nh h³ ng c a − m n lÊn hi u su t x lÝ n³ c th i ch bi n th

KHOA H�C CÔNG NGH�

N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 9/2019 74

�NH H��NG CA �� M�N LÊN HI�U SU�T X� LÝ N��C TH�I CH� BI�N THY S�N

B�NG B� BÙN HO"T TÍNH Kim LavaneKim LavaneKim LavaneKim Lavane1111, , , , NguyNguyNguyNguy�n Tr��ng Thành�n Tr��ng Thành�n Tr��ng Thành�n Tr��ng Thành1111, , , ,

NguyNguyNguyNguy�n Hoàng Qu�c Anh�n Hoàng Qu�c Anh�n Hoàng Qu�c Anh�n Hoàng Qu�c Anh1111, �ào Th, �ào Th, �ào Th, �ào Th� H�ng �oan� H�ng �oan� H�ng �oan� H�ng �oan1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T"T"T"T M#c $ích c&a nghiên c(u nh)m $ánh giá +nh h�,ng c&a $- m.n lên hi0u su2t x5 lý n�7c th+i ch8 bi8n thu: s+n b)ng quá trình x5 lý sinh h=c hi8u khí d@ng sinh tr�,ng lA l5ng. Mô hình thí nghi0m có thE tích làm vi0c là 7 L và $�Gc vHn hành liên t#c v7i l�u l�Gng n@p n�7c 42 L/ngày, t�Ang (ng v7i th�i gian l�u n�7c 4 gi�. �- m.n trong n�7c th+i $�Gc t@o ra b)ng cách thêm NaCl v7i n�ng $- lNn l�Gt là 0, 5, 10, 20, 30 g/L. K8t qu+ thí nghi0m cho th2y hi0u su2t x5 lý TSS, COD, BOD5, TN c&a h0 th�ng gNn nh� không b� +nh h�,ng khi NaCl thêm vào th2p hAn 10 g/L. N�ng $- trung bình c&a TSS, COD, BOD5, TN trong n�7c th+i sau x5 lý lNn l�Gt là 17,3-22,6 mg/L, 37,9-49,8 mg/L, 19,5-21,3 mg/L và 11,0-17,7 mg/L, $Zu $@t qui chu[n x+ th+i lo@i A theo QCVN 11:2015/BTNMT. Hi0u su2t lo@i b^ BOD5 và TSS có d2u hi0u gi+m khi n�7c th+i ch(a 10 g/L NaCl. Khi t_ng n�ng $- NaCl lên 30 g/L trong n�7c th+i $Nu vào, hi0u su2t x5 lý trung bình c&a h0 th�ng gi+m xu�ng ch` còn 66,2% $�i v7i TSS và 58,7% $�i v7i TN. K8t qu+ nghiên c(u cho th2y quá trình bùn ho@t tính có thE không hi0u qu+ khi x5 lý n�7c th+i có $- m.n cao. TTTTd khóa: d khóa: d khóa: d khóa: Bùn ho@t tính, $- m.n, hi0u su2t x5 lý, n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n.

1. ��T V�N �1

Ngành ch8 bi8n th&y s+n là m-t trong nheng ngành kinh t8 mfi nh=n c&a c+ n�7c. Theo Tgng c#c Th&y s+n, tgng giá tr� xu2t kh[u th&y s+n $@t 3,2 t: USD trong 5 tháng $Nu n_m 2019. Tuy nhiên, n�7c th+i trong s+n xu2t và ch8 bi8n th&y s+n $ã và $ang là m�i lo ng@i l7n vZ gây ô nhi�m $�i v7i môi tr��ng n�7c. Theo Lâm Minh Tri8t và TrNn Hi8u Nhu0 (2012), n�7c th+i c&a các nhà máy ch8 bi8n th&y h+i s+n th��ng ch(a n�ng $- các ch2t heu cA và dinh d�mng cao. Bên c@nh $ó, n�7c th+i td các nhà máy ch8 bi8n th&y s+n cfng có thE ch(a n�ng $- mu�i cao (Lefebvre & Moletta, 2006). Theo thông tin tgng hGp c&a Lefebvre & Moletta (2006) td nhiZu nghiên c(u cho th2y ngoài n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n, các ngu�n n�7c th+i phát sinh td các nhà máy hóa ch2t, d�Gc ph[m, công nghi0p dNu khí, $óng gói th�t, ngành thu-c da và ch8 bi8n bA sea cfng có $- m.n cao.

Các quá trình sinh h=c $ã và $ang $�Gc áp d#ng r2t phg bi8n $E x5 lý n�7c th+i. H0 th�ng x5 lý sinh

1

Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên, Trường Đại

học Cần Thơ

Email: [email protected]

h=c hi8u khí th��ng $�Gc áp d#ng $E l=ai b^ các ch2t heu cA và dinh d�mng trong n�7c th+i vì mang l@i hi0u su2t x5 lý cao và thân thi0n v7i môi tr��ng. Do s5 d#ng h0 vi sinh vHt $E chuyEn hóa và lo@i b^ ch2t ô nhi�m nên h0 th�ng x5 lý sinh h=c nói chung r2t nh@y c+m v7i sp thay $gi c&a các y8u t� môi tr��ng nh� pH, nhi0t $-, ho.c các ch2t (c ch8. Nheng y8u t� này sq +nh h�,ng trpc ti8p ho.c gián ti8p $8n sp sinh tr�,ng và phát triEn c&a vi sinh vHt và do $ó sq +nh h�,ng $8n hi0u su2t lo@i b^ các ch2t ô nhi�m trong n�7c th+i. Theo tgng hGp c&a nhiZu nghiên c(u tr�7c, $- m.n cfng là y8u t� +nh h�,ng $8n hi0u su2t x5 lý c&a các quá trình lý sinh h=c vì $- m.n cao sq +nh h�,ng $8n sp sinh tr�,ng và phát triEn c&a vi sinh vHt do gây m2t n�7c trong t8 bào (He & nnk., 2017; Chen & nnk., 2018).

V7i ho@t $-ng nuôi tr�ng và ch8 bi8n th&y s+n $ang ngày càng phát triEn thì v2n $Z x5 lý n�7c th+i c&a lsnh vpc này cfng cNn $�Gc $.c bi0t quan tâm. Trong $ó, +nh h�,ng c&a $- m.n $8n ho@t $-ng c&a vi sinh vHt có thE là thách th(c $�i v7i h0 th�ng sinh h=c trong x5 lý n�7c th+i. Theo L�Ang Th� Kim Giang & nnk., 2015, n�7c th+i nhi�m m.n có thE $�Gc x5 lý b)ng công ngh0 vi sinh. N�7c th+i td nuôi tr�ng th&y s+n n�7c lG cfng $ã $�Gc nghiên c(u x5 lý b)ng h0 th�ng l=c sinh h=c hi8u khí có giá thE



ngHp n�7c (Phan Th� H�ng Ngân và Ph@m Khvc Li0u, 2012). Tuy nhiên, nheng k8t qu+ nghiên c(u $�i v7i h0 th�ng bùn ho@t tính trong x5 lý n�7c th+i có $- m.n cao vwn còn h@n ch8. Do $ó, m#c tiêu chính c&a nghiên c(u nh)m $ánh giá sp +nh h�,ng c&a $- m.n lên hi0u su2t x5 lý c&a bE bùn ho@t tính $�i v7i n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n. K8t qu+ nghiên c(u là cA s, khoa h=c $E $ánh giá kh+ n_ng +nh h�,ng c&a $- m.n $�i v7i quá trình sinh h=c hi8u khí trong x5 lý n�7c th+i.

2. PH��NG PHÁP VÀ V�T LI�U NGHIÊN C�U

2.1. 2.1. 2.1. 2.1. ��i t�Gng nghiên c(u�i t�Gng nghiên c(u�i t�Gng nghiên c(u�i t�Gng nghiên c(u

N�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n trong nghiên c(u $�Gc l2y td Công ty Cg phNn Th&y s+n CAFATEX, huy0n Châu Thành A, t`nh HHu Giang. Thành phNn và n�ng $- các ch2t ô nhi�m trong n�7c th+i $Nu vào $�Gc thE hi0n trong b+ng 1. K8t qu+ phân tích ch2t l�Gng n�7c $Nu vào cho th2y n�ng $- ch2t heu cA và dinh d�mng khá cao. Giá tr� trung bình c&a BOD5 và COD lNn l�Gt là 511,8 mg/L và 926,67 mg/L, không $áp (ng Quy chu[n k{ thuHt Qu�c gia vZ n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n (QCVN 11:2015/BTNMT). ��i v7i các ch2t dinh d�mng (N, P), n�ng $- trung bình kh+o sát $�Gc là 130,32 mg/L và 34,4 mg/L, $Zu v�Gt xa ng�mng cho phép x+ th+i.

2.2. Mô hình thí nghi2.2. Mô hình thí nghi2.2. Mô hình thí nghi2.2. Mô hình thí nghi0m0m0m0m

BBBB+ng 1. Ch2t l�Gng n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n và +ng 1. Ch2t l�Gng n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n và +ng 1. Ch2t l�Gng n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n và +ng 1. Ch2t l�Gng n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n và gigigigi7i 7i 7i 7i hhhh@n cho phép@n cho phép@n cho phép@n cho phép

K8t qu+ Ch` tiêu

�An v� Trung

bình �- l0ch chu[n

QCVN 11:2015/BTNMT (C-t A)

pH - 7,17 0,13 6-9 BOD5 mg/L 926,67 142,90 30 COD mg/L 511,80 86,33 75

TSS mg/L 189,16 50,03 50 TN mg/L 130,32 28,17 30

TP mg/L 34,40 4,12 10

Chú thích: QCVN 11:2015/BTNMT - Quy chu[n k{ thuHt Qu�c gia vZ n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n.

Mô hình bE bùn ho@t tính $�Gc thi8t k8 v7i dung tích heu ích là 24 L (dài× r-ng× cao = 20 cm × 20 cm × 60 cm), trong $ó thE tích làm vi0c 7 L. Mô hình nghiên c(u ti8n hành ch@y gn $�nh và vHn hành v7i th�i gian l�u n�7c (HRT) 4 gi�. Tgng th�i gian vHn hành c&a mô hình là 22 tuNn (154 ngày) và $�Gc chia thành 5 m� $E $ánh giá hi0u su2t x5 lý TSS, BOD5,

COD, TN, TP t�Ang (ng v7i 5 n�ng $- khác nhau c&a NaCl trong n�7c th+i $Nu vào.

Hình 1. SHình 1. SHình 1. SHình 1. SA $A $A $A $� mô h� mô h� mô h� mô hình thí nghiình thí nghiình thí nghiình thí nghi0m0m0m0m

N�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n $�Gc lo@i b^ phNn ch2t rvn thô b)ng cách l�Gc qua l�7i c�7c $E tránh ngh�t �ng. Sau $ó n�7c th+i $�Gc cho vào bình ch(a $E lvng sA b- 30 phút và $�Gc $iZu ch`nh $- m.n b)ng cách thêm NaCl v7i n�ng $- 0, 5, 10, 20, 30 g/L , các m� vHn hành khác nhau. N�7c th+i ti8p t#c $�Gc bAm lên bình ma-ri-�t và td $ây sq tp ch+y vào bE bùn ho@t tính. Trong quá trình vHn hành mô hình, n�ng $- ôxy hòa tan trong bE bùn ho@t tính $�Gc duy trì ≥ 2,0 mg/L b)ng máy thgi khí. Bùn sinh h=c hi8u khí $�Gc thu td h0 th�ng x5 lý n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n và $�Gc nuôi d�mng trong phòng thí nghi0m $E t@o sinh kh�i gn $�nh nh)m giúp mô hình vHn hành ngay sau m�i lNn t_ng $- m.n. Các vi sinh vHt hi8u khí s5 d#ng ôxy hòa tan làm ch2t nhHn $i0n t5 $E ôxy hóa các ch2t ô nhi�m trong n�7c th+i. Quá trình này gi+i phóng n_ng l�Gng và vi sinh vHt s5 d#ng n_ng l�Gng này $�ng th�i h2p thu các ch2t dinh d�mng $E tgng hGp t8 bào m7i. N�ng $- bùn ho@t tính (MLSS) trong su�t th�i gian thí nghi0m dao $-ng trong kho+ng 3500−4000 mg/L.

2.3. Ph�Ang pháp phân tích và x2.3. Ph�Ang pháp phân tích và x2.3. Ph�Ang pháp phân tích và x2.3. Ph�Ang pháp phân tích và x5 l5 l5 l5 lý sý sý sý s� li0u� li0u� li0u� li0u

Mwu n�7c th+i sau x5 lý $�Gc thu thHp t@i cu�i �ng dwn n�7c th+i $Nu ra c&a bE lvng. Mwu $Nu ra trong m�i m� $�Gc thu thHp 5 lNn l.p l@i theo th�i gian. Sau khi mô hình $�Gc ch@y gn $�nh, mwu lNn th( nh2t $�Gc l2y sau m-t ngày vHn hành khi thay $gi n�ng $- NaCl $Nu vào. Các lNn thu mwu ti8p theo



$�Gc l2y cách nhau 3 ngày. Ph�Ang pháp phân tích các thông s� ô nhi�m $�Gc thpc hi0n dpa theo qui chu[n hi0n hành. C# thE, các giá tr� pH, nhi0t $-, DO $�Gc $o b)ng thi8t b� $o cNm tay Hana HI8314 và Hana HI9146. �o BOD5 b)ng ph�Ang pháp Winkler c+i ti8n. N�ng $- COD $�Gc xác $�nh b)ng ph�Ang pháp Dicromate $un hoàn l�u kín. Hàm l�Gng TN, TP $�Gc xác $�nh b)ng các ph�Ang pháp SMEWW 4500-N và 4500-P (APHA, 2005). TSS $�Gc xác $�nh theo ph�Ang pháp tr=ng l�Gng theo TCVN 6625:2000 (l=c b)ng gi2y l=c có kích th�7c 0,45 µm r�i s2y , nhi0t $- 1050C $8n kh�i l�Gng không $gi).

3. K�T QU� VÀ TH�O LU�N

3.1. 3.1. 3.1. 3.1. �nh h�,ng c&a $- m.n $8n h�nh h�,ng c&a $- m.n $8n h�nh h�,ng c&a $- m.n $8n h�nh h�,ng c&a $- m.n $8n hiiii0u su2t lo@i b^ 0u su2t lo@i b^ 0u su2t lo@i b^ 0u su2t lo@i b^ ttttgng ch2t rvn lA l5ng (TSS)gng ch2t rvn lA l5ng (TSS)gng ch2t rvn lA l5ng (TSS)gng ch2t rvn lA l5ng (TSS)

TSS trong n�7c th+i sau x5 lý có xu h�7ng t_ng và dao $-ng trong kho+ng 7,5 mg/L $8n 84,0 mg/L khi t_ng n�ng $- NaCl lNn l�Gt td 0 g/L $8n 30 g/L. Hi0u qu+ lo@i b^ TSS c&a h0 th�ng mô hình có xu h�7ng gi+m khi t_ng $- m.n trong n�7c th+i $Nu vào (Hình 2). K8t qu+ nghiên c(u cho th2y, kh+ n_ng x5 lý TSS c&a mô hình $@t lo@i A theo QCVN 11:2015/BTNMT khi n�ng $- NaCl thêm vào trong n�7c th+i td 10 g/L tr, xu�ng. Khi NaCl hi0n di0n trong n�7c th+i td 20 g/L tr, lên thì hi0u qu+ x5 lý gi+m xu�ng và n�ng $- TSS $Nu ra ch` phù hGp quy chu[n lo@i B theo QCVN 11:2015/BTNMT. �- m.n cao trong n�7c th+i sq tác $-ng $8n tính ch2t bùn và làm gi+m hi0u qu+ lvng. Theo Mesquita & nnk., (2009) và Bassin & nnk., (2012), ch` s� bùn trong h0 th�ng bùn ho@t tính b� suy gi+m khi n�7c th+i $Nu vào có $- m.n cao. Khi n�ng $- NaCl trong n�7c th+i ≥ 20 g/L thì kh�i bông c.n bùn b� vm nh^ và +nh

h�,ng $8n hi0u su2t lo@i b^ ch2t rvn lA l5ng trong n�7c th+i sau x5 lý (Mesquita & nnk., 2009).

0

50

100

150

200

250

0

20

40

60

80

100

0 5 10 20 30

Nồn

g độ,

mg

/L

Hiệ

u s

uất

xử

lý,

%

NaCl, g/L

Đầu vào Đầu ra Hiệu suất

Hình 2. NHình 2. NHình 2. NHình 2. N�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t lo@i b^ �ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t lo@i b^ �ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t lo@i b^ �ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t lo@i b^

TSSTSSTSSTSS

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. �nh h�,ng c&a $- m.n $8n hi0u su2t x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n hi0u su2t x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n hi0u su2t x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n hi0u su2t x5 lý ý ý ý chchchch2t heu cA2t heu cA2t heu cA2t heu cA

N�ng $- BOD5 và COD tr�7c và sau x5 lý $�Gc thE hi0n , hình 3. BOD5 và COD trung bình $Nu vào dao $-ng trong kho+ng 424−592 mg/L và 760−1000 mg/L. � $Nu ra c&a mô hình, n�ng $- trung bình c&a BOD5, COD dao $-ng td 19,5 mg/L $8n 51,6 mg/L và 37,9 mg/L $8n 101,3 mg/L. K8t qu+ thí nghi0m cho th2y, vi sinh vHt vwn ho@t $-ng t�t $E chuyEn hóa các ch2t heu cA trong n�7c th+i khi n�ng $- NaCl th2p. So v7i quy chu[n qu�c gia, n�ng BOD5 và COD trong n�7c th+i sau x5 lý th2p hAn ng�mng qui $�nh theo QCVN 11:2015/BTNMT, c-t A (BOD5=30 mg/L và COD=75 mg/L) khi n�ng $- NaCl ≤10 g/L. Khi t_ng NaCl trong n�7c th+i $Nu vào (NaCl=20 g/L, NaCl=30 g/L) thì BOD5 và COD trong n�7c th+i $Nu ra $Zu cao hAn ng�mng qui $�nh c&a QCVN 11:2015/BTNMT.

0

100

200

300

400

500

600

700

0

20

40

60

80

100

0 5 10 20 30

Nồ

ng

độ

, m

g/L

Hiệ

u s

uấ

t xử

lý

, %

NaCl, g/L

BOD đầu vào BOD đầu ra HS

0

200

400

600

800

1000

1200

0

20

40

60

80

100

0 5 10 20 30

Nồ

ng độ

, m

g/L

Hiệ

u s

uất

xử

lý,

%

NaCl, g/L

COD đầu vào COD đầu ra HS

Hình 3. NHình 3. NHình 3. NHình 3. N�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 lý (a) BODý (a) BODý (a) BODý (a) BOD5555 và (b) COD và (b) COD và (b) COD và (b) COD

(a) (b)



Hi0u su2t x5 lý BOD5 c&a mô hình gi+m khi t_ng n�ng $- NaCl trong n�7c th+i $Nu vào. K8t qu+ thí nghi0m cho th2y, h0 th�ng mô hình có thE lo@i b^ 95,5% BOD5 trong tr��ng hGp không cho NaCl vào n�7c th+i (NaCl=0 g/L). Khi gia t_ng n�ng $- NaCl td 0−30 g/L thì hi0u su2t gi+m xu�ng còn 88,9%. N�ng $- BOD5 trong n�7c th+i sau x5 lý v�Gt ng�mng c&a QCVN 11:2015/BTNMT khi NaCl , m(c 10 g/L. T�Ang tp, hi0u su2t x5 lý COD cfng gi+m td 95,5% xu�ng còn 89,4% t�Ang (ng v7i sp thay $gi NaCl td 0−30 g/L. Qua k8t qu+ nghiên c(u cho th2y hi0u su2t x5 lý các ch2t heu cA b)ng các quá trình sinh h=c có thE b� tác $-ng b,i $- m.n trong n�7c th+i. M-t s� nghiên c(u tr�7c cho th2y $- m.n cao sq tác $-ng tiêu cpc $8n hi0u qu+ x5 lý n�7c th+i b)ng ph�Ang pháp sinh h=c. Theo Zhao & nnk., (2016), h0 th�ng bùn ho@t tính ho@t $-ng theo m� vwn có thE duy trì hi0u qu+ x5 lý kho+ng 90% khi vHn hành , $- m.n 20 g/L. Tuy nhiên, nghiên c(u khác cho r)ng n�ng $- COD gi+m td 94,88 mg/L xu�ng 55,78 mg/L khi t_ng $- m.n td 0 l8n 20 g/L (Chen & nnk., 2018). Sp suy gi+m sinh kh�i c&a bùn ho@t tính khi $- m.n thay $gi 10 g/L $8n 20 g/L kéo theo hi0u qu+ lo@i b^ tgng các-bon heu cA trong h0 th�ng gi+m kho+ng 30% (Wang & nnk., 2005).

3.3. 3.3. 3.3. 3.3. �nh h�,ng c&a $- m.n $8n x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n x5 l�nh h�,ng c&a $- m.n $8n x5 lý các chý các chý các chý các ch2t 2t 2t 2t dinh d�dinh d�dinh d�dinh d�mng mng mng mng

Hi0u su2t x5 lý tgng nitA (TN) c&a h0 th�ng mô hình $@t hi0u qu+ gn $�nh khi NaCl thay $gi td 0 $8n 10 g/L (Hình 4a). K8t qu+ nghiên c(u cho th2y hi0u su2t lo@i b^ TN $@t $�Gc lNn l�Gt là 88,69%, 86,17%, và 91,70% khi NaCl thêm vào , các m(c 0 g/L, 5 g/L và 10 g/L. Tuy nhiên, khi $- m.n ti8p t#c $�Gc t_ng thêm , các m(c n�ng $- 20 g/L và 30 g/L NaCl thì hi0u su2t x5 lý TN gi+m xu�ng rõ r0t. C# thE, hi0u su2t x5 lý c&a h0 th�ng ch` $@t 78,33% và 61,03% khi

n�7c th+i ch(a 20 g/L và 30 g/L NaCl. K8t qu+ nghiên c(u cho th2y $- m.n cao trong n�7c th+i có thE gây +nh h�,ng $8n kh+ n_ng lo@i b^ TN c&a các h0 th�ng x5 lý sinh h=c. Các k8t qu+ nghiên c(u c&a Chen & nnk., (2018) cho th2y hi0u qu+ x5 lý NH4

+ trong h0 th�ng bùn ho@t tính gi+m td 95,34 mg/L xu�ng 62,98 mg/L khi t_ng $- m.n td 0 lên 20 g/L. Theo Mannina & nnk., (2016), quá trình nitrat hóa gi+m khi t_ng n�ng $- NaCl $Nu vào trong h0 x5 lý b)ng màng sinh h=c. Trong m-t nghiên c(u khác cho th2y, hi0u qu+ x5 lý dinh d�mng có thE duy trì hi0u qu+ x5 lý t�Ang $�i cao (95%) n8u $- m.n không quá 20 g/L (Zhao & nnk., 2016).

Hi0u su2t x5 lý TP c&a h0 th�ng mô hình có gi+m nh� khi t_ng $- m.n trong n�7c th+i $Nu vào (Hình 4b). Khi n�ng $- NaCl lNn l�Gt t_ng td 0 $8n 5 g/L, 10 g/L, 20 g/L, 30 g/L thì hi0u su2t lo@i b^ TP $@t $�Gc là 53,75%, 46,74%, 49,26%, 51,94% và 49,32%. Nhìn chung, hi0u su2t x5 lý TP b� +nh h�,ng không $áng kE. Thông th��ng, ph�t-pho trong n�7c th+i $�Gc vi khu[n �a ph�t-pho h2p thu và tích lfy trong t8 bào trong $iZu ki0n hi8u khí và sau $ó $�Gc lo@i b^ qua quá trình lvng. Khi t_ng $- m.n, các vi khu[n có kh+ n_ng tích lfy ph�t-phát có thE ch�u $png do sp ch=n l=c khi $i vào bE bùn ho@t tính (Lê Hoàng Vi0t & Nguy�n Võ Châu Ngân, 2015). So v7i TN thì hi0u su2t lo@i b^ TP ít b� +nh h�,ng hAn khi t_ng n�ng $- NaCl trong n�7c th+i. M-t nghiên c(u tr�7c $ây cho th2y, hi0u su2t x5 lý dinh d�mng có thE duy trì t�Ang $�i cao (95%) n8u $- m.n không quá 20 g/L (Zhao & nnk., 2016). Trong công ngh0 x5 lý A2O (Anaerobic-Anoxic-Oxic), sp hi0n di0n chloride trong n�7c th+i có thE +nh h�,ng tiêu cpc $8n hi0u su2t lo@i b^ TP nh�ng l@i tác $-ng không $áng kE $8n kh+ n_ng lo@i b^ amôn (Choi Hong & nnk., 2007).

0

50

100

150

200

0

20

40

60

80

100

0 5 10 20 30

Nồn

g độ,

mg/L

Hiệ

u s

uất

xử

lý

, %

NaCl, g/L

TN đầu vào TN đầu ra HS

0

10

20

30

40

50

60

0

20

40

60

80

100

0 5 10 20 30

Nồn

g độ,

mg/L

Hiệ

u s

uất

xử

lý,

%

NaCl, g/L

TP đầu vào TP đầu ra HS

Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hình 4. NNNN�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 l�ng $- $Nu vào, $Nu ra và hi0u su2t x5 lý (a) TN và (b) TPý (a) TN và (b) TPý (a) TN và (b) TPý (a) TN và (b) TP

(a) (b)



4. K�T LU�N

Hi0u su2t x5 lý c&a bE bùn ho@t tính $�i v7i n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n gi+m nhiZu khi n�ng $- NaCl t_ng cao trong dòng vào. Kh+ n_ng lo@i b^ TSS, ch2t heu cA và dinh d�mng bvt $Nu +nh h�,ng khi n�ng $- NaCl ≥10 g/L. H0 th�ng ch` vHn hành gn $�nh và $áp (ng yêu cNu Quy chu[n k{ thuHt Qu�c gia vZ n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n QCVN 11:2015/BTNMT khi NaCl th2p (NaCl<10 mg/L). Td k8t qu+ nghiên c(u này cho th2y $- m.n +nh h�,ng nh2t $�nh $�i v7i hi0u su2t x5 lý n�7c th+i b)ng quá trình bùn ho@t tính. �ây có thE là h@n ch8 khi áp d#ng công ngh0 này trong x5 lý n�7c th+i có $- m.n cao.

L"I C�M �N

Nghiên c(u này $�Gc tài trG b,i ngu�n kính phí nghiên c(u khoa h=c c2p c, s, c&a Tr��ng �@i h=c CNn ThA (Mã s� $Z tài: T2018-40).

TÀI LI�U THAM KH�O

1. APHA (2005). Standard methods for the examination of water and waste water, 21st edn. American Public Health Association, Washington, DC.

2. Bassin, J. P., et al. (2012). Effect of different salt adaptation strategies on the microbial diversity, activity, and settling of nitrifying sludge in sequencing batch reactors. Appl Microbiol Biotechnol 93(3): 1281-1294.

3. Chen, Y., He, H., Liu, H., Li, H., Zeng, G., Xia, X., (2018). Effect of salinity on removal performance and activated sludge characteristics in sequencing batch reactors. Bioresource Technology 249: 890-899.

4. Choi Hong, C., Chan, S. K., Shim, H., (2007). Effect of chloride on biological nutrient removal from wastewater. Journal of Applied Sciences in Environmental Sanitation 2.

5. He, H., Chen, Y., Li, X., Cheng, Y., Yang, C., Zeng, G., (2017). Influence of salinity on microorganisms in activated sludge processes: A review. International Biodeterioration & Biodegradation 119: 520-527.

6. Lê Hoàng Vi0t, Nguy�n Võ Châu Ngân (2015). Vi sinh vHt - K{ thuHt Môi tr��ng. Nhà xu2t b+n �@i h=c CNn ThA.

7. Lefebvre, O. and R. Moletta (2006). Treatment of organic pollution in industrial saline

wastewater: A literature review. Water Research 40(20): 3671-3682.

8. L�Ang Th� Kim Giang, Ngô V_n Thanh Huy, TrNn Minh Chí (2015). X5 lý n�7c th+i heu cA nhi�m m.n b)ng n2m men trong các thí nghi0m m�. T@p chí Nghiên c(u KH&CN quân sp, S� K: ni0m 55 n_m Vi0n KHCNQS.

9. Mannina, G., Capodici, M., Coena, A., Di Trâpni, D., Vivivan, G., (2016). Sequential batch membrane bio-reactor for wastewater treatment: The effect of increased salinity. Bioresource Technology 209: 205-212.

10. Mesquita, D. P., Amaral, A. L., Ferreira, E. C., Coelho, M. A. Z., (2009). Study of saline wastewater influence on activated sludge flocs through automated image analysis. Journal of Chemical Technology & Biotechnology 84(4): 554-560.

11. Lâm Minh Tri8t, TrNn Hi8u Nhu0 (2012). X5 lý n�7c th+i. Nhà xu2t b+n Xây dpng, Hà N-i.

12. Panswad, T., Anan, C., (1999). Impact of high chloride wastewater on an anaerobic/ anoxic/ aerobic process with and without inoculation of chloride acclimated seeds." Water Research 33(5): 1165-1172.

13. Phan Th� H�ng Ngân, Ph@m Khvc Li0u (2012). �ánh giá kh+ n_ng x5 lý n�7c th+i nuôi tr�ng th&y s+n n�7c lG c&a bE l=c sinh h=c hi8u khí có l7p $0m ngHp n�7c. T@p chí Khoa h=c - �@i h=c Hu8 74(5): 9.

14. QCVN 11:2015/BTNMT. Quy chu[n k{ thuHt Qu�c gia vZ n�7c th+i ch8 bi8n th&y s+n.

15. Thwaites, B. J., van den Akker, B., Short, M. D., Dinesh, N., Alvarez-Gaitan, J. P., Stuetz, R. (2018). Ecology and performance of aerobic granular sludge treating high-saline municipal wastewater. Water Sci Technol 77(3-4): 1107-1114.

16. Wang, J., Zhan, X., Feng, Y. C., Qian, Y., (2005). Effect of salinity variations on the performance of activated sludge system. Biomedical and environmental sciences : BES 18: 5-8.

17. Zhao, Y., Park, H. D., Park, J. H., Zhang, F., Chen, C., Li, X., Zhao, D., (2016). Effect of different salinity adaptation on the performance and microbial community in a sequencing batch reactor. Bioresource Technology 216: 808-816.



EFFECT OF SALINITY ON REMOVAL EFFICIENCY OF EFFECT OF SALINITY ON REMOVAL EFFICIENCY OF EFFECT OF SALINITY ON REMOVAL EFFICIENCY OF EFFECT OF SALINITY ON REMOVAL EFFICIENCY OF AEROTANK IN TREATING FISH PROCESSING AEROTANK IN TREATING FISH PROCESSING AEROTANK IN TREATING FISH PROCESSING AEROTANK IN TREATING FISH PROCESSING WASTEWATERWASTEWATERWASTEWATERWASTEWATER

Kim LavaneKim LavaneKim LavaneKim Lavane1111, , , , Nguyen Truong ThanhNguyen Truong ThanhNguyen Truong ThanhNguyen Truong Thanh1111, , , ,

Nguyen Hoang Quoc AnhNguyen Hoang Quoc AnhNguyen Hoang Quoc AnhNguyen Hoang Quoc Anh1111, Dao Thi Hong Doan, Dao Thi Hong Doan, Dao Thi Hong Doan, Dao Thi Hong Doan1111 1 College of Environment and Natural Resources, Can Tho University

Summary This study aims to assess the effects of salinity on the removal efficiency of a suspended growth biological treatment process in treating fish processing wastewater. The experimental reactor had a working volume of 7 liters and continuously operated at a hydraulic loading rate of 42 L/day, corresponding to hydraulic retention time (HRT) of 4 hours. The salinity in wastewater was made by adding NaCl into the raw fish processing wastewater with a concentration of 0, 5, 10, 20, 30 g/L, respectively. Experimental results showed that the removal efficiencies of TSS, COD, BOD5, and TN were likely unaffected by adding less than 10 g/L NaCl into the inlfuent. The average concentrations of TSS, COD, BOD5, and TN in effluents ranged 17.3-22.6 mg/L, 37.9-49.8 mg/L, 19.5-21.3 mg/L, and 11.0-17.7 mg/L, respectively, and met the column A of national technical regulation QCVN 11:2015/BTNMT. The removal efficiencies of BOD5 and TSS gradually decreased when wastewater contained 10 g/L NaCl. When increasing NaCl concentration in influent up to 30 g/L, the average removal efficiencies of the system decreased to 66.2% for TSS and 58.7% for TN. Ultimately, this study suggests that the activated sludge process may be ineffective to treat high-saline wastewater.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Activated slugde, salinity, removal efficiency, fish processing wastewater.

Ng��i ph+n bi0n: GS.TS. Nguy�n Xuân Cp Ngày nhHn bài: 19/7/2019 Ngày thông qua ph+n bi0n: 19/8/2019 Ngày duy0t $_ng: 26/8/2019



XÂY D&NG PH�(NG TRÌNH TH� TÍCH CÂY �+NG CHO M�T S, LOÀI CÂY KHAI THÁC R0NG T& NHIÊN

T"I T1NH �2K L2K NguyNguyNguyNguy�n Thanh Tân�n Thanh Tân�n Thanh Tân�n Thanh Tân1111, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th8 SAn8 SAn8 SAn8 SAn1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T"T"T"T M#c tiêu c&a bài báo là thi8t lHp ph�Ang trình thE tích thân cây t�i �u cho ba loài cây khai thác chính t@i vùng sinh thái t`nh �vk Lvk, g�m: Trám trvng, Trâm trvng và Song mã. S� li0u dùng xây dpng mô hình $�Gc thu thHp td tgng c-ng 158 cây gi+i tích có $��ng kính ngang ngpc ≥ 40 cm, trong $ó: Trám trvng 55 cây, Trâm trvng 56 cây và Song mã 47 cây. S5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo v7i s� lNn l.p l@i là R = 200 $E xác $�nh các ch` s� R2

adj, AIC và các sai s� c&a các ph�Ang trình thE tích nh� sai l0ch % giea quan sát và dp báo (Bias%), sai s� trung ph�Ang trung bình t�Ang $�i (RMSE%) và sai s� tuy0t $�i trung bình (MAPE%) nh)m lpa ch=n d@ng ph�Ang trình thE tích t�i �u. K8t qu+ nghiên c(u $ã lpa ch=n $�Gc d@ng ph�Ang trình thE tích t�i �u là V = a × D1,3

b × Hvnc cho c+ ba loài cây. Ph�Ang pháp phi tuy8n tính bình

ph�Ang t�i thiEu (Nonlinear Least Squares) trong phNn mZm th�ng kê R $�Gc s5 d#ng $E �7c l�Gng các tham s� c&a mô hình. Qua $ó $ã xác $�nh $�Gc các mô hình t�i �u $E �7c l�Gng thE tích thân cây $�i v7i ba loài nghiên c(u nh� sau: 1) Trám trvng: Vcây = 0,2044 × D1,3

1,9423 × Hvn1,1593; 2) Trâm trvng: Vcây = 0,0926 ×

D1,31,5574 × Hvn

1,3414; 3) Song mã: Vcây = 0,0598 × D1,31,7190 × Hvn

1,4739. Các ph�Ang trình t�i �u $�Gc $ánh giá thông qua biEu $� bi8n $-ng sai s� và quan h0 giea giá tr� thE tích quan sát và dp $oán qua mô hình. K8t qu+ cho th2y, bi8n $-ng sai s� c&a các mô hình phân b� $Zu theo giá tr� dp báo, $- phân tán c&a sai s� nh^, $�ng th�i giá tr� thpc t8 và giá tr� dp $oán qua mô hình khá bám sát nhau ph+n ánh $- tin cHy và chính xác c&a mô hình. TTTTd khóa:d khóa:d khóa:d khóa: Ph�Ang trình thE tích, thE tích cây $(ng, th[m $�nh chéo, mô hình hóa.

1. ��T V�N �2

Trong thpc ti�n s+n xu2t lâm nghi0p, vì nhiZu m#c $ích khác nhau mà các nhà nghiên c(u, qu+n lý và kinh doanh rdng $òi h^i ph+i có các ph�Ang ti0n $E xác $�nh nhanh và chính xác thE tích cây $(ng. Ph�Ang trình thE tích cây $(ng $óng vai trò quan tr=ng trong $iZu tra $ánh giá tài nguyên rdng, giá tr� quan tr=ng nh2t trong $ánh giá tài nguyên g� là thE tích và tre l�Gng c&a rdng. Tuy vHy, trong thpc t8 chúng ta không có $& các mô hình thE tích cây $(ng cho các loài cây $E s5 d#ng. Vi0c xác $�nh mô hình �7c l�Gng thE tích cây $(ng và thE tích g� s+n ph[m cho các loài cây rdng có $- tin cHy, chính xác cao là h8t s(c cNn thi8t.

Tr�7c $ây $ã có nhiZu công trình nghiên c(u vZ lHp ph�Ang trình thE tích và biEu s+n l�Gng cho nheng kiEu rdng khác nhau , Vi0t Nam (��ng Ss HiZn, 1974; Vf Ti8n Hinh và cs., 2000; Vf Ti8n Hinh, 2003; TrNn Heu Viên, 2002). �E $ánh giá sai s� c&a ph�Ang trình thE tích, các tác gi+ th��ng áp d#ng ph�Ang pháp truyZn th�ng là s5 d#ng b- de li0u

1 Trường Đại học Tây Nguyên

$ánh giá $-c lHp m-t lNn, vi0c lpa ch=n hàm t�i �u th��ng dpa trên tiêu chí ch& y8u là h0 s� xác $�nh R2

và sp t�n t@i c&a các tham s� mà ch�a xem xét $8n các ch` tiêu và sai s� khác.

Tuy $ã có nhiZu mô hình thE tích cây $(ng $ã $�Gc thi8t lHp, các mô hình này th��ng $�Gc xây dpng chung cho nhóm các loài cây ho.c cho m-t loài cây nh�ng v7i s� li0u thu thHp trên nhiZu vùng sinh thái khác nhau. B+o Huy (2017) khi xây dpng mô hình sinh kh�i cây rdng $�i v7i các vùng sinh thái khác nhau $ã cho th2y vùng sinh thái có +nh h�,ng $8n k8t qu+ mô hình, do vHy vi0c xây dpng mô hình thE tích thân cây $�i v7i tdng vùng sinh thái là cNn thi8t.

M.t khác, các nhà lâm nghi0p vwn $ang tìm ki8m nheng ph�Ang pháp hi0n $@i, khách quan $E xây dpng mô hình thE tích cho các loài cây $@t $- chính xác cao. V7i sp h� trG hi0u qu+ c&a các công c# hi0n $@i, $.c bi0t là các phNn mZm th�ng kê máy tính chuyên nghi0p, vi0c x5 lý s� li0u thpc nghi0m $ã $�Gc $An gi+n hóa r2t nhiZu. Bên c@nh $ó nhiZu ph�Ang pháp m7i $ã $�Gc phát hi0n mang l@i nhiZu ti0n ích trong quá trình tính toán và x5 lý s� li0u (B+o Huy, 2016; Zhang, 1997; Moore, 2017).



Trong vi0c thi8t lHp và s5 d#ng các mô hình, vi0c lpa ch=n mô hình t�i �u, v7i $- tin cHy cao, ho.c cung c2p thông tin sai s� c&a mô hình $ã thi8t lHp m-t cách khách quan và chính xác là m-t n-i dung vô cùng quan tr=ng trong khoa h=c mô hình hóa. Nghiên c(u này sq s5 d#ng s� li0u gi+i tích thân cây $E xây dpng ph�Ang trình thE tích cây $(ng cho ba loài cây là Trám trvng, Trâm trvng và Song mã, là nheng loài cây g� $�Gc khai thác chính t@i rdng th��ng xanh , �vk Lvk. S5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo (Moore, 2017) trong phNn mZm th�ng kê R $E tính toán m-t lo@t các ch` tiêu th�ng kê nh)m so sánh, $ánh giá các d@ng ph�Ang trình phg bi8n $ang $�Gc các nhà lâm nghi0p s5 d#ng. Td $ó c_n c( các tiêu chu[n th�ng kê $E lpa ch=n $�Gc ph�Ang trình thE tích t�i �u $�i v7i m�i loài cây.

2. V�T LI�U VÀ PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U

2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(u

S� li0u dùng cho nghiên c(u $�Gc thu thHp td tgng c-ng 158 cây gi+i tích thu-c ba loài cây g� khai thác ch& y8u t@i các Công ty Lâm nghi0p thu-c huy0n M'�r_k và Krông Bông t@i t`nh �vk Lvk trong kho+ng th�i gian td n_m 2010 $8n 2011 và n_m 2016 bao g�m: Trám trvng 55 cây, Trâm trvng 56 cây và Song mã 47 cây. M-t phNn s� li0u $�Gc k8 thda td $Z tài c2p B- do GS.TS. Vf Ti8n Hinh ch& trì.

T2t c+ các cây gi+i tích có D1,3 l7n hAn ho.c b)ng 40 cm. Nheng cây gi+i tích ph+i có tiêu chu[n chung nh� thân th�ng và tròn $Zu, tán lá tròn $Zu, không b� c#t ng=n hay hai thân, sinh tr�,ng bình th��ng.

Các $.c tr�ng th�ng kê vZ s� li0u cây gi+i tích $�i v7i tdng loài cây $�Gc thE hi0n trong b+ng 1.

BBBB+ng 1. �.c tr�ng th�ng kê s� li0u cây gi+i tích+ng 1. �.c tr�ng th�ng kê s� li0u cây gi+i tích+ng 1. �.c tr�ng th�ng kê s� li0u cây gi+i tích+ng 1. �.c tr�ng th�ng kê s� li0u cây gi+i tích

Loài cây Ch` tiêu Giá tr� l7n

nh2t Giá tr�

nh^ nh2t Giá tr� trung

bình �- l0ch chu[n

Sai tiêu chu[n

��ng kính (cm) 87,41 48,17 67,04 9,95 1,34 Trám trvng

ChiZu cao (m) 38,40 25,20 32,45 3,44 0,46

��ng kính (cm) 111,91 52,16 73,80 14,94 2,00 Trâm trvng

ChiZu cao (m) 40,5 26,00 32,37 3,83 0,51

��ng kính (cm) 150,00 44,00 69,27 19,62 2,86 Song mã

ChiZu cao (m) 43,2 26,30 34,01 3,66 0,53

2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c(u(u(u(u

2.2.1. Ph�Ang pháp thu thHp s� li0u cây gi+i tích

Tr�7c h8t, $o chiZu cao vút ng=n, $��ng kính t@i v� trí 1,3 m, sau $ó ch.t h@ cây tiêu chu[n và ti8n hành $o $@c chiZu dài men thân (L, m), chiZu dài thân cây t@i v� trí d�7i cành l7n nh2t còn s�ng (Hdc, m) và chiZu cao g�c ch.t (Hgc, m) b)ng th�7c dây v7i $- chính xác 0,01 m. Ti8p $8n, phân chia thân cây ng+ thành 10 phân $o@n b)ng nhau theo các v� trí 00, 01, 02, 03, 04…, 09L, $o $��ng kính thân cây có v^ (Dcv, cm) và không v^ (Dov, cm) t@i các v� trí chiZu cao t�Ang $�i $ã phân chia và v� trí phân cành (Ddc, cm). ��ng th�i, xác $�nh v� trí thân cây có $��ng kính b)ng 25 cm và $o chiZu dài thân cây $8n v� trí $ó (Hd=25). Ngoài ra, xác $�nh $- dày v^ t@i các v� trí $o $��ng kính.

Tính thE tích g� thân cây (Vcây): là thE tích g� toàn b- thân cây td m.t $2t (cg r�) $8n $`nh ng=n cây. Khi phân chia thân cây thành 10 phân $o@n có

$- dài tuy0t $�i b)ng nhau, thE tích toàn b- thân cây $�Gc xác $�nh theo công th(c kép sau:

Trong $ó: V là thE tích thân cây; d00, d01, d02…d09 là $��ng kính t@i các v� trí 1/10 thân cây; L là chiZu dài toàn thân cây.

2.2.2. Lpa ch=n các d@ng ph�Ang trình thE tích $E th5 nghi0m

Có r2t nhiZu d@ng ph�Ang trình thE tích thân cây, trong nghiên c(u này, $E xây dpng và lpa ch=n mô hình thE tích t�i �u cho tdng loài cây, $ã th5 nghi0m m-t s� d@ng ph�Ang trình thE tích $�Gc m-t s� tác gi+ th��ng s5 d#ng (�ào Công Khanh, 2001; ��ng Ss HiZn, 1974) sau $ây:

V = a × (D1,32 × Hvn)b (2.1)

V = a + b × (D1,32 × Hvn) (2.2)

V = a + b × D1,3 + c × Hvn (2.3) V = a × D1,3

b (2.4) V = a × D1,3

b × Hvnc (2.5)



Trong $ó: V là thE tích g� thân cây (m3); D1,3 là $��ng kính t@i v� trí 1,3 m (cm); Hvn là chiZu cao vút ng=n (m); a, b, c là các tham s� cNn �7c l�Gng.

2.2.3. Ph�Ang pháp th[m $�nh chéo $E $ánh giá và lpa ch=n mô hình thE tích t�i �u

S5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo sai s� mô hình Monte Carlo (B+o Huy, 2017) nh� sau:

Phân chia de li0u ngwu nhiên làm hai phNn: phNn th( nh2t g�m 80% de li0u dùng $E lHp mô hình và phNn th( hai g�m 20% de li0u dùng $E $ánh giá sai s�. M�i lNn nh� vHy tính toán các ch` tiêu th�ng kê $ánh giá, so sánh các mô hính, thpc hi0n vi0c l.p l@i R lNn.

Các ch` tiêu dùng $E so sánh nh)m lpa ch=n các mô hình bao g�m AIC, R2

adj và các sai s� th��ng $�Gc áp d#ng khi th[m $�nh chéo là Bias%, RMSE%, MAPE% (Mayer et al., 1993; Zhang, 1997; Temesgen et al., 2014; Huy et al., 2016).

- Ch` tiêu AIC (Akaike Information Criterion) $�Gc tính theo công th(c:

AIC = n ×ln(RSS/n) + 2p

Trong $ó n là s� mwu, RSS tgng bình ph�Ang phNn d� c&a mô hình (Residual Sum of Squares), p là s� tham s� c&a mô hình.

Các sai s� t�Ang $�i áp d#ng theo ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo v7i R lNn l.p l@i ngwu nhiên $�Gc tính nh� sau:

- Sai l0ch % giea quan sát và dp báo qua mô hình (Bias %) :

- Sai s� trung ph�Ang trung bình t�Ang $�i (RMSE% (Root Mean Square Error)):

- Sai s� tuy0t $�i trung bình (MAE% (Mean Absolute Percent Error)):

Trong $ó, R là s� lNn phân chia de li0u ngwu nhiên thành hai phNn; n là s� de li0u $ánh giá c&a m�i lNn rút mwu (20% mwu $�Gc rút ngwu nhiên); yi và

là giá tr� quan sát và dp $oán qua mô hình.

Các ch` tiêu và sai s� trên càng bé thì mô hình có $- chính xác càng cao. Ph�Ang trình t�i �u $�Gc ch=n dpa trên tiêu chí là R2

adj cao nh2t, AIC và các sai s� nh^ nh2t.

2.2.4. Xây dpng mô hình thE tích t�i �u Sau khi dùng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo sai

s� mô hình Cross Validation Monte Carlo $E lpa ch=n $�Gc d@ng hàm t�t nh2t, sq s5 d#ng toàn b- de li0u $E xây dpng mô hình thE tích. Vi0c �7c l�Gng các tham s� c&a mô hình $�Gc thpc hi0n b)ng ph�Ang pháp tuy8n bình ph�Ang t�i thiEu (Linear Least Squares, ch�Ang trình “lm” trong phNm mZm R) và phi tuy8n tính bình ph�Ang t�i thiEu (Nonlinear Least Squares, ch�Ang trình “nls” trong phNn mZm R).

Toàn b- các phân tích th�ng kê nói trên $�Gc thpc hi0n b)ng phNn mZm R (R- core - Team, 2015).


3.1. K3.1. K3.1. K3.1. K8t qu+ s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh 8t qu+ s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh 8t qu+ s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh 8t qu+ s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo $chéo $chéo $chéo $E lpa ch=n ph�Ang trE lpa ch=n ph�Ang trE lpa ch=n ph�Ang trE lpa ch=n ph�Ang trình thình thình thình thE tích t�i �uE tích t�i �uE tích t�i �uE tích t�i �u

S5 d#ng phNn mZm R $E lHp mô hình và tính toán các ch` tiêu th�ng kê theo ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo, nh)m so sánh và $ánh giá sai s� các mô hình. Trong $ó de li0u $�Gc phân chia ngwu nhiên v7i 80% cho thi8t lHp mô hình và 20% $E th[m $�nh, v7i s� lNn l.p l@i R = 200 lNn. K8t qu+ $�Gc thE hi0n trong b+ng 2.

Trong b+ng 2, các ch` tiêu R2adj và AIC $�Gc tính

td 80% de li0u dùng $E lHp mô hình, còn các sai s� Bias%, RMSE% và MAPE% $�Gc tính td 20% de li0u $ánh giá $�Gc rút ngwu nhiên, $-c lHp v7i de li0u lHp mô hình. K8t qu+ trong b+ng 2 là s� li0u $�Gc tính trung bình td k8t qu+ mô ph^ng c&a 200 lNn l.p l@i t�Ang (ng v7i 200 b- de li0u khác nhau $�Gc rút m-t cách ngwu nhiên.

K8t qu+ cho th2y, $�i v7i c+ 5 d@ng hàm $�Gc th5 nghi0m $Zu có h0 s� xác $�nh cao v7i R2

adj td 0,932 $8n 0,989. ��i v7i c+ ba loài cây thì d@ng ph�Ang trình (2.5) $Zu có R2

adj cao nh2t, d@ng ph�Ang trình (2.4) có R2

adj th2p nh2t. �iZu $ó cho th2y, các mô hình v7i hai bi8n s� là $��ng kính và chiZu cao có R2

adj cao hAn, AIC và các sai s� bé hAn mô hình ch` có m-t bi8n là $��ng kính (D1,3). Hay nói cách khác, khi t_ng s� bi8n $Nu vào (Hvn) $ã c+i thi0n $áng kE $- tin cHy c&a mô hình. Tuy nhiên, theo B+o Huy (2016), trong so sánh các mô hình cùng bi8n y, ch` tiêu AIC và các sai s� có tNm quan



tr=ng hAn khi $ánh giá so v7i h0 s� xác $�nh R2. Có tr��ng hGp hàm $�Gc lpa ch=n dpa vào AIC bé hAn cho dù R2 c&a nó có thE bé hAn hàm so sánh; b,i vì AIC ph+n ánh toàn di0n $- tin cHy c&a giá tr� �7c

l�Gng so v7i quan sát. Do vHy khi $ánh giá và lpa ch=n mô hình, cNn thi8t ph+i xem xét $8n các ch` tiêu khác nh� AIC và các sai s� mô hình.

BBBB+ng 2. K8t qu+ th[m $�nh chéo các ph�Ang tr+ng 2. K8t qu+ th[m $�nh chéo các ph�Ang tr+ng 2. K8t qu+ th[m $�nh chéo các ph�Ang tr+ng 2. K8t qu+ th[m $�nh chéo các ph�Ang trình thình thình thình thE tíchE tíchE tíchE tích Loài cây D@ng hàm R2

adj AIC Bias% RMSE% MAPE% 2.1 0,9768 26,0606 -0,2689 5,7311 4,7399 2.2 0,9769 26,1986 -0,3334 5,8561 4,8203 2.3 0,9606 51,9533 0,0683 8,8008 6,7387 2.4 0,9319 73,5688 0,9318 10,6953 8,8558

Trám trvng

2.5 0,9781 26,0195 -0,2501 5,6692 4,6273 2.1 0,9676 73,5425 -2,1005 7,8651 6,5001 2.2 0,9628 80,0274 -1,5656 8,0836 6,7020 2.3 0,9666 77,2426 0,5149 9,5649 8,1667 2.4 0,9319 107,0891 -3,3502 12,1566 9,6005

Trâm trvng

2.5 0,9730 67,0680 -0,9669 7,2303 6,2073 2.1 0,9855 61,8926 -0,4573 7,6974 6,9726 2.2 0,9852 63,6247 -1,6722 8,3179 7,3730 2.3 0,9345 125,7840 4,0338 20,9452 15,4660 2.4 0,9662 95,7369 -1,7269 13,0496 11,1021

Song mã

2.5 0,9890 54,3806 -0,1462 7,1740 6,2884

Ghi chú: Bias %: Sai l0ch % giea quan sát và dp báo qua mô hình; RMSE%: Sai s� trung ph�Ang trung bình t�Ang $�i; MAE%: Sai s� tuy0t $�i trung bình.

K8t qu+ ch` ra r)ng, trong 5 d@ng hàm th5 nghi0m thì d@ng hàm (2.5) $Zu có các ch` tiêu AIC, Bias%, RMSE% và MAPE% th2p nh2t $�i v7i c+ ba loài cây. Do vHy, c_n c( theo tiêu chu[n lpa ch=n hàm t�i �u, $ã ch=n d@ng hàm này $E thi8t lHp ph�Ang trình thE tích thân cây cho c+ ba loài cây nghiên c(u.

Ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo cho phép s5 d#ng de li0u ngwu nhiên $E lHp và tính sai s� c&a mô hình r2t khách quan. Các phNn mZm th�ng kê chuyên nghi0p nh� SPSS, Statgraphics ch` cung c2p các sai s� c&a mô hình so v7i de li0u lHp mô hình mà l@i không cung c2p công c# $E tính toán sai s� theo ph�Ang pháp th[m $�nh chéo, trong khi $ó, phNn mZm R là cA h-i t�t cho vi0c áp d#ng th[m $�nh chéo các mô hình m-t cách linh ho@t. V7i s� lNn l.p R $& l7n thì hNu nh� t2t c+ các de li0u $Zu có thE tham gia lHp và $ánh giá mô hình. ��ng th�i, phân b� các ch` tiêu th�ng kê và các sai s� sq ti0m cHn chu[n v7i sai s� trung bình và gn $�nh. Zhang (1997) $ã $Z xu2t s� lNn l.p là R = 500 lNn. B+o Huy (2016) khi xây dpng mô hình sinh kh�i cây rdng $ã th5 nghi0m ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo v7i s� lNn l.p thay $gi td 50, 100, 150, 200 và 500 lNn. K8t qu+ cho th2y, v7i R = 50 lNn tr, lên thì các ch` tiêu th�ng kê c&a mô hình (AIC, R2

adj) và các sai s�

Bias, RMSE và MAPE $ã gn $�nh, không có sp khác bi0t khi R t_ng $8n 500 lNn. Tuy nhiên, xét thêm phân b� c&a Bias thì, v7i R = 50 và 100 phân b� có nhiZu $`nh, khi R ≥ 200 lNn, d@ng phân b� c&a Bias $ã ti0m cHn chu[n. Vì vHy $ã k8t luHn s5 d#ng th[m $�nh chéo Monte Carlo v7i R = 200 lNn là hGp lý.

Trong nghiên c(u này, $ã s5 d#ng s� lNn l.p R = 200 lNn, k8t qu+ tNn s� các lo@i sai s� $�Gc thE hi0n trong các hình 1, 2 và 3.

Sai lech giua quan sat va du bao (Bias%)

Ta

n s

o

-6 -4 -2 0 2 4

01

02

03

04

0

Sai so trung phuong (RMSE%)

Ta

n s

o

3 4 5 6 7 8 9

01

03

0

Sai so tuyet doi (MAPE%)

Ta

n s

o

2 3 4 5 6 7 8

01

03

0

Hình 1. Hình 1. Hình 1. Hình 1. �� th� phân b� tNn s� các lo@i sai s� loài � th� phân b� tNn s� các lo@i sai s� loài � th� phân b� tNn s� các lo@i sai s� loài � th� phân b� tNn s� các lo@i sai s� loài

Trám trTrám trTrám trTrám trvngvngvngvng




Ta

n s

o

-8 -6 -4 -2 0 2 4

01

02

03

0


Ta

n s

o

4 5 6 7 8 9 10 11

02

04

06

0


Ta

n s

o

3 4 5 6 7 8 9

01

02

03

0


Trâm trTrâm trTrâm trTrâm trvngvngvngvng


Ta

n s

o

-5 0 5

020

40


Ta

n s

o

4 5 6 7 8 9 10

01

02

030


Ta

n s

o

3 4 5 6 7 8 9

01

02

030


Song mãSong mãSong mãSong mã

Hình 1, 2 và 3 cho th2y, phân b� Bias, RMSE và MAPE c&a các mô hình $�Gc th[m $�nh theo ph�Ang pháp Monte Carlo v7i 200 lNn l.p ti0m cHn chu[n, k8t

qu+ này phù hGp v7i nghiên c(u c&a Temesgen et al., (2014) và Huy et al., (2016). Do vHy, ph�Ang pháp Monte Carlo có thE $�Gc xem là $ã cung c2p sai s� c&a mô hình m-t cách gn $�nh và khách quan cho m=i tr��ng hGp c&a de li0u quan sát.

So v7i ph�Ang pháp th[m $�nh sai s� truyZn th�ng, thì ph�Ang pháp này có h@n ch8 r2t l7n là sai s� $�Gc xác $�nh m-t lNn cho b- de li0u $-c lHp nh2t $�nh, vì vHy sai s� có thE khác $i n8u áp d#ng theo m-t b- de li0u $-c lHp khác, do $ó nó th��ng không cung c2p chính xác sai s� trong m=i tr��ng hGp (ng d#ng. Theo $� th� tNn s� c&a các lo@i sai s�, n8u áp d#ng ph�Ang pháp truyZn th�ng $E xác $�nh các lo@i sai s�, sq dwn $8n vi0c k8t qu+ xác $�nh sai s� không ph+i là giá tr� trung bình và sq không $�Gc khách quan. Các giá tr� sai s� có thE bé hAn ho.c l7n hAn giá tr� trung bình r2t nhiZu và do vHy sq +nh h�,ng $8n vi0c lpa ch=n ph�Ang trình t�i �u.

3.2. K3.2. K3.2. K3.2. K8t qu+ xây dpng p8t qu+ xây dpng p8t qu+ xây dpng p8t qu+ xây dpng ph�Ang trh�Ang trh�Ang trh�Ang trình thình thình thình thE tích t�i E tích t�i E tích t�i E tích t�i �u�u�u�u

K8t qu+ $ánh giá, lpa ch=n mô hình t�i �u s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo, d@ng ph�Ang trình thE tích Vcây = a × D1,3

b × Hvnc

$�Gc ch=n $E thi8t lHp mô hình t�i �u. �E t�i �u hóa vi0c s5 d#ng de li0u, d@ng mô hình này sq $�Gc xây dpng dpa vào toàn b- de li0u, t(c là không s5 d#ng m-t phNn de li0u $E lHp mô hình nh� khi $ánh giá, th[m $�nh. �ây là �u $iEm c&a ph�Ang pháp th[m $�nh chéo, b,i ngu�n de li0u dùng trong nghiên c(u này h@n ch8 và vi0c thu thHp r2t khó kh_n và giá thành cao.

Ti8n hành thi8t lHp mô hình thE tích v7i toàn b- de li0u, k8t qu+ �7c l�Gng các tham s� và các ch` tiêu th�ng kê, sai s� c&a mô hình thE tích $�i v7i các loài cây nghiên c(u $�Gc trình bày trong b+ng 3.

BBBB+ng 3. K8t qu+ xây dpng ph�Ang +ng 3. K8t qu+ xây dpng ph�Ang +ng 3. K8t qu+ xây dpng ph�Ang +ng 3. K8t qu+ xây dpng ph�Ang trình thtrình thtrình thtrình thE tích t�i �uE tích t�i �uE tích t�i �uE tích t�i �u

Tham s� Các ch` tiêu và sai s� Loài cây

a B c R2adj AIC Bias% RMSE% MAPE%

Trám trvng 0,2044 1,9423 1,1593 0,978 31,997 -0,252 5,511 4,449

Trâm trvng 0,0926 1,5574 1,3414 0,973 83,582 -1,225 6,761 5,686

Song mã 0,0598 1,7190 1,4739 0,990 66,809 0,126 6,932 5,967

Ghi chú: Bias %: Sai l0ch % giea quan sát và dp báo qua mô hình; RMSE%: Sai s� trung ph�Ang trung bình t�Ang $�i; MAE%: Sai s� tuy0t $�i trung bình.



Ph�Ang trình thE tích t�i �u c&a ba loài cây nghiên c(u c# thE:

- Loài Trám trvng: Vcây = 0,2044 × D1,31,9423 ×

Hvn1,1593

- Loài Trâm trvng: Vcây = 0,0926 × D1,31,5574 ×

Hvn1,3414

- Loài Song mã: Vcây = 0,0598 × D1,31,7190 ×

Hvn1,4739

Theo k8t qu+ nghiên c(u, t2t c+ các tham s� c&a ph�Ang trình thE tích ba loài cây $Zu t�n t@i , m(c ý nghsa P < 0,01. Vi0c s5 d#ng toàn b- de li0u $E thi8t lHp mô hình $ã làm t_ng h0 s� xác $�nh R2

adj và $�ng th�i làm gi+m các sai s� c&a mô hình so v7i s5 d#ng m-t phNn de li0u $�Gc thE hi0n trong b+ng 2, qua $ó $- chính xác c&a mô hình t_ng lên.

2 4 6 8 10

-4-2

02

4

A

The tich du doan (m3)

Sa

i s

o (

m3

)

2 4 6 8 10

24

68

10

B

The tich thuc te (m3)

Th

e t

ich

du

do

an

(m

3)

Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hình 4. �� th� sai s� loài Trám trvng� th� sai s� loài Trám trvng� th� sai s� loài Trám trvng� th� sai s� loài Trám trvng

A: Sai s� theo giá tr� thE tích dp $oán; B: Quan h0 giea thE tích cây dp $oán và thpc t8

4 6 8 10 12 14

-4-2

02

4

A


Sa

i s

o (

m3

)

4 6 8 10 12 14

46

81

01

21

4

B


Th

e t

ich

du

do

an

(m

3)

Hình 5. Hình 5. Hình 5. Hình 5. �� th� sai s� loài Trâm trvng� th� sai s� loài Trâm trvng� th� sai s� loài Trâm trvng� th� sai s� loài Trâm trvng

A: Sai s� theo giá tr� thE tích dp $oán; B: Quan h0 giea thE tích dp $oán và thpc t8

2 4 6 8 10 12 14

-4-2

02

4

A


Sa

i s

o (

m3

)

2 4 6 8 10 12

24

68

10

12

B


Th

e t

ich

du

do

an

(m

3)

Hình 6. Hình 6. Hình 6. Hình 6. �� th� sai s� loài Song m� th� sai s� loài Song m� th� sai s� loài Song m� th� sai s� loài Song mãããã

A: Sai s� theo giá tr� thE tích dp $oán; B: Quan h0 giea thE tích dp $oán và thpc t8

�E $ánh giá $- chính xác c&a các mô hình nói trên, ngoài vi0c $ánh giá các ch` tiêu R2, AIC và các sai s� Bias%, RMSE% và MAPE% nh� $ã trình bày , trên, cNn xem xét $- tin cHy, sai s�, $- bám sát c&a giá tr� quan sát so v7i giá tr� dp $oán c&a mô hình.

Các hình 4A, 5A và 6A thE hi0n bi8n $-ng sai s� (Residuals) theo các giá tr� dp $oán thE tích qua mô hình c&a loài cây theo th( tp là loài Trám trvng, Trâm trvng và Song mã. K8t qu+ trên $� th� cho th2y, , c+ ba loài trên thì sai s� phân b� $Zu theo các giá tr� dp báo, $- phân tán c&a sai s� nh^ tHp trung trong ph@m vi td - 2 $8n 2.

Các hình 4B, 5B và 6B cho th2y giá tr� thpc t8 và giá tr� dp $oán qua mô hình khá bám sát nhau ch(ng t^ mô hình �7c l�Gng khá chính xác $�i v7i c+ ba loài cây.

4. K�T LU�N

Td s� li0u gi+i tích thân cây, qua th5 nghi0m 5 d@ng ph�Ang trình thE tích thân cây $ã $�Gc các nhà khoa h=c th��ng s5 d#ng, s5 d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo $E xác $�nh các ch` s� R2

adj, AIC và các sai s� c&a các ph�Ang trình thE tích nh� Bias%, RMSE% và MAPE%, c_n c( vào các tiêu chu[n th�ng kê $E lpa ch=n d@ng ph�Ang trình thE tích t�i �u cho ba loài cây $�Gc khai thác ch& y8u , �vk Lvk là loài Trám trvng, Trâm trvng và Song mã.

K8t qu+ nghiên c(u cho th2y, phNn mZm R thích hGp cho vi0c áp d#ng th[m $�nh chéo các mô hình m-t cách linh ho@t. Ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo cho phép s5 d#ng de li0u ngwu nhiên $E lHp và tính sai s� c&a mô hình r2t khách quan. V7i s� lNn l.p $& l7n thì phân b� các ch` tiêu th�ng kê so



sánh và các sai s� sq gn $�nh và ti0m cHn chu[n v7i sai s� trung bình. K8t qu+ áp d#ng ph�Ang pháp th[m $�nh chéo Monte Carlo cho th2y, $�i v7i c+ ba loài cây thì d@ng ph�Ang trình (2.5) $Zu có R2

adj cao nh2t, d@ng ph�Ang trình (2.4) có R2

adj th2p nh2t. Các mô hình v7i hai bi8n s� là $��ng kính và chiZu cao có R2

adj cao hAn, AIC và các sai s� bé hAn mô hình ch` có m-t bi8n là $��ng kính (D1,3). �iZu này cho th2y, khi t_ng s� bi8n $Nu vào (Hvn) $ã c+i thi0n $áng kE $- tin cHy c&a mô hình. C_n c( theo tiêu chu[n lpa ch=n hàm t�i �u, d@ng hàm (2.5) $�Gc lpa ch=n $E thi8t lHp ph�Ang trình thE tích thân cây cho c+ ba loài cây nghiên c(u vì d@ng hàm này có R2

adj cao nh2t và các ch` tiêu AIC, Bias%, RMSE% và MAPE% th2p nh2t trong 5 d@ng hàm th5 nghi0m. Ph�Ang trình thE tích thân cây t�i �u $�i v7i ba loài cây nh� sau:

Trám trvng: Vcây = 0,2044 × D1,31,9423 × Hvn

1,1593 Trâm trvng: Vcây = 0,0926 × D1,3

1,5574 × Hvn1,3414

Song mã: Vcây = 0,0598 × D1,31,7190 × Hvn

1,4739 T2t c+ các tham s� c&a ph�Ang trình $Zu t�n t@i

, m(c ý nghsa p ≤ 0,01. Các ph�Ang trình thE tích t�i �u cho ba loài cây trên $�Gc $ánh giá thông qua biEu $� bi8n $-ng sai s� và quan h0 giea giá tr� thE tích quan sát và dp $oán qua mô hình. K8t qu+ cho th2y, bi8n $-ng sai s� (Residuals) theo các giá tr� dp $oán thE tích qua mô hình c&a ba loài cây phân b� $Zu theo các giá tr� dp báo, $- phân tán c&a sai s� nh^ tHp trung trong ph@m vi td -2 $8n 2, $�ng th�i giá tr� thpc t8 và giá tr� dp $oán qua mô hình khá bám sát nhau ph+n ánh các mô hình �7c l�Gng t�t $�i v7i c+ ba loài cây.

K8t qu+ nghiên c(u còn có h@n ch8 là ch` áp d#ng $E tính thE tích thân cây $�i v7i nheng cây thu-c các loài nghiên c(u có kích th�7c vda và l7n. Trong nheng nghiên c(u ti8p theo, cNn ph+i bg sung s� li0u gi+i tích nheng cây có $��ng kính d�7i 40 cm $E thi8t lHp ph�Ang trình thE tích chung $�i v7i m=i kích th�7c thân cây.

L"I C�M �N

THp thE tác gi+ bài vi8t xin trân tr=ng c+m An GS. TS. Vf Ti8n Hinh $ã có nheng h� trG và góp ý quý báu vZ chuyên môn $E thpc hi0n nghiên c(u này. Bài vi8t có k8 thda m-t phNn s� li0u c&a $Z tài c2p B- do GS. TS. Vf Ti8n Hinh ch& trì.


1. ��ng Ss HiZn (1974). LHp biEu thE tích và biEu $- thon cây $(ng cho rdng Vi0t Nam. Nhà xu2t b+n Khoa h=c và K{ thuHt.

2. Vf Ti8n Hinh (2003). S+n l�Gng rdng. Nhà xu2t b+n Nông nghi0p.

3. Vf Ti8n Hinh (2012). Xây dpng biEu thE tích g� thân, cành, ng=n cây $(ng cho m-t s� loài cây khai thác ch& y8u trong rdng tp nhiên , Vi0t Nam. Báo cáo $Z tài c2p B- n_m 2012. Tr��ng �@i h=c Lâm nghi0p.

4. B+o Huy (2016). Tin h=c th�ng kê trong lâm nghi0p. Nhà xu2t b+n Khoa h=c và K{ thuHt.

5. Huy, B. Poudel K. P. Temesgen, H., (2016b). Aboveground biomas equations fot evergreen broadleaf forest in South Central Coastal ecoregion of Viet Nam: Selection of eco-regional or pantropical models. For. Ecol. And Mgmt. 376: 276-282.

6. B+o Huy (2017). Ph�Ang pháp thi8t lHp và th[m $�nh chéo mô hình �7c tính sinh kh�i cây rdng tp nhiên. Nhà xu2t b+n Khoa h=c và K{ thuHt.

7. �ào Công Khanh (2001). LHp biEu quá trình sinh tr��ng và s+n l�Gng cho rdng tr�ng Keo tai t�Gng. Vi0n Khoa h=c Lâm nghi0p Vi0t Nam.

8. Mayer DG., Butler DG., (1993). Statistic validation. Ecological modeling. 68(1993): 21-32.

9. Moore, A. W. (2017). Cross validation for detecting ang preventing overftting. School of Computer Science. Carnegie Mellon University. Avalable on-line: http://www.autonlab.org/ _media/ tutorials/overfit10.pdf on February 02, 2017.

10. R-Core- Team (2015). R: A language and enviroment for statistic computing. R Foundation for statistic computing. Vienna, Austria. Retrievel from https:/www.R-projest.org/.

11. Ngô Th8 SAn (2012). LHp biEu s+n ph[m g� cho m-t s� loài cây hi0n nay $ang khai thác , rdng th��ng xanh t`nh �vk Lvk. LuHn v_n cao h=c. Tr��ng �@i h=c Tây Nguyên.

12. Temesgen, H., Zhang, C. H., Zhao, X. H. (2014). Modelling tree height-diameter relationships in multi-species and multi-layered forests: A large observational study from Northeast China. Journal of Forest Ecology and Management, 316 (2014): 78-89.

13. Zhang, L. (1997). Cross-validation of Non-linear Growth Functions for modelling Tree Height-Diameter Relationships. Annals of Botany 79 (1997): 251-257.



DEVELOPING STANDING VOLUME EQUATIONS FOR SOME DEVELOPING STANDING VOLUME EQUATIONS FOR SOME DEVELOPING STANDING VOLUME EQUATIONS FOR SOME DEVELOPING STANDING VOLUME EQUATIONS FOR SOME SPECIESLOGGED IN NATURAL SPECIESLOGGED IN NATURAL SPECIESLOGGED IN NATURAL SPECIESLOGGED IN NATURAL FORESTSFORESTSFORESTSFORESTSIN DAK LAK PROVINCEIN DAK LAK PROVINCEIN DAK LAK PROVINCEIN DAK LAK PROVINCE

Nguyen Thanh Tan, Ngo The SonNguyen Thanh Tan, Ngo The SonNguyen Thanh Tan, Ngo The SonNguyen Thanh Tan, Ngo The Son

SummarySummarySummarySummary The objective of this paper was to establish the optimal standing volume equations for the three species logged in the ecoregion of Dak Lak province, including: Canarium album, Syzygium wightianumand Antheroporum pierrei. The data used to build the models were collected from a total of 158 analysis trees with breast height diameter ≥ 40 cm, including: 55 Canarium album, 56 Syzygium wightianumand 47 Antheroporum pierrei. The Monte Carlo Cross-Validation method with iterations of R = 200 was used to calculate the statistic indicators R2

adj, AIC, Bias%, Root Mean Square Error (RMSE%) and Mean Absolute Percent Error (MAPE%) in order to determine the optimal volume equation form. From study results, the form of standing volume equation: V = a × D1.3

b × Hvnc has been selected for three tree species above. Nonlinear Least Squares method in the R statistics software was used to estimate the model parameters. The optimal equations for estimating standing volume for the three species were as follows: 1) For Canarium album: V = 0.2044 × D1.3

1.9423 × Hvn1.1593; 2) For Syzygium wightianum: V = 0.0926 × D1.3

1.5574 × Hvn

1.3414; 3) For Antheroporum pierrei: V = 0.0598 × D1.31.7190 × Hvn

1.4739. The optimal equations were evaluated through error graphs. The results showed that the error variation of the models had an even distribution with small errors. In additon, the difference between observed values and predicted values was small, so that it proved the accuracy of the models was high.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Volume equation, standing volume, cross validation, modelling.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: TS. Ph@m Th8 Anh�i ph+n bi0n: TS. Ph@m Th8 Anh�i ph+n bi0n: TS. Ph@m Th8 Anh�i ph+n bi0n: TS. Ph@m Th8 Anh Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 29/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 29/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 5/9/2019



PHÂN L3P VÀ TUY�N CH5N GI,NG N�M R6 Arbuscular Mycorrhizae �� S�N XU�T V3T LI�U

SINH H5C DÙNG TÁI T"O TH�M TH&C V3T TRÊN ��T D,C

NguyNguyNguyNguy��n Thn Thn Thn Th�� Minh Minh Minh Minh1111, Lê Minh Nguy, Lê Minh Nguy, Lê Minh Nguy, Lê Minh Nguy0000tttt2222, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thn Thn Thn Th�� Khánh Huy Khánh Huy Khánh Huy Khánh HuyZZZZnnnn1111

TÓMTÓMTÓMTÓM TTTT"T"T"T"T Nghiên c(u $�Gc ti8n hành v7i m#c $ích phân lHp và tuyEn ch=n các ch&ng AM có kh+ n_ng c-ng sinh cao $E làm gi�ng nguyên li0u cho s+n xu2t vHt li0u sinh h=c t@o th+m thpc vHt trên $2t d�c. K8t qu+ $ã ch=n $�Gc 2 ch&ng n2m AM td $2t phù sa cg và $2t b@c màu , miZn Bvc Vi0t Nam. Hai gi�ng n2m r� $�Gc tuyEn ch=n là Gigaspora sp6 và Dentiscutata nigra $Zu có kh+ n_ng sinh tr�,ng, phát triEn nhanh, có s(c s�ng và kh+ n_ng c-ng sinh cao v7i cây ch&, có tiZm n_ng phát huy hi0u qu+ (ng d#ng vào thpc t8. Thí nghi0m s5 d#ng vHt li0u sinh h=c $E t@o th+m thpc vHt trên $2t d�c b@c màu ch(ng t^ sp thi8t lHp m�i quan h0 c-ng sinh c&a AM trên cây ch& mang l@i hi0u qu+ cao trong vi0c t_ng c��ng kh+ n_ng sinh tr�,ng và phát triEn c&a cây, giúp cây ch�ng ch�u v7i $iZu ki0n b2t lGi và góp phNn c+i thi0n tính ch2t $2t, giúp tái t@o thành công th+m thpc vHt trên $2t d�c. Tính ch2t c&a vHt li0u sinh h=c hoàn toàn phù hGp v7i yêu cNu vZ $iZu ki0n sinh tr�,ng c&a AM và $áp (ng $�Gc vi0c cung c2p dinh d�mng cho cây con trong giai $o@n $Nu sinh tr�,ng. Sau 3 và 6 tháng ph�i tr-n, các tính ch2t vHt lý và hóa h=c c&a vHt li0u không thay $gi nhiZu, vwn $+m b+o cho sp sinh tr�,ng và phát triEn c&a n2m r� và cây con.

TTTTd khóad khóad khóad khóa: Arbuscular mycorrhizae (AM), $2t d�c, Rhizobium, vHt li0u sinh h=c, tái t@o th+m thpc vHt.

1. ��T V�N �3

Vi0t Nam có 3/4 di0n tích là $�i núi, có $- d�c cao, phNn l7n phân b� , vùng trung du và miZn núi. Trong $ó, $2t d�c chi8m kho+ng 74% $2t tp nhiên, di0n tích $2t có $- d�c td 15o $8n 25o chi8m kho+ng 16,4%, $2t d�c trên 25o có 12,1 tri0u ha, chi8m 61,7% toàn qu�c và 54,9 di0n tích $2t $�i núi (Lê Qu�c Doanh và cs, 2005). Tài nguyên $2t d�c Vi0t Nam $ang $(ng tr�7c nguy cA thoái hóa nghiêm tr=ng do nhiZu nguyên nhân khác nhau nh� s+n xu2t nông nghi0p không bZn veng, ho@t $-ng phá rdng $.c bi0t là rdng $Nu ngu�n, hay do chính sách b+o v0 $2t không hGp lý. �2t b� thoái hóa, m2t dinh d�mng, gi+m $- phì nhiêu làm gi+m sp $a d@ng các lo@i vi sinh vHt có ích trong $2t kéo theo sp suy gi+m c&a th+m thpc vHt. Vì vHy, di0n tích $2t tr�ng $�i tr=c t_ng nhanh, $- che ph& thpc vHt gNn $ây ch` $@t kho+ng 38% (Lê Qu�c Doanh và cs., 2005). Th+m thpc vHt b� tàn phá gây nguy cA xói mòn, lf l#t và m2t nAi c� trú c&a nhiZu loài sinh vHt. �ó cfng là nguyên

1 Khoa Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

2 Khoa Công nghệ Thực phẩm, Học viện Nông nghiệp Việt

Nam


nhân dwn $8n bi8n $gi khí hHu, +nh h�,ng l7n t7i cu-c s�ng c&a con ng��i và sinh vHt.

Có nhiZu bi0n pháp c+i t@o và s5 d#ng $2t d�c g�m có tr�ng cây b_ng xanh h= $Hu, canh tác xen canh và luân canh, rút ngvn th�i gian b^ hóa, hun $2t, làm tiEu bHc thang trên $2t d�c hay h@n ch8 xói mòn b)ng cây che ph&,... (Lê Qu�c Doanh và cs., 2005). Các bi0n pháp c+i t@o $2t và th+m thpc vHt phg bi8n hi0n nay nh� vHt li0u gie [m, bNu cây, ch8 ph[m sinh h=c ch�a thpc sp hi0u qu+ do h@n ch8 vZ m.t k{ thuHt, kinh phí, gi�ng vi sinh vHt có hi0u lpc ch�a cao,... M-t h�7ng m7i có triEn v=ng trong (ng d#ng thpc ti�n là s5 d#ng vHt li0u sinh h=c td m-t s� ch&ng vi sinh vHt có tính n_ng $.c bi0t v7i ho@t tính sinh h=c và kh+ n_ng c-ng sinh cao trên cây ch& nh� Mycorrhizae.

Arbuscular Mycorrhyza Fungi (AMF) là m-t lo@i n2m r� c-ng sinh khá phg bi8n trên cây tr�ng và có vai trò quan tr=ng trong sp sinh tr�,ng c&a cây, $.c bi0t trong $iZu ki0n b2t lGi c&a môi tr��ng. Arbuscular mycorrhizae (AM) v7i kh+ n_ng n-i c-ng sinh, các sGi n2m r� liên k8t ch.t chq l@i v7i nhau t@o thành m-t m@ng l�7i phát triEn dày $.c sq giúp t_ng kh+ n_ng hút n�7c và ch2t dinh d�mng cung c2p cho sp phát triEn c&a cây tr�ng, $.c bi0t là các ch2t dinh



d�mng , d@ng ít tan nh� photpho (Dighton, 2009). Ngoài ra, h0 th�ng n2m r� này còn s+n xu2t ra các axit mùn làm t_ng $- tAi x�p và $- phì nhiêu cho $2t, giúp cho cây có thE sinh tr�,ng và phát triEn trên các vùng $2t b� tàn phá nghèo dinh d�mng (Zaki et al., 2008).

Nghiên c(u “Phân lHp và tuyEn ch=n gi�ng n2m r� Arbuscular mycorrhizae (AM) $E s+n xu2t vHt li0u sinh h=c dùng tái t@o th+m thpc vHt trên $2t d�c” $�Gc thpc hi0n nh)m tuyEn ch=n $�Gc nheng ch&ng gi�ng n2m r� b+n $�a có kh+ n_ng sinh tr�,ng phát triEn t�t và kh+ n_ng c-ng sinh v7i r� cây cao làm ngu�n nguyên li0u cA b+n $E s+n xu2t vHt li0u sinh h=c dùng tái t@o th+m thpc vHt nh)m b+o v0 $2t d�c b@c màu t@i Vi0t Nam.

2. V�T LI�U VÀ PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U 2.1.2.1.2.1.2.1. VVVVHtHtHtHt lililili0u0u0u0u nghiênnghiênnghiênnghiên cccc(u(u(u(u Mwu nghiên c(u là các mwu $2t vùng r� c&a m-t

s� cây h= hòa th+o (c^ gdng, c^ tranh, c^ mNn trNu) trên $2t phù sa cf (l2y t@i th� tr2n Trâu Qu�, huy0n Gia Lâm, Hà N-i) và $2t b@c màu (Hi0p Hòa, Bvc Giang). �2t vùng r� $�Gc l2y trong ph@m vi $��ng kính 15-20 cm theo ph�Ang pháp c&a Philip và Hayman (1970).

2.2.2.2.2.2.2.2. Ph�AngPh�AngPh�AngPh�Ang pháppháppháppháp nghiênnghiênnghiênnghiên cccc(u(u(u(u Bào t5 AM $�Gc phân lHp trpc ti8p td $2t vùng r�

c&a cây tr�ng theo ph�Ang pháp sàng �7t c+i ti8n qua màng l=c có các kích th�7c khác nhau td 50 µm $8n 500 µm (Gerderman và Nicoson, 1963) k8t hGp v7i ph�Ang pháp tách bào t5 $An $-c (Choi, Y.W và c-ng sp, 1999). Hình d@ng và kích th�7c c&a bào t5 $�Gc xác $�nh theo b+ng so sánh c&a Morton (1988). Màu svc c&a bào t5 $�Gc xác $�nh b)ng b+ng màu chu[n 4 nhân t� CMYB (Cyan/Magenta/ Yellow/ Black) (theo INVAM). Xác $�nh s� l�Gng bào t5 AM theo ph�Ang pháp $8m trpc ti8p (Brundrett, 1991).

Các gi�ng AM $�Gc tuyEn ch=n b)ng ph�Ang pháp $ánh giá ho@t tính sinh h=c c&a tdng ch&ng gi�ng AM phân lHp $�Gc theo ph�Ang pháp $ánh giá $.c tính sinh h=c trpc ti8p (t: l0 n+y mNm, sp phát triEn c&a h0 sGi và quá trình sinh tr�,ng c&a bào t5 n2m r� trong dung d�ch chi8t và kh+ n_ng c-ng sinh trên cây ch&). Dung d�ch dinh d�mng $�Gc chi8t theo t: l0 1:10 và phân vào các ô c&a h-p nuôi c2y v7i thE tích 2ml/ô. Bào t5 AM $�Gc kh5 trùng bZ m.t b)ng Chloramin T và Streptomycin r�i r5a s@ch b)ng n�7c vô trùng tr�7c khi nuôi c2y trong dung d�ch chi8t (1 bào t5/ô, theo dõi 10 bào t5/ gi�ng) trong $iZu ki0n nhi0t $- 250C.

Sau 30 ngày nuôi c2y, xác $�nh s� l�Gng bào t5 theo các giai $o@n sinh tr�,ng khác nhau, theo dõi sp phát triEn c&a h0 sGi theo 4 c2p $- (ch�a hình thành sGi — kiEu A, hình thành 1 sGi ngvn — kiEu B, sGi n2m bvt $Nu phân nhánh — kiEu C và sGi n2m phân nhiZu nhánh, hình thành các c2u trúc $.c tr�ng — kiEu D) và sp n+y mNm c&a bào t5 n2m r� theo 3 m(c phân h@ng (M(c I — phát triEn nh�, bào t5 phát triEn m-t vài sGi; M(c II — phát triEn vda ph+i, s� l�Gng sGi n2m phát triEn trung bình; M(c III — Phát triEn m@nh, sGi n2m phát triEn m@nh t7i m(c t�i $a v7i nhiZu c2u trúc $a d@ng) (Nguy�n Th� Minh và cs, 2005, 2014a).

Kh+ n_ng c-ng sinh c&a các ch&ng n2m r� $�Gc $ánh giá thông qua vi0c x5 lý AM trên cây ch& b)ng thí nghi0m chHu v@i theo ph�Ang pháp c&a Viencent (1954). Thí nghi0m $�Gc b� trí v7i ba lNn nhvc l@i trong chHu $2t vô trùng (100 g) $�i v7i cây h= hòa th+o $ã lpa ch=n. H@t gi�ng $�Gc kh5 trùng trong dung d�ch NaClO 10%, r5a s@ch b)ng n�7c c2t r�i cho n+y mNm trên gi2y l=c [m trong $sa petri vô trùng , 250C. Sau khi h@t n+y mNm và ra r� kho+ng 2 -3 cm, cây con sq $�Gc $.t vào trong chHu $2t vô trùng (3 cây/100 g $2t). �2t $�Gc sàng qua rây 2 mm và kh5 trùng 2 lNn , 800C trong n�i h2p tr�7c khi s5 d#ng. Bào t5 AM $�Gc nhi�m vào h0 r� c&a cây ch& v7i 10 bào t5/chHu. Xác $�nh các ch` tiêu sinh tr�,ng c&a cây ch& và sp thi8t lHp quan h0 c-ng sinh c&a n2m r� trên cây sau 30 ngày. Các ch` tiêu theo dõi g�m chiZu cao cây, chiZu dài r�, kh�i l�Gng thân t�Ai, kh�i l�Gng r� t�Ai.

T: l0 xâm nhi�m c&a n2m r� vào r� cây ch& $�Gc xác $�nh theo ph�Ang pháp phóng $@i ô giao nhau c&a McGonigle (1990) và $8m s� l�Gng bào t5 t@o thành td thí nghi0m chHu v@i theo ph�Ang pháp sàng �7t c+i ti8n qua màng l=c có các kích th�7c khác nhau td 50 µm $8n 500 µm (Gerderman và Nicoson, 1963). R� cây $�Gc làm s@ch, nhu-m b)ng Trypan blue sau $ó $em soi d�7i kính hiEn vi, tiêu b+n $.t trên lam kính chia ô kích th�7c 1mm, $8m chiZu dài r� có c2u trúc AM và tgng chiZu dài r�, sau $ó tính ra phNn tr_m xâm nhi�m.

Các ch` tiêu (vi sinh vHt, các bon heu cA tgng s�, nitA tgng s�, photpho tgng s�, kali tgng s�, pHH20, $- [m) c&a các nguyên li0u, vHt li0u sinh h=c $�Gc xác $�nh b)ng các ph�Ang pháp thông d#ng trong phòng thí nghi0m theo TCVN (Vi0n Thg nh�mng Nông hóa, 1998).

Thí nghi0m $ánh giá hi0u qu+ c&a vHt li0u sinh



h=c v7i vi0c tái t@o th+m thpc vHt trên $2t có $- d�c 250 g�m 2 công th(c, di0n tích m�i ô thí nghi0m là 25 m2, th5 nghi0m ti8n hành v7i cây $Hu mèo. Trong $ó: CT1 - ��i ch(ng (�C): gieo h@t và bg sung dinh d�mng t�Ang (ng có trong vHt li0u sinh h=c; CT2: s5 d#ng vHt li0u sinh h=c (VLSH). Kh�i l�Gng vHt li0u s5 d#ng trong thí nghi0m là 50 g/m2. MHt $- $Hu mèo: 5 h@t/m2.

�- che ph& c&a cây b#i, th+m t�Ai (cây $Hu mèo) $�Gc xác $�nh b)ng t: l0 phNn tr_m giea di0n tích chi8m ch� c&a cây b#i, th+m t�Ai và di0n tích

$iZu tra c&a $2t. Xác $�nh t: l0 che ph& thông qua ch` s� di0n tích lá (LAI). K8t qu+ thí nghi0m $�Gc x5 lý th�ng kê theo ch�Ang trình Excel.

3. K�T QU� VÀ TH�O LU�N 3.1.3.1.3.1.3.1. PhânPhânPhânPhân llllHpHpHpHp gigigigi��ng nng nng nng n2222m rm rm rm r�� Arbuscular Arbuscular Arbuscular Arbuscular

mycorrhizaemycorrhizaemycorrhizaemycorrhizae Td các mwu $2t vùng r� c&a m-t s� cây h= hòa

th+o kh+o sát trên $2t phù sa cg và $2t b@c màu $ã phân lHp $�Gc 13 ch&ng n2m r� b+n $�a có hình thái, kích th�7c và màu svc khác nhau (b+ng 1).

BBBB+ng +ng +ng +ng 1111. Hình thái h. Hình thái h. Hình thái h. Hình thái h=c và phân lo@i các ch&ng =c và phân lo@i các ch&ng =c và phân lo@i các ch&ng =c và phân lo@i các ch&ng Arbuscular mycorrhizaeArbuscular mycorrhizaeArbuscular mycorrhizaeArbuscular mycorrhizae phân l phân l phân l phân lHp $�GcHp $�GcHp $�GcHp $�Gc Ký hi0u gi�ng

Mwu $2t phân lHp

Hình d@ng Màu svc Kích th�7c

(µm) Phân lo@i

AM1 Gia Lâm Hình cNu $8n gNn hình cNu Trvng kem t7i vàng nh@t

210-290 Gigaspora albida

AM2 Gia Lâm Hình cNu $8n gNn hình cNu Trvng trong t7i trvng kem

245 - 385 Gigaspora decipiens

AM3 Gia Lâm Ch& y8u hình cNu Trvng t7i vàng nh@t, vàng t�Ai svc xanh

200-320

Gigaspora sp1

AM4 Gia Lâm Hình cNu $8n gNn cNu, m-t s� b2t quy tvc

Vàng nh@t t7i vàng nâu

253-320 Gigaspora sp2

AM5 Gia Lâm Ch& y8u hình cNu Trvng kem t7i vàng nâu


AM6 Gia Lâm GNn cNu $8n elip, b2t quy tvc

Trvng trong t7i rAm nh@t

110-245 Glomus sp1

AM7 Gia Lâm Hình cNu $8n gNn cNu, m-t s� b2t quy tvc

Trvng trong t7i vàng cam

205-330 Scutellospora sp1

AM8 Gia Lâm Hình cNu $8n gNn cNu Trvng kem t7i xanh xám


AM9 Gia Lâm Hình cNu, gNn hình cNu, m-t s� thuôn dài

Vàng swm t7i nâu nh@t


AM10 Bvc Giang Hình cNu, gNn hình cNu Kem nh@t t7i vàng nâu, chuyEn sang $en

240-320 Dentiscutata nigra

AM11 Bvc Giang Hình cNu $8n gNn cNu, b2t quy tvc

Nâu trong nh@t t7i nâu trong $Hm


AM12 Bvc Giang Hình cNu $8n gNn cNu Trvng ánh nâu t7i trvng ánh cam


AM13 Bvc Giang Hình cNu, gNn hình cNu, bZ m.t không $Zu

Nâu nh@t t7i nâu swm

270 — 340 Gigaspora sp5

Sau khi phân lHp, 13 ch&ng AM $�Gc phân lo@i theo h0 th�ng phân lo@i c&a Franke và Morton (1994) b)ng ph�Ang pháp quan sát trpc ti8p hình thái h=c. 13 ch&ng n2m r� phân lHp $�Gc thu-c 4 gi�ng (B+ng 1), bao g�m:

- 8 ch&ng thu-c gi�ng Gigaspora bao g�m Gigaspora albida, Gigaspora decipiens và 6 gi�ng

$�Gc ký hi0u td Gigaspora sp1. $8n Gigaspora sp6.

- 3 ch&ng thu-c gi�ng Scutellospora $�Gc ký hi0u td Scutellospora sp1. $8n Scutellospora sp3.

- 1 ch&ng thu-c gi�ng Glomus $�Gc ký hi0u Glomus sp1.

- 1 ch&ng thu-c gi�ng Dentiscutata nigra.



Dpa trên k8t qu+ phân lHp và phân lo@i sA b- có thE kh�ng $�nh r)ng quNn thE n2m r� c-ng sinh trong các lo@i cây hòa th+o trong $2t phù sa cg và $2t b@c màu c&a Vi0t Nam khá $a d@ng vZ ch&ng lo@i, hình thái và kích th�7c. K8t qu+ này khá t�Ang $�ng v7i các nghiên c(u tr�7c $ó vZ n2m r� nh� nghiên c(u c&a Nguy�n V_n S(c và c-ng sp (2005) vZ n2m r� trên $2t tr�ng b�,i, hay các nghiên c(u c&a Nguy�n Th� Minh và c-ng sp (2005, 2014a, 2016) vZ tuyEn ch=n n2m r� trong các lo@i $2t khác nhau.

3.2.3.2.3.2.3.2. TuyTuyTuyTuyEnEnEnEn chchchch=n=n=n=n gigigigi�ng�ng�ng�ng nnnn2m2m2m2m rrrr�� ArbuscularArbuscularArbuscularArbuscular mycorrhizaemycorrhizaemycorrhizaemycorrhizae

Sau 15 ngày nuôi c2y, sp sinh tr�,ng c&a bào t5 c&a các ch&ng AM phân lHp $�Gc t�Ang $�i $a d@ng, nhiZu ch&ng $ã cho th2y sp chuyEn $gi m@nh mq td giai $o@n $Nu c&a th�i k� sinh tr�,ng (KiEu A) sang nheng giai $o@n sau (KiEu B, KiEu C). �.c bi0t là nhiZu bào t5 $ã chuyEn sang giai $o@n sinh tr�,ng m@nh mq, sGi n2m có nhiZu nhánh, hình thành c2u trúc $.c tr�ng v7i nhiZu c2u trúc $.c tr�ng (KiEu D). Các ch&ng thE hi0n sp sinh tr�,ng m@nh nh2t bao g�m AM6, AM9, AM10, AM11 v7i kho+ng 40% s� bào t5 sinh tr�,ng , m(c $- KiEu D. �.c bi0t, toàn b- các bào t5 thu-c ch&ng AM9 $Zu $ã hình thành sGi (Hình 1).

Sp phát triEn c&a các ch&ng n2m phân lHp $�Gc sau 30 ngày nuôi c2y t�Ang $�i $a d@ng (hình 2). � giai $o@n này, sp phát triEn h0 sGi c&a $a s� bào t5 ,

m(c I và m(c II, tuy nhiên vwn có nheng bào t5 , các ch&ng khác nhau phát triEn t7i m(c III v7i sp sinh tr�,ng m@nh c&a sGi n2m và sGi n2m cfng $ã xu2t hi0n nhiZu c2u trúc $.c tr�ng. M-t s� ch&ng thE hi0n $�Gc sp phát triEn m@nh mq ph+i kE $8n là ch&ng AM1, AM6, AM8, AM9, AM10 v7i s� l�Gng bào t5 phát triEn , m(c III cao hAn h�n so v7i các ch&ng còn l@i.

Hình Hình Hình Hình 1111. S. S. S. Sp sinh tr�,ng c&a bào t5 n2m r� sau 15 p sinh tr�,ng c&a bào t5 n2m r� sau 15 p sinh tr�,ng c&a bào t5 n2m r� sau 15 p sinh tr�,ng c&a bào t5 n2m r� sau 15

ngày nuôi cngày nuôi cngày nuôi cngày nuôi c2y2y2y2y

HNu h8t các ch&ng n2m r� phân lHp $�Gc $Zu có t` l0 n+y mNm td 50% tr, lên (ngo@i trd ch&ng AM2). Trong $ó, ch&ng AM9 có t` l0 n+y mNm tuy0t $�i (100%), hai ch&ng có t` l0 n+y mNm cao ti8p theo v7i t` l0 n+y mNm là 90% bao g�m ch&ng AM5 và AM10, hai ch&ng AM6 và AM11 có t` l0 n+y mNm cao th( 3 ($@t 80%) trong 13 ch&ng AM $ã phân lHp $�Gc (Hình 3).

Hình Hình Hình Hình 2222. S. S. S. Sp phát triEn c&a bào t5 sau 30 ngàyp phát triEn c&a bào t5 sau 30 ngàyp phát triEn c&a bào t5 sau 30 ngàyp phát triEn c&a bào t5 sau 30 ngày

Hình Hình Hình Hình 3333. T. T. T. T` l0 này mNm c&a các ch&ng n` l0 này mNm c&a các ch&ng n` l0 này mNm c&a các ch&ng n` l0 này mNm c&a các ch&ng n2222m rm rm rm r� phân lHp $�Gc� phân lHp $�Gc� phân lHp $�Gc� phân lHp $�Gc

Td k8t qu+ nghiên c(u thu $�Gc, 4 ch&ng AM bao g�m AM6, AM9, AM10 và AM11 có ho@t tính sinh h=c t�t nh2t v7i kh+ n_ng sinh tr�,ng phát triEn nhanh $�Gc ch=n $E ti8p t#c nghiên c(u chuyên sâu (B+ng 2) $ánh giá kh+ n_ng c-ng sinh trên cây ch&.

Kh+ n_ng c-ng sinh c&a các ch&ng n2m r� $�Gc $ánh giá thông qua vi0c x5 lý AM trên cây ch& (thí nghi0m trong chHu $2t vô trùng). Ch&ng AM nào khi x5 lý cho cây mà t_ng c��ng $�Gc sp sinh tr�,ng và

phát triEn c&a cây ch& cfng nh� có kh+ n_ng xâm nhHp vào r� cây và s+n sinh ra nhiZu bào t5 m7i thì có s(c s�ng cao (Nguy�n Th� Minh, 2005, 2016). Thông qua vi0c $ánh giá mHt $- bào t5 trong 100 gram $2t và m(c $- xâm nhi�m r� c&a 4 ch&ng AM $ã $�Gc sA tuyEn, 2 gi�ng có kh+ n_ng c-ng sinh trên cây ch& v7i mHt $- bào t5 trong $2t và m(c $- xâm nhi�m r� cao nh2t $�Gc lpa ch=n là ch&ng AM9 và AM10 (B+ng 3).



BBBB+ng +ng +ng +ng 2222. M. M. M. M-t s� $.c $iEm sinh h=c c&a gi�ng AM $�Gc sA tuyEn-t s� $.c $iEm sinh h=c c&a gi�ng AM $�Gc sA tuyEn-t s� $.c $iEm sinh h=c c&a gi�ng AM $�Gc sA tuyEn-t s� $.c $iEm sinh h=c c&a gi�ng AM $�Gc sA tuyEn

Sinh tr�,ng c&a bào t5 sau 15 ngày nuôi

c2y (s� bào t5)

Sp phát triEn c&a h0 sGi sau 30 ngày nuôi c2y (s� bào

t5)

Ký hi0u gi�ng

Hình d@ng Màu svc Kích th�7c (µm)

Phân lo@i

KiEu B KiEu C

KiEu D

M(c II

M(c III

T: l0 n+y

mNm (%)

AM6 GNn cNu $8n elip, b2t quy tvc

Trvng trong t7i rAm nh@t

110-245 Glomus sp1 1 2 4 4 3 80

AM9 Hình cNu, gNn hình cNu, m-t s� thuôn dài

Vàng swm t7i nâu nh@t 300-425 Gigaspora sp6 1 3 5 3 6 100

AM10

Hình cNu, gNn hình cNu

Kem nh@t t7i vàng nâu, chuyEn sang $en

240-320 Dentiscutata nigra

0 4 4 3 5 90

AM11 Hình cNu $8n gNn cNu, b2t quy tvc

Nâu trong nh@t t7i nâu trong $Hm

250-270 Scutellospora sp3 1 2 3 3 3 80

BBBB+ng +ng +ng +ng 3333. �. �. �. �.c $iEm c&a các ch&ng n2m r� AM $�Gc tuyEn ch=n.c $iEm c&a các ch&ng n2m r� AM $�Gc tuyEn ch=n.c $iEm c&a các ch&ng n2m r� AM $�Gc tuyEn ch=n.c $iEm c&a các ch&ng n2m r� AM $�Gc tuyEn ch=n Ký

hi0u gi�ng

Hình d@ng Màu svc Kích th�7c (µm)

Phân lo@i S� l�Gng bào t5/

100 g $2t

M(c $- xâm nhi�m r� (%)

T: l0 n+y

mNm (%)

AM9

Hình cNu, gNn hình cNu, m-t s� thuôn dài

Vàng swm t7i nâu nh@t

300-425 Gigaspora sp6 47,34 43,14 100

AM10 Hình cNu, gNn hình cNu

Kem nh@t t7i vàng nâu, chuyEn sang $en

240-320 Dentiscutata nigra 34,00 38,26 80

Hai ch&ng n2m r� n-i c-ng sinh $�Gc tuyEn ch=n AM9 và AM10 $Zu là nheng ch&ng có t: l0 n+y mNm cao ($@t 80-100%), có kh+ n_ng xâm nhi�m r� l7n (38,26% - 43,14%), cho hi0u qu+ v�Gt tr-i trên cây ch& và $�Gc xác $�nh thu-c gi�ng Gigaspora sp6. và Dentiscutata nigra.

Hình Hình Hình Hình 4444. Bào t. Bào t. Bào t. Bào t5 gi�ng 5 gi�ng 5 gi�ng 5 gi�ng Gigaspora sp6.Gigaspora sp6.Gigaspora sp6.Gigaspora sp6. (trái) và (trái) và (trái) và (trái) và

Dentiscutata nigraDentiscutata nigraDentiscutata nigraDentiscutata nigra (ph (ph (ph (ph+i)+i)+i)+i)

K8t qu+ nghiên c(u này có sp sai khác so v7i m-t s� các k8t qu+ nghiên c(u tr�7c $ó vZ phân lHp và tuyEn ch=n gi�ng AM. Theo Nguy�n Th� Minh và c-ng sp (2014b) khi nghiên c(u vHt li0u sinh h=c nh)m tái t@o th+m thpc vHt ph& xanh $2t tr�ng $�i núi tr=c, hai ch&ng AM có $.c tính sinh h=c cao là Gigaspora sp2 và Glomus sp2. Sp sai khác này có thE $�Gc gi+i thích b,i sp thích nghi v7i tdng $iZu ki0n môi tr��ng khác nhau, hai ch&ng Gigaspora sp6 và Dentiscutata nigra là hai ch&ng có $.c tính sinh h=c �u th8 hAn so v7i các ch&ng khác do phg thích nghi c&a chúng phù hGp v7i c+ $2t phù sa cg và $2t b@c màu.

3.3. Kh3.3. Kh3.3. Kh3.3. Kh++++ n_ng c n_ng c n_ng c n_ng c----ng sinh cng sinh cng sinh cng sinh c&&&&a na na na n2222m rm rm rm r�� tuy tuy tuy tuyEEEEn chn chn chn ch====n n n n $�$�$�$�GGGGc trên cây chc trên cây chc trên cây chc trên cây ch&&&&

Lo@i cây $�Gc lpa ch=n $E nhân gi�ng n2m r� bao g�m cây $Hu xanh (Vigna radiata), cây c^ mNn



trNu (Eleusine indica (L.) Gaertn) và cây c^ $uôi ph#ng (Paspalum). �ây là nheng lo@i cây thích hGp $E nhân gi�ng n2m r� do có th�i gian sinh tr�,ng ngvn, b- r� phát triEn nhanh và kh^e m@nh, có kh+ n_ng t@o sinh kh�i l7n và thích hGp cho AM nh)m

giúp cho n2m r� sinh tr�,ng, phát triEn t�t và nhân lên nhanh chóng. K8t qu+ theo dõi m-t s� ch` tiêu sinh tr�,ng c&a cây và sp c-ng sinh c&a hai ch&ng AM $ã tuyEn ch=n $�Gc là Gigaspora sp6 và Dentiscutata nigra $�Gc thE hi0n , b+ng 4.

BBBB+ng +ng +ng +ng 4444.... S S S Sp pp pp pp phát trihát trihát trihát triEn c&a n2m r� trên các cây ch& sau 30 ngàyEn c&a n2m r� trên các cây ch& sau 30 ngàyEn c&a n2m r� trên các cây ch& sau 30 ngàyEn c&a n2m r� trên các cây ch& sau 30 ngày

Công th(c M(c $- xâm

chi8m r� (% theo chiZu dài r�)

S� l�Gng bào t5 (s� bào t5/100

g $2t)

ChiZu cao cây

(cm)

ChiZu dài r� (cm)

Kh�i l�Gng thân

(g/cây)

Kh�i l�Gng r� (g/cây)

CCCC^ mNn trNu^ mNn trNu^ mNn trNu^ mNn trNu ��i ch(ng 0,04 0,54 5,15 4,06 0,34 0,25 Nhi�m Gigaspora sp6 3,13 11,66 5,98 5,01 0,50 0,08 Nhi�m Dentiscutata nigra 2,15 10,22 5,42 4,58 0,46 0,05 CCCC^ $uôi ph#ng^ $uôi ph#ng^ $uôi ph#ng^ $uôi ph#ng ��i ch(ng 1,83 1,37 16,38 15,01 0,60 0,15 Nhi�m Gigaspora sp6 16,57 24,16 29,76 19,86 2,81 0,70 Nhi�m Dentiscutata nigra 17,03 22,58 22,11 18,07 2,68 0,29 Cây $Cây $Cây $Cây $Hu xanhHu xanhHu xanhHu xanh ��i ch(ng 1,62 3,56 15,34 9,93 1,23 0,17 Nhi�m Gigaspora sp6 21,32 27,44 19,39 15,77 1,49 0,28 Nhi�m Dentiscutata nigra 18,37 25,09 18,74 15,13 1,54 0,25

B+ng 4 cho th2y sp sai khác rõ r0t giea công th(c $�i ch(ng và các công th(c thí nghi0m. � công th(c x5 lý AM trên cây $Hu xanh và cây c^ $uôi ph#ng $Zu $em l@i k8t qu+ c-ng sinh t�t dwn $8n t_ng c��ng sinh tr�,ng phát triEn , cây ch&, riêng v7i c^ mNn trNu vi0c x5 lý AM gNn nh� không $em l@i hi0u qu+ rõ r0t , các ch` tiêu theo dõi. Các giá tr� sinh tr�,ng c&a cây $@t cao nh2t , cây c^ $uôi ph#ng khi x5 lý nhi�m AM9 và th2p nh2t , cây c^ mNn trNu khi x5 lý AM10. Do vHy hai gi�ng $Hu xanh và c^ $uôi ph#ng $�Gc lpa ch=n làm cây ch& $E nhân gi�ng hai ch&ng n2m r� $ã $�Gc tuyEn ch=n. K8t qu+ này hoàn toàn phù hGp v7i k8t qu+ nghiên c(u c&a Nguy�n Th� Minh và cs. (2014b, 2016) khi nghiên c(u xây dpng quy trình s+n xu2t vHt li0u

sinh h=c td n2m r� n-i c-ng sinh Arbuscular mycorhizae nh)m tái t@o th+m thpc vHt ph& xanh $2t tr�ng $�i núi tr=c.

3.4.3.4.3.4.3.4. �ánh�ánh�ánh�ánh giágiágiágiá chchchch2t2t2t2t l�l�l�l�GngGngGngGng vvvvHtHtHtHt lililili0u0u0u0u sinhsinhsinhsinh hhhh=c=c=c=c

K8 thda quy trình s+n xu2t vHt li0u sinh h=c trong tái t@o th+m thpc vHt che ph& c&a Nguy�n Th� Minh và c-ng sp (2014b), các nguyên li0u $�Gc ph�i tr-n trên nZn ch2t mang không thanh trùng. VHt li0u sinh h=c $�Gc s+n xu2t v7i ch2t nZn chính là $2t phù sa sông H�ng, h�n hGp phân NPK (15 - 0 - 15), tg hGp Arbuscular mycorrhizae tuyEn ch=n v7i 2 ch&ng Rhizobium trong b- s�u tHp gi�ng c&a H=c vi0n Nông nghi0p Vi0t Nam (Bradyrhizobium japonicum ASS3 và Shinorhizobium fredii DSM5).

BBBB+ng 5. Ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c theo th�i gian b+o qu+n+ng 5. Ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c theo th�i gian b+o qu+n+ng 5. Ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c theo th�i gian b+o qu+n+ng 5. Ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c theo th�i gian b+o qu+n Tính ch2t vHt lý Tính ch2t hóa h=c Tính ch2t sinh h=c

Th�i gian kiEm tra pHH20

�- [m %

OC %

N %

P2O5

%

K2O %

MHt $- AM Bào t5/100 g

MHt $- Rhizobium

CFU/g (x107) Ngay sau khi ph�i tr-n 7,31 27,9 1,18 0,22 0,07 1,26 241 5,8 Sau ph�i tr-n 3 tháng 7,23 25,4 1,02 0,20 0,05 1,05 239 4,6 Sau ph�i tr-n 6 tháng 6,84 22,0 0,86 0,18 0,04 0,87 221 2,3

Ch2t l�Gng c&a vHt li0u sinh h=c $�Gc kiEm tra , 3 th�i $iEm ngay sau khi ph�i tr-n, 3 tháng sau khi ph�i tr-n và 6 tháng sau khi ph�i tr-n. K8t qu+ kiEm tra ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c $�Gc thE hi0n trong

b+ng 5.

K8t qu+ kiEm tra ch2t l�Gng ch` rõ vHt li0u sinh h=c có ch2t l�Gng gn $�nh theo th�i gian, sau 6 tháng tính ch2t vHt lý, hóa h=c và sinh h=c c&a vHt li0u sinh



h=c có sp thay $gi không $áng kE (B+ng 5) và vwn $+m b+o l�Gng dinh d�mng cfng nh� mHt $- vi sinh vHt heu ích giúp cây con phát triEn. �ây là cA s, $E $�a ra bi0n pháp b+o qu+n và (ng d#ng vHt li0u sinh h=c vZ sau khi chuyEn giao quy trình trong thpc ti�n (ng d#ng.

3.5.3.5.3.5.3.5. HiHiHiHi0u0u0u0u ququququ++++ táitáitáitái tttt@o@o@o@o thththth+m+m+m+m ththththpcpcpcpc vvvvHtHtHtHt bbbb)ng)ng)ng)ng vvvvHtHtHtHt lililili0u0u0u0u sinhsinhsinhsinh hhhh=c=c=c=c trêntrêntrêntrên $$$$2t2t2t2t dddd�c�c�c�c

�- bi8n $-ng c&a sp che ph& $2t d�c b,i cây $Hu mèo theo th�i gian $�Gc theo dõi thông qua ch` s� di0n tích lá $�Gc thE hi0n , hình 5.

� tuNn th( 2, m(c $- che ph& giea hai công th(c là không có sp sai khác quá l7n. Tuy nhiên bvt $Nu td tuNn th( 4 vZ sau, giá tr� này có sp sai khác rõ r0t: , tuNn 4 ch` s� di0n tích lá (LAI) , công th(c VLSH g2p 2,26 lNn so v7i công th(c $�i ch(ng; , tuNn 6 giá tr� này g2p 3,45 và , tuNn 8 t_ng g2p 5,67 lNn.

Sp theo dõi bvt $Nu td tuNn th( 2, khi $ó $ang trong giai $o@n hình thành sp c-ng sinh giea h0 vi sinh và cây tr�ng, do $ó sp chênh l0ch vZ ch` s� di0n tích lá là ch�a cao. Bvt $Nu td tuNn th( 4 tr, $i, sp chênh l0ch , hai công th(c tr, nên rõ ràng do lúc này h0 vi sinh $ã c-ng sinh ch.t chq v7i cây tr�ng, làm t_ng quá trình sinh tr�,ng và phát triEn cây nói chung và t_ng kích th�7c lá nói riêng.

Hình 5. SHình 5. SHình 5. SHình 5. Sp bi8n $p bi8n $p bi8n $p bi8n $-ng c&a di0n tích lá theo th�i gian -ng c&a di0n tích lá theo th�i gian -ng c&a di0n tích lá theo th�i gian -ng c&a di0n tích lá theo th�i gian

thththth5 nghi0m5 nghi0m5 nghi0m5 nghi0m

So v7i các k8t qu+ th5 nghi0m c&a nhóm tác gi+ Nguy�n Th� Minh cùng Nguy�n Thu Hà và Phan Qu�c H�ng (2014) ch` s5 d#ng gi�ng Arbuscular mycorhizae $E s+n xu2t vHt li0u sinh h=c nh)m tái t@o th+m thpc vHt ph& xanh thì k8t qu+ nghiên c(u này s5 d#ng VLSH td n2m r� AM và Rhizobium có xu h�7ng t_ng c��ng sinh tr�,ng và phát triEn , cây cao hAn. S, ds có sp khác bi0t này là do , $ây, trong VLSH có sp k8t hGp các $.c tính t�i �u c&a n2m r� AM và Rhizobium nh)m phát huy hi0u qu+ hi0p $�ng c&a chúng lên sp sinh tr�,ng và phát triEn c&a

cây tr�ng, giúp $+m b+o sp tái t@o thành công th+m thpc vHt.

4. K�T LU�N

TuyEn ch=n $�Gc tg hGp 2 ch&ng n2m r� n-i c-ng sinh có $.c tính sinh h=c t�t và kh+ n_ng c-ng sinh cao $E làm gi�ng s+n xu2t vHt li0u sinh h=c. Hai ch&ng n2m r� Gigaspora sp6 và Dentiscutata nigra $�Gc tuyEn ch=n $Zu là nheng ch&ng sinh tr�,ng phát triEn nhanh, h0 sGi phát triEn m@nh, t: l0 n+y mNm trên 80% và có s(c s�ng cao.

Ch2t l�Gng vHt li0u sinh h=c gn $�nh sau 6 tháng b+o qu+n, trong $ó mHt $- AM $@t > 200 bào t5/100 g và mHt $- Rhizobium $@t >107CFU/g.

S5 d#ng vHt li0u sinh h=c td n2m r� c-ng sinh và vi khu[n n�t sNn có tác d#ng t_ng c��ng sinh tr�,ng phát triEn c&a cây ch&, t: l0 che ph& $2t , công th(c s5 d#ng vHt li0u sinh h=c t_ng g2p 5,67 lNn so v7i $�i ch(ng sau 8 tuNn x5 lý giúp tái t@o thành công th+m thpc vHt trên $2t d�c.

L"I C�M �N

Nghiên c(u này $�Gc thpc hi0n d�7i sp tài trG c&a Dp án First: ″�[y m@nh $gi m7i, sáng t@o thông qua nghiên c(u, khoa h=c và công ngh0″ theo th^a thuHn tài trG s� 14/FIRST/1.a/VNUA4. Nhóm nghiên c(u chân thành c+m An Ban qu+n lý Dp án First, B- Khoa h=c và Công ngh0 và H=c vi0n Nông nghi0p Vi0t Nam $ã t@o $iZu ki0n thpc hi0n nghiên c(u, $�ng th�i c+m An sâu svc sp t� v2n trpc ti8p c&a GS.TS. Takuya Marumoto, Tgng Giám $�c Công ty Takino Filter Inc., NhHt B+n trong quá trình thpc hi0n nghiên c(u.


1. Brundrett, M. C. (1991). Mycorrhizas in natural ecosystems. In: Macfayden A., M. Begon and H.Fitter (Eds). Advances in ecological research, Academic Press, London, pp. 171 - 313.

2. Choi, Y. W., Hyde, K. D., & Ho, W. H. (1999). Single spore isolation of fungi. Fungal diversity

3. Dighton J. (2009). Mycorrhizae, Encyclopedia of Microbiology (Third Edition), pp. 153 - 162.

4. Lê Qu�c Doanh, Hà �ình Tu2n, Andre Chabanne (2005). Canh tác $2t d�c bZn veng. Nhà xu2t b+n Nông nghi0p. Hà N-i.

5. Gerdeman J. W, Nicosol T. H (1963). Spore of mycorrhizal Endogone species extracted from soil by wet — sieving and decanting. Trans. Br. Mycol. Soc.,



46: 235 - 244. 6. McGonigle. T. P, M. H. Miller, D. G. Evans, G.

L. Fairchild and J. A. Swan (1990b). A new method which gives an objective measure of colonization of roots by vesicular-arbuscular mycorrhizal fungi. New Phytol., 115(3): 495-501.

7. Mike Amarathus (2001). Biological tool improves establishment, growth, diseases and droughrresitance of golf grasses.

8. Morton J. B. (1998). Taxonomy of mycorrhizal fungi: Classificationnonmenclature and identification, 32. pp. 276-324.

9. Mridha M. A. U. and Dhar (2003). Status of biodiversity of Arbuscular mycorrhizal fungi in different tree species growing in Betagi community forests

10. Nguy�n Th� Minh (2005). Phân lHp và tuyEn ch=n n2m r� Arbuscular Mycorrhizae $E x5 lý cho cây tr�ng, T@p chí Khoa h=c �2t, s� 23, trang 46-51.

11. Nguy�n Th� Minh, Nguy�n Thu Hà và Phan Qu�c H�ng (2014 a). Phân lHp và tuyEn ch=n gi�ng Abuscular Mycorrhizae dùng $E s+n xu2t VLSH nh)m tái t@o th+m thpc vHt ph& xanh. T@p chí Nông nghi0p và Phát triEn nông thôn. (3-4). tr. 49-55.

12. Nguy�n Th� Minh, Nguy�n Thu Hà, Phan Qu�c H�ng, Nguy�n Tú �i0p và Vf Th� Xuân H�Ang

(2014 b). Nghiên c(u xác $�nh các nguyên li0u chính $E s+n xu2t vHt li0u sinh h=c nh)m tái t@o th+m thpc vHt ph& xanh. T@p chí Nông nghi0p và Phát triEn nông thôn. (6)/2014. tr. 111-116.

13. Nguy�n V_n S(c (2005). N2m r� n-i c-ng sinh (Vesicular arbuscular mycorrhizae) và quNn thE vi sinh vHt trong $2t tr�ng b�,i $.c s+n �oan Hùng. T@p chí Khoa h=c �2t, s� 23, trang 42.

14. Phillip J. M, Hayman D. S (1970). Improved procedures for clearing roots and staining parasitic and vesicular - arbuscular mycorrhizal fungi for rapid assessment of infection. Trans brit Mycol Soc., 55: 158 - 161.

15. Vincent, J. M. (1954). The root - nodule bacteria as factors in clover establishment in the red basaltic soils of the Lismore district, NSW. I. A survey of “Native” strains. Australian Journal of Agricultural Research, 5(1): 55 - 60.

16. Vi0n Thg nh�mng Nông hóa (1998). Sg tay phân tích $2t, n�7c phân bón, cây tr�ng. NXB Nông nghi0p.

17. Zaki Anwar Siddiqui, Mohd. Sayeed Akhtar and Kazuyoshi Futai (2008). Mycorrhizae: Sustainable Agriculture and Forestry, Springer Science.

ISOLATION ISOLATION ISOLATION ISOLATION AND SELECTION OF AND SELECTION OF AND SELECTION OF AND SELECTION OF Arbuscular Arbuscular Arbuscular Arbuscular MMMMycorrhizaeycorrhizaeycorrhizaeycorrhizae FOR PRODUCTION OF BIOLOGICAL FOR PRODUCTION OF BIOLOGICAL FOR PRODUCTION OF BIOLOGICAL FOR PRODUCTION OF BIOLOGICAL MATERIAL USED TO REVEGETAION FOR SLOPPING LANDMATERIAL USED TO REVEGETAION FOR SLOPPING LANDMATERIAL USED TO REVEGETAION FOR SLOPPING LANDMATERIAL USED TO REVEGETAION FOR SLOPPING LAND

Nguyen Thi Minh, Le Minh Nguyet, Nguyen Thi Khanh HuyenNguyen Thi Minh, Le Minh Nguyet, Nguyen Thi Khanh HuyenNguyen Thi Minh, Le Minh Nguyet, Nguyen Thi Khanh HuyenNguyen Thi Minh, Le Minh Nguyet, Nguyen Thi Khanh Huyen

SummarySummarySummarySummary The study was conducted with the purpose of isolation and selection Arbuscular mycorrhizae strains with high symbiotic ability as microorganism species to produce the biological materials for revegetation on slope land. Two strains of Arbuscular mycorrhizae were selected from ancient alluvial soil and degraded soil in Vietnam northern. Two isolated AM fungal species, Gigaspora sp6 and Dentiscutata nigra, are both growing fast, have vitality and high symbiosis with host plants, and can be used to produce biological materials, has potential to promote application effectiveness in practice. The testing experiment of bio-materials for revegetation in slope showed that the establishment of symbiotic of Arbuscular mycorrhizae in host plants bring high efficiency in enhance plant growth and development, high tolerance to adverse conditions and contribute to improving soil properties, helping successfully revegetation on sloping land. The nature of the biological material is completely consistent with the requirements of the growth conditions of Arbuscular mycorrhizae and nutrient supply for seedlings in the early stages of growth. After 3 and 6 months of mixing, the physical and chemical properties of the material did not change much, still ensuring the growth and development of AM and seedlings. KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: Arbuscular mycorrhizae, slope, Rhizobium, biomaterial, revegetation.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: GS.TS. Ph@m V_n To+n�i ph+n bi0n: GS.TS. Ph@m V_n To+n�i ph+n bi0n: GS.TS. Ph@m V_n To+n�i ph+n bi0n: GS.TS. Ph@m V_n To+n Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 29/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 30/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 6/9/2019



NGHIÊN C+U +NG DDNG K�T HEP DF LI�U VI6N THÁM VÀ MÔ HÌNH TOÁN IFAS TRONG MÔ PHING DÒNG CH�Y LK L�U V&C SÔNG N3M N(N

THU�C H� TH,NG SÔNG C� Bùi TuBùi TuBùi TuBùi Tu2n H+i2n H+i2n H+i2n H+i1111, Lê Quang Vinh, Lê Quang Vinh, Lê Quang Vinh, Lê Quang Vinh2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T"T"T"T Sông C+ là m-t sông l7n , vùng Bvc Trung b-, có di0n tích l�u vpc 27.200 km2 phân b� trên lãnh thg c&a hai qu�c gia là Vi0t Nam và Lào. Lf l#t là m-t lo@i thiên tai th��ng xuyên x+y ra , khu vpc Bvc Trung b-, $.c bi0t là vùng miZn núi các t`nh Ngh0 An và Thanh Hóa. Vi0c nghiên c(u dòng ch+y lf là vô cùng quan tr=ng $�i v7i vi0c c+nh báo lf cho khu vpc h@ du, gi+m thiEu tác $-ng c&a lf gây ra, $.c bi0t là nghiên c(u dòng ch+y lf td th�Gng ngu�n sông C+. Tuy nhiên phNn th�Gng l�u sông C+ n)m bên n�7c b@n Lào (chi8m 35% di0n tích l�u vpc) không có s� li0u ho.c có r2t ít s� li0u ph#c v# nghiên c(u. GNn $ây v7i sp phát triEn m@nh mq c&a công ngh0 v0 tinh, vi0c s5 d#ng de li0u vi�n thám cùng v7i vi0c k8t hGp mô hình toán trong các lsnh vpc khí t�Gng, th&y v_n, qu+n lý ngu�n n�7c l�u vpc… $ang tdng b�7c phát huy $�Gc hi0u qu+. Bài báo này gi7i thi0u k8t qu+ nghiên c(u k8t hGp de li0u vi�n thám v7i mô hình toán IFAS $E mô ph^ng dòng ch+y lf cho l�u vpc sông NHm NAn - m-t ph# l�u chính c&a sông C+. K8t qu+ hi0u ch`nh mô hình IFAS trHn lf tháng 6/2011 cho h0 s� t�Ang quan R2 = 0,90, h0 s� NSE = 0,90; còn k8t qu+ kiEm $�nh l@i mô hình IFAS v7i trHn lf tháng 8-9/2018 cho h0 s� R2 = 0,83 và h0 s� NSE = 0,81. K8t qu+ nghiên c(u cho sông NHm NAn có thE (ng d#ng cho toàn b- l�u vpc sông C+ và các l�u vpc sông có r2t ít ho.c không có tài li0u $o $@c các y8u t� khí t�Gng, th&y v_n.

TTTTd khóa: d khóa: d khóa: d khóa: Sông C+, l�u vpc NHm NAn, vi�n thám, IFAS, GSMAP.

1. ��T V�N �4

Sông C+ có di0n tích l�u vpc 27.200 km2 phân b� trên lãnh thg hai n�7c Vi0t Nam và Lào. � Vi0t Nam, sông C+ n)m trên $�a gi7i hành chính c&a các t`nh Ngh0 An, Hà Tsnh và Thanh Hoá, có tgng di0n tích 17.730 km2, chi8m kho+ng 65% di0n tích toàn l�u vpc. Dòng chính sông C+ dài 531 km, trong $ó có 361 km phía h@ l�u ch+y trên lãnh thg Vi0t Nam. V7i gNn 35% di0n tích l�u vpc phía th�Gng ngu�n n)m trên lãnh thg n�7c b@n, cùng v7i ngu�n tài nguyên thiên nhiên phong phú và $a d@ng, sông C+ có vai trò $.c bi0t quan tr=ng cho phát triEn kinh t8 - xã h-i và an ninh qu�c phòng $�i v7i ba t`nh vùng Bvc Trung b- nói riêng và c+ n�7c nói chung [1].

L�u vpc sông C+ là m-t trong nheng vùng ch�u +nh h�,ng n.ng nZ c&a thiên tai lf l#t. Hàng n_m n�7c lf td th�Gng ngu�n $g vZ gây lf quét và s@t l, $2t các khu vpc trung du miZn núi, làm ngHp l#t các thung lfng và vùng h@ l�u, làm tgn th2t sinh m@ng và

1 Viện Quy hoạch Thủy lợi

2 Trường Đại học Thủy lợi


tài s+n c&a nhân dân, +nh h�,ng nghiêm tr=ng $8n sp gn $�nh và phát triEn kinh t8 - xã h-i c&a các t`nh Ngh0 An và Hà Tsnh. Các trHn lf x+y ra vào tháng 6/2011, tháng 8/2016 và tháng 8/2018 là nheng ví d# r2t $iEn hình. Nghiên c(u quá trình hình thành dòng ch+y lf td th�Gng ngu�n sông C+ có ý nghsa cpc k� quan tr=ng $�i v7i vi0c c+nh báo thiên tai cho khu vpc h@ du. Tuy nhiên do phNn l7n vùng th�Gng l�u sông C+ nAi hình thành và phát triEn lf l@i n)m bên n�7c b@n Lào, không có s� li0u ho.c có r2t ít s� li0u có liên quan ph#c v# nghiên c(u.

Trong nheng n_m gNn $ây công ngh0 vi�n thám $ang $�Gc nghiên c(u (ng d#ng r-ng rãi trong hNu h8t m=i lsnh vpc trong $ó có qu+n lý tài nguyên n�7c. M-t trong nheng th8 m@nh c&a công ngh0 vi�n thám là cung c2p s� li0u chi ti8t và chính xác sp bi8n $-ng c&a $iZu ki0n tp nhiên và xã h-i các l�u vpc sông theo không gian và th�i gian không phân bi0t $ó là sông n-i $�a hay sông xuyên biên gi7i. Nghiên c(u s5 d#ng tài li0u vi�n thám k8t hGp v7i các công ngh0 phù hGp trong dp báo khí t�Gng, th&y v_n, dòng ch+y và qu+n lý tài nguyên n�7c các l�u vpc sông là m-t gi+i pháp heu ích nh)m khvc ph#c tình tr@ng thi8u các tài li0u thpc $o $ang $�Gc nhiZu nhà khoa h=c



quan tâm. Bài báo này gi7i thi0u k8t qu+ b�7c $Nu nghiên c(u k8t hGp các s� li0u vi�n thám v7i mô hình toán mô ph^ng dòng ch+y lf trên l�u vpc th�Gng l�u sông C+.

2. PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U

2.12.12.12.1.... PhPhPhPh@m vi nghiên c(u@m vi nghiên c(u@m vi nghiên c(u@m vi nghiên c(u

Vùng th�Gng ngu�n l�u vpc sông C+ có hai sông nhánh g�m NHm NAn và NHm Mô. C+ hai nhánh sông này $Zu bvt ngu�n td lãnh thg c&a n�7c b@n Lào, nhHp l�u t@i ngã ba C5a Rào tr�7c khi ch+y vZ h@ du sông C+. Ph@m vi nghiên c(u (ng d#ng s� li0u vi�n thám k8t hGp mô hình toán mô ph^ng dòng ch+y mùa lf $�Gc gi7i h@n cho l�u vpc sông NHm NAn vZ $8n th&y $i0n B+n Vq. Tgng di0n tích l�u vpc sông NHm NAn tính $8n ngã ba C5a Rào kho+ng 8.700 km2 nh�ng ch` có kho+ng 20% di0n tích v7i 1.730 km2 n)m trong lãnh thg n�7c ta, còn l@i n)m trên lãnh thg n�7c b@n Lào.

Hình Hình Hình Hình 1111. B. B. B. B+n $� l�u vpc NHm NAn, th�Gng l�u sông C++n $� l�u vpc NHm NAn, th�Gng l�u sông C++n $� l�u vpc NHm NAn, th�Gng l�u sông C++n $� l�u vpc NHm NAn, th�Gng l�u sông C+

2.2.2.2.2.2.2.2. Mô hình IFASMô hình IFASMô hình IFASMô hình IFAS

Mô hình IFAS là tHp hGp các b- công c# v7i giao di0n $� h=a ph#c v# cho vi0c xây dpng mô hình phân b� m�a - dòng ch+y. �E k8t hGp s� li0u td công ngh0 vi�n thám vào trong mô hình ph#c v# tính toán dòng ch+y trên l�u vpc sông C+, nghiên c(u này lpa ch=n mô hình IFAS. Mô hình IFAS có lõi là mô hình th&y v_n phân b� Public Works Research Institute Distributed Hydrological model (PWRI-DHM) [2] có kh+ n_ng tp $-ng và nhanh chóng x5 lý s� li0u vi�n thám $�a vào mô hình tính toán; còn công ngh0 vi�n thám có kh+ n_ng cung c2p s� li0u theo không gian và th�i gian. C2u trúc c&a mô hình PWRI-DHM g�m các mô hình d@ng bE ch(a nh� sau:

- Mô hình bE ch(a n�7c m.t (surface tank model): bao g�m các y8u t� dòng th2m vào tNng

ch�a bão hào, dòng ch+y bZ m.t, khu tre bZ m.t, b�c thoát hAi n�7c,…

- Mô hình bE ch(a tNng ch�a bão hòa (unsaturated tank model): bao g�m các y8u t� dòng th2m xu�ng tNng ngNm, dòng ch+y d�7i l7p m.t, khu tre d�7i l7p m.t,…

- Mô hình bE ch(a ngNm (aquifer tank model): bao g�m các y8u t� dòng ch+y ra kh^i tNng n�7c ngNm, tgn th2t dòng ch+y ngNm.

- Mô hình bE ch(a sông su�i (river tank model): mô t+ l�u l�Gng dòng ch+y trong sông.

2.3.2.3.2.3.2.3. DDDDe li0u nghiên c(ue li0u nghiên c(ue li0u nghiên c(ue li0u nghiên c(u

- S� li0u m�a v0 tinh có $- bao ph& toàn cNu có khá nhiZu v7i nheng $.c tính k{ thuHt khác nhau nh� $- phân gi+i vZ không gian, $- phân gi+i vZ th�i gian. Các de li0u m�a v0 tinh GPM, GSMAP, CHIRPS, CMORPH $�Gc Bùi Tu2n H+i và Nguy�n V_n Tu2n (2018) [3] nghiên c(u, phân tích và so sánh v7i de li0u m�a thpc $o t@i 12 tr@m khí t�Gng c2p 1 trên toàn l�u vpc sông C+. K8t qu+ nghiên c(u cho th2y m�a v0 tinh có kh+ n_ng nhHn di0n ngày m�a và không m�a khá t�t v7i m(c $- chính xác $@t t7i 70% s� ngày; h0 s� t�Ang quan Pearson (R) giea l�Gng m�a ngày thpc $o và m�a v0 tinh $@t td 0,26 $8n 0,56, giea tgng l�Gng m�a tháng thpc $o và m�a v0 tinh h0 s� R $@t td 0,57 $8n 0,96. Nghiên c(u này s5 d#ng de li0u m�a GSMAP do nó có $- phân gi+i không gian cao 0,10 (kho+ng 10 km), $- phân gi+i vZ th�i gian là m-t gi�, de li0u $�Gc cung c2p liên t#c, $- tr� th2p so v7i các de li0u khác.

- �- cao $�a hình cùng h�7ng d�c $�a hình là nheng s� li0u $Nu vào quan tr=ng trong vi0c xác $�nh h�7ng dòng ch+y và phân l�u dòng ch+y, phân các tiEu l�u vpc, phân b� dòng ch+y trong mô hình phân b�. De li0u mô hình s� $- cao (DEM) toàn cNu là s� li0u phg bi8n trong nghiên c(u vZ $�a hình. K8t qu+ nghiên c(u c&a Bùi Tu2n H+i và nnk (2019) [4] vZ 3 de li0u c&a DEM là ALOS, ASTER và SRTM cho bi8t v7i $- cao td 50 m tr, lên các s� li0u DEM toàn cNu thE hi0n r2t t�t $�a hình c&a l�u vpc sông C+, trong $ó h0 s� t�Ang quan R2 giea de li0u DEM toàn cNu và s� li0u td b+n $� $�a hình l�u vpc sông C+ 1/50.000 $Zu cao hAn 0,98. K8t qu+ nghiên c(u cfng cho th2y de li0u ALOS t�t hAn ASTER và SRTM. Trong nghiên c(u này, de li0u ALOS sq $�Gc s5 d#ng $�a vào phân chia l�u vpc, tiEu l�u vpc và xác $�nh h�7ng dòng ch+y trong mô hình IFAS.



- M-t s� de li0u toàn cNu khác cfng $�Gc s5 d#ng trong cung c2p s� li0u $Nu vào nh� s� li0u l7p ph& bZ m.t toàn cNu (GLCC) c&a CA quan ��a ch2t Hoa K� (USGS) và B+n $� s� de li0u $2t toàn th8 gi7i (DSMW) c&a Tg ch(c L�Ang thpc và Nông nghi0p Liên Hi0p Qu�c (FAO).

�E so sánh, $ánh giá giea s� li0u thpc $o và mô ph^ng, trong nghiên c(u này $ã s5 d#ng s� li0u l�u

l�Gng dòng ch+y lf thpc $o vZ th&y $i0n B+n Vq trong hai trHn lf tháng 6/2011 và tháng 8/2018.

3. K�T QU� NGHIÊN C�U VÀ TH�O LU�N

3.1.3.1.3.1.3.1. ThiThiThiThi8t lHp mô h8t lHp mô h8t lHp mô h8t lHp mô hình phân bình phân bình phân bình phân b� IFAS� IFAS� IFAS� IFAS

3.1.1. Thi8t lHp thông tin chung vZ l�u vpc cho mô hình IFAS

(a) (b)

Hình Hình Hình Hình 2222. K. K. K. K8t qu+ phân chia (a) l�u vpc và (b) tiEu l�u vpc NHm NAn8t qu+ phân chia (a) l�u vpc và (b) tiEu l�u vpc NHm NAn8t qu+ phân chia (a) l�u vpc và (b) tiEu l�u vpc NHm NAn8t qu+ phân chia (a) l�u vpc và (b) tiEu l�u vpc NHm NAn

(a) (b)

Hình Hình Hình Hình 3333. S. S. S. S� li0u (a) $�a ch2t và (b) l7p ph& bZ m.t $�a vào mô h� li0u (a) $�a ch2t và (b) l7p ph& bZ m.t $�a vào mô h� li0u (a) $�a ch2t và (b) l7p ph& bZ m.t $�a vào mô h� li0u (a) $�a ch2t và (b) l7p ph& bZ m.t $�a vào mô hình IFASình IFASình IFASình IFAS

Do không có các s� li0u $�a hình, $�a ch2t phNn di0n tích l�u vpc n)m , n�7c b@n Lào nên trong nghiên c(u này s5 d#ng de li0u DEM ALOS $- phân gi+i 30 m và công c# GIS phân chia l�u vpc, phân chia sông su�i thông qua mô $un Basin Data Manager; s5 d#ng s� li0u l7p ph& bZ m.t toàn cNu GLCC và b+n $� s� de li0u $2t DSMW $E $�a vào mô hình IFAS (xem hình 2 và hình 3).

3.1.2. Thi8t lHp thông s� mô hình IFAS cho l�u vpc NHm NAn

�E $An gi+n hóa mô hình cfng nh� t_ng t�c $- ch@y mô hình trong vi0c mô ph^ng dòng ch+y cho trHn lf có th�i gian vài gi� ho.c vài ngày, nghiên c(u này lpa ch=n mô hình bE ch(a hai l7p. V7i mô hình bE ch(a hai l7p cNn thi8t lHp thông s� mô hình cho ba b- thông s� bao g�m l7p dòng ch+y m.t, l7p dòng ch+y tNng ngHm n�7c và l7p sông su�i.

(a) (b)

Hình Hình Hình Hình 4444. Thông s. Thông s. Thông s. Thông s� (a) d� (a) d� (a) d� (a) dòng chòng chòng chòng ch+y m.t (surface) +y m.t (surface) +y m.t (surface) +y m.t (surface) và (b) sông suvà (b) sông suvà (b) sông suvà (b) sông su�i (river course)�i (river course)�i (river course)�i (river course)



3.1.3. Thi8t lHp de li0u m�a cho mô hình IFAS De li0u GSMAP $�Gc s5 d#ng trong nghiên c(u

này là de li0u GSMAP_Gauge version 6 (ThuHt toán GSMAP $�Gc nâng c2p lên phiên b+n V6 vào tháng 9/2014). De li0u m�a GSMAP_Gauge là s+n ph[m $�Gc hi0u ch`nh s� li0u GSMAP_MVK cùng v7i phân tích de li0u các tr@m m�a toàn cNu $�Gc cung c2p b,i NOAA.

3.2.3.2.3.2.3.2. KKKK8t qu+ hi0u ch`nh và kiEm $�nh mô h8t qu+ hi0u ch`nh và kiEm $�nh mô h8t qu+ hi0u ch`nh và kiEm $�nh mô h8t qu+ hi0u ch`nh và kiEm $�nh mô hình ình ình ình IFASIFASIFASIFAS

Th&y $i0n B+n Vq $�Gc $�a vào vHn hành và khai thác td n_m 2010. Td n_m 2011 $8n 2019 trên dòng NHm NAn xu2t hi0n ba trHn lf l7n vào tháng 6/2011, tháng 8/2016 và tháng 8/2018. Nghiên c(u này sq s5 d#ng mô hình IFAS $E mô ph^ng trHn lf tháng 6/2011 v7i các thông s� $�Gc hi0u ch`nh và kiEm $�nh l@i mô hình v7i trHn lf tháng 8/2018.

3.2.1. K8t qu+ hi0u ch`nh mô hình IFAS cho trHn lf tháng 6/2011

�E mô ph^ng cho trHn lf tháng 6/2011 l�u vpc NHm NAn, các b- thông s� c&a mô hình $ã $�Gc hi0u ch`nh $+m b+o vi0c mô ph^ng là chính xác nh2t vZ th�i gian xu2t hi0n $`nh lf và l�u l�Gng lf l7n nh2t.

Trong các b- thông s� c&a mô hình, thông s� l7p bZ m.t (surface layer) và l7p ngHm n�7c (aquifer layer) $�Gc dùng $E hi0u ch`nh mô hình; còn thông s� l7p sông su�i (river course) $�Gc thi8t lHp dpa trên thu-c tính c&a các sông và nhánh sông, do $ó sq không $�Gc s5 d#ng $E hi0u ch`nh nh)m tránh vi0c m2t gn $�nh c&a mô hình, theo khuy8n cáo h�7ng dwn s5 d#ng c&a IFAS [2].

Hình Hình Hình Hình 5555. K. K. K. K8t qu+ mô ph^ng trHn lf 6/2011 v7i mô 8t qu+ mô ph^ng trHn lf 6/2011 v7i mô 8t qu+ mô ph^ng trHn lf 6/2011 v7i mô 8t qu+ mô ph^ng trHn lf 6/2011 v7i mô

hình IFAShình IFAShình IFAShình IFAS

Hình 5 và hình 6 gi7i thi0u k8t qu+ s5 d#ng mô hình IFAS $E mô ph^ng trHn lf 6/2011 t@i th&y $i0n B+n Vq sau khi $ã hi0u ch`nh các b- thông s� l7p bZ m.t (surface layer) và l7p ngHm n�7c (aquifer layer) và so sánh giea giá tr� thpc $o v7i giá tr� mô ph^ng.

K8t qu+ tính toán h0 s� t�Ang quan R2 giea l�u l�Gng lf thpc $o và mô ph^ng $@t R2 = 0,90 còn h0 s� Nash-Sutcliffe (NSE) giea thpc $o và mô ph^ng cfng $@t NSE = 0,90. Nh� vHy k8t qu+ mô ph^ng dòng ch+y lf tháng 6/2011 là ch2p nhHn $�Gc (xem hình 7).

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

Lưu

lư

ợn

g (

m3/s

)

So sánh lưu lượng lớn nhất Q max giữa thực đo và mô phỏng

Thực đo Mô phỏng

Hình Hình Hình Hình 6666. So sánh k. So sánh k. So sánh k. So sánh k8t qu+ mô ph^ng v7i thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng v7i thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng v7i thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng v7i thpc $o trHn lf

6/20116/20116/20116/2011

y = 1.2578x - 453.96

R² = 0.9016

-500.0

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

0 500 1000 1500 2000 2500

Tương quan giữa giá trị lưu lượng lớn nhất Q max giữa thực

đo và mô phỏng tại thủy điện Bản Vẽ

Hình Hình Hình Hình 7777. T�Ang quan gi. T�Ang quan gi. T�Ang quan gi. T�Ang quan giea ea ea ea mô phmô phmô phmô ph^ng và thpc $o trHn ^ng và thpc $o trHn ^ng và thpc $o trHn ^ng và thpc $o trHn

llllf 6/2011f 6/2011f 6/2011f 6/2011

3.2.2. K8t qu+ kiEm $�nh l@i mô hình IFAS v7i trHn lf tháng 8/2018

M.c dù k8t qu+ mô ph^ng v7i vi0c hi0u ch`nh các b- thông s� cho dòng ch+y lf sông NHm NAn v7i trHn lf tháng 6/2011 là khá t�t, tuy nhiên vwn cNn kiEm $�nh l@i mô hình $E $+m b+o k8t qu+ mô ph^ng c&a mô hình v7i b- thông s� là chính xác. Trong n-i dung nghiên c(u này, trHn lf tháng 8/2018 $ã $�Gc xem xét $E $ánh giá kiEm $�nh l@i mô hình IFAS.



Hình Hình Hình Hình 8888. K. K. K. K8t qu+ mô ph^ng trHn lf td 10/8 $8n 8t qu+ mô ph^ng trHn lf td 10/8 $8n 8t qu+ mô ph^ng trHn lf td 10/8 $8n 8t qu+ mô ph^ng trHn lf td 10/8 $8n

10/9/2018 b10/9/2018 b10/9/2018 b10/9/2018 b)ng mô )ng mô )ng mô )ng mô hình IFAShình IFAShình IFAShình IFAS

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

1/8/2018 0:00 9/8/2018 8:00 17/8/2018 16:00 26/8/2018 0:00 3/9/2018 8:00 11/9/2018 16:00 20/9/2018 0:00

Lư

u lư

ợn

g (

m3/s)

Lưu lượng lũ lớn nhất Q max trận lũ 10/8-10/9 năm 2018 giữa thực đo và mô

phỏng tại thủy điện Bản Vẽ

Thực đo Mô phỏng

Hình Hình Hình Hình 9999. So sánh k. So sánh k. So sánh k. So sánh k8t qu+ mô ph^ng và thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng và thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng và thpc $o trHn lf 8t qu+ mô ph^ng và thpc $o trHn lf

ttttd 10/8 $8n 10/9/2018d 10/8 $8n 10/9/2018d 10/8 $8n 10/9/2018d 10/8 $8n 10/9/2018

y = 0.9902x - 237.37

R² = 0.8286

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

Tương quan lưu lượng lũ lớn nhất Q max trận lũ 10/8-10/9

năm 2018 giữa mô phỏng và thực đo tại thủy điện Bản Vẽ

Hình Hình Hình Hình 10101010. T�Ang quan gi. T�Ang quan gi. T�Ang quan gi. T�Ang quan giea mô ph^ng và thpc $o trHn ea mô ph^ng và thpc $o trHn ea mô ph^ng và thpc $o trHn ea mô ph^ng và thpc $o trHn

llllf td 10/8 $8n 10/9 n_m 2018f td 10/8 $8n 10/9 n_m 2018f td 10/8 $8n 10/9 n_m 2018f td 10/8 $8n 10/9 n_m 2018

TrHn lf tháng 8/2018 , th�Gng l�u sông C+ có 2 $`nh: m-t $`nh xu2t hi0n vào ngày 17/8 v7i l�u l�Gng 4.199 m3/s, $`nh th( 2 vào ngày 31/8 v7i l�u l�Gng 4.263 m3/s $�Gc s5 d#ng $E kiEm $�nh l@i mô hình lf. K8t qu+ kiEm $�nh l@i mô hình cho trHn lf kéo dài td 10/8 $8n 10/9/2018 t@i B+n Vq $�Gc thE hi0n trên

hình 8 và hình 9. K8t qu+ tính toán h0 s� t�Ang quan R2 giea l�u l�Gng lf thpc $o và mô ph^ng là R2 = 0,83, xem hình 10, còn h0 s� Nash giea mô ph^ng và thpc $o là NSE = 0,81.

3.2.3. NhHn xét chung vZ k8t qu+ nghiên c(u K8t qu+ nghiên c(u cho th2y vi0c s5 d#ng mô

hình IFAS k8t hGp v7i thông s� $Nu vào td de li0u vi�n thám $E mô ph^ng các trHn lf xu2t hi0n trên l�u vpc sông NHm NAn $+m b+o chính xác và phù hGp v7i quá trình hình thành các trHn lf $ã x+y ra trong thpc t8.

4. K�T LU�N

Nghiên c(u này $ã s5 d#ng mô hình IFAS v7i s� li0u $Nu vào td de li0u vi�n thám $E mô ph^ng dòng ch+y lf cho l�u vpc NHm NAn , th�Gng l�u sông C+ vZ th&y $i0n B+n Vq. Mô hình IFAS có �u $iEm là kh+ n_ng x5 lý kh�i l�Gng l7n và $a $@ng các ngu�n de li0u vi�n thám, $.c bi0t là các de li0u m�a v0 tinh, th�i gian tính toán mô ph^ng nhanh. Các de li0u vi�n thám $�Gc nghiên c(u s5 d#ng là s� li0u m�a v0 tinh GSMAP và de li0u DEM ALOS. K8t qu+ (ng d#ng mô hình IFAS $E mô ph^ng, hi0u ch`nh cho trHn lf 6/2011 và kiEm $�nh l@i trHn lf tháng 8/2018 cho các h0 s� t�Ang quan R2 và h0 s� Nash giea thpc $o và mô ph^ng là ch2p nhHn $�Gc nh� $ã nêu , trên. K8t qu+ c&a các nghiên c(u cho th2y vi0c s5 d#ng de li0u vi�n thám $ã c+i thi0n ch2t l�Gng c&a các mô ph^ng dòng ch+y lf cho khu vpc ít s� li0u ho.c không có s� li0u, h� trG công tác vHn hành th&y $i0n B+n Vq trong $iZu ti8t dòng ch+y lf, gi+m thiEu tác $-ng cho h@ du l�u vpc sông C+.


1. Vi0n Quy ho@ch Th&y lGi (2012). Rà soát quy ho@ch th&y lGi l�u vpc sông C+ $8n 2020, Hà N-i, 2012.

2. International Centre for Water Hazard and Risk Management (ICHARM). IFAS ver.2.0 technical manual.

3. Bùi Tu2n H+i, Nguy�n V_n Tu2n (2018). Nghiên c(u $ánh giá và so sánh các de li0u m�a v0 tinh $- phân gi+i cao l�u vpc sông C+. T@p chí Khí t�Gng - Th&y v_n, s� 695, tr. 17-28, 11 2018.

4. Bùi Tu2n H+i, V�Ang T2n Công, Ph@m Quang Vinh (2019). So sánh, $ánh giá các de li0u mô hình s� $- cao (DEM) trên l�u vpc sông C+. TuyEn tHp H-i ngh� Khoa h=c ��a lý toàn qu�c lNn th( XI n_m 2019, Thda Thiên - Hu8, 2019.



STUDY ON APPLICATION OF COMBINATION REMOTSTUDY ON APPLICATION OF COMBINATION REMOTSTUDY ON APPLICATION OF COMBINATION REMOTSTUDY ON APPLICATION OF COMBINATION REMOTE SENSING DATA AND IFAS MODEL IN E SENSING DATA AND IFAS MODEL IN E SENSING DATA AND IFAS MODEL IN E SENSING DATA AND IFAS MODEL IN SIMULATING FLOOD FLOW IN NAM NON WATERSHED OF CA RIVERSIMULATING FLOOD FLOW IN NAM NON WATERSHED OF CA RIVERSIMULATING FLOOD FLOW IN NAM NON WATERSHED OF CA RIVERSIMULATING FLOOD FLOW IN NAM NON WATERSHED OF CA RIVER

Bui Tuan Hai, Le Quang VinhBui Tuan Hai, Le Quang VinhBui Tuan Hai, Le Quang VinhBui Tuan Hai, Le Quang Vinh

SummarySummarySummarySummary The Ca River is a large river basin in the North Central region, with a catchment area of 27,200 km2 distributed in the territory of two countries: Vietnam and Laos. Floods are a type of natural disaster that frequently occurs in the North Central region, especially in the mountainous areas of Nghe An and Thanh Hoa provinces. The study of flood flow is extremely important for alerting downstream areas, minimizing the impact of floods, especially the study of flood flows from the upper Ca river. However, the upper part of Ca river is located in Lao PDR (accounting for 35% of the catchment area) without data or sparse data for research. Recently with the strong development of satellite technology, the use of remote sensing data together with the combination of mathematical models in the fields of meteorology, hydrology, basin water management ... are gradually developing effective. This paper introduces research results combining remote sensing data with IFAS model to simulate flood flow for the Nam Non river basin - a major tributary of Ca river. The simulation results by IFAS model is quite good, modification model with the 6/2011 flood event, the correlation coefficient R2 = 0.90, Nash—Sutcliffe model efficiency coefficient (NSE) = 0.90; and validation model with the 08-09/2018 flood event, the coefficient of R2 = 0.83, NSE = 0.81. This research can be applied to the whole of Ca River basin and river basins with little or no meteorological and hydrological documents.

Keywords: Keywords: Keywords: Keywords: Ca river, Nam Non watershed, remote sensing, IFAS, GSMAP.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: TS. Lê Hùng Nam�i ph+n bi0n: TS. Lê Hùng Nam�i ph+n bi0n: TS. Lê Hùng Nam�i ph+n bi0n: TS. Lê Hùng Nam Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 26/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 27/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 4/9/2019



�ÁNH GIÁ TH&C TR"NG VÀ �L XU�T C( CH� TÀI CHÍNH BLN VFNG CHO HO"T ��NG CA

CÁC BAN QU�N LÝ R0NG PHÒNG H� TrTrTrTrNn Th� Thu HàNn Th� Thu HàNn Th� Thu HàNn Th� Thu Hà1111, �ào Lan P, �ào Lan P, �ào Lan P, �ào Lan Ph�Angh�Angh�Angh�Ang1111, Phùng V_n Khoa, Phùng V_n Khoa, Phùng V_n Khoa, Phùng V_n Khoa1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T"T"T"T Rdng phòng h- , Vi0t Nam chi8m 31,66% tgng di0n tích rdng toàn qu�c, có vai trò quan tr=ng trong $+m b+o an toàn sinh thái Qu�c gia, $�Gc qu+n lý b,i 259 tg ch(c, trong $ó 229 Ban Qu+n lý rdng phòng h- (BQLRPH). Tuy nhiên, công tác qu+n lý còn nhiZu v�7ng mvc, h@n ch8, $.c bi0t là cA ch8 chính sách, cA h-i ti8p cHn, kh+ n_ng huy $-ng và thu hút v�n $Nu t�, các ngu�n tài chính cho các khu rdng phòng h-. Kh+ n_ng $-c lHp và tp ch& vZ tài chính c&a các BQLRPH r2t th2p, vi0c s5 d#ng các ngu�n tài chính này ch�a hi0u qu+ và thi8u tính bZn veng. M#c tiêu c&a c&a nghiên c(u này là nh)m $ánh giá tình hình thpc hi0n chính sách $Nu t� và cA ch8 tài chính, xác $�nh các v2n $Z, b2t cHp và kho+ng tr�ng trong thpc hi0n các chính sách này , các BQLRPH, trên cA s, $ó $Z xu2t bg sung, $iZu ch`nh các chính sách $Nu t�, tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a h0 th�ng các khu rdng phòng h- , Vi0t Nam. K8t qu+ nghiên c(u cho th2y, ngu�n tài chính cho ho@t $-ng c&a các BQLRPH ch& y8u vwn td ngân sách nhà n�7c, m-t phNn nh^ td chi tr+ d�ch v# môi tr��ng rdng và m-t s� ho@t $-ng s+n xu2t kinh doanh c&a các $An v�. Các b2t cHp và h@n ch8 vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính $�i v7i rdng phòng h- $�Gc thE hi0n , 3 nhóm v2n $Z: (i) vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính cho b+o v0 rdng phòng h-; (ii) vZ quyZn tp ch& vZ tài chính c&a các BQLRPH và cA ch8 chia s� lGi ích $�i v7i rdng phòng h-; (iii) vZ thu hút các ngu�n tài chính ngoài ngân sách vào rdng phòng h- và s5 d#ng di0n tích rdng s+n xu2t vào s+n xu2t kinh doanh c&a các BQLRPH. Các ý ki8n $Z xu2t nh)m thi8t lHp cA ch8 tài chính bZn veng cho các BQLRPH tHp trung vào hai nhóm: (i) 8 $Z xu2t vZ cA ch8 chính sách huy $-ng các ngu�n tài chính cho qu+n lý, b+o v0 và phát triEn rdng phòng h-; (ii) 4 $Z xu2t vZ qu+n lý và s5 d#ng hi0u qu+ các ngu�n tài chính c&a các BQLRPH.

TTTTd khoá: d khoá: d khoá: d khoá: Rdng phòng h-, ban qu+n lý rdng phòng h-, cA ch8 tài chính bZn veng.

1. ��T V�N �5

Theo k8t qu+ công b� hi0n tr@ng rdng toàn qu�c t@i Quy8t $�nh s� 911/Q�-BNN-TCL ngày 19/3/2019 c&a B- Nông nghi0p và PTNT, tính $8n 31/12/2018 di0n tích rdng phòng h- là 4.588.059 ha, chi8m 31,66% tgng di0n tích rdng toàn qu�c (B- Nông nghi0p và PTNT, 2019). M.c dù còn nhiZu khó kh_n nh�ng Chính ph& $ã và $ang dành các ngu�n tài chính l7n cho ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn rdng nói chung và rdng phòng h- nói riêng v7i di0n tích r-ng l7n, phân b� trên khvp c+ n�7c. Tuy nhiên, ngu�n ngân sách nhà n�7c $�Gc c2p theo k8 ho@ch hàng n_m và dpa trên cân $�i ngân sách c&a Trung �Ang và $�a ph�Ang, vi0c c2p v�n và gi+i ngân chHm làm +nh h�,ng $8n vi0c triEn khai các ho@t $-ng c&a Ban qu+n lý rdng phòng h- (BQLRPH). Trên thpc t8, vi0c qu+n lý rdng phòng h- còn nhiZu v�7ng mvc, h@n ch8 liên quan $8n cA ch8 chính sách, cA h-i ti8p cHn, kh+ n_ng huy $-ng, thu hút và gi+i ngân v�n

1 Trường Đại học Lâm nghiệp

$Nu t� và các ngu�n tài chính khác cho các khu rdng phòng h-. Kh+ n_ng $-c lHp và tp ch& vZ tài chính c&a các BQLRPH r2t th2p, s5 d#ng các ngu�n tài chính ch�a hi0u qu+ và thi8u tính bZn veng.

Trong nheng n_m gNn $ây, Chính ph& $ã xây dpng và ban hành nhiZu cA ch8, chính sách quan tr=ng nh)m h� trG ngu�n tài chính bZn veng cho các ho@t $-ng qu+n lý, b+o v0 và phát triEn rdng. �ây $�Gc xem là nheng chính sách $-t phá cho vi0c xã h-i hóa các ngu�n $Nu t�, góp phNn tìm ki8m ngu�n tài chính bZn veng cho qu+n lý, b+o t�n ngu�n tài nguyên thiên nhiên (Tr�Ang T2t �A, 2018). M.c dù, các cA ch8 tài chính , c2p Qu�c gia và $�a ph�Ang tuy mang l@i nhiZu cA h-i, tiZm n_ng nh�ng hNu nh� ch�a $�Gc vHn hành có hi0u qu+, vì vHy mà nhiZu cA h-i gia t_ng ngu�n tài chính ph#c v# công tác b+o v0 và phát triEn rdng , các BQLRPH $Zu g.p khó kh_n khi thpc hi0n các k8 ho@ch qu+n lý hi0n t@i và t�Ang lai. Xây dpng cA ch8 tài chính bZn veng cho các BQLRPH $�Gc hiEu là kh+ n_ng $+m b+o các ngu�n tài chính gn $�nh, $Ny $& $úng th�i $iEm và $+m b+o bZn veng trong m-t th�i gian dài $E có thE $áp (ng



$�Gc toàn b- các chí phí c&a các BQLRPH và $�ng th�i cfng $+m b+o r)ng rdng phòng h- $�Gc qu+n lý hi0u qu+, b+o v0 $�Gc tính $a d@ng sinh h=c, duy trì và t_ng c��ng kh+ n_ng cung c2p các d�ch v# sinh thái và phòng h- c&a rdng (TrNn Th� Thu Hà và cs, 2018).

Chính vì vHy, chính sách $Nu t� và cA ch8 tài chính cNn ph+i $�Gc $gi m7i nh)m $+m b+o tính bZn veng, t@o $-ng lpc thúc $[y các ho@t $-ng qu+n lý, b+o v0 và phát triEn h0 th�ng các khu rdng phòng h- là yêu cNu c2p thi8t $.t ra trong b�i c+nh m7i hi0n nay. M#c tiêu c&a nghiên c(u là nh)m $ánh giá tình hình thpc hi0n chính sách $Nu t� và cA ch8 tài chính, xác $�nh các v2n $Z, b2t cHp và kho+ng tr�ng trong thpc hi0n các chính sách này , các BQLRPH t@i các t`nh kh+o sát, trên cA s, $ó $Z xu2t ban hành các chính sách $Nu t�, tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a h0 th�ng các khu rdng phòng h- , Vi0t Nam. N-i dung nghiên c(u tHp trung vào tình hình thpc hi0n các chính sách $Nu t� và cA ch8 tài chính $�i v7i rdng phòng h- t@i các BQLRPH t@i các $�a ph�Ang kh+o sát; các v2n $Z, khó kh_n và kho+ng tr�ng vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính $�i v7i rdng phòng h- t@i các BQLRPH; chính sách $Nu t� và cA ch8 tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a các BQLRPH.


BBBB+ng 1. Danh sách các BQLRPH kh+o sát theo vùng+ng 1. Danh sách các BQLRPH kh+o sát theo vùng+ng 1. Danh sách các BQLRPH kh+o sát theo vùng+ng 1. Danh sách các BQLRPH kh+o sát theo vùng TT �An v� kh+o sát ��a ph�Ang Vùng trung du và miZn

núi phía Bvc

1 BQLRPH sông �à T`nh Hoà Bình 2 BQLRPH h� Núi C�c T`nh Thái Nguyên 3 BQLRPH Tr@m T2u T`nh Yên Bái Vùng $�ng b)ng Bvc b- 4 BQLRPH-�D Hà N-i TP. Hà N-i 5 BQLRPH C2m SAn T`nh Bvc Giang 6 BQLRPH SAn �-ng T`nh Bvc Giang Vùng Bvc Trung b- 7 BQLRPH Lang Chánh T`nh Thanh Hoá 8 BQLRPH Nghi L-c T`nh Ngh0 An 9 BQLRPH H�ng Lsnh T`nh Hà Tsnh

(Ngu�n: Kh+o sát thpc $�a, 2018) Thu thHp s� li0u, tài li0u th( c2p: các báo cáo

nghiên c(u c&a các B-, ngành và $�a ph�Ang, các chuyên gia/nhà qu+n lý và các $An v� qu+n lý rdng phòng h- vZ v2n $Z liên quan. Ngoài ra, các v_n b+n chính sách, luHt và d�7i luHt vZ $Nu t� và cA ch8 tài

chính $�i v7i rdng phòng h- cfng $�Gc rà soát, h0 th�ng hoá và phân tích ph#c v# nghiên c(u.

Thu thHp s� li0u sA c2p: �ã ti8n hành $iZu tra kh+o sát b)ng phi8u kh+o sát và ph^ng v2n sâu cán b- qu+n lý t@i 9 BQLRPH thu-c 3 vùng sinh thái chính g�m: i) trung du và miZn núi phía Bvc, ii) $�ng b)ng Bvc b-, iii) Bvc Trung b-, phân b� trên $�a bàn 8 t`nh/thành ph� (B+ng 1). N-i dung chính c&a kh+o sát là nh)m tìm hiEu nheng khó kh_n và kho+ng tr�ng trong thpc hi0n các chính sách vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính $�i v7i các BQLRPH, nheng $Z xu2t td các $An v� trpc ti8p qu+n lý rdng phòng h- nh)m $+m b+o ngu�n tài chính gn $�nh, bZn veng cho ho@t $-ng qu+n lý, b+o v0 và phát triEn tài nguyên rdng phòng h- t@i các $An v� này.

X5 lý và phân tích s� li0u: Toàn b- các phi8u kh+o sát và thông tin thu thHp $�Gc x5 lý và phân tích th�ng kê theo tdng nhóm ch& $Z c&a các n-i dung nghiên c(u.


3.1. Th3.1. Th3.1. Th3.1. Thpc tr@ng h0 th�ng rdng phpc tr@ng h0 th�ng rdng phpc tr@ng h0 th�ng rdng phpc tr@ng h0 th�ng rdng phòng hòng hòng hòng h- và cA - và cA - và cA - và cA chchchch8 qu+n l8 qu+n l8 qu+n l8 qu+n lý cý cý cý c&a &a &a &a các BQLRPHcác BQLRPHcác BQLRPHcác BQLRPH

Theo LuHt Lâm nghi0p, rdng phòng h- $�Gc phân theo m(c $- xung y8u, s5 d#ng ch& y8u $E b+o v0 ngu�n n�7c, b+o v0 $2t, ch�ng xói mòn, s@t l,, lf quét, lf �ng, ch�ng sa m@c hóa, h@n ch8 thiên tai, $iZu hoà khí hHu, góp phNn b+o v0 môi tr��ng, qu�c phòng, an ninh, k8t hGp kinh doanh du l�ch sinh thái, ngh` d�mng, gi+i trí và d�ch v# môi tr��ng rdng, bao g�m: i) Rdng phòng h- $Nu ngu�n; rdng b+o v0 ngu�n n�7c c&a c-ng $�ng dân c�; rdng phòng h- biên gi7i; ii) Rdng phòng h- chvn gió, chvn cát bay; rdng phòng h- chvn sóng, l2n biEn.

Tgng di0n tích rdng phòng h- toàn qu�c tính $8n ngày 31/12/2018 là 4.588.059 ha, trong $ó di0n tích rdng tp nhiên 3.931.584 ha; rdng tr�ng là 656.475 ha (B- Nông nghi0p và PTNT, 2019). Hi0n trên toàn qu�c có 259 tg ch(c qu+n lý rdng phòng h-, trong $ó có 229 BQLRPH. S� l�Gng các BQLRPH tHp trung nhiZu nh2t , vùng Nam Trung b- và Tây Nguyên, vùng $�ng b)ng sông H�ng có s� l�Gng BQLRPH ít nh2t. Trong 229 BQLRPH có 2.795 cán b- $ang làm vi0c, trong $ó: 13 BQLRPH có H@t KiEm lâm, 169 BQLRPH có lpc l�Gng b+o v0 rdng chuyên trách, 47 BQLRPH ch�a có lpc l�Gng b+o v0 rdng chuyên trách, bình quân kho+ng 1.500 ha rdng có m-t cán b- qu+n lý (Tgng c#c Lâm nghi0p, 2018).



BBBB+ng 2. Các tg ch(c qu+n l+ng 2. Các tg ch(c qu+n l+ng 2. Các tg ch(c qu+n l+ng 2. Các tg ch(c qu+n lý và diý và diý và diý và di0n tích rdng ph0n tích rdng ph0n tích rdng ph0n tích rdng phòng hòng hòng hòng h- theo vùng si- theo vùng si- theo vùng si- theo vùng sinh thái n_m 2017nh thái n_m 2017nh thái n_m 2017nh thái n_m 2017

TT Vùng sinh thái S� l�Gng tg

ch(c qu+n lý rdng phòng h-

Di0n tích (ha)

S� l�Gng BQLRPH

Di0n tích các BQLRPH

1 Tây Bvc 24 745.843 14 565.074 2 �ông Bvc 38 828.415 31 744.771 3 ��ng b)ng sông H�ng 9 22.065 9 14.523 4 Bvc Trung b- 48 950.944 47 901.061 5 Nam Trung b- 55 856.686 55 856.686 6 Tây Nguyên 53 882.133 50 878.546 7 �ông Nam b- 14 142.384 11 141.693 8 ��ng b)ng sông C5u Long 19 112.974 12 78.688

Tgng 259 4.567.106 229 4.181.040

(Ngu�n: Tgng c#c Lâm nghi0p, 2018) H0 th�ng rdng phòng h- $�Gc tr+i r-ng trên

toàn qu�c, vi0c qu+n lý rdng phòng h- không th�ng nh2t, m�i t`nh có nheng quy $�nh vZ tg ch(c, qu+n lý và $Nu t� r2t khác nhau dwn $8n k8t qu+ và m(c $- vi ph@m trong công tác b+o v0 rdng cfng r2t khác nhau. Có thE nói, rdng phòng h- là $�i t�Gng d� b� tgn th�Ang nh2t, ngu�n lpc cho công tác b+o v0 rdng phòng h- cfng $.t ra nhiZu v2n $Z l7n cNn gi+i quy8t trong giai $o@n hi0n nay (Tr�Ang T2t �A, 2018).

Theo Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg ngày 9 tháng 6 n_m 2015 c&a Th& t�7ng Chính ph& Ban hành Quy ch8 qu+n lý rdng phòng h-, BQLRPH có trách nhi0m qu+n lý $�i v7i di0n tích rdng phòng h- $�Gc Nhà n�7c giao, là $An v� sp nghi0p công lHp trpc thu-c S, Nông nghi0p và PTNT do UBND t`nh thành lHp theo quy $�nh pháp luHt. Biên ch8 sp nghi0p c&a BQLRPH $�Gc xác $�nh trên nguyên tvc vZ v� trí vi0c làm v7i tgng biên ch8 (bao g�m c+ viên ch(c, lpc l�Gng kiEm lâm và ng��i lao $-ng $�Gc xác $�nh trên cA s, t�i $a 700 ha rdng có m-t biên ch8. Td ngày 01 tháng 01 n_m 2019, Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg $ã h8t hi0u lpc và $�Gc thay th8 b,i Ngh� $�nh 156/2018/N�-CP ngày 16 tháng 11 n_m 2018 c&a Chính ph& Quy $�nh chi ti8t m-t s� $iZu c&a LuHt Lâm nghi0p.

Theo LuHt Lâm nghi0p, BQLRPH là m-t trong 7 ch& rdng ph+i thpc hi0n qu+n lý rdng bZn veng, có trách nhi0m qu+n lý, b+o v0 và phát triEn rdng theo quy ch8 qu+n lý rdng. Tg ch(c qu+n lý rdng phòng h- $�Gc quy $�nh nh� sau: ��i v7i rdng phòng h- $Nu ngu�n, rdng phòng h- biên gi7i có di0n tích tHp trung td 5.000 ha tr, lên, ho.c rdng phòng h- chvn gió, cát bay, chvn sóng, l2n biEn có di0n tích td 3.000 ha tr, lên $�Gc thành lHp BQLRPH. Lpc l�Gng b+o v0 rdng phòng h- g�m: (1) H@t kiEm lâm khu rdng

phòng h-, là cA quan hành chính c&a nhà n�7c trpc thu-c Chi c#c KiEm lâm c2p t`nh; (2) Lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng , nheng khu rdng phòng h- không $& $iZu ki0n thành lHp h@t kiEm lâm và ch& rdng là các BQLRPH có trách nhi0m trpc ti8p qu+n lý, ch` $@o ho@t $-ng, b+o $+m ch8 $- cho lpc l�Gng này theo quy $�nh c&a pháp luHt.

3.2. Ngu3.2. Ngu3.2. Ngu3.2. Ngu�n và cA ch8 tài chính hi0n $a�n và cA ch8 tài chính hi0n $a�n và cA ch8 tài chính hi0n $a�n và cA ch8 tài chính hi0n $ang áp ng áp ng áp ng áp dddd#ng t@i các BQLRPH#ng t@i các BQLRPH#ng t@i các BQLRPH#ng t@i các BQLRPH

3.2.1. Ngu�n tài chính td ngân sách nhà n�7c

Tr�7c th�i $iEm 01/01/2019, qu+n lý rdng phòng h- $�Gc thpc hi0n theo Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg ngày 9/6/2015 c&a Th& t�7ng Chính ph& Ban hành quy ch8 qu+n lý rdng phòng h-. Theo Quy8t $�nh này, ngân sách nhà n�7c $+m b+o kinh phí sp nghi0p cho qu+n lý, b+o v0 rdng phòng h- bao g�m: (1) Kinh phí sp nghi0p th��ng xuyên cho các ho@t $-ng c&a b- máy $�Gc phân bg trong dp toán chi ngân sách hàng n_m; (2) Kinh phí qu+n lý, b+o v0 rdng thpc hi0n theo quy $�nh hi0n hành và Quy8t $�nh s� 886/Q�-TTg ngày 16 tháng 6 n_m 2017 vZ phê duy0t Ch�Ang trình m#c tiêu phát triEn lâm nghi0p bZn veng giai $o@n 2016-2020; (3) M(c khoán b+o v0 rdng bình quân 200.000 $�ng/ha/n_m $�i v7i di0n tích khoán b+o v0 rdng cho h- gia $ình, cá nhân, c-ng $�ng dân c�; $�i v7i vùng khó kh_n là 400.000 $�ng/ha/n_m theo Ngh� $�nh 75/2015/N�-CP; (4) Nhà n�7c h� trG m-t lNn chi phí kh+o sát, thi8t k8, ký hGp $�ng và lHp h� sA tr�ng và ch_m sóc rdng, khoán b+o v0 rdng ho.c khoanh nuôi tái sinh. Rdng phòng h- ven biEn $�Gc thpc hi0n theo Quy8t $�nh 120/Q�-TTg ngày 22 tháng 01 n_m 2015 c&a Th& t�7ng Chính ph& vZ vi0c phê duy0t �Z án b+o v0 và phát triEn rdng ven



biEn (ng phó v7i bi8n $gi khí hHu giai $o@n 2015-2020, trong $ó m(c khoán b)ng 1,5 lNn so v7i m(c

khoán b+o v0 rdng phòng h- $Nu ngu�n.

BBBB+ng 3. Các ngu�n tài chính td ngân sách nhà n�7c cho rdng ph+ng 3. Các ngu�n tài chính td ngân sách nhà n�7c cho rdng ph+ng 3. Các ngu�n tài chính td ngân sách nhà n�7c cho rdng ph+ng 3. Các ngu�n tài chính td ngân sách nhà n�7c cho rdng phòng hòng hòng hòng h---- TT Chính sách/ch�Ang trình CA ch8 tài chính áp d#ng

1 Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg Ban hành quy ch8 qu+n lý rdng phòng h-

- Tr�ng rdng theo dp toán; khoanh nuôi, xúc ti8n tái sinh 4 tri0u $�ng/ha; 8 tri0u $�ng/ha v7i khoanh nuôi có bg sung trong 5 n_m - M(c khoán b+o v0 rdng: 200.000 $�ng/ha/n_m

2

Quy8t $�nh s� 886/Q�-Ttg ngày 16 tháng 6 n_m 2017 vZ phê duy0t Ch�Ang trình m#c tiêu phát triEn lâm nghi0p bZn veng giai $o@n 2016-2020

- Kinh phí cho khoán b+o v0 rdng $�Gc nhà n�7c giao cho BQLRPH - M(c khoán b+o v0 rdng cho HG�/cá nhân là 200.000 $�ng/ha/n_m

3

Ngh� $�nh 75/2015/N�-CP ngày 09/09/2015 vZ CA ch8, chính sách b+o v0 và phát triEn rdng gvn v7i chính sách gi+m nghèo nhanh, bZn veng và h� trG $�ng bào dân t-c thiEu s� giai $o@n 2015-2020

- H� trG khoán b+o v0 rdng phòng h- cho h- gia $ình, c-ng $�ng dân c� thôn: 400.000 $�ng/ha/n_m - H@n m(c di0n tích rdng nhHn khoán: 30 ha/h- gia $ình

4

Ngh� quy8t 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 c&a Chính ph& vZ Ch�Ang trình h� trG gi+m nghèo nhanh và bZn veng $�i v7i 61 huy0n nghèo

- H� trG h- gia $ình nhHn khoán ch_m sóc, b+o v0 rdng phòng h- 200.000 $�ng/ha/n_m

(Ngu�n: �iZu tra kh+o sát t@i các $�a ph�Ang và BQLRPH, 2018) 3.2.2. Ngu�n thu td chi tr+ d�ch v# môi tr��ng

rdng (DVMTR)

Hi0n t@i c+ n�7c có 154 trên tgng s� 259 BQLRPH $�Gc chi tr+ DVMTR, chi8m 59% tgng s� BQLRPH, v7i tgng di0n tích rdng n)m trong l�u vpc là 1,75 tri0u ha, chi8m kho+ng 62% vZ di0n tích rdng phòng h- do các BQLRPH qu+n lý. N_m 2018 kinh phí chi tr+ cho các khu RPH toàn qu�c là 920 t: $�ng, bình quân: 524.000 $�ng/ha (th2p nh2t là: 332 $�ng/ha và cao nh2t là: 1,5 tri0u $�ng/ha). NhiZu khu rdng phòng h- $ã nhHn $�Gc kinh phi chi tr+ khá l7n nh� t@i t`nh Lai Châu: BQLRPH Bvc M��ng Tè nhHn 96,9 t: $�ng, BQLRPH M��ng Tè nhHn 85,5 t: $�ng, BQLRPH NHm Nhùn nhHn 76,6 t: $�ng (Tgng c#c Lâm nghi0p, 2018). Tuy nhiên, ngu�n thu td chi tr+ d�ch v# môi tr��ng rdng c&a các BQLRPH ph# thu-c r2t l7n vào $�a ph�Ang có nhiZu nhà máy thu: $i0n và di0n tích rdng thu-c l�u vpc các nhà máy thu: $i0n hay không. Có nhiZu BQLRPH qu+n lý hàng ch#c ngàn ha rdng nh�ng không $�Gc chi tr+ do không n)m trong l�u vpc c&a nhà máy thu: $i0n và ch�a xác $�nh $�Gc l�u vpc cho cung c2p n�7c s@ch. Ngu�n thu td chi tr+ d�ch v# môi tr��ng rdng nhìn chung vwn chi8m t: tr=ng nh^ bé trong tgng ngu�n thu c&a các BQLRPH hi0n nay.

3.2.3. Ngu�n thu td ho@t $-ng s+n xu2t kinh doanh

� hNu h8t các BQLRPH, ngoài di0n tích rdng phòng h- $�Gc giao qu+n lý, $Zu có di0n tích rdng s+n xu2t nh2t $�nh nh)m $+m b+o có các ngu�n thu bg sung $E duy trì ho@t $-ng, giao $-ng , m(c trên d�7i 300 ha $8n vài ngàn ha, bao g�m c+ rdng tp nhiên và rdng tr�ng. M-t s� BQLRPH có di0n tích rdng s+n xu2t khá l7n td 4.000 ha $8n trên 7.000 ha nh� BQLRPH Lang Chánh (t`nh Thanh Hoá), BQLRPH Ngàn Sâu, BQLRPH Nam Hà Tsnh (t`nh Hà Tsnh), BQLRPH Long �@i (t`nh Qu+ng Bình). Liên quan $8n v2n $Z khai thác rdng s+n xu2t là rdng tp nhiên, Th& t�7ng Chính ph& $ã ban hành Quy8t $�nh s� 2242/Q�-TTg ngày 11/12/2014 phê duy0t $Z án t_ng c��ng công tác qu+n lý khai thác g� rdng tp nhiên giai $o@n 2014-2020. Theo quy8t $�nh này, Chính ph& yêu cNu ddng khai thác chính g� rdng tp nhiên trên ph@m vi c+ n�7c và h� trG kinh phí td ngân sách nhà n�7c $E b+o v0 di0n tích rdng tp nhiên c&a các công ty lâm nghi0p ph+i t@m ddng khai thác theo $Z án này v7i m(c h� trG 200.000 $�ng/ha/n_m. K8t qu+ kh+o sát cho th2y hi0n $ang có sp áp d#ng không th�ng nh2t giea các $�a ph�Ang. T@i t`nh Qu+ng Bình và Hà Tsnh, các



BQLRPH ddng khai thác rdng s+n xu2t là rdng tp nhiên nhHn $�Gc kho+n kinh phí h� trG này, trong khi các t`nh khác không vHn d#ng $�Gc vì cho r)ng chính sách này ch` áp d#ng v7i di0n tích rdng s+n xu2t là rdng tp nhiên c&a các công ty lâm nghi0p, không áp d#ng v7i $�i t�Gng rdng s+n xu2t là rdng tp nhiên c&a các BQLRPH.

3.3. Khó kh_n, b3.3. Khó kh_n, b3.3. Khó kh_n, b3.3. Khó kh_n, b2t cHp vZ $Nu t� và cA ch8 tài 2t cHp vZ $Nu t� và cA ch8 tài 2t cHp vZ $Nu t� và cA ch8 tài 2t cHp vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính $chính $chính $chính $�i v7i các BQLRPH�i v7i các BQLRPH�i v7i các BQLRPH�i v7i các BQLRPH

3.3.1. VZ $Nu t� và cA ch8 tài chính cho b+o v0 rdng phòng h-

- CA ch8 không rõ ràng và thi8u kinh phí cho lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng c&a các BQLRPH. Trên thpc t8 các BQLRPH có di0n tích trên 20.000 ha không nhiZu nên hNu h8t các $An v� này $Zu không có lpc l�Gng kiEm lâm, thay vào $ó $Zu ph+i tg ch(c lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng. M.t khác, , m-t s� $An v� nheng di0n tích rdng phòng h- quá xa dân không thE thpc hi0n khoán b+o v0 rdng cho c-ng $�ng $�Gc thì $ây là lpc l�Gng chính thpc hi0n nhi0m v# b+o v0 rdng. Tuy nhiên, trong Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg không có b2t c( quy $�nh nào vZ kinh phí $+m b+o ho@t $-ng c&a lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng trong các BQLRPH. K8t qu+ kh+o sát t@i các BQLRPH cho th2y, các $An v� g.p khó kh_n trong vi0c $+m b+o kinh phí cho ho@t $-ng c&a lpc l�Gng này do cA ch8 tài chính không rõ ràng dwn $8n không $+m b+o $�Gc s� l�Gng theo yêu cNu. M-t s� $An v� ph+i s5 d#ng ngu�n ngân sách tp cân $�i td các ngu�n thu khác $E chi cho lpc l�Gng này nh�ng không $�Gc S, Tài chính ch2p nhHn do không có quy $�nh. Ngh� $�nh 01/2019/N�-CP ngày 01/01/2019 c&a Chính ph& vZ KiEm lâm và lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng $ã có quy $�nh vZ lpc l�Gng này (ch�Ang III) vZ nhi0m v#, quyZn h@n, $+m b+o ho@t $-ng vZ ph�Ang ti0n và kinh phí. Tuy nhiên, các $iZu kho+n khá chung chung và ch�a thE thpc hi0n trên thpc t8.

- Kinh phí cho ho@t $-ng b+o v0 rdng c&a các BQLRPH không $+m b+o c+ vZ s� l�Gng c2p và th�i gian c2p. Theo quy $�nh c&a Nhà n�7c, các ho@t $-ng cho b+o v0 rdng c&a các BQLRPH bao g�m: (1) ch�ng xâm l2n, ng_n ch.n khai thác trái phép; (2) phòng cháy và chea cháy rdng; (3) phòng trd sâu b0nh h@i. Tuy nhiên khi phê duy0t kinh phí cho ho@t $-ng b+o v0 rdng th��ng xuyên c&a BQLRPH hNu nh� không có các kho+n chi này, $�ng th�i cfng ch�a có h�7ng dwn m-t cách c# thE cho trích lHp qu{

phòng cháy, chea cháy rdng. Ngoài ra, các BQLRPH hi0n có cA s, vHt ch2t và trang thi8t b� r2t h@n ch8, $.c bi0t là , các tr@m b+o v0 rdng $iZu ki0n khó kh_n do thi8u ngu�n $Nu t� td Nhà n�7c.

- B2t cHp trong chính sách thpc hi0n khoán b+o v0 rdng t@i các BQLRPH. Theo quy $�nh c&a, các BQLRPH là ch& rdng có trách nhi0m qu+n lý $�i v7i di0n tích rdng phòng h- $�Gc Nhà n�7c giao, ph+i thpc hi0n khoán b+o v0 cho h- gia $ình và c-ng $�ng dân c� thôn b+n nh�ng trách nhi0m khi x+y ra m2t rdng thu-c vZ ch& rdng ch( không ph+i bên nhHn khoán. �iZu này dwn $8n v2n $Z trong vi0c $+m b+o cân b)ng giea quyZn h@n và trách nhi0m c&a BQLRPH $�i v7i di0n tích rdng $�Gc Nhà n�7c giao qu+n lý. � m-t s� BQLRPH, không ph+i di0n tích nào cfng thpc hi0n giao khoán cho các h- gia $ình và c-ng $�ng dân c� $�Gc vì xa dân, $iZu ki0n khó kh_n và m(c kinh phí khoán quá th2p không thu hút h- gia $ình và c-ng $�ng tham gia nhHn khoán. Trong tình hình $ó, BQLRPH ph+i tg ch(c lpc l�Gng $E tp b+o v0 nheng di0n tích không thE giao khoán nh�ng l@i v�7ng rào c+n vZ cA ch8 chính sách cho lpc l�Gng này nh� $ã trình bày , trên.

- ��nh m(c khoán b+o v0 không th�ng nh2t và ch�ng chéo giea các chính sách thpc hi0n t@i cùng m-t $�a bàn. Hi0n t@i $�nh m(c khoán c&a 4 chính sách (xem chi ti8t b+ng 3) v7i 3 m(c khác nhau td 200.000 $�ng/ha/n_m $8n 450.000 $�ng/ha/n_m. Có m-t thpc t8 là t@i m-t BQLRPH sq có nheng di0n tích $�Gc h�,ng theo chính sách này, m-t s� di0n tích khác l@i thpc hi0n theo chính sách khác. M.t khác, các chính sách khác nhau l@i do các ngành khác nhau tg ch(c thpc hi0n. Ví d#, vi0c thpc hi0n chính sách c&a Ngh� quy8t 30a/2008/NQ-CP l@i do B- Lao $-ng, Th�Ang binh và Xã h-i (, $�a ph�Ang là do S, Lao $-ng, Th�Ang binh và Xã h-i) $iZu ti8t ngu�n ngân sách. �iZu này gây khó kh_n cho công tác qu+n lý và $.c bi0t là vi0c thu hút ng��i dân $�a ph�Ang tham gia nhHn khoán b+o v0 rdng.

3.3.2. VZ quyZn tp ch& vZ tài chính và cA ch8 chia s� lGi ích

- Ch�a có cA ch8 tp ch& tài chính rõ ràng cho các BQLRPH $�i v7i vi0c s5 d#ng các ngu�n thu ngoài ngân sách. Theo quy $�nh c&a Ngh� $�nh s� 141/2016/N�-CP các BQLRPH là $An v� sp nghi0p công lHp tp $+m b+o m-t phNn chi th��ng xuyên, t(c là ngoài ngu�n thu td ngân sách nhà n�7c, BQLRPH có thE có các ngu�n tài chính khác bg sung cho chi



th��ng xuyên $E $+m b+o nhi0m v# b+o v0 rdng. Tuy nhiên hi0n t@i m-t s� BQLRPH g.p khó kh_n trong vi0c s5 d#ng ngu�n tài chính td ngu�n này. Ví d#, n8u mu�n $Nu t� vào xây dpng cA s, vHt ch2t ho.c ph�Ang ti0n td ngu�n này ph+i xin phép c+ hai S, Nông nghi0p và PTNT và S, Tài chính $E $�Gc phép s5 d#ng; hay tr��ng hGp chi tr+ cho lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng nh�ng cfng không $�Gc phép thpc hi0n vì ch�a có quy $�nh c# thE vZ n-i dung này. Ngoài ra, , m-t s� BQLRPH, ngoài ngân sách dành cho khoán b+o v0 rdng còn có thêm td chi tr+ DVMTR. Tuy nhiên, khi $ó ngân sách $�a ph�Ang sq kh2u trd kho+n kinh phí này mà ch` c2p bù trong tr��ng hGp tiZn chi tr+ DVMTR không $& chi tr+ cho các h- gia $ình, nhóm h- gia $ình ho.c c-ng $�ng nhHn khoán b+o v0 rdng. �iZu này làm gi+m kh+ n_ng cung c2p tài chính c&a các BQLRPH và không khuy8n khích ng��i dân và c-ng $�ng tham gia vào các ho@t $-ng b+o v0 rdng do m(c khoán quá th2p mà l@i b� kh2u trd khi $�Gc chi tr+ DVMTR.

- Các quy $�nh vZ s5 d#ng rdng phòng h- vZ khai thác lâm s+n (tHn d#ng, tHn thu g� trong rdng tp nhiên; khai thác g� trong rdng tr�ng, khai thác tre và lâm s+n ngoài g� (LSNG), s+n xu2t nông lâm ng� k8t hGp, du l�ch sinh thái...) và cA ch8 h�,ng lGi td rdng phòng h- theo Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg còn khá chung chung, ch�a tính $8n tính ch2t $.c thù c&a tdng lo@i rdng phòng h-, v� trí phân b� và $.c $iEm c# thE t@i nAi phân b� mà $�Gc áp d#ng chung cho t2t c+ các khu vpc trên toàn qu�c, thHm chí rdng phòng h- $Nu ngu�n và rdng phòng h- ven biEn cfng thpc hi0n chung m-t quy $�nh (vZ t: l0 s5 d#ng $2t, quy cách b_ng, $ám khai thác, $- tàn che sau khai thác....), dwn $8n vi0c khó áp d#ng c&a các BQLRPH. Ngh� $�nh 156/2018/N�-CP thay th8 Quy8t $�nh 17/2015/Q�-TTg td 01/01/2019 quy $�nh vZ khai thác lâm s+n trong rdng phòng h- (td �iZu 17 $8n �iZu 25), m.c dù là Ngh� $�nh h�7ng dwn thpc hi0n LuHt Lâm nghi0p nh�ng vwn vi0n dwn l@i LuHt và g-p chung t2t c+ các lo@i rdng trong vi0c quy $�nh ph�Ang th(c khai thác, t: l0 di0n tích $�Gc thpc hi0n nông lâm ng� k8t hGp và h�,ng lGi. V7i quy $�nh m7i này, vi0c thpc hi0n cfng vwn sq khó kh_n $�i v7i các BQLRPH , các vùng khác nhau, v7i $.c tr�ng khác nhau.

3.3.3. VZ thu hút các ngu�n tài chính ngoài ngân sách

- Thi8u chính sách thu hút $Nu t� vào làm giàu rdng và xúc ti8n tái sinh rdng tp nhiên: LuHt Lâm

nghi0p cfng không thda nhHn quyZn s, heu $�i v7i rdng tp nhiên sau khoanh nuôi, ph#c h�i. K8t qu+ kh+o sát t@i m-t s� BQLRPH có di0n tích rdng tp nhiên, khi giao khoán là rdng nghèo ki0t, nh�ng sau th�i gian khoán b+o v0 và khoanh nuôi tái sinh rdng $ã t_ng tre l�Gng nh�ng không có cA ch8 cho phép khai thác $�i v7i l�Gng g� t_ng thêm này. �iZu này dwn $8n thpc t8 là ng��i dân mu�n cho rdng tp nhiên nghèo ki0t $i $E chuyEn thành rdng tr�ng và xu h�7ng này có thE dwn $8n tình tr@ng "phá rdng $E tr�ng rdng" hay làm m2t $i di0n tích rdng tp nhiên hi0n có. Trên thpc t8, di0n tích rdng nghèo ki0t này r2t có tiZm n_ng trong vi0c thu hút ng��i dân $Nu t� làm giàu rdng nh�ng do không có cA ch8 cho vi0c thpc hi0n nên không huy $-ng $�Gc ngu�n này.

- Thi8u cA ch8 qu+n lý phù hGp và ngu�n $Nu t� $�i v7i di0n tích rdng s+n xu2t trong các BQLRPH làm gi+m tính hi0u qu+ c&a ngu�n tài nguyên $2t và rdng: Theo $ánh giá c&a cán b- qu+n lý t@i các Chi c#c KiEm lâm/Lâm nghi0p , m-t s� t`nh, vi0c qu+n lý di0n tích rdng s+n xu2t hi0n nay trong các BQLRPH không hi0u qu+, tHp trung lGi ích vào m-t s� $�i t�Gng trong khi ngân sách nhà n�7c gNn nh� không thu $�Gc gì td di0n tích này. Hi0n t@i , m-t s� t`nh, các BQLRPH thpc hi0n khoán cho dân tr�ng rdng nh�ng do không có kh+ n_ng $Nu t� nên dân tp tr�ng, khi thu ho@ch n-p l@i s+n l�Gng cho BQLRPH. V2n $Z này $�Gc xem gi�ng nh� "phát canh thu tô" dwn $8n th��ng xuyên x+y ra mâu thuwn giea ng��i dân và các BQLRPH. �ây là sp lãng phí l7n trong khi di0n tích rdng s+n xu2t này cNn ph+i $�Gc s5 d#ng m-t cách hi0u qu+ và góp phNn bg sung vào ngu�n tài chính $E tái $Nu t� cho qu+n lý, b+o v0 và phát triEn rdng phòng h-.

3.4. �3.4. �3.4. �3.4. �Z xu2t m-t s� chính sách vZ $Nu t� và cA Z xu2t m-t s� chính sách vZ $Nu t� và cA Z xu2t m-t s� chính sách vZ $Nu t� và cA Z xu2t m-t s� chính sách vZ $Nu t� và cA chchchch8 tài chính $�i v7i các BQLRPH8 tài chính $�i v7i các BQLRPH8 tài chính $�i v7i các BQLRPH8 tài chính $�i v7i các BQLRPH

3.4.1. VZ huy $-ng các ngu�n tài chính cho b+o v0 và phát triEn rdng phòng h-

Rdng phòng h- là ngu�n tài nguyên quan tr=ng trong vi0c $+m b+o an toàn sinh thái c&a qu�c gia và cNn ph+i $�Gc cung c2p ngu�n kinh phí $Ny $& cho các ho@t $-ng qu+n lý, b+o v0 và phát triEn c+ vZ di0n tích và ch2t l�Gng rdng. Không gi�ng nh� $�i v7i rdng $.c d#ng, là lo@i rdng có kh+ n_ng thu hút nhiZu ngu�n tài chính khác nhau td ngoài ngân sách nhà n�7c (Emerton, L., Ph@m Xuân Ph�Ang, Hà Th� Mdng, 2011), ngu�n tài chính cho b+o v0 và phát triEn rdng phòng h- vwn ph+i dpa vào ngân sách c&a



nhà n�7c là chính, k8t hGp v7i phát huy kh+ n_ng tp thân c&a các BQLRPH. Huy $-ng có hi0u qu+ và t_ng các ngu�n tài chính cho qu+n lý, b+o v0 rdng phòng h- có thE thpc hi0n thông qua các gi+i pháp sau:

Th( nh2t, ngân sách nhà n�7c c2p cho các BQLRPH trong chi th��ng xuyên ph+i $+m b+o cho các ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn rdng $�Gc quy $�nh t@i LuHt Lâm nghi0p, Ngh� $�nh 156/2018/N�-CP ngày 16 tháng 11 n_m 2018 c&a Chính ph& quy $�nh chi ti8t m-t s� $iZu c&a LuHt Lâm nghi0p và Ngh� $�nh 01/2019/N�-CP ngày 01/01/2019 vZ KiEm lâm và lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng.

Th( hai, cNn cung c2p $Ny $& kinh phí $E chi tr+ $Ny $& cho biên ch8 c&a các BQLRPH bao g�m c+ lpc l�Gng chuyên trách b+o v0 rdng, v7i ch8 $- $ãi ng- t�Ang x(ng theo ch(c n_ng, nhi0m v# và trách nhi0m $�Gc giao.

Th( ba, t_ng c��ng các ngu�n lpc cho ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn rdng phòng h- ngoài ngân sách nhà n�7c thông qua chi tr+ DVMTR áp d#ng v7i t2t c+ các $�i t�Gng h�,ng lGi c&a các ngành nh� thu: $i0n, n�7c s@ch, các bon, du l�ch, công nghi0p…

Th( t�, xây dpng cA ch8 khoán b+o v0 rdng và chính sách h�,ng lGi phù hGp v7i tdng lo@i rdng phòng h- trên các $�a bàn khác nhau và theo h�7ng t_ng quyZn tp ch& cho các BQLRPH và tho+ thuHn giea bên giao khoán v7i bên nhHn khoán nh)m $+m b+o hài hoà lGi ích giea Nhà n�7c, ch& rdng (BQLRPH) và bên nhHn khoán.

Th( n_m, áp d#ng chính sách $Nu t� cho di0n tích rdng s+n xu2t (rdng tr�ng và rdng tp nhiên) trong các BQLRPH nh� $�i v7i các công ty lâm nghi0p $E t@o ngu�n thu h� trG cho các ho@t $-ng qu+n lý, b+o v0 rdng phòng h-.

Th( sáu, xây dpng cA ch8 thu hút $Nu t� ngoài ngân sách nhà n�7c vào làm giàu rdng và xúc ti8n tái sinh rdng phòng h- , nheng khu vpc ít xung y8u và gNn dân, gvn v7i cA ch8 khai thác và s5 d#ng s+n ph[m td rdng, thúc $[y các ho@t $-ng nông lâm ng� k8t hGp và tr�ng cây $a m#c $ích , các khu vpc rdng phòng h- phù hGp.

Th( b+y, xây dpng cA ch8 cho phép m, r-ng các ho@t $-ng c&a các BQLRPH ngoài nhi0m v# chính là qu+n lý và b+o v0 rdng nh� cung c2p d�ch v# t� v2n

kh+o sát, thi8t k8, cung c2p cây gi�ng, thu mua và ch8 bi8n s+n ph[m lâm s+n.

Th( tám, Nhà n�7c cNn xem xét xây dpng chính sách $Nu t� dài h@n giai $o@n 2021-2030 tNm nhìn 2050 theo hình th(c nh� m-t ch�Ang trình m#c tiêu qu�c gia cho công tác qu+n lý b+o v0 rdng nói chung và rdng phòng h- nói riêng , Vi0t Nam, $+m b+o cân $�i giea các m#c tiêu b+o v0 và phát triEn rdng phòng h- v7i các m#c tiên �u tiên khác nh� phát triEn nông thôn, c+i thi0n sinh k8 c&a ng��i dân s�ng ph# thu-c vào rdng. �iZu này cfng phù hGp v7i thpc t8 là các chính sách hay ch�Ang trình liên quan $8n b+o v0 và phát triEn rdng phòng h- (Ngh� quy8t 30a/2008/NQ-CP, Quy8t $�nh s� 886/Q�-TTg, Ngh� $�nh 75/2015/N�-CP) $Zu có th�i h@n k8t thúc vào n_m 2020.

3.4.2. VZ qu+n lý và s5 d#ng hi0u qu+ các ngu�n tài chính c&a các BQLRPH

�E có thE qu+n lý và s5 d#ng hi0u qu+ các ngu�n tài chính này cNn thpc hi0n m-t s� gi+i pháp sau:

Th( nh2t, cNn có quy $�nh vZ t: l0 di0n tích rdng s+n xu2t c&a các BQLRPH phù hGp v7i quy mô vZ tgng di0n tích và m(c $- xung y8u c&a các khu rdng phòng h- t@i m�i BQLRPH cfng nh� kh+ n_ng tg ch(c s+n xu2t kinh doanh c&a $An v�, $+m b+o nâng cao n_ng su2t, ch2t l�Gng và hi0u qu+ c&a di0n tích rdng này.

Th( hai, $�i v7i di0n tích rdng s+n xu2t t@i các BQLRPH ph+i thpc hi0n thuê $2t c&a Nhà n�7c (ho.c Nhà n�7c giao $2t có thu tiZn), tp thpc hi0n ho@t $-ng s+n xu2t kinh doanh, h@ch toán $Ny $&, $óng góp cho ngân sách nhà n�7c m-t phNn, phNn còn l@i bg sung vào ngu�n tài chính $E tái $Nu t� cho ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn rdng.

Th( ba, giao quyZn tp ch& thpc sp thông qua cA ch8 cho phép các BQLRPH $�Gc qu+n lý và s5 d#ng 100% ngu�n thu ngoài ngân sách nhà n�7c theo cA ch8 tp ch& c&a $An v� sp nghi0p công lHp $�Gc quy $�nh t@i Ngh� $�nh s� 141/2016/N�-CP ngày 10 tháng 10 n_m 2016 quy $�nh cA ch8 tp ch& c&a $An v� sp nghi0p công lHp trong lsnh vpc sp nghi0p kinh t8 và sp nghi0p khác.

Th( t�, $�i v7i chi tr+ d�ch v# môi tr��ng rdng, cNn xây dpng cA ch8 chi tr+ phù hGp v7i m�i $�i t�Gng khác nhau và d�ch v# nào thì chi tr+ trpc ti8p (giea BQLRPH v7i các $�i t�Gng chi tr+), $�i t�Gng



nào và d�ch v# nào thì chi tr+ gián ti8p thông qua Qu{ B+o v0 và Phát triEn rdng. Thpc hi0n $�Gc $iZu này sq góp phNn $+m b+o công b)ng giea các BQLRPH do sp khác bi0t vZ $�a lý (trong hay ngoài l�u vpc các nhà máy thu: $i0n, n�7c s@ch; dù n)m , $âu thì rdng cfng $Zu h2p th# các bon) và các $iZu ki0n khác $E $�Gc nhHn chi tr+.

4. K�T LU�N H0 th�ng rdng phòng h- c&a Vi0t Nam $ã $�Gc

hình thành và phát triEn trong gNn 50 n_m qua, v7i 4.588.059 ha chi8m 31,66% di0n tích rdng toàn qu�c và $óng vai trò quan tr=ng trong b+o t�n $a d@ng sinh h=c, phòng h-, cung c2p các d�ch v# môi tr��ng và $+m b+o an toàn sinh thái cho $2t n�7c. Rdng phòng h- là ngu�n tài nguyên vô giá, là tài s+n qu�c gia và vì vHy cNn $�Gc Nhà n�7c $+m b+o ngu�n ngân sách cho các ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn. Do tính ch2t $.c thù c&a ho@t $-ng b+o v0 và phát triEn rdng phòng h-, $E có thE $+m b+o sp vHn hành gn $�nh và lâu dài c&a các khu rdng này cNn ph+i có các ngu�n tài chính l7n và k�p th�i. Thpc t8 hi0n nay hNu h8t các BQLRPH $Zu ph# thu-c vào ngân sách nhà n�7c $E duy trì b- máy và ho@t $-ng, trong khi kh+ n_ng ti8p cHn, thu hút v�n $Nu t� và các ngu�n tài chính còn r2t h@n ch8, thi8u bZn veng và s5 d#ng kém hi0u qu+ do nheng b2t cHp vZ chính sách và cA ch8 qu+n lý, s5 d#ng.

K8t qu+ kh+o sát t@i các BQLRPH và các $�a ph�Ang và tham v2n ý ki8n chuyên gia, nhà qu+n lý cho th2y hi0n t@i có 3 ngu�n tài chính cho ho@t $-ng c&a các BQLRPH, trong $ó ch& y8u vwn td ngân sách nhà n�7c, m-t phNn nh^ td chi tr+ d�ch v# môi tr��ng rdng và m-t s� ho@t $-ng s+n xu2t kinh doanh c&a các $An v�. Các b2t cHp và h@n ch8 vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính $�i v7i rdng phòng h- $�Gc thE hi0n , 3 nhóm v2n $Z: (i) Khó kh_n, b2t cHp vZ $Nu t� và cA ch8 tài chính cho b+o v0 rdng phòng h-; (ii) B2t cHp vZ quyZn tp ch& vZ tài chính c&a các BQLRPH và cA ch8 chia s� lGi ích $�i v7i rdng phòng h-; (iii) Khó kh_n, b2t cHp trong thu hút các ngu�n tài chính ngoài ngân sách vào rdng phòng h- và s5 d#ng di0n tích rdng s+n xu2t. Các ý ki8n $Z xu2t $�Gc tHp trung vào hai nhóm: (1) 08 $Z xu2t vZ cA ch8 chính sách và huy $-ng các ngu�n tài chính cho qu+n lý, b+o v0 rdng phòng h-; (2) 04 $Z xu2t vZ qu+n lý và s5 d#ng hi0u qu+ các ngu�n tài chính c&a các BQLRPH. N8u các $Z xu2t nêu trên $�Gc thpc hi0n thì kh+ n_ng thu hút $Nu t� và ngu�n tài chính cho các khu rdng phòng h- sq $�Gc

nâng cao, $�ng th�i hi0u qu+ qu+n lý, s5 d#ng ngu�n tài chính này sq $�Gc c+i thi0n, góp phNn b+o v0 và phát triEn tài nguyên rdng t�t hAn. Tuy nhiên $iZu này $òi h^i sp $iZu hành c&a Chính ph& và sp ph�i hGp giea các B-, ngành và $�a ph�Ang trong hoàn thi0n cA ch8 tg ch(c, qu+n lý và $iZu ti8t ngân sách cho các BQLRPH $E thpc hi0n nhi0m v# qu+n lý, b+o v0 và phát triEn rdng phòng h- hi0u qu+, bZn veng.


1. B- Nông nghi0p và PTNT (2018). Quy8t $�nh s� 1187/Q�-BNN-TCLN ngày 03 tháng 4 n_m 2018 Công b� hi0n tr@ng rdng toàn qu�c n_m 2017. Hà N-i.

2. B- Nông nghi0p và PTNT (2019). Quy8t $�nh s� 911/Q�-BNN-TCLN ngày 19 tháng 3 n_m 2019 Công b� hi0n tr@ng rdng toàn qu�c n_m 2018. Hà N-i.

3. Emerton, L., Ph@m Xuân Ph�Ang, Hà Th� Mdng (2011). CA ch8 tài chính dành cho khu b+o t�n thiên nhiên t@i Vi0t Nam: Bài h=c kinh nghi0m và $�nh h�7ng t�Ang lai. Hà N-i: GIZ Vi0t Nam.

4. Tgng c#c Lâm nghi0p (2018). K8t qu+ công tác qu+n lý b+o v0 rdng $.c d#ng, phòng h- n_m 2018 và k8 ho@ch triEn khai công tác n_m 2019. Báo cáo t@i H-i ngh� công tác qu+n lý rdng $.c d#ng, phòng h- n_m 2018, ngày 22 $8n 24 tháng 11 n_m 2019 t@i thành ph� ��ng H7i, t`nh Qu+ng Bình.

5. TrNn Th� Thu Hà và các c-ng sp (2018). Rà soát, xây dpng và $Z xu2t ban hành chính sách $Nu t� tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a h0 th�ng các khu rdng $.c d#ng - phòng h- phù hGp v7i luHt chuyên ngành, LuHt Ngân sách và LuHt �Nu t� công. Báo cáo t� v2n thu-c Dp án T_ng c��ng n_ng lpc qu+n lý h0 th�ng rdng $.c d#ng, phòng h-. Hà N-i.

6. Tr�Ang T2t �A (2018). CA ch8 tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a h0 th�ng các khu rdng $.c d#ng và phòng h- t@i Vi0t Nam. Báo cáo tham luHn trình bày t@i H-i th+o “Rà soát, xây dpng và $Z xu2t ban hành chính sách $Nu t� tài chính bZn veng cho ho@t $-ng c&a h0 th�ng các khu rdng $.c d#ng - phòng h- phù hGp v7i LuHt chuyên ngành, LuHt Ngân sách và LuHt �Nu t� công”, ngày 5 tháng 12 t@i Tr��ng �@i h=c Lâm nghi0p.



BUILDBUILDBUILDBUILDING A SUSTAINABLE FINANCIAL MECHANISM FOR THE OPERATION OF PROTECTION ING A SUSTAINABLE FINANCIAL MECHANISM FOR THE OPERATION OF PROTECTION ING A SUSTAINABLE FINANCIAL MECHANISM FOR THE OPERATION OF PROTECTION ING A SUSTAINABLE FINANCIAL MECHANISM FOR THE OPERATION OF PROTECTION FOREST MANAGEMENT BOARDSFOREST MANAGEMENT BOARDSFOREST MANAGEMENT BOARDSFOREST MANAGEMENT BOARDS

Tran Thi Thu HaTran Thi Thu HaTran Thi Thu HaTran Thi Thu Ha1111, Dao Lan Phuong, Dao Lan Phuong, Dao Lan Phuong, Dao Lan Phuong1111, Phung Van Khoa, Phung Van Khoa, Phung Van Khoa, Phung Van Khoa1111

1Vietnam National University of Forestry SummarySummarySummarySummary

Protection forests in Vietnam account for 31.66% of the total national forest area, play an important role in ensuring national ecological security and are managed by 259 organizations, of which 229 Protection Forest Management Boards (PFMBs). However, there are still many obstacles and limitations related to policy mechanisms, access opportunities, the ability to mobilize and attract investment of financial sources for protection forests. The financial independence and autonomy of the PFMBs is relative low and the use of these financial resources is ineffective and unsustainable. The objective of the study is to evaluate the implementation of investment policies and financial mechanisms, identify problems, inadequacies and gaps in the implementation of these policies in PFMBs, on that basis propose the solutions for building sustainable financial mechanism for the operation of PFMBs in Vietnam. The results show that the financial sources for PFMBs activities are mainly from the state budget, a small part from payment of forest environmental services and production and business activities. Inadequacies and limitations on investment and financial mechanisms for protection forests are presented in three groups of issues: (i) on investment and financial mechanisms for protection and development of forests; (ii) financial autonomy of PFMBs and benefit sharing mechanism for protection forests; (iii) on attracting non-state budget financial sources for protection and production forests. Proposals for establishing sustainable investment and financial mechanisms for PFMBs focus on two groups: (i) 08 solutions on mechanisms and policies to mobilize financial resources for management, protection and development of forests; (ii) 04 solutions on effective management and use of financial sources of PFMBs.

Keywords: Keywords: Keywords: Keywords: Protection forests, Protection Forest Management Boards, sustainable financial mechanism.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: TS. Tr�Ang T2t �A�i ph+n bi0n: TS. Tr�Ang T2t �A�i ph+n bi0n: TS. Tr�Ang T2t �A�i ph+n bi0n: TS. Tr�Ang T2t �A Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài: Hn bài: Hn bài: Hn bài: 19/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 21/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 28/8/2019



HI�U QU� KINH T� NUÔI TRNNG THY S�N GON BP T"I HUY�N NGHI L�C, T1NH NGH� AN

V�Ang ThV�Ang ThV�Ang ThV�Ang Th� Thúy H)ng� Thúy H)ng� Thúy H)ng� Thúy H)ng1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T "T "T "T Bài vi8t này trình bày k8t qu+ nghiên c(u so sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n gNn b�, , các quy mô, mô hình và lo@i th&y s+n khác nhau. K8t qu+ kh+o sát 123 h- nuôi tr�ng th&y s+n t@i 3 xã $@i di0n n_m 2018 cho th2y m.c dù mô hình nuôi ao $Nm có giá tr� s+n xu2t l7n hAn nuôi th+ bãi, nh�ng vZ hi0u qu+ kinh t8 thì 2 mô hình này t�Ang tp nhau (HS = 0,74 lNn; VA/GO = 0,43; Pr/TC = 0,42). Nuôi ngao mang l@i hi0u qu+ kinh t8 cao hAn nuôi tôm. Bên c@nh $ó quy mô l7n v7i sp $Nu t� vZ khoa h=c công ngh0 và trang thi8t b� cfng nh� thâm canh cfng $@t hi0u qu+ kinh t8 cao hAn. Các gi+i pháp cNn tHp trung vào phát triEn và áp d#ng công ngh0 cao, th� tr��ng và mô hình nuôi tHp trung quy mô l7n $E nâng cao kinh t8 cho các h- nuôi tr�ng th&y s+n. TTTTd khóa:d khóa:d khóa:d khóa: Hi0u qu+ nuôi tr�ng th&y s+n, nuôi tr�ng th&y s+n, nuôi tr�ng th&y s+n gNn b�.

1. ��T V�N �6

Nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� $ã $�Gc phát triEn m@nh trong hAn hai thHp k: tr, l@i $ây và $�Gc xem là sinh k8 chính $�a l@i sp giàu có cho các xã ven biEn , khu vpc miZn Trung. Các mô hình nuôi tr�ng $�Gc thpc hi0n v7i quy mô l7n và áp d#ng các k{ thuHt m7i trong s+n xu2t.

Huy0n Nghi L-c n)m trong vùng khí hHu ven biEn Bvc Trung b- nên ch�u +nh h�,ng c&a ch8 $- gió mùa, nên t@o ra hai mùa khá rõ r0t: Mùa nóng và mùa l@nh. Mùa nóng th��ng b� gió phAn Tây Nam thgi m@nh mang theo hAi nóng +nh h�,ng $8n s+n xu2t và $�i s�ng ng��i dân. Nghi L-c là huy0n giáp biEn v7i bãi triZu r-ng l7n là m-t lGi th8 l7n trong nuôi tr�ng các lo@i th&y s+n nh� tôm, cua, ngao, cá. Huy0n có dân c� vùng ven biEn là 38.411 ng��i, chi8m 20,6% (Chi c#c Th�ng kê huy0n Nghi L-c, 2017), nuôi tr�ng th&y s+n 492,43 ha. Trong nheng n_m qua, ng��i dân $�a ph�Ang $ã tích cpc chuyEn $gi cA c2u s+n xu2t td s+n xu2t lúa kém hi0u qu+, lGi nhuHn th2p sang nuôi tr�ng th&y s+n mang l@i lGi ích cao hAn. Nuôi tr�ng th&y s+n $ã t@o vi0c làm cho hAn 1.600 lao $-ng trên $�a bàn huy0n (Báo cáo nuôi tr�ng th&y s+n huy0n Nghi L-c, 2017). Các h- nông dân $ã chuyEn $gi sang nuôi tr�ng th&y s+n theo nhiZu mô hình, quy mô khác nhau và n_ng su2t c&a m�i mô hình, hình th(c và quy mô ch_n nuôi có sp khác nhau rõ r0t và thay $gi trong nheng n_m gNn $ây. HAn nea, huy0n vwn còn nhiZu tiZm n_ng, lGi th8

1 Trường Đại học Kinh tế Nghệ An


cNn $�Gc khai thác và phát huy hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n.

Bài báo này trình bày k8t qu+ nghiên c(u $ánh giá hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo mô hình ao/$Nm, quy mô nuôi và theo các lo@i th&y s+n khác nhau và $Z xu2t nheng gi+i pháp nh)m nâng cao hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� cho các h- nông dân huy0n Nghi L-c nói riêng và các vùng ven biEn nói chung.


2.1. Ngu2.1. Ngu2.1. Ngu2.1. Ngu�n s� li0u�n s� li0u�n s� li0u�n s� li0u

Ngu�n s� li0u th( c2p: K8 thda s� li0u có s�n td các ngu�n tgng hGp báo cáo c&a Chi c#c Th�ng kê huy0n Nghi L-c 2017, báo cáo nuôi tr�ng th&y s+n c&a 3 xã nghiên c(u và c&a huy0n Nghi L-c n_m 2017.

Ngu�n s� li0u sA c2p: S� li0u sA c2p $�Gc thu thHp td $iZu tra 123 h- nông dân t@i 3 xã c&a huy0n Nghi L-c là: Nghi Yên, Nghi Thi8t và Nghi Quang. 123 h- kh+o sát chi8m hAn 25% s� h- nuôi tr�ng th&y s+n trên $�a bàn 3 xã này. Các h- kh+o sát $@i di0n cho các hình th(c và quy mô nuôi khác nhau. Các xã kh+o sát n)m , vùng biEn và chi8m t: l0 nuôi tr�ng th&y s+n nhiZu nh2t c&a huy0n. Vi0c thu thHp s� li0u $ã $�Gc ti8n hành dpa trên phi8u $iZu tra thi8t k8 s�n.

Xã Nghi Yên, Nghi Thi8t và Nghi Quang là 3 xã gNn biEn v7i di0n tích và s+n l�Gng nuôi tr�ng th&y s+n (NTTS) l7n nh2t toàn huy0n. Trong $ó xã Nghi Thi8t (35,86 ha) có di0n tích nuôi tr�ng th2p nh2t, v7i 19 h- nuôi, xã Nghi Yên (60,57 ha) có di0n tích nuôi



tr�ng t�Ang $�i, v7i 41 h- nuôi và xã Nghi Quang (84,5 ha) có di0n tích nuôi l7n nh2t huy0n Nghi L-c, v7i s� h- nuôi là 63 h-. V7i tgng di0n tích nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� là 180,75 ha c&a toàn b- 3 xã nghiên c(u này có m-t cách nhìn tgng thE vZ di0n tích nuôi tr�ng c&a huy0n, m(c tHp trung di0n tích, m(c $- thâm canh c&a tdng xã qua quá trình nuôi tr�ng.

�E có thE phân tích sp +nh h�,ng c&a quy mô $8n hi0u qu+ kinh t8 NTTS, nhóm nghiên c(u chia quy mô thành 3 nhóm, bao g�m: Nheng nhóm có quy mô 0,02 - 0,072 ha là nhóm h- quy mô nh^, chi8m 26%, ch& y8u , xã Nghi Yên (48%) và xã Nghi Thi8t (34%); nheng nhóm có quy mô 0,072 - 0,4 ha là nhóm h- quy mô vda, chi8m 37%, ch& y8u , xã Nghi Quang (39%) và xã Nghi Thi8t (32%); nhóm có quy mô trên 0,4 ha tr, lên là nhóm h- có quy mô l7n, chi8m 15%, trong $ó ch& y8u , xã Nghi Thi8t (13%) và xã Nghi Quang (17%).

2.2. Ph�Ang pháp phân tích s2.2. Ph�Ang pháp phân tích s2.2. Ph�Ang pháp phân tích s2.2. Ph�Ang pháp phân tích s� li0u� li0u� li0u� li0u

S� li0u thu thHp $�Gc phân tích theo quy mô nuôi tr�ng và mô hình nuôi. Các h- nuôi $�Gc phân chia theo 3 quy mô nuôi tr�ng là quy mô nh^, quy mô vda và quy mô l7n. H- s+n xu2t quy mô nh^ (0,02 - 0,072 ha) ch& y8u là nheng h- nuôi theo s, thích, s+n ph[m tp tiêu th# hay $E bán và s5 d#ng ngu�n lpc s�n có. H- có quy mô vda (0,072 - 0,4 ha) và l7n (> 0,4 ha) là nheng h- nuôi tr�ng th�Ang m@i và áp d#ng k{ thuHt công ngh0. 2 mô hình nuôi nuôi ao/$Nm và nuôi th+ bãi.

Các ch` tiêu $�Gc s5 d#ng $E $ánh giá k8t qu+ s+n xu2t g�m di0n tích, n_ng su2t, s+n l�Gng, doanh thu, chi phí... Các ch` tiêu ph+n ánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng g�m: Giá tr� gia t_ng (VA), lGi nhuHn (Pr), h0 s� s5 d#ng v�n (HS), VA/GO, Pr/TC.

Chi phí lao $-ng gia $ình $�Gc tính dpa vào s� lao $-ng gia $ình tham gia vào quá trình th+ gi�ng và thu ho@ch s+n ph[m nuôi tr�ng th&y s+n. �An giá ph# thu-c vào th�i $iEm: giá thuê 1 nhân công/1 ngày x s� ngày, còn c+ quá trình qu+n lý và ch_m sóc không tính vào chi phí.

Chi phí khác $�Gc tính bao g�m các lo@i chi phí: X5 lý môi tr��ng + Mua vHt d#ng r� tiZn mau h^ng + Thuê di0n tích ao $Nm hay bãi th+.

Ph�Ang pháp th�ng kê mô t+ $�Gc s5 d#ng $E tính toán các ch` tiêu và so sánh giea các mô hình, quy mô nuôi.

3. K�T QU� NGHIÊN C�U

3.1. Th3.1. Th3.1. Th3.1. Thpc tr@ng nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� , pc tr@ng nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� , pc tr@ng nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� , pc tr@ng nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� , huyhuyhuyhuy0n Nghi L-c0n Nghi L-c0n Nghi L-c0n Nghi L-c

Nuôi tr�ng th&y s+n , huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An $ang $�Gc quy ho@ch là m-t trong 3 ngành kinh t8 mfi nh=n c&a t`nh trong th�i gian t7i. Các mô hình nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� r2t $a d@ng, bao g�m c+ n�7c m.n, n�7c lG và n�7c ng=t v7i các lo@i s+n ph[m chính là tôm, ngao, cá và m-t s� lo@i th&y s+n khác.

BBBB+ng+ng+ng+ng 1. Các $ 1. Các $ 1. Các $ 1. Các $�i t�Gng, mô h�i t�Gng, mô h�i t�Gng, mô h�i t�Gng, mô hình, mùa vình, mùa vình, mùa vình, mùa v# nuôi tr�ng # nuôi tr�ng # nuôi tr�ng # nuôi tr�ng thththth&y s+n trên $�a bàn huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An&y s+n trên $�a bàn huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An&y s+n trên $�a bàn huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An&y s+n trên $�a bàn huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An

��i t�Gng nuôi

Mô hình nuôi V# nuôi

Tôm he BTC-TC V# 1, v# 2 Tôm r+o, tôm vàng

QCCT, BTC, TC V# 2

Cá QCCT, BTC Quanh n_m

Vùng nuôi

I

Ngao, sò, hàu QCCT, BTC, TC Quanh n_m Tôm he QCCT, BTC, TC V# 1, v# 2 Tôm r+o, tôm vàng, tôm sú

QCCT, BTC V# 2 Vùng nuôi

II Cá QCCT,QC Quanh n_m

Ngu�n: Báo cáo nuôi tr�ng th&y s+n huy0n Nghi L-c, 2017

Ghi chú: TC: Nuôi thâm canh; BTC: Nuôi bán thâm canh; QC: Nuôi qu+ng canh; QCCT: Nuôi qu+ng canh c+i ti8n; v# 1: Td tháng 3 $8n tháng 8; v# 2: Td tháng 9 $8n tháng 2.

Dpa vào $.c $iEm sinh thái c&a tdng $�a ph�Ang $ã chia thành 2 nhóm vùng khác nhau vZ m-t s� $.c $iEm:

Nhóm vùng 1: thu-c vùng $2t và m.t n�7c , khu vpc c5a sông, bãi ngang +nh h�,ng trpc ti8p c&a n�7c biEn, ít +nh h�,ng c&a các vùng $2t l#c $�a ho.c b� +nh h�,ng nh�ng nhanh chóng tr+ l@i $.c tính tp nhiên do tác $-ng c&a biEn, nó có v� trí td c5a biEn _n sâu vào l#c $�a kho+ng 0-3 km; ch& y8u n�7c lG là lo@i n�7c có $- m.n cao hAn $- m.n c&a n�7c ng=t, nh�ng không cao b)ng n�7c m.n. Nó có thE là k8t qu+ c&a sp pha tr-n giea n�7c biEn v7i n�7c ng=t; n�7c m.n: n�7c có ch(a mu�i NaCl hoà tan v7i hàm l�Gng cao hAn n�7c lG, th��ng quy �7c trên 10 g/l.

Nhóm vùng 2: thu-c vùng $2t và m.t n�7c n)m , l�u vpc c&a các con kênh n)m sâu trong l#c $�a,



ngu�n n�7c , $ây là n�7c ng=t hay n�7c nh@t là lo@i n�7c ch(a m-t l�Gng t�i thiEu các mu�i hòa tan, $.c bi0t là natri clorua (th��ng có n�ng $- các lo@i mu�i hay còn g=i là $- m.n trong kho+ng 0,01 - 0,5 ppt ho.c t7i 1 ppt), vì th8 nó $�Gc phân bi0t t�Ang $�i rõ ràng v7i n�7c lG hay các lo@i n�7c m.n.

Dpa vào giá tr� kinh t8 và $.c $iEm sinh thái c&a $�i t�Gng và $.c $iEm c&a các vùng sinh thái mà trong th�i gian qua, nheng ng��i nuôi tr�ng th&y s+n , Nghi L-c $ã có nheng cách lpa ch=n ph�Ang th(c nuôi phù hGp cho tdng vùng.

T: l0 nuôi tr�ng th&y s+n n�7c lG và n�7c m.n phát triEn m@nh trong m-t thHp k: tr, l@i $ây, chi8m t: l0 60% di0n tích nuôi tr�ng th&y s+n c&a huy0n. Trong $ó di0n tích nuôi theo ph�Ang th(c bán thâm canh và thâm canh chi8m 14,6%, qu+ng canh c+i ti8n chi8m 27,8%, qu+ng canh chi8m 58,2% (ngu�n: Báo cáo nuôi tr�ng th&y s+n huy0n Nghi L-c, 2017). M.c dù $ã có m-t s� h- nuôi tr�ng $ã áp d#ng nuôi ít thay n�7c, nuôi trong h0 kín hay áp d#ng công ngh0 m7i, nh�ng s� h- này chi8m t: l0 th2p dwn $8n n_ng su2t chung c&a huy0n hi0n nay th2p và không gn $�nh.

Dpa trên phân vùng sinh thái Nghi L-c có 2 vùng nuôi ch& y8u: (+) Nuôi trong $ê c�ng: Vùng nuôi ch& y8u d�7i 3 hình th(c là qu+ng canh, qu+ng canh c+i ti8n và bán thâm canh. ��i t�Gng nuôi ch& y8u là các lo@i giáp xác: tôm, cua, cá n�7c lG trong ao $Nm. Nuôi bán thâm canh $�i v7i tôm sú, tôm he, cá biEn; (++) Nuôi bãi triZu ngoài $ê c�ng: $�i t�Gng nuôi ch& y8u là sò, ngao. Ngao $�Gc b� trí nuôi , các bãi có c2u trúc tNng m.t là bùn cát.

V7i ch& tr�Ang $a d@ng hóa $�i t�Gng nuôi th&y s+n, vHn $-ng các h- d�n $gi di0n tích cho nhau, t@o $iZu ki0n cho các h- có $iZu ki0n th+ xen canh các

lo@i th&y s+n, gi+m công lao $-ng, t_ng thu nhHp cho các h-i xã viên nên n_ng su2t và s+n l�Gng nuôi tr�ng th&y s+n $ã $�Gc t_ng lên.

Di0n tích nuôi tr�ng tôm chi8m 28,52% trên toàn di0n tích nuôi tr�ng th&y s+n c&a huy0n. Vi0c nuôi tôm cfng không còn xa l@ v7i ng� dân huy0n Nghi L-c, $.c bi0t v7i xã Nghi Thi8t, Nghi Quang. Vi0c k8t hGp nuôi tôm v7i th+ cá t@i ao $Nm c-ng v7i chuyEn giao công ngh0, giúp $m hGp tác xã $ã góp phNn thúc $[y di0n tích nuôi tr�ng tôm gia t_ng. Nh�ng vwn còn b2t cHp khi bà con g.p mùa tôm mvc d�ch b0nh và ch�a gi+i quy8t d(t $iEm có thE dwn t7i m2t mùa và b^ hoang di0n tích nuôi tr�ng tôm. Di0n tích nuôi cá chi8m 5,4% trên toàn di0n tích nuôi tr�ng th&y s+n c&a huy0n, ch& y8u xã Nghi Yên.

Hình 1. CHình 1. CHình 1. CHình 1. CA cA cA cA c2u di0n tích nuôi tr�ng lo@i th&y s+n c&a 2u di0n tích nuôi tr�ng lo@i th&y s+n c&a 2u di0n tích nuôi tr�ng lo@i th&y s+n c&a 2u di0n tích nuôi tr�ng lo@i th&y s+n c&a

3 xã trên 3 xã trên 3 xã trên 3 xã trên $$$$�a�a�a�a bàn huy bàn huy bàn huy bàn huy0n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 2018

3.2. Hi3.2. Hi3.2. Hi3.2. Hi0u qu+ kinh t8 c&a các mô h0u qu+ kinh t8 c&a các mô h0u qu+ kinh t8 c&a các mô h0u qu+ kinh t8 c&a các mô hình nuôi trình nuôi trình nuôi trình nuôi tr�ng �ng �ng �ng thththth&y s+n gNn b� huy0n Nghi L-c&y s+n gNn b� huy0n Nghi L-c&y s+n gNn b� huy0n Nghi L-c&y s+n gNn b� huy0n Nghi L-c

�ã so sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo hình th(c nuôi ao, $Nm, th+ bãi, giea các loài th&y s+n $.c thù, giea cá quy mô h- trên $�a bàn $E có thE th2y $�Gc hi0u qu+ c&a các mô hình nuôi.

BBBB+ng 2. Thpc tr@ng k8t qu+ nuôi tr�ng th&y s+n c&a 3 x+ng 2. Thpc tr@ng k8t qu+ nuôi tr�ng th&y s+n c&a 3 x+ng 2. Thpc tr@ng k8t qu+ nuôi tr�ng th&y s+n c&a 3 x+ng 2. Thpc tr@ng k8t qu+ nuôi tr�ng th&y s+n c&a 3 xã trên ã trên ã trên ã trên $$$$�a bàn huy0n Nghi L-c, 2018�a bàn huy0n Nghi L-c, 2018�a bàn huy0n Nghi L-c, 2018�a bàn huy0n Nghi L-c, 2018

Lo@i th&y s+n Tgng di0n tích

(ha) N_ng su2t bình quân (kg/ha)

S+n l�Gng (1.000 t2n)

Giá bán (1.000 $/kg)

Thành tiZn (tri0u $�ng)

Ngao 25,22 8978,42 0,226436 16 3,62297 Tôm 101,3 955,14 0,096 180 17,41602 Cá 72,03 2758,62 0,198703 40 7,94812

Tgng 180,75

Ngu�n: Tgng hGp td s� li0u $iZu tra c&a tác gi+, n_m 2018 B+ng 3 cho th2y k8t qu+ nuôi tr�ng các lo@i th&y

s+n trên $�a bàn 3 xã nghiên c(u n_m 2018. Tgng di0n tích nuôi tr�ng là 180,75 ha. Chi8m di0n tích nuôi tr�ng l7n nh2t là tôm và cá.

Tgng chi phí (TC) $�Gc nghiên c(u xét d�7i tgng c&a chi phí trung gian (IC), chi phí lao $-ng và chi phí khác. Chi phí trung gian bao g�m các chi phí nh� gi�ng, th(c _n, vôi, kh5 trùng... B+ng 4 cho th2y



chi phí trung gian c&a mô hình th+ bãi là 32,14 tri0u $�ng/ha và nuôi ao, $Nm cao hAn v7i 51,045 tri0u $�ng/ha. Chi phí lao $-ng gia $ình c&a nuôi ao $Nm

là 2,82 tri0u $�ng/ha và nuôi th+ bãi là 1,53 tri0u $�ng/ha. Chi phí khác cho nuôi tr�ng b)ng mô hình th+ bãi th2p hAn nuôi ao, $Nm.

BBBB+ng 3. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi ngao th�Ang ph[m giea mô h+ng 3. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi ngao th�Ang ph[m giea mô h+ng 3. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi ngao th�Ang ph[m giea mô h+ng 3. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi ngao th�Ang ph[m giea mô hình nuôi ao, ình nuôi ao, ình nuôi ao, ình nuôi ao, $$$$Nm và nuôi th+ bNm và nuôi th+ bNm và nuôi th+ bNm và nuôi th+ bãi trên ãi trên ãi trên ãi trên $$$$�a �a �a �a bàn huybàn huybàn huybàn huy0n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 20180n Nghi L-c n_m 2018

STT Ch` tiêu �An v� tính Nuôi ao $Nm Nuôi bãi th+ I Tgng giá tr� s+n xu2t (GO) 88,98 55,93 II Tgng chi phí (TC) 62,385 39,32 1 Chi phí trung gian (IC) 51,045 32,14 Gi�ng 50,14 32,12 Th(c _n 0,86 0,01 Vôi kh5 trùng 0,045 0,01 2 Chi phí lao $-ng (gia $ình) 2,82 1,53 Lao $-ng gia $ình 0,9 0,53 Lao $-ng khác 1,92 1,0 3 Chi phí khác

Tri0u $�ng/ha

8,52 5,65 III Ch` tiêu hi0u qu+ 1 1 Giá tr� gia t_ng (VA) = GO — IC Tri0u $�ng 37,935 23,79 2 LGi nhuHn (Pr) = GO — TC Tri0u $�ng 26,595 16,61 IV Chi phí hi0u qu+ 2 1 H0 = VA�Nm — VATh+ bãi Tri0u $�ng 14,485 2 H1 = VA�Nm/ VATh+ LNn 1,59 3 ∆H = ∆GO/∆IC LNn 1,43 4 HS = VA/IC LNn 0,74 0,74 5 VA/GO LNn 0,43 0,43 6 Pr/TC LNn 0,42 0,42

Ngu�n: Tính toán c&a tác gi+ td $iZu tra h- n_m 2018B+ng 3 cho th2y, giá tr� gia t_ng c&a nuôi ao $Nm

l7n hAn và lGi nhuHn l7n hAn mô hình nuôi th+ bãi, nh�ng các ch` tiêu hi0u su2t $�ng v�n (HS), giá tr� t_ng thêm trên m-t giá tr� s+n xu2t (VA/ GO) và lGi nhuHn trên m-t $�ng chi phí (Pr/TC) c&a mô hình nuôi ao $Nm b)ng mô hình nuôi bãi th+. �ó là nguyên nhân vì sao, nuôi th+ bãi là hình th(c nuôi tr�ng dNn dNn $�Gc áp d#ng và phát triEn , các bãi triZu huy0n Nghi L-c.

K8t qu+ tính toán và so sánh hi0u qu+ kinh t8 c&a 3 lo@i th&y s+n chính là ngao, tôm và cá trên $�a bàn huy0n $�Gc thE hi0n , b+ng 4. Giá tr� s+n xu2t GO c&a tôm cao nh2t v7i hAn 191 tri0u $�ng/ha, ti8p $8n là ngao và cá th2p hAn v7i gNn 116 tri0u $�ng/ha.

Tuy nhiên, chi phí nuôi tôm cao nh2t xu2t phát td chi phí th(c _n, phòng b0nh và kh5 trùng và chi

phí khác. Nuôi ngao chi phí th2p nh2t do không ph+i m2t chi phí th(c _n, kh5 trùng và m-t vài chi phí khác.

Xét vZ m.t hi0u qu+, chính sp khác nhau trong giá tr� s+n xu2t quy8t $�nh sp khác nhau trong giá tr� gia t_ng c&a tdng lo@i th&y s+n. Giá tr� gia t_ng c&a tôm l7n nh2t là 84,52 tri0u $�ng và th2p nh2t là cá v7i 55,02 tri0u $�ng. LGi nhuHn theo $ó cfng thay $gi theo lo@i có tgng giá tr� s+n xu2t l7n hAn và tgng chi phí s+n xu2t l7n hAn. C# thE, lGi nhuHn thu $�Gc td nuôi ngao l7n nh2t v7i 69,31 tri0u $�ng/ha, td tôm là 55,10 tri0u $�ng/ha và lGi nhuHn td nuôi cá th2p hAn c+ so v7i ngao và tôm v7i 38,12 tri0u $�ng/ha. M.c dù tôm có giá tr� s+n xu2t l7n hAn ngao nh�ng tôm thu vZ lGi nhuHn th2p hAn ngao vì tgng chi phí b^ ra $E nuôi tôm l7n hAn khá nhiZu so v7i nuôi ngao là 41,17 tri0u $�ng/ha trong n_m 2018.



BBBB+ng 4. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n $�i v7i ngao, tôm và cá trên $�a bàn huy0n Nghi L-c +ng 4. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n $�i v7i ngao, tôm và cá trên $�a bàn huy0n Nghi L-c +ng 4. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n $�i v7i ngao, tôm và cá trên $�a bàn huy0n Nghi L-c +ng 4. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n $�i v7i ngao, tôm và cá trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018n_m 2018n_m 2018n_m 2018

STT Ch` tiêu �An v� tính Ngao Tôm Cá I Tgng giá tr� s+n xu2t (GO) 144,91 171,92 110,12 II Tgng chi phí (TC) 75,65 116,82 72,00 1 Chi phí trung gian (IC) 61,35 87,4 55,10 Gi�ng 61,35 37,43 9,25 Th(c _n 0,00 24,00 21,00 Thu�c thú y - 0,69 0,71 Vôi kh5 trùng 0,00 25,28 24,14 2 Chi phí lao $-ng 8,05 9,57 6,2 Lao $-ng gia $ình 8,05 6,2 Lao $-ng khác - 9,57 - 3 Chi phí khác

Tri0u $�ng/ha

6,2 19,85 10,7 III Ch` tiêu hi0u qu+ 1 1 Giá tr� gia t_ng (VA) = GO — IC Tri0u $�ng 83,56 84,52 55,02 2 LGi nhuHn (Pr) = GO — TC Tri0u $�ng 69,31 55,10 38,12 IV Chi phí hi0u qu+ 2 1 H01 = VANgao - VATôm Tri0u $�ng -0,96 - - 2 H02 = VATôm — VACá - -29,5 - 3 H11 = VANgao/ VATôm LNn 1,01 - 4 H12 = VATôm/ VACá 0,65 5 ∆H = ∆GO/∆IC LNn 1,04 1,19 6 HS = VA/IC LNn 1,36 0,97 1,00 7 VA/GO LNn 0,57 0,49 0,50 8 Pr/TC LNn 0,91 0,47 0,53

Ngu�n: Tính toán c&a tác gi+ td $iZu tra h- n_m 2018

Hình 2. HiHình 2. HiHình 2. HiHình 2. Hi0u qu+ kinh t8 các $�i t�Gng nuôi ngao, 0u qu+ kinh t8 các $�i t�Gng nuôi ngao, 0u qu+ kinh t8 các $�i t�Gng nuôi ngao, 0u qu+ kinh t8 các $�i t�Gng nuôi ngao, tôm và cá trên $tôm và cá trên $tôm và cá trên $tôm và cá trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018

Sp khác bi0t trong giá tr� gia t_ng dwn $8n sp khác bi0t trong hi0u qu+ tuy0t $�i H0. Giea ngao so v7i tôm là -0,96 tri0u $�ng và giea tôm v7i cá là -29,5 tri0u $�ng. Hi0u qu+ t�Ang $�i cfng t_ng lên theo lo@i có GO l7n hAn. Theo $ó chênh l0ch giea giá tr� s+n xu2t trên chênh l0ch giea chi phí trung gian ph# thu-c l7n vào chênh l0ch giá tr� s+n xu2t. Hi0u su2t s5 d#ng $�ng v�n luôn là y8u t� quan tr=ng $ánh giá giá tr� gia t_ng t@o ra khi ng� dân b^ ra m-t $�ng chi

phí trung gian. B+ng 4 cho th2y c( m-t $�ng chi phí trung gian, cá thu t_ng thêm 1,00 $�ng. Trong khi $ó con s� này v7i tôm là 0,97 $�ng và ngao thu l@i nhiZu nh2t 1,36 $�ng.

Bên c@nh $ó, vi0c $ánh giá m�i $�ng giá tr� s+n xu2t ch(a bao nhiêu $�ng giá tr� gia t_ng cfng là m-t ch` tiêu hi0u qu+ kinh t8 tr=ng y8u $E so sánh. B+ng 4 ch` rõ, m�i giá tr� s+n xu2t ngao ch(a 0,57 $�ng giá tr� t_ng, v7i tôm và cá lNn l�Gt là 0,49 và 0,50.

Hình 2 cho th2y, m.c dù nghZ nuôi tôm có tgng giá tr� s+n xu2t (GO) là 171,92 tri0u $�ng, tgng chi phí (TC) là 116,82 tri0u $�ng và phí trung gian (IC) là 87,4 tri0u $�ng so v7i nghZ nuôi ngao và nuôi cá là cao nh2t, nh�ng lGi nhuHn (Pr) thu $�Gc c&a nghZ nuôi tôm l@i th2p hAn so v7i nuôi ngao. C# thE: cao nh2t nuôi ngao 69,31 tri0u $�ng, th( hai là tôm 55,1 tri0u $�ng và cu�i cùng là cá 38,12 tri0u $�ng. Nh� vHy nghZ nuôi ngao là nghZ mang l@i lGi nhuHn cao nh2t và chi phí b^ ra ít hAn so v7i nghZ nuôi tôm và nuôi cá. Do vHy, huy0n Nghi L-c nên triEn khai m,



r-ng thêm di0n tích nghZ nuôi ngao , t2t c+ các xã gNn b� biEn.

Nghiên c(u $ã thpc hi0n so sánh giea các quy mô h- v7i nhau $E $ánh giá xem h- nào nuôi tr�ng hi0u qu+ hAn. Thông th��ng n8u nh� thu nhHp chính

c&a m-t h- gia $ình là ng� nghi0p thì vi0c $Nu t� và ch_m sóc cho ngu�n sinh k8 chính c&a h= sq $�Gc quan tâm hAn và ch2t l�Gng sq t�t hAn so v7i nheng h- có ngu�n thu nhHp chính td nheng ngành nghZ khác

BBBB++++ng 5. So sánh hing 5. So sánh hing 5. So sánh hing 5. So sánh hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo quy mô c&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c 0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo quy mô c&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c 0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo quy mô c&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c 0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo quy mô c&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018n_m 2018n_m 2018n_m 2018

STT Ch` tiêu �An v� tính H- quy mô l7n

H- quy mô vda

H- quy mô nh^

I Tgng giá tr� s+n xu2t (GO) 202,08 187,52 37,35 II Tgng chi phí (TC) 123,43 117,6 23,39 1 Chi phí trung gian (IC) 97,07 91,23 15,55 Gi�ng 52,63 47,28 8,12 Th(c _n 20,17 19,94 4,89 Thu�c chea b0nh 0,63 0,63 0,14 Vôi kh5 trùng 23,64 23,38 2,4 2 Chi phí lao $-ng 10,35 10,53 2,94 Lao $-ng gia $ình 6,46 6,27 1,52 Lao $-ng khác 3,89 4,26 1,42 3 Chi phí khác

Tri0u $�ng/ha

16,01 15,84 4,9 III Ch` tiêu hi0u qu+ 1 1 Giá tr� gia t_ng (VA) = GO — IC Tri0u $�ng 105,01 96,29 21,8 2 LGi nhuHn (Pr) = GO — TC Tri0u $�ng 78,65 69,92 13,96 IV Chi phí hi0u qu+ 1 H01 = VAQM l7n — VAQM vda Tri0u $�ng 8,72 - 2 H02 = VAQM vda — VAQM nh^ - 74,49 3 H11 = VAQM l7n/ VAQM vda LNn 0,92 - 4 H12 = VAQM vda/ VAQM nh^ - 0,23 5 ∆H = ∆GO/∆IC LNn 2,5 1,93 6 HS = VA/IC LNn 1,08 1,06 1,4 7 VA/GO LNn 0,52 0,51 0,58 8 Pr/TC LNn 0,64 0,59 0,6

Ngu�n: Tgng hGp td phi8u $iZu tra

B+ng 5 cho th2y hi0u qu+ kinh t8 c&a 3 quy mô khác nhau trên $�a bàn nghiên c(u. Xét vZ tgng giá tr� s+n xu2t có m-t sp chênh l0ch rõ ràng giea các quy mô do n_ng su2t quy8t $�nh. Có m-t chiZu thuHn và gi+m dNn td cao xu�ng th2p td h- có quy mô l7n $8n h- quy mô nh^ lNn l�Gt là gNn 202,08 tri0u $�ng, 187,52 tri0u $�ng và 37,35 tri0u $�ng.

Hình 3 cho th2y tgng chi phí s+n xu2t có sp khác bi0t rõ ràng quy mô càng l7n càng t�n kém nhiZu chi phí và $òi h^i k{ thuHt, công ngh0 nuôi tr�ng hi0n $@i hAn. C# thE nhân t� chi phí trung gian +nh h�,ng trpc ti8p tgng chi phí. Chính sp khác bi0t trong giá tr� s+n xu2t quy8t $�nh sp khác nhau trong giá tr� gia t_ng c&a tdng quy mô, theo $ó giá tr� gia t_ng $�i v7i

$�i v7i quy mô l7n là gNn 105,01 tri0u $�ng, th2p hAn là quy mô vda v7i hAn 96,29 tri0u $�ng và quy mô nh^ là 21,8 tri0u $�ng.

Hình 3. BiHình 3. BiHình 3. BiHình 3. BiEu $� so sánh hi0u qu+ kinh t8 theo quy Eu $� so sánh hi0u qu+ kinh t8 theo quy Eu $� so sánh hi0u qu+ kinh t8 theo quy Eu $� so sánh hi0u qu+ kinh t8 theo quy mô cmô cmô cmô c&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018&a h- trên $�a bàn huy0n Nghi L-c n_m 2018



LGi nhuHn theo $ó cfng gi+m dNn theo tdng quy mô, quy mô l7n v7i di0n tích nuôi tr�ng l7n $ã $�a l@i lGi nhuHn trên m�i ha là hAn 78,65 tri0u $�ng, trong 1 khi $ó quy mô vda là 69,92 tri0u $�ng và con s� này v7i quy mô nh^ ch` $@t 13,96 tri0u $�ng.

Có thE th2y r)ng, $Nu t� nuôi tr�ng th&y s+n t@i quy mô h- nuôi l7n sq cho tgng giá tr� s+n xu2t (GO) cao hAn h- có quy mô nuôi nh^, hay hi0u qu+ kinh t8 nuôi tr�ng th&y s+n theo quy mô l7n $@t hi0u qu+ cao hAn quy mô vda và nh^.

3.3. Gi3.3. Gi3.3. Gi3.3. Gi+i pháp nâng cao hi0u qu+ kinh t8 c&a các +i pháp nâng cao hi0u qu+ kinh t8 c&a các +i pháp nâng cao hi0u qu+ kinh t8 c&a các +i pháp nâng cao hi0u qu+ kinh t8 c&a các mô hình nuôi trmô hình nuôi trmô hình nuôi trmô hình nuôi tr�ng th&y �ng th&y �ng th&y �ng th&y ssss+n gNn b� huy0n Nghi L-c +n gNn b� huy0n Nghi L-c +n gNn b� huy0n Nghi L-c +n gNn b� huy0n Nghi L-c tttt`nh Ngh0 An`nh Ngh0 An`nh Ngh0 An`nh Ngh0 An

VZ chính sách: TriEn khai có hi0u qu+ các cA ch8 chính sách c&a nhà n�7c $ã ban hành $E h� trG phát triEn kinh t8 gNn b� biEn huy0n Nghi L-c t`nh Ngh0 An, c# thE:

- Ngh� $�nh 67/2014/N�-CP ngày 07/07/2014 c&a Chính ph& vZ quy $�nh m-t s� chính sách phát triEn th&y s+n; Ngh� $�nh 89/2015/N�-CP ngày 07/01/2015 c&a Chính ph& vZ s5a $gi bg sung m-t s� $iZu Ngh� $�nh 67/2014/N�-CP, Ngh� $�nh 17/2018/N�-CP ngày 02/02/2018 c&a Chính ph& vZ s5a $gi bg sung m-t s� $iZu Ngh� $�nh 67/2014/N�-CP.

- Quy8t $�nh 48/2017/Q�-UBND ngày 05/6/2017 c&a UBND t`nh Ngh0 An vZ quy $�nh chính sách h� trG s+n xu2t nông nghi0p $E khôi ph#c s+n xu2t vùng b� thi0t h@i do thiên tai d�ch b0nh trên $�a bàn t`nh Ngh0 An.

- Quy8t $�nh s� 15/2018/Q�-UBND ngày 30/3/2018 c&a UBND t`nh Ngh0 An vZ vi0c ban hành quy $�nh vZ vi0c thpc hi0n chính sách h� trG phát triEn nông nghi0p, phát triEn nông thôn trên $�a bàn t`nh Ngh0 An theo Ngh� quy8t s� 14/2017/NQ-H�ND ngày 20/1/2017 c&a H-i $�ng nhân dân t`nh Ngh0 An

VZ khoa h=c công ngh0: HGp tác chuyEn giao vZ khoa h=c công ngh0, $.c bi0t trong công ngh0 gi�ng th&y s+n $E gi+m b7t chi phí gi�ng cho các h- nuôi tr�ng. Bên c@nh $ó, cNn quy ho@ch vùng nuôi tHp trung quy mô: Khuy8n khích nuôi tr�ng quy mô l7n và áp d#ng công ngh0 cao trong nghZ nuôi tôm siêu thâm canh theo công ngh0 biofloc v7i quy trình 2 giai $o@n trong nhà kính theo tiêu chu[n VietGAP. Ngoài ra cNn hGp tác v7i các vi0n nghiên c(u và các tr��ng $@i h=c cfng nh� các công ty nuôi tr�ng th&y s+n l7n

trong n�7c và ngoài n�7c có công ngh0 s+n xu2t hi0n $@i.

Phát triEn k8t hGp giea ch_n nuôi ao và nuôi th+ bãi. Hi0n nay 2 mô hình ch_n nuôi có nheng lGi th8 riêng và có hi0u qu+ kinh t8 ngang b)ng, cNn phát triEn c+ 2 hình th(c nuôi , trong ao $Nm và nuôi bãi th+ $E tHn d#ng lGi th8 td các bãi triZu và $iZu ki0n tp nhiên mang l@i. �.c bi0t là nghZ nuôi ngao, nên m, r-ng di0n tích và phát triEn nghZ này ra các xã gNn b� vì mang l@i hi0u qu+ kinh t8 r2t cao và r&i ro ít hAn.

4. K�T LU�N

Nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� $óng m-t vai trò quan tr=ng trong sinh k8 c&a ng��i dân ven biEn huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An. Nuôi tr�ng th&y s+n mang l@i hi0u qu+ kinh t8 và thu nhHp cao cho ng��i dân. Vì vHy trong nheng n_m qua ch_n nuôi ao/$Nm và th+ bãi phát triEn v7i n_ng su2t cao. H0 s� s5 d#ng v�n c&a ch_n nuôi ao/$Nm và ch_n nuôi th+ bãi là b)ng nhau và b)ng 0,74. Bên c@nh $ó thì t: l0 giá tr� gia t_ng (VA) trên chi phí trung gian và lGi nhuHn trên tgng chi phí cfng b)ng nhau v7i lNn l�Gt là 0,43 và 0,42. Trong các mô hình này thì nuôi ngao vwn mang l@i kinh t8 cao hAn tôm và cá. Tuy nhiên hi0n nay công ngh0 và th� tr��ng cfng nh� hình th(c nuôi t�Ang quan m@nh và ng�Gc chiZu $8n hi0u qu+ kinh t8. Vì vHy, m-t s� gi+i pháp nên $�Gc thpc hi0n $E nâng cao hi0u qu+ nuôi tr�ng th&y s+n gNn b� huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An.


1. Phòng Nông nghi0p huy0n Nghi L-c (2017). Báo cáo tgng k8t nuôi tr�ng th&y s+n huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An, 2017. Huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An.

2. Chi c#c Th�ng kê huy0n Nghi L-c (2017). Báo cáo th�ng kê huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An n_m 2017. Huy0n Nghi L-c, t`nh Ngh0 An.

3. Do Hoon Kim & Douglas Lipton (2011). A comparison of the economic performance of offshore and inshore aqualculture production systems in Korea. Pages 103 - 117.

4. Petersen. E. H- Suc. N. X., Thanh. D. V., Hien, T. T., (2011). Bioeconomic analysis of extensive mud crab farming in Vietnam and analysis of improved diets. Aquaculture economics and managerment, V.15 no.2. pp. 83-102.



ECONOMIC EFFICIENCY OF NEARSHORE AQUACULTURE IN ECONOMIC EFFICIENCY OF NEARSHORE AQUACULTURE IN ECONOMIC EFFICIENCY OF NEARSHORE AQUACULTURE IN ECONOMIC EFFICIENCY OF NEARSHORE AQUACULTURE IN NGHI LOC DISTRICT, NGHI LOC DISTRICT, NGHI LOC DISTRICT, NGHI LOC DISTRICT, NGHE AN PROVINCENGHE AN PROVINCENGHE AN PROVINCENGHE AN PROVINCE

Vuong Thi Thuy HangVuong Thi Thuy HangVuong Thi Thuy HangVuong Thi Thuy Hang1111

1Universty of Nghe An college of Economics SummarySummarySummarySummary

This paper presents the results of a study comparing the economic efficiency of near-shore aquaculture, at different scales, models and types of aquaculture. The survey results of 123 aquaculture households in 3 representative communes in 2018 showed that although the lagoon farming model has a greater production value than farming, the economic efficiency of these two models is similar. similar (HS = 0.74 times; VA / GO = 0.43; Pr / TC = 0.42). Clam culture is more economical than shrimp culture. Besides, large scale with the investment in science and technology and equipment as well as intensive farming also achieve higher economic efficiency. The solutions should focus on developing and applying high technology, markets and large-scale concentrated farming models to improve the economy for aquaculture households.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Aquaculture, efficiency of aquaculture, nearshore aquaculture.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0�i ph+n bi0�i ph+n bi0�i ph+n bi0n: TS. Hoàng Vn: TS. Hoàng Vn: TS. Hoàng Vn: TS. Hoàng Vf Quangf Quangf Quangf Quang Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 22/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 23/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 30/8/2019



HI�U QU� NUÔI CÁ LNNG CA NÔNG H� T"I VÙNG �OM PHÁ TAM GIANG - COU HAI,

T1NH TH0A THIÊN - HU� NguyNguyNguyNguy�n Th� Thu H�Ang�n Th� Thu H�Ang�n Th� Thu H�Ang�n Th� Thu H�Ang1, Bùi �, Bùi �, Bùi �, Bùi �(c Tính(c Tính(c Tính(c Tính1,,,, TrTrTrTr�nh V_n �nh V_n �nh V_n �nh V_n SAnSAnSAnSAn1, Lê Kh, Lê Kh, Lê Kh, Lê Khvc Phúcvc Phúcvc Phúcvc Phúc2

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T""""TTTT

�ánh giá hi0u qu+ nuôi cá l�ng c&a nông h- t@i vùng $Nm phá Tam Giang — CNu Hai giúp $�a ra k8t luHn sát thpc, gi+i pháp khvc ph#c và xây dpng các mô hình phát triEn th&y s+n bZn veng, nâng cao hi0u qu+ kinh t8. K8t qu+ kh+o sát theo tdng huy0n và $iZu tra chi ti8t 120 h- nuôi cá l�ng cho th2y các ch` tiêu k8t qu+ và hi0u qu+ kinh t8 c&a h- nuôi cá l�ng $Zu cho k8t qu+ khá kh+ quan vZ m.t kinh t8 b)ng ch(ng cho th2y c+ 4 $�a ph�Ang $iZu tra các h- gia $ình $Zu có lGi nhuHn td vi0c nuôi cá l�ng. S� l�ng nuôi , các huy0n $@t 5.065 l�ng. S� l�ng trên h- $@t td 4,07 $8n 9,74 l�ng. ThE tích l�ng $@t td 8,57 m3 $8n 17,67 m3/ l�ng. Tgng chi phí $Nu t� $@t td 2,14 $8n 2,25 tri0u/m3 l�ng/n_m. N_ng su2t cá $@t td 254,1 $8n 2.505,3 kg/l�ng. Giá tr� gia t_ng c&a xã L-c Bình $@t cao nh2t (1.379,61 ngàn $�ng/m3), xã H+i D�Ang $@t 1.354,16 ngàn $�ng/m3, th� tr2n ThuHn An $@t 1.377,21 ngàn $�ng/m3, xã Vinh HiZn $@t th2p nh2t (1.297,08 ngàn $�ng/m3). Thu nhHp h�n hGp t@i xã L-c Bình $@t 1.173,99 ngàn $�ng/m3 ($@t cao nh2t), xã Vinh HiZn $@t 1.059,51 ngàn $�ng/m3 (th2p nh2t). LGi nhuHn ròng bình quân theo h- t@i H+i D�Ang $@t 47,28 tri0u $�ng/h-, t@i ThuHn An $@t 44,59 tri0u $�ng/h-, t@i Vinh HiZn các h- nuôi cá l�ng có lGi nhuHn ròng $@t th2p nh2t (31,70 tri0u $�ng/h-), L-c Bình là xã có lGi nhuHn ròng cao nh2t ($@t 74,90 tri0u $�ng/h-). K8t qu+ $iZu tra cfng cho th2y, hi0n t@i các h- nuôi $ang g.p ph+i m-t s� khó kh_n, c+n tr, nh� v�n, k{ thuHt,… và các chính sách c&a Nhà n�7c. Tuy nhiên t2t c+ các h- $Zu có nguy0n v=ng mong mu�n phát triEn thêm l�ng nuôi, phát triEn theo h�7ng hàng hóa và cNn h� trG trong quá trình tiêu th# s+n ph[m. TTTTd khóa:d khóa:d khóa:d khóa: Phá Tam Giang, Thda Thiên - Hu8, cá, n�7c ng=t, hi0u qu+.

1. ��T V�N �7

Vùng $Nm phá Tam Giang - CNu Hai, t`nh Thda Thiên - Hu8 v7i di0n tích kho+ng 5.200 ha, có tiZm n_ng r2t l7n vZ di0n tích m.t n�7c, $iZu ki0n th�i ti8t khí hHu thích hGp v7i các $�i t�Gng nuôi cá có giá tr� kinh t8, ngu�n gi�ng sinh s+n nhân t@o và tp nhiên khá phong phú, các $�i t�Gng nuôi cho ch2t l�Gng th�t thAm ngon và có kh+ n_ng tiêu th# l7n [8]. Tuy nhiên, $8n nay vwn ch�a có nghiên c(u và $ánh giá chi ti8t nào vZ thpc tr@ng, hi0u qu+ kinh t8 c&a vi0c nuôi cá l�ng , nông h-. Cfng nh� các vùng kinh t8 khác, t@i $Nm phá Tam Giang - CNu Hai cfng ch�u tác $-ng c&a giá c+ th� tr��ng th��ng [3], nó tác $-ng r2t l7n $8n các h- dân s+n xu2t, $ây là vi0c chúng ta cNn $ánh giá và h@n ch8 [5], [7]. Ng��i dân cNn $ánh giá $�Gc hi0u qu+ c&a quá trình s+n xu2t [10], [11], [13], $�ng th�i $Z xu2t các bi0n pháp hi0u qu+ trong quá trình s+n xu2t, c+i ti8n ph�Ang th(c s+n xu2t truyZn th�ng [12]. Nghiên c(u này nh)m m#c $ích $ánh giá thpc tr@ng nuôi cá l�ng c&a h- dân td $ó

1 Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế

2 Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế


làm cA s, $Z xu2t vi0c phát triEn nuôi cá l�ng phù hGp, $em l@i hi0u qu+ kinh t8 cao, an toàn và bZn veng.


Ti8n hành $iZu tra xã h-i h=c thông qua ph^ng v2n nhóm và các cá nhân, thu thHp các thông tin vZ kinh nghi0m, ki8n th(c, k{ n_ng, m(c $- $Nu t� h- nuôi cá l�ng theo ph�Ang pháp $iZu tra nhanh nông thôn có sp tham gia c&a ng��i dân (PRA) sau $ó phân tích s� li0u vZ các kho+n chi phí s+n xu2t, doanh thu trên m3 l�ng nuôi trong ho@t $-ng nuôi cá l�ng theo ph�Ang pháp c&a Bravo - Ureta. B. E và c-ng sp [9].

�iZu tra vZ s� l�Gng l�ng nuôi theo tdng huy0n, kh+o sát chi ti8t vZ thpc tr@ng nuôi cá l�ng c&a các h- , các xã H+i D�Ang, th� xã H�Ang Trà; th� tr2n ThuHn An, huy0n Phú Vang; xã Vinh HiZn và xã L-c Bình, huy0n Phú L-c. �ây là các $�a ph�Ang có nhiZu h- nuôi và s� l�ng nuôi $iEn hình cho vùng $Nm phá Tam Giang; $.c bi0t ngu�n sinh k8 $a s� h- dân ph# thu-c vào ngành nghZ này. Tgng s� h- $iZu tra 120 h- (30 h- , H+i D�Ang, 30 h- th� tr2n ThuHn An, 30 h- , xã Vinh HiZn và 30 h- , xã L-c Bình). Th�i gian $iZu tra td tháng 1/2018 — 1/2019.



Hình 1. Các Hình 1. Các Hình 1. Các Hình 1. Các $$$$��a ph�a ph�a ph�a ph�Ang $�Ang $�Ang $�Ang $�GGGGc lc lc lc lppppa cha cha cha ch====n $in $in $in $iZZZZu tra tu tra tu tra tu tra t@@@@i i i i

vùng $vùng $vùng $vùng $NNNNm phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang ---- C C C CNNNNu Haiu Haiu Haiu Hai

Trên cA s, s� li0u và thông tin $�Gc thu thHp, nghiên c(u này s5 d#ng ph�Ang pháp phân tích th�ng kê mô t+ (descriptive statistical analysis tools),

k8t hGp s5 d#ng ph�Ang pháp h@ch toán s+n xu2t theo các ch` tiêu $ánh giá k8t qu+ và hi0u qu+ kinh t8. Các s� li0u trên $�Gc mã hóa, nhHp và x5 lý b)ng phNn mZm SPSS 20.0 và phNn mZm Microsoft Excel 2010.


3.3.3.3.1. 1. 1. 1. SSSS�� l� l� l� l�GGGGng và $ng và $ng và $ng và $....c $ic $ic $ic $iEEEEm lm lm lm l��ng nuôi tng nuôi tng nuôi tng nuôi t@@@@i các $i các $i các $i các $��a a a a ph�Ang ph�Ang ph�Ang ph�Ang ,,,, vù vù vù vùng $ng $ng $ng $NNNNm phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang ———— C C C CNNNNu Haiu Haiu Haiu Hai

B+ng 1 cho th2y hi0n nay hình th(c nuôi cá l�ng phát triEn phg bi8n và mang tính ch2t l2n chi8m m.t n�7c vùng $Nm phá m-t cách tp phát, tHp trung ch& y8u , huy0n Phú Vang (th� tr2n ThuHn An, xã Phú ThuHn, Phú H+i, Phú Diên, Vinh Thanh, Vinh Phú, Phú �a, Phú Xuân); huy0n Phú L-c (Vinh H�ng, Vinh HiZn, L-c Bình, th� tr2n L_ng Cô); th� xã H�Ang Trà (H+i D�Ang, H�Ang Phong); huy0n Qu+ng �iZn (Qu+ng Công).

BBBB++++ng 1. Sng 1. Sng 1. Sng 1. S�� l l l l��ng nuôi thng nuôi thng nuôi thng nuôi thppppc tc tc tc t8888 t t t t@@@@i các $i các $i các $i các $��a ph�Ang a ph�Ang a ph�Ang a ph�Ang ,,,, vùng $ vùng $ vùng $ vùng $NNNNm phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang ———— C C C CNNNNu Haiu Haiu Haiu Hai

TT ��a ph�Ang S� l�ng n_m 2018

(cái) So v7i cùng k� n_m

2017 (cái) T: l0 2018 so v7i

2017 (%) IIII HuyHuyHuyHuy0000n Phú Ln Phú Ln Phú Ln Phú L----cccc 2.6002.6002.6002.600 1.0401.0401.0401.040 250,0250,0250,0250,0 1 Xã Vinh HiZn 1.200 340 352,9 2 Xã L-c Bình 500 230 217,4 3 Th� tr2n L_ng Cô 600 450 133,3 4 Xã Vinh H�ng 300 20 1500,0 IIIIIIII HuyHuyHuyHuy0000n Phú Vangn Phú Vangn Phú Vangn Phú Vang 1.4951.4951.4951.495 659659659659 226,9226,9226,9226,9 1 Th� tr2n ThuHn An 1.100 400 275,0 2 Xã Phú ThuHn 120 60 200,0 3 Xã Phú H+i 20 6 333,3 4 Xã Phú Diên 120 75 160,0 5 Xã Vinh Thanh 10 9 111,1 6 Xã Vinh Phú 50 44 113,6 7 Xã Phú �a 25 22 113,6 8 Xã Phú Xuân 50 43 116,3 IIIIIIIIIIII ThThThTh�� xã H xã H xã H xã H�Ang Trà�Ang Trà�Ang Trà�Ang Trà 920920920920 585585585585 157,3157,3157,3157,3 1 Xã H+i D�Ang 900 565 159,3 2 Xã H�Ang Phong 20 20 100,0 IVIVIVIV HuyHuyHuyHuy0000n Qun Qun Qun Qu++++ng �ing �ing �ing �iZZZZnnnn 50505050 30303030 166,7 1 Xã Qu+ng Công 50 30 166,7 VVVV TTTTggggng cng cng cng c----ngngngng 5.0655.0655.0655.065 2.3142.3142.3142.314 218,9218,9218,9218,9

(Ngu�n: �iZu tra nhanh td các huy0n c&a t`nh Thda Thiên - Hu8)S� l�Gng l�ng nuôi ngày càng t_ng nhanh m-t

cách $áng kE, m-t s� vùng nuôi tr=ng $iEm nh� Vinh HiZn, th� tr2n ThuHn An, xã H+i D�Ang, xã L-c Bình h- nuôi $Nu t� s� l�Gng l�ng khá nhiZu, trung bình

m�i h- có trên 10 l�ng, có h- $Nu t� $8n 30 — 40 l�ng nuôi, ngoài ra các h- $Zu có trung bình 1 - 2 l�ng kích cm mvt l�7i nh^ ph#c v# �Ang gi�ng. C# thE n_m 2011 là 1.880 l�ng, n_m 2012 là 2.400 l�ng và



hi0n nay hAn 5.000 l�ng. S� l�ng nuôi t_ng nhanh ch& y8u do thi8t b� l�ng, h0 th�ng cA s, vHt ch2t $An gi+n, r� tiZn, ng��i nuôi có hi0u qu+ kinh t8 nên ng��i dân d� $Nu t�.

Do các $�i t�Gng cá n�7c lG có giá tr� kinh t8 cao và d� tiêu th#, v7i thpc t8 không ngdng gia t_ng vZ s� l�Gng l�ng nuôi, dp ki8n trong th�i gian $8n, n8u không có quy ho@ch và quy $�nh $E qu+n lý tình tr@ng phát triEn tp phát, các xã vùng $Nm phá có $iZu ki0n thuHn lGi vZ $- m.n, $- sâu và l�u t�c dòng ch+y sq ti8p t#c phát triEn tp phát +nh h�,ng nghiêm tr=ng $8n môi tr��ng, ho@t $-ng nuôi tr�ng th&y s+n trong vùng, vì vHy cNn ph+i $�a ra chính sách phát triEn và quy ho@ch hGp lý [6].

VZ $Nu t� l�ng nuôi, k8t qu+ $iZu tra cho th2y, kích th�7c l�ng td 8 m3, 10 m3, 13 m3, 18 m3, 24 m3 và 36 m3, trong $ó phNn l7n kho+ng 13 m3, chi8m 90%. K8t c2u l�ng nuôi ch& y8u b)ng l�7i có kích cm mvt l�7i 2a = 2 - 3 cm, không có khung l�ng; l�ng l�7i $�Gc c-t ch.t b�n góc vào h0 th�ng c=c tre ho.c dàn tre. M-t s� l�Gng l�ng r2t nh^ có h0 th�ng khung l�ng b)ng svt kích cm (1,5 m x 1 m x 1 m ho.c 1 m x 1 m x 1 m). HNu h8t các l�ng nuôi c&a các h- $iZu tra t@i 4 $�a ph�Ang trong nghiên c(u này $Zu có h0 th�ng dàn tre lvp $.t trên m.t n�7c, giúp thuHn ti0n $E $i l@i ch_m sóc.

BBBB++++ng 2. �ng 2. �ng 2. �ng 2. �....c $ic $ic $ic $iEEEEm lm lm lm l��ng nuôi cá cng nuôi cá cng nuôi cá cng nuôi cá c&&&&a các ha các ha các ha các h---- $i $i $i $iZZZZu tra u tra u tra u tra ,,,, vùng $ vùng $ vùng $ vùng $NNNNm phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang m phá Tam Giang ———— C C C CNNNNu Haiu Haiu Haiu Hai Ch` tiêu H+i D�Ang ThuHn An Vinh HiZn L-c Bình Trung bình

S� l�ng nuôi/h- 4,07 4,40 6,23 9,47 6,04 ThE tích l�ng nuôi (m3/l�ng) 17,67 14,88 8,57 11,27 13,10 ThE tích l�ng nhân nuôi theo h- (m3/h-)

71,87 65,45 53,42 106,70 74,36

(Ngu�n: S� li0u $iZu tra c&a tác gi+) Qua $iZu tra cho th2y, chi phí bình quân cho 1

l�ng nuôi có kích th�7c 8,57 - 17,67 m3 n�7c là 2,5 tri0u $�ng, th�i h@n s5 d#ng l�ng nuôi kho+ng 5 n_m, thì giá tr� kh2u hao l�ng nuôi bình quân 1 m3 vào kho+ng 38 nghìn $�ng trong 1 n_m. Nh� vHy, n8u áp d#ng cách tính kh2u hao và dpa vào s� li0u $iZu tra thì kh2u hao tài s+n c� $�nh bình quân 1 m3 l�ng nuôi cá l�ng c&a các h- $iZu tra vào kho+ng 25 nghìn $�ng.

3.2. M3.2. M3.2. M3.2. M((((c $c $c $c $---- $ $ $ $NNNNu t� cho hou t� cho hou t� cho hou t� cho ho@@@@t $t $t $t $----ng nuôi cá lng nuôi cá lng nuôi cá lng nuôi cá l��ng ng ng ng ,,,, các xã các xã các xã các xã $i$i$i$iZZZZu trau trau trau tra

Qua b+ng 3 cho th2y trong ho@t $-ng nuôi cá l�ng chi phí th(c _n, chi phí l�ng nuôi và sau $ó m7i $8n chi phí con gi�ng. C# thE s� li0u $iZu tra chi phí th(c _n c&a các xã H+i D�Ang, th� tr2n ThuHn An, xã Vinh HiZn là gi�ng nhau chi8m t: tr=ng 42,6%. Riêng xã L-c Bình chi phí th(c _n có th2p hAn so v7i các xã $iZu tra 41,2%. Có thE nói chính th(c _n là $iZu ki0n $+m b+o cho quá trình sinh tr�,ng và phát triEn c&a cá. Thpc t8 nghiên c(u chi phí $Nu t� th(c _n là lo@i chi phí l7n nh2t trong t2t c+ các lo@i chi phí.

BBBB++++ng 3. Mng 3. Mng 3. Mng 3. M((((c $c $c $c $---- $ $ $ $NNNNu t� cho hou t� cho hou t� cho hou t� cho ho@@@@t $t $t $t $----ng nuôi cá lng nuôi cá lng nuôi cá lng nuôi cá l��ng ng ng ng ,,,, các h các h các h các h---- nuôi t nuôi t nuôi t nuôi t@@@@i các $i các $i các $i các $��a ph�Anga ph�Anga ph�Anga ph�Ang �An v� tính: 1000 $/m3

Ch` tiêu H+i D�Ang ThuHn An Vinh HiZn L-c Bình 1. Chi phí trung gian (IC) 1.542,66 1.530,30 1.544,61 1.463,10 - Gi�ng 303,22 295,46 300,89 295,16 - Th(c _n 1.130,93 1.126,03 1.135,21 1.059,23 - Nhiên li0u, phòng trd d�ch b0nh 13,50 13,80 13,50 13,50 - Chi phí khác 95,01 95,00 95,01 95,21 2. Chi phí L� thuê ngoài (L�) 146,80 146,16 144,42 146,80 3. Chi phí lãi vay (R) 52,17 54,16 67,88 33,55 4. Chi phí tp có (Ch) 472,00 470,40 466,05 472,00 - Lao $-ng gia $ình 366,99 365,40 361,04 367,00 - Th(c _n, gi�ng 105,01 105,00 105,01 105,00 5. Kh2u hao TSC� (D) 25,28 25,27 25,28 25,27

Tgng chi phí (C) 2.238,90 2.226,28 2.248,23 2.140,73

Ngu�n: S� li0u $iZu tra c&a tác gi+



Td b+ng 3 ta th2y chí phí th(c _n chi8m t: tr=ng cao nh2t sau $ó $8n chi phí làm l�ng và con gi�ng. Vi0c nuôi cá l�ng ch& y8u là tHn d#ng s(c lao $-ng trong gia $ình v7i m#c $ích l2y công làm lãi $E t_ng thêm thu nhHp. Vì vHy chi phí lao $-ng gia $ình và v�n tp có ch�a $�Gc các ch& h- nuôi tính m-t cách rõ ràng. Td vi0c phân tích chi phí và cA c2u chi phí có thE $Z ra $�Gc các gi+i pháp nh)m gi+m giá thành nâng cao lGi nhuHn trong s+n xu2t. Qua $ó cho th2y n8u gi+m $�Gc giá mua th(c _n và các vHt d#ng làm l�ng nuôi, con gi�ng sq có ý nghsa quan tr=ng trong nâng cao lGi nhuHn c&a nghZ nuôi cá l�ng c&a vùng $Nm phá Tam Giang - CNu Hai.

�iZu $áng chú ý , $ây là th(c _n ch` có th(c _n t�Ai (cá t@p) không có th(c _n công nghi0p $Ny $& ch2t dinh d�mng cho cá phát triEn và phát triEn nhanh $E rút ngvn th�i gian nuôi. H0 s� th(c _n càng th2p càng t�t vì nó sq gi+m chi phí $Nu t�, gi+m giá thành cá th�Ang ph[m, do $ó trong quá trình nuôi ng��i nuôi ph+i ti8n hành cho _n m-t cách phù hGp theo tdng giai $o@n sinh tr�,ng c&a cá $+m b+o cho cá phát triEn t�t nh�ng l@i không lãng phí và làm ô nhi�m môi tr��ng khi l�Gng th(c _n d� thda. Giá th(c _n còn ph# thu-c vào tdng mùa, mùa hè giá 1 kg th(c _n td bình quân td 10.000 — 15.000 $�ng, nh�ng mùa $ông td 16.000 — 20.000 $�ng, cùng tùy thu-c và tdng n_m do ng� dân khai thác các lo@i cá nh^ (cá t@p). Tuy nhiên t: l0 th(c _n c&a xã L-c Bình th2p hAn so v7i 3 $�a bàn nghiên c(u khác nheng lGi nhuHn ròng c&a xã L-c Bình vwn th2p hAn các $�a ph�Ang khác là do trong quá trình nuôi t: l0 hao h#t nhiZu nên s+n l�Gng thu ho@ch th2p hAn các nAi khác (do môi tr��ng n�7c b� ng=t hóa) nuôi cá l�ng t@i xã L-c Bình cho th2y giá th(c _n ph# thu-c hoàn toàn vào tp nhiên nên giá c+ r2t b2p bênh không gn $�nh $iZu này khá khác bi0t v7i $ánh giá c&a Lê V_n Th_ng n_m 2005 [6]. Gi�ng là m-t khâu r2t quan tr=ng “nhân nào qu+ 2y” $E có m-t lô cá gi�ng ch2t l�Gng thì h- nuôi ph+i lpa ch=n k{. Gi�ng cá ch& y8u ph# thu-c vào tp nhiên nh� , xã L-c Bình, xã Vinh HiZn, xã H+i D�Ang. h- nuôi tr�ng $a phNn là khai thác gi�ng tp nhiên $E nuôi cá th�Ang ph[m. Th�i gian th+ gi�ng ph+i ti8n hành vào lúc chiZu mát, tránh trình tr@ng cá b� s�c khi td môi tr��ng này sang môi tr��ng khác.

3.3. N_ng su3.3. N_ng su3.3. N_ng su3.3. N_ng su2222t các lot các lot các lot các lo@@@@i cá nuôi li cá nuôi li cá nuôi li cá nuôi l��ng ng ng ng ,,,, vùng $ vùng $ vùng $ vùng $NNNNm m m m phá Tam Giang phá Tam Giang phá Tam Giang phá Tam Giang ---- C C C CNNNNu Haiu Haiu Haiu Hai

��i t�Gng nuôi l�ng khá $a d@ng, g�m các lo@i cá Vwu, cá Nâu, cá H�ng, cá Mú, cá H�ng M{, cá Chim vây vàng. Do các $�i t�Gng cá n�7c lG có giá tr� kinh t8 cao và d� tiêu th#, v7i thpc t8 không ngdng gia t_ng vZ s� l�Gng l�ng nuôi, dp ki8n trong th�i gian $8n, n8u không có quy ho@ch và quy $�nh $E qu+n lý tình tr@ng phát triEn tp phát, các xã vùng $Nm phá có $iZu ki0n thuHn lGi vZ $- m.n, $- sâu và l�u t�c dòng ch+y sq ti8p t#c phát triEn tp phát, +nh h�,ng nghiêm tr=ng $8n môi tr��ng, ho@t $-ng nuôi tr�ng th&y s+n trong vùng, vì vHy cNn ph+i $�a ra chính sách phát triEn và quy ho@ch hGp lý [1], [2].

BBBB+ng 4. N_ng su2t trung b+ng 4. N_ng su2t trung b+ng 4. N_ng su2t trung b+ng 4. N_ng su2t trung bình cình cình cình c&a cá l�ng nuôi , &a cá l�ng nuôi , &a cá l�ng nuôi , &a cá l�ng nuôi , vùng $vùng $vùng $vùng $Nm phá Tam Giang Nm phá Tam Giang Nm phá Tam Giang Nm phá Tam Giang ---- CCCCNu HaiNu HaiNu HaiNu Hai

��i t�Gng N_ng su2t (kg/l�ng)

Kh�i l�Gng trung bình 1

con (kg)

Th�i gian nuôi

(tháng) Cá Chqm 855,5 1,5 7,0 Cá H�ng M{ 904,2 1,7 8,0 Cá Mú 2.505,3 2,0 18,0 Cá H�ng Hanh

254,1 0,8 8,0

Cá Giò 1.255,2 4,0 14,0 Cá V[u 402,5 1,7 12,0

Ngu�n: S� li0u $iZu tra c&a tác gi+

S+n l�Gng cá l�ng n�7c lG t_ng m@nh trong nheng n_m gNn $ây, n_m 2018 tgng s+n l�Gng nuôi cá l�ng n�7c lG vùng $Nm phá Tam Giang - CNu Hai - L_ng Cô $@t trên 9 nghìn t2n, n_ng su2t trung bình 0,3 - 0,5 t2n/l�ng, ch& y8u cá Chqm, cá H�ng M{, cá V[u, cá Mú. Cá Chqm n_ng su2t $@t 855,5bkg/l�ng, cá H�ng M{ $@t 904,2 kg/l�ng, cá Mú $@t n_ng su2t cao nh2t (2.505,3 kg/l�ng), cá Giò $@t 1.255,2kg/l�ng, th2p nh2t là cá H�ng Hanh (254,1 kg/l�ng) trong khi $ó n_ng su2t cá V[u $@t 402,5 kg/l�ng. Kh�i l�Gng $@t td 0,8 kg $8n 4,0 kg/ con, th�i gian nuôi td 7 $8n 18 tháng.

3.4. Hi3.4. Hi3.4. Hi3.4. Hi0000u quu quu quu qu++++ kinh t kinh t kinh t kinh t8888 t t t tdddd vi vi vi vi0000c nuôi cá lc nuôi cá lc nuôi cá lc nuôi cá l��ngngngng Theo k8t qu+ th�ng kê và tính toán td ngu�n s�

li0u $iZu tra, c( m-t m3 l�ng nuôi cá c&a các h- $iZu tra (tính trong 1 n_m) mang l@i tgng giá tr� s+n xu2t $@t gNn 2,9 tri0u $�ng, t�Ang (ng v7i m(c thu nhHp h�n hGp kho+ng 1,1 tri0u $�ng và lãi ròng 658 nghìn $�ng. So v7i 4 $�a ph�Ang $�Gc lpa ch=n $iZu tra, xã L-c Bình (thu-c huy0n Phú L-c) $�Gc $ánh giá là $�a ph�Ang có k8t qu+ nuôi cá l�ng $@t , m(c cao nh2t, ti8p $8n là ThuHn An (huy0n Phú Vang), $(ng



, v� trí th( 3 là xã H+i D�Ang (th� xã H�Ang Trà). Tuy nhiên, m(c chênh l0ch là không $áng kE.

Dpa vào k8t qu+ tính toán các ch` tiêu ph+n ánh hi0u qu+ kinh t8 cho th2y, mô hình nuôi cá l�ng c&a các h- $iZu tra t@i vùng $Nm phá Tam Giang — CNu Hai cho hi0u qu+ kinh t8 n8u xét trong $iZu ki0n s+n xu2t bình th��ng, không có các cú s�c vZ d�ch b0nh và bi8n $-ng giá c+ th� tr��ng. C# thE: c( 1 $�ng chi phí trung gian mà các h- chi cho ho@t $-ng nuôi cá l�ng xét trong $iZu ki0n không có nhiZu r&i ro s+n xu2t và th� tr��ng thì có thE mang l@i 0,89 $�ng giá tr� gia t_ng. Bên c@nh $ó, n8u b^ ra 1 $�ng chi phí s+n xu2t, sq t@o ra 0,55 $�ng thu nhHp h�n hGp và 0,33 $�ng lGi nhuHn cho các nông h-.

Nh� vHy, v7i lGi th8 vZ m.t n�7c , vùng $Nm phá Tam Giang - CNu Hai, các nông h- $ã ti8p cHn khai thác, s5 d#ng có hi0u qu+ vZ ngu�n lpc tp nhiên s�n có $E phát triEn thêm sinh k8, gi+i quy8t vi0c làm t@i ch� góp phNn nâng cao thu nhHp cho ng��i dân. Vi0c áp d#ng mô hình nuôi cá l�ng $ã mang l@i cho m�i h- bình quân kho+ng 100 tri0u $�ng giá tr� gia t_ng, gNn 85 tri0u $�ng thu nhHp h�n hGp và gNn 50 tri0u $�ng trong m-t n_m. K8t qu+ này $ã giúp các nông h- gi+m b7t sp ph# thu-c vào vi0c $ánh bvt th&y s+n tp nhiên, $.c bi0t là $a d@ng hóa các lo@i hình nuôi nh)m gi+m thiEu nhiZu r&i ro trong s+n xu2t n8u nh� ch` dpa vào nuôi chuyên tôm.

BBBB++++ng 5. ng 5. ng 5. ng 5. HiHiHiHi0000u quu quu quu qu++++ kinh t kinh t kinh t kinh t8888 nuôi cá l nuôi cá l nuôi cá l nuôi cá l��ng ng ng ng cccc&&&&a các ha các ha các ha các h---- $i $i $i $iZZZZu trau trau trau tra

Ch` tiêu �An v� tính H+i D�Ang ThuHn An Vinh HiZn L-c Bình

Giá tr� s+n xu2t (GO) 1.000 $/m3 2.896,82 2.907,50 2.841,69 2.842,71 Giá tr� gia t_ng (VA = GO-IC) 1.000 $/m3 1.354,16 1.377,21 1.297,08 1.379,61 Thu nhHp h�n hGp (MI = VA-D-L�-R) 1.000 $/m3 1.129,92 1.151,62 1.059,51 1.173,99 LGi nhuHn ròng (NB = GO-TC) 1.000 $/m3 657,92 681,22 593,46 701,98 Giá tr� gia t_ng / h- 1.000 $/h- 97.323,34 90.138,20 69.290,17 147.204,39 Thu nhHp h�n hGp bình quân/ h- 1.000 $/h- 81.207,42 75.373,53 56.599,24 125.264,20 LGi nhuHn ròng / h- 1.000 $/h- 47.284,85 44.585,98 31.702,74 74.901,59 VA/IC LNn 0,88 0,90 0,84 0,94 MI/TC LNn 0,50 0,52 0,47 0,55 NB/TC LNn 0,29 0,31 0,26 0,33

(Ngu�n: Tính toán td de li0u $iZu tra c&a tác gi+) �ánh giá m-t cách tgng thE cho th2y, mô hình

nuôi cá l�ng , vùng $Nm phá Tam Giang - CNu Hai c&a t`nh Thda Thiên - Hu8 $ã mang l@i hi0u qu+ kinh t8 n8u nh� xem xét trong $iZu ki0n s+n xu2t bình th��ng. Tuy nhiên, khi $i sâu phân tích chi ti8t c# thE thì mô hình nuôi tr�ng này $ang b-c l- nhiZu $iEm h@n ch8 và b2t cHp. Tr�7c h8t, ph�Ang th(c nuôi áp d#ng trong mô hình nuôi cá l�ng là qu+ng canh c+i ti8n, vi0c áp d#ng khoa h=c công ngh0 và k{ thuHt nuôi tiên ti8n còn r2t h@n ch8; cA s, h@ tNng, trang thi8t b�, nguyên vHt li0u ph#c v# nuôi cá l�ng hi0n vwn $ang còn r2t thô sA, không $áp (ng $�Gc yêu cNu vZ m.t k{ thuHt, không t@o $�Gc không gian thông thoáng $E cá sinh tr�,ng và phát triEn , m(c t�i $a.

HAn th8 nea, nuôi cá l�ng n�7c lG trong vùng $Nm phá phát triEn m-t cách tp phát, v2n $Z b� trí l�ng nuôi, l2n chi8m di0n tích m.t n�7c vwn th��ng xuyên x+y ra, gây tranh ch2p m.t n�7c giea các h- nuôi và c+n tr, l�u thông dòng ch+y, +nh h�,ng m{

quan, giao thông, an ninh trHt tp vùng $Nm phá. HNu h8t các $�i t�Gng nuôi cá l�ng s5 d#ng th(c _n t�Ai s�ng do $.c tr�ng c&a nuôi cá l�ng là có l�u t�c dòng ch+y, vì vHy vi0c s5 d#ng th(c _n công nghi0p d@ng ngi sq không phù hGp. �iZu này $ang $.t ra nhiZu thách th(c cho các cA quan qu+n lý trong vi0c kiEm soát ch2t l�Gng môi tr��ng n�7c , vùng $Nm phá.

Qua b+ng 5 cho ta th2y: c( m-t m3 l�ng nuôi cá t@i các $�a bàn $iZu tra trong 1 n_m sq t@o ra: Giá tr� s+n xu2t (GO) c&a xã H+i D�Ang $@t 2,896,82 ngàn $�ng/ m3, th� tr2n ThuHn An là 2,907,50 ngàn $�ng/m3, xã L-c Bình là 2,842,71 ngàn $�ng/m3, xã Vinh HiZn là 2,841,69 ngàn $�ng/m3. Nh� vHy, giá tr� doanh thu c&a xã Vinh HiZn th2p nh2t, th� tr2n ThuHn An cao nh2t. Giá tr� gia t_ng (VA) c&a xã H+i D�Ang $@t 1.354,16 ngàn $�ng/m3, th� tr2n ThuHn An $@t 1.377,21 ngàn $�ng/m3, xã L-c Bình $@t 1.379,61 ngàn $�ng /m3, xã Vinh HiZn $@t 1.297,08 ngàn $�ng /m3. Nh� vHy, giá tr� gia t_ng c&a xã Vinh HiZn th2p nh2t, xã L-c Bình $@t cao nh2t. Thu nhHp h�n hGp t@i



xã H+i D�Ang $@t 1.129,92 ngàn $�ng/m3, th� tr2n ThuHn An $@t 1.151,62 ngàn $�ng/m3, xã L-c Bình $@t 1.173,99 ngàn $�ng/m3, xã Vinh HiZn $@t 1.059,51 ngàn $�ng/m3. Nh� vHy, thu nhHp h�n hGp c&a xã Vinh HiZn vwn th2p nh2t, xã L-c Bình $@t cao nh2t.

LGi nhuHn ròng bình quân theo h- $@t 47,28 tri0u $�ng/ h- t@i H+i D�Ang, 44,59 tri0u $�ng/ h- t@i ThuHn An, t@i Vinh HiZn các h- nuôi cá l�ng có lGi nhuHn ròng $@t th2p nh2t (31,70 tri0u $�ng /h-), t@i L-c Bình có lGi nhuHn ròng cao nh2t $@t 74,90 tri0u $�ng/h-.

4. K�T LU�N VÀ � NGH(

4.1. K4.1. K4.1. K4.1. K8888t lt lt lt luuuuHHHHnnnn - Vùng $Nm phá Tam Giang — CNu Hai r2t thích

hGp cho vi0c nuôi cá l�ng theo nông h-, có triEn v=ng phát triEn và t@o thu nhHp gn $�nh cho ng��i dân.

- Xã L-c Bình là $�a ph�Ang có mô hình nuôi cá l�ng cho hi0u qu+ cao nh2t.

4.2. �4.2. �4.2. �4.2. �ZZZZ ngh ngh ngh ngh�� - Ti8p t#c $ánh giá ch2t l�Gng cá l�ng , các $�a

ph�Ang, xây dpng chu�i giá tr� cho s+n ph[m cá l�ng , khu vpc $Nm phá Tam Giang — CNu Hai.

- Quy ho@ch phát triEn, tHp hu2n và nhân r-ng mô hình nhân nuôi cá l�ng theo ph�Ang th(c nhân nuôi c&a ng��i dân t@i th� tr2n ThuHn An.

- �iZu tra vZ nhu cNu con gi�ng, xây dpng các mô hình, các $�i t�Gng nuôi có giá tr� kinh t8 $E có $�nh h�7ng, $Z xu2t phát triEn vZ s+n xu2t con gi�ng, $�i t�Gng nuôi, th� tr��ng tiêu th# s+n ph[m mang tính ch2t tHp trung, quy mô hàng hóa.

- S, Nông nghi0p & PTNT t`nh Thda Thiên - Hu8 cNn có chính sách hGp tác v7i Tr��ng �@i h=c Nông Lâm, �@i h=c Hu8 trong nghiên c(u, $Z xu2t xây dpng các tr@i gi�ng cho $� cá biEn, (ng d#ng và chuyEn giao khoa h=c công ngh0 vZ nghiên c(u sinh s+n nhân t@o các $�i t�Gng nuôi có giá tr� kinh t8 $E ph#c v# ng��i nuôi nh� cá mú, cá giò, cá v[u, cá ong c_n, ong bNu, cá nâu,...

- T_ng c��ng công tác $ào t@o nghZ, tHp hu2n k{ thuHt $E trang b� ki8n th(c cA b+n cho ng��i dân vZ k{ thuHt thi8t k8 l�ng bè, k{ thuHt nuôi các $�i t�Gng m7i có giá tr� kinh t8 cao.

L"I C�M �N K8t qu+ nghiên c(u này thu-c dp án do s,

Khoa h=c và Công ngh0 t`nh Thda Thiên - Hu8 h� trG kinh phí cho NCS $iZu tra, $ánh giá.


1. Chi c#c Th&y s+n — S, NN&PTNT t`nh Thda Thiên - Hu8 (2018). Báo cáo k8t qu+ s+n xu2t và tình hình qu+n lý th&y s+n n_m 2017, ph�Ang h�7ng nhi0m v# n_m 2018, Thda Thiên - Hu8.

2. Chi c#c Th&y s+n — S, NN&PTNT t`nh Thda Thiên - Hu8 (2019). Báo cáo k8t qu+ s+n xu2t và tình hình qu+n lý th&y s+n n_m 2018, ph�Ang h�7ng nhi0m v# n_m 2019, Thda Thiên - Hu8.

3. Nguy�n Qu�c Nghi, Lê Th� Di0u HiZn (2014). R&i ro th� tr��ng trong s+n xu2t nông nghi0p c&a nông h- , $�ng b)ng sông C5u Long. T@p chí Khoa h=c - �@i h=c CNn ThA, s� 33, tr 38 - 44.

4. Võ V_n Phú, Hoàng �ình Trung (2012). Kh+o sát sp bi8n $-ng vZ thành phNn loài $-ng vHt ngi (zooplankton) , $Nm phá Tam Giang - CNu Hai t`nh Thda Thiên - Hu8. T@p chí Khoa h=c - �@i h=c Hu8. THp 75A, S� 6, (2012), 123-133.

5. Lê Th� Xuân Qu�nh (2011). R&i ro trong s+n xu2t nông nghi0p c&a h- gia $ình nông thôn , Vi0t Nam: Thpc tr@ng và khuy8n ngh� chính sách, $Z tài KH&CN c2p B-. Vi0n Nghiên c(u Qu+n lý kinh t8 Trung �Ang.

6. Lê V_n Th_ng (2005). Thách th(c td vi0c nuôi tr�ng th&y s+n ven $Nm phá Tam Giang — CNu Hai hi0n nay và m-t s� gi+i pháp khvc ph#c. K: y8u H-i th+o qu�c gia vZ $Nm phá, Hu8 2005.

7. Nguy�n Th� Ng=c Trang (2011). R&i ro bi8n $-ng giá c+ trong ho@t $-ng s+n xu2t nông nghi0p. T@p chí Phát triEn Kinh t8, s� 243, tr 55 - 61.

8. UBND t`nh Thda Thiên - Hu8 (2015). �Z án quy ho@ch nuôi cá l�ng n�7c lG trên vùng $Nm phá Tam Giang — CNu Hai — L_ng Cô t`nh Thda Thiên - Hu8.

9. Bravo - Ureta. B. E, Solis. D, Lo'pez. V. H. M, Maripani. J. F, Thiam. A, Rivas. T (2007). Technical efficiency in farming: a meta-regression analysis, Journal of Productivity Analysis, Vol 27, No 1, pp 57 - 72.

10. Kahan. D (2008). Management risk in farming, Food and Agriculture organization of the United Nations, Rome.

11. Patrick. G. F, Wilson. P. N, Barry. P. J, Boggess. W. G, Young. D. L (1985). Risk perceptions and management reponses generated hypothesis for risk modeling, Southern Journal of



Agricultural Economics. Vol 17, No 2, pp 231 - 238.

12. Schultz. T. W (1964). Transforming traditional agriculture, Chicago: University of Chincago Press.

13. Thiam. A, Bravo - Ureta. B. E và Rivas. T. E (2001). Technical efficiency in developing country agriculture: a meta - analysis. Agricultural Economics, Vol 25, pp 235 - 243.

EFFECTIVE OF FISH FARMING AT FARM AREAS IN TAM GIANG EFFECTIVE OF FISH FARMING AT FARM AREAS IN TAM GIANG EFFECTIVE OF FISH FARMING AT FARM AREAS IN TAM GIANG EFFECTIVE OF FISH FARMING AT FARM AREAS IN TAM GIANG ---- CAU HAI LAGOON, CAU HAI LAGOON, CAU HAI LAGOON, CAU HAI LAGOON, THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN ---- HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE

Nguyen Thi Thu HuongNguyen Thi Thu HuongNguyen Thi Thu HuongNguyen Thi Thu Huong1111, Bui D, Bui D, Bui D, Bui Duc Tinhuc Tinhuc Tinhuc Tinh1111, Trinh Van Son, Trinh Van Son, Trinh Van Son, Trinh Van Son1111, Le Khac Phuc, Le Khac Phuc, Le Khac Phuc, Le Khac Phuc2222 1University of Economic, Hue University

2University of Agriculture and Forestry, Hue University

Email: [email protected] SummarySummarySummarySummary

Assessing the effectiveness of farming fish cage in households in the Tam Giang - Cau Hai lagoon helps to draw realistic conclusions, propose solutions to overcome and build models of sustainable fisheries development, improve efficiency economy. Survey results by district and detailed surveys of 120 cage fish farmers show that the results and economic efficiency of cage fish farmers all produce quite positive economic results. In 4 provinces, all households surveyed benefited from cage culture. Number of cages in districts reached 5,065 cages. The number of cages per household ranges from 4.07 to 9.74 cages. Cage volume reaches from 8.57 m3 to 17.67 m3/cage. The total investment cost is from 2.14 to 2.25 million/m3 cage/year. Fish productivity reaches from 254.1 to 2,505.3 kg/cage. The highest added value of Loc Binh commune (1,379.61 thousand VND/m3), Hai Duong commune reaches 1,354.16 thousand VND/m3, Thuan An town reaches 1,377.21 thousand VND/m3, Vinh Hien commune reaches the lowest (1,297.08 thousand VND/m3). Mixed income in Loc Binh commune reached 1,173.99 thousand VND/m3 (the highest), Vinh Hien commune reached 1,059.51 thousand VND/m3 (the lowest). The average net profit per household in Hai Duong is 47.28 million VND / household, in Thuan An is 44.59 million VND/household, in Vinh Hien cage fish farmers have the lowest net profit (31.70 million VND/household), Loc Binh is the commune with the highest net profit (reaching 74.90 million VND/household). The survey results also show that, currently, farmers are facing a number of difficulties and obstacles such as capital, technology,... and government policies. However, all households wish to develop more cages, develop commodity-oriented and need support in the consumption process.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Tam Giang lagoon, Thua Thien - Hue, fish, fresh water, effectively.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: TS. D�An�i ph+n bi0n: TS. D�An�i ph+n bi0n: TS. D�An�i ph+n bi0n: TS. D�Ang Ngg Ngg Ngg Ng=c Thí=c Thí=c Thí=c Thí Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 19/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 19/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 26/8/2019



�NH H��NG CA THAY �SI HO"T ��NG SINH K� D&A VÀO TÀI NGUYÊN R0NG ��N �PI S,NG

CA NG�PI DÂN T�C C( TU � HUY�N NAM �ÔNG, T1NH TH0A THIÊN - HU�

Lê ThLê ThLê ThLê Th� Hoa S� Hoa S� Hoa S� Hoa Senenenen1111, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th� H�ng Loan� H�ng Loan� H�ng Loan� H�ng Loan2222, , , ,

NguyNguyNguyNguy�n Th� H�ng Mai�n Th� H�ng Mai�n Th� H�ng Mai�n Th� H�ng Mai1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy�n TrNn TiEu Ph#ng�n TrNn TiEu Ph#ng�n TrNn TiEu Ph#ng�n TrNn TiEu Ph#ng1111

TÓMTÓMTÓMTÓM T T T T"T"T"T"T Nghiên c(u ti8n hành nh)m $ánh giá nheng thay $gi vZ ho@t $-ng sinh k8 dpa vào tài nguyên rdng c&a h- dân t-c thiEu s� , $�a bàn huy0n Nam �ông và +nh h�,ng c&a nheng thay $gi $ó $8n $�i s�ng c&a h-. Th�Gng Long và Th�Gng Qu+ng là hai xã có nhiZu ng��i dân t-c thiEu s� có ho@t $-ng sinh k8 ph# thu-c l7n vào tài nguyên rdng nên $�Gc ch=n $E nghiên c(u. Thông tin s5 d#ng cho nghiên c(u $�Gc thu thHp td ph^ng v2n 89 h- dân t-c thiEu s� ch=n ngwu nhiên và ph^ng v2n sâu 12 ng��i am hiEu là tr�,ng thôn, cán b- xã ph# trách nông nghi0p và già làng , hai xã. K8t qu+ cho th2y sau 5 n_m (2014-2018) các ho@t $-ng sinh k8 ch& ch�t dpa vào tài nguyên rdng gi+m td 60% $8n trên 90% s+n l�Gng và +nh h�,ng $áng kE $8n $�i s�ng c&a h-; thu nhHp và $�i s�ng c+i thi0n hAn; h- dân t-c CA Tu ch& $-ng hAn trong s+n xu2t nông nghi0p và tìm ki8m sinh k8 m7i. Làm thuê là ho@t $-ng tiZm n_ng $�Gc nhiZu h- thpc hi0n. Tuy nhiên, thi8u trình $- tay nghZ cho các ho@t $-ng làm thuê và r&i ro do bi8n $gi khí hHu là nheng rào c+n cNn gi+i quy8t $E nâng cao thu nhHp và gn $�nh $�i s�ng c&a ng��i dân CA Tu.

TTTTd khóad khóad khóad khóa:::: CA Tu, dân t-c thiEu s�, khai thác lâm s+n, Nam �ông, sinh k8.

1. ��T V�N �8

Rdng $óng vai trò vô cùng quan tr=ng trong sinh k8 c&a m-t b- phHn l7n ng��i dân , các n�7c $ang phát triEn. TNm quan tr=ng c&a rdng $�Gc thE hi0n , khía c@nh kinh t8, xã h-i và môi tr��ng (Menaka P., 2009, trích b,i Nguy�n H+i Núi và c-ng sp, 2016). Hàng tri0u ng��i dân trên th8 gi7i s�ng ph# thu-c vào ngu�n tài nguyên rdng trong cu-c s�ng hàng ngày. Rdng cung c2p các s+n ph[m và d�ch v# môi tr��ng cho phát triEn s+n xu2t và $�i s�ng, cung c2p nAi ,, vi0c làm, t@o sinh k8 gn $�nh (Vedeld P. et al., 2007). � Vi0t Nam, các vùng có t: l0 nghèo $ói cao th��ng có nhiZu rdng (Minot và các c-ng sp 2003; Sunderlin W.D. et al., 2005). PhNn l7n ng��i nghèo , $ây là ng��i dân t-c thiEu s� (DTTS), s�ng dpa vào rdng và các ho@t $-ng sinh k8 liên quan $8n tài nguyên rdng. Vì vHy, nheng thay $gi trong ti8p cHn tài nguyên rdng và $2t rdng có nheng tác $-ng l7n $8n ho@t $-ng sinh k8 và $�i s�ng c&a c-ng $�ng DTTS.

1 Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế

2 Hội đồng Nhân dân thị xã Quảng Trị


Nam �ông là huy0n miZn núi c&a t`nh Thda Thiên - Hu8, nAi có 42,91% dân c� là $�ng bào dân t-c CA Tu $ang sinh s�ng (UBND huy0n Nam �ông, 2015). Là m-t $�a ph�Ang có t` l0 h- nghèo khá cao. N_m 2018, t` l0 nghèo bình quân toàn huy0n là 7,83% và cHn nghèo là 6,51%. M-t s� xã có nhiZu ng��i DTTS sinh s�ng t` l0 nghèo lên $8n 26,8% (xã H�Ang Heu). ��i s�ng c&a ng��i DTTS còn g.p r2t nhiZu khó kh_n nên vi0c nâng cao thu nhHp cho ng��i dân $�Gc $.t ra nh� m-t yêu cNu b(c thi8t cNn ph+i gi+i quy8t. Bên c@nh $ó, vi0c thpc hi0n ch& tr�Ang thvt ch.t qu+n lý rdng k8t hGp v7i thpc tr@ng suy gi+m ngu�n tài nguyên $ã có nheng +nh h�,ng $áng kE $8n kh+ n_ng ti8p cHn tài nguyên rdng c&a ng��i dân, $.c bi0t td n_m 2013. Nheng thay $gi này có thE +nh h�,ng l7n $8n ho@t $-ng sinh k8 và thu nhHp c&a ng��i dân, $.c bi0t là c-ng $�ng ng��i DTTS s�ng gNn rdng (Nguy�n Th� M{ Vân, 2013). Nghiên c(u này ti8n hành nh)m tìm hiEu nheng thay $gi trong ho@t $-ng sinh k8 c&a ng��i DTTS do thvt ch.t qu+n lý rdng và +nh h�,ng c&a nheng thay $gi $ó $8n $�i s�ng c&a h- td $ó xác $�nh các gi+i pháp gn $�nh thu nhHp và c+i thi0n $�i s�ng cho ng��i DTTS , $ây.



2. PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U 2.1. 2.1. 2.1. 2.1. �i�i�i�iEEEEm nghiên cm nghiên cm nghiên cm nghiên c((((u u u u

�Z tài lpa ch=n $�a bàn hai xã Th�Gng Qu+ng và Th�Gng Long, huy0n Nam �ông, t`nh Thda Thiên - Hu8 làm $�a bàn nghiên c(u v7i hai lý do sau:

Th( nh2t, hai xã có v� trí n)m , vùng $0m c&a V��n Qu�c gia B@ch Mã, có phNn l7n h- dân có ho@t $-ng sinh k8 dpa vào rdng. Th( hai, $ây là 2 xã $@i di0n cho t2t c+ các xã giáp rdng c&a huy0n vZ $iZu ki0n kinh t8 xã h-i. Xã Th�Gng Long $@i di0n cho nheng xã thuNn vZ dân t-c v7i trên 97% ng��i dân t-c CA Tu và t` l0 h- nghèo cao (trên 25% n_m 2018). Xã Th�Gng Qu+ng $@i di0n cho nheng xã có thành phNn dân t-c da d@ng hAn, v7i gNn 40% ng��i dân t-c kinh sinh s�ng cùng kho+ng 60% ng��i CA Tu, $iZu ki0n kinh t8 t�t hAn.

2.2. 2.2. 2.2. 2.2. MMMMwwwwu nghiên cu nghiên cu nghiên cu nghiên c((((uuuu

Mwu nghiên c(u là các h- dân t-c CA Tu có các ho@t $-ng sinh k8 (SK) dpa vào tài nguyên rdng (TNR). H- $�Gc ch=n ngwu nhiên $E $iZu tra thông qua danh sách h- $áp (ng các tiêu chí trên do tr�,ng thôn lHp ra. Td danh sách này ti8n hành ch=n ngwu nhiên các h- $E ph^ng v2n, cách 4 h- ch=n 1 h- cho $8n khi $& dung l�Gng mwu. Dung l�Gng mwu c&a nghiên c(u là 89 h-, 44 h- , xã Th�Gng Qu+ng và 45 h- xã Th�Gng Long.

2.3. 2.3. 2.3. 2.3. Ph�AngPh�AngPh�AngPh�Ang pháp t pháp t pháp t pháp thu thhu thhu thhu thHHHHp thông tin dp thông tin dp thông tin dp thông tin deeee li li li li0000uuuu

Thông tin th( c2p $�Gc thu thHp td các công trình nghiên c(u, sách, tài li0u vZ sinh k8 (SK) dpa vào tài nguyên rdng (TNR) $ã $�Gc công b� và các báo cáo phát triEn kinh t8 xã h-i c&a $�a bàn nghiên c(u. Qua các tài li0u sA c2p ban $Nu cho th2y th�i

$iEm thay $gi ho@t $-ng SK dpa vào TNR di�n ra rõ r0t nh2t là giai $o@n 2013-2014. Do vHy, các thông tin th( c2p liên quan $8n nghiên c(u trong giai $o@n td n_m 2014 $8n n_m 2018 $�Gc thu thHp $E phân tích.

Thông tin sA c2p $�Gc thu thHp qua ph^ng v2n sâu ng��i am hiEu và ph^ng v2n h- dân. Ph^ng sâu $�Gc ti8n hành v7i 12 ng��i am hiEu, g�m tr�,ng thôn, cán b- xã ph# trách nông nghi0p và già làng nh)m thu thHp thông tin liên quan $8n ho@t $-ng SK dpa vào TNR, nheng thay $gi trong ho@t $-ng SK dpa vào TNR và các chính sách liên quan. Nghiên c(u ti8n hành kh+o sát 89 h- b)ng phi8u ph^ng v2n bán c2u trúc $E thu thHp các thông tin, s� li0u vZ $.c $iEm ho@t $-ng SK c&a h-, nheng thay $gi vZ ho@t $-ng SK dpa vào TNR c&a h- và +nh h�,ng c&a nheng thay $gi $ó $8n m(c thu nhHp, cA c2u thu nhHp và m(c chi tiêu c&a h-.

2.4. 2.4. 2.4. 2.4. Ph�Ang pháp xPh�Ang pháp xPh�Ang pháp xPh�Ang pháp x5555 lý thông tin lý thông tin lý thông tin lý thông tin

T2t c+ các s� li0u $iZu tra $�Gc mã hóa, qu+n lý trên phNn mZm Excel 2010 và x5 lý trên phNn mZm SPSS 20. Th�ng kê mô t+ v7i các hàm trung bình, tNn su2t và t` l0 phNn tr_m là ph�Ang pháp ch& $@o $E phân tích các de li0u nghiên c(u g�m thay $gi s+n l�Gng lâm s+n khai thác td rdng; thay $gi m(c thu nhHp; cA c2u thu nhHp. Các de li0u $�Gc phân tích, $ánh giá qua ph�Ang pháp so sánh tr�7c khi thay $gi ho@t $-ng SK dpa vào TNR c&a h- (tr�7c 2014) và , th�i $iEm $iZu tra (n_m 2018).

3. K�T QU� NGHIÊN C�U 3.1. 3.1. 3.1. 3.1. MMMM----t st st st s�� $ $ $ $....c $ic $ic $ic $iEEEEm kinh tm kinh tm kinh tm kinh t8888---- xã h xã h xã h xã h----i i i i cccc&&&&a xã a xã a xã a xã

Th�Th�Th�Th�GGGGng Long và Th�ng Long và Th�ng Long và Th�ng Long và Th�GGGGng Qung Qung Qung Qu++++ngngngng

BBBB+ng +ng +ng +ng 1111. CA c. CA c. CA c. CA c2u dân s�, lao $-ng c&a $�a bàn nghiên c(u n_m 2012u dân s�, lao $-ng c&a $�a bàn nghiên c(u n_m 2012u dân s�, lao $-ng c&a $�a bàn nghiên c(u n_m 2012u dân s�, lao $-ng c&a $�a bàn nghiên c(u n_m 2018888 Th�Gng Qu+ng Th�Gng Long

Ch` tiêu �VT S� l�Gng CA c2u (%) S� l�Gng CA c2u (%)

1. Tgng s� h- H- 558 100,0 651 100,0 2. Tgng s� nhân kh[u Ng��i 1774 100,0 2717 100,0 Dân t-c CA Tu Ng��i 1004 56,60 2639 97,1 Dân t-c Kinh Ng��i 770 43,40 78 2,87 3. Phân lo@i h- H- không nghèo H- 497 95,34 427 65,59 H- cHn nghèo H- 35 6,27 56 8,60 H- nghèo H- 26 4,66 168 25,81

(Ngu�n: UBND huy0n Nam �ông, 2019) Dân s� và lao $-ng là m-t trong nheng y8u t� xã

h-i quan tr=ng quy8t $�nh hi0u qu+ s+n xu2t, là ngu�n lpc tác $-ng trpc ti8p $8n quá trình phát triEn

kinh t8 xã h-i. Theo s� li0u th�ng kê c&a hai xã tính $8n tháng 12 n_m 2018 tgng s� h- c&a 2 xã là 1050 h- v7i 4491 kh[u. Trong $ó, ng��i CA Tu là 3643



ng��i, chi8m 81,11% tgng dân s� c&a 2 xã (B+ng 1). T` l0 h- nghèo và cHn nghèo c&a hai xã $ang , m(c khá cao, $.c bi0t , xã Th�Gng Long (t` l0 nghèo và cHn nghèo lNn l�Gt là 25,81% và 8,60%). �iZu này cho th2y còn nhiZu khó kh_n, c+n tr, $�i v7i phát triEn sinh k8 c&a ng��i dân , $ây.

3.2. Th3.2. Th3.2. Th3.2. Thpc tr@ng ti8p cHn và s5 d#ng tài nguyên pc tr@ng ti8p cHn và s5 d#ng tài nguyên pc tr@ng ti8p cHn và s5 d#ng tài nguyên pc tr@ng ti8p cHn và s5 d#ng tài nguyên $$$$2t c&a h-2t c&a h-2t c&a h-2t c&a h-

�2t $ai là ngu�n lpc quan tr=ng hàng $Nu trong vi0c nâng cao m(c s�ng và ngu�n sinh k8 cho các h- gia $ình nông thôn , Vi0t Nam. �E $ánh giá sp ph# thu-c c&a sinh k8 vào s+n xu2t nông nghi0p cfng nh� cA h-i phát triEn sinh k8 thay th8 c&a h-, vi0c phân tích thpc tr@ng s5 d#ng $2t là r2t cNn thi8t. B+ng 2 mô t+ cA c2u s5 d#ng $2t c&a các h- $iZu tra

n_m 2018. Td b+ng 2 có thE th2y m#c $ích s5 d#ng $2t nông nghi0p khá $a d@ng, ngoài $2t v��n phg bi8n v7i các lo@i cây nh� cau, chu�i, cam, b�,i còn có $2t tr�ng lúa n�7c, hoa màu, cao su, rdng keo và ao cá. �2t tr�ng rdng keo và cao su chi8m t` l0 l7n (trên 90%) trong ngu�n tài nguyên $2t c&a h- , c+ hai xã. �iZu $ó kh�ng $�nh r)ng ho@t $-ng sinh k8 td tr�ng rdng keo và cao su là ho@t $-ng r2t quan tr=ng $�i v7i sinh k8 c&a h-. �2t hoa màu, lúa n�7c và ao cá chi8m t` l0 r2t th2p. Theo $ánh giá c&a ng��i dân di0n tích tr�ng cao su và hoa màu có xu h�7ng gi+m do b� +nh h�,ng c&a h@n, b�i $vp $2t cát td s@t l, và do m& cao su m2t giá nên ph+i chuyEn sang tr�ng keo.

BBBB+ng +ng +ng +ng 2222. Tình hình s. Tình hình s. Tình hình s. Tình hình s5 d#ng $2t c&a h- $iZu tra5 d#ng $2t c&a h- $iZu tra5 d#ng $2t c&a h- $iZu tra5 d#ng $2t c&a h- $iZu tra n_m 2018 n_m 2018 n_m 2018 n_m 2018 (m(m(m(m2222))))

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2019) Ghi chú: * giá tr� trung bình; **$- l0ch chu[n 3.33.33.33.3.... Th Th Th Thpc tr@ng các ho@t $-ng sinh k8 c&a h- pc tr@ng các ho@t $-ng sinh k8 c&a h- pc tr@ng các ho@t $-ng sinh k8 c&a h- pc tr@ng các ho@t $-ng sinh k8 c&a h-

khkhkhkh+o sát+o sát+o sát+o sát

Ho@t $-ng sinh k8 c&a các h- CA Tu , $�a bàn nghiên c(u r2t $a d@ng v7i nhiZu ngành nghZ khác

nhau. Tuy nhiên, s+n xu2t nông nghi0p vwn là ho@t $-ng quan tr=ng nh2t trong sinh k8 c&a hNu h8t h- nghiên c(u. B+ng 3 thE hi0n rõ cA c2u thu nhHp và các ho@t $-ng sinh k8 n_m 2018 c&a các h- kh+o sát.

BBBB+ng +ng +ng +ng 3333. CA c. CA c. CA c. CA c2u thu nhHp c&a các h- kh+o sát trong n_m 2012u thu nhHp c&a các h- kh+o sát trong n_m 2012u thu nhHp c&a các h- kh+o sát trong n_m 2012u thu nhHp c&a các h- kh+o sát trong n_m 2018888 Th�Gng Qu+ng (n = 44) Th�Gng Long (n = 45)

Thu nhHp Trung bình (tri0u $�ng)

T: l0 (%)

Trung bình (tri0u $�ng)

T: l0 (%)

Cây tr�ng: cao su, lúa, ngô, hoa màu 34,75* ± 17,19** 33,59 13,76 ± 4,72 18,07 Ch_n nuôi 15,75 ± 20,40 15,22 6,56 ± 4,22 8,61 Nuôi tr�ng th&y s+n 0,77 ± 2,74 0,74 5,20 ± 3,70 6,83 Rdng keo 23,72 ± 19,59 22,93 15,76 ± 6,50 20,70 Khai thác rdng tp nhiên 5,28 ± 3,18 5,10 9,79 ± 6,85 12,97 Làm thuê 13,91 ± 7,13 13,44 12,77 ± 4,98 16,77 D�ch v# 1,54 ± 7,21 1,49 1,35± 4,47 1,77 Khoán b+o v0 rdng 0,19 ± 0,32 0,19 1,43 ± 0,97 1,88 Khác 7,54 ± 32,90 7,29 9,53 ± 6,47 12,51

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2019) Ghi chú: * giá tr� trung bình; **$- l0ch chu[n

Th�Gng Qu+ng (n=44) Th�Gng Long (n=45) Lo@i $2t Trung bình T: l0 (%) Trung bình T: l0 (%)

�2t v��n: Cau, chu�i, cam, b�,i, thanh long

1188,64* ± 770,60** 3,63 964,44 ± 550,27 3,79

�2t lúa n�7c 1438,64 ± 724,72 4,39 1475,00 ± 692,97 4,63 �2t hoa màu , vùng th2p 387,32 ± 0,46 0,97 350,00 ± 152,52 0,73 �2t tr�ng cao su 16405,90 ± 16493,00 50,08 10076,92 ± 5469,36 22,87 �2t tr�ng rdng keo 13445,50 ± 12680,90 41,05 17266,67 ± 9088,95 67,81 Ao cá 278,41 ± 824,23 0,85 380,00 ± 130,38 0,17



B+ng 3 cho th2y, các ho@t $-ng sinh k8 c&a h- , th�i $iEm kh+o sát khá $a d@ng, g�m: tr�ng tr=t, ch_n nuôi, nuôi tr�ng thu: s+n và các ho@t $-ng SK dpa vào TNR nh� tr�ng rdng, khai thác td rdng, làm thuê, d�ch v# và khoán b+o v0 rdng và các ho@t $-ng khác. Tr�ng tr=t $óng vai trò quan tr=ng trong cA c2u thu nhHp n_m 2018 c&a nông h- , hai xã nghiên c(u, $.c bi0t là rdng keo và cao su. � Th�Gng Qu+ng tr�ng tr=t $óng góp gNn 57% và Th�Gng Long gNn 39% cA c2u thu nhHp c&a h-.

Thpc hi0n chính sách thvt ch.t qu+n lí, b+o v0 rdng tp nhiên thông qua giao rdng cho c-ng $�ng, nhóm h- qu+n lí $ã t@o $iZu ki0n cho nhiZu h- gia $ình ki8m thêm thu nhHp td ho@t $-ng nhHn công khoán b+o v0 rdng. Theo k8t qu+ $iZu tra, có $8n 77,5% h- , xã Th�Gng Qu+ng và 42,5% h- , xã Th�Gng Long tham gia ho@t $-ng này. �ây là ho@t $-ng vda $em l@i thu nhHp cho h- vda nâng cao ý th(c và tinh thNn c&a ng��i dân vZ b+o v0 và ph#c h�i rdng.

Ch_n nuôi và làm thuê cfng là nheng ho@t $-ng

sinh k8 $óng góp $áng kE cho thu nhHp c&a h- và $ang có xu h�7ng phát triEn m@nh. Trong n_m 2018, ho@t $-ng ch_n nuôi $óng góp gNn 16% tgng thu nhHp c&a h- , Th�Gng Qu+ng và gNn 7% , Th�Gng Long; thu nhHp td làm thuê trong nông nghi0p và phi nông nghi0p chi8m kho+ng 13-14% thu nhHp c&a h- , hai xã nghiên c(u. Các ho@t $-ng làm thuê ch& y8u là tr�ng, ch_m sóc, khai thác rdng keo ho.c làm thG h�, b�c vác. M-t trong nheng khó kh_n c&a ho@t $-ng làm thuê là k{ n_ng và trình $- tay nghZ th2p nên công lao $-ng c&a ng��i DTTS ch�a cao. Trung bình công lao $-ng c&a ne là 120.000 $�ng/ngày, nam là 150.000 $�ng/ngày. Ho@t $-ng khai thác rdng tp nhiên là ho@t $-ng sinh k8 chính tr�7c $ây c&a ng��i dân , hai xã, tuy nhiên, n_m 2018 thu nhHp td khai thác rdng tp nhiên ch` chi8m 5,1% và 9,8% trong cA c2u thu nhHp c&a h- $iZu tra t�Ang (ng , xã Th�Gng Qu+ng và Th�Gng Long.

3.43.43.43.4.... HoHoHoHo@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� @t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� @t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� @t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� cccc&a h- $iZu tra&a h- $iZu tra&a h- $iZu tra&a h- $iZu tra

BBBB+ng 4. M(c $- thpc+ng 4. M(c $- thpc+ng 4. M(c $- thpc+ng 4. M(c $- thpc hi hi hi hi0n các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�0n các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�0n các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�0n các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� cccc&a h- kh+o &a h- kh+o &a h- kh+o &a h- kh+o sát n_m 2018sát n_m 2018sát n_m 2018sát n_m 2018 Th�Gng Qu+ng (n = 44) Th�Gng Long (n = 45) S+n ph[m �An v�

S+n l�Gng trung bình T` l0 h- % S+n l�Gng trung bình T: l0 h- % G� (n1=0; n2=4) m3/h-/n_m 0 0 0,18 ± 0,10 8,9 C&i (n1=39; n2=41) 1122,73

* ± 864,78

** 93,18 648,27 ± 285,50 86,7

�-ng vHt (n1=16; n2=18) 6,34 ± 12,48 36,36 21,67 ± 12,85 22,7 Lá nón (n1=4; n2=7) 16,14 ± 56,58 9,09 122,86 ± 80,77 15,6 Rau môn vót (n1=8; n2=0) 1,59 ± 4,02 18,18 0 0 Mây (n1=21, n2=18) 182,27 ± 262,17 47,73 269,44 ± 120,22 40 �ót (n1=12; n2=16) 68,52 ± 128,83 27,27 210,77 ± 122,17 28,9 M_ng (n1=7; n2=13)

Kg/h-/n_m

3,43 ± 8,58 15,91 24,08 ± 16,75 26,7 MHt ong (n1=28; n2=30) Lít/h-/n_m 9,91 ± 11,45 63,64 13,53 ± 10,71 33,3

Ghi chú: n1=s� h- , Th�Gng Qu+ng và n2= S� h- , Th�Gng Long; * giá tr� trung bình;** $- l0ch chu[n

BBBB+ng +ng +ng +ng 5555. Thu nh. Thu nh. Thu nh. Thu nhHp tdHp tdHp tdHp td các ho các ho các ho các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g�@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� c c c c&a h- kh+o sát n_m 201&a h- kh+o sát n_m 201&a h- kh+o sát n_m 201&a h- kh+o sát n_m 2018 (tri8 (tri8 (tri8 (tri0u $�ng)0u $�ng)0u $�ng)0u $�ng)

S+n ph[m Thu nhHp c&a h- xã Th�Gng Qu+ng (n = 44)

Thu nhHp c&a h- xã Th�Gng Long (n = 45)

G� (n1=0; n2=4) 0 15,00 ± 4,08 C&i (n1=39; n2=41) 1,76* ± 1,64** 0,85 ± 0,33 �-ng vHt (n1=16; n2=18) 0,72 ± 1,47 7,88 ± 3,33 Lá nón (n1=4; n2=7) 0,10 ± 0,37 1,04 ± 0,54 Mây (n1=21, n2=18) 0,85 ± 1,30 1,70 ± 0,61 MHt ong (n1=28; n2=30) 2,80± 2,40 5,43 ± 2,85 Rau môn vót (n1=8; n2=0) 0,01 ± 0,04 0 �ót (n1=12; n2=16) 0,55 ± 1,60 1,25 ± 0,66 M_ng (n1=7; n2=13) 0,05 ± 0,13 1,36 ± 0,59

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2019)

Ghi chú: n1=s� h- , Th�Gng Qu+ng và n2= S� h- , Th�Gng Long; * giá tr� trung bình; ** $- l0ch chu[n



B+ng 4 và 5 biEu di�n s+n l�Gng và thu nhHp c&a các ho@t $-ng khai thác g� và lâm s+n ngoài g� c&a các h- $iZu ra. K8t qu+ cho th2y r2t ít h- tham gia vào ho@t $-ng khai thác g� và s+n l�Gng khai thác không $áng kE. Ch` có 4 trong 45 h- kh+o sát , Th�Gng Long có tham gia khai thác g� nh�ng r2t hi8m khi khai thác, s+n l�Gng bình quân ch` 0,18 m3/h-/n_m. � Th�Gng Qu+ng không có h- nào tham gia khai thác g�. Tuy nhiên, khai thác lâm s+n ngoài g� vwn là ho@t $-ng khá phg bi8n và , xã Th�Gng Long phg bi8n hAn xã Th�Gng Qu+ng do ng��i dân t-c CA Tu , Th�Gng Long $ông hAn, thuNn hAn và vwn theo tHp quán dpa vào rdng $E ki8m s�ng nên kh+ n_ng tìm ki8m ho@t $-ng sinh k8 m7i thay th8 kém hAn , Th�Gng Qu+ng. Các s+n ph[m lâm s+n ngoài g� $�Gc h- khai thác g�m c&i, $-ng vHt, lá nón, rau môn, mây, $ót, m_ng và mHt ong. Thu hái c&i, mHt ong và s_n $-ng vHt là nheng ho@t $-ng phg bi8n b,i nhu cNu s5 d#ng và giá tr� kinh t8 mang l@i cho h-.

3.53.53.53.5.... Thay $Thay $Thay $Thay $gi các ho@t $-ng sinh k8 dpa vào tài gi các ho@t $-ng sinh k8 dpa vào tài gi các ho@t $-ng sinh k8 dpa vào tài gi các ho@t $-ng sinh k8 dpa vào tài nguyên rnguyên rnguyên rnguyên rdng c&a h- kh+o sátdng c&a h- kh+o sátdng c&a h- kh+o sátdng c&a h- kh+o sát

K8t qu+ nghiên c(u cho th2y, ho@t $-ng SK dpa vào TNR c&a h- $iZu tra thay $gi $áng kE, thE hi0n qua thay $gi tNn su2t $i rdng; hình th(c tg ch(c $i rdng; thay $gi th�i gian, th�i v# và s+n l�Gng khai thác.

3.5.1. Thay $gi s+n l�Gng khai thác Do ngu�n tài nguyên rdng trên $�a bàn suy gi+m

m@nh k8t hGp thpc hi0n các ch& tr�Ang thvt ch.t qu+n lí rdng c&a Nhà n�7c nên cA h-i ti8p cHn và khai thác tài nguyên rdng c&a ng��i dân gi+m $áng kE. Theo k8t qu+ kh+o sát, giai $o@n td n_m 2010-2013, các ho@t $-ng tuNn tra rdng tp nhiên ti8n hành th��ng xuyên hAn, lpc l�Gng tuNn tra nhiZu hAn, rdng và $2t rdng bvt $Nu $�Gc giao khoán cho nhóm h- ch_m sóc, b+o v0. N_m 2014 là d2u m�c thay $gi l7n nh2t trong ho@t $-ng sinh k8 h-, $.c bi0t các h- ng��i DTTS (CA Tu) do nheng thay $gi trên. Cfng td n_m 2014, di0n tích rdng tr�ng phát triEn nhanh chóng do ng��i dân gi+m khai thác rdng tp nhiên k8t hGp v7i +nh h�,ng c&a các hi0n t�Gng th�i ti8t cpc $oan làm m-t s� vùng $2t không thE ti8p t#c s+n xu2t nông nghi0p bu-c ph+i chuyEn sang tr�ng rdng keo. Các ho@t $-ng sinh k8 và t` tr=ng c&a các ngu�n sinh k8 c&a h- thay $gi r2t l7n.

Thay $gi các ho@t $-ng SK dpa vào TNR c&a h- $iZu tra $�Gc thE hi0n , hình 1 cho th2y các ho@t

$-ng SK dpa vào TNR c&a h- n_m 2018 , c+ hai xã ít h�n so v7i tr�7c 2014. S+n l�Gng c&a hNu h8t các lâm s+n và LSNG gi+m trên 50% so v7i tr�7c $ây, trd c&i, d�Gc li0u và $-ng vHt hoang dã. Gi+m m@nh nh2t vwn là g�, lá nón, mây và $ót. ��i v7i g� do khai thác quá m(c và $�Gc qu+n lý ch.t chq hAn nên khó khai thác. S+n l�Gng $ót, lá nón và m_ng rdng gi+m ch& y8u do phát triEn rdng keo và ho@t $-ng làm giàu rdng , nheng khu $�Gc giao khoán b+o v0. Các ho@t $-ng làm giàu rdng ch& y8u tr�ng mây ho.c các cây g� b+n $�a. Các cây $ót, lá nón, rau rdng do $ó b� thu h�p di0n tích trong khi nhu cNu khai thác không gi+m.

K8t qu+ ph^ng v2n sâu cho th2y mHt ong và mây gi+m m@nh do khai thác bda bãi, không bZn veng. Ngoài ra, s+n l�Gng mHt ong gi+m do +nh h�,ng c&a th�i ti8t và môi tr��ng. M�a th2t th��ng, m�a l7n và khai thác h8t cây g� l7n nên s� l�Gng tg ong gi+m và s+n l�Gng mHt ít hAn.

Hình Hình Hình Hình 1111. . . . TTTThay $hay $hay $hay $gi s+n l�Gng g� và LSNG khai thác gi s+n l�Gng g� và LSNG khai thác gi s+n l�Gng g� và LSNG khai thác gi s+n l�Gng g� và LSNG khai thác cccc&a&a&a&a h h h h- kh+o sát- kh+o sát- kh+o sát- kh+o sát , Th�Gng Long và Th�Gng Qu+ng, Th�Gng Long và Th�Gng Qu+ng, Th�Gng Long và Th�Gng Qu+ng, Th�Gng Long và Th�Gng Qu+ng

n_mn_mn_mn_m 2018 so 2018 so 2018 so 2018 so vvvv7i tr�7c7i tr�7c7i tr�7c7i tr�7c n_m 201n_m 201n_m 201n_m 2014444 (%)(%)(%)(%)

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2018) 3.5.2. Thay $gi th�i gian, tNn su2t và hình th(c tg

ch(c $i rdng

Vi0c h@n ch8 ti8p cHn $8n ngu�n tài nguyên rdng không ch` làm thay $gi s+n l�Gng lâm s+n khai thác mà tNn su2t, th�i gian và hình th(c tg ch(c $i rdng cfng thay $gi $áng kE (B+ng 6). K8t qu+ nghiên c(u , c+ hai xã $Zu cho th2y th�i $iEm vào rdng hNu nh� không thay $gi, có thE $i quanh n_m và tHp trung vào các tháng mùa khô td tháng 4 $8n tháng 9. Tuy nhiên, tNn su2t $i rdng gi+m rõ r0t. Tr�7c $ây, ng��i dân ch& y8u $i theo nhóm, mang theo l�Ang thpc vào rdng dpng lán $E , l@i và khai thác nhiZu s+n ph[m nh� g�, mHt ong, mây. Th�i gian $i rdng dài, bình quân 1-2 tuNn m�i $Gt và s�



ngày $i rdng nhiZu bình quân 12,8 ngày/tháng. � th�i $iEm n_m 2018, m�i tháng ng��i dân vào rdng kho+ng 6 ngày và ch& y8u $i và vZ trong ngày. S� h- vào rdng cfng gi+m , t2t c+ các tháng, bình quân gi+m 20-30% s� h-. Theo ông H.V.C, ng��i chuyên $i rdng , xã Th�Gng Long: “Tr�7c $ây m�i lNn $i rdng

$Zu có s+n ph[m mang vZ $E bán ki8m tiZn, hi0n nay không ph+i lNn nào $i cfng ki8m $�Gc tiZn, có khi $�Gc, có khi m2t trvng (l�) và nguy hiEm. M-t s� ng��i $i vZ mang b0nh không có tiZn chea tr� nên ít $i ho.c b^ h�n nghZ này”.

BBBB+ng +ng +ng +ng 6666. Thay $. Thay $. Thay $. Thay $gi th�i gian, tNn su2t và hgi th�i gian, tNn su2t và hgi th�i gian, tNn su2t và hgi th�i gian, tNn su2t và hình thình thình thình th(c $i rdn(c $i rdn(c $i rdn(c $i rdng (% sg (% sg (% sg (% s� h-)� h-)� h-)� h-) T` l0 h- $i rdng , các th�i $iEm

trong n_m Th�i gian vào

rdng Hình th(c tg ch(c

Giai $o@n Tháng

1 — 3 Tháng 4 — 6

Tháng 7 — 9

Tháng 10 - 12

S� ngày $i rdng /tháng C+

ngày M-t bugi

�i theo nhóm

Cá nhân

≥ 2014 30,0 97,5 90,0 50,0 12,8 98,8 1,3 90,0 10,0 2017 11,3 72,5 67,5 38,5 5,7 66,3 33,8 16,3 68,8

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2019) K8t qu+ kh+o sát còn cho th2y, thpc hi0n các

chính sách thvt ch.t qu+n lý rdng tp nhiên thông qua t_ng c��ng tuNn tra, giao khoán b+o v0 rdng và tuyên truyZn ng��i dân $ã ý th(c $�Gc tNm quan tr=ng c&a sp tái sinh rdng tp nhiên. Do $ó tNn su2t và th�i gian vào rdng khai thác cfng gi+m dNn và ng��i dân không còn tg ch(c $i khai thác rdng nh� tr�7c. Các h- $i theo cá nhân, ch& y8u $i vì “nh7 rdng” và ch` khai thác LSNG $�Gc phép $E t_ng thêm thu nhHp cho gia $ình.

3.6.3.6.3.6.3.6. �nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 �nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 �nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 �nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 ddddpa vàpa vàpa vàpa vào tài nguyên ro tài nguyên ro tài nguyên ro tài nguyên rdng $8n $�i s�ng c&a h-dng $8n $�i s�ng c&a h-dng $8n $�i s�ng c&a h-dng $8n $�i s�ng c&a h- dân t dân t dân t dân t-c -c -c -c CA Tu CA Tu CA Tu CA Tu , hai x, hai x, hai x, hai xã nghiên cã nghiên cã nghiên cã nghiên c(u(u(u(u

K8t qu+ nghiên c(u cho th2y sp thay $gi các ho@t $-ng SK dpa vào TNR +nh h�,ng $áng kE $8n cA c2u thu nhHp c&a h- ng��i CA Tu (Hình 2 và b+ng 3). Td hình 2 có thE th2y r)ng, các ngu�n thu c&a h- có sp thay $gi l7n , n_m 2018 so v7i giai $o@n tr�7c n_m 2014. M(c thu nhHp td khai thác rdng tp nhiên gi+m gNn 73% , xã Th�Gng Long và 93% , xã Th�Gng Qu+ng. Ngu�n thu td các ho@t $-ng sinh k8 truyZn th�ng, g�m tr�ng tr=t, ch_n nuôi, nuôi tr�ng th&y s+n t_ng lên, t_ng nhiZu nh2t là td ho@t $-ng tr�ng rdng keo. Bên c@nh $ó, ng��i dân $�a ph�Ang cfng phát triEn ho@t $-ng sinh k8 m7i, phg bi8n là ho@t $-ng làm thuê và tham gia tg qu+n lý b+o v0 rdng c-ng $�ng. �iZu này phù hGp v7i k8t qu+ ph^ng v2n sâu ng��i am hiEu, cho r)ng vi0c thpc hi0n các chính sách thvt ch.t qu+n lý rdng tp nhiên $ã làm cho ng��i DTTS gi+m h�n sp ph# thu-c vào tài nguyên rdng, hNu h8t các h- ch& $-ng t_ng c��ng $Nu t� vào s+n xu2t nông nghi0p (tr�ng tr=t, ch_n nuôi); lâm nghi0p (tr�ng rdng, khoanh nuôi b+o v0 rdng...) và phi nông nghi0p (buôn bán, làm thuê). Sp xu2t hi0n

các ho@t $-ng làm thuê và d�ch v# $ã t@o nhiZu sp lpa ch=n cho sinh k8 hAn, gi+m áp lpc vào khai thác rdng tp nhiên và cu-c s�ng c&a h- có phNn gn $�nh hAn.

Hình Hình Hình Hình 2222. . . . TTTThayhayhayhay $ $ $ $gi m(c thgi m(c thgi m(c thgi m(c thu nhu nhu nhu nhHpHpHpHp t t t td các ngu�n thu c&a d các ngu�n thu c&a d các ngu�n thu c&a d các ngu�n thu c&a

hhhh---- n_m 201 n_m 201 n_m 201 n_m 2018888 so v so v so v so v7i n_m 2017i n_m 2017i n_m 2017i n_m 2014 (%)4 (%)4 (%)4 (%)

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2018) K8t qu+ nghiên c(u cfng cho th2y gi+m các ho@t

$-ng SK dpa vào TNR $ã có nheng tác $-ng $áng kE $8n $�i s�ng c&a h- , các khía c@nh nh� cA c2u thu nhHp c&a h-, m(c thu nhHp, m(c chi tiêu thpc ph[m, sinh ho@t gia $ình và vi0c tham gia các ho@t $-ng xã h-i c&a h- (B+ng 7). Ho@t $-ng SK dpa vào TNR tr�7c $ây là ngu�n thu chính c&a h- nh�ng $8n n_m 2018, ngu�n thu này gi+m h�n và chi8m t` l0 không $áng kE (d�7i 10%) trong cA c2u thu nhHp c&a b- (B+ng 3). HNu h8t các h- kh+o sát cho r)ng, 1-2 n_m $Nu khi m7i gi+m $i rdng thu nhHp và $iZu ki0n s�ng c&a h- b� gi+m nh�ng nh� sp phát triEn c&a rdng keo và tìm ki8m các ho@t $-ng sinh k8 khác nên thu nhHp c&a h- $ã khvc ph#c và dNn gn $�nh. Kho+ng 77,5% s� h- , Th�Gng Long và 82,5% h- , Th�Gng Qu+ng cho r)ng $8n 2018 (sau 5 n_m) m(c thu nhHp c&a h-

%



$ã gn $�nh và ti8p t#c c+i thi0n. Tuy nhiên, các ngu�n thu nhHp vwn còn b2p bênh do trình $- tay nghZ $�i v7i các công vi0c làm thuê ch�a $áp (ng và do +nh h�,ng ngày càng l7n c&a các hi0n t�Gng th�i ti8t cpc $oan $8n s+n xu2t nông nghi0p, $.c bi0t h@n và m�a lf.

VZ $�i s�ng tinh thNn, t` l0 khá l7n (32,5% $8n 42,5%) s� h- cho r)ng $�i s�ng tinh thNn $�Gc t_ng lên nhiZu; có nhiZu th�i gian , cùng gia $ình hAn; $�Gc ch_m sóc gia $ình, d@y d� con; gi+m nguy hiEm tính m@ng do $i rdng và tham gia ho@t $-ng c&a

c-ng $�ng nhiZu hAn. M-t t` l0 nh^, kho+ng d�7i 10% s� h- $�Gc ph^ng v2n gi+m m(c s�ng do n_ng lpc tài chính và con ng��i c&a h- y8u nên khó kh_n trong vi0c ti8p cHn các ho@t $-ng sinh k8 m7i, $.c bi0t là ho@t $-ng làm thuê. Do $ó thu nhHp c&a nheng h- này gi+m $áng kE. Nguyên nhân chính theo ch& c&a nheng h- này là công vi0c làm thuê còn b2p bênh, thu nhHp không cao do nhiZu ch& thuê $ánh giá th2p và phân bi0t ng��i DTTS do $ó m(c tr+ tiZn công không nh� mong mu�n.

BBBB+ng 7. �ánh giá c&a ng��i dân vZ +nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 rdng $8n $�i s�ng c&a gia $+ng 7. �ánh giá c&a ng��i dân vZ +nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 rdng $8n $�i s�ng c&a gia $+ng 7. �ánh giá c&a ng��i dân vZ +nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 rdng $8n $�i s�ng c&a gia $+ng 7. �ánh giá c&a ng��i dân vZ +nh h�,ng c&a thay $gi ho@t $-ng sinh k8 rdng $8n $�i s�ng c&a gia $ình ình ình ình (% ng�(% ng�(% ng�(% ng��i tr+ l�i)�i tr+ l�i)�i tr+ l�i)�i tr+ l�i)

Xã Th�Gng L- (n=40) Xã Th�Gng Long (n=40) Ch` tiêu

T_ng Gi+m Không $gi T_ng Gi+m Không $gi Thu nhHp c&a h- 10,00 7,5 82,5 17,80 5,00 77,5 M(c chi tiêu thpc ph[m bình quân/ ngày 35,00 10,00 55,00 40,00 2,5 57,5 Sinh ho@t, ch_m sóc gia $ình 42,50 0,00 57,50 32,50 0,00 67,50 Tham gia các ho@t $-ng sinh ho@t, v_n hoá c-ng $�ng

42,50 2,50 57,50 40,00 0,00 60,00

(Ngu�n: Ph^ng v2n h-, 2018) 4. K�T LU�N VÀ KI�N NGH(

Ti8p cHn tài nguyên rdng c&a ng��i CA Tu , $�a bàn huy0n Nam �ông gi+m rõ r0t td n_m 2014 do sp c@n ki0t tài nguyên rdng k8t hGp vi0c thpc hi0n ch& tr�Ang t_ng c��ng qu+n lý tài nguyên rdng c&a nhà n�7c. Các ho@t $-ng SK dpa vào TNR c&a ng��i CA Tu r2t $a d@ng td l2y g� $8n nhiZu lo@i LSNG khác nhau và là ngu�n sinh k8 chính. Tuy nhiên, hNu h8t các ho@t $-ng sinh k8 ch& ch�t td rdng tp nhiên gi+m trên 80% vZ s+n l�Gng so v7i tr�7c. Các LSNG nh� mây, $ót, lá nón, rau rdng cfng gi+m ít nh2t 55% s+n l�Gng so v7i tr�7c $ây.

TNn su2t $i rdng; s� h- $i rdng; th�i gian , trong rdng $Zu gi+m và hình th(c tg ch(c $i rdng cfng thay $gi td $i theo nhóm sang $i cá nhân. Ngoài gi+m khai thác rdng, ng��i dân có ý th(c hAn trong qu+n lý b+o v0 rdng, ch` khai thác nheng LSNG cho phép và vda khai thác vda b+o v0. Nheng thay $gi trên $ã +nh h�,ng $áng kE $8n sinh k8 và $�i s�ng c&a h-.

HNu h8t các h- b� +nh h�,ng vZ thu nhHp, an ninh l�Ang thpc và chi tiêu trong 1-2 n_m $Nu nh�ng $ã c+i thi0n và gn $�nh sau 5 n_m thay $gi nh� tìm ki8m các ho@t $-ng sinh k8 m7i. Ng��i dân ch& $-ng hAn, $Nu t� hAn vào các ho@t $-ng s+n xu2t nông lâm nghi0p. Thu nhHp gn $�nh hAn và $�i s�ng tinh thNn c+i thi0n hAn tr�7c. Tuy nhiên, trình $- tay

nghZ $�i v7i các ho@t $-ng phi nông nghi0p là rào c+n l7n nh2t trong vi0c phát triEn sinh k8 thay th8. Bên c@nh $ó nheng bi8n $-ng vZ th� tr��ng và th�i ti8t cpc $oan cfng là nheng rào c+n phát triEn s+n xu2t nông nghi0p c&a h-.

�E gn $�nh hAn và c+i thi0n thu nhHp cho h- DTTS nói chung và ng��i CA Tu nói riêng cNn có các ch�Ang trình $ào t@o tay nghZ, nâng cao n_ng lpc cho ng��i DTTS vZ nheng ngành nghZ có nhu cNu lao $-ng trong vùng. Nghiên c(u và chuyEn giao các mô hình s+n xu2t có kh+ n_ng thích (ng t�t v7i các bi8n $gi vZ th� tr��ng và th�i ti8t cpc $oan , $�a ph�Ang cfng nh� n_ng lpc s+n xu2t c&a các h- ng��i DTTS.


1. Nguy�n H+i Núi, Nguy�n Qu�c Ch`nh, �� Quang Giám, Nguy�n Thanh Lâm (2016). �nh h�,ng c&a ngu�n lpc sinh k8 $8n lpa ch=n chi8n l�Gc sinh k8 c&a ng��i dân ph# thu-c vào rdng t@i khu vpc vùng cao t`nh Bvc C@n. T@p chí Khoa h=c Nông nghi0p Vi0t Nam 2016, tHp 14, s� 6: 969-977.

2. Nguy�n Th� M{ Vân (2013). Chính sách qu+n lý rdng và sinh k8 bZn veng cho c-ng $�ng các dân t-c thiEu s� , vùng núi t`nh Thda Thiên - Hu8. Trung tâm Nghiên c(u Tài nguyên và Môi tr��ng, �@i h=c Qu�c gia Hà N-i.



3. Menaka P., (2009). Socioeconomic perspective of deforestation and forest degradation in Nepal. A doctoral thesis in InHa university, Nepal.

4. Minot, N., Baulch, B., Epprecht, M., c-ng tác v7i Nhóm tác chi8n LHp b+n $� Nghèo $ói liên b- (2003). Nghèo $ói và b2t bình $�ng t@i Vi0t nam: Các mô hình không gian và các y8u t� $�a lý (Poverty and Inequality in Vietnam: Spatial patterns and geographic determinants). International Food Policy Research Institute (IFPRI) and Institute of Development Studies, Hanoi.

5. Sunderlin, W. D., Angelsen, A., Belcher, B., Burgers, P., Nasi, R., Santoso, L., Wunder, S.

(2005). Ph�Ang cách ki8m s�ng, Rdng và B+o t�n , các n�7c $ang phát triEn: Khái quát (Livelihoods, Forests, and Conservation in Developing Countries: An overview). World Development 33(9):1383-1402.

6. UBND huy0n Nam �ông (2015). �Z án: “Làm giàu td rdng và phát triEn lâm s+n ngoài g� giai $o@n 2014 - 2020”.

7. Vedeld Paul, Angelsen Arild, Bojö Jan, Sjaastad Espen, Kobugabe Berg Gertrude (2007). Forest environmental incomes and the rural poor. Forest Policy and Economics.

EFFECTS EFFECTS EFFECTS EFFECTS OF CHANGING NARTURAL FORESTOF CHANGING NARTURAL FORESTOF CHANGING NARTURAL FORESTOF CHANGING NARTURAL FOREST----BASED LIVELIHOOD ACTIVITIES ON LIVING BASED LIVELIHOOD ACTIVITIES ON LIVING BASED LIVELIHOOD ACTIVITIES ON LIVING BASED LIVELIHOOD ACTIVITIES ON LIVING CONDITIONS OF COTU HOUSEHOLDS IN NAM DONG DISTRICT, THUA THIEN CONDITIONS OF COTU HOUSEHOLDS IN NAM DONG DISTRICT, THUA THIEN CONDITIONS OF COTU HOUSEHOLDS IN NAM DONG DISTRICT, THUA THIEN CONDITIONS OF COTU HOUSEHOLDS IN NAM DONG DISTRICT, THUA THIEN ---- HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE

Le Thi Hoa SenLe Thi Hoa SenLe Thi Hoa SenLe Thi Hoa Sen, Bui Thi Hong Loan, , Bui Thi Hong Loan, , Bui Thi Hong Loan, , Bui Thi Hong Loan, Nguyen Thi Hong Mai, Nguyen Thi Hong Mai, Nguyen Thi Hong Mai, Nguyen Thi Hong Mai, Nguyen Tran Tieu PhungNguyen Tran Tieu PhungNguyen Tran Tieu PhungNguyen Tran Tieu Phung

SummarySummarySummarySummary The study aims to explore changes in natural forest-based livelihood activities of Co Tu households in Nam Dong and assess effects of these changes on households’ living conditions. The study selected Thuong Long and Thuong Quang communes for surveying. Data used for this study was collected from interviews of 89 randomly selected Cotu households in the two communes and in-depth interviews of 12 key informants who were village and commune leaders and elders. Results showed that after 5 years of implementing policies on restriction of natural forest management, household income share from natural forest-based livelihood activities was reduced by at least 60% of pre-2014 levels. However total income and living conditions were improved and stablised, while Cotu households became more active in farming activities and in shifting to alternative livelihoods. Many households opted for wage-labour, which seemed to increase in the subsequent years. However, lack of technical skills for wage-labor activities and increasing risks of extreme climatic events remained significant challenges for Co Tu people in improving and sustaining livelihoods.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Co Tu, ethnic minority, collecting of forest products, Nam Dong, livelihoods.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph�i ph�i ph�i ph+n bi0n: PGS.TS. �� Anh Tuân+n bi0n: PGS.TS. �� Anh Tuân+n bi0n: PGS.TS. �� Anh Tuân+n bi0n: PGS.TS. �� Anh Tuân Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 12/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 14/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 21/8/2019



�NH H��NG CA MÔI TR�PNG NUÔI C�Y ��N KH� NTNG NHÂN GI,NG IN VITRO CÂY THÔNG ��T

(Huperzia squarrosa (G. Forst.) Trev.) TrTrTrTrNn Th� Thu HàNn Th� Thu HàNn Th� Thu HàNn Th� Thu Hà1*1*1*1*, Hoàng Ng, Hoàng Ng, Hoàng Ng, Hoàng Ng=c Hà=c Hà=c Hà=c Hà1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy�n Th� Trang�n Th� Trang�n Th� Trang�n Th� Trang1111, , , ,

LLLLêêêê V V V V____n Phn Phn Phn Phúúúúcccc1111, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th� Tính� Tính� Tính� Tính2222,,,, KhuKhuKhuKhu2t Heu Trung2t Heu Trung2t Heu Trung2t Heu Trung3333

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T"T"T"T"T Bài báo trình bày k8t qu+ nghiên c(u vZ +nh h�,ng c&a môi tr��ng nuôi c2y in vitro $�i v7i loài Thông $2t Huperzia squarrosa (G. Forst) Trev t@i Vi0n Nghiên c(u và Phát triEn Lâm nghi0p. K8t qu+ nghiên c(u cho th2y, sát khu[n bZ m.t mwu c2y b)ng c�n 70% trong 1 phút, kh5 trùng b)ng dung d�ch H2O2 20% trong 15 phút, kh5 trùng b)ng dung d�ch H2O2 15% trong 20 phút, kh5 trùng b)ng dung d�ch cefotaxim 100 mg/l trong 30 phút sau 04 tuNn nuôi c2y trên môi tr��ng nuôi c2y kh,i $-ng (MS + 30 g/l sucrose+ 7 g/l aga)cho t` l0 mwu s�ng không nhi�m $@t 68,76%. Nhân nhanh ch�i Thông $2t t�t nh2t trên môi tr��ng MS bg sung 3 mg/l BA + 0,5 mg/l Kinetin + 0,2 mg/l NAA + 100ml/l ND+ 20g/l sucroza + 7 g/l aga cho t` l0 mwu tái sinh t@o c#m 96,67%, h0 s� nhân ch�i 2,60 lNn sau 08 tuNn nuôi c2y. Môi tr��ng ra r� t�t nh2t $�i v7i ch�i cây Thông $2t là 1/2MS + 1 mg/l IBA + 20g/l sucrose + 7 g/l aga. Sau 8 tuNn nuôi c2y cho k8t qu+ hình thành 4,0 r�/mwu. TTTTd khóa:d khóa:d khóa:d khóa: Thông $2t, môi tr��ng nuôi c2y, in vitro, ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng.

1. ��T V�N �9

Thông $2t (Huperzia squarrosa (Forst.) Trev.) thu-c chi Huperzia Bernh, h= Thông $2t (Lycopodiaceae), l7p Lycopodiopsida. Loài này là cây th+o ph# sinh, thân mHp, hình tr#, m=c $(ng , phNn g�c, sau gHp thõng xu�ng dài 30-70 cm. Lá h�p, nh=n, x8p xovn �c hình d+i ng=n giáo, t^a r-ng ra, không cu�ng, mép nguyên, lá , $`nh thì ngvn hAn lá , g�c. B- phHn sinh s+n , ng=n thân thành bông không phân nhánh, có túi bào t5 hình thHn, có 2 m+nh v^ b)ng nhau. Thông $2t th��ng phân b� trong các rdng th�a, m=c trên các thân cây to, $á [m [10]. � Vi0t Nam cây th��ng phân b� , Trung b- và Bvc b- [9].

Thông $2t $�Gc x8p vào Sách $^ thu-c loài có nguy cA tuy0t ch&ng cNn $�Gc b+o v0, phát triEn. �.c bi0t, $�i v7i loài này trong thân cây có các ch2t alcaloid nh� Huperzine A (Hup A) có tác d#ng ng_n ch.n sp suy gi+m trí nh7 hay teo não[2].

�E b+o t�n và phát triEn loài th+o d�Gc quí này Vi0n Nghiên c(u và Phát triEn Lâm nghi0p ti8n hành nghiên c(u vZ nhân gi�ng in vitro $E t@o cây con.

1 Vi0n Nghiên c(u và Phát triEn Lâm nghi0p, Tr��ng

�@i h=c Nông Lâm, �@i h=c Thái Nguyên 2 B0nh vi0n trung �Ang Thái Nguyên 3 Vi0n Di truyZn Nông nghi0p

Trong ph@m vi bài báo này, trình bày k8t qu+ nghiên c(u lpa ch=n môi tr��ng nuôi c2y $E $ánh giá +nh h�,ng c&a môi tr��ng nh)m xác $�nh môi tr��ng phù hGp nh2t $+m b+o cho h0 s� nhân cao, ch2t l�Gng ch�i t�t và t: l0 cây gi�ng s�ng cao.

2. V�T LI�U VÀ PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U

2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(uHt li0u nghiên c(u

VHt li0u vào mwu $�Gc l2y các $o@n thân ch�i bánh t� td cây $Nu dòng Thông $2t t@i Vi0n Nghiên c(u và Phát triEn Lâm nghi0p có xu2t x( td Na Hang - Tuyên Quang $�Gc lpa ch=n có hàm l�Gng huperzin A cao (27,92 µg/g). Các ch�i $�Gc l2y td cây kh^e, không sâu b0nh, $ang trong th�i kì phát triEn $E t@o mwu s@ch in vitro.

2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c2.2. Ph�Ang pháp nghiên c(u(u(u(u

2.2.1. Ph�Ang pháp b� trí thí nghi0m và thu thHp s� li0u

Các thí nghi0m $�Gc b� trí trong phòng thí nghi0m v7i các $iZu ki0n ánh sáng, nhi0t $- và $- [m nh� sau:

- Ánh sáng: Mwu $�Gc nuôi c2y d�7i ánh $èn neon v7i c��ng $- ánh sáng td 2000 — 2500 lux, th�i gian chi8u sáng 8 — 10 gi�/ngày.

- Nhi0t $-: Nhi0t $- trong phòng duy trì 25 ±

20C.

- �- [m: Th��ng xuyên duy trì 60 — 70%.



- Kh5 trùng môi tr��ng nuôi c2y: T2t c+ các môi tr��ng nuôi c2y $�Gc chu[n $- $8n pH = 5,7; kh5 trùng , 121oC trong 20 phút.

- Các thí nghi0m $�Gc b� trí trong các bình tam giác th&y tinh (1 mwu/bình 100ml). M�i công th(c nhvc l@i 3 lNn.

* Kh5 trùng và tái sinh ch�i:

- L2y ch�i bánh t� r5a s@ch, r�i ngâm trong n�7c xà phòng loãng 5 phút, x5 lí b)ng c�n 70% trong 1 phút + H2O2 n�ng $- 20% trong th�i gian 15 phút+ H2O2 n�ng $- 15% trong th�i gian 20 phút + dung d�ch cefotaxim 100 mg/l trong 30 phút và $�Gc r5a l@i nhiZu lNn b)ng n�7c c2t vô trùng. Ch�i sau khi kh5 trùng $�Gc cvt thành các $o@n ngvn (2-3 cm) ch(a $`nh sinh tr�,ng c2y lên môi tr��ng khoáng MS bg sung 30 g/l sucrose và 7 g/l aga và nuôi d�7i ánh sáng $èn. Sau 04 tuNn nuôi c2y, các ch�i tái sinh $�Gc s5 d#ng làm vHt li0u cho giai $o@n nhân nhanh ch�i.

- Ch` tiêu theo dõi sau 04 tuNn nuôi c2y: T` l0 mwu ch8t, t` l0 mwu nhi�m, t` l0 mwu s�ng không nhi�m.

* Nhân nhanh ch�i in vitro cây Thông $2t: Thí nghi0m 1: Nghiên c(u +nh h�,ng c&a môi

tr��ng dinh d�mng cA b+n $8n nhân nhanh ch�i

- S5 d#ng ch�i cây Thông $2t tái sinh in vitro làm vHt li0u nghiên c(u nhân nhanh ch�i. Ch�i $�Gc nuôi c2y trên các lo@i môi tr��ng khác nhau, g�m: MS [5], Knops [6], B5 [3] và N6 [1], các lo@i môi tr��ng này $Zu $�Gc bg sung thêm 30g/l sucrose + 7 g/l aga.

- Thí nghi0m $�Gc b� trí theo kiEu kh�i ngwu nhiên hoàn ch`nh v7i 04 công th(c, m�i công th(c 3 lNn nhvc l@i, m�i lNn nhvc l@i 10 mwu.

- Ch` tiêu theo dõi sau 4 tuNn nuôi c2y: T` l0 mwu t@o c#m ch�i, h0 s� nhân ch�i.

Thí nghi0m 2: Nghiên c(u +nh h�,ng c&a ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng $8n kh+ n_ng nhân nhanh ch�i

- Ch�i $�Gc nuôi c2y trên môi tr��ng khoáng MS bg sung tg hGp ch2t kích thích sinh tr�,ng (0-4 mg/l) BA + (0-1 mg/l) kinetin + (0-0,4 mg/l) NAA + 30g/l sucrose + 7 g/l aga.


- Ch` tiêu theo dõi sau 08 tuNn nuôi c2y: T` l0 mwu tái sinh, h0 s� nhân ch�i, hình thái ch�i.

Thí nghi0m 3: : : : Nghiên c(u +nh h�,ng c&a n�7c dda $8n nhân nhanh ch�i

- Ch�i $�Gc nuôi c2y trên môi tr��ng khoáng MS bg sung 3 mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l NAA + 30g/l sucrose + 7 g/l aga và bg sung n�7c dda (ND) v7i thE tích (30 -150 ml ND/l môi tr��ng).


- Ch` tiêu theo dõi sau 08 tuNn nuôi c2y: T` l0 mwu t@o c#m ch�i, h0 s� nhân ch�i, ch2t l�Gng ch�i.

Thí nghi0m 4: Nghiên c(u +nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng $8n nhân nhanh ch�i.

- Ch�i $�Gc nuôi c2y trên môi tr��ng khoáng MS bg sung 3 mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l NAA + 100 ml/l ND + 7 g/l aga và bg sung $��ng sucrose (10-40 g/l môi tr��ng).


- Ch` tiêu theo dõi sau 08 tuNn nuôi c2y: T` l0 mwu t@o c#m ch�i, h0 s� nhân ch�i, ch2t l�Gng ch�i.

T@o cây Thông $2t in vitro hoàn ch`nh

Thí nghi0m 5: Nghiên c(u +nh h�,ng c&a ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng $8n t@o cây hoàn ch`nh

- Ch=n c#m ch�i phát triEn $�ng $Zu, dùng dao c2y tách các ch�i heu hi0u có kích th�7c > 2,5 cm và c2y lên môi tr��ng kích thích ch�i ra r� t@o cây hoàn ch`nh: 1/2MS có bg sung (0-1,5 mg/l) IBA + 20g/l sucroza + 7 g/l aga.


- Ch` tiêu theo dõi sau 08 tuNn nuôi c2y: Tgng s� r�, s� r� trên cây, ch2t l�Gng r�

2.2.2. Ph�Ang pháp x5 lý s� li0u - Ch` tiêu thu thHp: H0 s� nhân ch�i (lNn) = Tgng

s� ch�i m7i t@o thành/ Tgng s� ch�i ban $Nu; s� r� trung bình = Tgng s� r� c&a các ch�i/ Tgng s� ch�i c2y ban $Nu

- X5 lý s� li0u b)ng Microsoft Excel 2010 và phNn mZm IRRISTAT 5.0.




3.1. 3.1. 3.1. 3.1. �nh h�,ng c&a ch2t kh5 trùng , giai $o@n �nh h�,ng c&a ch2t kh5 trùng , giai $o@n �nh h�,ng c&a ch2t kh5 trùng , giai $o@n �nh h�,ng c&a ch2t kh5 trùng , giai $o@n nuôi cnuôi cnuôi cnuôi c2y kh,i $-ng 2y kh,i $-ng 2y kh,i $-ng 2y kh,i $-ng

�o@n ch�i cây Thông $2t ch(a $`nh sinh tr�,ng sau khi kh5 trùng c2y trên môi tr��ng nuôi c2y kh,i $-ng (MS + 30 g/l sucroza + 7 g/l aga), nuôi c2y d�7i ánh sáng giàn $èn. Sau 4 tuNn nuôi c2y, mwu $�Gc kh5 trùng kép cho t` l0 mwu s�ng không nhi�m

cao hAn mwu ch` $�Gc kh5 trùng $An b)ng c�n 70% và H2O2 20%. Trong kh5 trùng kép, công th(c 3 cho t` l0 mwu s�ng không nhi�m v�Gt tr-i $@t 68,76% khi bg sung thêm cefotaxim 100 mg/l trong th�i gian 30 phút. V7i giá tr� LSD0.05 $@t 9,55 các công th(c thí nghi0m có sp sai khác nhau có ý nghsa , m(c $- tin cHy 95% (b+ng 1).

BBBB+ng 1. �nh h�,ng c&a kh5 trùng +ng 1. �nh h�,ng c&a kh5 trùng +ng 1. �nh h�,ng c&a kh5 trùng +ng 1. �nh h�,ng c&a kh5 trùng kép bkép bkép bkép b)ng )ng )ng )ng HHHH2222OOOO2222 $ $ $ $8n hi0u qu+ vô trùng vHt li0u nuôi c2y ch�i Thông $2t 8n hi0u qu+ vô trùng vHt li0u nuôi c2y ch�i Thông $2t 8n hi0u qu+ vô trùng vHt li0u nuôi c2y ch�i Thông $2t 8n hi0u qu+ vô trùng vHt li0u nuôi c2y ch�i Thông $2t (sau 4 tu(sau 4 tu(sau 4 tu(sau 4 tuNn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)

Hóa ch2t Công th(c

Th�i gian (phút)

S� mwu $�a vào

T: l0 mwu ch8t (%)

T: l0 mwu nhi�m

(%)

T: l0 mwu s�ng không nhi�m (%)

C�n 70% + H2O2 (20%)

1 (�C) 15 30 9,12 35,73 55,15

2 H2O2 (20%) 15 phút + H2O2 (15%) 20 phút

30 14,21 23,64 62,15 Kh5 trùng kép c�n 70% + H2O2 (15%) + H2O2 (20%) 3

H2O2 (20%) 15 phút + H2O2 (15%) 20 phút + cefotaxim 100 mg/l 30 phút

30 14,25 16,99 68,76

CV (%) 3,66 LSD (5%) 9,55

K8t qu+ $@t $�Gc có thE lý gi+i b,i kháng sinh dùng trong nuôi c2y mô thpc vHt là nh)m ng_n ch.n sp phát triEn hay tiêu di0t sp phát triEn c&a khu[n, n2m m�c. Bên c@nh $ó, Cefotaxim là kháng sinh thu-c nhóm (c ch8 tgng hGp màng t8 bào c&a vi khu[n. Do vHy, công th(c thích hGp nh2t cho kh5

trùng mwu Thông $2t là kh5 trùng kép b)ng c�n 70% + H2O2 (20%) 15 phút + H2O2 (15%) 20 phút + cefotaxim 100 mg/l 30 phút. Ch�i Thông $2t tái sinh $�Gc s5 d#ng làm vHt li0u cho giai $o@n nhân nhanh ch�i.

Ch=n vHt li0u mwu

Cho mwu trong bình c2y vô trùng

Thông $2t sau khi kh5 trùng $�Gc c2y vào bình

Mwu Thông $2t $�Gc kh5 trùng kép sau 4 tuNn

nuôi c2y (CT3)

Hình 1. Hình Hình 1. Hình Hình 1. Hình Hình 1. Hình +nh vào mwu Thông $2t+nh vào mwu Thông $2t+nh vào mwu Thông $2t+nh vào mwu Thông $2t



3.2. 3.2. 3.2. 3.2. �nh h�,ng c&a môi tr��ng nuôi c2y , giai �nh h�,ng c&a môi tr��ng nuôi c2y , giai �nh h�,ng c&a môi tr��ng nuôi c2y , giai �nh h�,ng c&a môi tr��ng nuôi c2y , giai $o$o$o$o@n nhân nhanh ch�i @n nhân nhanh ch�i @n nhân nhanh ch�i @n nhân nhanh ch�i

3.2.1. �nh h�,ng c&a môi tr��ng dinh d�mng cA b+n $8n nhân nhanh ch�i

Trong nhân gi�ng in vitro, môi tr��ng dinh d�mng khoáng $�Gc xem là nhân t� quan tr=ng có +nh h�,ng r2t l7n $8n hi0u qu+ nhân gi�ng thông qua vi0c cung c2p các ch2t dinh d�mng cNn thi8t cho sp t_ng tr�,ng, phát triEn và phân hóa các mô trong su�t quá trình nuôi c2y. Vì vHy, vi0c nghiên c(u $E xác $�nh $�Gc môi tr��ng khoáng phù hGp v7i tdng $�i t�Gng cây tr�ng , tdng giai $o@n c# thE trong quy trình nuôi c2y là r2t cNn thi8t, $E $@t $�Gc hi0u qu+ nuôi c2y cao nh2t. Thí nghi0m $ã s5 d#ng môi tr��ng khoáng MS, Knops, B5 và N6 cho giai $o@n nhân nhanh ch�i. K8t qu+ thu $�Gc cho th2y môi tr��ng dinh d�mng khoáng khác nhau cho t` l0 mwu tái sinh c#m ch�i và h0 s� nhân ch�i cây Thông $2t khác nhau rõ r0t (b+ng 2). Môi tr��ng N6 và B5 cho t` l0 s� mwu t@o c#m ch�i th2p nh2t (44,33% và 53,33%), s� ch�i trung bình ch` $@t t�Ang (ng là 1,27 và 1,0 ch�i sau 04 tuNn nuôi c2y, ch�i có ch2t l�Gng trung bình (ch�i m+nh, lá nh@t, m^ng). Môi tr��ng Knops cho t: l0 mwu t@o c#m ch�i $@t 71,17%, s� ch�i trung bình là 1,57 lNn. Trên môi tr��ng MS mwu c2y có kh+ n_ng tái sinh t�t nh2t v7i t: l0 mwu t@o c#m ch�i $@t 78,29%, s� ch�i trung bình $@t 2,64 ch�i/mwu và ch2t l�Gng ch�i t�t (ch�i mHp, kh^e m@nh, lá xanh $Hm, ch�i phát triEn nhanh).

BBBB+ng 2. �nh h�,ng c&a môi tr��ng dinh d�mng +ng 2. �nh h�,ng c&a môi tr��ng dinh d�mng +ng 2. �nh h�,ng c&a môi tr��ng dinh d�mng +ng 2. �nh h�,ng c&a môi tr��ng dinh d�mng khoáng $khoáng $khoáng $khoáng $8n nhân nhanh ch�i8n nhân nhanh ch�i8n nhân nhanh ch�i8n nhân nhanh ch�i

Môi tr��ng

T: l0 mwu t@o c#m ch�i (%)

S� ch�i trung bình

(ch�i)

Ch2t l�Gng ch�i

MS 78,29 2,64 T�t

Knops 71,17 1,57 T�t

B5 53,33 1,00 Trung bình

N6 43,33 1,27 Trung bình

CV(%) 3,28 2,5

LSD0,05 5,55 0,16

Nh� vHy môi tr��ng dinh d�mng cA b+n MS r2t thích hGp cho nuôi c2y cây Thông $2t in vitro giai $o@n nhân nhanh ch�i. T�Ang tp, khi nghiên c(u nhân gi�ng b)ng nuôi c2y mô Huperzia serrate tác

gi+ Liang H [4] cfng cho th2y môi tr��ng nuôi c2y Huperzia serrata in vitro thích hGp là môi tr��ng nZn MS.

Theo Rothstein & Cregg (2005)[7], t: l0 ion NO3-/N4

+ trong môi tr��ng nuôi c2y in vitro cfng có +nh h�,ng r2t l7n $8n sp t_ng tr�,ng c&a hNu h8t các lo@i cây $�Gc nuôi c2y. Do $ó, t: l0 ion NO3-/N4

+ trong môi tr��ng cNn $�Gc $iZu ch`nh cho phù hGp v7i nhu cNu dinh d�mng c&a tdng loài thpc vHt. K8t qu+ thí nghi0m v7i t: l0 ion NO3-/N4

+ có trong các công th(c môi tr��ng MS, Knops, B5, N6 $ã cho k8t qu+ t�Ang tp v7i nheng nhHn $�nh chung c&a các nghiên c(u tr�7c $ây $�i v7i các loài thpc vHt khác nói chung.

3.2.2. �nh h�,ng c&a ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng $8n nhân nhanh ch�i

K8t qu+ nghiên c(u cho th2y các công th(c có bg sung thêm NAA cho h0 s� nhân ch�i cao hAn công th(c $�i ch(ng ch` bg sung BA và kinetin (b+ng 3). Sau 08 tuNn nuôi c2y các công th(c thí nghi0m cho h0 s� nhân ch�i lNn 3 t_ng dNn td 2,24 lNn $8n 2,60 lNn , công th(c 1 $8n công th(c 3. Td công th(c 4 h0 s� nhân ch�i có xu h�7ng gi+m dNn. Td k8t qu+ nghiên c(u trên $ã xác $�nh $�Gc n�ng $- NAA t�t nh2t $E ph�i hGp v7i tg hGp BA và kinetin cho nhân nhanh in vitro ch�i Thông $2t là 0,2 mg/l. Công th(c môi tr��ng MS bg sung 3 mg/l BA + 0,5 mg/l Kinetin + 0,2 mg/l NAA cho t: l0 mwu tái sinh t@o c#m ch�i $@t 96,67%, h0 s� nhân ch�i (2,60 lNn) cao nh2t trong các công th(c thí nghi0m; ch�i có ch2t l�Gng t�t nh2t (Ch�i xanh nh@t, có nhiZu ch�i heu hi0u).

Nh� vHy, BA, kinetin là m-t trong các cytokinin có vai trò trong vi0c ho@t hóa quá trình phân bào, nh� $ó có tác d#ng tái sinh và phân hóa ch�i cho cây. NAA là m-t auxin gây ra hi0n t�Gng �u th8 ng=n cho cây. Do vHy, khi k8t hGp NAA cùng v7i BA và kinetin sq kích thích sp hình thành ch�i bên. Khi t_ng dNn n�ng $- BA, kinetin, NAA trong môi tr��ng nuôi c2y thì t: l0 tái sinh ch�i t_ng và h0 s� nhân ch�i t_ng. Nh�ng khi ti8p t#c t_ng n�ng $- BA, kinetin, NAA lên cao hAn k8t qu+ thu $�Gc có xu h�7ng gi+m do hàm l�Gng BA, kinetin cao có thE gây $-c cho mwu, td $ó gây (c ch8 kh+ n_ng t@o ch�i cho mwu. NAA t_ng cao làm m2t cân b)ng giea auxin và cytokinin sq dwn t7i tình tr@ng ch�i bên không phát triEn, ch2t l�Gng ch�i gi+m.



BBBB+ng 3. �nh h�,ng c&a tg hGp BA và Kinetin v7i NAA $8n kh+ n_ng nhân nhanh ch�i Thông $2t +ng 3. �nh h�,ng c&a tg hGp BA và Kinetin v7i NAA $8n kh+ n_ng nhân nhanh ch�i Thông $2t +ng 3. �nh h�,ng c&a tg hGp BA và Kinetin v7i NAA $8n kh+ n_ng nhân nhanh ch�i Thông $2t +ng 3. �nh h�,ng c&a tg hGp BA và Kinetin v7i NAA $8n kh+ n_ng nhân nhanh ch�i Thông $2t (sau 8 tu(sau 8 tu(sau 8 tu(sau 8 tuNn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)Nn nuôi c2y)

Công th(c (CT)

N�ng $- BA + kinetin (mg/l)

N�ng $- NAA

(mg/l)

T: l0 mwu tái sinh

(%)

H0 s� nhân ch�i lNn 1 (lNn)

H0 s� nhân ch�i lNn 2

(lNn)

H0 s� nhân ch�i lNn 3 (lNn)

Hình thái ch�i

CT 1 BA 3mg/l + kinetin 0,5 mg/l

0 96,67 1,14 1,93 2,24 Ch�i xanh, ít ch�i heu hi0u


0,1 93,33 1,18 2,06 2,27 Ch�i xanh, ít ch�i heu hi0u


0,2 96,67 1,41 2,12 2,60 Ch�i xanh nh@t, có nhiZu ch�i heu hi0u


0,3 93,33 1,32 2,14 2,39 Ch�i xanh nh@t, ít ch�i heu hi0u

CT5 BA 3mg/l + kinetin 0,5 mg/l

0,4 93,33 1,21 1,83 2,17 Ch�i xanh nh@t, ít ch�i heu hi0u

LSD0,05 3,2 4,9 1,4

CV% 0,81 0,20 0,68

K8t qu+ nghiên c(u này phù hGp v7i nghiên c(u c&a Szypula et al (2013) trong $ó tác gi+ ch` ra r)ng môi tr��ng MS có bg sung BA và Kinetin có +nh

h�,ng $8n sp nhân ch�i c&a Huperzia selago và cho t` l0 ch�i xanh, heu hi0u cao[8].

Hình 2. ChHình 2. ChHình 2. ChHình 2. Ch�i Thông $2t trên môi tr��ng bg sung�i Thông $2t trên môi tr��ng bg sung�i Thông $2t trên môi tr��ng bg sung�i Thông $2t trên môi tr��ng bg sung 3mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l3mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l3mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l3mg/l BA + 0,5 mg/l kinetin + 0,2 mg/l NAA NAA NAA NAA

3.2.3. �nh h�,ng c&a n�7c dda $8n nhân nhanh ch�i

Trong nuôi c2y mô thpc vHt, ngoài vi0c nghiên c(u xác $�nh môi tr��ng dinh d�mng, ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng phù hGp +nh h�,ng m@nh $8n kh+ n_ng tái sinh c&a ch�i, nhiZu nghiên c(u cfng cho th2y các ch2t ph# gia heu cA +nh h�,ng rõ r0t $8n t` l0 mwu tái sinh ch�i và $.c bi0t là ch�i heu hi0u. K8t qu+ thí nghi0m v7i hàm l�Gng n�7c dda (ND) bg

sung vào môi tr��ng thay $gi td 30 ml/l $8n 150ml/l cho t: l0 mwu tái sinh t@o c#m ch�i thay $gi td 77,5% $8n 92,7%, h0 s� nhân ch�i th2p nh2t 1,67 lNn và cao nh2t 3,02 lNn (b+ng 4). V7i giá tr� LSD0.05 $@t 0,88 các công th(c thí nghi0m có sp sai khác nhau có ý nghsa , m(c $- tin cHy 95% có thE k8t luHn r)ng công th(c môi tr��ng bg sung 100ml/l ND cho t: l0 mwu tái sinh t@o c#m ch�i và h0 s� nhân ch�i t�t nh2t trong các công th(c thí nghi0m. M-t $iZu cfng $�Gc nhHn th2y là khi môi tr��ng nuôi c2y Thông $2t bg sung



thêm n�7c dda thì c#m ch�i tái sinh có ch2t l�Gng t�t (ch�i phát triEn mHp, lá xanh $Hm).

BBBB+ng 4. �nh h�,ng c&a n�7c dda (ND) $8n+ng 4. �nh h�,ng c&a n�7c dda (ND) $8n+ng 4. �nh h�,ng c&a n�7c dda (ND) $8n+ng 4. �nh h�,ng c&a n�7c dda (ND) $8n kh kh kh kh+ n_ng tái sinh ch�i+ n_ng tái sinh ch�i+ n_ng tái sinh ch�i+ n_ng tái sinh ch�i

ND (ml/l)


H0 s� nhân ch�i

(lNn)

Ch2t l�Gng ch�i

30 82,5 2,12 T�t 50 86,7 2,67 T�t 100 92,7 3,02 T�t 120 83,3 2,64 T�t 150 77,5 1,67 T�t

CV(%) 5,2 LSD0,05 0, 88

3.2.4. �nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng $8n nhân nhanh ch�i

Mô và t8 bào thpc vHt s�ng ch& y8u theo ph�Ang th(c d� d�mng nên vi0c $�a $��ng vào môi tr��ng nuôi c2y làm ngu�n ch2t heu cA là $iZu bvt bu-c. ��ng không ch` $iZu hòa áp su2t th[m th2u c&a môi tr��ng mà còn là ngu�n cacbohydrat t�t nh2t cung c2p cho mô và t8 bào.

K8t qu+ thu $�Gc , b+ng 5 v7i giá tr� LSD0.05 $@t 4,4 các công th(c thí nghi0m có sp sai khác nhau có ý nghsa , m(c $- tin cHy 95% cho th2y $��ng có +nh h�,ng $8n kh+ n_ng nhân nhanh c&a ch�i, t: l0 mwu t@o c#m ch�i thay $gi td 65,7 $8n 94,7%. Môi tr��ng bg sung $��ng 20 - 30 g/l cho t: l0 mwu tái sinh ch�i $@t cao (>90%) và h0 s� nhân ch�i cfng $@t cao (2,64 — 3,02 lNn); cao nh2t là công th(c môi tr��ng bg sung 20 g/l $��ng sucroza. Khi t_ng hàm l�Gng $��ng lên

40 g/l thì t` l0 mwu t@o c#m ch�i và h0 s� nhân ch�i gi+m $i rõ r0t còn 58,67% và 1,02 lNn. Td k8t qu+ nghiên c(u trên $ã xác $�nh $�Gc n�ng $- $��ng sucroza t�t nh2t $E nhân nhanh in vitro ch�i Thông $2t là 20 g/l (Hình 2).

BBBB+ng 5. �nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng +ng 5. �nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng +ng 5. �nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng +ng 5. �nh h�,ng c&a hàm l�Gng $��ng $$$$8n nhân ch�i8n nhân ch�i8n nhân ch�i8n nhân ch�i

Sucroza (g/l)


H0 s� nhân ch�i (lNn)

Ch2t l�Gng ch�i

10 65,7 1,06 Khá

20 94,7 3,02 T�t

30 92,5 2,64 T�t

40 58,67 1,02 Trung bình

CV(%) 4,4

LSD0,05 0,66

3.3. 3.3. 3.3. 3.3. �nh h�,ng c&a ch2t $iZu h�nh h�,ng c&a ch2t $iZu h�nh h�,ng c&a ch2t $iZu h�nh h�,ng c&a ch2t $iZu hòa sinh tròa sinh tròa sinh tròa sinh tr��,ng ,ng ,ng ,ng $$$$8n t@o cây hoàn ch`nh 8n t@o cây hoàn ch`nh 8n t@o cây hoàn ch`nh 8n t@o cây hoàn ch`nh

Khi các ch�i mang lá $@t tiêu chu[n kích th�7c (3-5 cm) $�Gc tách kh^i c#m ch�i và c2y chuyEn sang môi tr��ng c+m (ng t@o r� (MS bg sung IBA v7i các n�ng $- khác nhau). NhiZu nghiên c(u cho th2y, s5 d#ng IBA trong môi tr��ng ra r� $@t k8t qu+ t�t hAn NAA. Vì vHy, $ã ti8n hành nghiên c(u +nh h�,ng c&a IBA $8n kh+ n_ng t@o r� ch�i Thông $2t in vitro.

IBA $�Gc $�a vào môi tr��ng v7i n�ng $- 0 - 2,0 mg/l. K8t qu+ thí nghi0m sau 8 tuNn nuôi c2y $�Gc trình bày trong b+ng 6.

BBBB+ng 6. K8t qu+ +nh h�,ng c&a hàm l�Gng IBA+ng 6. K8t qu+ +nh h�,ng c&a hàm l�Gng IBA+ng 6. K8t qu+ +nh h�,ng c&a hàm l�Gng IBA+ng 6. K8t qu+ +nh h�,ng c&a hàm l�Gng IBA $ $ $ $8n 8n 8n 8n khkhkhkh++++ n_ng ra r n_ng ra r n_ng ra r n_ng ra r� c&a mwu nuôi c2y (sau 8 tuNn nuôi c2y)� c&a mwu nuôi c2y (sau 8 tuNn nuôi c2y)� c&a mwu nuôi c2y (sau 8 tuNn nuôi c2y)� c&a mwu nuôi c2y (sau 8 tuNn nuôi c2y) Công th(c

(CT) N�ng $-

IBA (mg/l) Tgng s� mwu

(mwu) Tgng s� r�

(r�) S� r� trên cây (r�)

Ch2t l�Gng r�

CT 1 0,0 30 54 1,80 Ngvn, nh^ CT 2 0,5 30 64 2,13 MHp, dài CT 3 1,0 30 119 4,0 MHp, dài CT 4 1,5 30 82 2,73 MHp, dài CT 5 2 30 100 3,33 Nh^, dài

LSD0,05 0,13 CV% 2,40

Môi tr��ng không bg sung ch2t $iZu hòa sinh tr�,ng ch�i không ra r�. Khi bg sung n�ng $- 1,0 mg/l IBA k8t qu+ cho tgng s� r� là 119 r� t�Ang $�Ang 4,0 r�/cây là công th(c có s� r� trên cây l7n nh2t. ��ng th�i, khi t_ng n�ng $- IBA td 0-1 mg/l

cho s� r� trên cây t_ng td 1,8 r�/cây lên $8n 4,0 r� trên cây. Nh�ng khi t_ng n�ng $- IBA lên $8n 1,5 — 2 mg/l thì s� r� trên cây l@i gi+m xu�ng còn 2,73 và 3,33 r�/cây. �iZu này ch(ng t^ n�ng $- IBA quá cao sq (c ch8 kh+ n_ng ra r� c&a cây.



a. R� xu2t hi0n sau 2 tuNn nuôi c2y

b. R� sau 8 tuNn nuôi c2y

Hình 3. ChHình 3. ChHình 3. ChHình 3. Ch�i Thông�i Thông�i Thông�i Thông $ $ $ $2t2t2t2t ra r ra r ra r ra r� trên môi tr��ng bg sung IBA 0,5 mg/l� trên môi tr��ng bg sung IBA 0,5 mg/l� trên môi tr��ng bg sung IBA 0,5 mg/l� trên môi tr��ng bg sung IBA 0,5 mg/l

Nh� vHy 1mg/l IBA là thích hGp cho ra r� t@o cây Thông $2t hoàn ch`nh in vitro, s� r� $@t $�Gc t�Ang (ng 4,0 r�.

4. K�T LU�N

- Công th(c kh5 trùng ch�i cây Thông $2t t�t nh2t là x5 lí b)ng c�n 70% trong 1 phút + H2O2 n�ng $- 20% trong th�i gian 15 phút + H2O2 n�ng $- 15% trong th�i gian 20 phút + dung d�ch cefotaxim 100 mg/l trong 30 phút và $�Gc r5a l@i nhiZu lNn b)ng n�7c c2t vô trùng sau 04 tuNn nuôi c2y trên môi tr��ng nuôi c2y kh,i $-ng (MS + 30 g/l sucroza + 7 g/l aga), nuôi c2y d�7i ánh sáng giàn $èn, cho t` l0 mwu s�ng không nhi�m $@t 68,76%.

- Nhân nhanh ch�i Thông $2t t�t nh2t trên môi tr��ngMS bg sung 3 mg/l BA + 0,5 mg/l Kinetin + 0,2 mg/l NAA + 100ml/lND+ 20g/l sucroza + 7 g/l aga cho t` l0 mwu tái sinh t@o c#m ch�i 94,7%, h0 s� nhân ch�i 2,60 lNn sau 08 tuNn nuôi c2y.

-Môi tr��ng ra r� t�t nh2t $�i v7i ch�i cây Thông $2t là 1/2MS + 1 mg/l IBA + 20g/l sucroza + 7 g/l aga. Sau 8 tuNn nuôi c2y nuôi c2y cho k8t qu+ hình thành 4,0 r�/mwu.


1. Chu CC, Wang CC, Sun CS, Hsu C, Yin kwang C, Chu CY, Bi feng Y (1975). Establishment of an efficient medium for anther culture of rice, through comparative experiment on the nitrogien sources. Sci. Sin 18: 659-668.

2. Nguy�n Ng=c Ch�Ang, TrNn M@nh Hùng, TrNn Th� Kim Dung, TrNn Công LuHn (2016). Thi8t lHp ch2t chu[n và $�nh l�Gng Huperzin A trong m-t s� loài h= Th@ch tùng , Vi0t Nam. T@p chí Khoa h=c và Công ngh0 54 (2C): 417- 424.

3. Gamborg O. L, Miller R. A, Ojima K (1968). Nutrient requirements of suspension cultures of soybean root cells. Exp. Cell Res 50: 151-158.

4. Liang H (2010). Establishment of the tissue culture system of Huperzia Serrata and effects of phytohormones on multiple shoot growth and Huperzine A accumulation. Hefei Univ. Tech., Hefei.

5. Murashige T. and Skoog F.(1962). A revised medium for rapid growth and bioassays with tobacco tissues cultures. Physiol Plant 15: 473- 497.

6. Reski R, Abel W. O (1985). Induction of budding on chloronemata and caulonemata of the moss Physcomitrella patens using isopentenyladenine. Planta 165: 354-358.

7. Rothstein, Cregg (2005). Effects of nitrogen form on nutrient uptake and physiology of Fraser fir (Abies fraseri). Forest Ecology and Management 219: 69—80.

8. Wojciech J Szypula, Paulina Mistrzak, Olga Olszowska (2013). A new and fast method to obtain in vitro cultures of Huperzia selago (Huperziaceae) sporophytes a club moss which is a source of huperzine A, Department of Biology and Pharmaceutical Botany, The Medical University of Warsaw, Banacha 1: 092-097.

9. �� Th� Xuy8n (2013). Hi0n tr@ng các loài khuy8t thpc vHt t@i V��n Qu�c gia Kon Ka Kinh, t`nh Gia Lai. H-i ngh� Khoa h=c toàn qu�c vZ sinh thái và tài nguyên sinh vHt lNn th( 5.

10. Yumkham S.D, Singh P.K (2011). Huperzia squarrosa (G. Forst.) Trev.(Lycopodiaceae) in Manipur. Taxonomy and Biological Aspects, Talwania 56(2): 157-164.



INFLUENCE OINFLUENCE OINFLUENCE OINFLUENCE OF CULTURE MEDIUM ON THE F CULTURE MEDIUM ON THE F CULTURE MEDIUM ON THE F CULTURE MEDIUM ON THE IN VITROIN VITROIN VITROIN VITRO BREEDING ABILITY BREEDING ABILITY BREEDING ABILITY BREEDING ABILITY OF OF OF OF Huperzia squarrosaHuperzia squarrosaHuperzia squarrosaHuperzia squarrosa (G. Forst) Trev.(G. Forst) Trev.(G. Forst) Trev.(G. Forst) Trev.

Tran Thi Thu HaTran Thi Thu HaTran Thi Thu HaTran Thi Thu Ha1*1*1*1*, Hoang Ng, Hoang Ng, Hoang Ng, Hoang Ngooooc Hac Hac Hac Ha1111, Nguyen Thi Trang, Nguyen Thi Trang, Nguyen Thi Trang, Nguyen Thi Trang1111, , , ,

Le Van PhucLe Van PhucLe Van PhucLe Van Phuc1111,,,, Ngo Thi TinhNgo Thi TinhNgo Thi TinhNgo Thi Tinh2222,,,, Khuat Huu TrungKhuat Huu TrungKhuat Huu TrungKhuat Huu Trung3333

1Institute of Forestry Research and Development, Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry

2Thai Nguyen National Hospital 3 Agricultural Genetics Institute

*Corresponding author; e-mail:[email protected] SummarySummarySummarySummary

The objective of this study was to examine the effect of in vitro culture medium on the species of Huperzia squarrosa (G. Forst) Trev. atInstitute of Forestry Research and Development, Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry. The results of this study showed that the surface antiseptic inoculated with alcohol 70% for 1 minute, sterilized with solution H2O 20% for 15 minutes, sterilized with solution H2O2 15% for 20 minutes, sterilized with solution cefotaxim 100 mg/l for 30 minutes and after 4 weeks of in vitro culture medium (MS + 30 g/l sucrose + 7 g/l aga) resulted rate of non-infectious samples of 68.76%. The best result of multi-shoot was on MS medium supplemented with 3 mg/l BA + 0.5 mg/l Kinetin + 0.2 mg/l NAA + 100 ml/l ND + 20 g/l sucrose + 7 g/l aga for rate of regenerated clusters of 96.67%, multiplication coefficient of 2.60 times after 08 weeks of culture. The best rooting environment for shoots was 1/2MS + 1 mg/l IBA + 20g/l sucrose + 7 g/l aga. After 8 weeks in this environment resulted 4.0 roots/sample.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Huperzia squarrosa (G. Forst) Trev, culture medium, in vitro, growth stimulant.

Ng�Ng�Ng�Ng��i ph+n bi0n: PGS.TS�i ph+n bi0n: PGS.TS�i ph+n bi0n: PGS.TS�i ph+n bi0n: PGS.TS.... Hà V_n Huân Hà V_n Huân Hà V_n Huân Hà V_n Huân Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHn bài:Hn bài:Hn bài:Hn bài: 29/7/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n:+n bi0n: 29/8/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng:0t $_ng: 5/9/2019



+NG DDNG GIS VÀ VI6N THÁM �ÁNH GIÁ BI�N ��NG S� DDNG ��T NÔNG NGHI�P T"I HUY�N L�(NG S(N,

T1NH HÒA BÌNH TRONG GIAI �O"N 2008 - 2018 NguyNguyNguyNguy�n Th� Bích�n Th� Bích�n Th� Bích�n Th� Bích1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy�n Th� HuyZn�n Th� HuyZn�n Th� HuyZn�n Th� HuyZn2222, Lê Hùng Chi, Lê Hùng Chi, Lê Hùng Chi, Lê Hùng Chi8n8n8n8n1111, , , ,

TrTrTrTrNNNNn Thn Thn Thn Th�� ThAm ThAm ThAm ThAm1111,,,, Nguy Nguy Nguy Nguy�n Th� Oanh�n Th� Oanh�n Th� Oanh�n Th� Oanh1111, , , , Bùi ThBùi ThBùi ThBùi Th� Cúc� Cúc� Cúc� Cúc1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T""""TTTT Công ngh0 vi�n thám (RS) và h0 th�ng thông tin $�a lý (GIS) là nheng công c# m@nh mq h� trG trong công tác qu+n lý $2t $ai, cfng nh� $ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t, cA c2u s5 d#ng $2t. ��ng th�i có thE cung c2p thông tin quan tr=ng cho vi0c ra quy8t $�nh qu+n lý $2t $ai hi0n t@i và trong t�Ang lai. Nghiên c(u này bao g�m ba phNn: (1) (ng d#ng vi�n thám trong gi+i $oán +nh hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008 và n_m 2018; 2) (ng d#ng GIS trong $ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t; 3) s5 d#ng chu�i Markov trong phân tích bi8n $-ng s5 d#ng $2t và dp báo bi8n $-ng. K8t qu+ phân lo@i +nh Landsat có kiEm $�nh cho h0 s� Kappa n_m 2008 = 0,6805, h0 s� Kappa n_m 2018 = 0,7215 $+m b+o $- tin cHy thành lHp b+n $� hi0n tr@ng $2t nông nghi0p. Phân tích bi8n $-ng s5 d#ng $2t khu vpc nghiên c(u cho th2y, trong giai $o@n 2008 — 2018 có sp bi8n $-ng l7n vZ các lo@i $2t nông nghi0p: c# thE, $2t tr�ng cây lâu n_m (CLN) t_ng td 4,48% lên 11,19%; $2t tr�ng lúa (LUC) t_ng td 6,5% lên 7,24%; $2t tr�ng rdng s+n xu2t (RSX) gi+m td 38,51% xu�ng còn 33,53%; $2t rdng phòng h- (RPH) gi+m 13,21% xu�ng còn 10,56%; nhóm $2t khác (K) t_ng 37,29% lên 37,47%. Dp báo xu th8 bi8n $-ng t_ng $�i v7i $2t tr�ng cây lâu n_m (CLN), nhóm $2t khác (K) và bi8n $-ng gi+m $�i v7i $2t rdng phòng h- (RPH), $2t rdng s+n xu2t (RSX) vào n_m 2028. TTTTdddd khóa: khóa: khóa: khóa: Bi8n $-ng s5 d#ng $2t, h0 th�ng thông tin $�a lý, L�Ang SAn, công ngh0 vi�n thám.

1. M+ �,U10

Thay $gi s5 d#ng $2t $ã di�n ra vài tr_m n_m qua trên quy mô toàn cNu [6]. Thay $gi s5 d#ng $2t và che ph& $2t (LULCC) sq ti8p t#c di�n ra trong 50 n_m nea $E $áp (ng v7i dân s� ngày càng gia t_ng [5]. Sp thay $gi s5 d#ng $2t c&a m-t khu vpc sq ph+n ánh các y8u t� tp nhiên và kinh t8 xã h-i c&a khu vpc $ó vZ m.t th�i gian và không gian [14]. Tuy nhiên, vi0c thpc hi0n kh+o sát di0n tích thay $gi s5 d#ng $2t theo ph�Ang pháp truyZn th�ng không chính xác [1]. Do $ó, nhu cNu vZ thông tin LULCC ngày càng cNn thi8t $E qu+n lý hi0u qu+ môi tr��ng cfng nh� $iZu ki0n s�ng [7]. Trong nheng n_m gNn $ây, sp phát triEn công ngh0 vi�n thám và h0 th�ng thông tin $�a lý (GIS) h� trG cho vi0c theo dõi tình tr@ng và thay $gi c&a LULCC m-t cách tri0t $E, $ã tr, thành m-t trong nheng ph�Ang pháp nhanh nh2t, $áng tin cHy và hi0u qu+ nh2t [15].

Huy0n L�Ang SAn, t`nh Hòa Bình thu-c $�a hình núi th2p n)m trên tr#c Qu�c l- 6, cách trung tâm Th& $ô Hà N-i kho+ng 43 km vZ phía Tây Bvc, là cNu n�i giea các t`nh �ông Bvc, Bvc b- và Tây Bvc. �ây

1 Trường Đại học Lâm nghiệp

2 Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh

là nheng $iZu ki0n thuHn lGi $E huy0n L�Ang SAn phát triEn vZ m=i m.t kinh t8 xã h-i và t@o ra sp thay $gi l7n trong phát triEn kinh t8 - xã h-i (KT- XH), trong $ó có sp thay $gi s5 d#ng $2t trên $�a bàn huy0n. Vì vHy, nheng thay $gi trong s5 d#ng $2t cNn có nheng thông tin k�p th�i $E ph+n ánh vZ cA c2u, hi0u qu+ s5 d#ng $2t $ai nh)m h� trG ra quy8t $�nh cho các nhà ho@ch $�nh, chính sách trong s5 d#ng $2t $ai bZn veng. M#c tiêu c&a nghiên c(u $ánh giá nheng thay $gi s5 d#ng $2t trên $�a bàn huy0n L�Ang SAn, t`nh Hòa Bình. Trên cA s, s5 d#ng k8t hGp công ngh0 vi�n thám và h0 th�ng thông tin $�a lý (GIS) nh)m $ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t c&a khu vpc nghiên c(u trong giai $o@n 2008 — 2018 và (ng d#ng chu�i Markov trong dp báo bi8n $-ng s5 d#ng $2t trong t�Ang lai.

2. D/ LI�U VÀ PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U

2.1.2.1.2.1.2.1. DDDDeeee li li li li0000u u u u - De li0u +nh vi�n thám $�Gc l2y td trang web

c&a C#c ��a ch2t Hoa K� v7i phép chi8u UTM, l�7i chi8u WGS-84;

- S� li0u kh+o sát thpc $�a s5 d#ng GPS s5 d#ng xây dpng $iEm chìa khóa, kiEm $�nh mwu phân lo@i;



- Hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008, n_m 2018 huy0n L�Ang SAn.

Ngoài ra, nghiên c(u thu thHp tài li0u liên quan $8n qu+n lý $2t $ai bao g�m: tài li0u liên quan $8n

thpc tr@ng công tác qu+n lý $2t $ai, tài li0u th�ng kê s5 d#ng $2t c&a huy0n L�Ang SAn, báo cáo phát triEn kinh t8 - xã h-i hàng n_m.

BBBB+ng 1. De li0u +nh v0 tinh Landsat ph#c v# nghiên c(u+ng 1. De li0u +nh v0 tinh Landsat ph#c v# nghiên c(u+ng 1. De li0u +nh v0 tinh Landsat ph#c v# nghiên c(u+ng 1. De li0u +nh v0 tinh Landsat ph#c v# nghiên c(u STT Mã +nh Ngày ch#p C-t/hàng �- phân gi+i

1 LE07_L1TP_127046_20080721_20161225_01_T1 21/07/2008 127/046 30 m

2 LE07_L1TP_127046_20180701_20180727_01_T1 27/07/2018 127/046 30 m

(Ngu�n: http://earthexplorer.usgs.gov)2.2.2.2.2.2.2.2. Ph�Ang pháp nghiên cPh�Ang pháp nghiên cPh�Ang pháp nghiên cPh�Ang pháp nghiên c((((u u u u 2.2.1. Ph�Ang pháp vi�n thám Nghiên c(u $ã (ng d#ng công ngh0 vi�n thám

$E phân lo@i thay $gi l7p ph& s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 — 2018 v7i sp h� trG c&a phNn mZm ENVI 4.8.

- Thu thHp, tiZn x5 lý +nh: Quá trình phân lo@i và phân tích bi8n $-ng s5 d#ng $2t $�Gc thpc hi0n b)ng cách s5 d#ng hai hình +nh v0 tinh Landsat bao g�m

Landsat 7 thu $�Gc vào ngày 21/8/2008 và 27/7/2018 v7i c-t/hàng là 127/046 td C#c Kh+o sát ��a ch2t Hoa K� (USGS). �nh $�Gc tham chi8u theo h0 t=a $- WGS84, h0 quy chi8u UTM zone 48. �nh vi�n thám thu thHp n_m 2008 x+y ra hi0n t�Gng s=c +nh. �E khvc ph#c hi0n t�Gng này, nghiên c(u s5 d#ng phNn mZm GapFill, sau $ó xu2t +nh d�7i d@ng GeoTiff.

BBBB++++ng 2. Các mng 2. Các mng 2. Các mng 2. Các mwwwwu khóa giu khóa giu khóa giu khóa gi++++i $oán i $oán i $oán i $oán ++++nh vnh vnh vnh v0000 tinh t tinh t tinh t tinh t@@@@i huyi huyi huyi huy0000n L�Ang SAn, tn L�Ang SAn, tn L�Ang SAn, tn L�Ang SAn, t`̀̀̀nh Hòa Bìnhnh Hòa Bìnhnh Hòa Bìnhnh Hòa Bình

Nhóm lo@i $2t �nh v0 tinh

Landsat, tg hGp màu 5:4:3

Khóa gi+i $oán

RPH - �2t rdng phòng h-

Màu xanh, xanh $en $Hm thành tdng kh�i có ranh gi7i hình h=c rõ ràng, t�Ang ph+n tone màu cao so v7i $�i t�Gng xung quanh.

RSX - �2t rdng s+n xu2t

Màu xanh pha vàng thành tdng kh�i có ranh gi7i hình h=c rõ ràng, t�Ang ph+n tone màu so v7i các $�i t�Gng xung quanh

LUC - �2t tr�ng lúa

Màu xanh, xanh lA, c2u trúc m�n

CLN - �2t tr�ng cây lâu n_m

Màu xanh $Hm t�Ang ph+n tone màu cao so v7i $�i t�Gng xung quanh, di0n tích th��ng không l7n.

K - Nhóm $2t khác bao g�m (�2t ,, $2t tr# s, cA quan, $2t qu�c phòng, $2t tín ng�mng tôn giáo, $2t phát triEn h@ tNng, $2t phi nông nghi0p khác, $2t tr�ng).

Tím h�ng, tím, c2u trúc l�m $�m



- X5 lý +nh: De li0u +nh thu thHp $�Gc g�m các kênh riêng l�, cNn thpc hi0n gom nhóm các kênh +nh $E ph#c v# cho vi0c gi+i $oán. T� li0u +nh là khu vpc r-ng l7n, khu vpc nghiên c(u ch` là 1 phNn nh^ c&a t� +nh cNn ph+i ti8n hành cvt +nh theo ranh gi7i c&a huy0n L�Ang SAn.

- Gi+i $oán +nh: ph+i xây dpng $�Gc khóa gi+i $oán +nh cho tdng lo@i $2t giúp h� trG cho lpa ch=n mwu nhanh chóng và chính xác. Nghiên c(u này xây dpng $�Gc khóa gi+i $oán dpa trên tg hGp màu 5: 4: 3 cho 5 nhóm lo@i $2t bao g�m: �2t rdng phòng h- (RPH), $2t rdng s+n xu2t (RSX), $2t cây lâu n_m (CLN), $2t lúa (LUC), $2t khác (K) $�Gc thE hi0n , b+ng 2. Nghiên c(u $ã s5 d#ng ph�Ang pháp gi+i $oán +nh tp $-ng $E gi+i $oán +nh vi�n thám, $ánh giá sp tách bi0t giea các mwu khóa gi+i $oán ch& y8u n)m trong kho+ng td 1,9 - 2,0. Theo Richards, J. A. (1999) [12] ch` ra r)ng n8u giá tr� khác bi0t l7n hAn 1,9 cho th2y sp khác bi0t giea các mwu khoá gi+i $oán r2t t�t, n8u th2p hAn nên c+i thi0n l@i các mwu khóa gi+i $oán +nh. Sau $ó, nghiên c(u s5 d#ng ph�Ang pháp phân lo@i +nh có giám sát Maximum Likelihood c&a phNn mZm ENVI. K8t qu+ phân lo@i +nh n_m 2018 $�Gc kiEm $�nh l@i b)ng ph�Ang pháp kh+o sát thpc $�a và là cA s, ch=n mwu phân lo@i +nh n_m 2008. Phân lo@i có giám sát th��ng $�Gc s5 d#ng nhiZu nh2t $E $�nh l�Gng phân tích de li0u hình +nh vi�n thám [12, 13].

- �ánh giá $- chính xác và x5 lý sau phân lo@i +nh: �E $ánh giá $�Gc $- chính xác c&a k8t qu+ phân lo@i, m-t trong nheng ch` s� th��ng dùng là ch` s� Kapa (K). Phân tích KAPA là m-t k{ thuHt $a bi8n r�i r@c $�Gc s5 d#ng trong các $ánh giá chính xác [8]. H0 s� này n)m trong kho+ng td 0 $8n 1 c# thE: K = 1: $- chính xác phân lo@i tuy0t $�i; K > 0,8: $- chính xác cao; 0,4 < K < 0,8: $- chính xác trung bình; K < 0,4: $- chính xác th2p [9].

Sau khi phân lo@i, +nh phân lo@i $�Gc g-p các pixel quá nh^ ho.c phân lo@i lwn trong các l7p s5 d#ng ph�Ang pháp phân tích $a s� (Majority Analysis). K8t qu+ này $�Gc th�ng kê l@i s5 d#ng công c# Class Statistics ph#c v# cho công tác $ánh giá, báo cáo.

2.2.2. Ph�Ang pháp GIS K8t qu+ phân lo@i +nh $�Gc chuyEn $gi sang

$�nh d@ng .shp trên phNn mZm ArcGIS $E biên tHp thành lHp b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008, 2018 $�ng th�i $�i sánh v7i s� li0u vZ di0n tích các lo@i $2t theo th�ng kê c&a huy0n $E kiEm ch(ng $- chính xác.

B+n $� bi8n $-ng s5 d#ng $2t n_m 2008 — 2018 c&a huy0n L�Ang SAn $�Gc xây dpng dpa trên sp ch�ng x8p giea b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008 và n_m 2018 và xác $�nh di0n tích bi8n $-ng.

2.2.3. Ph�Ang pháp xác $�nh sp bi8n $-ng c&a các lo@i hình s5 d#ng $2t

Nghiên c(u $ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t th��ng s5 d#ng mô hình CA-Markov và k8t hGp chu�i Markov $E dp $oán các xu h�7ng và $.c $iEm c&a bi8n $-ng s5 d#ng $2t theo th�i gian [11, 16, 10]. Nghiên c(u này sq tHp trung vào (ng d#ng c&a chu�i Markov $E xác $�nh kh+ n_ng thay $gi các lo@i hình s5 d#ng $2t và các nhân t� +nh h�,ng, $�ng th�i dp báo bi8n $-ng s5 d#ng trong t�Ang lai t@i khu vpc nghiên c(u. Di0n tích bi8n $-ng lo@i hình s5 d#ng $2t trong giai $o@n 2008 — 2018 sq $�Gc xu2t sang file excel, là cA s, $�a ra dp báo bi8n $-ng s5 d#ng $2t.

Hình 1. Quy trình Hình 1. Quy trình Hình 1. Quy trình Hình 1. Quy trình $ánh giá bi$ánh giá bi$ánh giá bi$ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t 8n $-ng s5 d#ng $2t 8n $-ng s5 d#ng $2t 8n $-ng s5 d#ng $2t huyhuyhuyhuy0n L�Ang SAn giai $o@n 2008 0n L�Ang SAn giai $o@n 2008 0n L�Ang SAn giai $o@n 2008 0n L�Ang SAn giai $o@n 2008 ----2018 b2018 b2018 b2018 b)ng t� li0u )ng t� li0u )ng t� li0u )ng t� li0u

+nh v0 tinh và GIS+nh v0 tinh và GIS+nh v0 tinh và GIS+nh v0 tinh và GIS


3.1.3.1.3.1.3.1. Phân loPhân loPhân loPhân lo@@@@i và $ánh giá $i và $ánh giá $i và $ánh giá $i và $ánh giá $---- chính xác c chính xác c chính xác c chính xác c&&&&a ka ka ka k8888t t t t ququququ++++ phân lo phân lo phân lo phân lo@@@@iiii

Nghiên c(u này s5 d#ng ph�Ang pháp phân lo@i có giám sát (Supervised Classification) dpa trên m-t tHp hGp các pixel mwu có cùng $.c tr�ng, s5 d#ng thuHt toán phân lo@i hàm xác su2t cp $@i (Maximum Likelihood Classification) trong phân lo@i mwu $ã ch=n. Sau $ó, dpa vào công c# Confusion Matrix trong ENVI $E $�a ra k8t qu+ th�ng kê vZ h0 s� Kappa và ma trHn sai s� nh)m $ánh giá k8t qu+ phân lo@i. B+ng 3, 4 cho th2y h0 s� Kappa c&a phân lo@i +nh t�Ang $�i cao, s� mwu b� phân lo@i nhNm sang mwu khác không $áng kE, $�ng th�i s� pixel phân lo@i $úng , các mwu chi8m t: l0 cao. Vì vHy, k8t qu+ phân lo@i +nh $+m b+o $- tin cHy cho vi0c thành lHp b+n $� hi0n tr@ng và b+n $� bi8n $-ng s5 d#ng $2t



trong giai $o@n 2008 - 2018 c&a huy0n L�Ang SAn $�Gc thE hi0n qua hình 2 và 3.

Hình 2. Hình 2. Hình 2. Hình 2. �nh phân lo@i n_m 2008 s5 d#ng �nh phân lo@i n_m 2008 s5 d#ng �nh phân lo@i n_m 2008 s5 d#ng �nh phân lo@i n_m 2008 s5 d#ng

ph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehood

Hình 3. Hình 3. Hình 3. Hình 3. �nh phân lo@i n_m 2018 s5 d#ng�nh phân lo@i n_m 2018 s5 d#ng�nh phân lo@i n_m 2018 s5 d#ng�nh phân lo@i n_m 2018 s5 d#ng

ph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehoodph�Ang pháp Maximum Likehood

BBBB+ng 3. Ma trHn sai s� phân lo@i +nh n_m 2008 v7+ng 3. Ma trHn sai s� phân lo@i +nh n_m 2008 v7+ng 3. Ma trHn sai s� phân lo@i +nh n_m 2008 v7+ng 3. Ma trHn sai s� phân lo@i +nh n_m 2008 v7i hi hi hi h0 0 0 0 ssss� Kappa = 0,6805� Kappa = 0,6805� Kappa = 0,6805� Kappa = 0,6805

�An v�: Pixel Lo@i $2t

RPH RSX LUC CLN K

RPH 12308 2992 72 161 42 RSX 533 23091 525 110 71 LUC 173 4742 2655 495 259 CLN 668 353 1182 3793 0 K 339 156 79 2 3881 Tgng 14021 31334 4513 4561 4253

BBBB+ng 4. Ma trHn sai s� phân +ng 4. Ma trHn sai s� phân +ng 4. Ma trHn sai s� phân +ng 4. Ma trHn sai s� phân lolololo@i +nh n_m 2018 v7i h0 @i +nh n_m 2018 v7i h0 @i +nh n_m 2018 v7i h0 @i +nh n_m 2018 v7i h0 ssss� Kappa = 0,7215� Kappa = 0,7215� Kappa = 0,7215� Kappa = 0,7215

Lo@i $2t RPH RSX LUC CLN K

RPH 1902 16 0 43 0 RSX 32 2384 38 12 0 LUC 1 1268 1164 9 1 CLN 95 2 53 648 0 K 1 14 0 0 145 Tgng 2031 3684 1255 712 146

3.2.3.2.3.2.3.2. Thành lThành lThành lThành lHHHHp bp bp bp b++++n $n $n $n $�� hi hi hi hi0000n trn trn trn tr@@@@ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t t t t nông nghinông nghinông nghinông nghi0000p n_p n_p n_p n_m 2008 và 2018m 2008 và 2018m 2008 và 2018m 2008 và 2018

B+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008 và n_m 2018 $�Gc thành lHp dpa trên k8t qu+ gi+i $oán +nh vi�n thám trên phNn mZm ENVI, sau $ó $�Gc chuyEn sang de li0u d@ng .shp trên phNn mZm ArcGIS $�Gc thE hi0n qua hình 4, 5. �E h� trG xây dpng b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t, k8t qu+ sau khi gi+i $oán +nh $�Gc $�i sánh v7i th�ng kê nhóm lo@i $2t. B+ng 5 cho th2y k8t qu+ này không có sp chênh l0ch l7n, có m-t s� lo@i $2t b� chênh l0ch nh� $2t RPH, CLN.

BBBB+ng 5. ��i sánh nhóm lo@i $2t giea th�ng kê và +ng 5. ��i sánh nhóm lo@i $2t giea th�ng kê và +ng 5. ��i sánh nhóm lo@i $2t giea th�ng kê và +ng 5. ��i sánh nhóm lo@i $2t giea th�ng kê và kkkk8t qu+ gi+i $oán +nh vi�n thám huy0n L�Ang SAn, 8t qu+ gi+i $oán +nh vi�n thám huy0n L�Ang SAn, 8t qu+ gi+i $oán +nh vi�n thám huy0n L�Ang SAn, 8t qu+ gi+i $oán +nh vi�n thám huy0n L�Ang SAn, tttt`nh H`nh H`nh H`nh Hòa Bìnhòa Bìnhòa Bìnhòa Bình

N_m 2008 (ha) N_m 2018 (ha) Lo@i $2t K8t qu+

Th�ng kê c&a huy0n L�Ang

SAn

T: l0 chênh l0ch (ha)

K8t qu+ Th�ng kê c&a huy0n L�Ang SAn

T: l0 chênh l0ch (ha)

RPH 4808,922 4606,6 + 4,39 3843,408 4422,45 -13,09

RSX 14014,48 13661,74 + 2,58 12203,77 12655,07 - 3,57

LUC 2367,21 2624,12 - 9,79 2635,1 2736,46 -3,7

CLN 1629,31 1954,45 -16,64 4073,73 4694,81 -13,23

K 13572,47 13641,94 0,51 13636,34 11980,06 + 13,83



��i v7i $2t RPH gom nhóm các lo@i rdng phòng h-, rdng $.c d#ng có sp chênh l0ch do trong quá trình phân lo@i có sp nhNm lwn mwu v7i vùng màu xanh $Hm c&a mwu CLN, sp ph+n x@ phg c&a hai mwu này gNn gi�ng nhau. �2t tr�ng lúa LUC và tr�ng cây hàng n_m có sp nhNm lwn mwu v7i vùng màu xanh nh@t. Ngoài ra có thE do nguyên nhân khách quan khác là khi thu thHp các b(c +nh vi�n thám vào $úng th�i $iEm $2t LUC, $2t tr�ng cây hàng n_m b� b^

tr�ng vda m7i thu ho@ch có thE b� nhóm vào $2t K (bao g�m $2t tr�ng).

��i v7i $2t khác (K) $�Gc g-p nhóm td nhiZu lo@i $2t nh� $2t $ô th�, $2t tr�ng…trong quá trình phân lo@i sq có sp nhNm lwn giea màu xanh $Hm c&a RPH và màu tím $Hm c&a mwu K, dwn t7i sp chênh l0ch c&a b+n $� n_m 2018. Nhìn chung, t: l0 chênh l0ch td k8t qu+ gi+i $oán +nh v0 tinh so v7i th�ng kê thpc t8 c&a huy0n L�Ang SAn v7i sai s� có thE ch2p nhHn $�Gc.

Hình 4. BHình 4. BHình 4. BHình 4. B++++n $n $n $n $�� hihihihi0000n trn trn trn tr@@@@ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222tttt huyhuyhuyhuy0000n n n n

L�Ang SAn n_m 2008L�Ang SAn n_m 2008L�Ang SAn n_m 2008L�Ang SAn n_m 2008

Hình 5. BHình 5. BHình 5. BHình 5. B++++n $n $n $n $�� hihihihi0000n trn trn trn tr@@@@ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222tttt huy huy huy huy0000n n n n

L�Ang SAn n_m 2018L�Ang SAn n_m 2018L�Ang SAn n_m 2018L�Ang SAn n_m 2018 3.3.3.3.3.3.3.3. �ánh giá bi�ánh giá bi�ánh giá bi�ánh giá bi8888n $n $n $n $----ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t huyt huyt huyt huy0000n n n n

L�Ang SAn giaiL�Ang SAn giaiL�Ang SAn giaiL�Ang SAn giai $o $o $o $o@@@@n 2008 n 2008 n 2008 n 2008 ---- 2018 2018 2018 2018 3.3.1. Thành lHp b+n $� bi8n $-ng s5 d#ng $2t

giai $o@n 2008 — 2018

Hình 6. BHình 6. BHình 6. BHình 6. B++++n $n $n $n $�� thay $ thay $ thay $ thay $ggggi si si si s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t huyt huyt huyt huy0000n L�Ang n L�Ang n L�Ang n L�Ang

SAn trong giai $oSAn trong giai $oSAn trong giai $oSAn trong giai $o@@@@n 2008 n 2008 n 2008 n 2008 ---- 2018 2018 2018 2018

B+n $� bi8n $-ng s5 d#ng $2t huy0n L�Ang SAn trong giai $o@n 2008 — 2018 $�Gc xây dpng dpa trên k8t qu+ ch�ng x8p b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008 và n_m 2018, k8t qu+ $�Gc thE hi0n , hình 6.

3.3.2. �ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t nông nghi0p giai $o@n 2008 — 2018

Trong giai $o@n td n_m 2008 $8n n_m 2018, tình hình s5 d#ng $2t t@i huy0n L�Ang SAn có nhiZu bi8n $-ng cùng v7i sp thay $gi vZ KT — XH c&a huy0n. Lo@i $2t có bi8n $-ng nhiZu nh2t là $2t RSX và CLN; nhóm lo@i $2t LUC, K có xu th8 t_ng. Sp bi8n $-ng giea các lo@i $2t $�Gc thE hi0n , b+ng 6.

Theo b+ng 6 chuyEn $gi s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 — 2018 huy0n L�Ang SAn c# thE nh� sau:

Di0n tích $2t CLN n_m 2018 t_ng so v7i n_m 2008 là 2444,42 ha, trong $ó $2t K chuyEn sang $2t CLN 206,73 ha; $2t LUC chuyEn sang $2t CLN 211,05 ha; $2t RPH chuyEn sang $2t CLN 443,68 ha; $2t RST chuyEn sang $2t CLN 1582,96. N_m 2008, di0n tích $2t CLN tHp trung ch& y8u , các xã C� Yên, Hòa SAn, Thành LHp và th� tr2n L�Ang SAn. Nh�ng



$8n n_m 2018, di0n tích $2t CLN m, r-ng , các xã nh�: Long SAn, Ti8n SAn, HGp Hòa.

Di0n tích $2t K n_m 2018 t_ng so v7i n_m 2008 là 63,92 ha, do $2t LUC và $2t RPH chuyEn sang $2t K.

Di0n tích $2t LUC n_m 2018 t_ng so v7i n_m 2008 là 267,89 ha, do $2t RSX chuyEn sang $2t LUC.

Di0n tích RPH n_m 2018 gi+m so v7i n_m 2008 là 965,52 ha do $2t RPH chuyEn sang $2t RSX $2t K và $2t CLN. �2t RPH tHp trung ch& y8u t@i các xã Lâm SAn, Tr��ng SAn, Cao R_m, Ti8n SAn, Tân

Thành. Nguyên nhân $2t RPH gi+m do m-t phNn di0n tích núi $á n)m trong rdng phòng h-, rdng $.c d#ng. Vì vHy, trong quá trình khai thác vHt li0u xây dpng m-t phNn di0n tích RPH cfng b� m2t $i; do bi8n $-ng $�a gi7i hành chính; do s@t l, $2t, thiên tai t@o ra cfng làm gi+m di0n tích RPH.

Di0n tích RSX n_m 2018 gi+m so v7i n_m 2008 là 1810,72 ha, do $2t RSX chuyEn sang $2t CLN và $2t LUC. Di0n tích RSX tHp trung ch& y8u , xã Tân Thành, Tr��ng SAn, Ti8n SAn, Lâm SAn.

BBBB+ng 6. Ma trHn chuyEn $gi s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 +ng 6. Ma trHn chuyEn $gi s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 +ng 6. Ma trHn chuyEn $gi s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 +ng 6. Ma trHn chuyEn $gi s5 d#ng $2t giai $o@n 2008 ---- 2018 huy 2018 huy 2018 huy 2018 huy0n L�Ang SAn, t`nh H0n L�Ang SAn, t`nh H0n L�Ang SAn, t`nh H0n L�Ang SAn, t`nh Hòa Bìnhòa Bìnhòa Bìnhòa Bình

T_ng (+), gi+m (-) Lo@i hình s5 d#ng $2t

CLN (ha)

K (ha)

LUC (ha)

RPH (ha)

RSX (ha)

Di0n tích n_m 2008

(ha) Di0n tích (ha)

CLN 418,08418,08418,08418,08 476,58 131,30 201,04 402,31 1629,31 +2444,42

K 683,31 9276,799276,799276,799276,79 286,60 445,27 2880,44 13572,41 +63,92

LUC 342,35 467,88 259,20259,20259,20259,20 424,68 873,09 2367,21 +267,89

RPH 644,72 965,96 405,37 1555,971555,971555,971555,97 1236,89 4808,92 -965,52

RSX 1985,27 2449,11 1552,63 1216,44 6811,026811,026811,026811,02 14014,48 -1810,72

N_m 2018 4073,73 13636,33 2635,10 3843,41 12203,76 36392,33

BBBB+ng 7. Di0n tích các lo@i $2t n_m 2008, 2018 c&a huy0n L�Ang SAn, t`nh H+ng 7. Di0n tích các lo@i $2t n_m 2008, 2018 c&a huy0n L�Ang SAn, t`nh H+ng 7. Di0n tích các lo@i $2t n_m 2008, 2018 c&a huy0n L�Ang SAn, t`nh H+ng 7. Di0n tích các lo@i $2t n_m 2008, 2018 c&a huy0n L�Ang SAn, t`nh Hòa Bìnhòa Bìnhòa Bìnhòa Bình

N_m 2008 N_m 2018

Di0n tích (ha) % Di0n tích (ha) %

So sánh 2008 - 2018 (%)

CLN 1629,31 4,48 4073,73 11,19 6,72

K 13572,41 37,29 13636,33 37,47 0,18

LUC 2367,21 6,50 2635,10 7,24 0,74

RPH 4808,92 13,21 3843,41 10,56 -2,65

RSX 14014,48 38,51 12203,76 33,53 -4,98

Tgng 36392,33 100 36392,33 100 0,00

3.4.3.4.3.4.3.4. DDDDpppp báo bi báo bi báo bi báo bi8888n $n $n $n $----ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t nông nghit nông nghit nông nghit nông nghi0000p p p p huyhuyhuyhuy0000n L�Ang SAn n L�Ang SAn n L�Ang SAn n L�Ang SAn

Dp báo bi8n $-ng s5 d#ng $2t nông nghi0p huy0n L�Ang SAn trong t�Ang lai nghiên c(u $ã s5 d#ng lý thuy8t vZ chu�i Markov, trên cA s, xây dpng ma trHn hi0n tr@ng s5 d#ng $2t nông nghi0p n_m 2008 và n_m 2018 $E dp báo cho các n_m 2028 và n_m 2038. K8t qu+ cho th2y $8n n_m 2028 và n_m 2038 xu th8 bi8n $-ng t_ng $�i v7i lo@i CLN, gi+m $�i v7i lo@i RPH, RSX $�Gc thE hi0n qua biEu $� hình 7.

Hình 7. DHình 7. DHình 7. DHình 7. Dp báo di0n tích các lo@i $2t nông nghi0p p báo di0n tích các lo@i $2t nông nghi0p p báo di0n tích các lo@i $2t nông nghi0p p báo di0n tích các lo@i $2t nông nghi0p

$$$$8n n_m 2028, 2038 t@i8n n_m 2028, 2038 t@i8n n_m 2028, 2038 t@i8n n_m 2028, 2038 t@i huhuhuhuyyyy0n L�Ang SAn, 0n L�Ang SAn, 0n L�Ang SAn, 0n L�Ang SAn, tttt`nh H`nh H`nh H`nh Hòa Bìnhòa Bìnhòa Bìnhòa Bình



4. K�T LU�N

Xây dpng b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t n_m 2008, 2018 trên cA s, gi+i $oán +nh vi�n thám, v7i $- chính xác gi+i $oán +nh h0 s� Kappa n_m 2008 = 0,6805, h0 s� Kappa n_m 2018 = 0,7215 $+m b+o $- tin cHy thành lHp b+n $� hi0n tr@ng $2t nông nghi0p. Thành lHp b+n $� bi8n $-ng s5 d#ng $2t nông nghi0p giai $o@n 2008 - 2018 (ng d#ng GIS mô ph^ng sp bi8n $-ng vZ m.t không gian c&a các lo@i $2t nông nghi0p trên $�a bàn huy0n L�Ang SAn, t`nh Hòa Bình.

Trong giai $o@n 2008 — 2018 huy0n L�Ang SAn có sp bi8n $-ng l7n vZ các lo@i $2t nông nghi0p: �2t tr�ng cây lâu n_m (CLN) t_ng td 4,48% n_m 2008 lên 11,19% n_m 2018 t�Ang (ng v7i di0n tích là 2444,42 ha; $2t tr�ng lúa (LUC) t_ng td 6,5% n_m 2008 lên 7,24% n_m 2018 t�Ang (ng v7i 267,89 ha; $2t tr�ng rdng s+n xu2t (RSX) gi+m td 38,51% n_m 2008 xu�ng còn 33,53% t�Ang (ng v7i 1810,72 ha; $2t rdng phòng h- (RPH) gi+m 13,21% n_m 2008 xu�ng còn 10,56% n_m 2018 t�Ang (ng v7i 965,52 ha; $2t khác (K) t_ng 37,29% lên 37,47% n_m 2018 t�Ang (ng v7i 63,92 ha. Dp báo xu th8 bi8n $-ng t_ng $�i v7i lo@i $2t tr�ng cây lâu n_m (CLN), nhóm $2t khác (K) và gi+m $�i v7i lo@i $2t rdng phòng h- (RPH), $2t rdng s+n xu2t (RSX) vào n_m 2028.

K8t qu+ nghiên c(u cho th2y sp tích hGp giea GIS và vi�n thám có thE gi+i quy8t $ánh giá bi8n $-ng s5 d#ng $2t di�n ra theo không gian và có thE $�Gc (ng d#ng , các quy mô l7n hAn. ��ng th�i, k8t qu+ nghiên c(u có thE cung c2p cA s, khoa h=c cho các nhà qu+n lý $�a ra quy ho@ch s5 d#ng $2t bZn veng.


1. Khalil, A., Essa, Y., & Hassanein, M. (2014). Monitoring agricultural land degradation in Egypt using MODIS NDVI satellite images. Nat. Sci, 12(8), 15-21.

2. B- Tài nguyên và Môi tr��ng (2007). Quy $�nh vZ thành lHp b+n $� hi0n tr@ng s5 d#ng $2t, ban hành kèm theo Quy8t $�nh s� 22/2007/Q�-BTNMT, ngày 17/12/2007, Hà N-i.

3. C#c Kh+o thí ��a ch2t Hoa K� (USGS). https://earthexplorer.usgs.gov/.

4. Tr�Ang Quang HiEn (2016). ¤ng d#ng công ngh0 GIS và vi�n thám trong nghiên c(u bi8n $-ng $2t $ai thành ph� Quy NhAn, t`nh Bình ��nh. T@p chí Khoa h=c Trái $2t và Môi tr��ng, Tr��ng �@i h=c Hu8, s� 120, THp 6.

5. D. Scott Z. Easton M.Rogers (2016). Chapter 10 - Global Models of River Biogeochemical Functioning, Stream Ecosystems in a Changing Environment 2016, Pages 417-439.

6. De Noblet-Ducoudré, N., Boisier, J. P., Pitman, A., Bonan, G. B., Brovkin, V., Cruz, F., Delire, C., Gayler, V., Van den Hurk, B. J. J. M., Lawrence, P. J. and Van Der Molen, M. K., (2012). Determining robust impacts of land-use-induced land cover changes on surface climate over North America and Eurasia: results from the first set of LUCID experiments. Journal of Climate, 25 (9), pp.3261-3281.

7. Chowdhury, M., Hasan, M. E. and Abdullah-Al-Mamun, M. M., (2018). Land use/land cover change assessment of Halda watershed using remote sensing and GIS. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science.

8. Jensen, J. R. (1996). Introductory image processing: A remote sensing perspective. Prentic Hall.

9. Landis, J. R. and Koch, G. G. (1977). A One-Way Components of Variance Model for Categorical Data. Biometrics, 33, 671-679. https://doi.org/ 10.2307/ 2529465.

10. Nouri, J., Gharagozlou, A., Arjmandi, R., Faryadi, S., & Adl, M. (2014). Predicting urban land use changes using a CA—Markov model. Arabian Journal for Science and Engineering, 39(7), 5565-5573.

11. Regmi, R., Saha, S., & Balla, M. (2014). Geospatial analysis of land use land cover change predictive modeling at Phewa Lake Watershed of Nepal. Int. J. Curr. Eng. Tech, 4, 2617-2627.

12. Richards, J. A. (1999). Remote Sensing Digital Image Analysis: An Introduction, Springer-Verlag, Berlin, Germany, 240 p.

13. Richards, J. and Jia, X. (2006). Remote Sensing Digital Image Analysis: An Introduction. Springer, Berlin.

14. Rawat, J. S., & Kumar, M. (2015). Monitoring land use/cover change using remote sensing and GIS techniques: A case study of Hawalbagh block, district Almora, Uttarakhand, India. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 18(1), 77-84.

15. Yin D, Chen X, Yan L, Huang Z. (2007). The research and realization of the land-use change



forecasting model in development zones based on RS and GIS. IEEE Proc, IGARSS. 3429—3432. [Google Scholar].

16. Weng, Q, (2002). Land use change analysis in the Zhujiang Delta of China using satellite remote sensing, GIS and stochastic modelling. J. Environ. Manag. 64, 273—284. [CrossRef].

APPLICATION OF GIS AAPPLICATION OF GIS AAPPLICATION OF GIS AAPPLICATION OF GIS AND REMOTE SENSING INND REMOTE SENSING INND REMOTE SENSING INND REMOTE SENSING IN AGRICULTURAL LAND U AGRICULTURAL LAND U AGRICULTURAL LAND U AGRICULTURAL LAND USE CHANGE ANALYSIS: SE CHANGE ANALYSIS: SE CHANGE ANALYSIS: SE CHANGE ANALYSIS: A CASE OF LUONG SON A CASE OF LUONG SON A CASE OF LUONG SON A CASE OF LUONG SON DISTRICT IN HOA BINHDISTRICT IN HOA BINHDISTRICT IN HOA BINHDISTRICT IN HOA BINH FROM 2008 TO 2018 FROM 2008 TO 2018 FROM 2008 TO 2018 FROM 2008 TO 2018

Nguyen Thi BichNguyen Thi BichNguyen Thi BichNguyen Thi Bich1111, Nguyen Thi Huyen, Nguyen Thi Huyen, Nguyen Thi Huyen, Nguyen Thi Huyen2222, Le Hung Chien, Le Hung Chien, Le Hung Chien, Le Hung Chien1111, , , ,

Tran Thi ThomTran Thi ThomTran Thi ThomTran Thi Thom1111,,,, Nguyen Thi Oanh Nguyen Thi Oanh Nguyen Thi Oanh Nguyen Thi Oanh1111, , , , Bui TBui TBui TBui Thi Cuchi Cuchi Cuchi Cuc1111 1 Viet nam National University of Forestry 2Nong Lam University — Ho Chi Minh city

SummarySummarySummarySummary Geographic Information Systems (GIS) and Remote Sensing has been recognized as a powerful and effective tool in land use/land cover change. These tool also can be provided information to support decision making for present and future land use changes. Our study was divided into three parts: 1) Use application of remote sensing images land use in 2008 and 2018; 2) Use application of GIS techniques in land use/cover change (LUCC) between 2008 and 2018; 3) Application of Markov chains to analyze and predict the land use change. Results of classifications of Landsat TM showed that Kappa coefficient in 2008 = 0.6805, Kappa coefficient in 2018 = 0.7215 ensure the reliability of agricultural land status map. The results of LULC changes as observed between 2008 and 2018: Perennial crop land percentage increased from 4.48 to 11.19; Land for Paddy percentage increased from 6.5 to 7.24; Productive forest percentage decreased from 38.51 to 33.53; protective forest decreased from 13.21 to 10.56; The others increased 37.29 from to 37.47. Prediction of future agricultural land use will increase in Perennial crop land, the others in 2028 and these changes will decreased Productive forest, protective forest in 2028.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Land use — land cover change (LUCC), GIS, Luong Son, RS. Ng�Ng�Ng�Ng��i phi phi phi ph++++n bin bin bin bi0000n: TS. Hoàng Tun: TS. Hoàng Tun: TS. Hoàng Tun: TS. Hoàng Tu2222n Hin Hin Hin Hi0000pppp Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHHHHn bài:n bài:n bài:n bài: 02/8/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph++++n bin bin bin bi0000n:n:n:n: 5/9/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0000t $_ng:t $_ng:t $_ng:t $_ng: 12/9/2019



�ÁNH GIÁ TILM NTNG ��T �AI �� L XU�T PHÂN VÙNG S�N XU�T LÚA VÀ RAU MÀU LÀM C( S�

+NG DDNG CÔNG NGH� CAO T"I T1NH AN GIANG Phan Chí NguyPhan Chí NguyPhan Chí NguyPhan Chí Nguy0000nnnn1111, Lê Quang Trí, Lê Quang Trí, Lê Quang Trí, Lê Quang Trí1111, Võ Quang Minh, Võ Quang Minh, Võ Quang Minh, Võ Quang Minh1111, Ph, Ph, Ph, Ph@@@@m Thanh Vm Thanh Vm Thanh Vm Thanh Vffff1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T""""TTTT M#c tiêu nh)m xác $�nh tiZm n_ng $2t $ai cho phát triEn lúa và rau màu phù hGp vZ $iZu ki0n tp nhiên, làm cA s, xây dpng vùng s+n xu2t lúa và rau màu (ng d#ng công ngh0 cao. Nghiên c(u k8 thda các s� li0u vZ $iZu ki0n tp nhiên ($2t, n�7c, khí hHu) td các $Z tài $ã $�Gc công b� và $�Gc kiEm ch(ng b)ng cách kh+o sát thpc t8, $iZu tra PRA và ph^ng v2n nông h- v7i 102 phi8u (lúa) và 95 phi8u (rau màu). S5 d#ng ph�Ang pháp b+n $� $E ch�ng x8p các $.c tính $2t $ai ph#c v# cho $ánh giá tiZm n_ng $2t $ai. Nghiên c(u $ã xác $�nh $�Gc 46 $An v� $2t $ai chuyên bi0t td 6 $.c tính. K8t qu+ phân h@ng kh+ n_ng thích nghi $2t $ai $ã xây dpng $�Gc 6 vùng thích nghi cho phát triEn lúa và rau màu b,i ph�Ang pháp $ánh giá thích nghi $2t $ai (FAO, 1976). Trên cA s, k8t qu+ phân vùng thích nghi $2t $ai $ã $Z xu2t xây dpng các vùng có kh+ n_ng phát triEn lúa và rau màu làm cA s, cho (ng d#ng công ngh0 cao và $Z ra m-t s� gi+i pháp nh)m khvc ph#c nheng h@n ch8 trong s+n xu2t nông nghi0p trên $�a bàn t`nh An Giang. TTTTdddd khóa: khóa: khóa: khóa: TiZm n_ng $2t $ai, (ng d#ng công ngh0 cao, s+n xu2t lúa, rau màu, An Giang.

1. M+ �,U11

Trong quá trình s+n xu2t nông nghi0p, ng��i dân $ã s5 d#ng h0 th�ng $ê bao, thâm canh, t_ng v# làm cho tài nguyên $2t $ai ngày càng b� suy thoái, b@c màu (Lê V_n Khoa và TrNn Bá Linh, 2013). Do $ó vi0c $ánh giá tiZm n_ng $2t $ai nh)m xác $�nh nheng m.t h@n ch8, td $ó $Z ra nheng bi0n pháp s5 d#ng $2t phù hGp là r2t cNn thi8t. An Giang là t`nh có $�a hình $a d@ng, $�ng b)ng và $�i núi v7i h0 th�ng các mô hình s+n xu2t nông nghi0p r2t phong phú, nên sq b� +nh h�,ng do nheng di�n bi8n b2t th��ng c&a th�i ti8t nh� lf, m�a l7n, khô h@n (Ph@m Thanh Vf và ctv, 2016).

Vi0c (ng d#ng công ngh0 cao vào trong quá trình s+n xu2t nông nghi0p nh)m nâng cao hi0u qu+, ch2t l�Gng cfng nh� n_ng su2t cây tr�ng là nhu cNu c2p thi8t hi0n nay trong quá trình h-i nhHp qu�c t8. �E phát triEn nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao thì cNn nhiZu tiêu chí nh� công ngh0 áp d#ng, tg ch(c s+n xu2t, quy mô s+n xu2t, gi�ng, c, s, h@ tNng và sp phù hGp vZ $iZu ki0n tp nhiên là nheng tiêu chí cA b+n (Chính ph&, 2015; Phan Chí Nguy0n, 2017). Trong quá trình phát triEn nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao t`nh $ã xác $�nh lúa và rau màu là 02 nhóm cây tr�ng ch& lpc $E triEn khai thpc hi0n nh)m

1 Bộ môn Tài nguyên Đất đai, Khoa Môi trường và TNTN,

Trường Đại học Cần Thơ


nâng cao hi0u qu+ kinh t8 nông h- và phát triEn kinh t8 xã h-i (¥y ban Nhân dân t`nh An Giang, 2014). Do vHy, nghiên c(u thpc hi0n nh)m $ánh giá tiZm n_ng $2t $ai là m-t trong nheng tiêu chí nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao; $ây là cA s, khoa h=c làm nZn t+ng $Z xu2t vùng nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao trong th�i gian t7i cho t`nh An Giang.

2. PH0M VI VÀ PH��NG PHÁP NGHIÊN C�U

2.1. Ph2.1. Ph2.1. Ph2.1. Ph@@@@m vi nghiên cm vi nghiên cm vi nghiên cm vi nghiên c((((uuuu

�Z tài này ch` tHp trung xét tiêu chí vZ sp phù hGp c&a $iZu ki0n tp nhiên $E làm cA s, xây dpng vùng s+n xu2t (ng d#ng công ngh0 cao cho cây lúa và rau màu.

2.2. Ph�Ang pháp thu th2.2. Ph�Ang pháp thu th2.2. Ph�Ang pháp thu th2.2. Ph�Ang pháp thu thHHHHp và kp và kp và kp và k8888 th th th thdddda sa sa sa s�� li li li li0000uuuu

Thu thHp s� li0u, tài li0u và các báo cáo vZ tình hình s5 d#ng $2t nông nghi0p, tình hình phát triEn kinh t8, xã h-i, môi tr��ng và nheng chính sách phát triEn nông nghi0p thông qua vi0c k8 thda các s� li0u td S, Nông nghi0p và PTNT, S, Tài nguyên và Môi tr��ng và các cA quan ban ngành thu-c t`nh An Giang;

+ Thu thHp b+n $� vZ hi0n tr@ng s5 d#ng $2t, quy ho@ch s5 d#ng $2t, b+n $� hành chính vùng nghiên c(u, các b+n $� $�Gc thu thHp t@i S, Tài nguyên và Môi tr��ng và S, N-i v#;

+ K8 thda các s� li0u td các $Z tài, dp án và kh+o sát thpc $�a $E ch`nh lý cho phù hGp v7i $iZu ki0n thpc t8 vZ tài nguyên $2t, n�7c b)ng cách tham v2n



chuyên gia, cán b- qu+n lý $E xây dpng nên các b+n $� $An tính vZ $iZu ki0n $2t (m(c $- phèn, sa c2u $2t), n�7c ($- sâu ngHp, th�i gian ngHp, th�i gian t�7i bg sung) t@i khu vpc nghiên c(u.

2.3. Ph�Ang pháp x2.3. Ph�Ang pháp x2.3. Ph�Ang pháp x2.3. Ph�Ang pháp x5555 lý s lý s lý s lý s�� li li li li0000uuuu

Các s� li0u thu thHp $�Gc tgng hGp b,i phNn mZm Microsoft Excel và kiEm ch(ng $- chính xác b)ng cách ph^ng v2n nông h- v7i 102 phi8u cho cây lúa và 95 phi8u cho rau màu. Thông tin thu thHp bao g�m $iZu ki0n $2t, n�7c, l�ch canh tác, th� tr��ng tiêu th# và các y8u t� h@n ch8 c&a vùng khi s+n xu2t nông nghi0p; các b+n $� thu thHp $�Gc x5 lý b)ng công c# GIS (phNn mZm Mapinfo) $E s� hóa, ch`nh lý, ch�ng x8p, biên tHp và hoàn ch`nh các b+n $� $An tính, cfng nh� các b+n $� chuyên $Z.

2.4. Ph�Ang pháp $ánh giá $2.4. Ph�Ang pháp $ánh giá $2.4. Ph�Ang pháp $ánh giá $2.4. Ph�Ang pháp $ánh giá $2222t $ait $ait $ait $ai

Ph�Ang pháp $ánh giá thích nghi $2t $ai FAO (1976) $�Gc s5 d#ng $E $ánh giá tiZm n_ng $2t $ai cho cây lúa và rau màu trên $�a bàn t`nh An Giang, nh)m ph#c v# cho vi0c $�nh h�7ng vùng s+n xu2t (ng d#ng công ngh0 cao c&a t`nh (Hình 1).

Hình Hình Hình Hình 1111. Quy trình . Quy trình . Quy trình . Quy trình $ánh giá thích nghi $$ánh giá thích nghi $$ánh giá thích nghi $$ánh giá thích nghi $2222t $ai tt $ai tt $ai tt $ai tpppp

nhiên (Ngunhiên (Ngunhiên (Ngunhiên (Ngu��n: FAO, 1976)n: FAO, 1976)n: FAO, 1976)n: FAO, 1976)

3. K�T QU� NGHIÊN C�U

3.1. Hi3.1. Hi3.1. Hi3.1. Hi0000n trn trn trn tr@@@@ng canh tác lúa và rau màu trên $ng canh tác lúa và rau màu trên $ng canh tác lúa và rau màu trên $ng canh tác lúa và rau màu trên $��a a a a bàn tbàn tbàn tbàn t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

K8t qu+ tgng hGp tình hình s5 d#ng $2t nông nghi0p n_m 2016 trên $�a bàn t`nh An Giang cho th2y di0n tích $2t nông nghi0p có 279.062,63ha. Trong $ó di0n tích $2t tr�ng lúa chi8m hAn 80% di0n tích $2t s+n xu2t nông nghi0p và k8 $8n là di0n tích $2t chuyên s+n xu2t rau màu. Di0n tích c&a các kiEu s5 d#ng $2t nông nghi0p t@i t`nh An Giang $�Gc thE hi0n c# thE, b+ng 1.

BBBB+ng +ng +ng +ng 1111. Di. Di. Di. Di0n tích các kiEu s5 d#ng $2t nông nghi0p 0n tích các kiEu s5 d#ng $2t nông nghi0p 0n tích các kiEu s5 d#ng $2t nông nghi0p 0n tích các kiEu s5 d#ng $2t nông nghi0p n_m 2016 tn_m 2016 tn_m 2016 tn_m 2016 t`nh An Giang`nh An Giang`nh An Giang`nh An Giang

STT KiEu s5 d#ng

$2t Di0n tích

(ha) CA c2u (%)

1 Lúa 3 v# 191.320,54 68,56 2 Lúa 2 v# 56.962,28 20,41 3 Lúa 1 v# 2.336,88 0,84 4 Lúa 2-3 v# 679,76 0,24 5 Lúa 1-2 v# 731,90 0,26 6 2 lúa — 1 màu 384,95 0,14 7 Lúa - màu 412,21 0,15 8 Lúa - tôm 52,62 0,02 9 Rau màu 12.915,86 4,63 10 Cây _n trái 9.805,10 3,51 11 Th&y s+n 3.460,52 1,24

TTTTgnggnggnggng 279.062,63279.062,63279.062,63279.062,63 100,00100,00100,00100,00

(Ngu�n: S, Nông nghi0p và PTNT t`nh An Giang, 2016)

K8t qu+ cho th2y di0n tích $2t s+n xu2t chuyên lúa bao g�m lúa 2 v# và 3 v# chi8m 88,97% di0n tích $2t nông nghi0p (di0n tích $2t lúa 3 v# là 191.320,54 ha, lúa 2 v# là 56.962,28 ha), di0n tích này $�Gc phân b� hNu h8t trên $�a bàn t`nh và tHp trung ch& y8u t@i các huy0n nh� Tho@i SAn, Châu Thành, ChG M7i, Phú Tân và Châu Phú. Ngoài ra di0n tích $2t s+n xu2t lúa td 2 $8n 3 v# ($ây là kiEu s+n xu2t t@i vùng có $iZu ki0n $ê bao ch�a hoàn ch`nh ho.c vùng ch�a có h0 th�ng $ê bao $�Gc phân b� ch& y8u t@i vùng giáp biên gi7i Campuchia) hay lúa s+n xu2t $�Gc td 1 $8n 2 v# (vùng ven chân núi $�Gc phân b� ch& y8u t@i huy0n Tri Tôn, kiEu s5 d#ng này s+n xu2t ch& y8u nh� vào n�7c tr�i $E ph#c v# s+n xu2t v# 2), 02 kiEu s5 d#ng này luôn thay $gi theo $iZu ki0n th�i ti8t hàng n_m do +nh h�,ng b,i $iZu ki0n ngHp lf, th�i gian m�a s7m/mu-n, thì ng��i dân tHn d#ng $E s+n xu2t nh)m t_ng thêm thu nhHp, nâng cao $�i s�ng.

KiEu s5 d#ng $2t 2 v# lúa — 1 v# màu có di0n tích 384,95 ha, chi8m 0,14% di0n tích $2t nông nghi0p, kiEu s5 d#ng này $�Gc phân b� tHp trung ch& y8u t@i huy0n ChG M7i. V# màu $�Gc s+n xu2t vào v# $ông xuân b,i $ây là vùng có $�a hình t�Ang $�i cao. Do $ó tr�ng màu v# này nh)m h@n ch8 $�Gc l�Gng n�7c t�7i, $�ng th�i nâng cao hi0u qu+ s5 d#ng $2t nông nghi0p.

��i v7i mô hình lúa - tôm có di0n tích 52,62 ha, mô hình này $�Gc phân b� t@i huy0n Tho@i SAn. Tuy nhiên mô hình này $ang có xu h�7ng gi+m dNn vZ



di0n tích do $iZu ki0n nheng n_m gNn $ây l�Gng n�7c vào mùa lf vZ không cao nên không phù hGp cho canh tác mô hình này nea.

Rau màu có di0n tích chi8m sau $2t canh tác lúa (12.915,86 ha), chi8m 4,63% di0n tích $2t nông nghi0p trên $�a bàn t`nh An Giang, di0n tích canh tác màu phân b� r+i rác t@i các huy0n thu-c vùng nghiên c(u và tHp trung ch& y8u t@i các huy0n nh� ChG M7i, Châu Thành, Châu Phú, TP. Long Xuyên và TP. Châu ��c. Các lo@i rau màu tr�ng ch& y8u là rau _n lá và rau gia v�.

Di0n tích cây _n trái trên $�a bàn t`nh An Giang chi8m di0n tích cfng khá nhiZu (9.805,1 ha), chi8m 3,51% di0n tích $2t nông nghi0p c&a t`nh. Cây _n trái $�Gc phân b� r+i rác t@i vùng nghiên c(u và tHp trung nhiZu , huy0n nh� ChG M7i, TX. Tân Châu, T�nh Biên, Tri Tôn và m-t phNn di0n tích c&a huy0n An Phú. Các lo@i cây _n trái $�Gc phân b� trên $�a bàn t`nh ch& y8u g�m xoài, mãng cNu, dâu, bA, quýt.

(Ngu�n: S, Nông nghi0p và PTNT t`nh An Giang,

2016)

Hình Hình Hình Hình 2222. B. B. B. B++++n $n $n $n $�� hi hi hi hi0000n trn trn trn tr@@@@ng sng sng sng s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t nông nghit nông nghit nông nghit nông nghi0000p p p p 2016 t2016 t2016 t2016 t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

VZ th&y s+n, di0n tích nuôi tr�ng th&y s+n là 3.460,52 ha, chi8m 1,24% di0n tích $2t nông nghi0p.

Vùng th&y s+n tHp trung ch& y8u , các huy0n Châu Phú, ChG M7i, TP. Long Xuyên, TX. Tân Châu. PhNn l7n di0n tích $2t nuôi tr�ng th&y s+n là nuôi cá tra, cá basa, cá lóc, tôm. �ây là th8 m@nh vZ nuôi tr�ng th&y s+n n�7c ng=t c&a t`nh trong phát triEn kinh t8 - xã h-i.

Tóm l@i, k8t qu+ $ánh giá hi0n tr@ng s5 d#ng $2t nông nghi0p trên $�a bàn t`nh An Giang cho th2y $�Gc lGi th8 phát triEn ngành nông nghi0p c&a t`nh. Trong $ó, di0n tích canh tác lúa và rau màu chi8m ch& y8u, $ây là $iZu ki0n thuHn lGi cho vi0c áp d#ng khoa h=c, k{ thuHt m7i trong canh tác nông nghi0p m-t cách thuHn ti0n và $�ng b-. Tuy nhiên, $E phát huy h8t tiZm n_ng trong canh tác nông nghi0p cNn có nheng gi+i pháp h� trG ng��i dân nh� th��ng xuyên chuyEn giao khoa h=c k{ thuHt, gn $�nh th� tr��ng $Nu ra cho s+n ph[m nông nghi0p $E ng��i dân yên tâm s+n xu2t.

3.2. Xây d3.2. Xây d3.2. Xây d3.2. Xây dppppng cA sng cA sng cA sng cA s,,,, d d d deeee li li li li0000u và $ánh giá tiu và $ánh giá tiu và $ánh giá tiu và $ánh giá tiZZZZm m m m n_ng $n_ng $n_ng $n_ng $2222t $ai tt $ai tt $ai tt $ai tpppp nhiên t nhiên t nhiên t nhiên t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

3.2.1. Xây dpng cA s, de li0u và thành lHp b+n $� $An v� $2t $ai

Trên cA s, k8 thda các de li0u td các $Z tài, dp án k8t hGp kh+o sát thpc t8 n_m 2016 vZ $iZu ki0n $2t, n�7c, khí hHu +nh h�,ng $8n s+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang cho th2y:

- ��i v7i $iZu ki0n vZ $2t hNu h8t là $2t phù sa $�Gc b�i và có thành phNn sa c2u ch& y8u là sét pha, th�t pha và th�t, không b� nhi�m phèn $�Gc phân b� ven sông TiZn và sông HHu, chi8m trên 65% di0n tích $2t toàn t`nh, nên r2t phù hGp cho phát triEn cây tr�ng (Võ Quang Minh và ctv, 2016; Võ Tòng Anh và ctv, 2007). Tuy nhiên vwn còn m-t s� vùng b� h@n ch8 do b� nhi�m phèn tHp trung ch& y8u t@i huy0n Tri Tôn, Châu Phú và T�nh Biên (hình 3a và 3b).

Hình Hình Hình Hình 3333. B. B. B. B++++n $n $n $n $�� phân b phân b phân b phân b�� $ $ $ $2222t phèn (a) và sa ct phèn (a) và sa ct phèn (a) và sa ct phèn (a) và sa c2222u $u $u $u $2222t (b) n_m 2016 tt (b) n_m 2016 tt (b) n_m 2016 tt (b) n_m 2016 t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

- ��i v7i ngHp lf cho th2y hNu h8t di0n tích không b� ngHp lf là do có h0 th�ng $ê bao t�Ang $�i

hoàn ch`nh. Tuy nhiên vwn còn nheng vùng ch�a có h0 th�ng $ê bao ho.c h0 th�ng $ê bao ch�a khép kín

a) b)



sq d� b� tác $-ng chi8m kho+ng 15% di0n tích c&a t`nh, vùng có kh+ n_ng b� +nh h�,ng b,i $iZu ki0n ngHp lf tHp trung ch& y8u t@i huy0n An Phú, T�nh

Biên, Tri Tôn, TX. Tân Châu và TP. Châu ��c (hình 4a).

Hình Hình Hình Hình 4444. B. B. B. B++++n $n $n $n $�� phân b phân b phân b phân b�� ng ng ng ngHHHHp (a) và khô hp (a) và khô hp (a) và khô hp (a) và khô h@@@@n (b) n_m 2016 tn (b) n_m 2016 tn (b) n_m 2016 tn (b) n_m 2016 t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

- Vùng có $�a hình cao nh� huy0n Tri Tôn, T�nh Biên b� +nh h�,ng m@nh do $iZu ki0n khô h@n, thi8u n�7c t�7i vào mùa khô và th�i gian t�7i kéo dài (Võ Quang Minh và ctv, 2016). Các huy0n còn l@i hNu h8t không b� +nh h�,ng b,i $iZu ki0n khô h@n gây ra do vi0c t�7i n�7c trong canh tác nông nghi0p c&a ng��i dân $ã $�Gc ch& $-ng td h0 th�ng bAm t�7i.

Trên cA s, các $.c tính $2t $ai $�Gc xác $�nh tác $-ng $8n canh tác nông nghi0p nói chung và +nh h�,ng $8n phát triEn lúa và rau màu t@i vùng nghiên c(u nói riêng. Ti8n hành xây dpng các $An v� $2t $ai v7i nheng $.c tính $2t $ai trên. K8t qu+ ch�ng x8p các b+n $� $ã thành lHp nên 46 $An v� $2t $ai cho t`nh An Giang, v� trí phân b�, di0n tích và các $.c tính tdng $An v� $2t $ai $�Gc thE hi0n trong b+ng 2 hình 5. Trong $ó $An v� $2t $ai s� 22 có di0n tích nh^ nh2t (5,61 ha), $An v� $2t $ai s� 6 có di0n tích chi8m nhiZu nh2t (23.936,93 ha) và phNn $a các $An v� $2t $ai có $iZu ki0n $2t phù sa, không b� ngHp lf do h0 th�ng $ê bao khép kín, $ây là $iZu ki0n thuHn lGi cho phát triEn lúa và rau màu. Qua $ó cfng cho th2y

$�Gc m(c $- $a d@ng c&a các y8u t� vZ $2t, n�7c và $iZu ki0n khí hHu c&a t`nh, t@o nên sp không $�ng nh2t c&a các $An v� $2t $ai (Lê Quang Trí, 2010; Hu�nh V_n Ch�Ang và ctv, 2012), sp không $�ng nh2t là sp +nh h�,ng nhiZu do $iZu ki0n khô h@n, ngHp lf, th�i gian t�7i bg sung và thành phNn cA gi7i.

Hình Hình Hình Hình 5555. B. B. B. B+n $� $An v� $2t $ai n_m 2016 t`nh An Giang+n $� $An v� $2t $ai n_m 2016 t`nh An Giang+n $� $An v� $2t $ai n_m 2016 t`nh An Giang+n $� $An v� $2t $ai n_m 2016 t`nh An Giang

BBBB+ng +ng +ng +ng 2222. . . . Các $Các $Các $Các $....c tính $c tính $c tính $c tính $2222t $ai ct $ai ct $ai ct $ai c&&&&a ta ta ta tddddng $An vng $An vng $An vng $An v�� $ $ $ $2222t $ai n_m 2016 tt $ai n_m 2016 tt $ai n_m 2016 tt $ai n_m 2016 t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang �- sâu xu2t hi0n (cm)

�An v� $2t $ai

Sa c2u TNng phèn

TNng sinh phèn

�- sâu ngHp (cm)

Th�i gian ngHp (tháng)

Th�i gian t�7i bg sung (tháng)

Di0n tích (ha)

1 Cát pha - - Không ngHp Không ngHp Trên 5 tháng 14.089,14 2 Sét pha - - Không ngHp Không ngHp Trên 5 tháng 410,83 3 Cát pha - - Không ngHp Không ngHp 3 tháng 16.182,19 4 Th�t - - Không ngHp Không ngHp 3 tháng 4.883,37 5 Th�t pha - - Không ngHp Không ngHp 3 tháng 20.590,1 6 Cát pha - - Không ngHp Không ngHp 2 tháng 83,4 7 Sét pha - - Không ngHp Không ngHp 2 tháng 13.511,47 8 Th�t pha - - Không ngHp Không ngHp 2 tháng 4.405,17 9 Sét pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 17.266,58 10 Th�t - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 4.120,38

a) b)



11 Th�t pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 18.044,87 12 Th�t - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 684,82 13 Cát pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 26,17 14 Sét pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 9.965,81 15 Th�t - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 5.010,47 16 Th�t pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 23.936,93 17 Sét pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 4.224,97 18 Th�t - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 554,81 19 Th�t pha - - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 11.367,32 20 Sét pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 2 tháng 638,02 21 Th�t pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 2 tháng 342,63 22 Cát pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 5,61 23 Sét pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 3.375,51 24 Th�t - - >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 5.332,18 25 Th�t pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 13.188,82 26 Cát pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 3 tháng 753,93 27 Sét pha - - >100 cm NgHp 2 tháng 3 tháng 427,46 28 Sét pha - 0-50 Không ngHp Không ngHp Trên 5 tháng 44,09 29 Sét pha - 0-50 Không ngHp Không ngHp 3 tháng 1.740,29 30 Sét pha - 0-50 >100 cm NgHp 5 tháng 3 tháng 969,55 31 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp Trên 5 tháng 131,97 32 Sét pha - 50-100 Không ngHp Không ngHp 3 tháng 1.836,1 33 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp 3 tháng 18.010,43 34 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp 2 tháng 21.359,48 35 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp 1 tháng 16.879,84 36 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp 1 tháng 7.030,37 37 Th�t - 50-100 Không ngHp Không ngHp 1 tháng 1.341,12 38 Th�t - 50-100 >100 cm NgHp 2 tháng 2 tháng 5.978,7

39 Th�t - 50-100 >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 2.950,97

40 Sét pha - 50-100 >100 cm NgHp 5 tháng 3 tháng 1.334,54

41 Th�t - 50-100 >100 cm NgHp 5 tháng 3 tháng 8.299,4 42 Th�t 50-100 - Không ngHp Không ngHp 3 tháng 19.083,73

43 Th�t 50-100 - Không ngHp Không ngHp 1 tháng 944,78

44 Th�t 50-100 - >100 cm NgHp 2 tháng 3 tháng 5.602,93

45 Th�t 50-100 - >100 cm NgHp 2 tháng 1 tháng 33,65

46 Th�t 50-100 - >100 cm NgHp 5 tháng 3 tháng 1.498,71

3.2.2. Ch=n l=c kiEu s5 d#ng $2t $ai và yêu cNu s5 d#ng $2t c&a các mô hình canh tác

Td vi0c $ánh giá thpc tr@ng s+n xu2t nông nghi0p, $�nh h�7ng phát triEn nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao, phân lHp các vùng sinh thái, nhu cNu th� tr��ng tiêu th# $ã ch=n l=c $�Gc 02 nhóm cây tr�ng ch& lpc cho phát triEn (ng d#ng công ngh0 cao là chuyên lúa (lúa 2 v#, lúa 3 v#) và rau màu. Yêu cNu s5 d#ng $2t $ai sq $�Gc thpc hi0n theo ch2t l�Gng

$2t $ai $E xác $�nh các y8u t� ch[n $oán cho kiEu s5 d#ng $2t $ai $�Gc trình bày trong b+ng 3.

��i chi8u giea yêu cNu s5 d#ng $2t $ai c&a các kiEu s5 d#ng $2t $ai $�Gc di�n t+ d�7i d@ng phân c2p y8u t�, v7i các ch2t l�Gng trong m�i $An v� b+n $� $2t $ai $�Gc di�n t+ d�7i d@ng y8u t� ch[n $oán. K8t qu+ cho th2y $�Gc sp phân h@ng kh+ n_ng thích nghi $2t $ai c&a m�i $An v� b+n $� $2t $ai v7i tdng kiEu s5 d#ng $2t $ai $�Gc trình bày trong b+ng 4.



BBBB+ng +ng +ng +ng 3333. Yêu c. Yêu c. Yêu c. Yêu cNu ch2t l�Gng $2t $ai cho các mô hNu ch2t l�Gng $2t $ai cho các mô hNu ch2t l�Gng $2t $ai cho các mô hNu ch2t l�Gng $2t $ai cho các mô hình ình ình ình ssss+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang KiEu s5 d#ng $2t STT Ch2t l�Gng $2t $ai Y8u t� ch[n $oán Lúa 3 v# Lúa 2 v# Rau màu

�- sâu xu2t hi0n tNng phèn (cm) Y Y Y

1 Nguy h@i do phèn �- sâu xu2t hi0n tNng sinh phèn (cm) Y Y Y

�- sâu ngHp Y Y Y 2 Nguy h@i do lf Th�i gian ngHp Y Y Y 3 Nguy h@i do h@n Th�i gian t�7i bg sung Y Y Y 4 KN gie n�7c m.t/ KN dinh d�mng Sa c2u $2t Y Y Y

(Ghi chú: Y: yêu cNu s5 d#ng; KN: Kh+ n_ng)

BBBB+ng +ng +ng +ng 4444. K. K. K. K8t qu+ phân h@ng kh+ n_ng thích nghi8t qu+ phân h@ng kh+ n_ng thích nghi8t qu+ phân h@ng kh+ n_ng thích nghi8t qu+ phân h@ng kh+ n_ng thích nghi $ $ $ $2t $ai cho s+n xu2t lúa và rau màu2t $ai cho s+n xu2t lúa và rau màu2t $ai cho s+n xu2t lúa và rau màu2t $ai cho s+n xu2t lúa và rau màu KiEu s5 d#ng $2t $ai KiEu s5 d#ng $2t $ai �V�� Lúa 3 v# Lúa 2 v# rau màu

Di0n tích (ha) �V�� Lúa 3 v# Lúa 2 v# rau màu

Di0n tích (ha)

1 S3 S3 S2 14.089,14 24 S2 S2 S1 5.332,18 2 S2 S2 S2 410,83 25 S1 S1 S1 13.188,82 3 S3 S3 S1 16.182,19 26 S3 S3 S1 753,93 4 S2 S2 S1 4.883,37 27 S1 S1 S2 427,46 5 S1 S1 S1 20.590,10 28 S2 S2 S2 44,09 6 S3 S3 S1 83,40 29 S2 S2 S2 1.740,29 7 S1 S1 S2 13.511,47 30 S2 S2 S2 969,55 8 S1 S1 S1 4.405,17 31 S2 S2 S2 131,97 9 S1 S1 S2 17.266,58 32 S2 S2 S2 1.836,10

10 S2 S2 S1 4.120,38 33 S2 S2 S2 18.010,43 11 S1 S1 S1 18.044,87 34 S2 S2 S2 21.359,48 12 S2 S2 S1 684,82 35 S2 S2 S2 16.879,84 13 S3 S3 S1 26,17 36 S2 S2 S2 7.030,37 14 S1 S1 S2 9.965,81 37 S2 S2 S2 1.341,12 15 S2 S2 S1 5.010,47 38 S2 S2 S2 5.978,70 16 S1 S1 S1 23.936,93 39 S2 S2 S2 2.950,97 17 S1 S1 S2 4.224,97 40 S2 S2 S2 1.334,54 18 S2 S2 S1 554,81 41 S2 S2 S2 8.299,40 19 S1 S1 S1 11.367,32 42 S2 S2 S2 19.083,73 20 S1 S1 S2 638,02 43 S2 S2 S2 944,78 21 S1 S1 S1 342,63 44 S2 S2 S2 5.602,93 22 S3 S3 S1 5,61 45 S2 S2 S2 33,65 23 S1 S1 S2 3.375,51 46 S2 S2 S2 1.498,71

(Ghi chú: Thích nghi cao (S1); thích nghi trung bình (S2); kém thích nghi (S3)) 3.2.3. Phân vùng thích nghi $2t $ai cho phát

triEn lúa và rau màu t`nh An Giang Yêu cNu s5 d#ng $2t c&a mô hình canh tác lúa

(lúa 3 v# và lúa 2 v#) và rau màu t@i vùng nghiên c(u so sánh, $�i chi8u v7i các $.c tính $2t $ai c&a tdng $An v� $2t $ai $ã thành lHp nên 6 vùng thích nghi cho 3 kiEu s5 d#ng (lúa 3 v#, 2 v# và rau màu) (hình 6 và b+ng 5).

��i v7i vùng I và II thích nghi t�t cho phát triEn lúa và rau màu, tuy nhiên vùng này còn h@n ch8 do kh+ n_ng gie n�7c cho canh tác màu (vùng 2), v7i

di0n tích c&a 2 vùng kho+ng 141.285,76 ha, phân b� hNu h8t ven sông TiZn và sông HHu.

��i v7i vùng III và IV thích nghi trung bình (S2) cho phát triEn lúa do b� h@n ch8 vZ $iZu ki0n kh+ n_ng gie n�7c, nguy h@i do phèn và $�Gc phân b� tHp trung t@i khu vpc huy0n Tri Tôn, T�nh Biên và m-t phNn t@i các huy0n còn l@i. �E c+i thi0n và phát triEn t�t cho s+n xu2t cây tr�ng thì vùng này cNn xây dpng h0 th�ng kênh x+ phèn, bón phân, vôi hGp lý và gie $�Gc mpc th&y c2p gn $�nh trong quá trình canh tác, s+n xu2t nông nghi0p.



��i v7i vùng V và VI là vùng kém thích nghi cho s+n xu2t lúa và thích nghi trung bình $8n thích nghi cao cho phát triEn rau màu, y8u t� h@n ch8 c&a vùng này là do +nh h�,ng c&a kh+ n_ng gie n�7c và h@n ch8 cho rau màu là kh+ n_ng $áp (ng nhu cNu n�7c t�7i vào mùa khô, 2 vùng này chi8m di0n tích vào kho+ng 11% trong tgng di0n tích thích nghi c&a t`nh. K8t qu+ $ánh giá thích nghi thE hi0n $�Gc sp phù hGp $2t $ai trong canh tác lúa và rau màu trên $�a

bàn t`nh An Giang. ��i v7i vùng còn h@n ch8 cNn c+i thi0n và s5 d#ng nheng bi0n pháp c+i t@o phù hGp sq mang l@i hi0u qu+ s5 d#ng $2t cao trong s+n xu2t lúa và rau màu. Td $ó khi cNn thi8t chuyEn $gi s5 d#ng $2t thì d� dàng giúp chúng ta ch=n lpa chính xác vùng và $iZu ki0n, gi+i pháp c+i t@o nheng y8u t� còn h@n ch8 c&a vùng nh)m nâng cao hi0u qu+ s5 d#ng $2t và tính phù hGp trong canh tác nông nghi0p.

BBBB+ng +ng +ng +ng 5555. DiDiDiDi0000n tích các vùng thích nghi và yn tích các vùng thích nghi và yn tích các vùng thích nghi và yn tích các vùng thích nghi và y8888u tu tu tu t�� gi gi gi gi7777i hi hi hi h@@@@n cho 3 kin cho 3 kin cho 3 kin cho 3 kiEEEEu su su su s5555 d d d d####ng $ng $ng $ng $2222t tt tt tt t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang M(c thích nghi và y8u t� gi7i h@n

Vùng �An v� $2t $ai Lúa 3 v# Lúa 2 v# rau màu

Di0n tích (ha)

CA c2u (%)

I 5,8,11,16,19,21,25 S1 S1 S1 91.875,85 29,78 II 7,9,14,17,20,23,27 S1 S1 S2r 49.409,82 16,02 III 4,10,12,15,18,24 S2r S2r S1 20.586,03 6,67

IV 2,28,29,30,31,32,33,34,35,36 37,38,39,40,41,42,43,44,45,46

S2r,a S2r,a S2r,a,t 115.485,10 37,43

V 3,6,13,22,26 S3r S3r S1 17.051,30 5,53 VI 1 S3r S3r S2t 14.089,54 4,57

(Ghi chú: Thích nghi cao (S1), thích nghi trung bình (S2), kém thích nghi (S3), kh+ n_ng gie n�7c (r), nguy h@i do phèn (a), kh+ n_ng t�7i (t))

Hình Hình Hình Hình 6666. B. B. B. B++++n $n $n $n $�� phân vùng thích nghi $ phân vùng thích nghi $ phân vùng thích nghi $ phân vùng thích nghi $2222t $ai cho t $ai cho t $ai cho t $ai cho lúa lúa lúa lúa

và rau màu tvà rau màu tvà rau màu tvà rau màu t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

3.3.3.3.3333.... � � � �ZZZZ xu xu xu xu2222t vùng có kht vùng có kht vùng có kht vùng có kh++++ n_ng phát tri n_ng phát tri n_ng phát tri n_ng phát triEEEEn sn sn sn s++++n n n n xuxuxuxu2222t lúa và rau màu làm cA st lúa và rau màu làm cA st lúa và rau màu làm cA st lúa và rau màu làm cA s,,,, ((((ng dng dng dng d####ng công nghng công nghng công nghng công ngh0000 cao tcao tcao tcao t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

Trên cA s, các v_n b+n pháp luHt cho vi0c (ng d#ng công ngh0 cao nh� LuHt Công ngh0 cao và các v_n b+n d�7i luHt quy $�nh vZ $iZu ki0n hình thành và công nhHn vùng s+n xu2t nông nghi0p công ngh0 cao v7i các tiêu chí vZ tp nhiên, k{ thuHt, kinh t8, xã h-i và môi tr��ng. Trong $ó tiZm n_ng $2t $ai là m-t trong nheng tiêu chí cA b+n cho phát triEn nông nghi0p, nó mang l@i sp lpa ch=n vùng có kh+ n_ng phát triEn t�t nh2t cho cây tr�ng $E $@t $�Gc n_ng su2t t�i h+o và h@n ch8 nheng y8u t� b2t lGi +nh h�,ng $8n n_ng su2t cfng nh� ch2t l�Gng s+n ph[m. Td $ó t@o $iZu ki0n thuHn lGi cho vi0c xây dpng nheng vùng có kh+ n_ng chuyên canh $áp (ng nhu

cNu phát triEn (ng d#ng công ngh0 cao trong s+n xu2t nông nghi0p nói chung, chuyên canh lúa và rau màu nói riêng.

TiZm n_ng $2t $ai $�Gc xác $�nh cho cây lúa và rau màu trên $�a bàn t`nh An Giang là nZn t+ng cA b+n $E xây dpng nheng vùng chuyên canh (ng d#ng công ngh0 cao, giúp các nhà qu+n lý $�nh h�7ng s5 d#ng $2t nông nghi0p và $.c bi0t các nhà quy ho@ch ho@ch $�nh chi8n l�Gc phát triEn s5 d#ng $2t $úng tiZm n_ng nh)m nâng cao hi0u qu+ s5 d#ng $2t c&a t`nh.

Do $ó, td k8t qu+ $ánh giá tiZm n_ng và phân vùng cho cây lúa và rau màu sq là cA s, cho tiêu chí vZ $iZu ki0n tp nhiên c&a $2t $ai $E phân vùng (ng d#ng công ngh0 cao nh� sau (hình 7).

- Vùng chuyên canh lúa (lúa 3 v# và lúa 2 v#): Vi0c $�nh h�7ng phát triEn các vùng cho canh tác lúa ph+i dpa vào $iZu ki0n tp nhiên, sp thích hGp cho sp phát triEn và sinh tr�,ng c&a cây tr�ng. ��i v7i t`nh An Giang là phát triEn mô hình canh tác lúa 2 v# và 3 v# ch` tHp trung phát triEn t@i các vùng có m(c $- thích nghi cao và thích nghi trung bình.

+ Vùng thích nghi cao (S1): phát triEn s+n xu2t lúa t@i vùng I và vùng II v7i di0n tích kho+ng 141.285,76 ha, vùng có $iZu ki0n tp nhiên thích hGp cao nh2t cho canh tác lúa.



+ Vùng thích nghi trung bình (S2): vùng này g�m vùng III và IV chi8m di0n tích vào kho+ng 136.071,13 ha, có kh+ n_ng phát triEn cho cây lúa. Tuy nhiên, do vùng này còn gi7i h@n b,i thành phNn sa c2u làm h@n ch8 kh+ n_ng gie n�7c m.t (S2r) và vùng b� nhi�m phèn (S2r, a) nên m(c thích hGp ch�a cao. Nh�ng $E phát triEn t�t cho cây lúa cNn có nheng gi+i pháp vZ k{ thuHt canh tác nh� bón phân heu cA nh)m c+i thi0n kh+ n_ng gie n�7c m.t, áp d#ng bi0n pháp t�7i khô ngHp luân phiên, t@o nheng tuy8n kênh x+ phèn, bón vôi và gie mpc th&y c2p gn $�nh làm gi+m sp +nh h�,ng c&a phèn $8n sp sinh tr�,ng và phát triEn c&a cây lúa.

- Vùng chuyên canh rau màu:

+ Vùng thích nghi cao (S1): ¦u tiên phát triEn cây màu trên các vùng thích nghi I, III và vùng V, 3 vùng này có $iZu ki0n tp nhiên phù hGp cho s+n xu2t rau màu trong vùng nghiên c(u, v7i di0n tích kho+ng 129.513,18 ha, chi8m 41,98% di0n tích thích nghi c&a t`nh và $�Gc phân b� t@i các huy0n ven sông TiZn và Sông HHu. Tuy nhiên, do rau màu là cây tr�ng d�

nh@y c+m v7i $iZu ki0n ngHp, vì vHy $E phát triEn t�t lo@i cây tr�ng này cNn có h0 th�ng $ê bao khép kín nh)m nâng cao hi0u qu+ s5 d#ng $2t t@i vùng nghiên c(u.

+ Vùng thích nghi trung bình (S2): vùng này có di0n tích kho+ng 178.984,46 ha, g�m vùng thích nghi II, IV và vùng thích nghi VI. Vùng này sq kém �u tiên $E phát triEn cho rau màu hAn vùng thích nghi cao v7i $iZu ki0n tp nhiên do còn b� gi7i h@n b,i m-t s� y8u t� vZ $iZu ki0n tp nhiên nh�: kh+ n_ng gie n�7c (r), gi7i h@n do y8u t� phèn (a) và kh+ n_ng t�7i, th�i gian t�7i bg sung (t). ��i v7i các y8u t� gi7i h@n trên, $E vùng phát triEn t�t cho rau màu cNn c+i t@o kh+ n_ng gie n�7c nh� xây dpng h0 th�ng th&y lGi $áp (ng nhu cNu n�7c t�7i, bón phân heu cA nh)m nâng cao $- phì cho $2t; $�i v7i nguy h@i do phèn cNn xây dpng h0 th�ng kênh x+ phèn, bón vôi c+i thi0n $- chua trong $2t phèn, gie mpc th&y c2p gn $�nh; $�i v7i kh+ n_ng t�7i, th�i gian t�7i bg sung cNn xây dpng thêm h0 th�ng kênh c2p 2 nh)m $áp (ng nhu cNu n�7c t�7i vào mùa khô.

Hình Hình Hình Hình 7777. B. B. B. B++++n $n $n $n $�� vùng �u tiên ch vùng �u tiên ch vùng �u tiên ch vùng �u tiên ch====n ln ln ln lppppa sa sa sa s++++n xun xun xun xu2222t lúa (a) và rau màu (b) tt lúa (a) và rau màu (b) tt lúa (a) và rau màu (b) tt lúa (a) và rau màu (b) t`̀̀̀nh An Giangnh An Giangnh An Giangnh An Giang

K8t qu+ $ã xác $�nh $�Gc các vùng có kh+ n_ng phát triEn chuyên canh lúa và rau màu làm cA s, xây dpng vùng s+n xu2t (ng d#ng công ngh0 cao cho t`nh An Giang. Tuy nhiên, $E $áp (ng t�t cho phát triEn nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao cNn có nheng gi+i pháp và $�nh h�7ng c# thE, ngoài vi0c $áp (ng cho tiêu chí vZ sp phù hGp $2t $ai cho phát triEn (ng d#ng công ngh0 cao thì cNn chú ý $8n các tiêu chí khác nh� tiêu chí vZ k{ thuHt canh tác, quy mô s+n xu2t, kinh t8 ($Nu ra cho s+n ph[m), $iZu ki0n cA s, h@ tNng và cA ch8 chính sách $2t $ai (Phan Chí Nguy0n và ctv, 2017).

4. K�T LU�N T@i An Giang, hi0n tr@ng canh tác lúa chi8m di0n

tích trên 89% và di0n tích rau màu chi8m kho+ng 4% di0n tích s+n xu2t nông nghi0p. �ây là $iZu ki0n thuHn lGi cho vi0c phát triEn nông nghi0p (ng d#ng

công ngh0 cao $�i v7i lúa và rau màu c&a t`nh An Giang.

�ánh giá tiZm n_ng $2t $ai cho lúa và rau màu $ã cho th2y $�Gc nheng h@n ch8 vZ $iZu ki0n tp nhiên ($2t b� nhi�m phèn, kh+ n_ng gie n�7c và th�i gian t�7i bg sung). K8t qu+ này là nZn t+ng cA b+n $áp (ng tiêu chí sp phù hGp vZ $iZu ki0n $2t $ai và $�ng th�i là c, s, $E xây dpng vùng chuyên canh lúa và rau màu (ng d#ng công ngh0 cao t@i t`nh An Giang.

�ã phân $�Gc 2 vùng thích nghi $2t $ai cho phát triEn lúa và 2 vùng thích nghi $2t $ai cho rau màu v7i tính thích nghi cao và trung bình. Do $ó, vùng có kh+ n_ng phát triEn chuyên canh lúa và rau màu làm cA s, (ng d#ng công ngh0 cao là vùng thích nghi cao. Vùng thích nghi trung bình có nheng y8u t� h@n ch8 và $Z ngh� khvc ph#c nh)m $áp (ng sp phù hGp vZ $iZu ki0n $2t $ai cho (ng d#ng công ngh0 cao.

a) b)




1. Chính ph& (2008). LuHt Công ngh0 cao.

2. Chính ph& (2015). Quy8t $�nh s� 66/2015/Q�-TTg ngày 25/12/2015 c&a Th& t�7ng Chính ph& vZ quy $�nh tiêu chí, th[m quyZn, trình tp, th& t#c công nhHn vùng nông nghi0p (ng d#ng công ngh0 cao. Hà N-i.

3. FAO (1976). A Framework for land evaluation. FAO Soil Bullentin 32, FAO, Rome. Italy.

4. Hu�nh V_n Ch�Ang, Vf Trung Kiên, Lê Th� Thanh Nga (2012). ¤ng d#ng GIS trong $ánh giá $2t $ai ph#c v# qui ho@ch phát triEn cây cao su tiEu $iZn t@i huy0n H+i L_ng t`nh Qu+ng Tr�. T@p chí Khoa h=c - �@i h=c Hu8. THp 75A, Trang 7-17.

5. Lê V_n Khoa, TrNn Bá Linh (2013). Giáo trình B@c màu $2t và b+o t�n tài nguyên $2t. Nhà xu2t b+n �@i h=c CNn ThA. 128 Trang.

6. Lê Quang Trí (2010). Giáo trình $ánh giá $2t. Nhà xu2t b+n �@i h=c CNn ThA. 163 Trang.

7. Ph@m Thanh Vf, Phan Chí Nguy0n, Lê Quang Trí, Võ Quang Minh, (2016). ¤ng d#ng GIS trong $ánh giá tính tgn th�Ang cho s+n xu2t nông nghi0p t`nh An Giang d�7i tác $-ng c&a bi8n $gi khí hHu. H-i th+o ¤ng d#ng GIS toàn qu�c 2016, �@i h=c Hu8. Trang 261-274.

8. ¥y ban Nhân dân t`nh An Giang (2014). Quy8t $�nh s� 1351/Q�-UBND ngày 25/08/2014 c&a Ch&

t�ch ¥y ban Nhân dân t`nh An Giang vZ Phê duy0t quy ho@ch chi ti8t phát triEn các vùng s+n xu2t chuyên canh hàng hóa (lúa, rau màu, th&y s+n) t`nh An Giang $8n n_m 2020, $�nh h�7ng $8n n_m 2030. T`nh An Giang.

9. Võ Quang Minh (2017). �ánh giá tgn th�Ang tài nguyên $2t t`nh An Giang và $Z xu2t gi+i pháp quy ho@ch, k8 ho@ch s5 d#ng $2t (ng phó v7i bi8n $gi khí hHu và thiên tai. S, Khoa h=c và Công ngh0 t`nh An Giang. Báo cáo thuy8t minh $Z tài c2p t`nh An Giang. Mã s� $Z tài: 373.2014.4.

10. Võ Tòng Anh, D�Ang V_n Nhã, Ph@m V_n Quang, Ph@m Xuân Phú, Hu�nh Ng=c �(c, Ph@m Duy Ti�n, Phan Ng=c Duyên (2007). Ch`nh lý và bg sung b+n $� $2t huy0n t`nh An Giang, t: l0 1:250.000. Tr��ng �@i h=c An Giang.

11. Phan Chí Nguy0n, Lê Quang Trí, Ph@m Thanh Vf, Võ Quang Minh, Võ Thanh Tâm, Võ Vi0t Thanh (2017). �ánh giá các tiêu chí c&a công ngh0 cao trong s+n xu2t lúa và rau màu , huy0n Tho@i SAn và Châu Phú-An Giang. T@p chí �@i h=c CNn ThA. S� chuyên $Z Môi tr��ng & Bi8n $gi khí hHu (tHp 1). Trang 39 - 48.

12. S, Nông nghi0p và Phát triEn nông thôn t`nh An Giang (2016). Báo cáo tình hình s+n xu2t nông nghi0p trên $�a bàn t`nh An Giang n_m 2016.

POTENTIAL EVALUATION OF LAND FOR PROPOSAL OF PRODUCTION ZONING OF RICE AND CASH POTENTIAL EVALUATION OF LAND FOR PROPOSAL OF PRODUCTION ZONING OF RICE AND CASH POTENTIAL EVALUATION OF LAND FOR PROPOSAL OF PRODUCTION ZONING OF RICE AND CASH POTENTIAL EVALUATION OF LAND FOR PROPOSAL OF PRODUCTION ZONING OF RICE AND CASH CROPS AS THE BASIS FOR HIGH TECHNOLOGY APPLICATION AT AN GIANG PROVINCECROPS AS THE BASIS FOR HIGH TECHNOLOGY APPLICATION AT AN GIANG PROVINCECROPS AS THE BASIS FOR HIGH TECHNOLOGY APPLICATION AT AN GIANG PROVINCECROPS AS THE BASIS FOR HIGH TECHNOLOGY APPLICATION AT AN GIANG PROVINCE

Phan Chi Nguyen, Le Quang Tri, Vo Quang Minh, Pham Thanh VuPhan Chi Nguyen, Le Quang Tri, Vo Quang Minh, Pham Thanh VuPhan Chi Nguyen, Le Quang Tri, Vo Quang Minh, Pham Thanh VuPhan Chi Nguyen, Le Quang Tri, Vo Quang Minh, Pham Thanh Vu

SummarySummarySummarySummary The objectives of study is to identify the land potential for development rice and cash crops that are suitable for physical conditions as the basis built zoning rice and cash crops production of high technology application. The data of study were reviewed from physical conditions (soil, water, climate) that were published by research papers and data of research were collected by field surveys, PRA and household’s interview with 102 sheets (rice) and 95 sheets (cash crops). Using the mapping method to overlay the land characteristics for the potential land evaluation that identified 46 land mapping units from six land characteristics. The results of study showed that from land suitability classification (FAO, 1976), six suitable zones of land were idenfified for rice and vegetables development. Based on the results of land suitability zones were proposed to built zones have able development rice and cash crops as the basic for high technology application and To work out solutions to overcome the limitations of agricultural production in An Giang province. Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Potential of land, high technology appliaction, rice production, cash crops, An Giang.

Ng�Ng�Ng�Ng��i phi phi phi ph++++n bin bin bin bi0000n: TS. �n: TS. �n: TS. �n: TS. �� Trung Bình Trung Bình Trung Bình Trung Bình Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhHHHHn bài:n bài:n bài:n bài: 18/3/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph++++n bin bin bin bi0000n:n:n:n: 19/4/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy0000t $_nt $_nt $_nt $_ng:g:g:g: 26/4/2019



THÔNG BÁOTHÔNG BÁOTHÔNG BÁOTHÔNG BÁO VVVVZ vi0c ch2p nhHn �An $_ng kZ vi0c ch2p nhHn �An $_ng kZ vi0c ch2p nhHn �An $_ng kZ vi0c ch2p nhHn �An $_ng ký bý bý bý b+o h- gi�ng cây tr�ng m7i +o h- gi�ng cây tr�ng m7i +o h- gi�ng cây tr�ng m7i +o h- gi�ng cây tr�ng m7i

V_n phòng B+o h- gi�ng cây tr�ng m7i — C#c Tr�ng tr=t thông báo ch2p nhHn $An $_ng ký b+o h- gi�ng

cây tr�ng m7i sau:

TT S� $An Ngày n-p

$An �@i di0n

Ch& s, heu gi�ng cây tr�ng

Tên gi�ng Loài cây tr�ng Ngày $An

hGp l0

1 2019_92 23/7/2019 Không Công ty CP THp $oàn GCT Vi0t

Nam VNR1246

Lúa — Oryza sativa L.

23/7/2019

2 2019_98 DLFSHAB3

3 2019_99 DLFBLO4

4 2019_100 DLFCARA1

5 2019_101 DLFCOP2

6 2019_102 DLFCORS2

7 2019_103 DLFEDM3

8 2019_104 DLFELI2

9 2019_105 DLFLAN1

10 2019_106 DLFMUL7

11 2019_107 DLFPIP12

12 2019_108 DLFTIDE5

13 2019_109

24/6/2019

Công ty TNHH

Fresh Studio Innovations

Asia

Deliflor Royalties B.V.

DLFYIN3

Cúc -ChrysanthemumL.

8/8/2019

14 2019_110 25/6/2019 Công ty CP THp $oàn Thaibinh

Seed TBM18


15/7/2019

15 2019_120 3/7/2019

Không

Công ty Cg phNn D@y nghZ Nhân �@o Sinh L-c

NG�I HOA VÀNG TH©NH

MINH - VN

Thanh hao hoa vàng - Artemisia

annua L. 27/8/2019



16 2019_121 PHAN THIÊN HOA TH©NH MINH - VN

Phan thiên hoa -Urena lobata L.

17 2019_122 �«U TRI¬U

TH©NH MINH - VN

�Hu triZu -Cajanus cajan L.

18 2019_126 12/7/2019 Công ty TNHH H@t gi�ng Vi0t

SD57

19 2019_134 26/8/2019 Nguy�n Th�

Lang TLG1

Lúa - Oryza sativa L.

QUYQUYQUYQUYTTTT ��©NH©NH©NH©NH

VVVVZZZZ vivivivi0c0c0c0c cccc2p2p2p2p BBBB)ng)ng)ng)ng bbbb+o+o+o+o hhhh---- gigigigi�ng�ng�ng�ng câycâycâycây trtrtrtr�ng�ng�ng�ng C_n c( Quy8t $�nh s� 276/Q�-TT-VPBH ngày 30/8/2019 c&a C#c tr�,ng C#c Tr�ng tr=t, B- Nông

nghi0p và PTNT vZ vi0c c2p B)ng b+o h- gi�ng cây tr�ng m7i; V_n phòng B+o h- Gi�ng cây tr�ng m7i - C#c Tr�ng tr=t thông báo: CCCC2p2p2p2p BBBB)ng)ng)ng)ng bbbb+o+o+o+o hhhh---- gigigigi�ng�ng�ng�ng câycâycâycây trtrtrtr�ng�ng�ng�ng mmmm7i.7i.7i.7i.

TT S� $An Tên gi�ng Tên loài Ch& b)ng Tác gi+ gi�ng Th�i h@n hi0u lpc

1 2018_21 SEI PHEASAN Inochio Seikoen Inc Toru Miyaguchi

2 2018_194 FIDCHRYVERON

Hoa cúc -Chrysanthemum x morifolium Ramat.

Dümmen Group B.V.

Jos Kester

3 2018_107 CJVN-1 �Hu xanh - Virgna

radiate (L.) R. Wilczek

Công ty TNHH CJ Foods Vi0t Nam

Hwang Won Joo

4 2019_111 MHC2 Công ty TNHH

Mahyco Vi0t Nam �àm V_n H�ng

5 2016_56 H¦¯NG NHÀI 165 Công ty TNHH H@t

Gi�ng Hana Lê Thanh H+i

6 2017_198 TBR89 Công ty Cg phNn

THp �oàn Thaibinh Seed

TrNn M@nh Báo

7 2019_128 GKG24


Trung tâm Gi�ng Nông - Lâm - Ng� nghi0p Kiên Giang

Nguy�n Trung TiZn

20 n_m

nh h³ ng c a − m n lÊn hi u su t x lÝ n³ c th i ch bi n th

Documents