radikal medyalar›n temel ideolojik yaklafl›mlar›n›n tutarl›l›-¤› merkezi öneme sahiptir bu bak›mdan radikal medyalar ide-olojik çizgilerini tarihsel süreçlere göre de¤ifltirmezler. Ancakstratejilerde ve taktiklerde dönüflüm ve de¤iflim olas›d›r, ide-olojik hatt›n› sürekli olarak de¤ifltiren bir örgütlenmenin kit-leselleflmesi, güçlenmesi olas› de¤ildir, bunun yan›nda yaflan›-lan döneme uygun etkin bir iletiflimsel a¤ oluflturmay› baflara-mayan hiçbir ideolojinin baflar›l› olabilmesi de mümkün de-¤ildir. Muhalifler için iletiflim olmazsa olmazd›r, iletiflimselalanda baflar›l› olmayan bir örgütlenmenin gelece¤i yoktur.Muhalif örgütlenmelerin hem kendilerini oluflturan topluluk-la hem de hedef kitlesi olan ezilen s›n›flarla iletiflim içerisindebulunmas› temel sorunlardan bir tanesidir, bu sorunun çö-zümlenmesi hem “ideoloji”nin do¤rulu¤unun hem de örgüt-lenmenin baflar›s›n›n göstergesidir. Bu gerçeklik muhalif ör-gütlenmelerin yeniden yap›lanmas›n›n ve ideolojik olarak net-leflmesinin gereklili¤ine iflaret etmektedir. Dolay›s›yla, örgüt-lenmelerin etkin olabilmesini sa¤lamak için kapal›, geçirimsizbir yap›n›n de¤il, enternasyonalist kültürü içsellefltirmifl an-cak yerel koflullara göre mücadelesini biçimlendiren, tümdünyadaki siyasal, kültürel, iletiflimsel deneyimleri takip edipkendi deneyimlerini paylaflan iletiflimsel bir yap›n›n oluflturul-mas› gereklidir. Küreselleflmenin yaratt›¤› iletiflimsel olanakla-r›n etkin bir biçimde kullan›lmas›yla yarat›lan enternasyona-list dayan›flma ve iletiflim a¤lar›, muhalifler için ideolojik geli-

Bar›fl Çoban 161

flim sa¤lanmas› anlam›nda önemlidir; benzer flekilde tüm dün-yada muhaliflerin yarataca¤› deneyim havuzunun yarat›lmas›muhalif güçlerin geliflimi aç›s›ndan önemli olanaklar sunaca-¤›n›n da vurgulanmas› gerekir.

Radikal Medya, Yeni Medya ve Kat›l›m Sorunu‹ktidar›n iletiflim alan›ndaki sald›r›lar›na, karfl› hamlelerle

yan›t vermeye çal›flan radikal medya, toplumsal bir alternatifoluflturabilme gücünü kaybetmemek için, içerisinde yaflanankoflullar› unutmadan, süre¤en bir mücadele yürütmek zorun-dad›r. ‹letiflimsel alandaki dönüflümleri ve de¤iflimleri s›k› birbiçimde takip etmek ve buna uygun yeni stratejileri ve taktik-leri gelifltirmek zorundad›r. Bu anlamda, Lenin döneminin ra-dikal medyas›n›n yap›s›n›n anlafl›lmas› ve günümüz koflulla-r›ndaki radikal medyalar ile farkl›l›klar›n›n ortaya konulmas›gereklidir. Özellikle kat›l›m sorunu üzerinde durulmas›önemlidir; Lenin genifl kitlelerin muhalif harekete kat›l›m›n›gerekli görmesine karfl›n, partinin merkezi ifllevi gören ve par-ti gibi illegal olan muhalif medyan›n kat›l›mc› olmas›n›n dev-letin bask› politikalar› ve sansürü nedeniyle mümkün olmad›-¤›n› vurgular. Kat›l›mc›l›k Lenin’in tarihsel koflullar›nda par-tinin dergisini okumak ve genifl kitlelerin okumas›n› sa¤la-makt›r. Leninist merkeziyetçilik anlay›fl›nda parti, merkezdenkitlelere do¤ru geliflen, ancak kitlelerle etkileflim içerisindeolan ve onlar›n tepkilerini de dikkate alan bir yap›ya sahiptir.Lenin kat›l›m›n önemini gözden kaç›rmaz, koflullar›n zorunluk›ld›¤›n› öne sürdü¤ü merkeziyetçi yap›n›n kat›l›m› ortadankald›rmas›na istemez, aksine tüm alanlarda kat›l›m›n yüksel-tilmesini amaçlar:

“Örgütün gizli ifllevlerinin merkezilefltirilmesi, hareketinbütün ifllevlerinin merkezilefltirilmesi anlam›n› tafl›maz. ‘Birdüzine’ profesyonel devrimci bu iflle ilgili gizli ifllevleri merke-zilefltiriyor diye en genifl y›¤›nlar›n illegal bas›na etkin olarak


kat›lmas› azalacak de¤ildir; tersine, on kat artacakt›r. ‹llegalbas›n› okuman›n, ona yaz› yazman›n ve bir ölçüde de onu da-¤›tman›n gizli çal›flma olmaktan hemen hemen ç›kmas›n›, buyolla ve ancak bu yolla sa¤layaca¤›z; çünkü polis, binlerle da-¤›t›lan bir gazetenin her biri için kovuflturma açman›n olanak-s›z oldu¤unu k›sa zamanda anlayacakt›r. Bu, sadece bas›n içinde¤il, hareketin bütün ifllevleri için de geçerlidir; sokak göste-rileri için bile. Y›¤›nlar›n eyleme etkin olarak ve genifl ölçüdekat›lmas›, bundan bir zarar görmeyecektir; tersine, profesyo-nel olarak e¤itilme konusunda polisten geri kalmayan ‘bir dü-zine’ deneyimli devrimcinin, çal›flman›n bütün gizli yönlerini-bildirilerin haz›rlanmas›, planlar›n düzenlenmesi ve her kentbölgesi için, her fabrika bölgesi için ve her e¤itim kurumu içinvb. lider gruplar›n›n atanmas›n›- merkezilefltiriyor olmas›n-dan yarar görecektir” (Lenin, 1990: s. 155).

Muhalif hareketlerin örgütlenme biçimleri aç›s›ndan eleal›nd›¤›nda alternatif-radikal medyalar legal ve illegal örgüt-lenmelerin çekirde¤ini oluflturur. Örgütlerin ideolojisi bumedyalar üzerinden üretildi¤i ve dolafl›ma sunuldu¤u için, ör-güt ile medya üst üste binmifltir. Söz konusu hareketlerde vemedyalarda merkeziyetçili¤in yaratt›¤› sorunlar›n afl›lmas›için demokratiklefltirici ad›mlar›n at›lmas›, kat›l›mc›l›¤›nözendirilmesi çabas› görülse de köklü bir dönüflüm yaflanma-d›¤› için merkez ile düflünce ayr›l›¤›na düflüldü¤ünde kat›l›molana¤› ortadan kald›r›lmaktad›r. Kat›l›m merkeziyetçi yap›damerkez ile ayn› çizgide oldu¤unuz sürece olas›d›r, bunun ter-si durumlarda örgütlenmelerde ve medyalarda kopmalar vebölünmeler yaflan›r ve yeni örgütlenmeler ve medyalar› ortayaç›kar. Türkiye’de muhalif sol hareketin parçal› yap›s› merke-ziyetçilikten ve tepeden inmecilikten kaynakl›d›r, genel an-lamda sol hareketlerin kat›l›mc› olmayan yap›s›, genelde veTürkiye özelinde, örgüt içi kat›l›mc›l›¤› s›n›rland›rmakta,farkl› düflüncelerin ifade edilmesini engellemektedir, bu du-

Bar›fl Çoban 163

rum hiziplerin kurulmas›na neden olabilmektedir. Örgütlen-meler içerisinde aç›k tart›flma ve kat›l›m olanaklar›n›n bulun-mamas›, ideolojik tart›flmalar›n tasfiyelerle ya da bölünmeler-le sonuçlanmas›na neden olmaktad›r. Örgütlenme içerisinde-ki hizipler örgütlenmelerin gazetelerinde veya dergilerindekendilerini ifade etmek için alternatif yollar› -bildiri, dergi, ga-zete- kullanmaktad›r, bu durum ideolojik çizgiden sapma ola-rak kabul edildi¤i için genellikle bölünme sürecinin ilk afla-mas›n› oluflturmaktad›r. Devrimci örgütlenmeler temel olaraknet bir ideolojik çizgiyi ortaya koyarlar ve radikal medyalar›bu çizgiye uygun yay›n politikas›na sahiptir, temel vurgular-dan birisi ise “tutarl›l›k”t›r. Bu anlamda radikal medyaya kat›-l›m›n temel flart›, tutarl›l›¤a sahip olmakt›r, yani örgütlenme-nin ideolojik hatt›na uygun hareket etmektir. Muhalif hare-ketlerin kat›l›m sorununu çözememesi, kat›l›mc›l›¤›n örgüt-lenmelerde iflleyifli yavafllatmas›, sekteye u¤ratmas› ya da kat›-l›mc›l›¤›n tüm örgüt üyelerine kendilerini ifade etme olana¤›tan›mas› sonucunda gruplaflmalar›n, çat›flmalar›n ve bölün-melerin yaflanmas›na yol açmas› nedeni ile olumsuz biçimler-de tan›mlanmas›ndan kaynaklan›r; iki bafll›l›k, tasfiyecilik, hi-zipçilik, darbecilik gibi. Devrimci örgütlenmeler, genel olarak,kat›l›mc›l›¤› örgütlenmenin ideolojik hatt›na ba¤l› olarak dü-flünsel katk›da bulunmak, yaz› ve haberlerle katk›da bulun-mak ve eylemlerde yer almak olarak görmektedir. Merkeze,merkezin belirledi¤i ideolojik çizgiye yönelik elefltiri yinemerkez içerisinde mümkündür, merkez d›fl›ndan tart›flmayakat›l›m engellenmifltir. Çeperi oluflturan örgüt üyeleri ve sem-patizanlar› için kat›l›m merkezin belirledi¤i ya da verdi¤i gö-revleri yerine getirmektir, genellikle illegalite flartlar›nda budurum örgütlenmenin korunmas› aç›s›ndan da zorunlulukolarak tan›mlanmaktad›r. Leninist anlamda devrimci örgüt-lenmenin legal ve illegal alan› etkin bir biçimde kullan›m›, il-legal alanda kat›l›m› olabildi¤inde zorlaflt›rmaya, legal alanda


ise olabildi¤inde geniflletmeye dayanmas› gereklidir. Merkezillegal örgütlenmenin devletin karfl›s›nda “ikili bir iktidar”oluflturabilmesi, hem ele geçirilemezli¤in sa¤lanmas› hem demerkez etraf›nda etkin kat›l›mla yarat›lm›fl kitlesel örgütlen-melerin yarat›labilmesi ile mümkündür. Merkezi örgütlenme-ye ba¤l› taban örgütleri, devrimci örgütlenmenin toplumauzanan kökleridir, köklerin demokratik kat›l›mc› bir yap› veiflleyifle sahip olmas› güçlü bir muhalif odak haline dönüflme-sine katk› sa¤layacakt›r. Bu aç›dan devrimci örgütlenmelerdekat›l›m meselesi kitle örgütleri ba¤lam›nda ele al›nmal› ve tar-t›fl›lmal›d›r, merkezi yeralt› örgütlenmesinin kat›l›mc› k›l›n-mas› tasfiye edilmesi ile ayn› anlama gelmektedir. Ancak bugerçeklik, merkezin ideolojik-politik anlamda sorgulanama-yan otorite oldu¤u anlam›na gelmez, örgütlenme ideolojik-politik çizgisini demokratik tart›flmalarla ve taban›yla -iflçi s›-n›f› ve di¤er ezilenlerle- birlikte belirlemedikçe ve farkl› süreç-lerde koflullara uygun bir biçimde yeniden üretmedikçe s›n›f-tan kopmaya, ikameci bir biçim almaya bafllar. Merkezin yap›-sal anlamda kat›l›mc›l›¤a kapal› olmas›, düflünsel anlamda dakapal› olmas›n› gerektirmez, aksine düflünsel anlamda aç›kl›kve kat›l›m olmad›kça örgütlenmenin devrimci dönüflümü ger-çeklefltirecek bir ideolojik çizgi edinmesi ve kitleselleflmesiolanaks›zlafl›r. Merkezin yeni iletiflim mecralar›n› kullanarakyarataca¤› a¤ ile hem kendi etraf›nda koruyucu bir “ten” ya-ratmas› hem de kitlelerle birlikte devrimci bir “tin” yaratmas›mümkündür.

Merkez ile taban örgütlenmeleri aras›ndaki iletiflim, etkile-flim radikal medya arac›l›¤› ile gerçeklefltirilir. Radikal medyamerkezin ideolojik çizgisini ve buna uygun örgütlenme, ey-lem biçimlerine iliflkin öneri ya da direktiflerini tabana akta-r›r, radikal medyada yans›t›lan taban›n düflünceleri ise genel-likle ikincil önemdedir ve merkezin çizgisini tekrar eder. Ra-dikal medya bu anlamda bir tart›flma zemini olmaktan çok bir

Bar›fl Çoban 165

örgütlenmenin ideolojisinin, bütünsel, s›zd›rmaz bir biçimdekurguland›¤› ve yans›t›ld›¤› ayna ifllevini yerine getirir. Kat›-l›mc›l›¤›n göstergesi olarak sunulan okur köfleleri ya da mek-tuplar› köfleleri, merkezin ideolojisini ya da direktiflerinionaylayan bir çizgidedir. Taban ise tepkisini farkl› biçimlerdegöstermek zorundad›r, genellikle eylemlere kat›lmayarak, be-nimsemedi¤i kararlar› uygulamayarak ya da örgütlenmedenayr›larak sesini duyurmaya çal›fl›r. Ancak örgütlenmenin ge-nel kitlesine seslenme olana¤› ve etkin demokratik bir tart›fl-ma ortam›nda tüm düflüncelerin ifade edildi¤i bir medya ol-mad›¤› için örgütlenmenin taban›n sesini duymas› ve kendisi-ni yenilemesi mümkün olamamaktad›r.

Yeni medyalarla birlikte çevrim içi forumlar›n ve e-postagruplar›n›n kurulmas›n›n etkisiyle birçok muhalif grup içinmerkez ve taban iliflkisinin yeniden tan›mlanmas› sorunu or-taya ç›km›flt›r. Geçmiflteki hiyerarflik iliflkilerin ve kapal›, ka-t›l›mc›l›¤› engelleyen mekanizmalar›n geçersizleflmesi ile bir-likte örgütsel krizler yaflam›fl, bunun sonucunda yeni bölün-melerin ve ayr›lmalar›n yaflanmas› söz konusu olmufltur. Yenimedyalar›n bireylerin özgürce kendilerini ifade etmelerine vebu ifadeleri örgütlenmenin di¤er üyeleri ile paylaflmalar›naolana tan›mas›, örgütlenmelerin kat›l›mc›l›k sorununu yeni-den düflünmesini beraberinde getirmektedir, ancak bu yenibafllam›fl bir süreç oldu¤u için muhalif örgütlenmelerde ve al-ternatif medyalarda kat›l›mc›l›k sorununa iliflkin yeni anlay›fl-lar ve yaklafl›mlar gelifltirme sorunu tart›fl›lmaya bafllanm›flt›r.Bununla birlikte, tarihsel koflullar›n de¤iflimine ra¤men baz›muhalif hareketler aç›s›ndan kat›l›m önemli bir sorun olarakgörülmemekte, bu siyasal hareketlerin kulland›¤› yeni iletiflimortamlar› kat›l›mc› bir anlay›flla de¤il merkeziyetçi, hiyerarflikbir anlay›flla kurgulanmaktad›r. Bu yaklafl›m ba¤lam›nda “edi-tör”ler merkezin talimat› do¤rultusunda merkeze muhalifolan düflüncelerin özgürce dolafl›m›n› engelleyecek müdahale-


lerde bulunabilmekte, muhaliflerin eriflimini k›s›tlamakta yada engelleyebilmektedir. Bu aç›dan yeni medyalarla beraberkendili¤inden bir demokratikleflmenin yafland›¤› iddia edile-mez. Yeni alternatif medyalar kat›l›mc›l›¤› temel alan örgüt-lenmelerin kurulabilmesinin ve toplumsal örgütlenmelerin al-ternatif-radikal medyalar›n›n ço¤ulcu, demokratik bir yap›dayeniden kurgulanmas›n›n olanaklar›n› bar›nd›rmaktad›r, an-cak bu sürecin demokratik ve kat›l›mc› bir flekilde yürütüle-bilmesi ideolojik çizginin yeni iletiflim olanaklar› ve toplum-sal dönüflümler ba¤lam›nda yeniden biçimlendirilmesi ilemümkündür.

Muhalif hareketlerin geliflimi aç›s›ndan kat›l›m temel belir-leyendir, buna koflut olarak alternatif-radikal medyan›n gelifli-mi aç›s›ndan da kat›l›m temel belirleyendir. Sadece pasif oku-yuculuk de¤il, ayr›ca aktif bir biçimde alternatif medyan›nüretilmesi sürecine kat›l›m gerçeklefltirilmezse toplumsal an-lamda kitleleri etkileyecek bir medyan›n yarat›lmas› da olas›de¤ildir. Bu aç›dan, Nico Carpentier’›n da (2007) belirtti¤i gi-bi medya teknolojilerinin kat›l›mc› potansiyeli hangi biçimler-de kullan›ld›¤›na ba¤l› kalmaktad›r. Günümüzde yeni medya-n›n sa¤lad›¤› olanaklar kat›l›mc›l›¤›n potansiyelini oldukçayükseltmifltir. Yeni medyalar›n alternatif medya alan›nda top-lumsal kat›l›m›n sa¤lanmas› amac›yla kullan›m›, alternatifmedyalar›n kitleselleflmesi ve güçlenmesi için olanaklar yarat-m›flt›r. Alternatif medyaya eriflimi kolaylaflt›ran ve daha önem-lisi üretim süreçlerine kat›l›m› olas› k›lan yeni medya tekno-lojileri ile birlikte, alternatif medyan›n dönüflümü de bir zo-runluluk haline gelmifltir. Alternatif medyalar›n kendileriniifade etme olanaklar›ndan mahrum b›rak›lm›fl bireylerin vegruplar›n sesini duyuran demokratik, kat›l›mc› iletiflimsel or-tamlar yaratmas› olas›d›r. Kat›l›mc›l›¤› s›n›rland›ran ya da ola-naks›zlaflt›ran medya yap›lar›n›n sisteme alternatif bir yaflamyaratma sürecini bugünden bafllayarak yarat›labilece¤ine dair

Bar›fl Çoban 167

bir güven yaratmas› ve kitleleri etkileyerek harekete geçirebil-mesi olas› gözükmemektedir. Bu nedenle, devrimci hareketle-rin yaflad›klar› daralmalar› ya da kapanmalar› aflabilmeleri ka-t›l›mc› bir anlay›flla hareket etmeleriyle mümkündür. Bu türsorunlar› aflabilmeleri için ideolojik olarak e¤ilip bükülmekd›fl›nda çözümler aramalar›, hiyerarflik, otoriteryan, tektiplefl-mifl, tek sesli örgütlenmeler olmaktan ç›k›p örgütlenmeyi ya-ratan her bireyin kat›l›m›yla oluflturulan bir a¤ yap›s› üzerinekurulu, kararlar›n› ço¤unlu¤un etkin kat›l›m›n› olanakl› k›lanmekanizmalarla alan bir örgütlenme biçimini kurgulamalar›bir yöntem olarak tart›fl›labilir. Çünkü bu tür bir yöntem ör-gütlerin yaflad›¤› sorun, kriz ya da parçalanmalar›n çözümlen-mesi ya da önlenmesi aç›s›ndan önemli olanaklar bar›nd›r-maktad›r. Demokratik kat›l›mc› yap›n›n sürekli tart›flan vehiçbir karar al›p uygulayamayan yap›lara dönüflme e¤ilimininde önüne geçilmelidir. Leninist model Sovyet örgütlenmesi te-melinde kat›l›mc›l›¤› temel al›r, demokratik seçim ve geri ça-¤›rma mekanizmalar› ile bürokratikleflmenin ve profesyonel-leflmenin engellenmesi amaçlan›r. Yeni iletiflim teknolojileridemokratik kat›l›m›n daha etkin iflleyece¤i a¤ örgütlenmeleri-nin yarat›lmas›n› kolaylaflt›r›r. Ancak devrimci dönüflümü he-defleyen bu örgüt gevflek, merkezsiz, söylemselli¤e hapsolmuflbir yap› de¤ildir; ideolojik netli¤e sahip, somut flartlar›n so-mut tahlili temelinde, tüm kat›lanlar›n ço¤unlu¤unun kara-r›yla hareket eden, kararlar›n› tereddütsüzce yerine getirenyani etkin bir biçimde eyleme geçiren bir örgüttür. Leninistparti modeli iddia edildi¤i gibi tektipleflmifl, sadece bir kiflininald›¤› kararlar› uygulayan ruhsuz bir mekanizma de¤ildir; herkoflulda kendisini sürekli olarak devrimcilik temelinde yeni-den üreten, kat›l›mc›, çoksesli, diyalojik ve eylem temelli birörgütlenme anlay›fl›na sahiptir. Lenin’in partisinin merkezikomitesini “ikna” etmek için verdi¤i mücadele ve “Ekim Dev-rimi” sürecindeki deneyimleri, örgüt içi demokrasinin iflleyi-


fline olan inanc›n› görünür k›lmaktad›r. Demokratik süreçler-de “ikna” temel sorun olarak ele al›nm›fl ve ideolojik çizgiyeuygun yönün, sloganlar›n, stratejilerin ve taktiklerin belirlen-mesinde tepeden inmecilik de¤il, aç›k tart›flma ve ikna süreç-leri iflletilmifltir. Söz konusu olan illegal örgütler oldu¤undaise bu sadece yeralt›ndaki merkez taraf›ndan gerçeklefltirilmifl-tir, bu süreçte bile örgütlenmenin taban›n›n talepleri göz önü-ne al›nm›flt›r. Örgütlenme sorunu günümüzde halen güncelli-¤ini korumaktad›r, “parti ya da kapitalist toplumun üretti¤isay›s›z çat›flmalar›n hepsini genellefltiren ve odaklayan sosya-list bir siyasi örgütlenme meselesi, Lenin’in ça¤dafl sola b›rak-m›fl oldu¤u miras›n ayr›lmaz bir parças›d›r” (Callinicos, 2011:s. 53). Bu anlamda, Leninist model bir flablonu dayatmaz, varolan koflullara uygun devrimci ideolojik yaklafl›m, örgütlenmeve eylem biçimlerinin ortaya ç›kar›lmas› çabas›na göndermeyapar. Leninist yaklafl›m devrim yapmay› hedefleyen ve somutkoflullara uygun mücadele anlay›fl› ile hareket eden bir siyasalörgütlenmenin gereklili¤ini vurgular. Bu ba¤lamda farkl› ta-rihsel ya da bölgesel koflullarda de¤iflkenlik gösteren örgütlen-me ve mücadele biçimlerini içeren “esnek” bir modelden sözedilebilir, bu modelde tek de¤iflmeyen nokta devrimci hedefingerçeklefltirilmesi yönünde yürütülen mücadeledir.

Yeni iletiflim teknolojilerinin ortaya ç›k›fl›, muhaliflerin hemsöylemsel alanda hem de iletiflimsel alanda yeniden yap›lan-malar›n› beraberinde getirmifltir. Bu süreçte s›n›fsal bir çizgi-de hareket etmeyen ve tarihsel süreçlerin a¤›rl›¤›n› tafl›mayanyeni toplumsal hareketler etkin iletiflim biçimleriyle öne ç›k-m›fl ve tüm medyalarda kendilerini karnavalesk eylemleri vesöylemleri ile görünür k›lm›fllard›r. Bu anlamda, yeni toplum-sal hareketlerin alternatif medyalar› etkin bir güce dönüflmüfl-tür; alternatif medyalar toplumsal hareketlerin daha eflit ve öz-gür bir iletiflim ortam› için mücadeleleri ve anaak›m medyan›nseslerini duymad›¤› ya da duyurmad›¤› ötekilerin “gereksi-

Bar›fl Çoban 169

nimlerini ve taleplerini ortaya koyma olana¤›” (Köker, 1998:s. 119) tan›m›flt›r. Buna karfl›n, s›n›f hareketi tarihsel sürecina¤›rl›¤› ve yaflanan geri çekilme nedeniyle yeni iletiflimselalanda kendisini var edememifl geleneksel iletiflim biçimlerinikullanarak yeni dönemde kitleleri etkileme yönünde pek debaflar›l› olamam›flt›r. Alex Callinicos’un (2007) ortaya koydu-¤u gibi s›n›f hareketinin yaflad›¤› yenilgilere ve gerilemelerera¤men neoliberal politikalar›n tüm dünyada yaflama geçiril-mesi ile beraber s›n›f mücadelesinin yeniden yükselmesi, radi-kal hareketler için yeni mücadele alanlar›nda güçlenme olana-¤› yaratmaktad›r. Günümüzde radikal medyan›n yeniden kur-gulanmas›, buna ba¤l› olarak esnek, etkili ve yayg›n alternatifiletiflim ve eylem modellerinin tart›flmaya aç›lmas› gereklidir.

S›n›f hareketlerinin geleneksel olarak kendisini yereller üze-rinden var etmesi, onun hem gücü hem de güçsüzlü¤üdür.Ancak, günümüzde yereller küresel iliflkilerden ba¤›ms›z de-¤ildir ve bu nedenle her yerel s›n›f hareketi küresel alana etkiedebilmektedir. Geçmiflteki kapal›l›k art›k sona ermifltir, tümdünyadaki iflçiler benzer bir kaderi paylaflmakta ve yaflanantüm sorunlar giderek benzeflmekte, yani s›n›f mücadelesi içinenternasyonal dayan›flma olanaklar› artmakta hatta zorunluhale gelmektedir. Bu gerçeklik, yerellerdeki s›n›f mücadelesi-nin art›k geçersiz ya da önemsiz oldu¤u anlam›na gelmez, ak-sine Ellen M. Wood’un (1992) belirtti¤i üzere yerel mücade-lelerin tarihsel olarak daha da önemli oldu¤unu gösterir. Ye-rel hareketlerin baflar›s›, hem yerel iktidara hem de küresel ik-tidara karfl› mücadele yürütülmesine ba¤l›d›r. Bu mücadele-nin yürütülebilmesi için ise, öncelikle güçlü sendikal ve poli-tik örgütlenmelerin oluflturulmas›, buna koflut olarak da alter-natif iletiflim biçimlerinin gelifltirilmesi ve alternatif/radikalmedyalar›n yarat›lmas› gereklili¤i söz konusudur.

Tüm toplumsal devrimler kendi iletiflim a¤lar›n› ve alterna-tif medyalar›n› yaratarak baflar›ya ulaflm›fllard›r, her tarihsel


dönemde devrimciler mücadelelerini yürütürken döneme uy-gun iletiflim biçimlerini ve medyalar› kullanm›fllard›r. Yeni al-ternatif medya da gelece¤e dair yeni bir dünya kurgusununyerellerden küresel tüm ezilenler için gerekli oldu¤unu ses-lendiren ayg›t olarak tarihsel anlamda büyük bir önem kazan-makta ve merkezi bir güç haline gelmektedir. Yeni iletiflimteknolojilerini, televizyonu, interneti, cep telefonlar›n› etkinbir biçimde kullanan ancak bunun yan›nda geleneksel s›n›fsaliletiflim yöntemlerini de yeni döneme uygun bir biçimde yeni-den kullan›ma sokan örgütlenmeler kitleselleflme yönündebaflar›l› olabilmekte ve uluslararas› alanda dayan›flma a¤›n›nönemsenen bir bilefleni haline gelebilmektedir. Yeni alternatifmedyalar geleneksel medyalar› geçersizlefltirmemektedir, et-kin bir mücadelenin yürütülmesi sürecinde yeni medyalar ge-leneksel medyalarla eflgüdüm içerisinde etkin bir biçimde kul-lan›labilmektedir. Örne¤in, muhalif hareketler, muhalif sine-ma ve tiyatro etkinliklerini yoksul bölgelerde etkin bir biçim-de kullan›rlar, kitleleri iktidar›n kültürel etkisinden kurtar-mak için ezilenlerle birlikte alternatif kültürler yarat›rlar vebu kültürü toplumsal kültürün yaflayan ve direnen bir parça-s› k›lmak için mücadele verirler. Anaak›m medyan›n “kitlekültürü”ne karfl› “alternatif kültür”ün yarat›lmas› ve yay›lma-s› as›l olarak yeni alternatif medyan›n temel ifllevlerindendir.Toplumsal mücadelenin yaln›zca ideolojik olarak de¤il kültü-rel olarak da yürütülmesi gereklidir. Eflitlikçi, kat›l›mc›, de-mokratik bir alternatif kültürün yarat›lmas› mücadele süreci-nin vazgeçilmez bileflenlerindendir. Yeni iletiflim teknolojile-rini kullanan ve bu bak›mdan tüm toplumsal örgütlenmealanlar›nda etkin alternatif iletiflim biçimleri gelifltirme yete-ne¤indeki bir hareket karfl› hegemonya yaratabilecek bir gücesahip olabilir. S›n›fsal alanda, öncelikle s›n›fsal örgütlenmenindöneme uygun iliflki ve iletiflim biçimleri ba¤lam›nda yeni-den-kurgulanmas› ve sendikalarda güçlü alternatif iletiflim bi-

Bar›fl Çoban 171

çimlerinin yaflama geçirilmesi gereklili¤i aç›kça görülmekte-dir. Ayr›ca, sendikalar›n s›n›ftan yana net ideolojik bir hattasahip olmalar›, devrimci siyasal örgütlerle ya da partilerle da-yan›flma içerisinde güçlü alternatif medyalar›n yarat›lmas›nakatk›da bulunmalar›, s›n›f mücadelesinin geliflimini olumluyönde etkileyecektir. Muhalif gücün, karfl› hegemonya üretebi-lecek nitelikteki radikal medya ve etkin alternatif iletiflim a¤la-r›yla toplumsal iletiflim süreçlerine müdahale ederek, iktidar›ntoplum üzerindeki olumsuz etkisini k›rmas› ve gelece¤e yöne-lik umut yaratmas› mümkündür. Kitleselleflmifl bir alternatifkültürün ve medyan›n yarat›lmas› asl›nda devrimci dönüflü-mün flimdiden gerçeklefltirilmesi için gündelik yaflama müda-hale edilmesi anlam›na gelmektedir. Yerellerden bafllayan dev-rimci dönüflüm örnekleri tüm dünyada görülebilir hale gel-mekte ve deneyimler paylafl›larak yeni bir dünyan›n haritas› çi-zilmeye çal›fl›lmaktad›r. Bu süreçte, yereller ba¤lam›nda yafla-nan dönüflüm uluslararas› siyasal alandan etkilenmekte ve onuetkilemektedir. Uluslararas› radikal medya dayan›flma a¤lar›-n›n ya da ba¤›ms›z alternatif iletiflim a¤lar›n›n kurulmas› enter-nasyonalist anlay›fl›n canlanmas› bak›m›ndan önemli olanaklartafl›maktad›r, çünkü günümüzde muhalifler küresel anlamdayaflanan tüm sorunlardan haberdar olmak ve hatta bunlaramüdahil olmak durumundad›r. Devletlerin aç›k-gizli bask›s›y-la yaln›zlaflt›r›lmaya çal›fl›lan ezilenlerin uluslararas› dayan›fl-mas› ve iletiflimi baflka bir dünyan›n mümkün oldu¤u iddias›-n› güçlendirecek en önemli göstergedir.

Demokratik iletiflim biçimlerini gelifltiren alternatif ve radi-kal medyalar›n yarat›lmas› ve toplumun muhalif düflünüfl ba¤-lam›nda eyleme geçirilebilmesi toplumsal bilinç yap›s›nda yeretmifl geleneksel söylem ve eylem biçimlerinin üzerine yenidöneme uygun ideolojik argümanlara dayanan iletiflim ve ey-lem biçimlerinin eklenmesi gereklidir, buna karfl›n s›n›fsal an-lamda yoksul kitlelere seslenen radikal medyalar›n yeni ileti-


flim teknolojilerini sadece yard›mc› olarak kullanabilece¤i or-tadad›r. Yoksul insanlar›n internet, uydu ya da cep telefonuüzerinden bir iletiflim a¤›na dâhil olmalar› olas› de¤ildir, bubak›mdan yoksullar için yeni, yarat›c› ve renkli iletiflim biçim-leri bu teknolojileri kullan›r, ancak onlar›n yaflam gerçekli¤in-den beslenir. Örne¤in, yoksul halk›n yaflad›¤› gecekondu böl-gelerinde gezici sinema festivalleri, tiyatro gösterileri, resimfoto¤raf sergileri, müzik dinletileri gibi etkinlikler sokakta ya-flayan bir alternatif kültürün oluflturulmas›n› olanakl› k›labile-cektir. Farkl› co¤rafyalardaki devrimci hareketlerin deneyim-leri, eylem repertuarlar›n›n paylafl›lmas› enternasyonalist dev-rimci mücadelelerin geliflimleri aç›s›ndan önemli katk›lar sun-maktad›r. Devrimci dönüflümü gelece¤e ertelemeyen, flimdi-den devrimin yaflama geçirilmesi temelinde hareket eden ör-gütlenmeler alternatif yaflam›n kurgulanmas› ve uygulamayakonulmas› için mücadele etmektedir. Sokaklarda yaflayan al-ternatif, devrimci bir kültürü üreten ve yayg›nlaflt›ran radikalmedyalar hem uluslararas› muhalif kültürün deneyimlerindenyararlanacak hem de kendi deneyimlerini tüm dünya devrim-ci hareketleriyle paylaflabilecektir ve kat›l›mc› devrimci, de-mokratik bir toplumsal kültürü yaflama geçirmek için hareketedecektir. Devrimci örgütlenmeler devrimci teorilerini ve ey-lemlerini yeni koflullara göre yeniden kurgulayarak, bugün-den bafllayarak tüm dünyada devrimci dönüflümün gerçeklefl-tirilmesinin mümkün oldu¤unu hatta zorunlu oldu¤unu al-ternatif yaflam› alanlar› yaratarak göstermek için mücadele et-mektedir. Devrim art›k ertelenen bir düfl olmaktan çok gün-delik yaflam› dönüfltüren bir güce dönüflmektedir, radikalmedya, bu anlamda, söz konusu dönüflümün en etkin aktör-lerinden biridir.

SonuçKapitalizmin tarihsel evrimine ra¤men temel mant›¤› de¤ifl-

Bar›fl Çoban 173

memifltir; sömürü sistemi daha da ac›mas›zlaflarak devam et-mekte, demokrasi ile kapitalizm aras›ndaki iliflki daha sorun-lu hale gelmekte ve kapitalizmin fliddeti küreselleflmektedir.Sosyalizmin yaflad›¤› yenilgi sonras›nda, Marx ve Lenin’in dü-flünceleri ölmemifltir, çünkü s›n›f mücadelesi geçerlili¤ini yi-tirmemifl aksine, kapitalist küreselleflme süreci ile birlikte s›-n›fsal anlamda eme¤ini satanlar›n say›s› artm›fl ve yoksulluk,sömürü küreselleflmeye bafllam›flt›r. ‹flçiler ve ezilenler için“komünist idea” halen geçerlili¤ini ve yak›c›l›¤›n› korumakta-d›r. Bu nedenle devrimci örgütlenmeler ve eylemler yenidengüncel hale gelmekte, post-komünist kuramc›lar›n devletinele geçirilmesinin ve iktidar mücadelesinin geçersizleflti¤i id-dialar›na karfl›n, Marksizmin ve Leninizmin günümüz gerçek-li¤ini kavramaya ve dönüfltürmeye dair düflünceleri ve eylem-leri geçerlili¤ini korumaktad›r. Marksist-Leninist devrimcidüflüncelerin ifade edildi¤i enternasyonalist iletiflim ve daya-n›flma a¤lar›n›n yarat›lmas› süreci yerellerde devrimci örgüt-lenme merkezleri haline gelecek devrimci düflüncelerin ifadeedildi¤i ve yay›ld›¤› radikal, alternatif medyalar› gerekli k›l-maktad›r. Günümüz iletiflim teknolojileri ba¤lam›nda devletingözünün denetimini unutmadan devrimci medya ve iletiflima¤lar›n›n yarat›lmas› temel zorunluluklardan bir tanesidir.

Marksist-Leninist anlamda örgütlenmelerin ideolojik olarakgeliflimini olas› k›lan tart›flmalar›n yürütülebilmesi, ideolojile-rin yay›lmas› ve toplumsallaflmas› sürecinde yeni medyalarmuhalifler için yeni olanaklar yaratm›flt›r. Yeni medyalar, hemörgütlenmelerin daha demokratik ve kat›l›mc› bir biçimde ye-niden yap›land›r›lmalar›n› hem de örgütlenmelerin s›n›f mü-cadelesini yürütmek için geleneksel mecralar d›fl›nda yenimecralar› da etkin biçimde kullanabilecek esneklikte bir mü-cadele gelifltirebilmelerini olas› k›lmaktad›r. Anaak›m medya-ya karfl› yerellerden bafllayarak küresel bir a¤ oluflturan yenialternatif/radikal medyan›n yarat›lmas› toplumsal iletiflim ve


eylem biçimlerinin dönüfltürülmesini mümkün k›lacakt›r.Baflka bir dünyan›n mümkün oldu¤unu kitlelere anlatabilmekiçin ezilenlerin öncelikle yerellerde güçlü örgütlülükler olufl-turmas› ve bu örgütlenmelerin etkili iletiflim stratejileri gelifl-tirerek tüm toplumu kapsayan “alternatif iletiflim a¤lar›n›n”yarat›lmas› öncelikli hedeflerden bir tanesidir. Buna ba¤l› ola-rak, devrimci örgütlenmeler taraf›ndan uluslararas› dayan›fl-ma a¤lar› yarat›larak bilgi ak›fl›n›n ve paylafl›m›n›n sa¤lanma-s› ile yerel/küresel dayan›flma etkinlikleri örgütlenerek tüm ifl-çilerinin, ezilenlerinin enternasyonalist birlikteli¤i yarat›labi-lir. Sonuç olarak, yeni alternatif/radikal medya yeni bir dün-yay› yaratacak s›n›f hareketlerinin, devrimci örgütlenmelerinsesi olacakt›r.

Kaynakça

Alankufl, Sevda (2008), “Demokrasi ve ‘Baflka Medya’ ‹liflkisi: Türkiye’deki Yayg›n

D›fl› Medya Ortam›n› Anlamak Üzere Teorik Bir Çerçeve”, Baflka Bir Medya Mümkün,

Haz. Sevilay Çelenk, ‹stanbul: IPS ‹letiflim Vakf› Yay›nlar›.

Albert, M. (1997), “Alternatif Medyay› Alternatif K›lan Nedir?”,

http://www.bgst.org/keab/albert20061112.asp. eriflim 09.02.2011

Amin, S. (2005), Yeni Emperyalizm: Yeni Emperyalizmin Ekonomisi, (Der. E. Tah-

sin, M. Öztürk), ‹stanbul: Yeni Hayat.

Arrighi, G., Hopkins, I. Wallerstein (1995), Sistem Karfl›t› Hareketler, Metis

Yay›nlar›, ‹stanbul.

Atton, C. (2006) Alternative Media, London: Sage Publications.

Bailey, O., Cammaerts, B., Carpentier, N. (2008), Understanding Alternative Media,

London: McGraw-Hill, Open University Press.

Callinicos, A. (2007), “Yeni Orta S›n›f ve Sosyalist Siyaset” Neo-Liberalizm ve S›n›f

(A. Callinicos, C. Harman), ‹stanbul: Locus Y.

Callinicos, A. (2011), “Yirmi Birinci Yüzy›lda Leninizm”, Yeniden Lenin (Der: S. Zi-

zek, S. Budgen, S. Kouvelakis), ‹stanbul: Otonom.

Carpentier, Nico (2007) “Theoretical Frameworks for Participatory Media”, Medi-

a Technologies and Democracy in an Enlarged Europe, Eds., N. Carpentier, et al. Tar-

tu: Tartu University Press, s. 105-122.

Bar›fl Çoban 175

Downing, J.D.H., T.V. Ford, G. Gil, L. Stein (2001), Radical Media: Rebellious Com-

munication and Social Movements (Ed. J.D.H. Downing, T.V. Ford, G. Gil, L. Stein),

London: Sage P.

Foster, John B. (2006), Emperyalizmin Yeniden Keflfi, ‹stanbul: Kalkedon Yay›nlar›.

Gilbert, J. (2012), Antikapitalizm ve Kültür, Radikal Teori ve Popüler Politika, ‹stan-

bul: Ayr›nt›.

Jameson, F. (2011), “Lenin ve Revizyonizm”, Yeniden Lenin (Der: S. Zizek, S. Bud-

gen, S. Kouvelakis), ‹stanbul: Otonom Yay›nlar›.

Köker, E. (1998), Politikan›n ‹letiflimi ‹letiflimin Politikas›, Ankara: Vadi Yay›nlar›.

Lenin, V. I. 1970. “Left-Wing” Communism, An Infantile Disorder, Peking: Foreign

Languages Press.

Lenin, V.‹. (1990), Ne Yapmal›, Ankara: Sol Yay›nlar›.

Lenin, V.‹. (1994), Devlet ve Devrim, ‹stanbul: Bilim ve Sosyalizm Yay›nlar›. .

Lenin, V.‹. (2008), Marksizm’in Bir Karikatürü ve Emperyalist Ekonomizm, Ankara:

Sol Yay›nlar›.

Lievrouw, L. A. (2011), Alternative and Activist New Media, Cambridge: Polity

Press.

Magdoff, H. (2006), “Yeni Emperyalizm”, Monthly Review, S: 5. ‹stanbul: Kalkedon

Yay›nlar›.

Marx, K. (1999) Grundrisse, Ankara: Sol Yay›nlar›.

Marx, Karl (2004), Feuerbach Üzerine Tezler, Alman ‹deolojisi (K. Marx ve F. En-

gels), Ankara: Sol Yay›nlar›.

Negt, O, Kluge A. (1993), Public Sphere and Experience: Toward an Analysis of the

Bourgeois and Proletarian Public Sphere, Minneapolis,: University of Minesota Press.

Nimtz, A. H. (2012), Demokrasi Savaflç›lar› Olarak Marx ve Engels, ‹stanbul: Yor-

dam Yay›nlar›.

Patnaik, P. (2005), Yeni Emperyalizm. Yeni Emperyalizmin Ekonomisi, (Der. E. Tah-

sin, M. Öztürk), ‹stanbul: Yeni Hayat.

Pimlott, H. F. (2006) “Marxism's 'Communicative Crisis'? Mapping Debates over

Leninist Print-Media Practices in the 20th Century”, Socialist Studies/Études socialis-

tes, Vol 2, No: 2.

Waltz, M. (2005), Alternative and Activist Media, Edinburgh: Edinburgh University

Press Ltd.

Wood, E.M. (1992), S›n›ftan Kaç›fl, ‹stanbul: Ak›fl Yay›nlar›.

Traber, M. (1985) “Alternative Journalism, Alternative Media”, Communication Re-

source, N. 7.

‹nce, S. (2012) “Sadece Marx De¤il Lenin de Hakl›ym›fl”, Birgün Gazetesi http://bir-

gun.net/actuels_index.php?news_code=1326192129&year=2012&month=

01&day=10. Eriflim: 20.07.2012.


radikal medya ile “ne yapmalı”

Documents