เดอน พฤษภาคม-สงหาคมพ�ทธศกราช 2564

Mahidol e-Journal

8ป�ท

ISSN 2392-5515

2ฉบบท

R2R

ทปร�กษาวารสารMahidol R2Re-Journal

Mahidol R2R e-Journalป�ท 8 ฉบบท 2 ประจำเดอนพฤษภาคม - สงหาคม 2564

ศาสตราจารย� นายแพทย�บรรจง มไหสวร�ยะอธการบด มหาว�ทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย� ดร. ภก.สมภพ ประธานธรารกษ�

รองอธการบดฝ�ายพฒนาคณภาพและบร�การว�ชาการ

บรรณาธการแถลงMahidol R2R

e-Journal

Mahidol R2R e-Journalป�ท 8 ฉบบท 2 เดอน พฤษภาคม - สงหาคม 2564

รองศาสตราจารย�นายแพทย�ธนย� สภทรพนธ�รองอธการบด

บรรณาธการวารสาร Mahidol R2R e-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ฉบบนเป�นฉบบท 2 ประจำเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 เนอหาของบทความยงคงนำความร� ผลการศกษาค�นคว�า และแนวคดการพฒนางานประจำส�งานว�จย (Routine to Research: R2R) ทมเนอหาว�ชาการทเป�นประโยชน�ในวงว�ชาชพ และเป�นประโยชน�ต�อบคลากรสายสนบสนน บคลากรทางการแพทย� และผ�ทสนใจในเร�องของการพฒนางานประจำส�งานว�จย (R2R) ทกบทความได�ผ�านการพ�จารณาจากผ�ทรงคณวฒ (Peer Reviewer) ประเมนบทความ เพ�อให� ได�บทความมคณภาพตามเกณฑ�มาตรฐาน ในวารสารฉบบนมบทความทได�รบการตพ�มพ�เผยแพร� จำนวน 16 บทความ ในหลากหลายสาขา ได�แก�

1) สาขาสหว�ทยาการด�านว�ทยาศาสตร�สขภาพ อาท ประสทธผลของโปรแกรมการออกกำลงกายโดยใช�เท�าเข�ยนหนงสอกลางอากาศกบการออกกำลงกายทวไปในผ�ป�วยโรคเบาหวานชนดท 2 ขนาดของ LVOT ในเดกทารกแรกเกดทคลอดก�อนกำหนด การพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนสำหรบนกกจกรรมบำบด และผลของโปรแกรมการฝ�กการหายใจอย�างช�าต�อการลดความดนโลหตในผ�ป�วยโรคความดนโลหตสงระดบท 1

2) สาขาว�ทยาศาสตร�และเทคโนโลย อาท องค�กรกบการประเมนความเสยงด�านเทคโนโลย ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ(ISO27001: 2013) – มตใหม�ของการบร�หารจดการโรงพยาบาล การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจ�างและการใช�งบประมาณโดยกเกลชต ฐานข�อมล NewSQL และแนวโน�มการใช�งาน และการตรวจประเมนภายในตามข�อกำหนดมาตรฐานสากลสำหรบระบบบร�หารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

3) สาขามนษยศาสตร�และสงคมศาสตร� อาท ความร� เจตคต และพฤตกรรมด�านความปลอดภยในห�องปฏบตการทางว�ทยาศาสตร�การแพทย�ของนกศกษากล�มสขศาสตร� มหาว�ทยาลยธรรมศาสตร� ความพ�งพอใจของนกศกษาทมต�อการจดส�งสนบสนนการเร�ยนร� คณะมนษยศาสตร�และสงคมศาสตร� มหาว�ทยาลยราชภฏลำปาง ป�จจยทส�งผลต�อการตดสนใจเลอกศกษาต�อระดบบณฑตศกษา สาขาว�ชาว�ศวกรรมชวการแพทย� (หลกสตรนานาชาต) คณะว�ศวกรรมศาสตร� มหาว�ทยาลยมหดล และการศกษาระดบพฤตกรรมการบร�การของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร� มหาว�ทยาลยมหดล

กองบรรณาธการขอเชญชวนบคลากรบคลากรสายสนบสนนภายในมหาว�ทยาลยมหดล และบคลากรภายนอกมหาว�ทยาลยมหดล ได�แก� บคลากรทางการแพทย� บคลากรสายว�ชาการในกระทรวง กรม รวมทงบคลากรสายสนบสนนในสถาบนอดมศกษา และนกว�ชาการเสนอบทความว�ชาการและบทความว�จย ในสาขาสหว�ทยาการด�านว�ทยาศาสตร�สขภาพ สาขาว�ทยาศาสตร�และเทคโนโลย และสาขามนษยศาสตร�และสงคมศาสตร� เข�ารบการตพ�มพ�เผยแพร� และหวงเป�นอย�างย�งว�าผ�อ�านและผ�สนใจทกท�านจะได�รบประโยชน�จากผลงานว�ชาการทเผยแพร�ในวารสารฉบบน ได�ศกษา ค�นคว�า หาข�อมลเกยวกบงาน R2R และนำไปใช�ประโยชน�ในการศกษาและการทำงานได� หากผ�อ�านมข�อเสนอแนะใด ๆ สามารถส�งข�อเสนอแนะได�ท E-mail กองทรพยากรบคคล : MUHR@mahidol.ac.th หร�อ Chat bot กองทรพยากรบคคล Line ID @muhrconnect ทงนผ�สนใจสามารถศกษารายละเอยดการส�งบทความและตดตามความเคลอนไหวของวารสารเพ��มเตมได�ท https://he01.tci-thaijo.org/index.php/mur2r แล�วพบกนใหม�ฉบบหน�า

ศ.เกยรตคณ ดร.ปราโมทย� ประสาทกลสมาคมวางแผนครอบครวแห�งประเทศไทย

ในพระราชปถมภ�สมเดจพระศร�นคร�นทราบรมราชชนน

รศ.ดร.สร�ย�พร พนพ�งสถาบนว�จยประชากรและสงคม

ศ.ดร.สวลกษณ� สาธมนสพนธ�

รศ.ดร.เชษฐ รชดาพรรณาธกล รศ.นพ.เชดชย นพมณจำรสเลศดร.ปราณ ฟ��เจร�ญ

ดร.ยวด เกตสมพนธ�คณศร�ว�ช ดโนทยมหาว�ทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกล�าพระนครเหนอ สภาการพยาบาล กระทรวงสาธารณสข

คณะส�งแวดล�อมและทรพยากรศาสตร�

คณะแพทยศาสตร�ศร�ราชพยาบาลคณะสงคมศาสตร�และมนษย�ศาสตร� ทปร�กษาศนย�ว�จยธาลสซเมยสถาบนชวว�ทยาศาสตร�โมเลกล

คณทรงศร� สนธทรพย�มหาว�ทยาลยธรรมศาสตร�

ดร.กนกพร แจ�มสมบรณ� ดร.จรงค�ศกด พ�มนวนสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกล�าเจ�าคณทหารลาดกระบง กองการพยาบาล กระทรวงสาธารณสข

นายเสถยร คามศกด มหาว�ทยาลยศร�นคร�นทรว�โรฒ

Mahidol R2R e-Journal ป�ท 8 ฉบบท 2 ประจำเดอนพฤษภาคม - สงหาคม 2564 กองบรรณาธการ

กองบรรณาธการวารสารMahidol R2R

e-Journal

สมหทย จารพ�มล และ นภสนธ� บญมากสมหทย จารพ�มล และ นภสนธ� บญมาก

สารบญ

บทความทางว�ชาการ

กล�องแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพ�เศษ (Box CS)

ชชญาภา ศร�พรม ศภลคน� กาญจนอทย และ อานนท� จนทะนกล

องค�กรกบการประเมนความเสยงด�านเทคโนโลย

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO27001: 2013) – มตใหม�ของการบร�หารจดการโรงพยาบาล

กตตศกด แก�วบตรด

ฐานข�อมล NewSQL และแนวโน�มการใช�งาน

ภมนทร� บญเฮ�า

การตรวจประเมนภายในตามข�อกำหนดมาตรฐานสากลสำหรบระบบบร�หารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

นภสนธ� บญมาก และ เลอพงศ� แก�วอนทร�

แบบฟอร�มสญญาการว�จยทางคลนก มหาว�ทยาลยมหดล

ชนนาถ สร�ยะลงกา

1

11

26

38

53

68

สารบญบทความว�จย

ประสทธผลของโปรแกรมการออกกำลงกายโดยใช�เท�าเข�ยนหนงสอกลางอากาศกบการออกกำลงกายทวไปในผ�ป�วยโรคเบาหวานชนดท 2

ขนาดของ LVOT ในเดกทารกแรกเกดทคลอดก�อนกำหนด

การพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนสำหรบนกกจกรรมบำบด

ผลของโปรแกรมการฝ�กการหายใจอย�างช�าต�อการลดความดนโลหตในผ�ป�วยโรคความดนโลหตสงระดบท 1

คณภาพนำจากบ�อนำพ�ร�อนในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎร�ธาน และนครศร�ธรรมราช

การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจ�างและการใช�งบประมาณโดยกเกลชต

ฮาซาน�ะ สลฝ�น ทว�ศกด วงศ�กรตเมธาว� จ�รวฒน� ทววฒน�ปกรณ� สนนาฎ สขอบล และ พฒนสน อาร�อดมวงศ�

พรสวรรค� โพธสว�าง พรทพย�พา ธมายอม ยวด มณทอง และ ชาลณ ขนทะ

สวรรณ บญพ�นเลศ

กนกวรรณ เทพเลอน และ กฤษณ เร�องสมบต

เอกลกษณ� สงแทน อศจรรย� อาเมน และ กนษฐา ภวนาถนรานบาล

ความพ�งพอใจของนกศกษาทมต�อการจดส�งสนบสนนการเร�ยนร� คณะมนษยศาสตร�และสงคมศาสตร� มหาว�ทยาลยราชภฏลำปาง

อเทน หนอ�อน

มชฌมา รตนลมภ� และ วชราภรณ� ทองค�ม

ความร� เจตคต และพฤตกรรมด�านความปลอดภยในห�องปฏบตการทางว�ทยาศาสตร�การแพทย� ของนกศกษากล�มสขศาสตร� มหาว�ทยาลยธรรมศาสตร�

การศกษาระดบพฤตกรรมการบร�การของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร� มหาว�ทยาลยมหดล

อเทน บญม

ป�จจยทส�งผลต�อการตดสนใจเลอกศกษาต�อระดบบณฑตศกษา สาขาว�ชาว�ศวกรรมชวการแพทย� (หลกสตรนานาชาต) คณะว�ศวกรรมศาสตร� มหาว�ทยาลยมหดล

วชร�นทร� ปะนนโต พรเพญ กำนารายณ� และ พลวฒน� ต�งเพชร

อนจ�ตต� คงผอม มสนนท� มสภาพ และ นนทวน อย�อาศรม

76

90

102

111

122

133

147

159

173

187

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) "Box CS" , a newly innovated signal adapter to improve locating coronary

sinus in current practice.

ชชญาภา ศรพรม1*, ศภลคน กาญจนอทย2, อานนท จนทะนกล3 Chatyapha Sriprom1*, Supaluck Kanjanauthai2, Anon Jantanukul3

บทคดยอ

ในผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวบางราย พบวามความผดปกตจากการน าของสญญาณไฟฟาในหวใจ สงผลใหกลามเนอหวใจบบตวไมพรอมกน ท าใหสดสวนการบบตวของหวใจหองลางซายทค านวณจากปรมาณเลอดกอนและหลงบบมคาลดลงนอยกวา รอยละ35 (EF<35%) สงผลใหประสทธภาพการสบฉดเลอดออกจากหวใจแยลงกวาทควรจะเปน จงมความจ าเปนทแพทยจะพจารณาใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกน (Cardiac Resynchronization Therapy, CRT) ซงเปนหตถการทยากและใชเวลานานกวาการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจแบบถาวร (Permanent pacemaker) หรอเครองกระตกไฟฟาหวใจ (Automated Implantable Cardioverter-Defibrillator, AICD) เนองจากตองใสสายเขาไปในหลอดเลอดด าของกลามเนอหวใจ (coronary sinus) ซงมความยากและแพทยตองใชความช านาญสง ทางผประดษฐจงไดคดนวตกรรมทชวยใหการท าหตถการนงายและเรวมากขนเรยกวา “กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS)” ทสามารถชวยใหมความแมนย าในการหาต าแหนงของหลอดเลอดด าของกลามเนอหวใจ (coronary sinus) ในการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกน (Cardiac Resynchronization Therapy, CRT) ลดโอกาสในการเกดภาวะแทรกซอนจากการหาต าแหนงของหลอดเลอดด าของกลามเนอหวใจ (coronary sinus) รวมถงลดระยะเวลาในการท าหตถการ ลดปรมาณสารทบรงส และลดปรมาณรงสเอกซเรยทผปวยไดรบ เพอประโยชนและความปลอดภยของผปวยเปนส าคญ (คมสงห เมธาวกล, 2561 : 12-15), (ปยภทร ชณหรศม, 2562 : 48), (สญญา รอยสมมต, 2555 : 151-155), (อาจบดนทร วนจกล, 2562 : 194)

ค าส าคญ : กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ, เครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกน, หลอดเลอดด าของกลามเนอหวใจ 1*หนวยตรวจสวนหวใจ ศนยโรคหวใจสมเดจพระบรมราชนนาถ โรงพยาบาลศรราช มหาวทยาลยมหดล 2 สาขากมารเวชศาสตรโรคหวใจ ภาควชากมารเวชศาสตร โรงพยาบาลศรราช มหาวทยาลยมหดล 3 สาขาเทคโนโลยหวใจและทรวงอก (หลกสตรนานาชาต) วทยาลยแพทยศาสตรนานาชาตจฬาภรณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร 1* Cardiovascular Catheterization Laboratory, Her Majesty Cardiac Center, Faculty of Medicine Siriraj Hospital,

Mahidol University, Bangkok 2 Division of Pediatric Cardiology, Department of Pediatric, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University, Bangkok 3 Cardiovascular and Thoracic Technology Department, Chulabhorn International College of Medicine, Thammasat University, Patum Thani. * Corresponding Author : Email: chatyapha.sriprom@gmail.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

2

Abstract

Some patients with congestive heart failure with reduced left ventricular ejection fraction less than 35% were found to have dyssynchrony problem which was recognized as timing of each left ventricular wall contraction occurring at different time. Previous reports found that dyssynchrony of left ventricle contraction may play an important role of worsening heart failure in those patients. Therefore, cardiac resynchronization therapy (CRT) has been performed in these patients based on current guidelines in order to help improve patient’s clinical outcomes of heart failure. In general, operators required to have advance skills and collective experiences to be able to performed CRT placement successfully and timely. When compared to pacemaker or automated implantable cardioverter defibrillator placement procedure, CRT placement likely takes additional time to left ventricular (LV) lead placement. Engagement of coronary sinus ostium in timely fashion is a crucial of initial step of placing LV lead. However, CS ostium engagement can be challenging in some patients. Therefore, our team has innovated a new tool called “BOX CS” to help operator locating CS ostium in timely manner. By using BOX CS to locate CS ostium, we hope to have reduction in procedural time, fluoroscopic time , contrast amount and complication.

Keyword: Box CS, Cardiac Resyncronization Therapy (CRT), Coronary sinus

บทน า ในผปวยหวใจลมเหลวบางราย พบวามความ

ผดปกตการน าสญญาณไฟฟาภายในหวใจ ทงในระดบ Atrio-ventricular (AV) node (PR prolongation) และร ะ ด บ ventricle (prolonged QRS duration) ท า ใ หกลามเนอหวใจบบตวไมพรอมเพรยงกน (asynchronous contraction) สงผลใหประสทธภาพการสบฉดเลอดออกจากหวใจแยลงกวาทควรจะเปน (อาจบดนทร วนจกล, 2562 : 194) แพทยจงพจารณาใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกนทเรยกวา “Cardiac Resynchronization Therapy (CRT)” ตาม แนวทางเวชปฏบตเพอการวนจฉยและการดแลรกษาผปวยภาวะหวใจลมเหลวฉบบลาสด (ปยภทร ชณหรศม,

2562 : 48) ซงเครองนกคอ pacemaker แบบหนงแตสงทตางจาก pacemaker ทวไปคอแทนทจะมแค 2 สาย คอ Right atrial (RA) และ Right ventricle (RV) แตมสายเพมพเศษอกหนงสายเพอกระตน Left ventricle (LV) lateral wall ซงสวนใหญสามารถใสผานเสนเลอดด าเหมอนใส pacemaker lead ปกต LV lead นจะถกใสผานเขาไปใน coronary sinus เพอใหสามารถกระตน lateral wall ของ LV ไดโดยตรง การปรบตงระยะเวลาระหวางการกระตน atrium – ventricle และ ระยะเวลาระหวางการกระตน LV lateral wall (ผาน LV lead) – LV septal wall (ผาน RV lead) จะชวยลดการน าไฟฟาทผดปกตท AV node, interventricular, intraventricular dyssynchrony ท าใหประสทธภาพของ LV contraction

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

3

ดขน ท าให Left ventricle ejection fraction (LVEF) , อากา ร และ New York Heart Association (NYHA) class ดขน ลดการตองเขารกษาในโรงพยาบาลเพราะหวใจลมเหลวและลดอตราการเสยชวตอกดวย (ศนยโรคหวใจโรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย, 2556) ซงการน าสายเขาไปใน coronary sinus เปนการยากทสดส าหรบหตถการน ดงนนทางผจดท าจงไดคดนวตกรรมทชวยใหการหาต าแหนงและวางสายไปใน coronary sinus ไดงายขน โดยการใชสายสวนชนดพเศษทมคณสมบตในการขยบ ได ง ายและสามารถมองเหนสญญาณใน coronary sinus ไดเปนอยางดมาประยกตใช โดยตอเขากบกลองน าสญญาณททางผจดท าไดประดษฐขนมาเรยกวา “ Box CS” และตอเขากบระบบ Monitor ในหองตรวจสวนหวใจของโรงพยาบาลเพอแสดงสญญาณจาก catheter ใน coronary sinus ระหวางท าหตถการ

วตถประสงคของนวตกรรม 1.เพอลดระยะเวลาในการท าหตถการ2.เพอสามารถแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ

(Catheter CS) ทตอเขากบ Box CS สงผลใหแสดงต าแหนงของ coronary sinus ไดอยางถกตอง

3.เพอลดปรมาณสารทบรงสทผปวยไดรบ4.เพอลดปรมาณรงสเอกซเรยทผปวยไดรบ

ขอบเขตของเรอง เปนการประดษฐคดคนนวตกรรม กลองแปลง

สญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) ทสามารถท าไดงายโดยใชอปกรณทมอยในหนวยตรวจสวนหวใจ ศนยโรคหวใจสมเดจพระบรมราชนนาถ โรงพยาบาลศรราช มาใชประโยชนในการท าหตถการ ใสเครองกระตนไฟฟาห ว ใ จชน ด ก ร ะต นห ว ใ จ ห อ งล า ง สอ งห อ งพร อมกน Cardiac Resyncronization Therapy, CRT เพอให

ผปวยปลอดภยและไดรบประโยชนสงสดจากการท าหตถการ

แนวคดทฤษฎในการท าเพอเปนแนวทางในการพฒนาอปกรณ

กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) ไดแนวคดมาจากการท าหตถการการศกษาสรรวทยาไฟฟาหวใจ เนองจากปกตการท าหตถการการศกษาสรรวทยาไฟฟาหวใจสวนใหญมการใชสายสวนชนดพเศษทสวนปลายเปนขวโลหะน าไฟฟา Catheter CS ผานทางหลอดเลอดด าทขาหนบเขาไปยงต าแหนงของ Coronary sinus เพอศกษาสญญาณไฟฟาในหองหวใจโดยแสดงขนทเครองศกษาสรรวทยาไฟฟาหวใจ (EP record) ท าใหสามารถมองเหนสญญาณไฟฟาไดชดเจนและแมนย า ทางผประดษฐจงไดเกดความคดทจะน ามาพฒนาอปกรณเพอใชในหตถการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกนโดยมการใสสายกระตนหวใจในต าแหนงของ Coronary sinus แบบเดยวกนเพยงแตเปน lead CS ทใชตอเขากบ generator CRT และเพอใหสามารถมองเหนสญญาณไดโดยไมตองใชเครอง EP record ซงในบางโรงพยาบาลอาจไมมเครองนทางผประดษฐจงไดดดแปลงใหสามารถตอไดกบเครอง monitor XIM ในหองตรวจสวนหวใจซงมอยทวไปในโรงพยาบาลทมการท าหตถการตรวจสวนหวใจ จงเกดเปนกลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) ชนนขนมา

ค าจ ากดความหรอนยาม 1. ค าจ ากดความของกลองแปลงสญญาณ

จากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) คอเปนการแปลงสญญาณ intracardiac electrogram ของ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

4

coronary sinus ในหวใจมาแสดงทจอภาพของเครอง monitor ในหนวยตรวจสวนหวใจ ศนยโรคหวใจสมเดจพระบรมราชนนาถ โรงพยาบาลศรราช โดยแพทยน า Catheter CS เข า ไปย งต าแหน งของ Coronary sinus จากนนน า connector CS ตอเขากบ Catheter CS ดานหนง และอกดานตอเขากบ กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) โดยท box CS ตอเขากบสายรบสญญาณไฟฟาหวใจทชอง V1, V2, V3, V4 จากนนน าสายรบสญญาณไฟฟาหวใจตอเขากบเครอง monitor ในหนวยตรวจสวนหวใจ (ภาพท6) เพอสงสญญาณภาพขนทหนาจอโดยภาพจะแสดงเปนลกษณะของสญญาณไฟฟาหวใจแบบ intracardiac electrogram ของ coronary sinus และยงสามารถมองเหนต าแหนงของ Catheter CS ไดจากภาพ Fluoroscopy โดยใชรงส X-ray อกดวย (ภาพท 7) ชวยให

งายและรวดเรวขนในการหาต าแหนงของ coronary sinus เนองจากเปน Catheter CS โดยเฉพาะจงสามารถใสเขาไปใ น coronary sinus ไ ด ง า ย ร ว ม ก บ ก า รด ส ญญาณ intracardiac electrogram ของ coronary sinus ทแสดงบนหนาจอ monitor ในหนวยตรวจสวนหวใจ เปนการยนยนต าแหนงทถกตองของ coronary sinus การใส Catheter CS เขาไปใน coronary sinus เพอเปนการน าทางกอนวาง lead coronary sinus ท าใหการท าหตถการงาย และเรวขนมากสงผลใหผปวยไดรบปรมาณสารทบรงส และปรมาณรงสเอกซเรยทฉายมายงตวผปวยนอยลงไปดวย รวมถงลดโอกาสในการเกดภาวะแทรกซอนจากหลอดเลอด coronary sinus ปรแตก (dissection) อกดวยท าใหผปวยปลอดภยและไดรบประโยชนสงสดจากการท าหตถการดงกลาว

นยามค าแนะน าส าหรบการใชเครอง CRT และเครอง CRT-D ส าหรบผปวยภาวะหวใจลมเหลว ตารางท 1 ค าแนะน าในการใชเครอง CRT ส าหรบผปวยภาวะหวใจลมเหลว จากแนวทางเวชปฏบตเพอการวนจฉยและการดแลรกษาผปวยภาวะหวใจลมเหลวในประเทศไทย (ปยภทร ชณหรศม, 2562 : 48)

ค าแนะน า ระดบ หลกฐาน 1. ผปวย HFrEF ทไดรบการรกษาดวยยาตามมาตรฐาน ≥3 เดอน ม LVEF ≤35% จงหวะการเตนของหวใจเปน sinusrhythm และLBBB หากมสมรรถภาพทางกาย ดและคาดวาสามารถมชวตอยไดนานกวา 1 ปควรใสเครอง CRT เพอชวยลดอตราการเสยชวตจากสาเหตใดๆ

-QRS duration >150 ms (I A)- QRS duration 130-150 ms (I B)

I

A

B

2. ผปวย HFrEF ทไดรบการรกษาดวยยาตามมาตรฐาน ≥3 เดอน ม LVEF ≤35% จงหวะการเตนของหวใจเปน sinusrhythm แตไมใช LBBB หากมสมรรถภาพทางกาย ดและคาดวาสามารถมชวตอยไดนานกวา 1 ปนาพจารณาใสเครอง CRT เพอชวยลดอตราการเสยชวตจากสาเหตใดๆ

- นาพจารณาหาก QRS duration >150 ms (IIa B)- อาจพจารณาหาก QRS duration 130-150 ms (IIb B)

IIa

B

IIb

3. ผปวย HFrEF ทไดรบการรกษาดวยยาตามมาตรฐาน ≥3 เดอน ม LVEF ≤35% จงหวะการเตนของหวใจเปน AF, QRSduration≥120ms และ NYHAfunctional classIIIหรอ IV โดยยงสามารถเคลอนทดวยตวเองได (ambulatoryclassIV) หากมสมรรถภาพทางกายดและคาดวาสมารถมชวตอยไดนานกวา 1 ปนาพจารณาใส CRT เพอลดการเสยชวตจากสาเหตใดๆเมอประเมนแลวคาดวาสามารถท าให CRT กระตนหวใจหองลางซายและขวา (biventricular pacing) ไดใกลเคยง 100%

IIa A

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

5

ตารางท 2 ค าแนะน าในการใสเครอง CRT-D ส าหรบผปวยภาวะหวใจลมเหลว จากแนวทางเวชปฏบตเพอการวนจฉยและการดแลรกษาผปวยภาวะหวใจลมเหลวในประเทศไทย (ปยภทร ชณหรศม, 2562 : 48)

ค าแนะน า ระดบ หลกฐาน 1.ผปวย HFrEF ทไดรบการรกษาดวยยาตามมาตรฐาน ≥3 เดอน ม LVEF ≤30% QRS duration ≥130 msแบบ LBBB หากมสมรรถภาพทางกายดและคาดวาสามารถมชวตอยไดนานกวา 1 ป ควรใสเครอง CRT-Dเพอชวยลดอตราการเสยชวตจากสาเหตใดๆ

I A

2.ผปวย HFrEF ทไดรบการรกษาดวยยาตามมาตรฐาน ≥3 เดอนม LVEF ≤30% QRS duration ≥150 msทกลกษณะ หากมสมรรถภาพทางกายดและคาดวาสามารถมชวตอยไดนานกวา 1 ป นาพจารณาใสเครองCRT-D เพอลดการเขารกษาในโรงพยาบาลเนองจากภาวะหวใจลมเหลว

IIa A

ตารางท 3 นยาม Classes of recommendations จาก ESC GUIDELINES. European Heart Journal, 2013 (Michele Brignole (Chairperson) (Italy), 2013: 2281–2329)

Classes of recommendations

Definition Suggested wording

to use

Class I Evidence and/or general agreement that a given treatment or procedure Is beneficial, useful, effective

Is recommended/ Is indicated

Class II Conflictive evidence and/or adivergence of opinion about the usefulness/efficacy of the given treatment or procedure.

Class IIa Weight of evidence/opinion is in Favour of usefulness/efficacy Should be considered

Class IIb usefulness/efficacy is less well established by evidence/opinion. May be considered

Class III Evidence or general agreement that the given treatment or procedure is not useful/effective, and in some case may be harmful

Is not recommended

ตารางท 4 นยาม Levels of evidence จาก ESC GUIDELINES. European Heart Journal, 2013 (Michele Brignole (Chairperson) (Italy), 2013: 2281–2329)

Level of evidence A Data derived from multiple randomized clinical trials or meta-analyses. Level of evidence B Data derived from a single randomized clinical trial or large non-randomized studies. Level of evidence C Consensus of opinion of the experts and/or small studies, retrospective studies, registries.

Mahidol R2Re-Journal วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564

Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021 http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

6

ขนตอนการด าเนนงาน วธการประดษฐ

(ภาพท 1) 1.เจาะรดานบนกลองไฟฟาจ านวน 6 รและเขยนเลขก ากบส าหรบใหสายไฟฟาผาน และเจาะรดานหนากลองไฟฟาใหมขนาดเทากบ Connector EP ดงภาพ

(ภาพท 2) 2. น า Connector EP ทไมไดใชงานปลอกฉนวนออกใหเหนสายไฟฟา จากนนน า Connector EP ทไมไดใชงาน ใสเขาชองทเตรยมไว ดงภาพ

(ภาพท 3) 3. .เรยงสายไฟฟาตามต าแหนงหมายเลข แลวใชเทปกาวตด จากนนน า Red dot ตดดานบนกลองไฟฟาตามหมายเลข ดงภาพ

(ภาพท 4) 4. ปนยงกาวมายดต าแหนงของ Connector EP ใหเรยบรอย จากนน น า Pin ส าหรบตอกบ Connectorทไมไดใชงานมาตอเขากบ Connector EP ดงภาพ

(ภาพท 5) 5. มการปรบปรงโดยการเปลยนชนดของ Red dotเปนแบบทมความทนทานมากขน และใชตะกวบดกรเชอมสายไฟกบ Red dot รวมถงมการเปลยนจากใชเทปกาวตดเปนการตดดวยกาวรอนทงหมด ท าใหมความทนทานใชงานไดยาวนานขน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

7

วธการใชงานส าหรบนวตกรรมสงประดษฐ (ภาพท 6) น าไปใชงานโดยตอกลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (BOX CS) เขากบตวรบสญญาณ Electrocardiogram ทชอง V1, V2, V3, V4 เพอน าสญญาณขนจอภาพ และอกดานตอเขากบ Connector CS เรยงตามขว 1, 2, 3, 4 และ Catheter CS ดงภาพ

(ภาพท 7)

แพทยน า Catheter CS เขาไปยงต าแหนงของ Coronary sinus โดยดสญญาณจาก Monitor ทตอไวทชอง V1, V2, V3, V4 ชวยใหงายและรวดเรวขนในการท าหตถการ ดงภาพท 7

ตวชวดผลส าเรจของโครงการและผลลพธตามวตถประสงค ตารางท5 แสดงมตคณภาพหลกทสอดคลองกนและใชในการก าหนดตวชวดหลกตามวตถประสงค

วตถประสงค ระบมตคณภาพหลกทสอดคลองกนและใชในการก าหนดตวชวดหลก

(ใสเครองหมาย ✓) ความปลอดภย คณภาพ ระยะเวลา ตนทน/คาใชจาย ความพงพอใจ

1. ลดระยะเวลาในการท าหตถการ ✓

2. สามารถแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (CatheterCS) ทตอเขากบ Box CS เพอแสดงต าแหนงของ coronarysinus ไดอยางถกตอง

✓

3.ลดปรมาณสารทบรงสทผปวยไดรบ ✓

4.ลดปรมาณรงสเอกซเรยทผปวยไดรบ ✓

สญญาณ EKG

สญญาณใน Coronary sinus

Mahidol R2Re-Journal วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564

Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021 http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

8

ตารางท 6 แสดงตวชวดผลลพธการด าเนนงานตามวตถประสงค

ตารางนแสดงถงการเปรยบเทยบกอนเรมโครงการคอการท าหตถการ ใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกนโดยไมมการใชกลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) ซงเปนวธแบบดงเดม และเมอเรมโครงการคอการน ากลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box CS) มาใชในหตถการซงเปนวธแบบใหม พบวามประโยชนตอผปวยชดเจน เนองจากชวยลดระยะเวลาเฉลยในการท าหตถการ ลดปรมาณสารทบรงสเฉลยทไดรบ และลดปรมาณรงสเอกซเรยเฉลยทไดรบ

สรปผลการด าเนนการ 1. “กลองแปลงสญญาณจากสายสวนชนดพเศษ (Box

CS)” สามารถชวยใหมความแมนย าในการหาต าแหนงของหลอดเลอดด าของกลามเนอหวใจ(coronary sinus) ในการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระต นห ว ใจหองล างสองหองพรอมกน(Cardiac Resynchronization Therapy, CRT) ไ ดจรง สงผลใหลดโอกาสในการเกดภาวะแทรกซอนจากการหาต าแหนงของหลอดเลอดด าของกลามเนอ

หวใจ (coronary sinus) รวมถงลดระยะเวลาในการท าหตถการ ลดปรมาณสารทบรงส และลดปรมาณรงสเอกซเรยทผปวยไดรบ ท าใหผปวยปลอดภยและไดรบประโยชนสงสดจากการท าหตถการ

2. ปญหา/ขอจ ากดทเกดขนจากการด าเนนการ คอAnatomy หวใจของผปวยในแตละรายมผลตอความยากงายในการใส catheter CS เขาไปใน Coronarysinus จงท าใหใชเวลาในการท าหตถการทมากขนในผปวยบางราย นอกจากนการใสเครอง Cardiac

ตววด/ตวชวดส าคญ (PI/KPI)

ตอบมตคณภาพ ทแสดงในวตถประสงค (ใสเครองหมาย ✓)

เปาหมาย (Target)

(กรณ มการเทยบเคยง ใหระบชอ

สถาบน และผลการ

ด าเนนการ)

ผลลพธการด าเนน

กอนเรมโครงการ

หลงด าเนนการโครงการ (> 3 รอบการวดผล)

1 2 3 4 5

ครงท 1 วน/เดอน/ป 1 ม.ค. 63 - 30 เม.ย. 63

ครงท 2 วน/เดอน/ป 1 พ.ค. 63- 31 ส.ค. 63

ครงท 3 วน/เดอน/ป 1 ก.ย. 63 - 31 ธ.ค. 63

1.อตราการน าสายสวนชนดพเศษ(Catheter CS) ตอเขากบ Box CSซงสามารถแปลงสญญาณ แสดงต าแหนงของ coronary sinus ไดอยางถกตอง

✓ 100 100 100 100 100

2. ระยะเวลาเฉลยในการท าหตถการ(procedure time) ✓ < 180 นาท 230.47 171.67 153 175

3.ปรมาณสารทบรงสเฉลยของผปวยทไดรบ ✓ < 50 ml 72.76 43.33 38.33 45

4. ปรมาณรงสเอกซเรยเฉลยของผปวยทไดรบ ✓ < 700 mGy 733.5 672.76 254 526

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

9

Resynchronization Therapy (CRT) ยงขนอยกบประสบการณความช านาญของแพทยทท าหตถการดวย จงเกดกระบวนการเรยนรและแกไขเบองตนโดยการ เปลยนขนาดของ catheter ใหเหมาะสมกบ Anatomy ของหวใจผปวย

3. แผนการทจะพฒนาตอเนองตอไป คอสามารถน าBox CS ไปประยกตใชโดยตอเขากบ catheter ชนดอ น ได เ ชน Catheter diagnostic spacing 5 mmน า ไ ปว า งท ต า แหน ง high right atrial (HRA) ,Catheter diagnostic spacing 10 mm น าไปวางทต าแหนง right ventricle apex (RVA) เปนตน

การวจารณขอเสนอแนะและการพฒนา การวจารณ: กลองแปลงสญญาณจากสายสวน

ชนดพเศษ (Box CS) เปนสงประดษฐทแปลกใหมจากการคนควาของผประดษฐยงไมพบวามใครเคยท ามากอน และเปนผลงานทไดรบรางวลนวตกรรมดเดนตดดาวป 61 ของโรงพยาบาลศรราช รวมถงเปนทยอมรบและใชงานในการท าหตถการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกนท เรยกว า “Cardiac Resynchronization Therapy (CRT) จ า กแพทยผเชยวชาญในการท าหตถการน ในหนวยตรวจสวนหวใจ ศนยโรคหวใจพระบรมราชนนาถ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

ขอ เสนอแนะ : สามารถน า ไปปรบ ใ ชกบโรงพยาบาลอนทมการใสเครองกระตนไฟฟาหวใจชนดกระตนหวใจหองลางสองหองพรอมกนในกรณทอยากดสญญาณใน coronary sinus แตไมมเครอง EP record หรอใชในกรณทหาต าแหนงของ coronary sinus ไมเจอ เพอลดความเสยงของการเกด cardiac tamponade จากการทะลของหวใจหรอหลอดเลอดได รวมถงท าใหผปวยไดรบปรมาณสารทบรงส และรงสเอกซนอยลงดวย

การพฒนา : ขอทนการประดษฐ วจยและทดลอง เพอใชวสดทมคณภาพสง และพฒนาใชกนแพรหลายเปนวงกวางรวมถงการจดสทธบตรทางปญญาตอไป

กตตกรรมประกาศ บทความเร องน ส า เร จลล วงไดด วยความ

ชวยเหลอเปนอยางดจาก รองศาสตราจารยนายแพทย สชชนะ พมพฤกษ และผชวยศาสตราจารยแพทยหญง อรศรา สวรรณกล อาจารยประจ าสาขาหทยวทยา ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ทไดกรณาตรวจสอบเนอหาใหถกตอง สมบรณ ใหค าแนะน าเสนอแนะในสงทเปนประโยชน รวมถงไดใหการสนบสนนการเขยนบทความน

เอกสารอางอง คมสงห เมธาวกล.(2561).การดแลผปวยทใส CIEDs ท

ไดรบการผาตด (Perioperative management in patients with CIEDs). CVM, 2561(กรกฎาคม-สงหาคม), 12-15.

ปยภทร ชณหรศม, ธรภทร ยงชนมเจรญ, ระพพล กญชร ณ อยธยา. (2562). แนวทางเวชปฏบตเพอการวนจฉยและการดแลรกษาผ ปวยภาวะหวใจลมเหลว. พมพครงท1. สมทรปราการ : หางหนสวนจ ากด เนคสเตป ดไซน.

ศนยโรคหวใจโรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย. (2556). Cardiac Resynchro Cardiac Resynchronization Therapy (CRT). สบคนเมอ 2 เมษายน 2564, จาก http://www.chulacardiaccenter.org/th/about-us/1-latest-advertise/242-cardiac-

resynchronization-therapy-crt

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 28,2021, Revised: June 4, 2021 , Accepted: June 16,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.14

10

สญญา รอยสมมต. (2555).โครงสราง หลกการและไฟฟาของหวใจ (เลม1).ขอนแกน: โรงพมพแหงมหาวทยาลยขอนแกน, 151-155.

อาจบดนทร วนจกล, รงโรจน กฤตยพงษ. (2562), Practical Electrocardiography.กร ง เทพฯ: โรงพมพเดอนตลา, 194.

Michele Brignole (Chairperson) (Italy), Angelo Auricchio (Switzerland), Gonzalo Baron- Esquivias (Spain), Pierre Bordachar (France), Giuseppe Boriani (Italy), Ole-A

Breithardt (Germany), et al. (2013). ESC GUIDELINES. European Heart Journal, 2013(34), 2281–2329.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised: August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

องคกรกบการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ Organization and Information Technology Risk Assessment

สมหทย จารพมล1* และ นภสนธ บญมาก1 SOMHATAI JARUPIMON1* and NAPHASIN BOONMAK2

บทคดยอ

การประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศเปนกระบวนการท างานในการปองกนขอมลสารสนเทศทเปนความลบ มความส าคญ และปองกนความเสยหายทจะเกดขนจากภยคกคามทางเทคโนโลยสารสนเทศทสามารถบกรกโจมตขอมลสารสนเทศขององคกร ซงการประเมนความเสยงในเรองนเปนแนวทางในการชวยสนบสนนความส าเรจของการบรรลพนธกจขององคกรอกแนวทางหนง โดยการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศมงเนนการปกปองขอมลสารสนเทศ 3 ประการ ไดแก ความลบ , ความถกตอง และความพรอมใชงาน เพอใหบรรลการปกปองขอมลสารสนเทศดงกลาว องคกรตองประเมนความเสยงในดานการเขาถงขอมลสารสนเทศ , ความถกตอง ความครบถวนของขอมลสารสนเทศ, ความพรอมใชของขอมลสารสนเทศและการบรหารจดการดานเทคโนโลยสารสนเทศ รวมถงการประเมนความเสยงดานอน ๆ ทเกยวของและมผลกระทบตอการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศทงทางตรงและทางออม โดยใชกระบวนการบรหารความเสยงทง 6 ขนตอน

ดงนนหากองคกรด าเนนการประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศควบคกบการประเมนความเสยงในเรองอน ๆ จะชวยใหสนทรพยขององคกรใหรอดพนจากความเสยงทว ๆ ไป และความเสยงทเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศอกดวย และเพอใหการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศส าเรจลลวงตามเปาหมายทก าหนดไว องคกรตองใหความส าคญและมอบหมายใหผเชยวชาญทางดานเทคโนโลยสารสนเทศเปนผด าเนนการ และฝายบรหารขององคกรใหการสนบสนนทรพยากรทจ าเปน เหมาะสมและไดมาตรฐาน ตลอดจนการสอสารภายในองคกร และการสรางความตระหนกเกยวกบความมนคงปลอดภยสารสนเทศ และการใชงานขอมลสารสนเทศใหกบบคลากรทกระดบภายในองคกร

ค าส าคญ: การประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ; การบรหารความเสยง; การประเมนความเสยง; การจดการความเสยง

1* ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล 1 Siriraj Information Technology Department, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University * Corresponding Author: somhatai.jar@mahidol.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

12

Abstract

Information technology risk assessment is a process to protect confidential information that is important and prevent damage that may occur from information technology threats that can invade the organization's information. The risk assessment in this regard is another way to help support the success of the organization's mission. The information technology risk assessment focuses on protecting information in 3 areas, including confidentiality, accuracy, and availability. To achieve the protection of the said information the organization must assess the risk of access to information, accuracy and completeness of information, availability of information and management of information technology. Including other risk assessments related and affecting the assessment of information technology risks, both directly and indirectly by using the risk management process in all 6 steps.

Therefore, if the organization conducts a risk assessment and manages information technology risks together with other risk assessments will help the organization's assets escape the general risks and risks associated with information technology. To complete the risk assessment of information technology in accordance with the set goals. Corporate executives must give priority and assign information technology experts to operate and support necessary, appropriate and standardized resources. Including the need to communicate within the organization to raise awareness about information security and use of information to personnel at all levels within the organization.

Keywords: Information technology risk assessment; Risk management; Risk assessment; Risk Treatment

บทน า การ เปล ยนแปลงทา งด า น เทค โน โ ลย

สารสนเทศในปจจบนเกดขนอยางรวดเรว สงผลใหองคกรตาง ๆ ไมวาจะเปนหนวยงานภาครฐ หรอภาค เอกชนตอง เผ ชญกบความไม แนนอน การเปลยนแปลงทเกดขนท าใหองคกรตองมการปรบตวรบมอกบการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาเพอจะท าใหองคกรสามารถด าเนนงานตามวสยทศน นโยบาย แผนยทธศาสตร กลยทธ ไดตรงตามเปาหมาย หรอวตถประสงคทองคกรไดก าหนดไว การน าการบรหารความเสยง (Risk Management) มาใชเพอหามาตรการ หรอวธการลดผลกระทบและโอกาสทอาจกอใหเกดความเสยหายขน นอกจากนองคกรสวนใหญ

ม งหว งท จะน าระบบสารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศเขาไปชวยในการปฏบตงานใหมความสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพมากยงขน แตการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชยอมมความเสยงหลายประการดวยกน ดงนนนอกจากการบรหารความเสยงในเรองทว ๆ ไปแลว องคกรตองใหความส าคญกบการบรหารความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศเชนกน

การบรหารความ เส ย งด าน เทคโนโลยสารสนเทศ คอ กระบวนการการท างานทชวยใหองคกรสามารถสรางความสมดลของตนทนเชงเศรษฐศาสตร และการด าเนนธรกจ ระหวางมาตรการในการปองกนและการบรรลผลส าเรจของพนธกจ ดวยการปกปอง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

13

ระบบเทคโนโลยสารสนเทศและขอมลสารสนเทศส าคญ ซงจะชวยสนบสนนความส าเรจของการบรรลพนธกจขององคกร ดวยเหตนการวางแผนและการบรหารความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศจงเปนเรองส าคญของแตละองคกร และควรมการเตรยมการทด หากองคกรไมมการบรหารจดการและรกษาความปลอดภยดานเทคโนโลยสารสนเทศทรดกมเพยงพอ อาจสงผลกระทบตอการด าเนนงานและสรางความเสยหายตอองคกรไดทงในดานการพฒนาองคกร การพฒนาบคลากร ความคมคาทางงบประมาณ

ดงนนการประเมนความเสยงและการบรหารจดการความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศจงตองมทงการวางแผน การประเมนทงโอกาสทจะเกดความเสยง และผลกระทบทอาจเกดขน และสามารถประเมนเปนเชงปรมาณหรอเชงคณภาพไดและการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศยอมเปนหลกประกนอกทางหนงทสรางความเชอมนไดวาการด าเนนงานตาง ๆ ขององคกรนนเปนไปตามวตถประสงค เนองจากการประเมนความเสยงเปนการวเคราะหและคาดการณสงทจะเกดขนในอนาคตไดครอบคลมทกแงมมทเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศ ท าใหองคกรมการวางแผนปองกน ตลอดจนหาแนวทางในการบรหารจดการเพอลดความเสยหายทจะเกดขนได

ความหมายของการบรหารความเสยง ความเสยง (Risk) หมายถง โอกาสทจะเกด

เหตการณหรอโอกาสเกดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณทไมพงประสงค หรอการกระท าใดใดทอาจเกดขนภายใตสถานการณทไมแนนอน ซงอาจเกดขนในอนาคตและมผลกระทบหรอท า ใหการด า เนนงานไมประสบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายขององคกร ทงในดานยทธศาสตร การปฏบตงาน การเงนและการบรหาร โดยวดจากผลกระทบ (Impact) ทไดรบ และ

โอกาสเกด (Likelihood) ขนของเหตการณนน ๆ ซงความเสยงจ าแนกไดเปน 4 ลกษณะ คอ

▪ ความเสยงดานกลยทธ▪ ความเสยงทางดานการเงน▪ ความเสยงทางดานการปฏบตงาน▪ ความเสยงทางดานกฎหมาย และขอก าหนด

ผกพนองคกรปจจยความเสยง (Risk Factor) หมายถง

ตนเหตหรอสาเหตทมาของความเสยงซงท าใหไมบรรลวตถประสงคทองคกรหรอหนวยงานก าหนดไว โดยตองระบไดวาเหตการณนนจะเกดทไหน เกดขนเมอใด จะเกดขนไดอยางไร และท าไมถงเกดขน ทงนสาเหตของความเสยงทระบควรเปนสาเหตทแทจรง เพอใชในการวเคราะหและก าหนดมาตรการลดความเสยงไดอยางถกตอง ทมาของปจจยความเสยงสามารถพจารณาได 2 ชองทาง (จรพร สเมธประสทธ, 2554) คอ

▪ ปจจยภายนอกองคกร เชน เศรษฐกจ สงคมการเมอง กฎหมาย ฯลฯ

▪ ปจจ ยภายในองคกร เ ชน กฎระ เบยบขอบงคบ ระบบการท างาน ประสบการณของบคลากรภายในองคกร ฯลฯการประเมนความเสยง (Risk Assessment)

หมายถง กระบวนการระบความเสยง การวเคราะหความเสยง และระดบของความเสยง โดยการประเมนจากโอกาสเกด (Likelihood) และผลกระทบ (Impact) ซงเมอประเมนความเสยงเสรจแลวจะท าใหองคกรทราบถงระดบของความเสยง (Degree of Risk) โดยองคกรจะน าผลการประเมนความเสยงไปบรหารจดการความเสยงตอไป

โอกาสเกด (Likelihood) หมายถง ความถหรอโอกาสทจะเกดเหตการณความเสยง โดยแตละองคกรจะก าหนดเกณฑของระดบโอกาสเกดความเสยงเปนระดบตาง ๆ เชน โอกาสเกดสงมาก โอกาสเกดสง โอกาสเกดปานกลาง โอกาสเกดนอย และโอกาสเกด

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

14

นอยมาก และก าหนดนยามของระดบโอกาสเกดแตละระดบใหชดเจน

ผลกระทบ (Impact) หมายถง ขนาดความรนแรงของความเสยหายทจะเกดขนหากเกดเหตการณความเสยง แตละองคกรจะก าหนดระดบผลกระทบในแตละดานแตกตางกน เชน ผลกระทบดานประสทธผล ผลกระทบดานมลคาทางการเงน ผลกระทบดานชอเสยงและภาพลกษณขององคกร ผลกระทบดานความปลอดภยของชวตบคลากร เปนตน นอกจากนแตละองคกรตองก าหนดนยามของระดบผลกระทบทเกดขนในแตละดานใหชดเจน

ระด บของความ เส ย ง (Degree of Risk) หมายถง สถานะของความเสยงทไดจากการประเมนโอกาสเกดและผลกระทบของแตละปจจยเสยง โดยแตละองคกรจะมก าหนดเกณฑการยอมรบความเสยงแตกตางกน เชน บางองคกรแบงระดบของความเสยงเปน 5 ระดบ คอ สงมาก สง ปานกลาง นอย และนอยมาก ในขณะทบางองคกรแบงระดบของความเสยงเปน 4 ระดบ คอ สงมาก สง ปานกลาง และนอย ซงขนอยกบบรบทของแตองคกร (กรธช อยสข, 2553)

การบรหารความเสยง (Risk Management) หมายถง กระบวนการด าเนนงานขององคกรทเปนระบบและตอเนอง และเมอน ามาประยกตใชรวมกบแนวคดการบรหารงานคณภาพ PDCA หรอ Plan-Do-Check-Act (บรณะศกด มาดหมาย, 2551) เพอชวยลดโอกาสเกดเหตการณความเสยงหรอลดผลกระทบทจะสรางความเสยหายใหองคกรไดในอนาคต โดยการบรหารความเสยงนน องคกรจะตองบรหารความเสยงใหอยในระดบทองคกรยอมรบได หรอควบคมได และตรวจสอบไดอยางมระบบ โดยค านงถงการบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายขององคกรเปนส าคญ ซงการบรหารความเสยงจะมวธการจดการความเสยงหลายวธดงน

▪ การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance)เปนการยอมรบความเสยงทเกดขน เนองจากองคกรพจารณาวธการจดการความเสยงแลว

พบวาไมคมคาในการจดการควบคมหรอปองกนความเสยง หรออยในวสยทองคกรนนยอมรบได

▪ การลดความเสยง หรอการควบคมความเสยง(Risk Reduction) เปนวธการหาทางปองกนการปรบปร งระบบการท างานหรอการออกแบบวธการท างานใหมเพอลดโอกาสทจะเกด หรอลดผลกระทบใหอยในระดบทองคกรยอมรบได

▪ การกระจายความเสยง หรอการถายโอนความเสยง (Risk Transfer) เปนการกระจายหรอถายโอนความเสยงใหบคคลอนทมใชบรษทประกนโดยสญญา หรอการถายโอนความเสยงไปใหบรษทประกนภยตามรปแบบและเงอนไขทองคกรตองการใหชวยแบงความรบผดชอบไป

▪ การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance)เปนการจดการความเสยงทนาจะเปนวธสดทายทไดรบการพจารณา โดยความเสยงอยในระดบสงมากและองคกรไมอาจยอมรบได จงตองตดสนใจหลกเลยง หรอยกเลกโครงการ/กจกรรมนนการควบคม (Control) หมายถง นโยบาย

แนวทาง หรอขนตอนปฏบตตาง ๆ ซงกระท าเพอลดความเสยง และท าใหการด าเนนงานบรรลวตถประสงค แบงได 4 ประเภท คอ

▪ การควบคมเพอการปองกน (PreventiveControl) เปนวธการควบคมทก าหนดขนเพอปองกนไมใหเกดความเสยง และขอผดพลาดตงแตแรก

▪ การควบคมเพอใหตรวจพบ (DetectiveControl) เปนวธการควบคมทก าหนดขนเพอคนพบขอผดพลาดทเกดขนแลว

▪ กา รควบค ม โ ดยกา ร ช แนะ ( DirectiveControl) เปนวธการควบคมทสงเสรมหรอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

15

กระตนใหเกดความส าเรจตามวตถประสงคทตองการ

▪ การควบคม เพ อการแก ไข (CorrectiveControl) เปนวธการควบคมทก าหนดขนเพอแกไขขอผดพลาดทเกดขนใหถกตองหรอเพอหาวธการแกไขไมใหเกดขอผดพลาดซ าอกในอนาคต

กระบวนการบรหารความเสยง แนวปฏบตส าหรบกระบวนการบรหารความ

เสยงโดยทวไปทหลายองคกรเลอกใช จะยดหลกเกณฑและแนวทางการบรหารความเส ยงตามมาตรฐาน ISO 31000 ( Risk Management) ม ข น ต อนกา รด าเนนงาน 6 ขนตอน (เกยรตพงษ อดมธนะธระ,2561) ดงน 1. การก าหนดวตถประสงค (Establish the context)

การก าหนดวตถประสงคและเปาหมายการด าเนนงานตองก าหนดใหสอดคลองกบวสยทศน พนธกจขององคกร โดยยดหลก 5 ประการ คอ มความชดเจน (Specific), สามารถวดผลได (Measurable), สามารถปฏบตได (Achievable), มความสมเหตสมผล (Reasonable) และมกรอบเวลา (Time constrained) ในการด าเนนงาน

2. การระบความเสยง (Risk Identification)การระบเหตการณหรอโอกาสเกดความ

ผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณทไมพงประสงค หรอการกระท าใดใดทมผลกระทบหรอท า ใหการด า เนนงานไมประสบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายขององคกร ซงเหตการณนนอาจเกดขนภายใตสถานการณทไมแนนอน หรออาจเกดขนในอนาคต

3. การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis)การวเคราะหความเสยงตองพจารณาโอกาส

เกด ความถของเหตการณทจะเกด และผลกระทบตอ

องคกรในดานตาง ๆ จากนนจดระดบของความเสยงโดยเปรยบเทยบกบเกณฑทองคกรก าหนดไว โดยองคกรสามารถประเมนความเสยงไดหลากหลายวธ ซงแนวทางทใชในการวเคราะหความเสยงทนยมใชกนในปจจบน มอย 2 วธ ดงน

3.1 การวเคราะหความเสยงตามทรพยสน (Asset-Based Risk Assessment) เปนการประเมนความเสยงทเกดขนกบทรพยสนขององคกรโดยตรง ซงประกอบดวยขนตอนหลกๆ คอ

▪ จดท าทะเบยนทรพยสน (Inventory ofAsset) เพอระบทรพยสนสารสนเทศทส าคญทตองไดรบการปกปอง

▪ พจารณาถงภยคกคาม (Threat) ทอาจท าอนตรายตอทรพยสนสารสนเทศ และจดออน (Vulnerability) ในตวทรพยสนกระบวนการ หรอมาตรการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ทอาจเปนชองทางใหภยคกคามเหลานนเขาท าอนตรายตอทรพยสนได

▪ ประเมนระดบผลกระทบ (Impact) ตอองคกร และโอกาส (Probability) ทจะเกดเหตการณความเสยงขน

▪ ก าหนดระดบของความเสยงตามเกณฑทองคกรก าหนดไว

3.2 การวเคราะหความเสยงตามเหตการณ ( Scenario- Based Risk Assessment) เ ป น ก า รประเมนความเสยงโดยอาศยประสบการณหรอเหตการณทเกดขนในอดตเปนขอมลพนฐาน หรออาศยสถานการณทหลากหลายทจะน าไปใชเปนขอมลในการสรางการแจกแจงของความเสยงทอาจเกดขน เพอหาเหตการณหรอสถานการณทมความนาจะเปนมากทสด และหาเหตการณหรอสถานการณทเลวรายทสดทอาจเกดขนกบองคกรไดในอนาคต (จรญญา จนทรปาน, 2558)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

16

4. การประเมนความเสยง (Risk Evaluation)เม อว เคราะหความเสยง เรยบรอยแลว

ขนตอนตอไปคอการประเมนความเสยงโดยพจารณาจากระดบของความเสยงและจดล าดบความส าคญของความเสยงทจะสงผลกระทบตอองคกรตามกฎเกณฑทแตละองคกรก าหนดไว ซงความเสยงทองคกรสามารถยอมรบไดตองจดท าเปนรายงานและน าเสนอตอผบรหารขององคกรใหทราบและหาวธด าเนนการกรณเหตการณความเสยงนน ๆ เกดขน ส าหรบความเสยงทองคกรไมสามารถยอมรบไดจะตองด าเนนการจดการความเสยงตอไป

5. การจดการความเสยง (Risk Treatment)หลงจากการประเมนความเสยงจะตองมการ

รายงานความเสยงใหผบรหารองคกรไดทราบ และเลอกแนวทางในการจดการความเสยงโดยประเมนจากปจจย 2 ประการ คอ ความคมคาของตนทนทจะตองใชในการบรหารจดการและผลตอบแทนทจะไดรบกลบคนมายงองคกร และความเปนไปไดของประสทธผลและความส าเรจในการบรหารจดการความเสยงนน เมอเลอกแนวทางในการจดการความเสยงไดแลวจะตองด า เน นการจ ดท าแผนจดการความ เส ย ง ( Risk Treatment Plan: RTP) เ พ อ ใ ช เ ป นหล ก ในก า รด าเนนงานจดการความเสยงตอไป

นอกจากนองคกรตองตระหนกอยเสมอวาไมมความเสยงใดทถกจดการแลวจะหมดไป ดงนนแนวทางในการจดการความเสยงทองคกรสามารถน ามาใชในการปฏบตได คอ ลดความเสยงใหอยในระดบทองคกรสามารถยอมรบได ทงนการลดความเสยงลงสามารถปฏบตได 2 แนวทาง คอ ลดโอกาสเกดเหตการณความเสยง หรอลดผลกระทบทเกดขนจากเหตการณความเสยงนน ๆ

6. การเฝาสงเกตและทบทวนความเสยง (Risk Monitoringand review)

การเฝาสงเกตและทบทวนความเสยง เปนการตดตามผลการปฏบตงานตามแผนจดการความเสยงขององค กร เพ อ ให ม น ใจว าการจ ดการความเส ย งมประสทธภาพ มความเหมาะสม และเมอเสรจสนกจกรรมตามแผนจดการความเสยง องคกรตองประเมนความเสยงในเรองนน ๆ ซ าอกครงเพอตรวจสอบใหมนใจวาความเสยงทไดรบการบรหารจดการไปแลวนนลดลงอยในเกณฑทองคกรยอมรบได โดยการประเมนความเสยงซ าอกครงภายหลงการจดการความเสยงเรยกวา “ความเสยงคงเหลอ (Residual risk reporting) ดงภาพท 1

ภาพท 1 กระบวนการบรหารความเสยง

ความส าคญของการบรหารความเสยง การบรหารความเสยงมความส าคญในการ

ด าเนนงานและบคลากรทกคนขององคกร การบรหารความเสยงชวยใหองคกรประสบความส าเรจในผลประกอบการและบรรลเปาหมายการท าก าไร การปองกนความสญเสยของทรพยากร ชวยท าใหมนใจถงการรายงานทมประสทธภาพ การปฏบตทถกตองตามกฎหมาย กฎระเบยบ และกฎเกณฑตาง ๆ ขององคกร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

17

การหลกเลยงการเสอมเสยชอเสยงและผลลพธอน ๆ อนไมพงประสงคทตามมา โดยรวมแลวการจดการความเสยงขององคกรจะชวยใหองคกรทวไปด าเนนไปในทศทางทตองการไดอยางเหมาะสม และสามารถบรรลวตถประสงคขององคกรทก าหนดไวไดเปนอยางด (ขนษฐา ชยรตนาวรรณ, 2011)

การประ เ มนความเส ย งด าน เทคโนโลยสารสนเทศ

เทคโนโลยสารสนเทศมความหลากหลายเพมมากขนและเขามามบทบาทมากมายในองคกรตาง ๆ ทงภาครฐและภาคเอกชน ซงองคกรตาง ๆ มขอมลทมความส าคญ และขอมลทเปนความลบขององคกร สงผลใหความตองการในการดแลความมนคงปลอดภยของสารสนเทศเพมสงขน เพอปองกนความเสยหายทจะเกดขนจากภยคกคามในรปแบบตาง ๆ ท สามารถบกรกโจมตขอมลขององคกร มาตรฐาน ISO/ IEC 27001 คอ มาตรฐานสากลส าหรบระบบบ ร ห า ร ค ว า ม ม น ค ง ป ล อ ด ภ ย ส า ร ส น เ ท ศ ( Information Security Management System: ISMS) ไดถกน ามาใชเปนมาตรฐานในการด าเนนงานขององคกรตาง ๆ เพ อใหเกดประสทธภาพในการปกปองทรพยสนสารสนเทศขององคกร และใหการด า เน น งานขององค ก รสอดคล อ งก บกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ และขอก าหนดตาง ๆ ทเกยวของ (ชลกร นวลสมศร, 2017)

การประเมนความเสยงดานสารสนเทศ ( Information Security Risk Assessment) นบไดวาเปนหวใจส าคญของการท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO27001 (วชราพร ปญญา-พนจนกร, 2552) นนคอ หากองคกรประเมนความเสยงไมถกตอง หรอไมครอบคลมจะท าใหการจดการความเสยงทตามมานนแกปญหาไมตรงจด และไมครอบคลมตามไปดวย มาตรฐาน ISO 27001 มงเนนการปกปอง

ขอมลสารสนเทศ 3 ประการ (เมธา สวรรณสาร, 2562) ดงภาพท 2 ดงน

▪ ความลบ (Confidential) คอ การปกปองขอมลสารสนเทศใหเขาถงไดเฉพาะผทมสทธและมการก าหนดชนความลบของขอมลสารสนเทศเพอก าหนดเปนแนวทางในการใหสทธกบผใชงานของแตละองคกร

▪ ความถกตองสมบรณ ( Integrity) คอ การปกปองขอมลสารสนเทศใหมความถกตองสมบรณ ไมใหถกแกไขเปลยนแปลง หรอผดไปจากความเปนจรง

▪ ความพรอมใชงาน (Availability) คอ การปกปองขอมลสารสนเทศ และสรางความเชอมนวาผใชงานหรอผเกยวของสามารถใชงานขอมลสารสนเทศไดตลอดเวลาเมอตองการใชงาน

ภาพท 2 การปกปองขอมลสารสนเทศ 3 ประการของมาตรฐาน ISO 27001

องค ก ร ส าม า รถน า ก า รปกป อ งข อม ลสารสนเทศทง 3 ประการนมาประยกตใชรวมกบการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศได แตจะปกปองเขมงวดมากหรอนอยขนอยกบความเสยงของแตละองคกรทประเมนได โดยหลกการคอ ขอมลใดทเสยงสงยอมตองมมาตรการปกปองเขมงวดกวาขอมลทมความเสยงต า

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

18

การประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ องคกรควรพจารณากระบวนการท างานดวยการปกปองระบบเทคโนโลยสารสนเทศและขอมลสารสนเทศ 4 ดาน (ปรญญ เสรพงศ, 2557) ดงน

1. ความเสยงดานการเขาถงขอมล (AccessRisk) เปนการประเมนความเสยงเกยวกบการเขาถงขอมลและระบบสารสนเทศโดยบคคลทไมมหนาทเกยวของ หรอเปนความเสยงทบคคลทมหน าทเก ยวของแต ไมสามารถเข าถ งขอมลและระบบสารสนเทศได องคกรตองมมาตรการควบคมการเขาถงขอมลสารสนเทศทรอบคอบและรดกม มเชนนนบคคลทไมเกยวของอาจน าขอมลสารสนเทศขององคกรไปแสวงหาประโยชนโดยมชอบ หรอขอมลสารสนเทศเหลานนอาจถกเปลยนแปลงแกไขได

2. ความเสยงดานความถกตองและครบถวนของขอมลสารสนเทศ (Integrity Risk) เปนการประเมนความเสยงเกยวกบการควบคมและตรวจสอบเพอใหมนใจวาการบนทก การประมวลผล และการแสดงผลขอมลสารสนเทศมความถกตองครบถวน รวมถงการควบคมเกยวกบการพฒนา แกไข หรอเปลยนแปลงระบบสารสนเทศอกดวย

3. ความเสยงดานความพรอมใชของขอมลสารสนเทศ (Availability Risk) เปนการประเมนความเสยงเกยวกบการบรหารจดการใหระบบสารสนเทศ และขอมลสารสนเทศมความพรอมใชงาน สามารถใชงานไดอยางตอเนอง หรอในเวลาทตองการ เชน การส ารองขอมล การกคนขอมล การบรหารจดการความตอเนองในการด าเนนธรกจ (Business Continuity Management: BCM) เปนตน

4. ความเสยงดานการบรหารจดการดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Infrastructure Risk) เปนการประเมนความเสยงเกยวกบการบรหารจดการดานเทคโนโลยสารสนเทศในภาพรวมใหแกผใชงานอยางเหมาะสมและเพยงพอแกการสนบสนนการประกอบธรกจขององคกรนน ๆ เชน นโยบายเกยวกบการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ระเบยบปฏบต

ขนตอนการปฏบตงาน การบรหารงานทรพยากรบคคล การฝกอบรม และการสรางความตระหนกในเรองการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศใหแกบคลากรภายในองคกร และบคลากรทเขามาปฏบตงานรวมกบองคกร

การประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศทองคกรพจารณากระบวนการท างานดวยการปกปองระบบเทคโนโลยสารสนเทศและขอมลสารสนเทศ 4 ดานแลว ยงมความเสยงเกยวกบการทผบรหารขององคกรมไดรบขอมลท เกยวของอยางถกตองและทนเวลาเพอใชประกอบการตดสนใจ ดงนนองคกรควรพจารณาวาขอมลสารสนเทศใดบางทจ าเปนแกการตดสนใจ รวมทงจดใหมระบบการตรวจสอบความถกตองของขอมล และจดเตรยมขอมลดงกลาวใหพรอม เพอประโยชนในการด าเนนงานของหนวยงาน

นอกจากน ย งมความเส ยงด านอน ๆ ทเกยวของ หรอมผลกระทบตอการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศทงทางตรงและทางออมอก 4 ดาน ดงน

1. ความเสยงดานกายภาพและสงแวดลอมเปนการประเมนความเสยงทเกดจากภยคกคามทางธรรมชาตสงแวดลอมทมนษยกระท าขน ลกษณะทางกายภาพและสงแวดลอมทงโดยเจตนาและไมเจตนา เชน ระบบภายในศนยขอมล (Data Center) ขององคกร ตองพจารณาเกยวกบระบบปรบอากาศ ระบบควบคมความชน ระบบดบเพลง เปนตน ในเรองของนโยบายการเขาถงขอมลสารสนเทศ การน าขอมลสารสนเทศไปใช การควบคมการแลกเปลยนขอมล พนทการท างานและความปลอดภยในการท างานของบคลากรก เปนอกประเดนหน งท อ งคกรตองใหความส าคญและน ามาประเมนความเสยงดวย

2. ความเสยงดานบคลากร เปนการประเมนความเสยงทเกดจากบคลากรขององคกรทเกยวของกบการด าเนนงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ รวมถงการวางแผนการตรวจสอบการท างาน การมอบหมายหนาทและสทธของบคลากร / บคคลทมสวนเกยวของกบการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

19

ด าเนนการทเกยวของกบขอมลสารสนเทศทกคนอยางละเอยดถถวน เพอใหบคลากรมความตระหนก มความรและความเขาใจในการใชงาน การดแลรกษาความปลอดภยระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ตลอดจนบคลากรภายนอกทเกยวของทงทางตรงและทางออม ความเสยงดานบคลากรเปนความเสยงหนงทส าคญ ดงนนองคกรจงควรมแนวทางและการวางแผนทก ากบดแลการบรหารจดการและควบคมความเสยงบคลากรขององคกรทกระดบอยางจรงจง

3 . ความ เส ย งด านอปกรณ เทคโน โลยสารสนเทศ เปนการประเมนความเสยงทเกดจากความผดพลาด ชองโหวของภยคกคามทเกดขนกบอปกรณ ไมวาจะเปนความเสยงทเกดจากการท างานผดพลาดของอปกรณ ชองโหวของอปกรณ ตลอดจนการเคลอนยายตวเครอง อปกรณ การตดตงอปกรณในพนทไมเหมาะสม การถกคกคามจากภยตาง ๆ เชน ไวรสคอมพวเตอร เปนตน นอกจากนยงมชองโหวทเกดขนจากการพฒนาระบบสารสนเทศขนมาใชเองของแตละองคกร ซ งส งเหลานแตละองคกรตองด าเนนการประเมนความเสยงและจดการความเสยงเหลานดวย

4. ความเสยงดานโปรแกรมคอมพวเตอร เปนการประเมนความเสยงทเกดขนจากระบบการท างานตาง ๆ ในการจดท าและพฒนาระบบสารสนเทศ รวมถงโปรแกรมประยกตอน ๆ ทใชประกอบการใชงานโปรแกรมหรอระบบสารสนเทศทพฒนาขน เชน การใชงานโปรแกรมไมมลขสทธถกตอง ความผดพลาดทเกดขนจากการเขยนโปรแกรม การเปลยนแปลงชดค าสงหรอซอรสโคดโดยผไมหวงด เปนตน

5. ความเสยงดานระบบเครอขาย เปนการประเมนความเสยงหรอเหตการณ หรอภยตาง ๆ ทเกดขนกบระบบเครอขายขององคกรทงระบบอนทราเนต (Intranet) และอนเตอรเนต (Internet) ซงรวมถงภยทม ส า เหต ม าจากปญหาพ น ฐานของ โพรโตคอล (Protocol) TCP/IP ดวย เชน ความเสยงดานกายภาพ ความเสยงดานระบบปฏบตการ ความเสยงดานระบบแมขาย ความเสยงจากการบกรกระบบเครอขาย และ

ความเสยงจากภยคกคามตาง ๆ การบรหารจดการความเสยงดานระบบเครอขาย

6. ความเสยงดานขอมลสารสนเทศ เปนการประเมนความเสยงทเกดขนกบขอมลในฐานขอมลตาง ๆ ของระบบสารสนเทศภายในองคกร อาจมผบกรกท าใหขอมลสารสนเทศถกท าลาย หรอการโจรกรรมขอมลสารสนเทศทส าคญ การลกลอบเขามาแกไขหรอเปลยนแปลงขอมล ความเสยงเหลานลวนมความจ าเปนทจะตองมการบรหารจดการความเสยงดานขอมลสารสนเทศ ดงนนองคกรตองใหความส าคญในการประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงใหครอบคลมดานขอมลสารสนเทศดวย

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลกบการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ

ค ณ ะ แ พ ท ย ศ า ส ต ร ศ ร ร า ช พ ย า บ า ล มหาวทยาลยมหดล เปนองคกรหนงทไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/ IEC 27001 :2013 ( Information Security Management System: ISMS) เมอป พ.ศ.2560 โดยกจกรรมทส าคญของมาตรฐาน ISO/ IEC 27001:2013 คอ การด าเนนการเพอจดการความเสยงและโอกาสเกดซงมงเนนการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศควบคไปกบการประเมนความเสยงจากการปฏบตงานทวไป การประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศเปนการระบความเสยงทเกยวของกบความปลอดภยของขอมล เชน ความลบของขอมล ความถกตองสมบรณ และความพรอมใชงานของขอมล เปนตน ซงคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล เปนองคกรหนงทขบเคลอนพนธกจขององคกรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนโครงสรางพนฐานทส าคญ ไมวาจะเปนในดานการศกษา ดานวชาการ ดานการวจย และด านการบร การผ ป วย ต า งก ใ ช เทคโนโลยสารสนเทศทงสน ดวยเหตนการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศจงเปนหวใจส าคญของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

20

ฝายสารสนเทศเปนหนวยงานสงกดส านกงานคณบด คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลทไดรบมอบหมายใหบรหารจดการและควบคมดแลในเรองของเทคโนโลยสารสนเทศของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ดวยเหตนฝายสารสนเทศจงใหความส าคญในเรองดงกลาว และน าการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศเขาไปเปนสวนหนงของการประเมนความเสยงตงแตป พ.ศ.2561 เปนตนมา ส าหรบการประเมนความเสยงของฝายสารสนเทศเลอกวธการวเคราะหความเสยงตามเหตการณ (Scenario-based Risk Assessment) โดยก าหนดใหด าเนนการประเมนความเสยงปละ 1 ครง ซงฝายสารสนเทศมอบหมายใหทมบรหารจดการคณภาพ (Quality Management) รวบรวมและประสานงานในการด าเนนการบรหารความเสยงของฝายสารสนเทศ ดงนนเพอใหการบรหารจดการความเสยงครอบคลมในทกสวนการปฏบตงานของฝายสารสนเทศและเปนการเปดโอกาสใหบคลากรของฝายสารสนเทศมสวนรวมในกจกรรมน ทมบรหารจดการคณภาพจงด าเนนการประเมนความเสยงโดยมอบหมายใหแตละทมในงานตาง ๆ ซงอยในสงกดของฝายสารสนเทศด าเนนการประเมนความเสยงทอาจเกดขนจากการปฏบตงานในสวนงานทแตละทมรบผดชอบ ซงเมอแตละทมประเมนความเสยงไดแลว จะสงแบบประเมนความเสยงมาใหกบทมบรหารจดการคณภาพเพอรวบรวมและก าหนดรหสเหตการณความเสยง ประจ าป เพอใชในการด าเนนการตดตามการบรหารความเสยงตอไป นอกจากการประเมนความเสยงปละ 1 ครงตามรอบของกจกรรมการบรหารความเสยงของฝายสารสนเทศแลว หากแตละทมพบความเสยงเพมเตมจากการปฏบตงานระหวางป แตละทมสามารถประเมนความเสยงเพมเตมและรวบรวมสงใหทมบรหารจดการคณภาพไดตลอดทงป ทงนเพอใหมนใจไดวาทกความเสยงทพบในการปฏบตงานรวมถงความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศจะไดรบการบรหารจดการอยางครอบคลม ครบถวนและมประสทธภาพ

ส าหรบการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศทเพมเขามาในการประเมนความเสยงของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลนน ยดตามกระบวนการบรหารความเสยง ดงน

ขนตอนการระบความเสยง บคลากรในแตละทมของงานตาง ๆ ภายใต

สงกดของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล จะด าเนนการระบความเสยงตามเหตการณทอาจเกดขนกบทรพยสนและสารสนเทศของฝายสารสนเทศ โดยพจารณาจากปจจยตาง ๆ ทอาจสงผลใหเกดความเสยหายตอทรพยสนและสารสนเทศ หรอปจจยทอาจกอใหเกดการสญหาย ความถกตอง และความพรอมใชงานของขอมลสารสนเทศ เชน ระบบสารสนเทศส าหรบการใหบรการผปวยเกดหยดชะงกอนเนองมาจากฮารดดสกของเครองแมขายทใหบรการฐานขอมลผปวยเสยหายจากกระแสไฟฟากระชาก, ระบบคอมพวเตอรและเครองแมขายคอมพวเตอร ณ ศนยส ารองไมสามารถใหบรการได อนเนองมาจากระบบปรบอากาศไมเพยงพอตอการใชงาน และ ขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศ เปนตน

ขนตอนการวเคราะหความเสยง เมอบคลากรในแตละทมสามารถระบความ

เสยงไดแลว ขนตอนตอไปคอ การวเคราะหความเสยง ซ งการว เคราะหความเสยงจะประกอบดวยการพจารณากลมทรพยสนทไดรบผลกระทบ หนวยงานทไดรบผลกระทบ ชองโหวทอาจท าใหเกดเหตการณ ภยคกคาม ประเภทของภยคกคาม ตลอดจนบคคลหรอผทท าใหเกดความเสยหาย ระดบผลกระทบทจะเกดขน และระดบโอกาสเกดของความเสยง นอกจากนแตละทมตองพจารณาถงกจกรรมหรอมาตรการควบคมทใช

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

21

อยในปจจบนซงเปนมาตรการในการดแล ปองกน หรอแกไขไมใหความเสยงนน ๆ เกดขนได รวมถงการพจารณาถงผลกระทบดานเทคโนโลยสารสนเทศทง 3 ดาน อนไดแก ความลบ ความถกตองสมบรณ และความพรอมใชงาน

ตวอยางเชน ความเสยงในสวนของขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศ หากพจารณาปจจยและขอมลตาง ๆ ตามขนตอนการวเคราะหความเสยงของฝายสารสนเทศจะสามารถพจารณาและระบขอมลในสวนตาง ๆ ดงน

▪ กลมทรพยสนทไดรบผลกระทบ ไดแกขอมลทจดเกบอยในฐานขอมลภายในศนยข อ ม ล ( Data Center) ข อ ง ค ณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

▪ หนวยงานท ได รบผลกระทบ ไดแกคลนก , หอผป วย และหนวยงานทเกยวของกบการใหบรการผปวย

▪ ชองโหวทอาจท าใหเกดเหตการณ ไดแกการจดการบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศ

▪ ภยคกคาม ไดแก บคคลเข า ไปลบเปลยนแปลง หรอแกไขขอมล

▪ ประเภทของภยคกคาม ไดแก ภยคกคามท เกดขนโดยเจตนา หรอภยคกคามทเกดขนโดยไมเจตนา ซงในกรณนถอวา เปนภยคกคามท เกดขนโดยเจตนา

▪ บคคลหรอผทท าใหเกดความเสยหายไดแก บคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออก หรอเกษยณอายราชการ

▪ ระดบผลกระทบ เมอพจารณาตามเกณฑของฝายสารสนเทศ คณะ

แพทยศาสตรศรราชพยาบาล อยทร ะ ด บส ง ม าก ( ร ะด บ 5 ) ซ ง เ ป นผลกระทบทรนแรงทสด

▪ ระดบโอกาสเกด เมอพจารณาจากสถตของการลาออก การสนสดสญญาจางยอนหลงกลบไป 1 ป พบวาม ระดบโอกาสเกดอยทระดบปานกลาง (ระดบ 3)โดยตรวจสอบพบวาโอกาสทบคลากรลาออก หรอสนสดสญญาจาง แตไมไดรบการน าออกจากบญชรายชอผใชระบบสารสนเทศเฉลยอยท 1-12 ครงตอป

▪ มาตรการควบคม ไดแก การสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศปละ1 ครง

▪ ผลกระทบดานเทคโนโลยสารสนเทศไดแก ความถกตองสมบรณ ซ งหากบคลากรทลาออก หรอสนสดสญญาจางไปแลว แตยงสามารถเขาใชงานระบบสารสนเทศของคณะแพทยศาสตรศรราช-พยาบาลได อาจจะเขาไปด าเนนการแกไขขอมล หรอเปลยนแปลงขอมลใหผดไปจากความเปนจรง

ขนตอนการประเมนความเสยง เม อว เคราะหความเสยง เรยบ รอยแลว

บคลากรในแตละทมจะด าเนนการประเมนความเสยงซงพจารณาระดบของความเสยง โดยเปรยบเทยบกบตารางแสดงระดบความเสยงของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลทก าหนดไว ดงตารางท 1 ดงน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

22

ระดบ

ผลกร

ะทบ

(Impa

ct)

5 1x5 2x5 3x5 4x5 5x5 4 1x4 2x4 3x4 4x4 5x4 3 1x3 2x3 3x3 4x3 5x3 2 1x2 2x2 3x2 4x2 5x2 1 1x1 2x1 3x1 4x1 5x1

1 2 3 4 5 ระดบโอกาสเกด (Likelihood)

ตารางท 1 ตารางแสดงระดบความเสยงของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศร ราชพยาบาล

หากพจารณาจากระดบผลกระทบ และระดบโอกาสเกดจากการวเคราะหความเสยงในสวนของขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศ พบวา ระดบโอกาสเกดอยทระดบ 3 และระดบผลกระทบอยทระดบ 5 ดงนนระดบความเสยงของความเสยงในสวนของขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศจะอยทชอง 3X5 ซงตกอยในโซนสแดง ซงตามเกณฑของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล และเกณฑของมหาวทยาลยมหดลจะก าหนดใหหนวยงานต องด าเนนการจดการความเสยง โดยเลอกวธในการจดการความเสยงดวยการลดความเสยง

จากนนบคลากรในแตละทมจะด าเนนการจดล าดบความส าคญของเหตการณความเสยงทประเมนไดทงหมด โดยพจารณาจากตารางแสดงระดบความเสยงของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลทก าหนดไว ซงหากเหตการณความเสยง

ตกอยโซนสแดงและโซนสสม จะตองด าเนนการจดการความเสยงทนท

ขนตอนการจดการความเสยง หลงจากการประเมนความเสยงในสวนของ

ขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศเรยบรอยแลว ขนตอนตอไปบคลากรในแตละทมจะด าเนนการคดแผนจดการความเสยง (Risk Treatment Plan: RTP) ซงกจกรรมทจะน ามาใชในการจดการความเสยงสามารถเลอกปฏบตได 2 แนวทาง คอ กจกรรมทจดท าขนเพอลดโอกาสเกดเหตการณความเสยง หรอกจกรรมทจดท าขนเพอลดผลกระทบทเกดขนจากเหตการณความเสยง ซงความเสยงในสวนของขอมลส าคญของคณะฯ ถกเปลยนแปลงหรอสญหายโดยบคลากรทสนสดสญญาจางหรอลาออกจากคณะฯ อนเนองมาจากการถอดถอนสทธการเขาถงลาชาหรอการไมสอบทานบญชรายชอผใชงานระบบสารสนเทศนน ไดเสนอแผนจดการความเสยง 2 แผน ไดแก แผนระยะยาวจะด าเนนการปรบเปลยนรหสผ ใ ชงานระบบสารสนเทศดวยการยนยนตวตนดวยระบบแอคทฟ ไดเรคทอร (Active Directory: AD) ซงระบบ AD จะได รบขอมลจากระบบ SAP โมดล HR ของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลวนละ 1 ครง เพอน าไปปรบปรงขอมลในระบบ AD ซงหากปรบเปลยนรหสผใชงานระบบสารสนเทศดวยการยนยนตวตนดวยระบบ AD กจะเปนการปรบปรงบญชรายชอผใชงานใหเปนปจจบนอยางสม าเสมอ แตยงมชองโหวของการด าเนนการตามแผนระยะยาว จงไดคดการด าเนนการงานเปนแผนระยะสนขนมาอก 1 แผน ซงแผนระยะสนจะด าเนนการเพมความถในการสอบทานสทธการเขาถงระบบสารสนเทศ และสทธการใชงานระบบสารสนเทศเปนปละ 2 ครง เมอไดแผนจดการความเสยงมาแลว

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

23

แต ละทมจะรวบรวมขอม ลต า ง ๆ กรอกลงในแบบฟอรมการประเมนความเสยงสงใหกบทมบรหารจดการคณภาพ

ทมบรหารจดการคณภาพจะรวบรวมความเสยงทไดรบการประเมนจากทมตาง ๆ และน ามาจดกลมความเสยง สรปเปนรายงานความเสยงเพอน าเสนอใหผบรหารของฝายสารสนเทศไดทราบ และเลอกแนวทางในการจดการความเสยงโดยประเมนจากปจจย 2 ประการ คอ ความคมคาของตนทนทจะตองใชในการบรหารจดการและผลตอบแทนทจะไดรบกลบคนมายงฝายสารสนเทศ และความเปนไปไดของประสทธผลและความส าเรจในการบรหารจดการความเสยงนน เมอผบรหารของฝายสารสนเทศเลอกแนวทางในการจดการความเส ยงได แล วจะต องด า เน นการมอบหมายผรบผดชอบ (เมธา สวรรณสาร, 2562) ของแผนจดการความเสยงในแตละแผนเพอน าไปด าเนนการจดการความเสยงตอไป ซงผเกยวของจะตระหนกอยเสมอวา “ไมมความเสยงใดทถกจดการแลวจะหมดไป” แตแผนจดการความเสยงจะตองสามารถ “ลดความเสยงใหอยในระดบทองคกรสามารถยอมรบได”

ขนตอนการเฝาสงเกตและทบทวนความเสยง ทมบรหารจดการคณภาพ ฝายสารสนเทศจะ

ด าเนนการรวบรวมแผนจดการความเสยงและรายชอผรบผดชอบแตละแผนจดการความเสยง จากนนจะน าขอมลมาจดท าเปนกจกรรมการเฝาสงเกต/ตดตามและตรวจสอบความกาวหนาในการด าเนนกจกรรมตามแผนจดการความเสยง (Risk Treatment Plan Tracking: RTP Tracking) เดอนละ 2 ครง เพอน าเสนอใหผบรหารของฝายสารสนเทศทราบ โดยแผนจดการความเสยงใดทด าเนนการเสรจสนแลวกจะมการวเคราะหและประเมนระดบความเสยงคงเหลอ (Residual Risk) เพอใหมนใจวาแผนจดการความเสยงมประสทธภาพ มความเหมาะสม และมนใจวาความเสยงทไดรบการจดการไปแลวนนลดลงอยในเกณฑทฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลยอมรบได

นอกจากนทมบรหารจดการคณภาพยงเฝาตดตามการด าเนนการกจกรรมตาง ๆ ส าหรบแผนจดการความเสยงทอยระหวางการด าเนนการ เพอแจงใหผบรหารของฝายสารสนเทศทราบถงความคบหนาในการด าเนนงาน ตลอดจนปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเกดขน ท งนหากพบปญหาหรออปสรรคในการด าเนนงาน ผบรหารของฝายสารสนเทศจะใหค าปรกษาและใหความชวยเหลอเพอใหกจกรรมตาง ๆ ลลวงตามวตถประสงคของแผนจดการความเสยงนน ๆ ตอไป

สรป การประเมนความเสยงและการบรหารจดการ

ความเสยงขององคกรมบทบาทส าคญในการด าเนนธรกจขององคกรในปจจบนและในอนาคต นอกจากนองคกรตองใหความส าคญในการปกปองขอม ลสารสนเทศดวยการประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศซงถอวาเปนสนทรพยขององคกรใหรอดพนจากความเสยงทเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศอกดวย ขนตอนในการบรหารจดการความเสยงในแตละดานควรจดใหอยใ นค ว าม ร บผ ด ชอบหล กขอ ง ผ ท ม ค ว าม ร แ ล ะความสามารถในเรองนน ๆ ส าหรบการประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ องคกรควรมอบหมายผเชยวชาญทางดานเทคโนโลยสารสนเทศเปนผบรหารจดการ และฝายบรหารขององคกรตองใหการสนบสนนทรพยากรทจ าเปน เหมาะสมและไดมาตรฐาน เพอปกปององคกรจากความเสยหายทอาจเกดขนไดจากความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ นอกจากนการสอสารภายในองคกร และการสรางความตระหนกเกยวกบความมนคงปลอดภยสารสนเทศ และการใชงานขอมลสารสนเทศใหกบบคลากรทกระดบภายในองคกร กมสวนส าคญเชนกนทจะท าใหบรรลผลส าเรจ หรอจดมงหมายขององคกร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

24

ขอเสนอแนะ ผลการประเมนความเสยงและบรหารจดการ

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศจะเปนตวก าหนดวาจะตองท าแผนจดการความเสยง (Risk Treatment Plan) เพอจดการความเสยงอะไรบาง โดยแผนจดการความเสยงเปนกจกรรมหนงทมความส าคญและน ามาใชในการเฝาสงเกต ตดตามผลการจดการความเสยง และทบทวนความเสยงทเหลออย นอกจากนประเดนเรองกฎหมายกเปนหวขอหนงทส าคญในการประเมนความเสยง หากประเมนความเสยงแลวพบวาเปนเรองผดกฎหมาย ซงถอวามความเสยงในระดบสง องคกรตองรบแกไขโดยดวน

เอกสารอางอง กรธช อยสข.(2553). การจดการความเสยง (Risk

Management) ส าหรบองคกร Episode 1. สบคนเมอ 13 มกราคม 2563, จาก https://www.gotoknow.org/posts/364878.

เกยรตพงษ อดมธนะธระ. (2561). Risk Management Principles and Guidelines ISO 31000: 2009. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก https://www.iok2u.com/index.php/ article/e-book/196-iso-31000-2009-risk management-principles-and-

guidelines-iso-31000-2009. ขนษฐา ชยรตนาวรรณ. (2011), การบรหารความเสยง

สากล ISO 31000 กบระบบการศกษาของไทย. Veridian E-Journal Su. Vol.4 No.1 May – August 2011, 419 – 434.

จรญญา จนทรปาน. (2558). Scenario-Based Risk Assessment เหมาะสมหรอไมกบองคกรของทาน. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก https://www.techtalkthai.com/is-

scenario-based-risk-assessment- suitable-for- your-company. จรพร สเมธประสทธ. (2554). Scenario-Based Risk

Assessment การคนหาและประเมนความ เสยงบนสมมตฐานของฉากทศน. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก https://chirapon.wordpress.com.

จรพร สเมธประสทธ. (2554). มารจกมาตรฐานการบรหารความเสยงระดบสากลกน. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก http://web.kmutt.ac.th/internal-

audit/news/detail.php?ID=2618 ชลกร นวลสมศร. (2017). การประเมนความเสยงดาน

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารภายใต มาตรฐาน ISO 27001:2013. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก https://www.tcithaijo.org/index.php/ gskku/article/view/102213

บรณะศกด มาดหมาย. (2551). การปรบปรงอยาง ตอเนอง ตามแบบ PDCA. สบคนเมอ 5 กนยายน 2562, จาก http://inf.ocs.ku.ac.th/document/pdf/Kaizen_PDCA.pdf

ปรญญ เสรพงศ. (2557). รวว ISO 27001 :2013 – ตอนท 2 ความส าคญของการประเมนความเสยงสารสนเทศ. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2562, จาก http://www.club27001.com/2014/01/review-iso27001-2013- part1.html

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 20,2020, Revised : August 14,2020, Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.15

25

เมธา สวรรณสาร. (2562). ความมนคงปลอดภยไซเบอรกบปจจยเออทกอใหเกดความส าเรจแบบบรณาการประโยชนของการจดการความเสยง. สบคนเมอ 14 มกราคม 2563, จาก http://www.itgthailand.com

วชราพร ปญญาพนจนกร. (2552). มาตรฐานการรกษาความมนคงปลอดภย ISO/IEC 27001 และ ISO/IEC 17799 ฉบบประเทศไทย. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2562, จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/weblog/2009/02/27/entry-4

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO27001: 2013) – มตใหมของการบรหารจดการโรงพยาบาล The Information Security Management System (ISO27001: 2013) – A New

Dimension in Hospital Management

กตตศกด แกวบตรด* Kittisak Kaewbooddee*

บทคดยอ

การถอก าเนดของเทคโนโลยสารสนเทศไดน าไปสการเปลยนแปลงในปจจบนเปนอยางมาก ในดานของการบรหารจดการ ท าใหการเขาถงการบรการ หรอการท าธรกรรมตาง ๆ สามารถท าไดดวยความรวดเรวผานชองทางออนไลน ในปจจบนมนษยก าลงสอสารผานชองทางดจตอลมากกวาโลกทางกายภาพ การสอสารกบผรบบรการหรอพนธมตรทางธรกจ สามารถจดการประชมแบบดจทลไดทกททกเวลาผานรปแบบของการประชมผานทางระบบวดโอ รวมไปถงการด าเนนธรกรรม สามารถช าระเงนใหกบผใหบรการไดอยางสะดวก โดยการโอนเงนหรอช าระเงนผานระบบอเลกทรอนกสหลงจากทรบการบรการไดดวยระบบออนไลนผานโทรศพทมอถอไดทนท

ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศสงผลใหขอมลการท าธรกรรม ขอมลการใชงาน และขอมลสวนตวถกบนทก และขอมลดงกลาวถกดแลโดยผใหบรการหรอผเกบรกษาขอมล สงผลใหการเขาถงขอมลทส าคญตาง ๆ เหลานนท าไดงายขน ดงนนเพอความนาเชอถอ สรางความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศและขอมลทใหบรการตาง ๆ ในการด าเนนธรกจ การเพมความนาเชอถอใหแกลกคา และเพมมลคาขององคกรดวยการออกมาตรการในการร กษาความปลอดภยของระบบสารสนเทศเพมมากขน ดวยกระบวนการพฒนาใหระบบสารสนเทศมความมนคงปลอดภยมากยงขน

การใหบรการแกผปวยของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมการบนทกขอมลสวนตว และขอมลของการรกษาพยาบาล รวมไปถงขอมลการท าหตถการตาง ๆ ซงขอมลเหลานถอเปนขอมลสวนบคคลทส าคญ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมภาระหนาทโดยตรงในการดแลขอมลใหมความมนคงปลอดภยจงด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) เพอก ากบดแลระบบสารสนเทศ และขอมลตาง ๆ ใหมความมนคงและปลอดภยตามมาตรฐานสากล

ค ำส ำคญ: ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ; ความมนคงปลอดภยของขอมล; การบรหารโรงพยาบาล

*ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล*Siriraj Information Technology Department, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University*Corresponding Author: kittisak.kae@mahidol.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

27

Abstract

The advent of information technology has brought dramatic changes in the field of management. Nowadays in the online world can be enabling access to the service, e-commerce and commercial just click away. Today humans are living in the digital world rather than the physical world and communicating with clients or business partners can conduct the digital meetings from anywhere at any time by video conferencing. The client can make online payment transactions via mobile phones instantly.

Advances in information technology systems had resulted in transactional data, usage information and personal information recorded by the service providers. Resulting in service providers more easily accessing important information. In order for credibility and data security in the field of business operations. Therefore, the service has taken measures to increase the reliability of customers and enhance corporate value. The service provider maintains information systems to be more secure.

The patient information and patient treatment information has been recorded during hospital services and all of the information considered personal. The Faculty of Medicine Siriraj Hospital was responsible for maintaining information to be secure according to international standards in order to information security. Faculty of Medicine Siriraj Hospital has implemented the Information Security Management System (ISO/IEC27001: 2013) in order to security according to international standards.

Key Words: Information security Management; Data security; Hospital Management

บทน ำ

ยคโลกาภวฒนความกาวหนาทางดานระบบเทคโนโลยสารสนเทศสงผลใหการด าเนนธรกจตาง ๆ มการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทงในสวนของผใหบรการ และผ รบบรการตองมการปรบต วใหทนกบการเปลยนแปลงอยเสมอ การใหบรการในสวนตาง ๆ ของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลตองมความสะดวก และรวดเรวเพอตอบสนองความตองการของทกฝายทเกยวของ บนพนฐานของการใหบรการทสะดวก และรวดเรวนน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลตองมค ว า ม ม น ใ จ ว า ร ะบ บ เทค โน โ ลย ส า ร สน เทศ มประสทธภาพ และมความมนคงปลอดภย รวมไปถงขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบการใหบรการตองมความถกตองและสามารถตรวจสอบได เพอใหการใหบรการ

ตาง ๆ ทนตอความตองการ ระบบสารสนเทศและขอมลทอยในการดแลตองมความพรอมใชงานอยเสมอ

การจโจมทางไซเบอรถอเปนปญหาใหญในหลายองคกร เปนเรองทสามารถเกดขนไดบอย ๆ ในปจจบน และการปองการจโจมกสามารถท าไดยากมากขนอกดวย สงทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลตองท าอยางสม าเสมอคอการทบทวนนโยบายเรองความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ รวมไปถงขอมลทเกยวของตาง ๆ อยางสม าเสมอ กระบวนการดงกลาวยงถอเปนกระบวนการทมความส าคญทมสวนสนบสนนใหการด า เนนธรกจบรรลวตถประสงคของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

28

ขอมลเปนสนทรพยทมคามากทสดของทกองคกร รวมทงคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลดวย การละเมดขอมลและการน าขอมลไปใชในดานตาง ๆ โดยผทไมไดรบอนญาตนนเปนสาเหตทกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรง อาจเกดการฟองรองจากเจาของขอมลหรอผรบบรการ ท าใหเกดความเสยหาย ขาดความเชอมนจากผรบบรการรวมไปถงพนธมตรทางธรกจสงผลใหเสยชอเสยงได ดงนน คณะแพทยศาสตรศรราช-พยาบาลจ าเปนตองสรางมาตรฐานการควบคมการเขาถงขอมล มการประเมนและตดตามความเสยงทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เพอปองกนมใหมการละเมดขอมลเกดขน

การปฏบตตามขอตกลงดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศเกยวกบการใชคอมพวเตอรและซอฟตแวรท เก ยวของกบการปฏบต งานถอ เปนความส าคญของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลเพอเปนการปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขนจากการปฏบตหนาท ในปจจบนคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดด าเนนการโครงการความมงคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) และสงเสรมใหบคลากรมความตระหนกถงความส าคญของการรกษาความปลอดภยระบบสารสนเทศ และขอมลทเกยวของในการใหบรการผปวย เพอใหองคกรสามารถด าเนนการตามวสยทศนทวา “สถาบนทางการแพทยของแผนดนมงสความเปนเลศระดบสากล” (คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล, 2562) ทกสวนงานทเกยวของตองปฏบตตามพนฐานของความมนคงป ล อ ด ภ ย ส า ร ส น เ ท ศ อ น ไ ด แ ก ค ว า ม ล บ

(Confidentiality) การรกษาความลบของขอมลผปวย และขอมลตาง ๆ ทเปนความลบ ขอมลสารสนเทศจะตองถกก าหนดใหเขาถงไดเฉพาะผทไดรบอนญาตใหสามารถเขาถงขอมลสารสนเทศ, ความถกตองสมบรณ (Integrity) ขอมลจะตองมความถกตองสมบรณอยเสมอ และผทแกไขขอมลจะตองเปนผทไดรบอนญาตเทานน และความพรอมใช (Availability) ระบบสารสนเทศจะตองมความพรอมทจะใหบรการ และพรอมทจะเขาถงไดตลอดเวลาทตองการ (Vallabhaneni, 2018) ดงนนถาไมปฏบตตามพนฐานทจ าเปนเหลานอาจจะท าใหองคกรมความเสยงทจะถกโจมตทางไซเบอร และท าใหองคเกดเกดความเสยหายได

ควำมเปนมำและควำมหมำยของควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013)

ความมนคงปลอดภยสารสนเทศ (ISO27001) เปนมาตรฐานความปลอดภยของระบบสารสนเทศซงเปนสวนหนงของมาตรฐาน ISO27000 ซ งเปนรนสดทายมการปรบปรงเพยงเลกนอย และเผยแพรในป พ.ศ. 2556 (ค.ศ. 2013) โดยองคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน ( International Organization for Standardization: ISO) แ ล ะ ค ณ ะ ก ร รมกา ร Electrotechnical ระหวางประเทศ ( IEC) ภายใตคณะอนกรรมการรวม ISO (The British Standards Institution, 2019) ดงรปท 1

รปท 1 ความเปนมาของความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

29

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ คอการบรหารจดการระบบสารสนเทศทมวตถประสงคเพอรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ และขอมลทเกยวของภายใตการควบคมทเหมาะสม องคกรใดทปฏบตตามขอก าหนดจะไดรบการรบรองหลงจากการตรวจสอบเสรจแลวโดยหนวยงานทออกใบรบรอง (Certificate) ประวตของความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศก าเนดขนเมอป พ.ศ. 2535 (ค.ศ. 1992) โดยกรมการคาและอตสาหกรรม (DTI) ซงเปนสวนหนงของรฐบาลสหราชอาณาจกรไดเผยแพร "หลกปฏบตส าหรบการจดการความปลอดภยของขอมล" เพอใชเปนหลกปฏบตในการก ากบดแลความปลอดภยของขอมล ในป พ.ศ. 2538 (ค.ศ. 1995) สถาบนมาตรฐานองกฤษ (British Standards Institute: BSI) ไดมการปรบปรง และแกไขเอกสาร “หลกปฏบตส าหรบการจดการความปลอดภยของขอมล” โดยใชชอใหมวา BS7799 (Honan, 2014)

ในเดอนธนวาคม ป พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000) เอกสาร BS7799 ฉบบท ถกปรบปร ง โดยสถาบนมาตรฐานองกฤษถกเผยแพรในชอมาตรฐาน ISO/IEC 17799 ถอเปนจดก าเนดของมาตรฐาน ISO อยางจรงจงมากขน จนถงป พ.ศ. 2548 (ค.ศ. 2005) ไดมการเผยแพรมาตรฐาน ISO/IEC27001: 2005 ซงตอมาได เปนขอก าหนดส าหรบระบบการจดการความปลอดภยของระบบสารสนเทศ และมความสอดคลองกบมาตรฐาน ISO 17799 ในวนท 25 กนยายน พ.ศ. 2556 (ค.ศ. 2005) ไดมการยกเลก ISO27001: 2005 และไดมการเผยแพรมาตรฐานความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศฉบบใหมคอ ISO/IEC27001: 2013 ซงฉบบนยงคงถกใชอยจนถงปจจบน (Honan, 2014)

แนวโนมของกำรขอรบรองควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) ในปจจบน

ความม นคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) มขอบเขตการควบคมนโยบาย กระบวนการท างาน และระบบสารสนเทศทเกยวของตาง ๆ ซงการปฏบตตามขอบเขตของโครงการนนองคกรจะตองพฒนาวธคด และนโยบายตาง ๆ รวมไปถงการปฏบตงานใหครอบคลมการบรหารงานโดยมงเนนการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศอยางเครงครด (ศรพร ช านาญชาต, 2561)

ความปลอดภยของขอมล และขอมลของการรกษาพยาบาลของผปวยทมารบการรกษาทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลเปนขอมลทเปนความลบของผปวย คณะแพทยาสตรศรราชพยาบาลไดตระหนกและใหความส าคญกบความม นคงปลอดภยระบบสารสนเทศอยางจรงจงเพอปองกนความเสยงทขอมลผปวยจะถกโจรกรรม และอาจส งผลกระทบตอชอเสยง ภาพลกษณของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล จากรายงานองคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน ( International Organization for Standardization: ISO) ท าใหทราบวาองคกรในประเทศไทยไดใหความส าคญในดานการก ากบดแลระบบสารสนเทศใหมความมนคงปลอดภยมากขนเปนล าดบโดยในป พ.ศ. 2557 - พ.ศ. 2561 พบวามองคกรทไดรบรองมาตรฐานความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ ( ISO/ IEC27001: 2013) จ านวนมากถง 1,076 องคกร และจ านวนการขอรบรองมาตรฐานความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ ในป พ.ศ. 2557 –พ.ศ.2661 ม จ านวนเพ มข น ( International Organization for Standardization, 2019 ดงตารางท 1

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

30

ตำรำงท 1 แสดงจ านวนการขอรบรองมาตรฐานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013)

ป พ.ศ. 2557 2558 2559 2560 2561 รวม จ ำนวน 143 189 218 287 239 1,076

ทมา: ดดแปลงมาจากรายงานการรบรองมาตรฐานระบบการจดการ องคการมาตรฐานสากล (ISO)

พนฐำนของควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013)

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศมพนฐานส าคญทชวยสงเสรมใหการด าเนนงานของคณะ-

แพทยศาสตรศรราชพยาบาลส าเรจลลวงตามเปาหมาย การรกษาความมนคงปลอดภยของทรพยสนทเกยวของกบระบบสารสนเทศ เชน เครองคอมพวเตอร อปกรณเครอขาย หรอขอมลสารสนเทศใหมความมนคงและปลอดภยประกอบไปดวยองคประกอบพนฐานทส าคญ 3 ขอดงน

รปท 2 องคประกอบพนฐานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ (CIA)

ควำมลบของขอมล (Confidentiality) เปนองคประกอบทส าคญทสดของการรกษาความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ การปองกนและรกษาความลบของขอมลหรอเอกสารตาง ๆ ทมประสทธภาพ ผบรหารตองมตองมนโยบายและมาตรการตรวจสอบสทธในการเขาถงขอมล ผปฏบตงานทมสทธหรอไดรบอนญาตเทานนทสามารถเขาถงขอมลเหลานนได การยนยนตวตนในการเขาถงระบบสารสนเทศ และขอมลตาง ๆ ทใชกนอยางแพรหลายในปจจบนน คอการใชรหสผาน (Password)

สวนบคคลในการเขาถงระบบสารสนเทศ (Srinivasan, 2016)

การก าหนดชนความลบ ของการเอกสารการด าเนนงานในโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศเปนอกหนงปจจยทส าคญทท าใหการด าเนนโครงการบรรลผลส าเรจ โดยไดก าหนดชนความลบแบงออกเปน 3 ประเภทตามระเบยบวาดวยการรกษาความลบของราชการ พ.ศ. 2544 (ส านกนายกรฐมนตร , 2544)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

31

ประกอบดวย ระดบชนลบทสด (Top Secret), ระดบชนลบมาก (Secret), ระดบชนลบ (Confidential) และระดบชนขอมลทถกก าหนดขนเพมเตมประกอบดวย ระดบชนขอมลส าหรบใชภายในองคกร (Internal Use) และระดบชนสารธารณะ (Public) (ฝายสารสนเทศ, 2562) ทงนในปจจบนการปกปองความลบ เชน การเขารหส (Encryption) ถกน ามาใชในการปกปองสารสนเทศทต องการการดแลอย างเขมงวดกนอยางแพรหลาย ตวอยางเชน การเกบรกษาเอกสารคณภาพของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล เอกสารคณภาพทมการขนทะเบยน และถกจดใหเปนเอการชนความลบตาง ๆ นนเปนหนาทของเจาหนาทผดแลเอกสารคณภาพ (Document Control) ซงไดรบมอบหมายในการดแลเอกสารชนความลบ เอกสารเหลานจะถกเกบไวในตอยในหองมนคง ซงเปนหองทมลกษณะทนความรอน กนไฟไหม ผทมสทธสามารถเขาถงเอกสารเหลานไดคอเจาหนาทผดเอกสารคณภาพทถกก าหนดไวเทานน

ใ น ก า ร ร ก ษาคว ามล บขอ งข อม ล ก า รรกษาพยาบาลของผปวย รวมไปถงขอมลตาง ๆ ทอยในระบบสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดมมาตรฐานในการปองกนการเขาถงขอมล และการก าหนดสทธในการเขาถงขอมลตาง ๆ ตามภาระหนาทความรบผดชอบในแตละต าแหนง ในกรณทมการแกไขขอมลทส าคญในระบบสารสนเทศจะมการจดเกบประวตของการแกไขขอมลตาง ๆ ในระบบสารสนเทศเพอใหสามารถตรวจสอบในกรณทมความจ าเปน โดยสาระส าคญของการก าหนดสทธในการเขาถงขอมลตาง ๆ ในระบบสารสนเทศเพอปองกนไมใหขอมลทส าคญถกแกไข หรอถกท าส าเนาโดยผทไมไดรบอนญาต ซงถาขอมลเหลานถกแกไข หรอท าส าเนา และถกน าไปใชในทางทผดจะมาซงความเสยหายอยางรายแรงตอคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลได

ควำมถกตองสมบรณของขอมล (Integrity) ความถกตองสมบรณของขอมลเปนสงทสะทอนถงความนาเชอถอของระบบสารสนเทศของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล และขอมลสารสนเทศ สงผลถงความ

นาเชอถอ ขอมลตองไมถกแกไขโดยผทไมไดรบอนญาตในระหวางและหลงจากการบนทก ทงนขอมลมความถกตองสมบรณเพยงใดนน ตองมกลไกการตรวจสอบสทธหรอการไดรบอนญาตใหด าเนนการเปลยนแปลงแกไขหรอกระท าการใด ๆ ตอขอมล เชนการเกบประวตการแกไขขอมล เพอใหเจาหนาททปฏบตงานสามารถตรวจสอบ และตดตามการแกไขขอมลได หากขอมลถกเปลยนแปลง หรอแกไขโดยผไมประสงคดยอมสงผลเสยตอเจาของขอมล ความนาเชอถอตอคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลลดนอยลง และอาจจะน าไปสการฟองรองทางกฎหมายได (AL-Zahawi, 2019)

ควำมพรอมใชงำนของขอมลและระบบสำรสนเทศตำง ๆ (Availability) เปนการสรางความเชอมนทแสดงให เหนถงความพรอมใชของระบบสารสนเทศทเกยวของกบการใหบรการผปวย ระบบสารสนเทศตองตอบสนองความตองการของผใชงานใหส า ม า ร ถ เ ข า ถ ง ร ะ บ บ ไ ด เ ม อ ต อ ง ก า ร ค ณ ะ -แพทยศาสตรศรราชพยาบาลมหนาทใหบรการผปวยจ านวนมาก ปจจบนมนโยบายและแผนการกคนระบบจากความเสยหาย (Disaster Recovery Plan) ไดอยางทนทวงท การใหบรการผป วย ในปจจบน ระบบคอมพวเตอร ระบบเครอขาย หรอแมแตระบบไฟฟาทเกยวของมความจ าเปนอยางยง หากอปกรณใด ๆ เกดความขดของ และไมสามารถกคนใหกลบมาใหบรการไดทนทวงท ท าใหการใหบรการหยดชะงกอาจสงผลเสยตอการใหบรการในวงกวางได เหตการณทท าใหเกดความไมพรอมใชงานของระบบคอมพวเตอรม 2 แบบใหญๆ คอระบบคอมพวเตอรปฏเสธการใหบรการ (Denial of Service) แ ล ะ ร ะ บ บ ค อม พ ว เ ต อ ร ท า ง า น ด อ ยประสทธภาพในการท างาน (Loss of data processing capability) ด งนนตองท าการตรวจสอบ ประเมนสมรรถนะการท างานของระบบสารสนเทศ และอปกรณสนบสนนทเกยวของ เพอใหมนใจไดวาระบบตาง ๆ นนพร อมใ ช งานอย เสมอ (Barrett, Weiss, Hausman, 2015)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

32

ถงแมในปจจบนจะยงไมเกดเหตการณฉกเฉนท ท า ใ ห ศ น ย ข อ ม ล ( Data Center) แ ล ะ ร ะ บ บสารสนเทศ ซงเปนหวใจหลกของการใหบรการของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไมสามารถกลบมาใหบรการได ทงนผบรหารไดก าหนดใหท าการซอมแผนกรณทเกดเหตการณทไมคาดคดเปนประจ าทกป ท าใหเกดการเตรยมความพรอมในกรณฉกเฉนทศนยขอมล (Data Center) เสยหาย การซกซอมแผนการกคนระบบสารสนเทศกรณทเกดเหตการณทไมคาดคดจะท าให เ ก ดความคลองต ว และสามารถก ค นระบบสา รสน เทศ เพ อ ให ก า รบร ก า ร ผ ป ว ยของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลเปนไปอยางทนทวงท

นโยบำยและกระบวนกำรท ำงำนทเกยวของในกำรขบเคลอนเพอสนบสนนควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013)

ควำมเขำใจในนโยบำย ISO/IEC27001: 2013 ผบรหารและคณะกรรมการทเกยวของ รวมไปถงผทมสวนสนบสนนใหการด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศประสบความส าเรจตองศกษาท าความเขาใจของความตองการ นโยบายทเกยวของกบการด าเนนโครงการ ผบรหารตองใหการสนบสนนเพอใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง เสรมสรางความรความเขาใจใหแกผปฏบตงานใหทราบ และปฏบตตตามนโยบายทก าหนดไว (Calder, 2017; Watkins, 2013)

น ำหลกกำรวงจรบรหำรงำนคณภำพ Plan-Do-Check-Act (PDCA) ย อม าจ าก Plan ( ก า รวางแผน), Do (การปฏบต), Check (การตรวจสอบ, การประเมน ) และ Act (การปรบปร ง และการด าเนนการใหเหมาะสม) มาปรบใชแนวทางการบรหารงานคณภาพเพอใหสอดคลองกบการด าเนนงานของคณะแพทยศาสตร ศ ร ร าชพยาบาล เพ อ ให เ ก ดกระบวนการท างานทมคณภาพ สะทอนผลการ

ปฏบตงานจรง สามารถตรวจสอบผลการด าเนนงานได สามารถอธบายไดดงน

การวางแผน (Plan) คอการวางแผน และก าหนดขอบเขตการด าเนนการจดตงโครงการโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ รวมไปถงการวางแผนการด าเนนงานตาง ๆ เชน การศกษาเกยวกบบรบทขององคกร, ความเปนผน าของผบรหาร ตลอดจนการสนบสนนการด าเนนงานตาง ๆ จากผบรการระดบสง เพอ ใหการด า เนนงานส า เรจลลวงตามวตถประสงค

การปฏบต (Do) คอการจดท าเอกสารการด าเนนโครงการและการลงมอปฏบตเพอใหครอบคลม ถกตองตามขอก าหนดตาง ๆ ภายใตกรอบของการด าเนนงานตามมาตรฐานความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) ไปประยกตใชในการท างานจรง เชน ก าหนดใหมระเบยบวธการพฒนาซอฟตแวร หนวยงานทหนาทปฏบตตามระเบยบวธปฏบตงานดงกลาวเพอใหการพฒนาซอฟตแวร มมาตรฐาน และความมนคงปลอดภยจากเหตการณทไมพงประสงค เปนตน

การประเมนหรอการตรวจสอบ (Check) คอการประเมนกจกรรมตาง ๆ เชน การด าเนนการตรวจสอบภายใน, การตรวจสอบความพรอมใชของระบบสารสนเทศ รวมไปถงการตรวจสอบและทบทวนนโยบาย หรอแผนการด าเนนงานประจ าปภายใตโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/ IEC27001: 2013) ยกตวอยางเชน การตรวจประเมนภายใน (Internal Audit) เปนการเตรยมความพ ร อ ม ส า ห ร บ ก า ร ต ร ว จ ป ร ะ เ ม น ภ า ย น อ ก (Certification Body) เพอเปนการตรวจประเมนผลการด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยสารสนเทศใหเปนไปตามนโยบาย เอกสารหลกฐาน และขอก าหนดตาง ๆ หากการตรวจประเมนจากภายนอกไมพบประเดนทไมสอดคลอง หนวยงานทตรวจประเมนจากภายนอกจงจะสามารถออกใบรบรองใหแกหนวยงานทขอรบตรวจได

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

33

การปรบปรง (Act) คอ การตดตามปรบปรงขอบกพรอง ทบทวนและพจารณาขอก าหนด, วธปฏบต และนโยบายความมนคงปลอดภยสารสนเทศเพอใชในการวางแผนการด าเนนงานภายใตกรอบของการ

ด า เนนงานโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) เพอใหเกดการปรบปรงขอบกพรอง และเกดการพฒนาอยางตอเนอง (Matthews, 1999) ดงรปท 3

รปท 3 วงจรบรหารงานคณภาพ (PDCA)

ประโยชนของควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001 :2013)

ความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศท าใหระบบสารสนเทศและขอมลมความมนคงปลอดภย ลดความเสยงทอาจจะท าใหเกดเหตการณทไมคาดคด เชน ระบบสารสนเทศถกโจมตทางไซเบอร ท าใหขอมลสญหาย หรอขอมลทส าคญ เชน ขอมลผปวย ขอมลทางการเงนถกแกไขจากเจาหนาทภายใน เปนตน การด าเนนการตามมาตรฐานความม นคงปลอดภ ยสารสนเทศ ( ISO/ IEC27001: 2013) เ ป น ต ว ช ว ด ว า ค ณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดใหความส าคญกบความปลอดภยของขอมลทเกบรกษาไวอยางจรงจง ซงจะเปนสวนทชวยสงเสรม และสรางความมนใจใหแกองครและผปวยทเขามารบบรการ องคกรไดมการประเมนและระบถงความเสยงทอาจะเกดขนทงในดานความปลอดภยของคอมพวเตอร ความปลอดภยทางกายภาพ ความปลอดภยทางไซเบอรทมมากขนในปจจบน ลวนสงผลใหคณะ

แพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรบประโยชนด งน ( Lopes, Guarda, & Oliveira, 2019; Moh, 2019; Velasco, Ullauri, & Pilicita, 2018)

คงไวซงฐำนผปวยทมำรบกำรรกษำทคณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล และพนธมตรทำงธรกจ เนองจากมาตรฐานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ถอวาเปนแนวปฏบตทดทสดในปจจบน และไดรบการยอมรบในระดบสากล ท าใหผปวยหรอพนธมตรทางธรกจใหความไววางใจในความปลอดภยของขอมล เ น อ ง จ า ก ข อ ม ล ส ว น ต ว แ ล ะ ข อ ม ล ข อ ง ก า รรกษาพยาบาลตาง ๆ ถอเปนขอมลทเปนความลบเฉพาะบคคล

ประหยดเวลำและตนทน เมอเกดเหตการณทไมคาดคดขน เชน การสญเสยขอมลอนเนองมาจากเหตการณทไมคาดคดหรอถกโจมตทางไซเบอร ถาขอมลของผปวยถกโจรกรรม คณะแพทยศาสตรศรราช

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

34

พยาบาลจะตองสญเสยทรพยากรบคคลและเกดตนทนในดานตาง ๆ เพอท าการกคนระบบและขอมลทส าคญเพอใหองคกรสามารถกลบมาใหบรการไดตามปกต ดงนน การปฏบตตามหลกความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศจงเปนเกราะปองกนเหตการณไมพงประสงคทจะกอใหเกดความเสยหายดงกลาวได

สรำงชอเสยงและเพมควำมเชอมนทงภายในและภายนอกคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล การด า เน นการตามหลกความม นคงปลอดภ ยสารสนเทศ รวมไปถงการประเมนความเสยงอยางสม าเสมอใหลดโอกาสทจะเกดเหตการณท ไมพงประสงค และท าให เกดการพฒนาอยางตอเน อง (Continuous Improvement) ร ะบบความม นค งปลอดภยสารสนเทศเปนมาตรฐานระดบสากลทไดรบการยอมรบ การทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรบการรบรองสงผลโดยตรงตอผปวย พนธมตรทางธรกจ และผทมสวนไดสวนเสย ใหความไววางในมาตรฐานการก ากบดแลขอมลและระบบสารสนเทศทเกยวของกบการด าเนนงานตาง ๆ ซงสงผลใหคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมมาตรฐานในการบรหารจดการระบบความปลอดภยขอมลเทยบเทาระดบสากล อกทงยงสามารถน าไปประยกตใชในการวางแผนจดการดานการบรหารโครงการ และความเสยงตาง ๆ ทอาจกอใหเกดความสญเสย ซงการน าระบบการจดการความม น ค ง ป ล อ ด ภ ย ข อ ม ล ม า ป ร ะ ย ก ต ใ ช อ ย า ง มประสทธภาพตงแตแรกเรมกจะไมกอใหเกดการสญเสยแกองคกรโดยไมจ าเปน

ขอเสยของควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013)

ความม นคงปลอดภย ระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) ถงแมวาจะมขอดในหลายๆ ดาน แตกมขอเสยภายใตด าเนนการ เชนถามงเนนเพอจะไดรบการรบรองตามมาตรฐาน ถงแมวาการปรบปรง

กระบวนการตาง ๆ จะน าไปสระบบการบรการทดกวา องคกรมแนวโนมทจะมงเนนไปทการตรวจสอบ และการประเมนผลเพอใหไดรบการรบรองมาตรฐาน แตกระบวนการตาง ๆ ทเกดขนภายใตการด าเนนงานของโครงการท าใหเกดความลาชา อนเนองมาจากมการบนทก จดเกบเอกสารทมากขนท าใหเจาหนาททปฏบตงานเกดความเบอหนาย และอาจจะน าไปสการละเลยการปฏบตตามขอก าหนดตาง ๆ ของโครงการ ท าใหเกดความเสยงตอกระบวนการท างานตาง ๆ ในอนาคตได

ปญหำและอปสรรคของกำรด ำเนนโครงกำรควำมมนคงปลอดภยระบบสำรสนเทศ (ISO/IEC 27001: 2013) ของคณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล

ตลอดระยะเวลาในการด าเนนโครงการความม น ค ง ป ล อ ด ภ ย ร ะ บ บ ส า ร ส น เ ท ศ ข อ ง ค ณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลแสดงใหเหนวาทกสวนงานทเกยวของมความมงมนเพอทจะพฒนาและสรางความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศในการใหบรการแกผปวย ปญหาและอปสรรคหลก ๆ ทพบระหวางการด าเนนโครงการมดงน

ดำนซอฟตแวร เมอมการด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ ในการพฒนาระบบซอฟต แวร การ ใหบร การผ ป วยขอ งคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลสวนใหญยงค านงถงเรองความปลอดภยไมเพยงพอ ซงอาจท าใหมชองโหวทจะถกกลมมจฉาชพหรอผทมความเชยวชาญใชโจมตระบบทใหทใหบรการผปวยเกดความเสยหายได ดงนนการพฒนาระบบซอฟตแวรตาง ๆ จงมความจ าตองปฏบตตามระเบยบวธปฏบตของการพฒนาซอฟตแวรอยางเครงครด

ดำนบคลำกร ทปฏบตงานยงขาดความตระหน กร ใ น เ ร อ งความม นค งปลอดภ ย ระบบสารสนเทศอยางจรงจง ท าใหสงผลกระทบกบการน ามา

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

35

ประยกตใชและลงมอปฏบตจรง เพอใหเกดประโยชนสงสดตอองคกร เชนการแจกจาย หรอเผยแพรชอผใชงานและรหสผานส าหรบเขาใชระบบตาง ๆ ใหผอนทราบ, ไมตงภาพพกหนาจอและรหสผานคอมพวเตอร ซงอาจจะท าใหผทไมเกยวของสามารถเขาถงระบบ และขอมลทส าคญขององคกร และอาจจะท าใหเกดความเสยหายอยางรายแรงได

ดำนกำรปฏบตงำน การพฒนาโครงการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ท าใหเกดกระบวนการท างานมความซบซอนมากขน สงผลใหผปฏบตงานมภาระงานทเพมมากขนตามไปดวย ดงนนการบรหารจดการเรองก าลงคน และภาระงานจงเปนเรองทส าคญทผบรหารควรน ามาพจารณา เพอใหการด าเนนการตาง ๆ ภายใตโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) มประสทธภาพและคลองตวมากขน

ดำนทนทรพย การเพมความปลอดภยแกระบบสารสนเทศ และการด าเนนการตาง ๆ เพอใหสอดคลองตามขอก าหนด หรอนโยบายความมนคงปลอดภยสารสนเทศทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดก าหนดไว ท าใหเกดคาใชจายทเพมมากขนตามไปดวย แตการด าเนนงานภายใตโครงการความมนคงปลอดภยสารสนเทศสงผลใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง ดงนนจงเปนการปรบปปรง และปองกนเหตการณอนไมพงประสงคทอาจจะเกดขนในอนาคตไดเปนอยางด

สรป

การด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลสงผลใหการด าเนนงานตามพนธกจขององคกรเกดความนาเชอถอ เปนการเพมมลคาและสรางความมนคงใหแกระบบสารสนเทศทเกยวของ ภายใตการด าเนนโครงการสงผลใหบคลากรไดรบความรสามารถน าไป

ปรบใชในการท างาน และชวตประจ าวนไดโดยตรง ถงแมวาคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจะไดรบการรบรองตามมาตรฐาน ISO/IEC27001: 2013 แตสงทจะท าใหประสบความส าเรจอยางย งยน ทกหนวยงานรวมถงบคลากรทเกยวของจะตองใหความส าคญ มความตระหนกร และสรางกระบวนการในการปรบปรงอยางตอเนองเพอใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง ซงการด าเนนโครงการดงกลาวท าใหคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมมาตรฐานในการบรหารจดการระบบความปลอดภยขอมลเทยบเทาระดบสากลทไดรบการยอมรบทวโลก ท าใหคณะแพทยศาสตรศรราชเปนทยอมรบ และเปนการสรางความเชอมนใหแกผปวยทมารบบรการ อกทงการด าเนนการตาง ๆ ตามมาตรฐานความมนคงปลอดภยสารสนเทศยงเปนการปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขนโดยไมคาดคดอกดวย

ขอเสนอแนะ

การด าเนนโครงการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ (ISO/IEC27001: 2013) ของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ซงการไดรบการรบรองตามมาตรฐานดงกลาวเปนตวชวดทแสดงใหเหนถงความม งมนและต งใจในการบรหารจดการระบบส า ร ส น เ ท ศ เ พ อ ใ ห ไ ด ร บ ก า ร ย อ ม ร บ ต า มมาตรฐานสากล มสวนอยางมากในการสนบสนนใหคณะแพทยศาสตร ศ ร ราชพยาบาลม ความม นคงปลอดภยทงระบบสารสนเทศและขอมลตาง ๆ ในการใ ห บ ร ก า ร ผ ป ว ย ด ว ย พ น ธ ก จ ห ล ก ข อ ง ค ณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดแก การเรยนการสอน การวจย และการรกษาพยาบาล คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลเปนองคกรทมขนาดใหญท าใหบคลากร เจาหนาท นกศกษา และผทมาใชบรการเปนจ านวนมาก เพ อความสะดวกในการใหบร การ ระบบสารสนเทศมบทบาททส าคญ และเปนสวนส าคญทจะชวยใหคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลบรรลพนธกจ ดงนนการสรางความตระหนกใหแกบคลากรทปฏบต

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

36

ห น า ท เ ก ย ว ก บ ร ะ บ บ ส า ร ส น เ ท ศ ข อ ง ค ณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลถอเปนเรองทส าคญ และเปนการปองกนใหระบบมความมนคงปลอดภย รวมถงลดความเสยงจากเหตการณไมพงประสงคทอาจจะเกดขนได ดงนน ผบรหารคอหวใจหลกทส าคญในการสนบสนน และกระตนใหบคลากรในหนวยงานมความเขาใจในนโยบาย ตลอดจนการน าไปปฏบตใหเกดความเคยชนในการปฏบตงาน และมความตระหนกในดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศมากขน

กตตกรรมประกำศ

บทความทางวชาการฉบบนส าเรจสมบรณไดจ า ก ก า ร ส น บส น น จ าก ฝ า ย ส า ร สน เทศ ค ณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ทไดมอบหมายใหปฏบตหนาทในโครงการบรหารจดการความมนคงปลอดภยระบบสารสนเทศ และในโอกาสนผเขยนไดใชความร และประสบการณจรงทไดปฏบตหนาทในโครงการบรหารจดการความมนคงปลอดภยระบบสารสน เทศ ( ISO/ IEC 27001: 2013) เพ อถายทอดความรและประสบการณผานบทความทางวชาการ ผเขยนขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

เอกสำรอำงอง

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล. (2562). รจกองคกร. สบคนเมอ 28 พฤศจกายน 2562 จาก https://www.si.mahidol.ac.th/th/history.asp.

ฝายสารสนเทศ คณะแพทยาสตรศรราชพยาบาล. (2562). การจดระดบชนความลบ และการจดการขอมลตามระดบชนความลบ (Information Classification and Handling Procedure). สบคนเมอ 3 ธนวาคม 2562 จาก

http://172.20.9.238/Department/SIIT/qd/document_files/2562000004.pdf.

ส านกนายกรฐมนตร. (2544). ระเบยบวาดวยการรกษาความลบของทางราชการ. สบคนเมอ 3 ธนวาคม 2562 จาก http://www.gad.moi.go.th/nsk-17-04-62-2366-2367-2368.pdf.

ศรพร ช านาญชาต. (2561). ISO/IEC 27001: 2013 เบองหลงสความเปนเลศดวยนวตกรรมของ DBD. กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย, 46-49.

AL-Zahawi, O. S. (2019). Information Security Handbook For ISO 27001 Controls. Helsinki, Finland: UR academy.

Barrett, D., Weiss, M. M., & Hausman, K. (2015). CompTIA Security+ SYO-401 Exam Cram: Comp Secu SY04 Auth ePub _4. (4thed.). Indianapolis, IN: Pearson Education.

Calder, A. (2017). Nine Steps to Success: An ISO 27001 Implementation Overview, North American edition. (North American Edition). Cambridge shire, United Kingdom: IT Governance Publishing.

Honan, B. (2014). ISO27001 in a Windows Environment: The best practice handbook for a Microsoft Windows environment. (3th ed.). Dublin, Ireland: IT Governance Publishing.

International Organization for Standardization. (2019). ISO Survey of certifications to management system standards. Retrieved from https://isotc.iso.org/livelink/livelink?func=ll&objId=18808772&objAction=browse&viewType=1.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 11, 2019, Revised: June 8,2020, Accepted: October 12, 2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.16

37

Lopes, I. M., Guarda, T., & Oliveira, P. (2019). How ISO 27001 Can Help Achieve GDPR Compliance. 14th Iberian Conference on Information Systems and Technologies (CISTI) (pp. 1-6). Coimbra: Portugal.

Matthews, M. L. (1999). Knowledge-Driven Profit Improvement: Implementing Assessment Feedback Using PDKAction Theory. Boca Raton, Florida: CRC Press.

Moh, C. (2019). An ISO 27001 compliance project for a cyber security service team. Cyber Security: A Peer-Reviewed Journal, 2(4), 346-359.

Srinivasan, M. L. (2016). CISSP in 21 Days. (2nd ed.). Birmingham, England: Packt Publishing.

The British Standards Institution. (2019). BS EN ISO/IEC 27001:2017 – what has changed?. Retrieved from https://www.bsigroup.com/en-GB/iso-27001-information-security/BS-EN-ISO-IEC-27001-2017/.

Velasco, J., Ullauri, R., & Pilicita, L. (2018). Benefits of Implementing an ISMS According to the ISO 27001 Standard in the Ecuadorian Manufacturing Industry. 3rd International Conference on Information Systems and Computer Science (pp. 294 - 300). Quito: Ecuador.

Watkins, S. (2013). An Introduction to Information Security and ISO27001:2013: A Pocket Guide. (2nd ed.). Cambridge shire, United Kingdom: IT Governance Publishing.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

ฐานขอมล NewSQL และแนวโนมการใชงาน NewSQL Databases and Usability Trends

ภมนทร บญเฮา* PUMIN BOONHAO*

บทคดยอ

ในปจจบนเทคโนโลยของฐานขอมลมการพฒนากาวหนาตอเนองไปอยางรวดเรว ปจจยทท าใหเทคโนโลยของฐานขอมลตองมการพฒนาอยตลอดคอ ความตองการใชงานฐานขอมลเพอใหรองรบการท างานของแอพพลเคชนทหลากหลาย ประเภทของขอมลทหลากหลาย การประมวลผล และการวเคราะหขอมลขนาดใหญทรวดเรวมากขน รวมถงการขยายฐานขอมลในอนาคตหลงจากขนใชงานแอพพลเคชน

ความตองการฐานขอมลทมขนาดใหญเพมมากขนแตฐานขอมล RDBMS (SQL) หรอฐานขอมล NoSQL ยงไมสามารถตอบโจทยความตองการในปจจบนได ท าใหตองพฒนาฐานขอมลทเรยกวาฐานขอมล NewSQL ขนมาเพอตอบสนองความตองการในการใชงาน การรวมคณสมบตทโดดเดนของฐานขอมล RDBMS (SQL) และฐานขอมล NoSQL เขาดวยกน เ ชน คณสมบต Relational Databases, Distributed Databases, การว เคราะหขอมลขนาดใหญ (OLAP/OLTP) , ACID แตอยางไรกตามฐานขอมล NewSQL กยงแบงประเภทออกเปน Historical, Real-Time, Streaming, และ Timestamp เพอการเลอกใชงานใหเหมาะสมมากทสด

หวใจส าคญของการเลอกใชงานฐานขอมลคอ ประเภทของขอมลทใชในการออกแบบและการเลอกใชงานฐานขอมลใหเหมาะสม รวมไปถงความคมคาทจะลงทน เพราะไมมเทคโนโลยใดทไมมขอเสย จดออนของ ฐานขอมล NewSQL คอขอมลกรณศกษา (Use Case) และชมชนของผใชงาน (Community) มนอย ท าใหผทจะใชงานฐานขอมล NewSQL ตองมความรและความเขาใจในเรองของฐานขอมลเปนอยางด ดงนนองคกรขนาดใหญจะเปลยนรากฐานองคกรยอมตองมความมนใจวาเลอกใชเทคโนโลยไดถกตองและเหมาะสม

ค าส าคญ: ฐานขอมล RDBMS (SQL), ฐานขอมล NoSQL, ฐานขอมล NewSQL

* ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล* Siriraj Information Technology Department, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University* E-mail: pumin.boo@mahidol.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

39

Abstract

Currently, the database technology has been developing rapidly. The ubiquitous database used to support the operation of various applications processing of big data analytics and scale up database in the future. Widespread usage has resulted in the development of database technology at all times.

The demand for using scale- up databases is increasing in the RDBMS ( SQL) Databases and NoSQL Databases. Resulting in the development of NewSQL Databases is combining the distinctive features of RDBMS ( SQL) Databases and NoSQL Databases, such as relational databases, distributed databases, big data analytics ( OLAP/ OLTP) and ACID. Conversely, NewSQL Databases classified into historical, real-time, streaming, and timestamp in order to select the most appropriate usage.

The major key to choosing database is the type of information in design including the selection of appropriate databases and the worth for investment because all of the technologies have disadvantages. The weakness of NewSQL Databases is lack of use cases and the community to exchange new knowledge. This reason NewSQL Databases users must have outstanding knowledge and understanding. Therefore, large organizations will be change to new technology, must select the appropriate technology in the current organizational context.

Key word: RDBMS (SQL) Databases, NoSQL Databases, NewSQL Databases

บทน า การด าเนนชวตประจ าวนในปจจบนนน จะมเทคโนโลยสารสนเทศมาเกยวของในทกๆดานอยางแนนอน และเทคโนโลยสารสนเทศกไดเขาไปเปนสวนหนงในการขบเคลอนองคกรตางๆ จนถงระดบประเทศ จะเหนไดจากการประกาศนโยบาลตางๆ ของภาครฐเชน นโยบาย Thailand 4.0 การน าเทคโนโลย สารสนเทศและนวตกรรมมาพฒนามลคาและคณคา (Value Creation) เพอขบเคลอนเศรษฐกจไทยไปส การปรบเปล ยนโครงสรางเศรษฐกจไปส “Value–Based Economy” หรอ “เศรษฐกจทขบเคลอนดวยนวตกรรม” และโดยเฉพาะงานดานบรการตางๆ จ าเปนตองใชเทคโนโลยมาชวยเปนอยางยงเพราะตองการความถกตอง รวดเรว ใหทนกบความตองการของผมารบบรการ ไมเวนแมกระทงส ถ านท ใ ห บ ร ก า รด า นกา รแ พทย อย า งคณ ะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ทท างานของผเขยนเอง กเปนทยอมรบวาฝายสารสนเทศ

เปนกระดกสนหลงทขบเคลอนคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ใหพนธกจทประกาศไวประสบความส าเรจ ซงการใชเทคโนโลยสารสนเทศเขามาเปนเครองมอในการใหบรการดานการแพทยนน สวนส าคญอยางหนง คอการท างานบนขอมลขนาดใหญ เทคโนโลยสารสนเทศทตองท างานรวมกนนน ไมวาจะเปน Server, Network, Desktop Client, และอปกรณอนๆ จะตองท างานรวมกนไดอยางมประสทธภาพ รวมถง Software ทเลอกมาใชในแตละระบบงานกตองเหมาะสม และฐานขอมลทเลอกมาท างานกบระบบงานเองกตองเหมาะสมกบลกษณะของระบบงานดวย และในสวนของฐานขอมลนเองทเปนสวนส าคญ ทจะสงผลกบเรองการใหบรการทถกตอง รวดเรว มความปลอดภยของขอมล บนขอมลขนาดใหญมากทสด ซงเทคโนโลยฐานขอมลทถกพฒนาขนเพอตอบโจทยเรองการท างานดงกลาว คอ ฐานขอมล NewSQL ซงถกพฒนาเพมขนจากฐานขอมล RDBMS (SQL) และ ฐานขอมล NoSQL

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

40

1. ประเภทของฐานขอมล (Type OfDatabases)

ประเภทของฐานขอมลนนคอนขางจะแบงประเภทไดยาก แตผเขยนจะขอแบง Database โดยใช Standard Query Language (SQL) (พลชย พทกษานนทกลม , 2018) เปนเกณฑ ซ งแบงออกเปน 3 ประเภทหลกๆโดยคอ ฐานขอมล RDBMS (SQL) , ฐานขอมล NoSQL(พลชย พทกษานนทกลม, 2018) และ ฐานขอมล NewSQL(Rabi Prasad Padhy, 2018) และจะไดเปรยบเทยบทง 3 ประเภทใหทราบในล าดบตอไปดวย

1.1. Relational Databasesเรมตนสรางขนมาจากกลมของ Table ทม

ขอมลภายใน โดยแบงออกเปนประเภทตามทตงไวใน Columns แตละ Table จะมอยางนอย Column ในแตละ Row จะมขอมลตามชนดท Columns ไดก าหนดไว และม Standard Query Language (SQL) เปนภาษามาตราฐานทผใชงาน หรอระบบอนๆ เชอมตอกบ Relational Databases ซงงายตอการเพมขอมลเขาไปใน Table โดยไมกระทบตอโปรแกรมอนท ใชงานร ว ม ก น อ ย ต ว อ ย า ง Relational Databases เ ช น Oracle, MySQL, Microsoft SQL Server, PostgreSQL และ IBM Db2

1.2. NoSQL Databases NoSQL Databases ถกใชในรปแบบทเปน

การกระจายของขอมล (Distributed Databases) จงมประสทธภาพสง ส าหรบขอมลขนาดใหญ (Big Data) เพราะ Relational Databases ไมไดถกออกแบบมาใหรองรบขอมลขนาดใหญเหมอน NoSQL Databases จงท าให NoSQL Databases นยมใชกบการวเคราะหขอมลขนาดใหญทไมคอยมรปแบบตายตว NoSQL Databases ม 5 ประเภทและมตวอยางฐานขอมลดงน

- ตวอยาง ฐานขอมล NoSQL ประเภท Key-Value Store คอ Redis, Oracle NoSQLDatabases, Voldemorte, Aerospike

และ Oracle Berkeley DB ตวอยางฐานขอมล NoSQL ประเภท Document Store คอ MongoDB, Azure Cosmos DB, CouchDB, MarkLogic และ OrientDB

- ตวอยางฐานขอมล NoSQL ประเภทColumn Store คอ Google CloudBigtable, Cassandra, HBase,Accumulo และ Microsoft AzureTable Storage

- ตวอยางฐานขอมล NoSQL ประเภทGraph Databases คอNeo4j, Blazegraph และ OrientDB

- ต วอย า ง ฐานข อม ล NoSQL ประ เภทMulti Model Databases คอ ฐานขอมลOrientDB ใ ช Graph Model ก บDocument Model, ฐ า น ข อ ม ลArangoDB ใ ช Key- Value Model,Document Model, และ Graph Modelและ ฐานขอมล Virtuoso เปน RelationalDatabases, Graph Model, แ ล ะDocument Model

1.3. NewSQL Databases แนวคดทมาของ NewSQL Databases เรม

มาจากความตองการขยาย Database ใหรองรบการ

ท างานทมากขน ตองการการท างานของ Database ท

ดขน ทงเรองการท างานดาน Analytics รวดเรว ม

ความถกตอง มความมนคงปลอดภยของขอมล และใช

งานงายไมซบซอนซง RDBMS (SQL) และ NoSQL ยง

ไมตอบปญหาไดครบถวนนนเอง จงเกดการพฒนา

NewSQL Databases และจะขอยกรายละเอยดทง

คณลกษณะและประเภทของ NewSQL Databases,

ขอด - ขอเสยของ NewSQL Databases รวมถง

แนวโนมในการใชงาน NewSQL Databases ไปกลาว

อยางละเอยดในหวขอตอไป

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

41

2. คณสมบตและประเภทของฐานขอมล

NewSQL

ใ น ย ค ข อ ง ก า ร แ ป ล ง Digital Transformation บ ร ษ ท จ า น ว น ม า ก ย า ย ข อ ม ล Applications ไ ป ย ง Public Cloud ฐ า น ข อ ม ล NewSQL ไดกลายเปนจดสนใจเนองจากมคณสมบตส า คญ เ ชน Horizontal Scalability, Support SQL และวธทยอดเยยมส าหรบผใชงานคอสามารถเขาถง

ขอมลโดยใช API Applications ทเปดใชงานบนระบบ Cloud ตองการฐานขอมลใหมๆและ Engine ของ NewSQL ทออกแบบมาเพ อรองรบ Applications ใหมๆ และบรษทสวนใหญยายออกจากแพลตฟอรม Data Warehouse แบบเกาไปยง“Data Lake” เพราะ Data Warehouse ไมมความยดหยนพอท Database ตองการ ดงนนนวตกรรมในปจจบนเกยวกบฐานขอมลทกลาวมา มนใจไดวากาวตอไปของ Database จะเปลยนไปทาง NewSQL Databases อยางแนนอน

คณสมบตของฐานขอมล NewSQL

คณสมบตของ NewSQL สามารถอธบายใหเขาใจงายๆ ดวยรปท 1

รปท 1 คณสมบตของ NewSQL

Database ทม คณสมบตท า Highly Scalable และ Distributed เ ร ย ก ว า NoSQL ห ร อ Database มค ณ ส ม บ ต Transactionally Consistent เ ร ย ก ว า RDBMS (SQL) ซงคณสมบตเหลานนไดอยใน NewSQL ทงหมด และจะยกฐานขอมล Google Cloud Spanner มาอธบายเพอใหเขาใจคณสมบต NewSQL ไดมากขน

• คณสมบตทส าคญของฐานขอมล GoogleCloud Spannerฐานขอมล Google Cloud Spanner (Rabi

Prasad Padhy, 2018) ออกแบบมาเพอใหมคณสมบตท ส า ม า ร ถ ท า Automatic Synchronously-Replicated, Globally-Distributed, Multi-Version Databases และมคณสมบตทส าคญอนๆ ดงน

1. ฐานขอมล Google Cloud Spanner มพรอมใชงานสง (Highly available 99.999% SLA)เพราะใช Infrastructure ของ Google และเทคโนโลย TrueTime ดงนนขอมลจงมพรอมใชงานสงมาก

2. ฐ า น ข อ ม ล Google Cloud Spanner มExternally Consistent โดยใช Two-PhaseCommits และ Custom Paxos

3. ฐานขอมล Google Cloud Spanner มการบ ร ห า ร จ ด ก า ร เ ร อ ง Replication แ ละMaintenance อ ย า ง ส ม บ ร ณ ส า ม า ร ถReplication และ Maintenance อตโนมตไดเลย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

42

4. ป ร บ ข น า ด ไ ด อ ย า ง ง า ย ด า ย ( EasilyScalable) ซงเปนขอไดเปรยบทสดเพราะฐานขอมล Google Cloud Spanner รองรบแ น ว ค ด Horizontal Scalability แ ล ะออกแบบมาส าหรบ Horizontal Scalabilityส าหรบโหมด Read & Write ดวย

5. ฐานขอมล Google Cloud Spanner รองรบACID Transactions

6. ฐานขอมล Google Cloud Spanner รองรบภาษา SQL

7. ฐ า น ข อ ม ล Google Cloud Spanner มSecurity ระดบ Enterprise คอ การเขารหสชนขอมล, การรวม IAM ส าหรบการเขาถงและการควบคม

จากคณสมบตขางตนทกลาวมาท าใหฐานขอมล Google Cloud Spanner เปนฐานขอมล NewSQL ทเหมาะส าหรบองคกรขนาดใหญทตองการความพรอมท างานตลอดเวลา (Highly available)

• Architecture Overview ของGoogle Cloud Spannerฐานขอมล Google Cloud Spanner ไดรบ

ก า ร อ อ ก แ บ บ เ พ อ ใ ห ม ค ณ ส ม บ ต Horizontal Scalability อยางทกลาวมาแลวและไดถกพฒนาใหท า ง าน ง ายก บ SQL Interface แต ล ะ Deployed Spanner Instance จะเรยกวา Universe หรอเรยกสนๆวา Spanner Deployment องคประกอบพนฐานของ Architecture ฐานขอมล Google Cloud Spanner มดงน

1. Replica Consistency โดยใช Paxos Protocol2. Concurrency Control โดยใช Two-Phase

Locking3. Transaction Coordination โดยใ ช Two-

Phase Commit 4 . Timestamps for Transactions โ ด ย ใ ช Multiple Timestamped Versions ทมการปรบปรงรายการขอมล

• การ Deployment Google CloudSpanner มองคประกอบดงน

1. Universe Master กจะม Master-processท างาน ประสานงานกบ Spanner Zone. Universe Master จะแสดงสถานะของ Zone

2. Spanner Zones คอสวนทมไวใหดแลระบบเชน Deployment และท า Cluster ซงในแตละ Zone ประกอบดวย Server หลายๆ เคร อง Zones จะกระจายไป Datacenters อน ๆ ดวย โดยในหนง Zone จะมหนง Zone Master และสามารถม Spanservers 100 ถง 1,000 Spanservers

3. ZoneMaster (ตอโซน): ZoneMasters จะท าหนาทก าหนดขอมลใหกบ Spanservers และ Server Clients ดวย

4. Poxos เปน Consensus Protocol ประเดนส า ค ญ ค อ ก า ร Replication Database ใ น ร ะด บ Global Scale นน ตองใหความสอดคลองของขอมลแมวาผใชจะท า Multiple Transactions ซงจ าเปนตองเ ช อมต อก บ Datacenter ร ะด บ Global ท ว โ ล ก ฐานขอมล Google Cloud Spanner จดการคอขวดนนโดยใชระบบ Paxos ซงอาศย Algorithm ในการสราง Consensus ใน Nodes ทกระจายไปทวโลกเพอก าหนดต าแหนง Addresses ทจะท าการ Replicate ซงสวนใหญขนอยกบ Data gravity จะท าใหรวาใครเปนผทจะตอง Commit

5. Spanserver เปนผใหบรการขอมลแก Clientsแตละ Spanserver จะรบผดชอบ Client 100 ถ ง 1,000 ทถอ Key-Value อย และขอมลสามารถถก Replicated ขาม Spanservers ได

6. Location Proxy จะ ชวยให Clients คนหาSpanservers ได

7. Placement Driver เปนกระบวนการทควบคมการเคลอนไหวของขอมลระหวางโซนทตางกน

8. TrueTime: น ค อการใ ชงานนาฬกาแบบซงโครไนซโดยใชตวรบสญญาณ GPS และนาฬกาอะตอมมกใน Datacenter ทกแหง TrueTime ชวยให

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

43

ฐานขอมล Google Cloud Spanner มสวนส าคญของขอมลส าหรบกจกรรมการเขยน เชน ระบบสามารถก าหนดล าดบการเขยนอยางตอเนอง แมใน Nodes ทกระจายอยทตางๆ การใชขอมลทกระจายอยทตางๆ

นนจะเกดปญหา Consistency ระหวาง Nodes ใน Cluster ขน ซ งสามารถจดการก าหนดล าดบและปองกนไดดวยการใช TrueTime API Sync

รปท 2 Google Cloud Spanner Deployment

ฐานขอมล Google Cloud Spanner รองรบ Read-Write Transactions, Read-only Transactions และ Snapshot Reads การ เขยนแบบ Standalone ถกน า ม า ใ ช เ ป น Read- Write Transactions, Non-Snapshot Standalone Reads น ามาใชเปน Read-only Transactions, Snapshot Read น ามาใชเปนการอานขอมลในอดต การควบคม Concurrency ทเ ก ด ข น โ ด ย ใ ช Two- Phase Locking ท า ง า นประสานกนกบ Two-Phase Commit การสร า งฐานขอม ล Cloud Spanner น น ง ายมาก โดยใ ช Google Cloud Console และเพยงแคต งค า ระบจ านวนโหนดทตองการและเลอกต าแหนงภมภาคเทานนเอง

ประเภทของฐานขอมล NewSQL

(Type of NewSQL Databases) ฐานขอมล NewSQL ม 4 ประเภท ดงน

2.2.1. Historical Databases

ฐานขอมล Historical จะเกบขอมลไวในระบบ Warehouse ขนาดใหญเมอเทยบกบ OLTP ( Online Transaction Processing) ( Ahmed

Almassabi, Omar Bawazeer and Salahadin Adam, 2018). ขอมลประวตเปนประโยชนในการชวยท านายอนาคต เมอท าการวเคราะหเชงท านายผล

เชน ฐานขอมล Altibase สามารถรองรบปรมาณงานจ านวนมากพรอมทงท าการอนญาตแบบ Real-Time ใหผใชงานเขาถงขอมลส าคญเมอจ าเปน การเขาถงขอมลประวตและธรกรรมทซบซอน เพอรวบรวมขอมล ด วยการเคล อนย ายขอมลแบบ Bidirectional ระหวาง Disk และ Memory นอกจากนมฐานขอมล C-TreeACE ใหฟงกชน Replication และการส ารองขอมลแบบ Hot Backup รวมกนมาเปนแพคเกจเลย

2.2.2. Real-Time Databases ฐานขอมล Real-Time เกยวของกบการ

ประมวลผลขอมล เพอระบปรมาณงานของระบบและปรมาณการใชขอมลจ านวนมาก ซงมการปรบปรงเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มกระบวนการส าคญทเรยกวา Real-Time Processing ซ งคอการจดการปรมาณงานทมการเปลยนแปลงสถานะอยตลอดเวลา Real- Time Databases( Ahmed Almassabi, Omar Bawazeer and Salahadin Adam, 2018). นแตกตาง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

44

จากฐานขอมลดงเดม ซงสวนใหญขอมลจะไมไดรบผลกระทบตามเวลา กลมธรกจธนาคารและระบบตดตามการจดสงออนไลนเหมาะส าหรบใช Real-Time Databases เพอแสดงใหเขาใจถงฐานขอมลประเภทนจะยกตวอยางงาย เๆชน เครองบนไมควรลงจอดกอนทจะด งขอมล Real-Time บางอยางเชน น ามน ความสงและความเรว ดงนนการหนวงเวลาส าหรบรอขอมลเหลาน ส าคญมากไมเชนนนอาจน าไปสการทจะเกดอนตรายในการลงจอดได

ฐานขอมล NewSQL แรกทสนบสนนฐานขอมลแบบ Real-Time คอ ฐานขอมล ClusterixDB จดการปรมาณธรกรรมจ านวนมากดวยระบบการจดการในตว และการวเคราะหขอมลการด าเนนงานของลกคาแบบ Real-Time ฐานขอมล MemSQL เขมงวดมากในการประมวลผลการเขาถงขอมลแบบ Real-Time เพอสรางการตดสนใจส าหรบการเลอกขอมลทอปเดตหรอจะเพกเฉยในการ Replicate ส าหรบธรกรรมทไมส าคญ

2.2.3. Streaming Databases ฐานข อม ล Streaming (Ahmed Almassabi,

Omar Bawazeer and Salahadin Adam, 2018) เปนขอมลทสรางขนอยางตอเนองผานแหลงขอมลจ านวนมาก โดยพจารณาการซงโครไนซในขณะทขอมลยงมเลกขนาดไปบนทก และ Streaming ขอมลท เกยวของกบขอม ลทหลากหลายนนดวย เชนไฟล Log

ตวอยางเชน มการท าแผนททางภมศาสตร โดยใชฐานขอมล NuoDB เพอสงขอมลโดยใหไดผลดส าหรบการรบสงขอมลทมคณภาพสง NuoDB ไมเกงเรองการจดการและจดเกบขอมล แตมประสทธภาพในการจดการ Streaming ขอมลใหทนสมยอยเสมอเพอการจดการและการสบคน, ฟเจอร Cloud DevOps ของฐานขอมล ClusterixDB ชวยใหสามารถปรบแตงฐานขอมลไดอยางเหมาะสมเพอจดการกบปรมาณงานท Streaming ไดอยางราบรนโดยไมตองเปลยนฮารดแวรหรอการเปลยน Code ใด ๆ และอกฐานขอมล NewSQL ทสนบสนนขอมล Streaming คอ ฐานขอมล MemSQL ซงจดการขอมล Streaming เพอควบคมขอมลทส าคญ โดยมการตรวจสอบความเหมาะสมในการเปลยนชดขอมล ฐานขอมล MemSQL อนญาตใหมการเตบโตของขอมล

ผานการจดเกบ In-Memory Row และ Disk-Based Column ความสามารถทแตกตางอกอยางของ MemSQL คอ Low Latency

2.2.4. Timestamp Databases ตวอยางเชน แอปพลเคชนทใชฐานขอมล

Google Cloud Spanner กอนจะเขยนตองเปดอานเ ว ล า Timestamp( Ahmed Almassabi, Omar Bawazeer and Salahadin Adam, 2018) กอนและแอปพลเคชนจะไมสามารถเขยนไฟลท Timestamp เกาได จะสามารถอานขอมลไดอยางเดยว ไดยกตวอยาง Google Cloud Spanner ไวอย างละเอยดแล ว ในหวขอ คณสมบตของฐานขอมล NewSQL

3. เปรยบเทยบฐานขอมล RDBMS (SQL),

NoSQL and NewSQLฐานขอมล NewSQL มคณสมบตทรวมขอดของ ทง RDBMS (SQL) และ NoSQL ไวคอ

1. เร อง Schema : ฐานขอมล NewSQLสามารถท าไดทง Relational Schema แบบ RDBMS (SQL)และ Schema-free แบบ NoSQL

2. เรอง Scalability : ฐานขอมล NewSQL กสามารถท า Scalable Write/Read และ Hirizontal Scalable แบบฐานขอมล NoQSL ซงทางฐานขอมล RDBMS (SQL) ท าได แค Scalable Read

3 . เ ร อ ง High Availability : ฐานข อม ลNewSQL กท าการ Built-in High Availability มาใหตงแตแรกไมตองมาท าการปรบแตงเหมอนฐานขอมล

RDBMS (SQL) 4. เรอง Storage : กสามารถท างานไดทง

On-Disk และ In-Memory เ ชนเดยวกบฐานขอมล

RDBMS (SQL) และฐานขอมล NoSQL (ถาฐานขอมลทรองรบการท างาน In-Memory อยางเดยวกจะมปญหาเรองการรองรบขนาดของขอมล)

5 . เ ร อ ง Cloud Support : ฐ า น ข อม ล

NewSQL เป น Fully Supported ท า ไ ด ด กว า ท งฐานขอมล RDBMS (SQL) และฐานขอมล NoSQL

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

45

6. เร อง Query Complexity : ฐานขอมลNewSQL ม Query เปน Very High Complexity ซงด กว าท ง ฐานขอม ล NoSQL ท Query เปน High Complexity และฐานขอมล RDBMS(SQL) ท Query เปน Low Complexity

7 . เ ร อ ง ACID-CAP-BASE : ฐานข อม ลNewSQL เปน ACID กท าไดดแบบเดยวกบฐานขอมล RDBMS (SQL)

8. เรอง OLTP : ฐานขอมล NewSQL เปนFully Supported OLTP ท าไดดกวาฐานขอมล RDBMS (SQL) สวนฐานขอมล NoSQL ไม Supported OLTP

9 . เ ร อ ง Performance Overhead :

ฐานขอมล NewSQL ม Overhead ขนาดเลกทสด ซงฐานขอมล NoSQL ทม Overhead ขนาดกลาง และฐานขอมล RDBMS (SQL) ม Overhead ขนาดใหญสด

1 0 . เ ร อ ง Security Concerns : ข อ นฐ า น ข อ ม ล NewSQL ม Security ต า เ ห ม อนก บฐานขอมล NoSQL ซงฐานขอมล RDBMS (SQL) ม Security สงมาก เรอง Security เปนขอดอยขอเดยวจากคณสมบตขอทกลาวมาทงหมด

4. ขอด - ขอเสยของ NewSQL

Databasesนอกจาก ขอด – ขอเสย ท ไดจากตาราง

เปรยบเทยบฐานขอมลในหวขอท 3 แลว จะสรป ขอด-ขอเสย เพมเตมของฐานขอมล NewSQL อกดงน

3.1. ขอด 1. ลดความซบซอนของแอปพลเคชนใหนอยลง

มความมนคงทแขงแกรงและสนบสนนการท าธรกรรมอยางเตมรปแบบ

2. ใช SQL ทคนเคยและเครองมอมาตรฐานทสะดวกกวาฐานขอมล NoSQL

3. การวเคราะหทดยงขนใชประโยชนจาก SQLและสวนขยาย

4. มระบบ Clustering แบบฐานขอมล NoSQLทมมากกวา Data และ Query แบบดงเดมของฐานขอมล RDBMS (SQL)

3.2. ขอเสย1. ไมมฐานขอมล NewSQL ใดทใชงานไดงาย

เทาฐานขอมล RDBMS (SQL)2. เนองจากฐานขอมล NewSQL สวนใหญจะ

ท า ง านแบบ In-memory Architecturesปญหากคอสถาปตยกรรม In-memory (JOHN

PIEKOS. , 2015) อาจไมเหมาะสมส าหรบกบการท างานบนขอมลขนาด Terabytes

3. ยงม Tool เขาถงบรหารจดการฐานขอมลนอย เมอเทยบกบฐานขอมล RDBMS (SQL)ทมใชกนมากมาย

4. ลกษณะงานทเหมาะจะใช NewSQL

Databasesจรงๆแลว NewSQL Databases นนสามารถใช

งานไดกบทกกลมธรกจ หรอทกกลมงานกวาได เนองจากมคณลกษณะทเปนทง RDBMS (SQL) และ NoSQL รวมอย แตกล มธ รกจท ใ ช งาน NewSQL Databases มากกวากลมอนในปจจบนคอ Gaming, E-Commerce, Telecommunications industry ห ร อ อนๆ ทเนน High Avalability จะยกตวอยางลกคาของ NewSQL Databases CockroachDB, VoltDB, ClustrixDB, Google Cloud Spanner ดงน

5.1. ตวอยางลกคาทใช CockroachDB • Nubank ยายบรการการอนมตบตรเครดต

จากท เกบใน In-memory Storage มาใชCockroachDB เพอใหไดโครงสรางพนฐานทปรบขนาดไดตลอดเวลาและการด าเนนงานทมประสทธภาพมากขน

• Bose ใช CockroachDB เพอเพมพลง PaaSส าหรบผลตภณฑใหมๆ ทเชอมตอกบระบบCloud

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

46

• Rubrik ผน าตลาดดานการจดการขอมลบนระบบ Cloud ก าลงสราง Metadatastore ทไมมความผดพลาดและมความสม าเสมอสงโดยใช CockroachDB

• MetroNOM ใ ช CockroachDB เ พ อ เ พ มประสทธภาพการใหบรการความพรอมใชงานสงเพอรองรบพนกงานของบรษท MetroAG เปนบรษท ขายสงทมพนกงาน 150,000 คนท างานใน 32 ประเทศ

• Elliot ก า ล ง ใ ช CockroachDB เ พ อ เ พ มประสทธภาพใหกบแพลตฟอรมช าระเงนอคอมเมรซทวโลกทใชบรการของ Elliot

• Heroic Labs ลดความยงยากใน Deploymentการปรบปรงเกมสแบบกระจายดวยบรการแบบas-a-service ของ CockroachDB

5.2. ตวอยางลกคาทใช VoltDB • Openet ตองใชขอมลทรวดเรวในการลด TCO

และรองรบข อม ลม อถ อแบบ Real-Time.Openet ใช VoltDB เปนตวเลอกส าหรบท าCloud- Deployable เ พ อ ท า TransactionalDatabase ทสามารถจดการกระแสขอมลปรมาณสงไดอยางยดหยน เพอบรษทผใหบรการสอสารตรวจสอบขอมลและใชประโยชนแบบ Real-Time (Openet เปนผใหบรการชนน าส าหรบระบบสนบสนนธรกจดจตอลแก บรษทสอสารมอถอขนาดใหญรวมถง T-Mobile, Sprint, Bell,Vodafone และอกมากมาย)

• FT ลกคาคาดหวงวาเวบไซตโปรดของพวกเขาจะตอบสนองทนทหากพวกเขาตองการและบรษททไดรบความไวใจเหลาน จะไดรบผลก าไรเปนอยางมาก หากพวกเขาตอบสนองไดอยางทลกคาตองการ FT.com เปนเวบไซตส าหรบท าธระกรรม Financial และ FT.com ตองการทราบวามอะไรทจะมอทธพลตอพฤตกรรมของลกคา ณเวลานนๆ และพวกเขาจ าเปนตองเปลยนหนาเวบไซตของผใชงาน โดยพจารณาจากขอมลการ

คลกลาสด ของคนคนนน เพอจงใจผใชงานดวยทตองการใกลค าวา Real- Time และเพอเพมความเปนสวนตวของผใชงาน FT.com จงเลอกใชฐานขอมล VoltDB

• Huawei เปนผ ใหบรการโซล ชนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารระดบโลกและเปนยกษใหญดานอปกรณอเลกทรอนกสส าหรบผบรโภคHuawei เลอกฐานขอมล VoltDB ในการท าโซลชนทก าลงจะเปดใชทเรยกวา FusionInsightPlatform เปนโซลชนทใชในการวเคราะหขอมลเพอการตรวจจบการฉอโกงทางการบรการดานการเงน และฐานขอมล VoltDB ยงไดรบการอนมตใหเปนซพพลายเออรทวทงองคกรของHuawei Technologies Co. Ltd

• DeltaDNA เปนผ ใหบรการวเคราะหไลบรารใหกบผพฒนาเกมส และผพฒนาเกมสจะสามารถน าไลบรารนนไปฝงไวในเกมสของพวกเขาเพอรบขอมลเชงลกทสามารถด าเนนการใดๆตอไป จากลกษณะงานทใหบรการแบบน deltaDNA จงตองการระบบทสามารถประมวลผลเหตการณทไมจ ากดจ านวนและท าการตดสนใจทนททนใดทเกดเหตการณเหลานน ซง deltaDNA เลอกใชฐานขอมล VoltDB

5.3. ตวอยางลกคาทใช ClustrixDB • Samsung คณ Kwangbock Lee ห วหน า

Database Architect ของ Samsung พดไวในงาน MariaDB Open Works เมอ 25-27กมภาพนธ 2019 ท New York วา Samsungใชฐานขอมล ClustrixDB ในการจดการขอมลทเตบโตอยางรวดเรวโดยไมตองใชฐานขอมลดวยตนเอง

5.4. ตวอยางลกคาทใช Google Cloud Spanner • Streak สรางฐานขอมลกราฟบน Google

Cloud Spanner เพอรองรบอเมลนบพนลานฉบบทใหบรการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

47

• Bandai Namco Entertainment (BNE) ใชGoogle Cloud Spanner ท างานเบองหลง Scenes เกมส Dragon Ball Legends GCP

• Optiva ใช Google Cloud Spannerเปลยนอตสาหกรรมโทรคมนาคม

• Mixpanel ใช Google Cloud SpannerScalable และใชในการวเคราะหผลตภณฑอยางมประสทธภาพ

5. แนวโนมในการใชงาน NewSQL

Databasesการทจะตดสนใจเลอกใชผลตภณฑฐานขอมล

กบระบบงานหรอแอพพลเคชนนน สงทจะเปนปจจยส าคญกคอ ประเภทของขอมลทใชงาน การออกแบบฐานขอมล ใหความเหมาะสมกบลกษณะงาน รวมไปถงความคมคาทจะลงทน โดยจะตองศกษากรณศกษา (Use Case) ชมชน (Community) ตางๆ และทดลองใชงานจร ง เพอใหมนใจวาจะเลอกฐานขอมล ไดเหมาะสมแลว

จากหวขอกอนหนานไดยกตวอยาง ลกคาของ NewSQL Databases ใหไดทราบแลว จะเหนไดวาเรมมการใชงานกนมากพอสมควร เรยกวาขยายไปหลายๆกลมธรกจ แตกยงเปนองคกรตางประเทศทงหมด แตถาจะมองแนวโนมการใชงานจรงๆ กคงตองพงแหลงขอมลทมการเกบสถตมาพอสมควร จงจะขอยกขอมลของ db- engines. com ม า น า เ สน อ ซ ง เ ว บ ไ ซต db-engines.com มการใหคะแนนของแตละฐานขอมลและจดอนดบความนยมไว

โดยคะแนนความนยมจะเปนคาสมพนธกบมลคาของผลตภณฑเสมอ ซงควรตความคาความนยมไวเปรยบเทยบกบฐานขอมลอนเทานน การจดอนดบของเวบไซต DB-Engines ไมไดวดจ านวนการตดตงระบบหรอการใชงานจรงภายในระบบไอท แตสามารถใชคาดการณแนวโนมความนยมลวงหนาไดวา การเพมขนของความนยมของแตละฐานขอมล โดยใชการจดอนดบเวปไซด DB-Engines เปนตวบงชซงสามารถใชในการอภปรายหรอเสนองานได

ซงการจดอนดบฐานขอมลทงหมด 10 อนดบแรก ของเวปไซด DB- Engines แสดงดงรปท 3

รปท 3 Complete Ranking (Admin db-engines.com, 2020) by DB- Engines

จะเหนไดวาจะมเพยงพนฐาน RDBMS (SQL) และพนฐาน NoSQL ประเภทตางๆทคนชอทงนน ยงไมมฐานขอมล NewSQL ขนมาในอนดบความนยมเลย นนหมายถงวาไมงายเลยทจะเปนฐานขอมลทไดรบความนยม

6.1. ขอมลแนวโนมของฐานขอมลทเปนทนยม

ในปจจบน กอนทจะดแนวโนมฐานขอมล NewSQL เราควรจะ

ดฐานขอมลทเปนทนยมในปจจบนทกอนวาแนวโนมเปนอยางไร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

48

6.1.1. Trend of Oracle Popularity

ก าเนดเมอป 1980 เปนอนดบท 1 ท ง Overall Databases และ Reational Databases ทคะแนน 1340.64 ทงทเปน Commercial License แตเมอดจากกราฟแลว หลงป 2014 มแนวโนมความนยมลดลงทกป มป2019 ทผานมากราฟขนพอสมควรแตกยงไมใกลเคยงป 2013 ทท าสงสดไว 1617.19 คะแนนและในป 2020 นทรงตวท 1340 – 1350 คะแนน

6.1.2.Trend of Microsoft SQL Server Popularity

ก าเนดเมอป 1989 เปนอนดบท 3 ของทง Overall Databases และ Reational Databases เป น Commercial License และดจากกราฟแลวแนวโนมความนยมขนสงสดในป 2012 ท 1356.83 คะแนน และลดลงมาเรอยๆจนกลางป 2017 กราฟ เรมกลบขนไปอกครงท 1225.47 คะแนน และปจจบนป 2020 มความนยมปรบลดลงมาพอๆกบป 2015 ท 1097.85 คะแนน

6.1.3. Trend of MongoDB Popularity ก าเนดเมอป 2009 เปนอนดบท 5 ของทง

Overall Databases เปนอนดบท 1 ของ Overall NoSQL

Databases และเปนอนดบท 1 ของ NoSQL Databases ประเภท Document Store เปน Open Source License และดจากกราฟแลวแนวโนมความนยม เรมจากป 2013 ท 96.12 คะแนน เพมขนตอเนองในทกปถงปจจบนป 2020 มคะแนนท 437.61 คะแนน

6.2. ขอมลพนฐานและกราฟแนวโนมของ

ฐานขอมล NewSQL มาดขอมลพนฐานและกราฟแนวโนมของฐานขอมล

NewSQL วาเปนอยางไร (เวบไซตDB-Engines มองฐานขอมล NewSQL เปน ฐานขอมล แบบ Reational Databases เชนเดยวกนกบพนฐาน RDBMS (SQL) )

6.2.1. CockroachDB

ก าเนดเมอป 2015 ฐานขอมล CockroachDB เปนอนดบท 75 ของทง Overall Databases และ เปนอนดบท 40 ของ Reational Databases เปน Open Source License และดจากกราฟแลวแนวโนมความนยม เรมจากป 2017 เพมขนตอเนองในทกปถงปจจบนป 2020 มคะแนนท 4.06 คะแนน

รปท 4 Trend of CockroachDB Popularity

6.2.2. VoltDB

ก าเนดเมอป 2010 ฐานขอมล VoltDB เปนอนดบท 126 ของทง Overall Databases และ เปนอนดบท 63 ของ Reational Databases เปน Open Source License และด

จากกราฟแลวแนวโนมความนยม เรมจากป 2013 เพมขนและลดลงอย เปนชวงๆตลอด จนในปจจบนป 2020 มคะแนนท 1.60 คะแนนพอๆกบป 2017

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

49

รปท 5 Trend of VoltDB Popularity

6.2.3. ClustrixDB

ก าเนดเมอป 2010 ฐานขอมล ClustrixDB เปนอนดบท 175 ของทง Overall Databases และ เปนอนดบท 86

ของ Reational Databases เป น Commercial License และดจากกราฟแลวแนวโนมความนยม เรมจากป 2013 เพมขนตอเนองในทกปถงปจจบนป 2020 มคะแนนท 4.06 คะแนนพอๆกบป 2016

รปท 6 Trend of Clustrix Popularity

6.2.4. Google Cloud Spanner

ก าเน ดเม อป 2017 ฐานขอม ล Google Cloud Spanner เปนอนดบท 112 ของทง Overall Databases และ เปนอนดบท 54 ของ Reational Databases เปน

Commercial License และดจากกราฟแลวแนวโนมความนยม เรมจากป 2017 เพมขนตอเนองในทกปถงปจจบนป 2020 มคะแนนท 1.98 คะแนน ดจะลดลงเลกนอยเมอเทยบกบป 2019

รปท 7 Trend of Google Cloud Spanner Popularity

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

50

จะเหนไดวาฐานขอมลทไดรบความนยมนนไมมฐานขอมลไหนทก าเนดขนมาแลวไดรบความนยมถายในเวลาอนสน ตองผานการพสจนความนาเชอถอ โดยใชทงเวลาและการใชงานจรงของลกคาในกลมธรกจตางๆ และเมอเกดการเชอถอถงจะแทรกขนมาตดอนดบความนยมได แมแตฐานขอมล NoSQL อยางฐานขอมล MongoDB เอง การเปน OpenSource License กไมใชปจจยหลกในการจะไดรบความนยมอยางรวดเรวแตอยางใด กตองใชเวลาพสจนความนาเชอถอนานเกอบ 10 ป เมอพสจนความนาเชอถอไดแลวแมจะเปน Commercial License กจะยงไดรบความนยมตอไปอยางแนนอนอยาง เชน Oracle, Microsoft SQL Serverแมวาดจากกราฟความนยมแลวฐานขอมล NewSQLจะมความนยมเพมขนทกปแตเมอเทยบกบคะแนนแลวยงมคะแนนนยมนอยมาก อาจจะมองไดวานาจะเปนความนยมหรอความสนใจเฉพาะกลมซงอาจจะตองใชเวลาอกหลายปในการพสจนความนาเชอถอ

ด งนน แนวโนมการใชงานของฐานขอมล NewSQL ขนอยกบการสราง Use Case ใหมากทสด การสราง Community ใหความรใหมากทสด เพอใหเกดความมนใจวาเมอเกดปญหาใดๆ และจะหาทางแกไขปญหานนได และจะตองพสจนความนาเชอถอใหไดในทกดานหรออยางนอยใหเปนทยอมรบได รวมถงการบรการหลงการขายและความเชยวชาญของทมงานบรษทเจาของผลตภณฑดวย 7. ความทาทายในการใชงาน NewSQL Databases

จะเหนไดวา ตวอยางในหวขอตางๆหรอตวอยางการใชงานฐานขอมล NewSQL นน ทงหมดเปนของประเทศอนๆทไมใชประเทศไทยเลย ความทาทายแรกคอการจะมบร ษ ทท เก ยวข องก บธ รก จ Gaming, E-Commerce, Telecommunications industry (กลมธรกจทหนมาใชฐานขอม ล NewSQL อย างกว างขวางพอสมควรในตางประเทศ) บรษทไหนในไทยทจะกลาลองใชงานฐานขอมล NewSQL อยางจรงจง ความทาทายทสองทใกลตวผเขยนเองคอการน าฐานขอมล NewSQL มาใชงานในกลมธรกจ Helthcare ในไทย ซงในสวนธรกจ Helthcare กจะมฟงกชนงานมากมายทจะน าฐานขอมล NewSQL ทกประเภทมาท าการศกษาการใชงานหรอทดลองใชงานได เชน

- ฐานข อม ล NewSQL ประ เภท HistoricalDatabases ตวอยางเชน การเกบประวตขอมลผปวยในคลนคโรคใดๆสกคลนค แลวน าขอมลท เกบมานนมาประมวลผลเพอท านายแนวโนมของโรค กบคนไขทเขามาตรวจในคลนคโรคนนๆ เพอการรกษาคนไขไดอยางรวดเรวและถกตองเหมาะสม (ซงตองใชขอมลจ านวนมากมาเปนกรณศกษาเพอใหไดผลการท านายแนวโนมของโรคอยางถกตองแมนย า รวมถงตองมทมแพทยเขามาตรวจสอบความถกตองของการท านายผลดวย)

- ฐานข อม ล NewSQL ประเภท Real-TimeDatabases ตวอยางเชน การดงขอมล Rel-Time จากอปกรณทางการแพทยในหอผปวยใน หรอหองอบตเหต มาประมวลผลเพอประเมนอาการและแจงเตอนไปยงเจาหนาท เพอใหผปวยไดรบการรกษาใหทนทวงทกอนทผปวยจะถงขดอนตราย

- ฐานข อม ล NewSQL ประเภท StreamingDatabases ตวอยางเชน การ Tracking ผปวยวาตอนนผปวยเขารบการรกษาทคลนคไหน ขนตอนใด หรออยสวนไหนของโรงพยาบาล การ Tracking นนเปนปญหามากกบโรงพยาบาลทมบรเวรกวางใหญ หรอมหลายตก หลายชน

- Timestam Database ตวอยางเชน การใชงานในสวนของการจดการควผปวยเขารบการรกษา, ควการจายเงน, ควการรบยา ซงขนอยกบการ Timestam ในแตละจดบรการของผปวย

ตวอยางทงหมดทยกมานนไมไดหมายความวาเหมาะสมหรอถกตองแตอยางใด การเลอกใชฐานขอมลกจะขนอยกบประเภทของขอมลทใชในการออกแบบ วาออกแบบใหเหมาะสมกบ Database ประเภทไหน ซงอาจจะไมไดจ าเปนตองใชฐานขอมล NewSQL เลยกเปนไดถาจะใหยกตวอยางระบบทมอยของคณะฯ แลว Migrate มาใช NewSQL Databases นนอาจจะลงรายละเอยดล าบากเพราะตองเจาะลงไปถงโครงสรางของฐานขอมลทมอยปจจบน แตถาจะใหยกตวอยางการขนตอนการ Migrate ฐานขอมล SQL มาใชงาน NewSQL จะมขนตอนหลกๆ ดงน โดยจะเปนการ Migrating (OLTP) จาก MySQL ไปย ง Google Cloud Spanner ซง Database อน ๆหลกการกจะคลายกน คอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

51

- ท าการ Convert Schema และ Data ModelSchema ทมอย Convert เปน Schema Google Cloud Spanner เพอเกบขอมล ใหการปรบเปลยนแอปพลเคชนงายขนตรวจสอบใหแนใจวา Schema ท Convert นนตรงกบ Schema MySQL ทมอยหรอใหใกลเคยงทสด อยางไรกตามเนองจากความแตกตางของคณสมบตของฐานขอมลการ Convert มาอาจจะมบางอยางทจ าเปนตองมการเปลยนแปลง

- แปลง SQL Queries ตางๆ โดย Google CloudSpanner ใชภาษา ANSI 2011 ของ SQL โดยค าสง SQL

ใด ๆ ทใชภาษาของ MySQL จะตองถกแปลงใหเขากนไดกบ Google Cloud Spanner

- Migrate แอปพลเคชนเพอใช Google CloudSpanner การ Migrate แอปพลเคชน ขนตอนส าคญคอการถายโอนขอมลจาก MySQL ไปยง Google Cloud Spanner ซ งต อง Export ฐานขอม ล MySQL ไปเปนรปแบบ Portable File เชน ไฟล XML,CSV แลวน าเขาขอมลนนไปยง Google Cloud Spanner โดยใช Dataflow อางองตามรปท 8

รปท 8 Cloud Dataflow Extract, Transform, and Load

- Export ฐานข อม ล จาก MySQL และ Importฐานขอมลเขา Spanner โดยใช Dataflow ใช mysqldump ทมาพรอมกบ MySQL สามารถ Export ฐานขอมลทงหมดมาเปนไฟล XML เพอทจะน าไปใช Import เขา Google Cloud Spanner ได หรอคณสามารถใชค าสง SELECT ... INTO OUTFILE SQL เพอสรางไฟล CSV ส าหรบแตละ Table ได แตขอเสยคอท าไดครงละหนง Table และในการสงขอมลออกจะไมสามารถใชงาน Table นนได ซงหมายถงจะมผลกบการใชงานแอปพลเคชน หลงจากสงออกไฟลขอมลเหลานแลว ใหอปโหลดไปยงทฝากขอมล Cloud Storage เพอใหสามารถน าเขา Google Cloud Spanner ตอไดสะดวกตอไป เนองจาก Schema ของฐานขอมลทแตกตางกนระหวาง MySQL และ Google Cloud Spanner ซงอาจจะบางขนตอนทตองท าการแปลงขอมลในกระบวนการ Import วธทงายทสดในการแปลงขอมลเหลานและน าเขา

ขอมลไปยง Google Cloud Spanner คอการใช Dataflow ซง Dataflow เปนบรการแยกการแปลงและการโหลด (ETL) ของ Google Cloud โดยมแพลตฟอรมส าหรบการใชงาน Data Pipelines ทเขยนดวย Apache Beam SDK เพออานและประมวลผลขอมลจ านวนมากในแบบคขนานกบเครองหลาย ๆ พรอมกน

- รกษาความสอดคลองกนระหวางฐานขอมลMySQL และ Google Cloud Spanner ระหวางการยายขอมลแอปพลเคชนจ านวนมากทตองมความพรอมใชงานตลอดเวลา ท าใหไมสามารถออฟไลนแอปพลเคชนในเวลาทตองการ Export และ Import ขอมลได ซงในขณะทก าลงถายโอนขอมลไปยง Google Cloud Spanner แอปพลเคชนจะยงท างานอยและสามารถแกไขฐานขอมล MySQL ไดอย ดงนนจงจ าเปนตองท าการอพเดทขอมล ใหขอมลทงสองฐานขอมลใหเทากนกอนจะยายแอปพลเคชนในขนตอนสดทาย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 26, 2020, Revised: August 25,2020, Accepted: October 12,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.17

52

- ขนตอนสดทาย แกไขแอปพลเคชนทเรยกใช MySQLใหไปเรยกใชขอมลบนฐานขอมล Google Cloud Spanner

สรป จากทกลาวมาทงหมดจะเหนไดวาไมมฐานขอมลใด

หรอประเภทไหน ทสามารถรองรบความตองการหรอรองรบการใชงานไดดทสดทกดาน ฐานขอมลแตละประเภทนนกมขอดขอเสยแตกตางกนไป และฐานขอมลทกประเภทนนกยงมการพฒนาตอยอดไปเรอยๆเชนกน ดงนนสงททกคนในวงการ IT ควรท า (และไมจ ากดเฉพาะกบเรอง ฐานขอมล เทานน) กคอตองไมหยดการศกษาเทคโนโลยใหมๆ ศกษาใหเขาใจ ตองมการทดสอบการท างานกอนเลอกใชงานจรง และเลอกใชประเภทของเทคโนโลยใหเหมาะกบระบบงานของเรา เพราะถาหากเลอกเทคโนโลยไมเหมาะสมกบระบบงานแลว สดทายกจะกอใหเกดปญหากบระบบงานในอนาคตอยางแนนอน สวนแนวโนมของการใชงานฐานขอมล NewSQL นนถงแมจะมขอเสยบางหรอมคาใชจายสงเพยงใด ส าหรบองคกรขนาดใหญหรอองคกรทมการแขงขนทางดานธรกจสง หากการลงทนเปลยนแปลงองคกรดวยเทคโนโลยหรอมแนวทางใด ทจะท าใหไดเปรยบหรอน าหนาคแขงขนเพยงเลกนอยมนกนาสนใจทจะลงทน การทจะท าใหผบรหารองคกรเหลานนหนมาใชงาน กจะขนอยกบการพสจนความนาเชอถอของฐานขอมล NewSQL เอง วามความนาเชอถอเพยงพอเปนทยอมรบได ซงตองใชเวลาและการใชงานจรงของลกคาในกลมธรกจตางๆ เพอสรางกรณศกษาใหมากทสด เพอเปนการแสดงความเชยวชาญในการแก ไขปญหาของเจ าของผลตภญฑ การม Community ใหความร เพอใหเกดความมนใจวาเมอเกดปญหาใดๆ และจะหาทางแกไขปญหานนได โดยไมตองอาศยเจาของผลตภญฑอยางเดยว

กตตกรรมประกาศ บทความทางวชาการฉบบนจะส าเรจไมไดหาก

ไม ได รบการสนบสนนจาก ฝ ายสารสนเทศ คณะ

แพทยศาสตรศรราชพยาบาล ผบงคบบญชา และเพอนรวมทมทกทาน ทแบงปนความร และใหค าแนะน าตางๆ ท าใหผ เขยนมความรความเขาใจในเนองานทปฏบตจนมประสบการณทน ามาเขยนผลงานบทความทางวชาการนได

เอกสารอางอง

พลชย พทกษานนทกล. (2018). ระบบฐานขอมล Database System. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 7 กมภาพนธ 2019, จาก http://www.glurgeek.com/education/ระบบฐานขอมล-database-system

Rabi Prasad Padhy. (2018). Google Spanner: A NewSQL Journey or Beginning of the End of the NoSQL Era. [เวบบลอก]. เมอ 10 มกราคม 2019, จาก https://medium.com/rabiprasadpadhy/google-spanner-a-newsql-journey-or-beginning-of-

the-end-of-the-nosql-era-3785be8e5c38 Ahmed Almassabi, Omar Bawazeer and Salahadin

Adam. (2018). TOP NEWSQL DATABASESS AND FEATURES CLASSIFICATION. International Journal of Database Management Systems (IJDMS) Vol.10, No.2, April 2018. [บทความ]. สบคนเมอ 10 ตลาคม 2019, จาก http://aircconline.com/ijdms/V10N2/10218ijdms02.pdf

JOHN PIEKOS. (2015). SQL VS. NOSQL VS. NEWSQL: FINDING THE RIGHT SOLUTION. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 01 ตลาคม 2019, จาก https://dataconomy.com/2015/08/sql-vs-nosql-

vs-newsql-finding-the-right-solution/ Admin db-engines.com. (2020). DB-Engines

Ranking. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 10 มนาคม 2020, จาก https://db-engines.com/en/ranking

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

การตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

Internal audits in accordance with the international standard requirements for information security management systems.

นภสนธ บญมาก1* และ เลอพงศ แกวอนทร1

NAPHASIN BOONMAK1* and LERPONG KAEWIN1

บทคดยอ

ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศทเพมมากขนและเขามามบทบาทมากมายในองคกรตางๆ ทงภาครฐและภาคเอกชน ซงองคกรตางๆ มขอมลทมความส าคญ และขอมลทเปนความลบขององคกร สงผลใหความตองการในการดแลความมนคงปลอดภยของสารสนเทศเพมสงขน เพอปองกนความเสยหายทจะเกดขนจากภยคกคามในรปแบบตางๆ ทสามารถบกรกโจมตขอมลขององคกร

มาตรฐาน ISO/ IEC 27001 คอ มาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยสารสนเทศ (Information Security Management System: ISMS) ไดถกน ามาใชเปนมาตรฐานในการด าเนนงานขององคกรตางๆ เพอใหเกดประสทธภาพในการปกปองทรพยสนสารสนเทศขององคกร และใหการด าเนนงานขององคกรสอดคลองกบกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ และขอก าหนดตางๆ ทเกยวของ โดยหลกการพนฐานประการหนงของมาตรฐาน ISO/IEC 27001 คอ การตรวจประเมนภายใน (Internal Audits) ซงการตรวจประเมนภายในเปนการใหหลกประกนอยางเทยงธรรมและการใหค าปรกษาอยางเปนอสระ เพมคณคาและปรบปรงการปฏบตงานขององคกรใหดขน การตรวจประเมนภายในชวยใหองคกรบรรลถงเปาหมายทวางไว ดวยการประเมนและปรบปรงประสทธภาพของกระบวนการบรหารความเสยง การควบคมและการก ากบดแลอยางเปนระบบและเปนระเบยบ

ดงนนผตรวจประเมนภายในทจะด าเนนการตรวจประเมนภายในตามมาตรฐาน ISO/IEC 27001 ตองมความรในเรองขอก าหนดมาตรฐาน (Requirements) และมาตรการควบคม (Control) จดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศของ ISO/IEC 27001:2013 และขนตอนการตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

ค าส าคญ: การตรวจประเมนภายใน; ระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ; ขอก าหนดมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013

1* ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล 1 Siriraj Information Technology Department, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University * Corresponding Author: napasin.boo@mahidol.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

54

Abstract

Currently, the advancement of information technology become backbones in various organizations. There are important information and confidential information about the organization which affecting increased demand for information security from various forms of threats that can attack an organization's information. ISO/ IEC 27001 is an international standard for Information Security Management System (ISMS). The ISO/IEC 27001 has been applied as a standard in operations of various organizations in order to be effective in protecting the information assets of the organization and ensure that the operations of the organization comply with the laws, rules, regulations and various requirements. Internal audit is the basic principles of the ISO/ IEC 27001, conducting internal audits is guaranteeing along with independent consulting. The internal audit becomes enrichment and improves the operations of the organization. In addition, an internal audit helps the organization achieve the goals, onward to evaluating and improving the efficiency of the risk management process Systematic and orderly control and supervision.

The internal auditors will be conducting internal audits in accordance with requirements and controls with ISO/ IEC 27001: 2013 standard. The internal auditor exceptional skills and knowledge in internal audit procedures.

Keywords: Internal audits; Information Security Management System; ISO/IEC 27001:2013

บทน า

หากพจารณาเหตการณทเกดขนในปจจบนและขาวรอบโลกจะเหนไดวามการกระท าผดดานเทคโนโลยสารสนเทศเพมมากขน ตวอยางเชน เมอวนท 15 สงหาคม 2562 ศนยประสานการรกษาความมนคงปลอดภยระบบคอมพวเตอรประเทศไทย (ThaiCERT หรอไทยเซรต) ตรวจพบวาขอมลสวนตวของคนไทยปรากฎอยในระบบฐานขอมลในตางประเทศซงมความคาบเกยวกบเวบไซตการพนน โดยพบขอมลรวไหลทงสนประมาณ 41 ลานรายการ และเปนขอมลการท าธรกรรมของคนไทยทท ารายการผานเวบไซตการพนนดงกลาวถงจ านวนประมาณ 3.3 ลานรายการ รวมทงมขอมลสวนตวของคนไทย เชน ชอ, นามสกล, หมายเลขโทรศพท , วนเกด, หมายเลขบตรประจ าตวประชาชน และหมายเลขบญชธนาคารรวไหลดวย นอกจากนนกวจยดานความมนคงปลอดภยจาก RedDrip Team ได

เผยแพรรายงานบทวเคราะหการโจมตโดยกลมทถกเรยกวา OceanLotus ซงเปนกลมแฮกเกอรทคาดวาไดรบการสนบสนนจากรฐบาลของบางประเทศ โดยกอนหนานกลมด งกล าวเคยกอเหตปฏบตการโจมตแบบ Advance Persistent Threat (APT) เพอขโมยขอมลส าคญโดยเฉพาะขอมลดานขาวกรองจากหนวยงานระดบสงในประเทศจนและประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาแลว หากยอนกลบไปเมอวนท 28 กนยายน 2561 มแถลงการณจากเฟซบก (Facebook) กรณตรวจพบการรวไหลของขอมลผใชงานกวา 50 ลานรายทวโลก ซงถกแฮกเกอรเจาะระบบผานชองโหวของแพลตฟอรม ท าใหเฟซบกตองท าการรเซตระบบ Access Tokens ของผใชงานเพอปองกนผลกระทบทอาจเกดขน สงผลใหผใชงานกวา 90 ลานบญชถกบงคบใหออกจากระบบเพอใหเขาสระบบใหมอกครง นอกจากนการโจรกรรมขอมลสวนบคคล หรอการขโมยขอมลสวนบคคลของผอนไปใชฉอโกงหรอกออาชญากรรมอน ๆ เชน น า

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

55

ขอมลของผอนไปใชท าบตรเครดต กเงน หรอเปดบญชใหม เปนตน ซงเหตการณตาง ๆ เหลานไดสะทอนใหเหนถงความเสยงทเกยวของความปลอดภยของขอมล

มาตรฐาน ISO/IEC 27001 คอ มาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ (Information Security Management Systems: ISMS) จะชวยใหกจกรรมทางธรกจตอเนองไมสะดด ชวยปองกนกระบวนการทางธ รกจจากภยร ายแรงต างๆ เชน แผนดนไหว วาตภย อทกภย ฯลฯ และความเสยหายของระบบขอมล โดยครอบคลมทกกลมอตสาหกรรมและทกกลมธรกจ มาตรฐาน ISO/IEC 27001 ใหตนแบบส าหรบการประเมนความเสยง การออกแบบดานการรกษาความปลอดภยและการน าไปปฏบต รวมถงการบรหารจดการความปลอดภยของขอมล โดยมาตรฐาน ISO/IEC 27001 เปนมาตรฐานสากลเพยงมาตรฐานเดยวทสามารถตรวจประเมนไดส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ โดยมาตรฐาน ISO/IEC 27001 จะใหการรบรองวาองคกรไดด าเนนงานโดยสอดคลองกบกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ และขอก าหนดตามสญญาอนเกยวเนองกบขอมลส าคญ ซงเปนการพสจนใหเหนวาองคกรไดมการด าเนนการตามขนตอนทจ าเปนเพอปกปองขอมลทส าคญจากการเขาถงทไมไดรบอนญาต เมอองคกรน ามาตรฐาน ISO/IEC 27001 ไปปฏบตนนจะแตกตางกนไปในแตละองคกร แตมหลกการพนฐานของมาตรฐาน ISO/IEC 27001 ททกองคกรจะตองปฏบตตามเพ อให เก ดประสทธภาพในการปกปองทร พย ส นสารสนเทศขององคกร คอ การตรวจประเมนภายใน ( Internal Audits) ซ งการตรวจประเมนภายในเปนกจกรรมบงคบส าหรบองคกรทจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ (Information Security Management System: ISMS) ซ งการตรวจประเมนภายในเปนการใหความเชอมน (Assurance) และการใหค าปรกษา (Consulting) อยางเทยงธรรมและเปนอสระ เพอเพมคณคาและปรบปรงการด าเนนงานขององคกร และชวยใหองคกรบรรลถงเปาหมายทวางไว

ความส าคญของมาตรฐาน ISO/IEC 27001 มาตรฐาน ISO/IEC 27001 เปนมาตรฐานดาน

การบรหารจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศทผานการระดมสมอง อภปราย และโหวตรบรองโดยประเทศทเปนสมาชก นอกจากนในกระบวนการพฒนามาตรฐานระดบสากลไดเปดโอกาสใหตวแทนของแตละประเทศ องคกรวชาชพได เขามามสวนรวม โดยมเปาหมายเพอใหเกดการยอมรบในระดบสากล ซงองคกร International Organization for Standardization หรอ ISO เปนหนวยงานทใหก าเนด ISO/IEC 27001 โดยมการใชงานเวอรชนแรก คอ ISO/IEC 27001:2005 ประกาศใชงานครงแรกเมอป พ.ศ.2550 หลงจากประกาศใชกไดรบความสนใจจากองคกรทงภาครฐและเอกชนทวโลกน ามาใชงานและขอการรบรอง (Certification) ส าหรบเวอรชนลาสดของมาตรฐาน ISO/IEC 27001 คอ ISO/IEC 27001:2013 ประกาศเมอ 1 ตลาคม พ.ศ.2556 มาตรฐาน ISO/IEC 27001 ออกแบบมาใหใชไดกบหนวยราชการ สถาบนการศกษา องคกรประเภทธรกจตางๆ สามารถน ามาปฏบตไดเหมอนกนทงองคกรขนาดเลกและองคกรขนาดใหญ โดยพนฐานความม งคงปลอดภ ยของสารสนเทศจะครอบคลมถงเรองการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ เรองกฏระเบยบขององคกร เรองการปฏบตงานของบคลากร เรองจดซอจดจาง เรองสมรรถนะของบคลากร เรองการควบคมผใหบรการภายนอก เรองการปฏบตตามกฎหมายทเกยวของ แมวาองคกรจะน าระบบไอทล าเลศแคไหนเขามาใชงานภายในองคกร แตถาไมมกฎระเบยบควบคมการปฏบตงานทชดเจนเกยวกบการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ ไมมการอบรมใหความรแกและสรางความตระหนกถงความส าคญของใชงานเทคโนโลยสารสนเทศใหแกบคลากรขององคกร และไมมการควบคมผใหบรการภายนอกในการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศขององคกรทดพอ องคกรนนกจะด าเนนกจกรรมดวยความยากล าบาก บคลากรน าทรพยากรไปกบเรองทไมสมควรและหลายคนท าผดกฎหมาย เชน บคลากรใชคอมพวเตอรขององคกรโหลดหนงและแชรไฟลทละเมดลขสทธ บคลากรน าขอมลทเปนความลบของ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

56

องคกรไปเผยแพร หรอขอมลส าคญรวไหล เหตการณเหลานเสยงตอการละเมดกฎหมายและเสยงตอสรางความเสยหายตอองคกรอยางแนนอน (ปรญญ เสรพงศ, 2557)

หวใจส าคญของระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ประกอบดวยปจจยพนฐานหลก 3 ปจจย คอ ขอมลสวนตวและขอมลส าคญขององคกร การบรหารความเสยงจากเหตการณและปจจยตางๆ และการบรหารระบบปองกนความมนคงปลอดภยของขอมล

1. ขอมลสวนตว ขอมลส าคญขององคกร การรกษาความมนคงปลอดภยของสารสนเทศไมใหถกขโมย ลกลอบน าไปใช ดดแปลง หรอท าใหเกดขอผดพลาดอนใด ซงส าหรบหลายหนวยงานอาจเปนอนตรายระดบวกฤตได ซงขอมลนไมเพยงเฉพาะขอมลส าคญขององคกรแตยงรวมถงขอมลสวนตวของลกคาหรอบคคลทสามทเกยวของอนๆ ดวย

2. การบรหารความเสยงจากเหตการณและปจจยตางๆ การบรหารความเสยงจากเหตการณและปจจยตางๆ ซงปจจบนมการค านงถงการตงศนยส ารองขอมล และด าเนนการกคนระบบภายหลงภยพบต (Disaster Recovery Center: DRC) ซงมความส าาคญมากในหลายธรกจ เชน ธรกจการเงน หรอบรการดานส ขภาพเพราะขอม ล เหล าน นม ความส าคญต อความสามารถในการด าเนนธรกจไดอยางตอเนอง (Business Continuity)

3. การบรหารระบบปองกนความม นคงปลอดภยของขอมล มองคประกอบในการพจารณาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ 3 ประเดนหลก คอ ความลบของขอมล (Confidentiality), ความถกตองสมบรณของขอมล (Integrity) และความพรอมใชงานของขอมล (Availability) ดงรปท 1

รปท 1 องคประกอบในการพจารณา ISMS

มาตรฐาน ISO/IEC 27001 ใชแนวทางของวงจรการควบคมคณภาพ (Deming Cycle) หรอ PDCA (Plan-Do-Check-Act) ซงถกคดคนโดยวอลทเตอร ซวฮารท (Walter Shewhart) ผบกเบกการใชสถตส าหรบวงการอตสาหกรรม และตอมาเอดวารด เดมม ง (Edwards W. Deming) ไดใชวงจรน เปนเครองมอส าหรบการปรบปรงกระบวนการท างานของพนกงานภายในโรงงาน และพนกงานในโรงงานไดน าวธการ PDCA ชวยคนหาปญหาอปสรรคในแตละขนตอนการผลตใหดขน สงผลใหวงจรการควบคมคณภาพเรมเปนทรจกกนมากขน ส าหรบมาตรฐาน ISO/IEC 27001 เนนเรองขอมลสารสนเทศ และการวางแนวทางการบรหารใหเกดความมนคงปลอดภยโดยผานกระบวนการตงแตการตงเปาหมาย (Goal Setting) ซงถอเปนจดเรมตนส าคญของการลงมอท าในเรองใดเรองหนง เพราะการมเปาหมาย หมายถงการทองคกรรวาองคกรตองการอะไร องคกรจะเดนทางไปในทศทางใด ยงถารไดวาท าไมองคกรถงตองไป และยงมองเหนภาพขององคกรเมอไปถงเปาหมายนนชดเจนมากเทาไร ยงเกดแรงกระตนใหบคลากรขององคกรอยากออกเดนทางไปสเปาหมายนนโดยเรว ซงแนวคดนสามารถประยกตใชในการด าเนนงานตามมาตรฐาน ISO/IEC 27001 ไดเปนอยางด โดยหลกการของ PDCA (บรณะศกด, 2551) มดงน

▪ การวางแผนงาน (Plan) เมอองคกรตงเปาหมายแลว สงแรกทองคกรตองด าเนนการ คอ การน า

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

57

เป าหมายมาก าหนดรายละเอ ยดต า งๆ ตวอยางเชน สงทตองท าโดยเรยงตามล าดบความส าคญ รายละเอยดของสงทตองท าแตละขนตอน ปจจยตางๆ ทตองใช ระยะเวลาเรม-สนสด บคคลหรอทมงานทเกยวของในแตละขนตอน และทส าคญทสด คอ ตวชวดผล (Key Performance Indicator: KPI) โดยแผนงานเปนตวก าหนดวธการท างาน และก าหนดระยะเวลาในการด าเนนงานว าจะบรรลเปาหมายเมอไหร ดงนนตวชวดจงเปนตวทจะคอยบอกวาวธการทองคกรเลอกใชนนถกตองหรอไม เรว-ชาอยางไร ทรพยากรทใชไปเปนไปตามแผนหรอเกนกวาทก าหนดไว เพอทจะไดปรบแผนหรอวธไดอยางทนทวงท

▪ การลงมอปฏบต (Do) เมอวางแผนและก าหนดวธการด าเนนการเสรจแลว ขนตอนตอไปคอการลงมอปฏบตตามแผนงานและวธการทก าหนดไวอยางมวนยและเครงครด ทกษะการบรหารจดการตางๆ จะถกน ามาใชในการลงมอปฏบต เชน การบรหารเวลาใหไดตามแผน การประชมเพอตรวจสอบความคบหนา การมอบหมายงานเพ อแบ งงานใหบคลากรทเกยวของ เปนตน

▪ การตรวจสอบ (Check) ภายหลงจากทลงมอปฏบตไปไดระยะหนง องคกรตองเรมท าการตรวจสอบความคบหนาของสงทลงมอปฏบตวาเปนไปตามแผนงานหรอไม โดยเปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบตวชวดทก าหนดไว ถาจดทตรวจสอบไดผลลพธตามตวชวดทตงไวหรอดกวาแสดงวาวธการทเลอกใชนนถกตอง และสามารถด าเนนการตอใหแลวเสรจไดตามแผนงานทวางไวแตถาตรวจสอบออกมาแลวผลปรากฏวาสงทลงมอปฏบตไปนนต ากวาตวชวดทตง ถอเปนสญญาณเตอนวามความผดปกตบางอยางเกยวกบแผนงานหรอวธการทก าหนดไวในตอน

แรก และอาจสงผลใหไมสามารถด าเนนการตอใหเสรจทนตามแผนงานทก าหนดไว

▪ การปรบปรง (Action) เมอตรวจสอบพบวาไมสามารถด าเนนการตอใหเสรจทนตามแผนงานทก าหนดไว การปรบปรงเปนการปรบเปลยนวธการหรอทรพยากรบางอยางเพอท าใหผลลพธกลบมาอยในแผนงาน และระยะเวลาตามทก าหนดไวในครงแรก ซงกระบวนการปรบปรงเรมจากการวเคราะหหาสาเหตทท าใหผลลพธไมเปนไปตามทวางแผนหรอก าหนดไว โดยตรวจสอบวาเกดจากองคประกอบหรอปจจยภายใน/ภายนอกใดบาง จากนนจงน ามาก าหนดมาตรการแกไข ปรบปรงตอไปเพอใหกจกรรมตางๆ สามารถด าเนนการตอใหแลวเสรจไดตามแผนงานทวางไว ส าหรบกรณทสามารถด าเนนการตอใหแลวเสรจไดตามแผนงานทวางไว หากองคกรมงเนนประสทธภาพผลงานขององคกร เรยนร จากความผดพลาดตางตอเนอง สามารถน าการปรบปรงกระบวนการหรอปรบเปลยนกระบวนการอยางตอเนองมาใชไดเชนกน

หลกการของ PDCA ไมใชเพยงแคท าใหองคกรบรรลเปาหมายตามทตงไวเทานน องคกรยงสามารถใชหลกการ PDCA เพอการด าเนนกจกรรมอยางตอเนองไดดวยการยกระดบของเปาหมายใหสงขน และเรมก าหนดแผนงานและวธการทเหมาะสมทจะน าพาองคกรไปสเปาหมายทสงขน แลวจงเรมเขาสวงจร PDCA อกครงเพอการปรบปรงและพฒนาใหเกดการท างานอยางตอเนอง (Continuous Improvement) ภายในองคกร สงผลใหองคกรตอบสนองความพงพอใจของลกคา มงเนนจ ากดการสญเสยทรพยากร หรอจ ากดงานทไมกอใหเกดคณคา (Non-value added work) ภายในองคกรไดอกดวย (วชราพร, 2552) ดงรปท 2

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

58

รปท 2 วงจรการบรหารงานคณภาพ (Deming Cycle)

ประโยชนของมาตรฐาน ISO/IEC 27001 ประโยชนของการไดรบการรบรองโดยบคคลท

3 ตามมาตรฐาน ISO/ IEC 27001 (Perry, 2018) มมากมายทงส าหรบองคกรและผมสวนไดเสยขององคกร (Stakeholder) ดงน

1. การไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/IEC27001 จะชวยเพมความนาเชอถอขององคกรดวยความครบถวนสมบรณของขอมลและระบบตางๆ ขององคกร

2. การไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/IEC27001 เปนสรางความมนใจใหกบซพพลายเออร ลกคา และผมสวนไดเสยอนๆ วา องคกรไดมการด าเนนมาตรการทจ าเปนเพอปกปองขอมลขององคกร นอกจากใหความอนใจใหกบลกคาปจจบนขององคกรแลว การไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/IEC 27001 ยงสามารถชวยทานในการดงดดลกคาใหมทใสใจในเรองการรกษาความปลอดภย

3. การไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/IEC27001 ยงสามารถชวยเสรมสรางความรสกเกยวกบการรกษาความลบทวทงองคกรไดอกดวยซงเปนเรองทส าคญอยางมาก เพราะขอมลทส าคญไมไดถกเกบไวเฉพาะในเซรฟเวอรและฮารดไดรฟเทานน แตขอมลทส าคญสามารถถกเขาถงและจดจ าไดโดยบคคล/พนกงานในองคกรเองอกดวย

4. การไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO/IEC27001 สามารถเปลยนวฒนธรรมองคกรได ท าใหเปนสงหนงทสรางมลคาใหกบขอมลสวนตวขององคกร

มาตรฐานสากลส าหรบระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ (ISO/IEC 27001:2013) ประกอบด วย 2 ส วน ค อ ข อก าหนดมาตรฐาน (Requirements) ISO/IEC 27001:2013 และมาตรการควบคม (Control) จดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO 27001:2013 โดยมรายละเอยดดงน

ขอก าหนดมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013

ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล ISO 27001: 2013 ไ ดก าหนดใหองคกรหรอหนวยงานด าเนนการควบคมความมนคงปลอดภยของสารสนเทศออกเปนหมวดหมตางๆ ทงสน 7 หมวด (ปรญญ, 2556) ดงน 1. บรบทขององคกร (Context of the organization)

มาตรฐานสากล ISO 27001:2013 ก าหนดใหองคกรด าเนนการทบทวน และก าหนดวตถประสงคขององคกรทมตอการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ โดยการรวบรวมความตองการและความคาดหวงจากผทเกยวของกบองคกรทงหมด เพอน ามาใชในการก าหนดขอบเขตการด าเนนงาน ตลอดจนการความตองการและความคาดหวงดงกลาวไปใชในการก าหนดนโยบายดานความมงคงปลอดภยของสารสนเทศขององคกร

1.1 ท าความเขาใจองคกรและบรบทขององคกร โดยระบประเดนภายใน (Internal issues) เชน ระเบยบ ขอบงคบ กฎเกณฑตางๆ ทปฏบตอยภายในองคกร และประเดนภายนอก (External issues) เชน พระราชบญญต กฎหมาย นโยบายจากหนวยงานทเกยวของกบองคกรมาใชพจารณาในการวางระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศใหครอบคลมอยางเหมาะสมไมตกหลนประเดนส าคญ

1.2 ก าหนดความจ าเปนและความคาดหวงของผท เกยวของ โดยองคกรจะตองรวาใครคอผเกยวของ (Interested parties) และผ เกยวของเหลานนมความต องการและม ความคาดหว งอะไร (needs and expectations) จากองคกร ระบบงานใดมความส าคญเพราะเปนงานทเกยวของกบการสงมอบสนคาหรอบรการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

59

ใหกบผเกยวของ ซงบรบทขององคกรเปนขอมลส าคญในการก าหนดขอบเขต (Scope) ขอบการจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศขององคกร

1.3 การก าหนดขอบเขตของระบบบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ องคกรตองพจารณาถงขอก าหนดและความตองการของผเกยวของ ซงในสวนดงกลาวเปนเงอนไขส าคญทองคกรตองท าความเขาใจและก าหนดขอบเขตใหเหมาะสมและเพยงพอคอไมก าหนดขอบเขตเลกเกนไปจนตกหลนผเกยวของ หรอขอบเขตกวางเกนกวาความสามารถในการบรหารจดการสงผลใหระบบขาดประสทธภาพ

1.4 ระบบบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ โดยองคกรตองด าเนนการก าหนดนโยบาย จดท าเอกสารทเกยวของ เพอน าไปปฏบตและรกษาไวซงความมนคงปลอดภยสารสนเทศ รวมถงปรบปรงอยางตอเนอง และสอดคลองตามขอก าหนดของ ISO/IEC 27001:2013 Information Security Management System 2. ภาวะผน า (Leadership)

มาตรฐานสากล ISO 27001:2013 ไดก าหนดใหผบรหารขององคกรจะตองใหความส าคญในเรองการบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ และด าเนนการก าหนดนโยบายดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ตลอดจนการก าหนดบทบาท หนาทและความรบผดชอบใหกบบคลากรขององคกร

2.1 ภาวะผน าและการใหความส าคญ ผบรหารระดบสงขององคกรตองแสดงใหเหนถงภาวะผน าและใหความส าคญตอระบบการจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ โดยการแสดงออกถงวสยทศน พนธกจ แผนกลยทธขององคกรทน ามาปฏบตใหสอดคลองกบกฎเกณฑ ระเบยบปฏบตตางๆ ทงภายในและภายนอกองคกร

2.2 นโยบาย ผบรหารระดบสงตองก าหนดนโยบายความมนคงปลอดภยสารสนเทศใหสอดคลองกบจดประสงคขององคกรและสอดคลองกบขอก าหนดตามมาตรฐานสากล ISO 27001:2013

2.3 บทบาท หนาทความรบผดชอบ และอ านาจหนาท ผบรหารระดบสงขององคกรจะตองก าหนดหนาท

และความรบผดชอบทางดานความมนคงปลอดภยของสารสนเทศใหแกบคลากรภายในองคกรอยางชดเจน 3. การวางแผน (Planning)

มาตรฐานสากล ISO 27001:2013 ไดก าหนดใหองคกรด าเนนการประเมนความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ และบรหารความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศขององคกร โดยองคกรตองวางแผนบรหารความเสยงและหาวธการควบคมหรอจดการความเสยงใหเกดประสทธภาพ

3.1 การด าเนนการเพอจดการกบความเสยงและโอกาส องคกรจะตองวางแผนงานส าหรบระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ จะตองพจารณาถงบรบทขององคกร พจารณาความเสยงทเกยวของจากนนวางแนวทางจดการอยางเหมาะสม (สวนตนา, 2562)

3.2 วตถประสงคดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศและแผนการบรรลวตถประสงค องคกรตองก าหนดวตถประสงคดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ (Information Security Objectives) และแผนการบรรลวตถประสงค โดยวตถประสงคนจะตองวดผลได และสอดคลองกบนโยบายความมนคงปลอดภยของสารสนเทศขององคกร 4. การสนบสนน (Support)

ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล ISO 27001: 2013 ไ ดก าหนดใหองคกรและผบรหารระดบสงขององคกรใหการสนบสนนดานตางๆ เรองการบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ โดยมงเนนในประเดนตางๆ ทตองใหการสนบสนน 5 ประเดน คอ

4.1 ทรพยากร การจดท าระบบการจดการความม นคงปลอดภยของสารสนเทศ ใหประสบความส าเรจนนองคกรจ าเปนตองมทรพยากรตางๆ เพยงพอและเหมาะสม ซงทรพยากรประกอบดวย บคลากร เวลา งบประมาณ และการสนบสนนจากผบรหารอยางเปนรปธรรม

4.2 สมรรถนะ การจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศนน บคลากรทมสวนรวมในการจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศจะตองมความรความสามารถ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

60

ซงตองมการใหความรทตรงกบภาระหนาท เพอใหบคลากรสามารถปฏบตไดอยางถกตอง เชน การบรหารความเสยง การจดการความเสยง และการตรวจประเมนภายใน เปนตน

4.3 การสรางความตระหนก การจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศนน องคกรจะตองสรางความตระหนกใหกบบคลากรทกคนขององคกรในดานความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ เพราะหากบคลกรมความตระหนกทเพยงพอ ยอมจะลดความเสยงไดโดยปรยาย เชน การจดชนความลบ และการควบคมการเขาถงขอมลและสารสนเทศภายในองคกร การใชรหสผานทมความซบซอน การเขาใจและปฏบตตามกฎ ระเบยบ ขอบงคบดานเทคโนโลยสารสนเทศขององคกรอยางเครงครด เปนตน

4.4 การสอสาร องคกรตองด าเนนการสอสารกบบคคลตางๆ ทเกยวของกบองคกร เพอใหความร ขาวสารทเปนประโยชน ซงเปนวธในการสรางความตระหนกทไดผลด โดยองคกรจะตองด าเนนการสอสารกบบคลากรทงการสอสารภายในองคกร (Internal Communication) และการสอสารภายนอกองคกร (External Communication)

4.5 เอกสารสารสนเทศ การจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศเอกสารตางๆ ภายในองคกรมความจ าเปนในการท างานรวมกนเพอใหเกดความชดเจนแกผปฏบตและผตรวจสอบ (Auditor) ซงมาตรฐาน ISO27001:2013 ก าหนดใหองคกรด าเนนการควบคมเอกสารตางๆ ตงแตเรมจดท าเอกสาร การน าเอกสารไปใชงาน ตลอดจนการท าลายเอกสารเมอสนสดการใชงาน ซงจะตองผานการจดท าโดยผทมความร มผทบทวน และมการอนมตกอนจะน าไปใชงาน 5. การด าเนนการ (Operation)

ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล ISO 27001: 2013 ไ ดก าหนดใหองคกรด าเนนการบรหารความเสยง (ปรญญ, 2557) ในการปฏบตงาน เพอควบคมความมนคงปลอดภยของสารสนเทศตามขนตอนการบรหารความ

เสยง และมการจดการกบความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศอยางเหมาะสม

5.1 การวางแผนทเกยวของกบการด าเนนการและการควบคม โดยองคกรตองควบคมใหบคลากรภายในองคกรปฏบตตามแผนจดการความเสยง

5.2 การประเมนความเสยงดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ องคกรจะตองด าเนนการประเมนความเสยงเปนระยะ ไมใชท าครงเดยวจบ เพราะเมอเวลาผานไปกจะมความเสยงใหมเกดขนมา ไมวาจะเปนความเสยงจากเทคโนโลยใหมๆ หรอสภาพแวดลอม สงคมและการเมอง

5.3 การจดการกบความเสยงดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ องคกรจะตองด าเนนการจดการความเสยงทจดท าขนภายหลงการประเมนความเสยงของทรพยสนสารสนเทศ โดยก าหนดรายละเอยด ขนตอนวธการตางๆ เพอน าไปปฏบตใหไดผลลพธตามทก าหนดไวใหสอดคลองกบมาตรการควบคม (Control) จดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO 27001:2013 6. ก า รประ เม นประสทธ ภาพและประสทธ ผล(Performance Evaluation)

ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล ISO 27001: 2013 ไ ดก าหนดใหองคกรด าเนนการประเมนประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงานดานความมนคงปลอดภยของสารสนเทศขององคกร ดงน

6.1 การเฝาระวง การวดผล การวเคราะห และการประเมน องค กรต องด าเนนการการเฝ าระว ง (Monitor) การวดผล (Measure) การวเคราะห (Analyze) และการประเมน (Evaluate) ระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ โดยการด าเนนการดงกลาวจะท าใหองคกรรไดวาผลลพธเปนไปตามทวางแผนหรอไมอยางไร

6.2 การตรวจประเมนภายใน องคกรตองจดใหมการตรวจประเมนภายใน (Internal Audit) ซงการตรวจประเมนภายในเปนเครองมอส าคญทท าใหรวาระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศทองคกรจดท าขนมานน มความสมบรณ จดท าครบถวนตามขอก าหนด มการน าไปปฏบตหรอไม และไดผลลพธเปนอยางไร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

61

ตรวจสอบความเขาใจ การปฏบตและเอกสารบนทกทเกยวของ

6.3 การทบทวนของผบรหาร องคกรตองจดใหมการประชมเพอรายงานผลของการจดท าระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศตอผบรหารระดบส ง (Top Management) โดยรายงานถ งการเปลยนแปลงทงภายในและการเปลยนแปลงทงภายนอกทมผลกระทบตอระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ รายงานผลการประเมนความเสยงและการจดการความเสยง รายงานผลการเฝาระวงดานความปลอดภยของสารสนเทศ (Information Security) รายงานผลการตรวจประเมนภายใน ( Internal Audit) และขอบกพรองจากการตรวจประเมนภายใน เปนตน 7. การปรบปรง (Improvement)

การตรวจประเมนภายใน (Internal Audit) จะพบขอบกพรองจากการตรวจประเมนภายในซงเกดจากการปฏบตงานตางๆ ไมสอดคลองกบเกณฑ ระเบยบปฏบต หรอวธปฏบตงานทองคก าหนดไว มาตรฐานสากล ISO 27001:2013 ไดก าหนดใหองคกรด าเนนการจดการและแก ไขความไมสอดคลอง และก าหนดใหมการด าเนนการปรบปรงและอยางตอเนอง ดงน

7.1 ความไมสอดคลองและการด าเนนการแกไข การระบความไมสอดคลอง (Nonconformity) และการแก ไขความไมสอดคลอง (Corrective Action) ตองด าเนนการอยางเปนระบบ และก าหนดใหมผรบผดชอบและมบนทกทเปนลายลกษณอกษรเกยวกบความไมสอดคลองและแนวทางการแกไข

7.2 การปรบปรงอยางตอเนอง มาตรฐานสากล ISO 27001:2013 ก าหนดใหองคกรปรบปรงระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศใหมความเหมาะสม เพยงพอ และมการปรบปรงอยางตอเนอง

มาตรการควบคม (Control) จดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO 27001:2013 (Annex A)

มาตรฐานสากล ISO/ IEC 27001:2013 ไดก าหนดวตถประสงคของมาตรการควบคม (Control Objectives) และมาตรการควบคม (Controls) ทขนทะเบยนอยใน Table A.1 เหมอนมาตรการควบคมทอยมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 ขอก าหนด 5 ถง 18 ในขอก าหนด 6.1.3 (Sriprapar, 2562) ดงน 1. Annex A.5 นโยบายความมนคงปลอดภยสารสนเทศ(Information Security Policy) โดยมวตถประสงคเพอใหมการก าหนดทศทางการบรหารจดการและการสนบสนนการบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศตามขอก าหนดของกฏหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และขอก าหนดทางธรกจตางๆ ทเกยวของ2. Annex A.6 โครงสร างความม นคงปลอดภ ยของสารสนเทศ (Organization of Information Security) โดยมวตถประสงคเพอสรางกรอบในการบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศใหมการจดโครงสรางในการควบคมการลงมอปฏบตงาน และการปฏบตงานของบคลากรภายในองคกร รวมถงการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศในการปฏบตงานจากระยะไกล (Teleworking) และการใชงานอปกรณพกพา (Mobile Device)3. Annex A.7 ความมนคงปลอดภยดานทรพยากรบคคล(Human Resource Security) โดยมวตถประสงคเพอใหบคลากรและผทท าสญญาจางเขาใจบทบาทและหนาทความรบผดชอบของตนเองเกยวกบความมนคงปลอดภยสารสนเทศขององคกร ต งแต เร มตนสรรหา ขณะปฏบตงาน จนถงการสนสดการจางงาน4. Annex A.8 การบรหารจดการทรพยสน (AssetManagement) โดยมวตถประสงคเพอใหมการระบทรพยสนขององคกร และมการบรหารจดการทรพยสนใหมความมนคงปลอดภยของสารสนเทศอยางเหมาะสมตงเรมตนน าทรพยสนเขามาใชงานภายในองคกร การก าหนดระดบความส าคญของขอมลและสารสนเทศการจดเกบขอมลและสารสนเทศ การเปลยนแปลง การลบ และการท าลายทรพยสน ตลอดจนการเผยแพรขอมลและสารสนเทศขององคกร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

62

5. Annex A.9 ก า รควบค ม ก า ร เ ข า ถ ง ( AccessControl) โดยมวตถประสงค เพอจ ากดการเขาถงสารสนเทศ และอปกรณประมวลผลสารสนเทศ และควบคมการเขาถงของผใชงานเฉพาะผทไดรบอนญาตและปองกนการเขาถงระบบและขอมลสารสนเทศโดยไมไดรบการอนญาต6. Annex A.10 การเขารหสขอมล (Cryptography)โดยมวตถประสงคเพอก าหนดใหขอมลและสารสนเทศมการเขารหสขอมลเปนไปอยางเหมาะสมตอการน าไปใชงานตามระดบความส าคญของขอมลและสารสนเทศ ตลอดจนปองกนไมใหมการเปลยนแปลงปลอมแปลง หรอบดเบอนขอมลและสารสนเทศ7. Annex A.11 ความมนคงปลอดภยทางกายภาพและส ภ า พ แ ว ด ล อ ม ( Physical and EnvironmentalSecurity) โดยมวตถประสงคเพอปองกนการเขาถงทางกายภาพโดยไมไดรบอนญาต และปองกนการขโมย หรอปองกนความเสยหาย การแทรกแซงการท างานทมตอสารสนเทศและอปกรณประมวลผลสารสนเทศขององคกร8. Annex A.12 ความม นคงปลอดภ ยส าหร บการด าเนนการ (Operations Security) โดยมวตถประสงคเพอใหการปฏบตงานตางๆ และการปฏบตงานรวมกบอปกรณประมวลผลสารสนเทศเปนไปอยางถกตองและมนคงปลอดภย ปองกนการถกโจมตจากผไมประสงคดหรอโปรแกรมไมประสงคด การบรหารจดการชองโหวทางตางๆ ท งด านฮารดแวร ซอฟตแวร และเครอขายคอมพวเตอร ตลอดจนการปองกนความสญหายของขอมลสารสนเทศ และมการบนทกการเฝาระวงหรอบนทกเหตการณ หรอหลกฐานตางๆ จากการด าเนนการตางๆ9. Annex A.13 ความมนคงปลอดภยส าหรบการสอสารขอมล (Communications security) โดยมวตถประสงค เพ อสรางความมน ใจว าขอมลและสารสนเทศบนเครอขายและอปกรณประมวลผลสารสนเทศตางๆ ไดรบการปองกนระหวางการถายโอนไปยงหนวยภายในองคกร และหนวยงานภายนอกองคกร รวมถงการไมเปดเผยความลบ ซงสะทอนใหเหน

ถงความตองการขององคกรในการปกปองขอมลและสารสนเทศอยางเหมาะสม 10. Annex A.14 การจ ดหา การพฒนา และการบ ารงรกษาระบบ (System Acquisition, Developmentand Maintenance) โดยมวตถประสงคเพอใหมนใจวาการจดหา การพฒนา และการบ ารงรกษาระบบสารสนเทศตลอดวงจรชวตของการพฒนาระบบสารสนเทศใหมการบรหารจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศทเหมาะสม11. Annex A.15 ความสมพนธกบผใหบรการภายนอก(Supplier Relationships) โดยมวตถประสงคเพอใหมกาปองกนทรพยทสนขององคกรทมการเขาถงโดยผใหบรการภายนอก และรกษาไวซงระดบความมนคงปลอดภยและระดบการใหบรการตามทตกลงกนไวในขอตกลงการใหบรการของผใหบรการภายนอก12. Annex A.16 การบรหารจดการเหตการณความมนคงปลอดภยสารสนเทศ ( Information SecurityIncident Management) โดยมวตถประสงคเพอใหมวธการทสอดคลองและไดผลส าหรบการบรหารจดการเหตขดของ (Incident Management) ใหมความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ซงรวมถงการแจงสถานการณความมนคงปลอดภยสารสนเทศและจดออนของความมนคงปลอดภยสารสนเทศใหไดรบทราบ13. Annex A.17 ประเดนดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศของการบรหารจดการเพอสรางความตอเนองทางธรกจ ( Information Security Aspectsof Business Continuity Management) โ ด ย มวตถประสงคเพอใหมนใจวาขอมลและสารสนเทศมความพรอมใช ซงองคกรมการบรหารจดการใหธรกจด าเนนการไดอยางตอเนอง มการเตรยมอปกรณประมวลผลสารสนเทศ บคลากรและส งตางๆ ทเกยวของกบด าเนนการทางธรกจ14. Annex A.18 ความสอดคลอง (Compliance) โดยมวตถประสงคเพอหลกเลยงการละเมดขอผกพนทางกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอสญญาจางทเกยวของกบความมนคงปลอดภยสารสนเทศ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

63

การตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบการจดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรบรองมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013 ผบรหารของคณะฯ ไดเลงเหนถงความส าคญของความมนคงปลอดภยสารสนเทศ โดยมอบหมายใหฝายสารสนเทศเปนหนวยงานหลกในการด าเนนกจกรรมตางๆ ดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศกจกรรมหนงซงถอเปนหวใจส าคญในการด าเนนการดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศ คอ การตรวจประเมนภายในตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 ฝายสารสนเทศด าเนนการแตงตงผตรวจประเมนภายใน และจดใหมการตรวจประเมนตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 ปละ 1 ครง ซงการด าเนนกจกรรมจะยดหลกปฏบตตาม 9 ขนตอนดงนขนตอนท 1 การเตรยมบคลากรทจะท าหนาท เปนผตรวจประเมนภายใน

ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดก าหนดบทบาทและมอบหมายหนาทใหกบบคลากรทจะปฏบตหนาทเปนผตรวจประเมนภายใน (Internal Auditor) โดยผตรวจประเมนภายในตองมจรยธรรมของผตรวจประเมนโดยใชหลกการตรวจประเมน 6 ประการ คอ ความซอสตยสจรต ( Integrity), การน าเสนออย างเป นธรรม (Fair Presentation) , การปฏบต งานดวยความเอาใจใสอยางมออาชพ (Due Professional Care) , ก า ร ร ก ษ า ค ว า ม ล บ (Confidentiality) , ความเปนอสระ ( Independence) และวธการทเนนหลกฐาน (Evidence-based Approach) และสงผตรวจประเมนภายในเขาอบรมใหมความรและความเขาใจในขอก าหนดและมาตรการควบคมของมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 โดยยดแนวทางการตรวจประเมนซงเปนหวใจส าคญของการตรวจประเมนภายใน 3 เรอง (ALshbiel, 2017) คอ

▪ เกณฑการตรวจประเมน (Audit Criteria) คอกฎ ระเบยบปฏบต วธปฏบตงาน ตลอดจนคมอการปฏบตการทซงเขยนขนใหสอดคลองกบ

ข อก าหนดและมาตรการควบค มของมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013

▪ หลกฐานการตรวจประเมน (Audit Evidence)คอ บนทก ขอเทจจรง หรอขอมลตางๆ ทไดจากการสมภาษณ การสงเกต การตรวจสอบจากเอกสาร คมอ และแบบฟอรมของขนตอนการปฏบตงาน

▪ สงทตรวจพบจากการตรวจประเมน (AuditFinding) คอ ผลการประเมนหลกฐานการตรวจประเมนทเกบรวบรวมไดและเปรยบเทยบกบเกณฑการตรวจประเมน

ขนตอนท 2 การก าหนดขอบเขตของการตรวจประเมน ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศตอง

ก าหนดพนท หนวยงาน หรอระบบงานทจะด าเนนการตรวจประเมนภายในใหชดเจน เพอใชในการวางแผนตรวจประเมนภายใน โดยพจารณาถงขนาดและความซบซอนของระบบงานหรอหนวยงานทไปตรวจ รวมถงการจดตารางเวลาและผตรวจประเมนภายในทมทกษะและความสามารถตรงกบภาระกจในการตรวจประเมนไดอยางเหมาะสม ขนตอนท 3 การก าหนดชวงเวลาทจะท าการตรวจประเมน

ฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลก าหนดใหมการตรวจประเมนภายในปละ 1 ครง โดยผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศจะแจงก าหนดการตรวจประเมน (Audit Schedule) ลวงหนาอยางนอย 1 เดอน เพอใหผรบการตรวจประเมน หรอหนวยงานทราบและเตรยมตว เตรยมขอมลไวรบการตรวจประเมน ขนตอนท 4 การพจารณาแนวทางการตรวจประเมน

การตรวจประเมนภายในคร งแรก ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลน ารายงานการว เคราะห ชองวาง (Gap Analysis) ISO/IEC 27001:2013 มาใชเปนแนวทางการวางแผนการตรวจประเมน โดยใหตรวจสอบจากสงทปรากฏในรายงานการวเคราะหชองวางทระบวายงไมไดท า หรอยงไมม เชน ยงไมมนโยบายความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

64

เปนลายลกษณอกษร เมอเขาท าการตรวจประเมนจะม งเนนตรวจหานโยบายความม นคงปลอดภยของสารสนเทศเปนลายลกษณอกษร หรอกรณระบวามแลว ผตรวจประเมนภายในตรวจสอบวายงปฏบตตามหรอรกษาอยไดหรอไม

ส าหรบการตรวจประเมนในครงถดไปแนะน าใหผ ตรวจประเมนภายในของฝ ายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลใชรายงานการตรวจประเมนจากครงกอนหนาเพอตรวจสอบวามปญหาหรออปสรรคอะไรในการตรวจประเมนครงกอนหนา เพอดวาการตรวจประเมนคราวกอนพบขอบกพรองทหนวยงานใดมากทสด และน ามาใชในการจดท ารายการตรวจประเมน ขนตอนท 5 การวางแผนการตรวจประเมนภายใน

ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล พจารณาวาแตละหนวยงานจะถกตรวจขอก าหนดและมาตรการควบคมของมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013 ใดบาง จดทส าคญ คอ ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจะตองวางแผนการตรวจประเมนภายในใหตรงกบบรบทของหนวยงานทรบการตรวจประเมน และมการน าเสนอแผนการตรวจประเมนภายในอยางเปนทางการตอคณะกรรมการบรหารจดการความมนคงป ล อ ด ภ ย ส า ร ส น เ ท ศ ( Information Security Management System Committee) โ ด ย ผ ต ร ว จประเมนภายในมการทบทวนแผนการตรวจประเมนภายในและพจารณาถงปจจยตอไปน (Russell, 2007)

▪ ผลลพธและแนวโนมจากการเฝ าตดตามแผนงานการตรวจประเมน

▪ ความสอดคลองกบขนตอนการด าเนนการของแผนงานการตรวจประเมน

▪ ความตองการและความคาดหวงทเกดขนของผมสวนไดเสย

▪ บนทกเกยวกบแผนงานการตรวจประเมน▪ วธการทางเลอกหรอวธการใหมของการตรวจ

ประเมน

▪ ประสทธผลของมาตรการจดการความเสยงทเกยวเนองกบแผนงานการตรวจประเมน

▪ ประเดนการรกษาความลบและความปลอดภยของขอมลเกยวกบแผนงานการตรวจประเมน

▪ รายงานผลการทบทวนแผนงานการตรวจประเมนใหแกผบรหารสงสด

ขนตอนท 6 การด าเนนการตรวจประเมนภายใน ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะ

แพทยศาสตรศรราชพยาบาล เรมการประชมโดยผน าการตรวจประเมน (Lead Auditor) ด าเนนการยนยนขอบเขตของการตรวจประเมนภายในและแผนการตรวจประเมนภายใน และแนะน าตวคณะผตรวจประเมนภายใน องคกรควรจดการประชมเปดรวมกบฝายบรหารของผรบการตรวจประเมนภายใน

ระหวางการตรวจประเมนผตรวจประเมนภายในรวบรวมและทวนสอบขอมลทเกยวของกบวตถประสงค ขอบขาย และเกณฑการตรวจประเมน รวมทงขอมลเกยวกบจดเชอมโยงระหวางหนวยงาน กจกรรม และกระบวนการ โดยเครองมอการสมตวอยาง และเกบรวบรวมเพอใชเปนหลกฐานการตรวจประเมน ผตรวจประเมนภายในบนทกหลกฐานการตรวจประเมนซงน าไปสสงทพบจากการตรวจประเมนโดยรวบรวมขอมลตางๆ จากการสมภาษณ การสงเกต และการทบทวนเอกสารทเกยวของ นอกจากนในระหวางการตรวจประเมนผตรวจประเมนภายในมการพบปะหารอกนเปนระยะๆ เพอแลกเปลยนขอมล ประเมนความคบหนาของการตรวจประเมน และมอบหมายงานใหมระหวางสมาชกของคณะผตรวจประเมนภายใน

ในการตรวจประเมนผตรวจประเมนภายในจะด าเนนการประเมนผลหลกฐานการตรวจประเมน (Audit Evidence) โดยเทยบกบเกณฑการตรวจประเมน (Audit Criteria) เพอตดสนสงทพบจากการตรวจประเมน สงทพบจากการตรวจประเมนสามารถระบเปนความสอดคลองหรอความไมสอดคลองกบเกณฑการตรวจประเมน และแนวปฏบตทดพรอมหลกฐานสนบสนน โอกาสเพอการปรบปรง และขอเสนอแนะส าหรบผรบการตรวจประเมน ส าหรบการบนทกความไมสอดคลองและหลกฐานการตรวจประเมนท

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

65

น ามาสนบสนนความไมสอดคลองอาจแบงเปนประเภทตางๆ โดยผตรวจประเมนภายในจะทบทวนความไมสอดคลองรวมกบผรบการตรวจประเมนเพอยอมรบวาหลกฐานการตรวจประเมนมความถกตองและความไมสอดคลองเปนทเขาใจตรงกนระหวางผรบการตรวจประเมนและผตรวจประเมนภายใน

เมอเสรจสนการตรวจประเมนในแตละวนผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจะประชมหารอรวมกนเพอจดท าขอสรปจากการตรวจประเมน จดท าขอแนะน า โดยระบไวในแผนการตรวจประเมน ซงขอสรปจากการตรวจประเมนสามารถน าไปสขอแนะน าเพอการปรบปรง หรอกจกรรมการตรวจประเมนในอนาคต ขนตอนท 7 การด าเนนการในการประชมปด

ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลน าเสนอสงทพบจากการตรวจประเมนและขอสรปจากการตรวจประเมนใหฝายผบรหารของฝายสารสนเทศ และผรบการตรวจประเมน ตลอดจนบคคลทรบผดชอบไดทราบถงผลการตรวจประเมนภายใน โดยผรบการตรวจประเมนจะด าเนนการก าหนดกรอบระยะเวลาส าหรบแผนการปฏบตการแกไขสงทพบจากการตรวจประเมน (Corrective Action Plan) ซงผตรวจประเมนภายในแจงวธการรายงานผลการตรวจประเมนและระยะเวลาในการรายงานผลการตรวจประเมนใหฝายบรหารของผรบการตรวจประเมนทราบ ขนตอนท 8 การจดเตรยมและจดสงรายงานการตรวจประเมน

ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจดท ารายงานผลการตรวจประเมนภายในและจดสงรายงานการตรวจประเมนภายในตามระยะเวลาทตกลงไว ซงกรณลาชาผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจะแจงเหตผลใหผรบการตรวจประเมน กรณทพบความไมสอดคลองตามขอก าหนดของมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013 ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศร ราชพยาบาลจะ

ด าเนนการออกใบการรองขอใหฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลด าเนนการแกไขขอบกพรอง หร อความไม สอดคล องตามข อก าหนดท เก ดข น (Corrective Action Request: CAR) ขนตอนท 9 การตรวจตดตามผลการแกไขขอบกพรอง

เมอฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรบรายงานผลการตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ขนตอนตอไปการปฏบตการแกไขขอบกพรอง ซงเจาหนาทและบคลากรทเกยวของจะรวมกนปฏบตการแกไขขอบกพรอง โดยมการระดมสมอง (Brain Storm) เพอรวบรวมความคดเหนอยางเปนระบบของผทมสวนเกยวของ โดยใชแผนภมกางปลา (Fish Bone Diagram) ซงใชสาเหตหลกพนฐานทวไป 6 M ไดแก Man, Materials, Machine, Method, Management และ Measure

เมอทราบสาเหตของความบกพรองทแทจรงและครบถวนทกสาเหตของความบกพรองแลว กเขามาสกระบวนการในการปฏบตการแกไขตามสาเหตทแทจรง โดยจดท าแผนการปฏบตการแกไขสงทพบจากการตรวจประเมนซ งจะก าหนดกจกรรม วธการ ผ รบผดชอบ ระยะเวลา หรอสถานทส าหรบการปฏบต จากนนจะตอบกลบลงในใบการรองขอใหด าเนนการแกไขขอบกพรอง หรอความไมสอดคลองตามขอก าหนดทเกดขนสงกลบไปยงผตรวจประเมนภายใน และด าเนนกจกรรมตามแผนการปฏบตการแกไขสงทพบจากการตรวจประเมนทระบไวขยายผลไปสพนท กระบวนการ กจกรรม ทพบความไมสอดคลองทเกดขนเพอไมใหปญหาดงกลาวกลบมาเกดซ าอก และก าหนดมาตรฐาน วธการ หรอระยะเวลามาตดตามความคบหนา ของการน าไปปฏบตใหตอเนอง หรอก าหนดเปนมาตรฐานในการท างานอยางถาวร

ผตรวจประเมนภายในของฝายสารสนเทศ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลจะด าเนนการตรวจตดตามผลการแกไขขอบกพรองขนตามกรอบเวลาทตกลงไว และผรบการตรวจประเมนจะแจงสถานะของการด าเนนการใหบคคลทบรหารแผนงานการตรวจประเมนและผตรวจประเมน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

66

ภายในใหทราบตามความเหมาะสม และน าไปทวนสอบในการประเมนครงถดไป

ปจจยส าคญทชวยสงเสรมใหการตรวจประเมนภายในดานความมนคงปลอดภยสารสนเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ คอ ผตรวจประเมนภายในตองมความรและทกษะในการตรวจประเมนโดยใชค าถามน าทางเพอคนหาหลกฐานการตรวจประเมน (Audit Evidence) และมความรความเขาใจในขอก าหนดของ ISO/IEC 27001:2013 รวมถงนโยบาย ระเบยบปฏบต วธปฏบตงานขององคกรเพอใชเปนเกณฑการตรวจประเมน (Audit Criteria) จากนนผตรวจประเมนภายในจะพจารณาหลกฐานการตรวจประเมนเปรยบเทยบกบเกณฑการตรวจประเมนวาสงทตรวจพบจากการตรวจประเมน (Audit Finding) เชน ขนตอนการปฏบตงาน คมอปฏบตงาน ตลอดจนแบบฟอรมทเกยวของในการปฏบตงานนนๆ บคลากรภายในหนวยงานน าไปปฏบตสอดคลองหรอไมสอดคลองกบขอก าหนด ของ ISO/IEC 27001:2013 หรอสงทหนวยงานก าหนดไว หากตรวจพบการปฏบตทไมสอดคลองกบขอก าหนดและสงทหนวยงานก าหนดไว ผตรวจประเมนภายในจะจดท ารายงานผลการตรวจประเมนภายในตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 เพอน าเสนอตอผบรหารของฝายสารสนเทศ, บคลากรของคณะฯ และผบรหารคณะฯ ใหทราบและหาแนวทางในการด าเนนการแกไขตอไป

นอกจากนระหวางกจกรรมการตรวจประเมนภายในสงหนงทผตรวจประเมนภายในและผรบการตรวจประเมนจะตองค านงถงและตองปฏบต คอ ใหเกยรตซงกนและกน และตองตดบทบาทหนาทของเพอนรวมงานออกไป ทงน เพอใหการตรวจประเมนภายตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 27001:2013 มอสระในการท างาน มความโปรงใส ไมมอคตในการตรวจประเมน และไมถกครอบง าโดยบคคลใดบคคลหนง ส าหรบผน าการตรวจประเมน (Lead Auditor) จะตองควบคมสถานการณและบรรยากาศของการตรวจประเมนเพอใหกจกรรมการตรวจประเมนภายในด าเนนไปอยางเรยบรอย ไมมปญหา หรออปสรรคตาง ๆ ทอาจเกดขน และยงเปนการปองกนการเกดขอพพาท หรอเหตการณไมพงประสงคอนจะสงผลกระทบตอการตรวจ

ประเมนภายใน และการปฏบตงานอน ๆ ทตองปฏบตรวมกนในบทบาทหนาทปกต สงหนงทฝายสารสนเทศคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดตระหนกถงและเหนความส าคญคอ การจดต งทมขนมาเพ อตรวจสอบกระบวนการท างานของตรวจประเมนภายใน ทงนเพอเปนกระจกเงาสะทอนใหเหนถงการปฏบตหนาทของตรวจประเมนภายใน ซงจะเปนการเพมประสทธภาพในการตรวจประเมนภายในใหด ย งขน โดยม งเนนกระบวนการปฏบตงานทมการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนองตามหลกการของ PDCA

สรป

การตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศเปนกจกรรมบงคบส าหรบหนวยงานตองด าเนนการ โดยองคกรหรอหนวยงานตองก าหนดและมอบหมายหนาทใหกบบคลากรทจะปฏบตหนาทเปนผตรวจประเมนภายในตองมความรและความเขาใจในขอก าหนดมาตรฐาน (Requirements) และมาตรการควบคม (Control) จดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO/IEC 27001:2013 และด าเนนการตรวจประเมนเพอตรวจสอบการปฏบตงานใหสอดคลองกบกฎ ระเบยบปฏบต วธปฏบตงาน ตลอดจนคมอการปฏบตการทองคกรหรอหนวยงานนนๆ จดท าขน ซงขอมลจะไดจากการสมภาษณ การสงเกต การตรวจสอบจากบนทก ขอเทจจรง เอกสาร คมอ และแบบฟอรมของขนตอนการปฏบตงาน โดยยดหลกส าคญของการตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบการจดการความมนคงปลอดภยสารสนเทศ คอ พจารณาจากหลกฐานการตรวจประเมน (Audit Evidence) เปรยบเทยบกบเกณฑการตรวจประเมน (Audit Criteria) และสงทตรวจพบจากการตรวจประเมน (Audit Finding) ปฏบต ไดสอดคลองหรอไมสอดคลองกบเกณฑการตรวจประเมน

ขอเสนอแนะ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 11, 2019, Revised: August 17,2020 , Accepted: September 11,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.18

67

ผตรวจประเมนภายในตองด าเนนการการตรวจประเมนภายในตามขอก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบระบบบรหารความมนคงปลอดภยของสารสนเทศอยางนอยปละ 1 ครง และวางแผนการตรวจประเมนใหครอบคลมทกกระบวนการในการปฏบต งานโดยพจารณาจากขอบเขตทองคกรก าหนดไว และผตรวจประเมนภายในสามารถตรวจประเมนโดยลงลกในรายละเอยดของการตรวจประเมนไดตามเกณฑปฏบตทร ะบ ไ ว ใ น ISO 27002 ( Information technology - Security techniques - Code of practice for information security management)

เอกสารอางอง บรณะศกด มาดหมาย. (2551). การปรบปรงอยางตอเนอง

ตามแบบ PDCA. สบคนเมอ 5 กนยายน 2562, จาก http://inf.ocs.ku.ac.th/document/pdf/Kaizen_PDCA.pdf

ปรญญ เสรพงศ. (2556). 7 ขนตอนวางแผนตรวจประเมนภายใน (Internal Audit) ISO 27001:2013, สบคนเมอ 2 กนยายน 2562, จาก http://www.club27001.com/2014/12/7-Steps-to-planning-ISO-27001-2013-Audit-Plan.html

ปรญญ เสรพงศ. (2556). มาตรการ (Control) จดการความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ ISO 27001:2013, สบคนเมอ 2 กนยายน 2562, จาก http://www.club27001.com/2014/02/ISO-27001-2013-Controls-requirement.html

ปรญญ เสรพงศ. (2557). รวว ISO 27001 : 2013 - ตอนท1 พนฐานความมนคงปลอดภยของสารสนเทศ. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2562, จาก http://www.club27001.com/2014/01/review-iso27001-2013-part1.html

ปรญญ เสรพงศ. (2557). รวว ISO 27001 :2013 - ตอนท2 ความส าคญของการประเมนความเสยงสารสนเทศ. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2562, จาก http://www.club27001.com/2014/01/review-iso27001-2013-part1.html

วชราพร ปญญาพนจนกร. (2552). มาตรฐานการรกษาความมนคงปลอดภย ISO/IEC 27001 และ ISO/IEC 17799 ฉบบประเทศไทย. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2562, จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/weblog/2009/02/27/entry-4

สวนตนา เสมอเนตร. (2562). การพฒนาระบบบรหารความมนคงปลอดภยสารสนเทศภายใตมาตรฐาน ISO/IEC 27001:2013 ศนยปฏบตการ Ministry of Public Health Internet Data Center (MOPH IDC). วารสารวชาการสาธารณสข, 28(1), 117-132.

ALshbiel, S.O. (2017). Internal Auditing Effectiveness Success Model: A Study on Jordanian Industrial Firms. Al al-Bayt University, Jordan.

Perry L. Johnson. (2018). ISO 27001, สบคนเมอ 2 กนยายน 2562, จาก http://www.pjrthailand.com/standards/iso-27001

Russell, J.P. (2007). The Internal Auditing Pocket Guide, Second Edition: Preparing, Performing, Reporting, and Follow-up. 2nd Ed. Milwaukee, WI: ASQ Quality Press.

Sriprapar Ngamhongtong. (2562). อะไรเปลยนไปใน ISO/ IEC 27001 เวอรชนใหม. สบคนเมอวนท 6 พฤศจกายน 2562, จาก https://www.isotoyou.com/index.php/article/447-iso27001-dis-what-change.html

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020 , Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

แบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล Clinical Trial Agreement Form, Mahidol University

ชนนาถ สรยะลงกา1*

Chaninart Suriyalungga1*

บทคดยอ

มหาวทยาลยมหดล ด าเนนการใหบรการวจยทางคลนกแกแหลงทนภายนอกทงภาครฐและภาคเอกชน โดย กองบรหารงานวจยเปนหนวยงานรบผดชอบหลกในการด าเนนงาน การด าเนนการท าวจยทางคลนกจะตองจดท าสญญาการจางวจย เพอเปนการผกพนกนทงสองฝายใหบรรลตามวตถประสงคในสญญา และมผลบงคบในทางกฎหมาย ดงนน สญญาการจางวจยจงตองมเนอหาทคลอบคลม ในการจดหายาหรออปกรณ สทธในผลงานตพมพ ทรพยสนทางปญญา การประกนภยอาสาสมคร จรยธรรมการวจยในคน รวมทงการระงบขอพพาท เปนตน

จากการใหบรการวจยทางคลนก พบวาบางแหลงทนไมมสญญาการจางวจยทางคลนก ดงนน กองบรหารงานวจยจงจดท าแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล ส าหรบใชเปนสญญาการจางวจยทางคลนก ในกรณทแหลงทนไมมสญญาจางวจย โดยแบบฟอรมสญญาฯ ประกอบดวยเนอหาทครอบคลมครบถวน อยางเหมาะสม ทงน เนอหาในแบบฟอรมสญญาฯ จะใชการเขยนตามสญญาทางกฎหมายและเปนภาษาองกฤษ เพอสามารถใชเปนสญญาทผกพนคลอบคลมทางกฎหมายไดและใชภาษากลางทเขาใจไดงายกบทกแหลงทน ซงอาจจะท าใหผจะน าแบบฟอรมสญญาฯ ไปใชเขาใจไดยาก โดยบทความนจะสรปเนอหาในแตละขอของแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล (Clinical Trial Agreement Form, Mahidol University) เพอใหผน าไปใชเขาใจได งายและตรงตามวตถประสงคในแบบฟอรมสญญาฯ

ค าส าคญ : การวจยทางคลนก, แบบฟอรมสญญาการวจย

1*ต าแหนงนกวชาการศกษา กองบรหารงานวจย มหาวทยาลยมหดล จงหวดนครปฐม 73170, ประเทศไทย 1*Educator, Research Management and Development Division, Mahidol University, Thailand * Corresponding Author :: chaninart.sur@mahidol.edu

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

69

Abstract

Mahidol University carry out clinical research services to external funding sources, both public and private. With the Research Management and Development Division being the primary unit responsible for the operation. Conducting clinical research must make a clinical trial agreement form, Mahidol University. In order to bind both parties to achieve the objectives in the contract and is legally enforceable. Therefore, the agreement form must cover content as procuring drugs or equipment, rights of publication, intellectual property, volunteer insurance, ethics of research in humans and including dispute resolution etc.

From clinical research services found that some funding sources do not have an agreement form, therefore the Research Management and Development Division has prepared a Clinical Trial Agreement Form, Mahidol University for use as a clinical trial agreement for clinical research, In the case that the funding source does not have an agreement form. By Clinical Trial Agreement Form, Mahidol University comprised of complete and appropriate content. The content on the agreement form will use writing in accordance with legal agreement and in English that to be able to use as a legal binding agreement and use a common language that is easy to understand for all funding sources. Which may make it difficult for users to use the agreement form. This article will summarize the content of each item of this form. In order for leaders to easily understand and meet the objectives in the agreement form.

Keywords: Clinical Trial Research, Research Agreement Form

บทน า การท าสญญาการวจยเปนการท านตกรรม

ทางกฎหมาย ผท จะด า เนนการท าสญญาควรรความหมายและขอบเขตตามกฎหมาย เพอจะไดรบรสทธ ความรบผดชอบและหนาทพงกระท า โดย “นต-กรรม หมายความวา การใด ๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนต -สมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอเปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ” (พนตนาถ เยนทรพย, 2558) ความหมายของนตกรรมดงทกลาวมาขางตนน จะเหนไดวานตกรรมเปนการกระท าของบคคลอนชอบดวยกฎหมาย และบคคลไดกระท าโดยมงประสงคใหเกดผลทางกฎหมายขนดวย ผลทางกฎหมายดงกลาวนม 5 ประการ คอ การกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบ

ซงสทธ เรยกรวมๆวาเปนการเคลอนไหวในสทธ หรอการเคลอนไหวแหงสทธ (อครวทย สมาวงศ , 2549) และ “สญญาหมายถง นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาทกอใหเกดการผกผนกนตามกฎหมายของบคคลทงสองฝาย โดยฝายหนงแสดงเจตนาเปนค าเสนอเหนชอบ และแสดงเจตนาเปนค าสนองทท าใหเกดสญญา ซงกอใหเกดหนระหวางคสญญาทจะตองกระท าการหรองดเวนกระท าการ” (พนตนาถ เยนทรพย , 2558) ผแสดงเจตนาท านตกรรม (คสญญา) ตองมความสามารถทางกฎหมายกลาวคอ ตองไมเปนผเยาว คนไรความสามาถ หรอคนวกลจรต (สมคด บางโม , 2558) กรณเปนบรษท หางหนสวนจ ากด มลนธ วทยาลย มหาวทยาลย หรอ สวนราชการตองมการจด ทะเบยนนตบคคล ซงมหาวทยาลยมหดลไดจดทะเบยนเปนนตบคคล (พระราชบญญตมหาวทยาลยมหดล ,

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

70

๒๕๔๐) และมหาวทยาลยมหดลไดมการมอบอ านาจ ลงนามสญญาการวจยทางคลนกแกสวนงานตาง ๆ ตามวงเงนงบประมาณของโครงการวจยคลนก โดยมอบอ านาจใหหวหนาสวนงานลงนามในวงเงนไมเกน 5 ลานบาท (ยกเวน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลวงเงนไมเกน 25 ลานบาท) (ค าสงมหาวทยาลยมหดล ท 3337/2561, 2561 และ ค าสงมหาวทยาลยมหดล ท 3798/2562, 2562)

รปแบบของสญญาการวจยทด าเนนการในมหาวทยาลยมหดล แบงตามสทธในผลงานและผลลพธของโครงการไดกวางๆ อยางนอย 3 ประเภท ไดแก การวจยพนฐาน/ประยกต การวจยพฒนาเชงนวตกรรม และการรบท าวจยและบรการวชาการ ลกษณะการด าเนนงาน ดงน

• การวจยพนฐาน/ประยกต สญญาเปนรปแบบใหทน สทธในผลงานเปนสทธรวมกนระหวางแหลงทนและนกวจยมหาวทยาลยมหดล ตามทระบไวในสญญา มประโยชนตอสาธารณะหรอวงการวชาการ และสามารถตพมพในวารสารวชาการชนน าได

• การวจยพฒนาเชงนวตกรรม สญญาเปนรปแบบใหทนหรอสญญารวมทน สทธในผลงานเปนส ท ธ ร ว ม ก น ร ะ ห ว า ง แ ห ล ง ท น แ ล ะ น ก ว จ ย มหาวทยาลยมหดล มสทธตามทระบไว ในสญญา ประโยชนตอภาคอตสาหกรรมหรอน าไปใชประโยชน ทางพาณชย

• การรบท าวจยและวชาการ สญญาเปนรปแบบการจาง สทธในผลงานเปนของแหลงทน ประโยชนตามวตถประสงคของแหลงทน โดยการจางวจยทางคลนกจากแหลงทนภายนอกเปนกลมโครงการประเภทน

การว จ ยทางการแพทย ครอบคลมท งการศกษากระบวนการทางสรรวทยา ชวเคม พยาธวทยา หรอการศกษาตอบสนองตอกระบวนการหรอวธการรกษาทงทางกายภาพ เคม หรอทางจตวทยา ทงในอาสาสมครทมสขภาพดหรอผปวย นอกจากนยงอาจเปนการใชวธการสงเกต หรอใชกระบวนการ หรอวธการรกษาทางกายภาพ เคม หรอจตวทยากได โดย

อาจกระท าตอมนษยโดยตรง หรอขอมลสขภาพ ไดแก เวชระเบยนผปวย รวมถงชนเนอ สงสงตรวจ ศพ หรอชนสวนศพ กลวนเปนวจยในมนษยทงสน

การวจยทางการแพทยโดยทวไปจะเรมตนจากการวจยในหองทดลอง ตอดวยการวจยในสตวทดลอง เมอไดขอมลวา ยา วคซน หรอ วธการรกษาตาง ๆ มความปลอดภยเพยงพอและมแนวโนมหรอศกยภาพวาจะมประสทธภาพ (Efficacy) กจะน าเขาไปสขนตอนการวจยในมนษย ขนตอนการศกษาวจยในหองทดลองและสตวทดลองถอเปนขนตอน “กอนการวจยทางคลนก” (Pre-Clinical Study) สวนการทดลองในมนษยถอเปน การว จ ยทางคล น ก (Clinical Study หร อ Clinical Research) (วชย โชคววฒน, 2560) และนยามการวจยทางคลนกททดลองในมนษยตามขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๔๙ “การศกษาวจยและการทดลองในมนษย” หมายความวา การศกษาวจย และการทดลองเภสชผลตภณฑ เครองมอแพทย การศกษาธรรมชาตของโรค การวนจฉย การรกษา การสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรคทกระท าตอมนษย รวมทงการศกษาวจยจากเวช-ระเบยนและสงสงตรวจตาง ๆ จากรางกายของมนษยดวย (แพทยสภา , 2562) ดวยการวจยทางคลนกเกยวของกบมนษยและอาจมอนตราย ดงนนการวจยทเกยวของกบมนษยทงหมดควรด าเนนการใหสอดคลองกบหลกจรยธรรม 3 ประการ คอ ความเคารพในบคคล (Respect for Persons) การกอประโยชน (Beneficial) และความยตธรรม (Justice) โดยเปนทยอมรบกนทวไปวาหลกเหลานมพลงทางจรยธรรม (Moral Force) เทาเทยมกน สามารถเปนแนวทางในการใหเกดการเตรยมขอเสนอหรอแนวทางส าหรบการศกษาทางวทยาศาสตรท ด ได และในสภาวะการณทแตกตางกน (วชย โชคววฒน, 2560)

การใหบรการวจยทางคลนกทผานมา พบปญหาบางแหลงทนไมมแบบฟอรมสญญาการจางวจย และขณะนน มหาวทยาลยมหดลไมมแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก ทใชเปนแบบฟอรมมาตรฐาน ท าใหสวนงานตองจดท าแบบฟอรมสญญาฯ โดยการจดท า

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

71

เปนไปดวยความลาชา เนองจากการจดท าแบบฟอรมสญญาฯ ตองใชความระมดระวง โดยรายละเอยดในแบบฟอรมสญญาฯ ตองมประเดนส าคญทประกอบดวย การก าหนดบงคบใชทางกฎหมาย ทรพยสนทางปญญา การประภย และจรยธรรมการวจย เปนตน และหลงจากจดท าแบบฟอรมสญญาฯ แลว ควรมการตรวจสอบอยางรอบคอบ โดยนตกร ทงน จากปญหาดงกลาว กองบรหารงานวจยจงจดท าแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล โดยหลงจากจดท าแบบฟอรมสญญาฯ และประชาสมพนธแจงแกสวนงานแลว พบวา สวนงานไดสอบถามรายละเอยดในความหมายของแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล เนองจากแบบฟอรมใชภาษาทางกฎหมาย และใชภาษาองกฤษท เปนภาษาเฉพาะทางดานกฎหมายและทรพยสนทางปญญา เปนตน ดงนน ผวจยจงจดท าบทความ “แบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล (Clinical Trial Agreement Form, Mahidol University)” เ พ อ ใ หความร ความเขาใจ เนอหาในแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนกฯ ส าหรบนกวจย มหาวทยาลยมหดล และผใหทน (Sponsor) ทเกยวของ ทไมมสญญาการจางวจยทางคลนก และประสงคใชแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนกฯ เปนสญญาการจางวจย

วตถประสงค เพอวเคราะหและสงเคราะหสาระส าคญใน

เ น อ ห า แ บ บ ฟ อร ม ส ญ ญ า ก า ร ว จ ย ท า ง ค ล น กมหาวทยาลยมหดล

ขอบเขตของเรอง สรปสาระและใจความส าคญในเนอหาแบบ-

ฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล อาทเชน ขอบเขตและวธการด าเนนงาน ยา/อปกรณทเกยวของ การรกษาความลบ/ความโปรงใส ทรพยสนทางปญญา การเผยแพรผลงานวจย และการประกนภย เปนตน

ค าจ ากดความ • โครงการวจยทางคลนก หมายรวมถง การวจยทเกยวของกบ การปฏบตงานภายในสถานทท าการวจยในสถานพยาบาล และ/หรอ มผปวยหรออาสาสมครเขารวม และ/หรอ มการรกษาหรอตดตามการรกษาและ/หรอ มการตรวจหรอใชเครองมอตรวจผปวยหรออาสาสมคร และ/หรอ มการขอรบรองจรยธรรมการวจยในคน• ผ ใหทน (Sponsor) หมายรวมถง บคคล บรษทสถาบนหรอองคการทรบผดชอบในการรเรม จดการและหรอลงทนในโครงการวจย• อาสาสมคร หมายถง บคคลทเขารวมในโครงการวจยทางคลนก ทงในกรณเปนผรบการทดลองโดยตรง (เชนไดรบยาทวจย หรอวธการรกษาทลวงล า) หรอเปนกลมเปรยบเทยบ หรอถกเฝาสงเกต โดยอาจเปนผมสภาวะทไมเกยวของกบการวจย หรออาจเปนบคคล (มกเปนผปวย) ทมสภาวะทเกยวของกบการใชยาทวจย หรอค าถามวจยทตองการศกษา (วชย โชคววฒน, 2560)• หนงสอยนยอมทไดรบการบอกกลาวและเตมใจ(informed consent) หมายถง ความยนยอมจากความเขาใจทถองแทของบคคล เปนการแสดงถงการตดสนใจเขารวมการวจยทมความสามารถกระท าไดโดยไดรบขอมลขาวสารทจ าเปน และมความเขาใจอยางเพยงพอตอขอมลขาวสารเหลานน และภายหลงจากไดพจารณาขอมลดงกลาวแลว สามารถบรรลการตดสนใจ โดยปราศจากการบงคบ การครอบง า หรอการจงใจอนไมสมควร หรอการขมขใด ๆ (วชย โชคววฒน, 2560)• ผ ล ป ร ะ โ ยชน ท บ ซ อ น ( Conflict of Interest)หมายถง การค านงถงการบรรลผลประโยชนสวนตว(เชน เงนหรอเทยบเทา) โดยไมปฏบตตามจรรยาบรรณของวชาชพ หรอไมปกปองสวสดภาพของอาสาสมครหรอไมยนหยดในความซอสตยของกระบวนการทางวทยาศาสตร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

72

แบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดล

แบบฟอร ม สญญากา ร ว จ ย ท า งคล น ก มหาวทยาลยมหดล เปนแบบฟอรมสญญาทกองบรหารงานวจยจดท าขน เพอใชเปนสญญาจางการวจยระหวางผ ใ ห ท น ( Sponsor) ก บมหาว ทย าล ย มห ดล ซ งแบบฟอรมฯ ไดผานการกลนกรองและพจารณาจาก นตกร สถาบนบรหารจดการเทคโนโลยและนวตกรรม และไดมการประชาสมพนธเวยนแจงแตละสวนงาน เมอวนท 30 กรกฎาคม 2562 (หนงสอกองบรหารงานวจย มหาวทยาลยมหดล, 2562) โดยแบบฟอรมดาวนโหลดไ ด ท เ ว บ ไ ซ ต ก อ งบ ร ห า ร ง า น ว จ ย https://op. mahidol.ac.th/ra/contents/orra_document/DOWNLOAD/CTA-Mahidol-Form.docx ส ร ป เ น อ ห าและใจความส าคญในแบบฟอรมสญญาฯ มดงน

▪ บทน า การระบรายละเอยดวนทมผลบงคบใช(effective date) เปนวนสดทายทลงนามในสญญา และระบรายละเอยดคสญญา ระหวางผใหทน และ คณะฯ ทด าเนนการวจย

▪ ขอ 1. ขอบเขตการท างานo ระบรายละเอยด หวหนาโครงการวจย

ชอโครงการวจย รหสโครงการวจย และระบ เอกสารโครงการว จย แสดงในภาคผนวก 1 (ถาม)

o ระบตองมการรบรองจรยธรรมการวจยในคน และมหนงสอยนยอมทไดรบการบอกกลาวและเตมใจ ( informed consent)ท ผ านการพจารณาและรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

o การแกไขสญญา ตองแจงเปนลายลกษณอกษร และสญญาทแกไขตองไดรบการยอมรบระหวางคสญญาและไมขดตอโครงการวจยทไดรบการรบรองแลวจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

▪ ขอ 2. ระยะเวลาด าเนนโครงการและจ านวนอาสาสมครทเขารวมโครงการวจยo ระบวนเรมด าเนนการ โดยก าหนดใหเปน

วนทคณะกรรมการจรยธรรมอนมตใหด าเนนการวจย

o ระบจ านวนอาสาสมครกลมเปาหมายและสถานทในการด าเนนการ

▪ ขอ 3. ขอบเขตของสญญาo สญญามผลบงคบใชเรมตนจาก วนทมผล

บงคบใช (effective date) จนถงวนทโครงการวจยด าเนนการสนสด โดยสญญาใน ขอ 6. ขอมลความลบ , 7 สทธในทรพยสนทางปญญา และ ขอ 8. การเผยแพรผลงานวจย ก าหนดใหตองปฏบตตามจนสนสดสญญาหรอก าหนดไวเปนอยางอน

▪ ขอ 4. ยาทด าเนนการวจย เครองมอ และชววตถo ผใหทน เปนผจดสรรยาทใชด าเนนการ

วจย เครองมอ ชววตถ และรวมทงวสดอน ๆ ตามความเหมาะสม มมาตรฐานและมการด าเนนการตามกฎ ระเบยบมาตรฐานท เกยวของ ทงนตองไมเกบคาใชจายกบมหาวทยาลยมหดล

o มหาวทยาลย/โครงการวจยมการจดเกบยาทใชด าเนนการวจย เครองมอ ชววตถและรวมทงวสดอน ๆ ทไดรบจากผใหทนอยางด ถกตองตามมาตรฐานการใชงานรวมทงการใชและการบนทก เปนตน และใชส าหรบโครงการวจยทระบในสญญานเทานน

o กรณต องคนยาท ใ ชด า เนนการวจยเครองมอ ชววตถ และรวมทงวสดอน ๆ ทไดรบจากผใหทน (ตามขอก าหนดของผใหทน) คาใชจายทเกยวของเปนของผใหทนทงหมด

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

73

o กรณชววตถ ตองปฏบตตามกฎหมาย/ระเบยบทเกยวของ โดยเฉพาะตวอยางชววตถ (human materials) ตองมเอกสารinformed consent

▪ ขอ 5. การเกบรกษาบนทกและการรายงานผลo มหาวทยาลยและหวหนาโครงการวจย

ตองเกบรกษาบนทกและเอกสารรายงานผลท งรปแบบขอมล เอกสารและขอมลอเลกทรอนกส อยางเหมาะสม ตามกฎระเบยบของผใหทน หรอตามทกฎหมายก าหนด

o หวหนาโครงการวจยตองมนใจในระบบการจดการ ในการจดท าและเกบรกษาเอกสารการวจย ขอมลสวนบคคล ในแบบบนทกขอมล (Case Report Form) ตองสามารถยอนกลบหรอตรวจสอบได

o กรณเกดเหตการณไมพงประสงคหวหนาโครงการวจยตองแจงผใหทนทนท

▪ ขอ 6. การรกษาขอมลทเปนความลบo คสญญาตองเกบรกษาขอมลทเปนความลบo ระบระยะเวลาในการเกบรกษาขอมลนบ

จากการสนสดสญญา หรอก าหนดไวเปนอยางอน

o ระหวางระยะเวลาสญญาหามเปดเผยเอกสารทเกยวของกบการวจยทงหมด

o การตพมพผลงานตองไมขดตอสญญานหรอสญญาทไมเกยวของ

o สามารถเปดเผยขอมลความลบไดกบบคคคลทสามหรอผรวมวจยทมขอตกลงการรกษาความลบสญญาฉบบนหรอสญญาอนทเกยวของ

o คสญญาสามารถเปดเผยขอมลความลบแกบคคลอนได หากไดรบค าสงจากศาลหรอเจาหนาทของรฐ โดยตองแจงใหคสญญาทราบในระยะเวลาสมควร และคสญญารวมกนพจารณาผลกระทบ/การ

ขออนญาตตาง ๆ และขอบเขตความลบทจะเปดเผยได

▪ ขอ 7. สทธในทรพยสนทางปญญาo สทธในทรพยสนทางปญญาเปนของผให

ทนทงหมดo หวหนาโครงการวจยตองพรอมเปดเผย

ขอมลการด าเนนการ รวมทงส งทคดสรางสรรค จากผลการด าเนนงานวจยภายใตสญญาฉบบน

o หวหนาโครงการวจยจะตองจายคาสทธ(royalty-free right) หากน าผลการวจยไปใชในการวจยทไมใชประโยชนทางการคาหรอวตถประสงคเพอการศกษา

▪ ขอ 8. การตพมพและเผยแพรผลงานวจยo การตพมพผลงานวจย:

• ผ ใหทนอนญาตใหมหาวทยาลย/หวหนาโครงการวจยน าเสนอผลสรปการวจย โดยตองไดรบอนญาตจากผใหทนเปนลายลกษณอกษรอยางนอย 45 วน และระบรายชอวารสารทจะตพมพ ทงน ผ ใหทนควรใหการอนญาต หากการตพมพนน ไม ไดเปดเผยขอมลทเปนความลบ

• กรณท ารวมในหลายศนยวจย การตพมพตองเผยแพรเฉพาะผลการวจยใ น ส ว น ข อ ง ศ น ย ว จ ย ท ห ว ห น าโครงการวจยศนยวจยนนด าเนนการอย

o การเผยแพรผลงานวจยมหาวทยาลย/โครงการวจยจะไมเผยแพรขอความ ขอมล การโฆษณา หรอเผยแพรทอางองถงผ ใหทน โดยปราศจากการยนยอมเปนลายลกษณอกษรจากผใหทน

▪ ขอ 9. การประกนภยและการชดเชยคาเสยหายo คสญญาตองแนใจวามการท าประกนภย

หรอจดการท เพยงพอและเหมาะสม

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

74

สอดคลองตามกฎหมาย ในกรณเกดการบาดเจบ มการจดเตรยมการชดเชยคาเสยหายทเพยงพอ

o ผใหทน ยนยอมชดเชยคาเสยหายใหแกมหาวทยาลย กรณทเกดการสญเสยทเกดจากวจย

o กรณอาสาสมครหร อบคคลท สามทเกยวของขอชดเชยคาเสยหาย อนเปนเหตจาการด าเนนโครงการวจยในสญญาฉบบน มหาวทยาลย/โครงการวจยจะตองแจงบรษทเปนลายลกษณอกรในทนทการขอชดเชยคาเสยหายตองผานการพจารณาและความยนยอมเปนลายลกษณอกษรจากบรษท

▪ ขอ 10. การปฏบตตามความโปรงใส การตอตานทจรต และผลประโยชนทบซอนo คสญญาตองด าเนนงานโปรงใส สจรต

ผเกยวของทด าเนนงานวจยตองไมมการเกยวของกบการกระท าผดทางกฎหมาย

o หวหนาโครงการวจยตองไมมปญหาดานเงนหรอมผลประโยชนทบซอนอน

▪ ขอ 11. การจายเงน ระบรายละเอยดการจายเงนในภาคผนวก 2

▪ ขอ 12. การสนสดสญญาo แตละคสญญาสามารถขอสนสดสญญาได

หากพบวาม เหตการณท เกยวของกบความปลอดภยหรอผลกระทบกบหลกจรยธรรมการวจยในคน โดยเมอสนสดสญญาตองมการแจงเปนลายลกษณอกษรและรายงานถงผลทเกดขนทนท หวหนาโครงการวจยตองแจงตอคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน และผใหทนตองแจงหนวยงานทก ากบดแลและ/หรอหนวยงานอน ๆ ทเกยวของ

o กรณผ ใหทนยกเลกสญญา ผ ใหทนจะช ด เ ช ย ค า ใ ช จ า ย ท เ ก ด ข น ต า ม

ความกาวหนาตามการวจยทด าเนนงานไปแลว อยางสมเหตสมผล

o เมอสนสดสญญาจะไมสงผลกระทบตอสทธและภาระผกพนของค สญญาทเกดขนกอนวนทสนสด

▪ ขอ 13. เรองทวไปo ระบการตดตอ การสงเอกสาร โดยระบ

ชอ ทอย จดหมายอเลกทรอนกส เบอรโทรศพท ของแตละคสญญา และหวหนาโครงการวจย

o กรณทสญญาในขอใดเปนโมฆะ จะไมสงผลกระทบตอสญญาขออน ๆ

o สญญาฉบบนไมอนญาตใหมอบหมายกระท าการแทนโดยปราศจากหนงสอยนยอมของคสญญา ทงน ผใหทน มสทธทจะแตงตงตวแทน ในการด าเนนการแทนผใหทน

o มหาวทยาลยไมมหนวยงานทรบชวงตอเวนแตมหน งสอยนยอมหรอจดสรรหนวยงานทรบชวงตอจากผใหทน

o ส ญ ญ า ใ ช บ ง ค บ แ ล ะ ต ค ว า ม ต า มด าเนนการตามขอกฎหมายไทย กรณมขอพพาทตองด าเนนการภายใตอ านาจศาลประเทศไทย

o คสญญาตกลงวาขอตกลงในสญญาหรอเรองเกยวของทด าเนนกอนหนานไมวาเปนลายลกษณอกษรหรอทางวาจาเปนอนสนสด โดยใหใชสญญาฉบบนรวมถงเอกสารแนบทายสญญาแทน

o ใชภาษาองกฤษในการด าเนนการตามสญญาฉบบนและเอกสารท เกยวของทงหมด

▪ บททาย การลงนามยอมรบขอตกลงในสญญาโดยผมอ านาจลงนามในแตละคสญญา

▪ ภาคผนวก 1 ระบรายละเอยดโครงการวจย▪ ภาคผนวก 2 ระบการจายเงน ประกอบดวย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 16,2020, Revised: May 31,2020, Accepted: June 2,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.19

75

o ตารางการจายเงนo บญชการจายเงน แบงเปน 2 สวนบญช

ไดแก การขอรบรองจรยธรรมการวจยในคน และการด าเนนงานโครงการวจย

สรป ตามทกองบรหารงานวจยไดอ านวยความ

สะดวกแกผใหทน โดยจดท าแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก ซงแบบฟอรมสญญาฯ กองบรหารงานวจยพยายามจดท าใหเปนสญญาทเปนธรรมสมดลและตรงตามความตองการคสญญาโดยมผลผกพนทางกฎหมาย ระบรายละเอยดในเรองท เกยวของ อาทเชน การคมครองดานวชาการ กฎหมายทรพยสนทางปญญา ความซอสตย ความรบผดชอบ เงอนไขของการท างานรวมกน ขอก าหนดส าหรบการช าระเงน การตพมพผลงานวจย การชดใชคาเสยหาย การประกนภย และการระงบขอพพาท เปนตน โดยกองบรหารงานวจยคาดหวงวาจะเปนประโยชนและอ านวยความสะดวกตอหวหนาโครงการวจยแตละสวนงานและผใหทน ในกรณทไมมสญญาการจางวจย หรอใชเปนแนวทางในการจ ดท าสญญาร า งสญญาให แก ผ ใหทนอ น ได ซ งแบบฟอรมสญญาฯ มเนอหาเปนภาษากฎหมายและเขยนเปนภาษาองกฤษ ยากตอการเขาใจ ดงนน ผจดท าจงสรปเนอหาใจความส าคญในแบบฟอรมสญญาฯ เพอหวงเปนอยางยงวาผน าไปใชจะไดเขาใจไดงาย กระชบและชดเจน

กตตกรรมประกาศ ผเขยนขอขอบคณ นางสาวมณรตน จอมพก

ผอ านวยการกองบรหารงานวจย และ นางศราวลย อศวเมฆน หวหนางานบรหารและสงเสรมการวจย กอง-บรหารงานวจย และนตกร สถาบนบรหารจดการเทคโนโลยและนวตกรรม ในการชวยผลกดน พจารณาและตรวจสอบ ท าใหเกดแบบฟอรมสญญาการวจยทางคลนก มหาวทยาลยมหดลขน

เอกสารอางอง แพทยสภา. ขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษา

จรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๔๙, ส บ ค น เ ม อ 5 ม ก ร า ค ม 2 5 6 2 , จ า กhttps://tmc.or.th/service_law02_17.php

ค าสงมหาวทยาลยมหดลท 3337/2561 เรอง มอบอ านาจการด าเนนการศกษาวจยทางคลนก ลงวนท 13 พฤศจกายน 2561

ค าสงมหาวทยาลยมหดล ท 3798/2562 เรอง มอบอ านาจการด าเนนการศกษาวจยทางคลนก คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ลงวนท 4 ธนวาคม 2562

พนตนาถ เยนทรพย . (2558) . กฎหมายธรกจ (Business Law). พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ทรปเพล เอดดเคชน

พระราชบญญตมหาวทยาลยมหดล พ.ศ. ๒๕๔๐ เลมท ๑๒๔ ตอนท ๖๘ก ๑๖ ตลาคม ๒๕๔๐

วชย โชคววฒน (2560). จรยธรรมการวจยในมนษย. พมพครงท 1.นนทบร : สามดพรนตง อควปเมนท

สมคด บางโม (2558). กฎหมายธรกจ. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : พฒนวทยการพมพ

หนงสอกองบรหารงานวจย มหาวทยาลยมหดล ท อว 78.016/3231 ลงวนท 30 กรกฎาคม 2562 เ ร อ ง แบบฟอร มม าตร ฐาน Clinical Trial Agreement มหาวทยาลยมหดล

อครวทย สมาวงศ. (2549) คมอการศกษาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมสญญา. กรงเทพฯ : กรงสยามพรนตงกรป

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

ประสทธผลของโปรแกรมการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศกบ

การออกก าลงกายทวไปในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2

Effectiveness of Alphabets Foot Exercise Program and General Exercise of

Foot in Type 2 Diabetes Mellitus

ฮาซานะ สลฝน1,ทวศกด วงศกรตเมธาว1,จรวฒน ทววฒนปกรณ1*,สนนาฎ สขอบล1 และ พฒนสน อารอดมวงศ2 Hasanah Saleefeen1, Thaweesak Wongkiratimethawi1, Jirawat Tiwawatpakorn1*, Sineenart Sukubol1 and

Pattanasin Areeudomwong2

บทคดยอ

บทน า ภาวะเสนประสาทสวนปลายเสอมบรเวณขาในผปวยเบาหวานสามารถพบไดบอย เนองจากระดบน าตาลในเลอดสงเร อรงมผลท าใหผนงหลอดเลอดทไปเล ยงเสนประสาทสวนปลายหนาตวข น สงผลตอใหการไหลเวยนเลอดลดลงและเกดการเสอมของเสนประสาท ท าใหผปวยมการรบความรสกบกพรองและการไหลเวยนเลอดผดปกต จากการศกษาทผานมาพบวาการออกก าลงกายเทาสามารถเพมการไหลเวยนเลอดไปบรเวณเทาได วตถประสงค: เพอเปรยบเทยบผลการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ (Alphabets Foot Exercise) และการออกก าลงกายทวไปตอการรบรความรสกทฝาเทาและคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 วธการวจย: การศกษาน เปนการศกษาเชงทดลอง โดยอาสาสมครทเปนโรคเบาหวานชนดท 2 ซงไดรบการวนจฉยจากแพทยและเขารบการรกษาในคลนกตรวจรกษาเบาหวาน โรงพยาบาลหาดใหญ ต งแตเดอน มกราคม 2560 – มกราคม 2562 สมผปวยออกเปน 2 กลม แบงเปนกลมทดลอง 54 คน และกลมควบคม 60 คน คอ กลมควบคมทรบโปรแกรมการออกก าลงกายทวไปทเปนมาตรฐานเดม และกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการออกก าลงโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ ใชเวลาในการออกก าลงกายอยางนอย 30 นาท ทกคนจะไดรบการตรวจประเมนการรบความรสกทเทาดวยวธการ Monofilament และการตรวจคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) โดยจะท าการวด 3 คร ง คอ แรกรบ หลงไดรบโปรแกรม 4 สปดาห และ 12 สปดาห เปรยบขอมล Monofilament โดยใชสถต Friedman test และ ABI โดยใชสถต Mixed-ANOVA ผลการทดลอง: กลมทดลองมคาการรบความรสกและคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตท p < 0.05 สรป: การออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศสามารถเปนทางเลอกใหกบผปวยในการออกก าลงกายเพอกระตนการไหลเวยนเลอดทเทา

ค าส าคญ ผปวยโรคเบาหวานชนดท 2, การรบความรสกทเทา, คาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย 1*นกกายภาพบ าบด งานภายภาพบ าบด โรงพยาบาลหาดใหญ กระทรวงสาธารณสข, ประเทศไทย 2 สาขาวชากายภาพบ าบด ส านกวชาการแพทยบรณาการ มหาวทยาลยแมฟาหลวง, ประเทศไทย 1*Physiotherapist, Department of Physical Therapy, Hat-Yai hospital, Ministry of Public Health 2 Department of Physical Therapy, School of Integrative Medicine, Mae Fah Luang University * Corresponding author: e-mail: pholamai.3012@gmail.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

77

Abstract

Introduction: Leg’s peripheral neuropathy among in people with Diabetes Mellitus is commonly occurred. This is because chronic high blood sugar levels have a thickening effect on the vascular wall that supplies the peripheral nerves. As a result, blood flow is reduced and nerve deterioration occurs. Therefore, patients experience of impaired sensation and abnormal blood flow. Recent studies have shown that foot exercise can increase blood flow to the feet. Objective: To compare the results of the Alphabets Foot Exercise and general exercise on the perception of the plantar foot and the Ankle Brachial Index (ABI). In patients with type 2 Diabetes Mellitus (DM) Method of research: This study was an experimental study. The volunteers were diagnosed with type 2 diabetes, by a doctor and attended a diabetes clinic, Hat Yai Hospital, from January 2017 - January 2019. They were randomly divided into 2 groups, 54 in the experimental group and 60 in the control group. The control group received the original standard general exercise program. The experimental group received the exercise program of foot writing in the air, for at least 30 minutes to exercise. All participants will be assessed foot sensation with a monofilament method and an Ankle Brachial Index (ABI) test. Three measurements were performed, the pretest and then 4 and 12 weeks after the exercise program. Monofilament was compared using Friedman test and ABI statistics using Mixed-ANOVA statistics. Results: The experimental group with the Sensation and the index circulating peripheral arterial better than the control group was statistically significant at p <0.05 Conclusion: Exercise by foot writing in the air and be and option for diabetic patients in order to stimulate feet blood circulation.

Keywords: Type 2 diabetes mellitus, Foot sensation, Ankle Brachial Index (ABI)

บทน า โรคเบาหวานเปนภยเงยบทคกคามตอสขภาพ

ของประชากรโลก ผทเปนโรคเบาหวานมความเสยงทจะ

เกดภาวะแทรกซอนทรายแรงและเปนอนตรายถงชวต ท าใหคณภาพชวตทลดลง และสงผลใหเกดความเครยด

ต อ ค ร อ บครว ซ ง น าไปส คว ามต องการ ในการ

ร ก ษ า พย า บ า ล ท เ พ ม ข น โ ร ค เ บ า ห ว า นและภาวะแทรกซอนหากไมไดรบการจดการทดอาจท าให

ผปวยตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลบอยคร งและ

เสยชวตกอนวยอนควร โรคเบาหวานเปนสาเหตการ

เสยชวตทอย ใน 10 อนดบแรกของโรคเร อรง ป พ.ศ. 2558 พบวาประชากรทวโลกปวยเปนโรคเบาหวาน

ประมาณ 415 ลานคน และมการคาดการณวาจะม

จ านวนเพมข นเปน 578 ลานคน (10.2%ของประชากรโลก) ในป 2573 และในป 2588 จะเพมข นเปน 700 ลาน

คน ซงสงผลกระทบตอสถานะทางเศรษฐกจและสงคม

ข อ งป ระ เทศ ( International Diabetes Federation 2019) ส าหรบประ เทศไทยขอมลจากกระทรวง

สาธารณสขรายงานวา อตราตายดวยโรคเบาหวาน

ระหวางป พ.ศ. 2553-2557 เทากบ 10.7, 11.8, 12.0,

14.9 และ 17.5 ตอแสนประชากรตามล าดบ (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข 2564) ภาวะแทรกซอนทเกดข นในหลอด

เลอดแดงขนาดเลกสงผลใหเกดพยาธสภาพทตา ไต และ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

78

การเสอมของหลอดเลอดแดงขนาดใหญซงเปนสาเหตของ

โรคความดนโลหตสง ภาวะหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอด

สมอง และการเกดความผดปกตของหลอดเลอดสวนปลายและการเกดแผลท เทา การเสอมของปลายประสาทรบ

ความรสกจะมผลตอการเกดแผลท เทา ท เกดจากการ

ไหลเวยนของเลอดไปเล ยงทบรเวณเทาลดลง (อ าภาพร

นามวงศพรหม และน าออย ภกดวงศ 2553) รวมท งยงท าใหภมคมกนตอเช อโรคลดลง ซงเปนสาเหตของการเกดแผล

บรเวณเทาทตดเช อไดงายและเกดการผดรปของเทา การ

เกดแผลบรเวณเทาในผปวยโรคเบาหวานพบต งแต รอยละ 1.7 ถง 11.9 และมอตราการเกดแผลใหม รอยละ 0.6 ถง

2.2 ตอป (Boulton et al. 2005) ผปวยทเปนโรคเบาหวาน

มโอกาสถกตดขามากกวาผท ไมไดเปนโรคเบาหวาน

ประมาณ 10-15 เทา (Most and Sinnock 1983) ดงน น ความรในเรองของการดแลเทาจงเปน

ปจจยส าคญทจะสามารถลดปญหาภาวะแทรกซอนทเทา

ได เชน หลงอาบน าควรเชดเทาใหแหง ควรใชผาเชดงาม

เทาใหแหง ควรทาครมหรอโลชนทเทา ควรสวมถงเทาทกคร ง ควรตดเลบใหเสมอปลายน วเทา ไมควรใหเทาเกด

แผล ควรใสรองเทาทมสายหมสน ควรใสรองเทาใหพอด

กบขนาดเทา กอนออกจากบานควรใสรองเทาทกคร ง

และควรออกก าลงกายเทาเพอเพมการไหลเวยนเลอดไปเล ยงเน อเย อปลายเทา การบรหารเทาจงมความส าคญท ง

ในผปวยเบาหวานทมแผลและไมมแผลทเทา ซงจะชวย

เ พมความแขงแรงของกลามเน อในฝาเทา ชวยใหการ

ไหลเวยนของเลอดไปยงอวยวะสวนปลายดข น ท าใหอาการชาบรเวณปลายเทาลดลง ซงจะมประโยชนตอผ

เปนเบาหวานในระยะยาว (ปภาดา มหทธนะประดษฐ,

มานพ คณะโต, และพนรตน ลยตกล 2561)

จากการศกษา ผลการออกก าลงกายโดยการขยบขอเทาในทกทศทาง พบวาแผลทเทาของผปวยดข น

อยางรวดเรว เนองจากมเลอดไปเล ยงทฝาเทาไดดข น

(Flahr 2010) ดงน นผวจยจงออกแบบการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ (Alphabets Foot

Exercise) เพอศกษาเปรยบเทยบกบการออกก าลงกาย

ทวไปทเปนมาตรฐานเดมตอการรบรความรสกทฝาเทา

และคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) ในผปวยโรคเบาหวานชนด

ท 2 แบบไมพงอนซลน

จากสถานการณโรคเบาหวานในโรงพยาบาล

หาดใหญ ต งแตป พ.ศ.2557 - 2562 มจ านวนผปวยโรคเบาหวานเพมมากข น และจากรายงานสถตคลนก

เบาหวาน งานกายภาพบ าบด โรงพยาบาลหาดใหญ ในป

2557 - 2562 มผปวยเบาหวาน เขารบการตรวจคดกรองมากถง 3,257 คน มความเสยงตอการถกตดเทามากถง

รอยละ 63 คณะผวจยจงมความสนใจทจะน าโปรแกรม

การออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ มา

พฒนาและประยกตใชกลมผปวยเบาหวานชนดท 2 แบบไมพงอนซลน ใหมความรความเขาใจและมความตระหนก

ในการออกก าลงกายเพอเพมการไหลเวยนเลอดทเทา

สามารถดแลตนเองและปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะ

เกดกบ เทาของผปวยเบาหวานไดอยางถกตองและเหมาะสม อกท งยงชวยลดอตราการถกตดเทาในอนาคต

ลง สงผลใหผปวยมคณภาพชวตทดข นไดตามอตภาพ

วตถประสงค เพอเปรยบเทยบผลการออกก าลงกายโดยใช

เทา เขยนหนงสอกลางอากา ศ (Alphabets Foot Exercise) และการออกก าลงกายทวไปตอการรบร

ความรสกทฝาเทาและคาดชนการไหลเวยนของหลอด

เลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) ใน

ผปวยโรคเบาหวานชนดท 2

ระเบยบวธวจย

การศกษาน เปนแบบการศกษาเชงทดลองโดยม

กลมควบคมและมการปดบงผวดผล โดยมการสมแบบ Block randomized allocation เพอแบงอาสาสมครเขา

สกลมการศกษากลมละ 30 คน แตกลมทดลองไมสามารถ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

79

เขารวมในการวจยไดจนจบการวจยจ านวน 6 คน จงเหลอ

54 คน กลมทดลองทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายโดย

ใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ และกลมควบคมท ไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทวไปทเปนการรกษาตาม

มาตรฐานเดมของโรงพยาบาลหาดใหญแบบสมมการ

ควบคมและมการปดบงผวด โดยมการประเมนตวช วด

จ านวน 3 คร ง คอ กอนการศกษา หลงไดรบโปรแกรม 4 สปดาหและ 12 หลงจากไดรบโปรแกรมการออกก าลงกาย

ในแตละกลม การศกษาในคร งน ไดรบการรบรองจรยธรรม

การวจยในมนษยโรงพยาบาลหาดใหญ รหสโครงการ 110/2560 ลงวนท 22 ธนวาคม 2560 ท าการเกบขอมล

ชวงเดอน มกราคม พ.ศ.2560 – มกราคม พ.ศ. 2562

ประชากรและกลมตวอยาง ผปวยผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 แบบไมพง

อนซลน ทมารบบรการในคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลหาดใหญ ซงไดรบการวนจฉยจากแพทยอายรกรรมและสงปรกษานกกายภาพบ าบดเพอประเมนเทา โดยมเกณฑในการคดเลอก (เกศศร วงษคงค า และคณะ. 2554) ดงน

เกณฑการคดเขา

- เพศชายและเพศหญงทม อาย 20 ปข นไป

- ไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวานชนดท 2 มารบการรกษาทคลนกเบาหวานอยางนอย 1 คร ง

- ไมมการเจบปวยรนแรงทเปนอปสรรคตอการ

เขารวมการทดลอง

- การมองเหนและการไดยนปกต สามารถสอสารและอานภาษาไทยได

เกณฑการคดออก

- มระดบน าตาลในเลอดสงเกนกวา 250 หรอต ากวา 80 mg/dl

- ถกตดขาขางใดขางหนง หรอท ง 2 ขาง และ/

หรอ ถกตดแขนขางใดขางหนงหรอท ง 2 ขาง

- มคา ABI ≥1.31- ไมสามารถยนหรอเดนได เชน ผปวยนอนตด

เตยงหรอผปวยทใชวลแชร

- มขอหามในการออกก าลงกาย เชน เสนเลอด

ด าใหญมการอดตนจากลมเลอด โรคหวใจ, โรคมะเรง,

ความดนโลหตขณะพกสงเกน 180/110มม.ปรอท เปนตน - ไดรบการรกษาโดยแพทยทางเลอกอน ๆ เชน

นวดแผนไทยและการฝงเขม เปนตน

- ผปวยออกก าลงกายตามโปรแกรมไดนอยกวา

รอยละ 80 ของระยะเวลาท งหมด โปรแกรมการรกษา

กลมควบคม ไดรบโปรแกรมการออกก าลงกาย

ทวไปท เปนการรกษาตามมาตรฐานเดมของโรงพยาบาลหาดใหญ โดยอาสาสมครนงบนเกาอ และออกก าลงกาย ซงถก

แบงออกเปน 3 ชวง ไดแก 1). ชวงอนเครอง จ านวน 4 ทา

คอ ทายดอก/ ทาเหยยดแขนไปดานขาง/ ทาศรษะจรด

เขา/ ทายดกลามเน อบรเวณหนาอก 2). ชวงออกก าลงกายมจ านวน 4 ทา (ทายกขาสลบ/ ทาเขาชดศอก/ ทาแตะฝา

เทา/ ทาแตะสนเทา) และ 3). ชวงเบาเครองมจ านวน 4 ทา

คอ ทายดกลามเน อบรเวณไหล/ ทากมมอแตะปลายเทา/

ทากระดกปลายเทา /ทาบรหารขอเทา (โดยแตละชวงจะท าการออกก าลงกายชวงละ 10 นาท เปนระยะเวลา 30

นาทตอ 1 วนและท าทกวน) (สมาล เช อพนธ 2559)

กลมทดลอง ไดรบโปรแกรมการออกก าลงกาย

โดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ โดยอาสาสมครนงบนเกาอ เ พอออกก าลงกาย โดยการออกก าลงกายแบง

ออกเปน 3 ชวง คอ 1). ชวงอนเครองจ านวน 4 ทา คอ ทา

ยดอก/ ทาเหยยดแขนไปดานขาง/ ทาศรษะจรดเขา/ ทา

ยดกลามเน อบรเวณหนาอก 2) ชวงออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศต งแตอกษร ก ถง อกษร ฮ

ของทาท ง 2 ขาง และ 3). ชวงเบาเครองจ านวน 4 ทา คอ

ทายดกลามเน อบรเวณไหล/ ทากมมอแตะปลายเทา/ทา

กระดกปลายเทา /ทาบรหารขอเทา (โดยแตละชวงจะท าการออกก าลงกายชวงละ 10 นาท เปนระยะเวลา 30 นาท

ตอ 1 วนและท าทกวน

เครองมอในการวจย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

80

- เครองมอในการวจย 1) คมอการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ และแบบบนทกการออกก าลงกายตามโปรแกรมและการรกษาอนในแตละวน 2) คมอการออกก าลงกายทวไปทเปนการรกษาตามมาตรฐานเดมของโรงพยาบาลหาดใหญและการรกษาอนในแตละวน

- เครองมอในการรวบรวมขอมล 1 ) การประเ มนการรบรความรสกทฝาเทา ประเมนโดยใชอปกรณ Semmes–Weinstein Monofilament ขนาด 5 . 07 ก อนท าการตรวจผวจย ใชสวนปลายของ monofilament ทดสอบทบร เวณฝามอหรอทองแขนของผปวยกอน เ พอใหอาสาสมครเกดความเขาใจความรสกทปกตทตองการทดสอบ ผปวยนอนหรอนงและวางเทาใหมนคงและมแผนรองบรเวณเทาทคอนขางนม จากน นใหอาสาสมครหลบตากอนเรมการประเมน ผวจยใชให monofilament กดในแนวต งฉากกบผวหนงทละต าแหนงทฝาเทา 4 จด ไดแก หวแมเทา metatarsal head ขอท 1 ขอท 3 และขอท 5 ของเทาท ง 2 ขาง ในขณะท าการตรวจใหคอย ๆ กดจน monofilament จนมการงอตวเลกนอยและคางไวนาน 1-1.5 วนาท แลวจงเอา monofilament ออก หลงจากน นใหผปวยตอบวามความรสกวาม monofilament มาแตะหรอไม หรอใหตอบเมอมความรสกในขณะท monofilament ถกกดจนงอตวในต าแหนงดงกลาว เ พอใหแนใจวาความรสกทผปวยตอบเปนความรสกจรงหรอไม การตรวจแตละต าแหนงจะท าการตรวจจ านวน 3 คร ง โดยใหเปนการตรวจจรง คอ มการใช monofilament กดลงทเทาผปวยจ ร ง จ านวน 2 ค ร ง แ ละตร วจหลอก ค อ ไ ม ไดใชmonofilament กดทเทาผปวย แตใหถามผปวยวา “รสกวาม monofilament มาแตะหรอไมจ านวน 1 คร ง ซงล าดบการหลอกและตรวจจรง ไมจ าเปนตองเรยงล าดบทเหมอนกนในการตรวจแตละต าแหนง ถาผปวยสามารถตอบการรบความรสกไดถกตองอยางนอยจ านวน 2 คร ง ใน 3 คร ง (ซงรวมการตรวจหลอกดวย 1 คร ง ดงกลาว) ในการตรวจแตละต าแหนง แสดงวาการรบความรสกของเทาปกต แตถาผปวยสามารถตอบความรสกไดถกตอง

เพยง 1 คร งใน 3 คร ง (ซงรวมการตรวจหลอกดวย 1 คร ง) หรอตอบไมถกตองเลย ใหท าการตรวจซ าใหม ถาท าการตรวจซ าแลวผปวยยงคงตอบการรบความรสกไดถกตองเพยงจ านวน 1 คร ง ใน 3 คร ง หรอไมถกตองเลยเชนเดม แสดงวาผปวยมการรบความรสกของเทาผดปกต ขอพงระวงผปวยทมเทาบวมหรอเทาเยนอาจใหผลตรวจทผดปกตได (Boulton et al. 2008) และ 2) การประเมนคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index: ABI) เ ปนก ารวด systolic blood pressure ของขอเทาเทยบกบคา systolic blood pressure ข อ งแ ข น โด ย ใช เ ค ร อ ง ม อ Doppler ultrasound ร วมกบเครองวดความดนโลหตชนดมาตรฐาน ซงต าแหนงทท าการวดคา systolic blood pressure ของขอเทา ไดแก บรเวณ dorsalis pedis และ posterior tibial artery โดยใชคาทมากกวา เปน คา systolic blood pressure ข องขอเทาขางน นสวน systolic blood pressure ข อ งแขน จ ะท าการวดเชนเดยวกน โดยท าการวดบรเวณ brachial artery ของแขนท ง 2 ขางและใชคา systolic blood pressure ของแขนขางทมคามากกวามาค านวณหาคา ABI โดยน าคา systolic blood pressure ของขอเทาต งหารดวยคา systolic blood pressure ของแขนการแปลผล หากคา ABI มคาอยระหวาง 1.00-1.30 แปลผลวา ผปวยมการไหลเวยนของเลอดบรเวณสวนปลายปกต หากคา ABI มคาอยระหวาง 0.91-0.99 แปลผลวา ผปวยมอาการนาสงสยวาจะมภาวะหลอดเลอดแดงสวนปลายอด หากคา ABI มคาอยระหวาง 0.90-0.41 แปลผลวา ผปวยมภาวะหลอดเลอดแดงสวนปลายอดตนในระดบเลกนอยถงปานกลาง ซงผปวยอาจมอาการปวดขาในขณะเดนรวมกบจบชพจรทหลงเทาและ/หรอขอเทาไดเบาลงตน และถาหากผปวยมคา ABI นอยกวา 0.40 แปลผลวา ผปวยมภาวะหลอดเลอดแดงสวนปลายอดตนในระดบรนแรง ผปวยจะมารบการรกษาดวยอาการปวดเทาขณะพกและ/หรอมแผลขาดเลอด หรอมเน อตายทอวยวะสวนปลายรวมกบไมสามารถจบชพจรบรเวณหลงเทาและ/หรอขอเทาได (Hirsch et al. 2006)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

81

แผนภมท 1 การเขารวมการศกษาของอาสาสมคร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

82

การเกบและบนทกขอมล

อาสาสมครของการศกษาน จะถกบนทกขอมล

3 สวน คอ 1) แบบบนทกขอมลสวนบคคลและการตรวจรางกาย ไดแก อาย เพศ น าหนก สวนสง BMI อาชพ

ระยะเวลาเปนโรคเบาหวาน โรคประจ าตว ลกษณะของ

รองเทาทใชเปนประจ า 2) บนทกการตรวจ Semmes–

Weinstein Monofilament ขนาด 5.07 และ 3) บนทกการตรวจคาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวน

ปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) โดยผชวยวจยทไม

เกยวของกบกระบวนการสมและการรกษา ในระหวางทอาสาสมครออกก าลงกายเองทบานผวจยและผชวยวจย

จะโทรศพทไปยงอาสาสมครท งสองกลมสปดาหละ 1 คร ง

เพอกระตนใหปฏบตตามโปรแกรม พรอมท งสอบถาม

ภาวะแทรกซอนหรอผลขางเคยง

การวเคราะหขอมล

ขอมลทวไปของอาสาสมครน าเสนอในรปของ

ความถ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบการกระจายตวโดยใชสถต Shapiro–Wilk test พบวากลม

ตวอยางท งสองกลมมการกระจายตวแบบปกต

การเปรยบเทยบการรบความรสกดวยการ

ต ร ว จ Semmes–Weinstein Monofilament ขนาด 5 .07 ภายในกลมใชสถต Friedman test และการ

เปรยบเทยบแบบรายคใชการทดสอบ MacNemar’s test

การเปรยบเทยบการรบความรสกดวยการตรวจ

Semmes–Weinstein Monofilament ข น า ด 5 .07 ระหวางกลมโดยใชสถต Kruskal-wallis H test และการ

เปรยบเทยบแบบรายคโดยใชการทดสอบ Mann-

Whitney U test คาดชนการไหลเวยนของหลอดเลอด

แดงสวนปลาย (Ankle Brachial Index:ABI) เปรยบเทยบภ า ย ในกลม โดยใชสถต mixed-ANOVA และการ

เปรยบเทยบแบบรายคโดยใชการทดสอบ Bonferroni

ผลการทดลอง

อาสาสมครกลมทดลองไมสามารถเขารวมจน

จบการวจยท งหมด 6 คน เนองจาก ไมสามารถออกก าลง

กายไดตามโปรแกรมรอยละ 80 จ านวน 2 ราย มโรคแทรกซอนจ านวน 2 ราย ไดรบบรการการนวดแผนไทย

จ านวน 1 รายและขอถอนตวจากการวจยจ านวน 1 ราย

จงท าใหอาสาสมครกลมทดลองเหลอ จ านวน 54 ราย

(แผนภมท 1) ตารางท 1 แสดงถงขอมลทวไปของอาสาสมคร

พบวา อาสาสมครท งสองกลมสวนใหญเปนเพศหญงโดย

กลมควบคมและกลมทดลอง รอยละ 55.00 และ 55.60 ตามล าดบ อายเฉลยของกลมควบคม 60.90±11.70 ป

กลมทดลอง 63.26±10.38 ป คาเฉลยดชนมวลกายท ง

กลมควบคมและกลมทอลอง 26.10±6.95 กก./ซม.2 และ

26 .81±5.01 กก./ซม.2 ตามล าดบ ซงอยในระดบอวน ระยะเวลาเฉลยของการไดรบการวนจฉยเปนโรคเบาหวาน

ของกลมทดลองเฉลย 11.93±7.52 ป และกลมทดลอง

10.23±7.06 ป อาสาสมครสวยใหญไมประกอบอาชพ

ลกษณะของรปเทาของกลมควบคมและกลมทดลองท งขางขวาและซายอยในระดบปกต สวนใหญสวมรองเทา

แตะแบบสวมท งกลมควบคมลมทดลอง รอยละ 60.00

และ 59.30 ตามล าดบ การรบความรสกของกลมควบคม

ของเทาขางขวาสญเสย 2 จดมากทสด รอยละ 38.30 และของเทาขางซายสญเสย 1 จดมากทสด รอยละ 33.3 สวน

การรบความรสกของกลมทอลองของเทาขางขวาสญเสย 2

จดมากทสด รอยละ 27.80 และของเทาขางซายสญเสย 1

จดมากทสด รอยละ 27.80 เชนกน และคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย (Ankle Brachial

Index:ABI) กลมควบคมของขาขางขวา 0.93±0.32. และ

ของขาขางซาย 0.95±0.34 สวนคาเฉลยดชนการไหลเวยน

ข อ งห ลอ ดเล อดแด งส วนปล าย ( Ankle Brachial Index:ABI) กลมทดลองของขาขางขวา 0.77±0.28 และ

ของขาขางซาย 0.79±0.27 จากการทดลองความแตกตาง

ของขอมลทวไปของท งสองพบวาไมมความแตกตางอยางมนยส าคญท p < 0.05

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

83

ตารางท 1 ขอมลทวไปของอาสาสมคร

ขอมลทวไป กลมควบคม กลมทดลอง

p-value ความถ รอยละ ความถ รอยละ

เพศ 0.91

ชาย 27 45.00 24 44.4 หญง 33 55.00 30 55.60

อาย (ป) (Mean ± SD) 60.90±11.70 63.26±10.38 0.38

BMI*(กก./ซม.2) (Mean ± SD) 26.10±6.95 26.81±5.01 0.40 ระยะเวลาเปนเบาหวาน (ป) (Mean ± SD) 11.93±7.52 10.23±7.06 0.97 อาชพ 0.10

รบราชการ 3 5.00 1 1.90

แมบาน 3 5.00 9 16.70 รบจาง 7 11.70 14 25.90 เกษตรกร, ท าสวน 5 8.30 10 18.50 ไมประกอบอาชพ 25 41.70 15 27.80

อน ๆ 17 28.30 5 9.30 ลกษณะรปเทาขางขวา ปกต 37 61.70 27 50.00 0.40

เบน 10 16.70 11 20.40

สง 13 21.70 16 29.60 ลกษณะรปเทาขางซาย ปกต 36 60.00 25 46.30 0.95

เบน 10 16.70 11 20.40 สง 14 23.30 18 33.30

การรบความรสกเทา ขางขวา

ปกต 12 20.00 13 24.10 0.18 สญเสย 1 จด 10 16.70 7 13.00 สญเสย 2 จด 23 38.30 15 27.80 สญเสย 3 จด 12 20.00 13 2.10

สญเสย 4 จด 3 5.00 6 11.10 การรบความรสกเทา ขางซาย

ปกต 9 15.00 6 11.10 0.06 สญเสย 1 จด 20 33.30 15 27.80

สญเสย 2 จด 10 16.70 14 25.90 สญเสย 3 จด 12 20.00 14 25.90 สญเสย 4 จด 9 15.00 5 9.30

คาดชนการไหลเวยนของหลอด เลอดแดงสวนปลาย ขาขางขวา

(Mean ± SD) 0.93±0.32 0.77±0.28 0.84

คาดชนการไหลเวยนของหลอด เลอดแดงสวนปลาย ขาขางซาย

(Mean ± SD) 0.95±0.34 0.79±0.27 0.74

*BMI: Body Mass Index (ดชนมวลกาย), Mean ± SD: คาเฉลย±สวนเบยงเบนมาตรฐาน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

84

ตารางท 3 แสดงผลทไดจากการวเคราะหการเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกอนและหลงการทดลองท ง 3 ชวงเวลา โดยใชสถต repeated measures ANOVA

ตารางท 2 แสดงผลทไดจากการวเคราะหการเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมการทดลองท ง 3 ชวงเวลา โดยใชสถต Two way mixed ANOVA ตวแปร กลมควบคม กลมทดลอง p -value Two way mixed ANOVA

(Mean ± SD) (Mean ± SD) Variable & Effect F p -value

ABI* ขาขางขวา กอนการทดลอง 0.87±0.32 0.97±0.35 0.09 ระหวางกลม 2063.81 < 0.001 4 สปดาห 0.93±0.32 0.77±0.28 0.06 ภายในกลม (เวลา) 6.74 0.001 12 สปดาห 0.91±0.28 1.04±0.27 0.01 ปฏสมพนธ กลม*เวลา 10.78 <0.001 ABI ขาขางซาย กอนการทดลอง 0.95±0.34 0.79±0.27 0.06 ระหวางกลม 1807.07 < 0.001 2 เดอน 0.91±0.34 0.90±0.35 0.93 ภายในกลม (เวลา) 5.25 0.02 6 เดอน 0.88±0.77 1.03±0.33 0.01 ปฏสมพนธ กลม*เวลา 18.05 <0.001 *ABI: Ankle Brachial Index, Mean ± SD: คาเฉลย±สวนเบยงเบนมาตรฐาน

กลม ตวแปร Mean ± SD**

P - value

เปรยบเทยบรายค (Mean difference (95%CI)) โดยใชสถต Bonferroni กอน 4 สปดาห 12 สปดาห

กอน – 4 สปดาห P -

value กอน – 12 สปดาห

P - value

4 – 12 สปดาห P -

value ควบคม ABI* ขาขางขวา 0.93±0.04 0.91±0.03 0.87±0.04 0.40 0.19(-0.12-0.15) 1.00 0.063(-0.06-0.19) 0.64 0.44(-0.05-0.13) 0.69

ABI ขาขางซาย 0.95±0.04 0.90±0.04 0.88±0.03 0.35 0.45(-0.09-0.18) 1.00 0.07(-0.05-0.19) 0.49 -0.03(-0.13-0.-07) 1.00 ทดลอง ABI ขาขางขวา 0.77±0.28 1.04±0.27 0.97±0.35 <0.001 -0.28(-0.40-(-0.15)) <0.001 -0.20(-0.32-(-0.08)) <0.001 0.72(-0.06-0.20) 0.51

ABI ขาขางซาย 0.79±0.27 0.89±0.35 1.03±0.34 <0.001 -0.11(-0.25-0.03) 0.14 -0.24(-0.37-0.10) <0.00.1 -0.13(-0.26-0.00) 0.04 *ABI: Ankle Brachial Index, **Mean ± SD: คาเฉลย±สวนเบยงเบนมาตรฐาน

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

85

จากตารางท 2 เ มอเปรยบเทยบผลการท ดล อ งระหว างกลมด วยสถ ต Two- way mixed ANOVA พบวา มอทธพลรวม ( interaction effect) ระหวางกลมและเวลาตอตวช วดของคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของขาขางขวาอยางมนยส าคญทางสถต (F2,112 = 2063.81; p < 0.001) และมนยส าคญทางสถตของอทธพลของกลมและเวลาตอตวช วดของคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอด-แดงสวนปลายของขาขางขวา (F1,113 = 6.74; p = 0.001 และ F2,112 = 10.78; p < 0.001 ตามล าดบ) ดวยเหตน จงวเคราะหผลความแตกตางของคาเฉลยความเจบปวดระหวางกลมดวย post hoc ดวยสถต Bonferroni ซงพบวาทหลงทดลอง 2 เดอน และ 6 เดอน คาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของขาขางขวา มความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต สวนขาขางซาย พบวามอทธพลรวม (interaction effect) ระหวางกลมและเวลาตอตวช วดของคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลาย มความแตกตางนยส า คญทางสถต (F2,112 = 1807.07; p < 0.001) และมนยส าคญทางสถตของอทธพลของกลมและเวลาตอตวช วดของคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของขาขางขวา (F1,113 = 5.25; p = 0.02 และ F2,112 = 18.05; p < 0.001 ตามล าดบ)

จากตารางท 3 กลมทดลองทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ มคา เฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของขาขางขวาเพมข น อยางมนยส าคญทางสถตท p < 0.05 เมอเปรยบเทยบท 3 ชวงเวลา คอ ระหวางกอนการเขารวม หลงเขารวม 4 สปดาห และ 12 สปดาห สวนขาขางซายพบวา คาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตท p < 0.05 เมอเปรยบเทยบทระหวางกอนการเขารวมกบ 12 สปดาห และ 4 สปดาห กบ 12 สปดาห แตไมพบความแตกตางของคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายอยางมนยส า คญทางสถตท p < 0.05 เมอเปรยบเทยบระหวางกอนการเขารวม กบ 4 สปดาห

กลมควบคมทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายเทาทวไปทเปนมาตรฐานเดมของคลนกเบาหวาน พบวา คาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของขาขางท งสองขางไมมความแตกตางอยางมนยส า คญทางสถตท p < 0.05 เ มอเปรยบเทยบท 3 ชวงเวลา คอ ระหวางกอนการเขารวม หลงเขารวม 4 สปดาห และ 12 สปดาห

ตารางท 4 แสดงผลการเปรยบการรบความรสกของเทาระหวางกลมกลม 3 ชวงเวลา โดยใชสถต Kruskal-wallis H test เทา ขาง

ผลการตรวจ 0 สปดาห P -

value 4 สปดาห P -

value 12 สปดาห P -

value ควบคม ทดลอง ควบคม ทดลอง ควบคม ทดลอง

ขวา

ปกต 12 13 Chi-square = 0.300 df= 1

P = 0.584

24 29 Chi-square = 2.802 df= 1

P = 0.094

30 41 Chi-square = 9.573 df= 1

P = 0.002

สญเสย 1 จด 10 7 11 9 8 7 สญเสย 2 จด 23 15 16 12 13 4 สญเสย 3 จด 12 13 5 4 5 0

สญเสย 4 จด 3 6 4 0 4 2

ซาย

ปกต 9 6 Chi-square = 6.876 df= 1

P = 0.090

23 23 Chi-square = 1.252 df= 1

P = 0.263

35 42 Chi-square = 5.912 df= 1

P = 0.015

สญเสย 1 จด 20 15 13 16 9 7 สญเสย 2 จด 10 14 16 11 5 2 สญเสย 3 จด 12 14 2 4 5 2

สญเสย 4 จด 9 5 6 0 6 1

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

86

จากตารางท 4 เมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศกบกลมควบคมทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายเทา

ทวไปทเปนมาตรฐานเดมของคลนกเบาหวานพบวา เทาท ง 2 ขางมการรบความรสกทไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท p > .05 เมอเปรยบเทยบท 2 ชวงเวลา คอ ระหวางกอนการ

เขารวม ของเทาขางขวาและเทาขางซาย (Chi-square = 0.300, df= 1, p = 0.584), (Chi-square = 6.876, df= 1, p = 0.090) ตามล าดบ และหลงเขารวม 4 สปดาห ของเทาขางขวาและ

เทาขางซาย (Chi-square = 2.802, df= 1, p = 0.094), (Chi-square = 1.252, df= 1, p = 0.263) ตามล าดบ สวนเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศกบกลมควบคมทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายเทาทวไปทเปนมาตรฐานเดมของคลนกเบาหวานพบวา เทาท ง 2 ขางมการรบความรสกทแตกตางกน

อยางมนยส าคญทางสถตท p < .05 เมอเปรยบเทยบในสปดาหท 12 (Chi-square = 9.573, df= 1, p= 0.002), (Chi-square = 5.912, df= 1, p = 0.015) ตามล าดบ ตารางท 5 แสดงผลการเปรยบเทยบการรบความรสกของเทาภายในกลม 3 ชวงเวลา โดยใชสถต Friedman test

เทาขาง ผลการตรวจ

กลมควบคม กลมทดลอง เปรยบเทยบรายคโดยใชสถต MacNemar’s test (P –value)

กลมควบคม กลมทดลอง

0 สปดาห

4 สปดาห

12 สปดา

ห

P - value

0 สปดาห

4 สปดาห

12 สปดาห

P - value

0-4 สปดาห

0-12 สปดาห

4-12 สปดาห

0-4 สปดาห

0-12 สปดาห

4-12 สปดาห

ขวา

ปกต 12 24 30 Chi- square = 18.511 df= 2 P = <0.001

13 29 41 Chi- square = 57.015 df= 2 P = <0.001

<0.001 <0.001 <0.001 0.002 0.002 0.241 สญเสย 1 จด 10 11 8 7 9 7

สญเสย 2 จด 23 16 13 15 12 4 สญเสย 3 จด 12 5 5 13 4 0 สญเสย 4 จด 3 4 4 6 0 2

ซาย

ปกต 9 23 35 Chi- square = 33.478 df= 2 P = <0.001

6 23 42 Chi- square = 67.153 df= 2 P = <0.001

<0.001 <0.001 0.002 <0.001 <0.001 0.034

สญเสย 1 จด 20 13 9 15 16 7 สญเสย 2 จด 10 16 5 14 11 2 สญเสย 3 จด 12 2 5 14 4 2

สญเสย 4 จด 9 6 6 5 0 1

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

87

จากตารางท 5 เมอเปรยบเทยบภายในทดลองท ไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศ พบวา มการรบความรสกมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท p > 0.05 เมอเปรยบเทยบท 3 ชวงเวลา คอ ระหวางกอนการเขารวม หลงเขารวม 4 สปดาห และหลงเขารวม 12 สปดาห ของเทาขางขวาและเทาขางซาย (Chi-square = 57.015, df= 2, p = < 0.001), (Chi-square = 67.153, df= 2, p = < 0.001) ตามล าดบ และกลมควบคมทไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายเทาทวไปท เปนมาตรฐานเดมของคลนกเบาหวานพบวา มการรบความรสกมแตกตางกนอยางมนยส า คญทางสถตท p > 0.05 เ มอเปรยบเทยบท 3 ชวงเวลา คอ ระหวางกอนการเขารวม หลงเขารวม 4 สปดาห และหลงเขารวม 12 สปดาหของเทาขางขวาและเทาขางซาย (Chi-square = 18.511, df= 2,p = <0.001), (Chi-square = 33.478, df= 2, p = < 0.001) ตามล าดบ

อภปรายผล กลมควบคมเมอเปรยบเทยบคาเฉลยดชนการ

ไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายภายในกลม ท ง 3 ชวงเวลา พบวา มการเปลยนแปลงของการไหลเวยนเลอดทเทาดข นท งสองขาง สวนการรบความรสก พบวามความแตกตางระหวางแรกรบและออกก าลงกายไปแลว 4 สปดาห แตไมพบวาการรบความรสกเปลยนแปลงเมอเปรยบเทยบท 4 สปดาหกบ 12 สปดาห ซงอาจจะเกดจากหลายปจจยเชน ระยะเวลาในการเปนเบาหวานทมความสมพนธตอกระบวนการท าลายผนงหลอดเลอดและเกดการตบแคบลงของหลอดเลอด (Al-Delaimy et al. 2004; Rattana Leelawattana et al . 2006) ห ร ออาจจะเกดจากปฏกรยาทซบซอนของการมโรคประจ าตวอน ๆ เชน ไขมนในโลหตสงท าใหเกดกระบวนการพอกของแผนไขมนรวมกบภาวะน าตาลสงสงผลใหเยอบช นในของผนงหลอดเลอดแดงไมสามารถท าหนาทไดอยางมประสทธภาพ แผนไขมนทพอกตามผนงหลอดเลอดอยาง

ชา ๆ เปนเวลานาน กจะสงผลใหเกดหลอดเลอดตบแคบไดในทสด นอกจากน โรคเบาหวานยงมความสมพนธกบการเกดโรคหลอดเลอดแดงทมขนาดเลกสวนปลายอดตน เนองจากภาวะน าตาลในเลอดสงจะท าใหหลอดมความหนดและไหลเวยนไดยากในหลอดเลอดขนาดเลก (Aboyans et al. 2008; Beckman, Creager, and Libby 2002)

ส าหรบกลมทดลอง เมอเปรยบเทยบคาเฉลยดชนการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายภายในกลมท ง 3 ชวงเวลา พบวา มการการไหลเวยนของหลอดเลอดแดงสวนปลายของเทาดข นท งสองขาง ยกเวน เทาขางขวาเมอเปรยบเทยบรายคในสปดาหท 12 ไมพบความแตกตางอยาง อาจจะเกดจากการทอาสาสมครสวนใหญถนดขวา ซงมการใชงานหรอขยบของขาขางขวาทถนดบอย ๆ อยแลว จงชวยใหการไหลเวยนเลอดทเทาขางขวาจงไมแตกตางกน สวนการรบความรสก พบวามความแตกตางในขณะแรกรบและออกก าลงกายไปแลว 4 สปดาห แตไมพบวาการรบความรสกเปลยนแปลงเ มอเปรยบเทยบท 4 สปดาหกบ 12 สปดาหเชนเดยวกนกบกลมควบคม ซงอาจเปนไปไดวาการออกก าลงกายแบบใชเทาเขยนหนงสอกลางอากาศเพยงแค 4 สปดาห กสามารถท าใหการรบความรสกดข นได นอกจากน ผลของการไหลเวยนเลอดทดข นกสงผลใหการรบความรสกดข นดวย ( Wararom Kanchanasamut and Praneet Pensri 2017; เ ก ศ ศ ร ว งษ ค งค า et al. 2554; ส ายธดา ลาภอนนตสน et al. 2561; สมาล เช อพนธ 2559)

การสรปผลและประโยชนทไดจากการศกษา: ก า ร อ อ ก ก า ลง ก าย เทา ในผ ปวยท เปน

โรคเบาหวานชนดท 2 ดวยการใชเทาเขยนหนงสอบนอากาศ สามารถทจะชวยกระตนใหเกดการไหลเวยนเลอดไปยงเทาไดดข น อกท งยงชวยใหการรบความรสกทเทาดข นดวย อนจะเปนผลดตอตวผปวยในการปองกนการเกดแผลทเทา

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

88

ขอเสนอแนะจากการวจย 1) การออกก าลงกายโดยใชเทาเขยนหนงสอ

กลางอากาศ สามารถน าไปเปนทางเลอกหรอประยกตใชในคลนกตรวจรกษาเบาหวานได

2) การศกษาในคร งน เปนการศกษาเชงปรมาณเพยงอยางเดยว ซงอาจจะท าใหขาดขอมลในการใหผปวยกลบไปออกก าลงกายเองทบาน ถงความยากงาย ดงน นควรมการศกษาขอมลเชงคณภาพดวย

เอกสารอางอง เกศศร วงษคงค า, อรพรรณ โตสงห, เกศรนทร อทรยะ-

ประสทธ, Barbara Riegel,เฉนยน เรองเศรษฐกจ, แ ล ะช เ กยรต ว ว ฒน วง ศเกษม (2554) “ความสมพนธระหวางระยะเวลาการเปนเบาหวานกบระดบความรนแรงของการเกดโรคหลอดเลอดแดงสวนปลายอดตนในผปวยไทยทเปน เบาหวานชนดท 2 .” วารสารพยาบาลศาสตร 29(2):124–32.

ปภาดา มหทธนะประดษฐ, มานพ คณะโต, และพนรตน ลยตกล (2561) “ความรในการดแลเทาของผปวยเบาหวาน เขตพ นทอ าเภอกแกวจงหวดอดรธาน.” ศรนครนทรเวชสาร 33(6):520–25.

สายธดา ลาภอนนตสน, สรกานต เจตนประกฤต, เรองรกษ อศราช, วาธน อนกล า, และศรประภาจ านงคผล (2561) “ผลของการนวดรวมกบการออกก าลง

กาย เพอเพมการไหลเวยนเลอดสวนปลายตออาการเสนประสาทสวนปลายเสอมบรเวณขาสวนลางในผปวยเบาหวานชนดท 2: การศกษาน ารอง.” วารสารกายภาพบ าบด 36(3):97–105.

ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2564). “จ านวนและอตราผปวยในโรคเบาหวาน (E10-14) ตอประชากร 100,000 คน (รวมทกการวนจฉยโรค) ป พ.ศ.2550-2560 จ าแนกรายจงหวดเขตส านกงานปองกนควบคมโรค. และภาพรวมประเทศ (รวมกรงเทพมหานคร).” Retrieved May 10, 2564

(http://thaincd.com/information- statistic/non-communicable -disease- data.php). สมาล เช อพนธ (2559) “ผลของโปรแกรมการดแลเทา

แบบบรณาการตอพฤตกรรมดแลเทา สภาวะเทา และระดบ HbA1c ของผปวยเบาหวานความเสยงสงตอการเกดแผลทเทา.” วารสารสภาการพยาบาล 31(1):111–23.

อ าภาพร นามวงศพรหม, และน าออย ภกดวงศ (2553) “การเกดแผลทเทาและปจจยทมความสมพนธกบการเกดแผลทเทาของผเปนเบาหวานชนดท 2.” วารสารสภาการพยาบาล 25(3):51–63.

Aboyans, Victor, Elena Ho, Julie O. Denenberg, Lindsey A. Ho, Loki Natarajan, and Michael H.Criqui (2008) “The Association between Elevated Ankle Systolic Pressures and Peripheral Occlusive Arterial Disease in Diabetic and Nondiabetic Subjects.” Journal of Vascular Surgery 48(5):1197–203.

Al-Delaimy, Wael K., Anwar T. Merchant, Eric B. Rimm, Walter C. Willett, Meir J. Stampfer, and Frank B. Hu (2004) “Effect of Type 2 Diabetes and Its Duration on the Risk of Peripheral Arterial Disease among Men.” The American Journal of Medicine 116(4):236–40.

Beckman,Joshua A.,Mark A.Creager, and Peter Libby (2002) “Diabetes and Atherosclerosis Epidemiology, Pathophysiology, and Management.” JAMA 287(19):2570–81.

Boulton, Andrew J. M., David G. Armstrong, Stephen F. Albert, Robert G. Frykberg, Richard Hellman, M.Sue Kirkman, Lawrence A. Lavery, Joseph W. LeMaster, Joseph L. Mills, Michael J.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 31,2021, Revised: July 4, 2021 , Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.20

89

Mueller, Peter Sheehan, and Dane K. Wukich (2008) “Comprehensive Foot Examination and Risk Assessment: A Report of the Task Force of the Foot Care Interest Group of the American Diabetes Association, with Endorsement by the American Association of Clinical Endocrinologists.” Diabetes Care 31 (8): 1679–85.

Boulton, Andrew JM, Loretta Vileikyte, Gunnel Ragnarson-Tennvall, and Jan Apelqvist. (2005) “The Global Burden of Diabetic Foot Disease.” The Lancet 366(9498):1719–24.

Flahr, Donna. (2010) “The Effect of Nonweight-Bearing Exercise and Protocol Adherence on Diabetic Foot Ulcer Healing: A Pilot Study.” Ostomy/Wound Management 56:40–50.

Hirsch, Alan T., Ziv J. Haskal, Norman R. Hertzer, Curtis W. Bakal, Mark A. Creager, Jonathan L. Halperin, Loren F. Hiratzka, William R. C.Murphy, Cynthia D. Adams, Jeffrey L.Anderson, David P. Faxon, Alice K. Jacobs,Rick Nishimura, Joseph P. Ornato, RichardL.Page, and Barbara Riegel.(2006)“ACC/AHA Guidelines for theManagement of Patients withPeripheral Arterial Disease (LowerExtremity, Renal,Mesenteric, andAbdominal Aortic).” Journal of Vascularand Interventional Radiology17(9):1383–98.

International Diabetes Federation.(2019) “IDF Atlas 9th Edition and Other Resources.” Retrieved May 10,2021 (https://diabetesatlas.org/en/resources/?utmsource= Adwords&utm_medium=Epi&utm_cam

paign=English&gclid=CjwKCAjwkN6EBhBNEiwADVfya3P8XdnEcc4aWkkKBx3-gVfBjZKqB58jiwQgzMb3wYWW_0lkWs7kRBoCKpcQAvD_BwE).

Most, Randi S., and Pomeroy Sinnock.(1983) “The Epidemiology of Lower Extremity Amputations in Diabetic Individuals.” Diabetes Care 6(1):87–91.

Rattana Leelawattana, Thongchai Pratipanawatr, Natapong Kosachunhanun, Sompongse Suwanwalaikorn, Sirinate Krittiyawong, Thanya Chetthakul, Nattachet Plengvidhya, Yupin Benjasuratwong, Chaicharn Deerochanawong, Sirima Mongkolsomlit, Chardpraorn Ngarmukos, and Petch Rawdaree.(2006). “Thailand Diabetes Registry Project: Prevalence of Vascular Complications in Long-Standing Type 2 Diabetes.” J Med Assoc Thai 89(1):54–9.

Wararom Kanchanasamut, and Praneet Pensri.(2017) “Effects of Weight-Bearing Exercise on a Mini-Trampoline on Foot Mobility, Plantar Pressure and Sensation of Diabetic Neuropathic Feet; a Preliminary Study.” Diabetic Foot & Ankle 8(1):1287239.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

ขนาดของ LVOT ในเดกทารกแรกเกดทคลอดกอนก าหนด The Left ventricular out flow tract size in preterm neonate

อเทน บญม*

Uthen Bunmee*

บทคดยอ

เดกทารกแรกเกดทคลอดกอนก าหนดเปนภาวะทกายวภาคและสรรวทยาของระบบหวใจและหลอดเลอดในรางกายยงไมสมบรณการเทยบขนาดอวยวะของเดกคลอดกอนก าหนดดวยเกณฑของเดกทคลอดครบก าหนดเพอวนจฉยความผดปกตจงอาจมขอจ ากดแมแตขนาด Left ventricular out flow tract; LVOT ทเปน Echocardiographic parameter ส าคญกเชนกน เพราะการอธบายความผดปกตของขนาดของหลอดเลอด และระดบความรนแรงของรอยโรคบางชนดจ าเปนตองใชขนาดของ LVOT มาค านวณ แตเนองจากผลการศกษาเกยวกบขนาด LVOT ในเดกคลอดกอนก าหนดชาวไทยและชาวเอเชยนนยงมไมหลากหลาย สวนใหญใชคา Z score ของประชากรตะวนตกมาใชอางองเปนหลก จงเกดการศกษาวจยนขน โดยอาศยการทบทวนผลตรวจคลนเสยงสะทอนหวใจของทารกคลอดกอนก าหนดชาวไทยทงสน 102 ราย อายไมเกน 4 สปดาห เพศชาย รอยละ 53.9 เพศหญงรอยละ 46.1 ไมมพยาธสภาพชนดทสงผลตอโครงสรางของหวใจและหลอดเลอด พบวาเดกแรกเกดชาวไทยเพศชายกบเพศหญงมขนาด LVOT ไมแตกตางกน แตผปวยทมน าหนกเฉลยมากกวา 1,400 กรม จะมขนาด LVOT ทใหญกวากลมทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม อยางมนยส าคญทางสถต (P value < 0.05) โดยทระดบ Z score 0-0.5 กลมทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรมจะมขนาด LVOT 5.10 – 5.50 มลลเมตร สวนกลมน าหนก 1,400 กรมขนไป จะมขนาด LVOT 5.50 – 5.70 มลลเมตร ในจ านวนนม 60 ราย ทถกตดตามเพอเปรยบเทยบขนาด LVOT ในระยะ Patent ductus arteriosus กบระยะ Ductus arteriosus closed แตไมพบความแตกตางกนของขนาด LVOT ในทงสองระยะ ซงขอมลเหลานเปนองคความรส าคญทสนบสนนและเปนตวเลอกใหผตรวจวดสามารถเลอกน าคาปกตไปใชเทยบแปลผลในเดกไทยไดสะดวกเพมประสทธภาพการท างานไดอกทาง

ค าส าคญ : ขนาด LVOT, เดกแรกเกดคลอดกอนก าหนด, การตรวจคลนเสยงสะทอนหวใจ

*ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล*Division of Pediatric Cardiology, Faculty of Medicine, Ramathibodi Hospital, Mahidol University* Corresponding author: Utan_bunmee@hotmail.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

91

Abstract

Preterm infants were born with developing organs. Comparing to full term neonates, they had different size of cardiac structures and physiology. Normal range of parameters from full term newborns might not represent preterm infants. Also, there were few studies mentioned normal range of parameters in Asian population. LVOT is one of the important parameters using frequently for compared and described cardiac abnormal in preterm neonates. Thus, we proposed our study about LVOT size in preterm infants. This is a retrospective study. The echocardiographic results of 102 preterm infants performed within first month of life were included. The study populations did not have major cardiac defects. Fifty-three percent of study populations were male. There was no statistical significant different of LVOT size in both genders. On the other hand, bodyweight correlated with LVOT size. Preterm infants with bodyweight more than 1,400 g had statistical significant larger LVOT size (p-value < 0.05). Preterm infants with bodyweight under and more than 1,400 g had LVOT size between 5.1-5.5 mm, 5.5-5.7 mm, respectively. 60 patients were followed up. There was no different of LVOT size when having and not having ductus arteriosus. These results could be an important knowledge base and option for echocardiographer to use as a reference of LVOT size and made it easier to interpret the results in Thai children.

Keyword : Left ventricular out flow tract; LVOT, Preterm neonate, Echocardiography

หลกการและเหตผลเดกทารกแรกเกดทคลอดกอนก าหนดเปนภาวะ

ทกายวภาคและสรรวทยาของระบบหวใจและหลอดเลอดในรางกายยงไมสมบรณการเทยบขนาดอวยวะของเดกคลอดกอนก าหนดดวยเกณฑของเดกทคลอดครบก าหนดเพอวนจฉยความผดปกต จงอาจมขอจ ากดแมแตขนาด Left ventricular out flow tract; LVOT ท เ ป น Echocardiographic parameter ส าคญกตาม เพราะการ

อธบายความผดปกตของขนาดของหลอดเลอดและระดบความรนแรงของรอยโรคบางชนด หรอการค านวณอตราสวน หรอปรมาณเลอดไหลผาน จ าเปนตองวดขนาดของ LVOT หร อขนาด Aortic annulus ท ง ส น (Arlettaz, 2017; Simpson, 2016; Eisenberg et al., 2017; Leye et al, 2009) ซงภาพจาก Echocardiography จะสามารถวดขนาด (Diameter) ได โดยมหนวยการวดเปนมลลเมตรหรอเซนตเมตร (Chubb & Simpson; 2012) ดงรปท 1

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

92

รปท 1 แสดงต าแหนง LVOT จาก Echocardiography และแสดงการวดขนาด (เสนประ) โดยวดในชวงหวใจบบตวหรอลน Aortic vale เปดกวางสด ในมมมอง Parasternal long axis

ทมา สาขาวชาโรคหวใจ ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

แตเนองจากผลการศกษาเกยวกบขนาด LVOT ในเดกคลอดกอนก าหนดชาวไทยและชาวเอเชยนนยงมไมหลากหลาย สวนใหญเปนการศกษาในประชากรตะวนตกและตางชาตทมขนาดรางกายตางกน และมกใชคา Z score ในเดกคลอดครบก าหนดหรอจากกงานวจยทไมไดแยกประชากรเพอการศกษาโดยเฉพาะซงอาจมอทธพลตอการแปลผล โดยคา Left ventricular out flow tract; LVOT มความส าคญในการใชเพอเทยบระดบความรนแรงของพยาธสภาพของหลายโรค อาท กลม Hypoplastic แ ล ะ Obstruction ไ ด แ ก Hypoplastic aortic arch, Hypoplastic left heart syndrome, Coarctation of aorta กล ม Shunt defect ได แก Ventricular septal defect, Patent ductus arteriosus และกลมลนหวใจ อาท Aortic regurgitation เปนตน ซงหากวดขนาดรอยโรคเหลานไดแตกตางเกนครงหนงของขนาด LVOT จะถอวาเปนรอยโรคทมผลตอสรรวทยาของระบบไหลเวยนเพราะหากค านวณดวยหลกการของ Doppler แลวจะท า

ให ไ ด ค าท แตกต า งก น (Harris & Kuppurao, 2015; Porter, 2015) นอกจากนขนาดของ LVOT ยงสามารถใชเปนคาพนฐานในการสงเกตความผดปกตของขนาดหลอดเลอดอน ๆ ได

วตถประสงค 1. ศกษาขนาดของ LVOT ในเดกทารกแรกเกด

ทคลอดกอนก าหนด 2. ศกษาความแตกตางของขนาด LVOT ในผปวย

ทารกแรกเกดคลอดกอนก าหนดเพศชาย กบเพศหญง 3. ศกษาความแตกตางของขนาด LVOT ใน

ผปวยทมน าหนกมากกวาหรอเทากบ 1,400 กรม กบนอยกวา 1,400 กรม

4. ศกษาความแตกตางของขนาด LVOT ในผปวยคลอดกอนก าหนดชวงทม PDA กบชวงท PDA ปดไปแลว

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

93

วธวจย 1. วางแผนการด าเนนงานเกบตวอยาง จาก

ฐานขอมล Echocardiography เดก 2. ใชขอมล Echocardiography ทถกจดเกบใน

รปแบบ DICOM จากฐานขอมลคลนเสยงสะทอนหวใจเดก สาขาวชาโรคหวใจ โดยใชพารามเตอรตาง ๆ ไดแก LVOT size, PDA size, LA/Ao ratio

3. ในสวนของขอมลประวต น าหนก เพศ ไดจากการสงเกตใน Echocardiographic Database รวมกบการคนหาจากขอมลทบนทกในเวชระเบยนและเวชระเบยนออนไลน

4. เปรยบเทยบความแตกตางของ LVOT sizeโดยใชสถต Independent T-test ระหวางเพศชายกบเพศหญงและระหวางน าหนก 1,400 กรมขนไปกบนอยกวา 1,400 กรม

5. เปรยบเทยบความแตกตางของ LVOT size,LA/Ao ratio, PDA size โดยใชสถต Pair T-test ระหวางระยะทม PDA กบระยะท PDA ปดไปแลว และวเคราะหดวยโปรแกรม SPSS

6. สงเกตและสรปผล

รปท 2 แสดงกระบวนการศกษาวจย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

94

ประชากร 1. เกณฑการคดเขา

1.1 เปนผปวยเดกคลอดกอนก าหนด (Preterm) อายนอยกวา 30 วน 1.2 เขารบการตรวจ Echo ท รพ.รามาธบด และมผลตรวจอยในฐานขอมลของสาขาวชาโรคหวใจ

2. เกณฑการคดออก 2.1 เปนผปวยทอายเกน 30 วน 2.2 ไมมผลตรวจ Echo ใน รพ.รามาธบด

2.3 ไมมโรคหรอพยาธสภาพทางหวใจและหลอดเลอด ยกเวน ภาวะ Tricuspid regurgitation, Patent ductus arteriosus และ Patent Foramen Ovale; PFO

สถต 1. เปรยบเทยบความแตกตางของ LVOT size ระหวางทารกแรกเกดคลอดกอนก าหนดเพศหญงและเพศชาย โดยใช สถต Independent T-Test ยอมรบคาความตางอยางมนยส าคญทางสถตทคา P - value < 0.05 2. เปรยบเทยบความแตกตางของ LVOT size ระหวางกลมทารกแรกเกดคลอดกอนก าหนดทน าหนก 1,400 กรมขน ไปและกลมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม โดยใชสถต Independent T-Test ยอมรบคาความตางอยางมนยส าคญ ทางสถตทคา P - value < 0.05 3. หาความแตกตางของ LVOT size, LA/Ao ratio และ PDA size ในทารกแรกเกดคลอดกอนก าหนดชวงทม Ductus arteriosus และชวงท Ductus arteriosus ปดไปแลว โดยใชสถต Pair T-Test ยอมรบความแตกตาง อยางมนยส าคญทางสถตทคา P - value < 0.05 4. วเคราะหสถตดวยโปรแกรม SPSS version 17.0 (IBM corporation, Armonk, New York) แสดงคา LVOT size ในรปแบบ Mean + SD สรางตารางและกราฟ Z score ดวยโปรแกรม Microsoft office Excel

ผลการวจย

ตารางท 1 แสดงลกษณะและจ านวนประชากร ดชน จ านวนกลมตวอยาง (ราย) รอยละ

Gender Male 55 53.9

Female 47 46.1

Body weight Male

BW > 1400 g. 23 22.5 BW < 1400 g. 32 31.3

Female BW > 1400 g. 18 17.6 BW < 1400 g. 29 28.4

Ductus arteriosus (DA)* Patent

60 58.8 Closed

* กลมตวอยาง Patent และ Closed ductus arteriosus เปนผปวยกลมเดยวกน ทคดมา 60 ราย จาก 102 ราย ศกษาเปรยบเทยบคา LVOT ของผปวยทในรายทมผลตรวจ Echo ชวง Patent DA และชวง Closed DA

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

95

ตารางท 2 ขนาด LVOT ในเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดเพศชายและเพศหญง N = 102 Male ( N = 55) Female (N = 47) P - value

LVOT size 5.33 + 0.40 5.21 + 0.43 0.158

ตารางท 3 ขนาด LVOT ในกลมเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดน าหนก 1,400 g. ขนไป และกลม นอยกวา 1,400 g.

N = 102 > 1,400 g. < 1,400 g. P - value

LVOT size 5.51 + 0.40 (5.11 – 5.91)

5.11 + 0.35 (4.76 - 5.46)

< 0.001

ตารางท 4 ขนาด LVOT ในกลมเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดน าหนก 1,400 g. ขนไป และกลมนอยกวา 1,400 g. แยกวเคราะหตามกลมเพศ

n = 102 Body weight

P - value > 1,400 g. < 1,400 g.

LVOT size เพศชาย 5.57 + 0.35 (5.22 – 5.92)

5.15 + 0.35 (4.80 – 5.50)

< 0.01

LVOT size เพศหญง 5.41 + 0.45 (4.96 - 5.86)

5.08 + 0.36 (4.72 - 5.44)

< .001

P - value 0.305 0.263

ตารางท 5 ขนาด LVOT, PDA size และ LA/Ao ในเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดชวงม PDA และ ชวง PDA ปดไปแลว

N = 60 Patent DA DA closed P - value

LVOT size (mm.) 5.16 + 0.37 5.18 + 0.43 0.721 PDA size (mm.) 2.99 + 0.47 0.73 + 1.04 < 0.001 LA/Ao 1.50 + 0.15 1.28 + 0.11 < 0.001

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

96

ตารางท 6 แสดงคา Z score ของ LVOT size ในเดกแรกเกดทคลอดกอนก าหนด น าหนก > 1,400 กรม

รปท 3 แสดง Z score ของ LVOT size ในเดกแรกเกดทคลอดกอนก าหนด น าหนก > 1,400 กรม

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

97

ตารางท 7 แสดงคา Z score ของ LVOT size ในเดกแรกเกดทคลอดกอนก าหนด น าหนก < 1,400 กรม

รปท 4 แสดง Z score ของ LVOT size ในเดกแรกเกดทคลอดกอนก าหนด น าหนก < 1,400 กรม

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

98

อภปรายผล ผปวยเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดชาวไทย 102 ราย อายนอยกวา 4 สปดาห เปนเพศชาย 55 ราย เพศหญง 47 ราย น าหนก 700 – 2,000 กรม ในจ านวน 102 รายน เปนผปวยทถกตดตามภาวะ PDA ตงแต Patent จนกระทง Closed 60 ราย ดงตารางท 1 พบวาไมมความแตกตางของขนาด LVOT ในทง 2 ระยะ และขนาด LVOT ในเดกแรกเกดเพศชายและเพศหญงมความใกลเคยงกน ดงตารางท 2 แตกลมทมน าหนกมากกวา 1,400 กรม จะมขนาด LVOT ทใหญกวากลมทมน าหนกนอย อยางมนยส าคญทางสถต (P value < 0.05) แมวาผลการเปรยบเทยบคา LVOT ของทารกแรกเกดทคลอดกอนก าหนดเพศชายและหญงจะไมแตกตางกน แตหากผน าไปใชตองการแยกพจารณาตามเพศจะไดคา LVOT ดงตารางท 4 คอ เพศชายทมน าหนก 1,400 กรมขนไป จะมขนาด 5.57 + 0.35 (5.22 – 5.92) มลลเมตร เพศชายทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม จะมขนาด 5.15 + 0.35 (4.80 – 5.50) มลลเมตร และเพศหญงทมน าหนก 1,400 กรมขนไป จะมขนาด 5.41 + 0.45 (4.96 - 5.86) มลลเมตร เพศหญงทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม จะมขนาด 5.08 + 0.36 (4.72 - 5.44) มลลเมตร สอดคลองกบงานวจยของหลายๆ คณะ ทศกษาขนาดของหวใจและหลอดเลอดดวย Echocardiography และรายงานขนาดของ LVOT หรอขนาดลนหวใจเอออตกทสอดคลองกบขนาด Body surface area; BSA โดยพบวาคา LVOT ในเดกแรกเกดประมาณ 4-6 มลลเมตร (Kampmann et al., 2000; Pettersen, 2008) และยงใกลเคยงกบอกสองงานวจยทศกษา Z score ของผปวยเดกแรกเกดและสวนใหญเปนเดกคลอดครบก าหนดมขนาดประมาณ 5 - 7 มลลเมตร (Abushaban et al., 2016; Van Ark et al., 2018) ส ว น ง า น ว จ ย ใ นชาวตะวนตกของ Skelton และคณะนนพบวามคา Mean โดยคาเฉลยอยท 5.3 - 8.5 มลลเมตร แตเมอใชน าหนกเปนเกณฑจ าแนกกยงพบวาทน าหนกนอยกวา 1,400 กรม ไดคา LVOT หรอ Aortic ประมาณ 7.3 (5.5 - 9.1) กลม

น าหนกมากกวา 1,499 กรม มคาประมาณ 8.5 (7.5 – 9 .4) มลล เมตร (Skelton et al., 1998) ซ งต างจากการศกษาของชาวไทยในครงน ดงนนการน าคาอางองของตางชาตมาใชกบเดกไทยนนยอมถอวามโอกาสเกดความคลาดเคลอนไดเพราะขนาดรางกายและน าหนกของชาวไทยกบชาวตะวนตกมกไมเทากนแมจะเปนวยเดยวกนกตาม ในงานวจยของ Walther และคณะทมประชากรในการศกษาสวนใหญเปนทารกคลอดครบก าหนดนนพบวาขนาด LVOT มขนาดคอนขางใหญ คอ 0.63 + 0.04 เซนตเมตร ในกลมน าหนกนอยกวา 1,400 กรมและ 1.06 + 0.06 เซนตเมตร ในกลมน าหนก 4,000 กรม ขนไป (Walther et al., 1985) ซงมากกวาคาทไดจากทารกคลอดกอนก าหนดกลมน าหนกมากในงานวจยของ Skelton รวมถงงานวจยของไทยในครงนดวย ในกลมผปวยเดกเลก เดกโต และวยรนนนพบวาน าหนกและขนาดพนทผวกาย (BSA) มผลท าใหขนาดของหวใจและหลอดเลอดมความแตกตางกน (Gutgesell & Rembold 1990; Tacy et al. 1995) ส อด ค ล อ งก บการศกษานทพบวาเดกแรกเกดคลอดกอนก าหนดทมน าหนก 1,400 ขนไป จะมขนาด LVOT ทใหญกวากลมทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม อยางมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 3 สรรวทยาของโรค PDA ทมขนาดใหญ ซงเปน Extracardiac shunt ยอมท าใหเลอดจากปอดไหลกลบเข า ส ห ว ใจฝ ง ซ า ยมากกว าปกต ท า ให ก า รตรวจ Echocardiography พบห ว ใ จห อ งซ า ยบน โต ( Left atrium enlargement) และบางรายอาจพบหวใจหองลางซายโตรวมดวย (Left ventricular enlargement) ดงตารางท 5 โดย LA/Ao ในชวง Patent DA จะมขนาดใหญกวาชวง Closed DA อยางมนยส าคญทางสถต (P value < 0.05) แตไมพบความแตกตางของขนาด LVOT ในทง 2 ระยะ การน าไปใชเมอผตรวจ Echocardiography วดขนาดของ LVOT หรอ Aortic annulus ไดแลวการแปลผลวา LVOT size ทไดมขนาดใหญ เลก หรอปกตนนจ า เปนตองน าคาท ไดไปเทยบกบตารางหรอกราฟ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

99

Z score ซงจากการวจยนแบงเปนกลมน าหนก มากกวา 1,400 กรม และกลมนอยกวา 1,400 กรม เนองจากทงสองกลมใหคา LVOT (Mean + SD) ทตางกน โดยกลมน าหนกมากจะใหคาทมากกวาอยางมนยส าคญทางสถต หากคาทวดไดอยในชวง Z score + หรอ – มาก ๆ ควรระวงหรอเฝาตดตามด progression เนองจากมขนาดตางจากทารกแรกเกดสวนใหญ แตหากคาทไดอยท 0 – 0.5 หรอ -0.5 ซงใชสเขยวเขมเปนสญลกษณแสดงถงชวงปกต เปนตน เมอแปลผลขนาดของ LVOT ไดแลว การน าคา LVOT ไปใชในการเทยบหรอค านวณความเพออธบายความรนแรงของโรคกจะมความปลอดภยซงสงเสรมการท างานประจ าใหสะดวกและมประสทธภาพยงขน

สรปผลการวจย เดกแรกเกดชาวไทยเพศชายและเพศหญงท

คลอดกอนก าหนดอายไมเกน 1 เดอน มขนาด LVOT ไมแตกตางกน แตผปวยทมน าหนกเฉลยมากกวา 1,400 กรมจะมขนาด LVOT ทใหญกวากลมทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรม อยางมนยส าคญทางสถต (P value < 0.05) โดยท Z score 0-0.5 กลมทมน าหนกนอยกวา 1,400 กรมจะมขนาด LVOT 5.10 – 5.50 มลลเมตร สวนกลมน าหนก 1,400 กรมขนไป จะมขนาด LVOT 5.50 – 5.70 มลลเมตร และไมพบความแตกตางของขนาด LVOT ในร ะยะ Patent ductus arteriosus ก บ ร ะยะ Closed ductus arteriosus อยางไรกตามการศกษา Z score ในประชากรทมากจะยงท าใหเหนแนวโนมทชดเจนขน

ขอเสนอแนะจากงานวจย แมวาทารกแรกคลอดน าหนกนอยจะใชน าหนก

2,500 กรม เปนเกณฑ และกลมน าหนกนอยมาก (Very Low Birth Weight) จะตดทน าหนก 1,000-1,500 กรม (Aritonang et al., 2015) แตเนองจากกลมตวอยางทใชศกษาขนาด LVOT เปนทารกคลอดกอนก าหนดทมน าหนกหลากหลายและไมไดมงศกษาเปรยบเทยบตามเกณฑน าหนก จงใชการแบงกลมจากตวอยางประชากรทมใหไดจ านวนทงสองกลมใกลเคยงกน ทงนไดทดลองใช

ตวเลข 1,500 กรม เปนจดแบงเพอเปรยบเทยบขนาด LVOT แลว พบวาจ านวนของทงสองกลม (กลมน าหนกมากกวา และกลมนอยกวา 1,500 กรม) แตกตางกนมากเกนไป จงใช 1,400 กรมแทน

แมวาอายครรภจะเกยวของกบการพฒนาขนาดของหวใจและหลอดเลอดทารกในครรภมารดา แตโดยทวไปกลมทารกทคลอดกอนก าหนดมาก ๆ ยอมมขนาดหวใจและหลอดเลอดเลกกวากลมทคลอดใกลครบก าหนด ดงเชนการศกษาของ Skelton และคณะ ทท าการศกษาขนาดของหวใจรวมทงขนาดของ Aortic valve ในกลมเดกแรกเกดขาวองกฤษ แตทวาคาทไดดใหญกวาการศกษาของวยเดยวกนในแถบเอเชยและอเมรกา นอกจากนเขายงไดท าการศกษาถงขนาดของ LVOT ในผปวยทารกแรกเกดระยะ 3 วน 7 วน และ 28 วน พบวาขนาดของ Aortic valve และพารามเตอรอนมการเปลยนแปลงเพมขนตามระยะเวลาของอาย ทงนยงสอดคลองกบขนาดและพนทผวกายทเพมขนดวยนนเอง (Skelton, 1998) การวจยครงนมงศกษาขนาดของ LVOT ในเดกทารกแรกเกดทคลอดกอนก าหนดชาวไทยและเพอศกษาสงทมผลตอขนาดของ LVOT ซงไดแกน าหนก สวนปจจยเรองเพศและภาวะ Patent ductus arteriosus นนไมมผลตอขนาด LVOT อยางชดเจน ซงผตรวจ Echocardiography สามารถใชเปนความร และประยกตใชในการวางแผนเพออานผล วนจฉย หรอตดตามการรกษาซงจะท าใหงานประจ างายขน โดยสามารถเลอกใชตารางหรอกราฟในการเทยบคาปกตของ LVOT ในเดกแรกเ ก ด ไ ด เ น อ ง จ า ก เ ป น ก า ร ศ ก ษ าแ บ บ ย อ นหล ง (Retrospectively) จงมขอจ ากด ไดแก เปนการศกษาเพยง Center เดยวลกษณะประชากรทไดจงไมหลากหลายซงสวนหนงเกยวของกบ Inclusion criteria ระยะเวลา และจ านวนผเกบขอมล อกขอจ ากดคอจ านวนประชากรทนอยเมอเทยบกบบางงานวจยทใชประชากร 1-2 พนคน แตกยงคงสามารถแสดงใหเหนแนวโนม Z score ได

กตตกรรมประกาศ 1. ผศ.นพ. สเทพ วาณชยกล หวหนาสาขาวชาโรคหวใจ

ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาล-

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

100

รามาธบด มหาวทยาลยมหดล ผอนญาตใหใชขอมล ของสาขาวชาเพอการวจย 2. พญ.ไพลน ลลาวณชย กมารแพทยโรคหวใจ โรงพยาบาล- รามาธบด ผใหค าแนะน าดานสถต และการคดเลอก Inclusion criteria 3. พญ. มารน ศตวรยะ กมารแพทยโรคหวใจ โรงพยาบาล- รามาธบด ผใหค าแนะน าและตรวจทานภาษาองกฤษ

เอกสารอางอง Abushaban, L., Vel, M. T., Rathinasamy, J., &

Sharma, P. N. (2016). Normal reference ranges for cardiac valve annulus in preterm infants. Pediatric cardiology, 37(1), 112-119.

Aritonang, E., Rajagukguk, T., & Nasution, E. (2015). Analysis of Body Weight in Low Birth Weight Infant Based on Breastfeeding and Formula Milk for Two Weeks Nursing in Santa Elisabeth Hospital Medan. International Journal of Sciences. 23(1), 308-317

Arlettaz, R. (2017). Echocardiographic evaluation of patent ductus arteriosus in preterm infants. Frontiers in pediatrics, 5, 147.

Chubb, H., & Simpson, J. M. (2012). The use of Z-scores in paediatric cardiology. Annals of pediatric cardiology, 5(2), 179.

Eisenberg, E., Vlismas, P., Spinetto, P. V., & Spevack, D. (2016). SUBSTITUTION OF LEFT VENTRICULAR OUTFLOW TRACT DIAMETER WITH BODY SURFACE AREA. Journal of the American College of Cardiology, 67(13 Supplement), 1783.

Gutgesell, H. P., & Rembold, C. M. (1990). Growth of the human heart relative to body

surface area. The American journal of cardiology, 65(9), 662-668.

Harris, P., & Kuppurao, L. (2015). Quantitative Doppler echocardiography. Bja Education, 16(2), 46-52.

Kampmann, C., Wiethoff, C., Wenzel, A., Stolz, G., Betancor, M., Wippermann, C., . . . Emschermann, T. (2000). Normal values of M mode echocardiographic measurements of more than 2000 healthy infants and children in central Europe. Heart, 83(6), 667-672.

Leye, M., Brochet, E., Lepage, L., Cueff, C., Boutron, I., Detaint, D., . . . Messika-Zeitoun, D. (2009). Size-adjusted left ventricular outflow tract diameter reference values: a safeguard for the evaluation of the severity of aortic stenosis. Journal of the American Society of Echocardiography, 22(5), 445-451.

Mertens, L., Seri, I., Marek, J., Arlettaz, R., Barker, P., McNamara, P., Simpson, J. (2011). Targeted neonatal echocardiography in the neonatal intensive care unit: practice guidelines and recommendations for training: Writing group of the American Society of Echocardiography (ASE) in collaboration with the European Association of Echocardiography (EAE) and the Association for European Pediatric Cardiologists (AEPC). European Journal of Echocardiography, 12(10), 715-736.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: April 5,2019, Revised: June 16, 2020, Accepted: November 13,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.21

101

Pettersen, M. D., Du, W., Skeens, M. E., & Humes, R. A. (2008). Regression equations for calculation of z scores of cardiac structures in a large cohort of healthy infants, children, and adolescents: an echocardiographic study. Journal of the American Society of Echocardiography, 21(8), 922-934.

Porter, T. R., Shillcutt, S. K., Adams, M. S., Desjardins, G., Glas, K. E., Olson, J. J., & Troughton, R. W. (2015). Guidelines for the use of echocardiography as a monitor for therapeutic intervention in adults: a report from the American Society of Echocardiography. Journal of the American Society of Echocardiography, 28(1), 40-56.

Skelton, R., Gill, A., & Parsons, J. (1998). Reference ranges for cardiac dimensions and blood flow velocity in preterm infants. Heart, 80(3), 281-285.

Tacy, T. A., Vermilion, R. P., & Ludomirsky, A. (1995). Range of normal valve annulus size in neonates. The American journal of cardiology, 75(7), 541-543.

Van Ark, A. E., Molenschot, M. C., Wesseling, M. H., de Vries, W. B., Strengers, J. L., Adams, A., & Breur, J. M. (2018). Cardiac Valve Annulus Diameters in Extremely Preterm Infants: A Cross-Sectional Echocardiographic Study. Neonatology, 114, 198-204.

Walther, F. J., Siassi, B., King, J., & Wu, P. Y. (1985). Normal values of aortic root measurements in neonates. Pediatric cardiology, 6(2), 61-63.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

การพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด Development of Swallowing Quality Assessment Form for Occupational Therapist

พรสวรรค โพธสวาง1 พรทพยพา ธมายอม2* ยวด มณทอง1 และ ชาลณ ขนทะ1

Pornsawan Posawang1 Porntippa Thimayom2* Yuwadee Maneetong1 and Chalinee Khunta1

บทคดยอ

การฟนฟการกลนเปนหนงบทบาทส าคญของนกกจกรรมบ าบด ในการบรรลเปาหมายสงสดของการฟนฟนน ตองประกอบดวยการประเมนและตดตามผลทเหมาะสม อยางไรกตามยงไมมแบบประเมนทสามารถใหขอมลเชงคณภาพการกลนในบรบทของกจกรรมบ าบดอยางครบถวน การศกษานมวตถประสงคเพอพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด และท าการศกษาความตรงและความเทยงของแบบประเมนดงกลาว

แบบประเมนทพฒนาขนในการศกษานประกอบดวยหวขอการประเมนหลกดานคณภาพการกลน 6 ขอ ซงนกกจกรรมบ าบดควรประเมนและตดตามผลอยางละเอยด การศกษาความตรงของแบบประเมนไดแก การวดความตรงเชงเนอหา การศกษาความเทยงของแบบประเมนประกอบดวยการวดความสอดคลองระหวางผประเมนและการวดความเทยงภายในผประเมน ผลการศกษาความตรงเชงเนอหา พบคาดชนความสอดคลองในระดบสง (IOC = 0.999) สวนการวดความสอดคลองระหวางผประเมนและการวดความเทยงภายในผประเมนพบ คาสมประสทธความสมพนธภายในชนในระดบดเยยม (ICC = 0.999)

การศกษานสรปไดวาการพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดมคาความตรงและคาความเทยงในระดบสง กลาวคอแบบประเมนนมมาตรฐานและเหมาะสมตอการน าไปใชเพอวดผลลพธเชงคณภาพในการฟนฟการกลนโดยนกกจกรรมบ าบดได

ค าส าคญ : การกลน, ภาวะกลนล าบาก, แบบประเมน, นกกจกรรมบ าบด

1 งานกจกรรมบ าบด สถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย 2*งานกจกรรมบ าบด สถาบนประสาทวทยา กรมการแพทย 1 Occupational Therapy `Department, Sirindhorn National Medical Rehabilitation Institute 2* Occupational Therapy `Department, Neurological Institute of Thailand * Corresponding Author: E-mail: pthimayom@yahoo.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

103

Abstract

Swallowing rehabilitation is one crucial role of occupational therapy. In order to achieve optimal rehabilitation goal, apppropriate measurement is required. However, there is no measurement scale which provides thorough information in quality of swallow regarding occupational therapy aspects. This study aimed to develop, and to test for validity and reliability of the Swallowing Quality Assessment Form for occupational therapist.

The assessment form developed in this study consisted of six main topics related to quality of swallow which should be precise monitored by occupational therapist. The validity and reliability test consist of content validity, intra-rater reliability and inter-rater reliability. Content validity test showed high level of index of congruence (IOC =0.999). The Inter - rater reliability as well as Intra - rater reliability examination also demonstrated excellent levels of intraclass correlation coefficient(ICC = 0.999).

In conclusion, the Swallowing Quality Assessment Form for occupational therapist was successfully developed with high levels of reliability and validity. Therefore, this assessment form achieves the required standard and appropriate for further implement in swallowing rehabilitation service as a quality outcome measurement for occupational therapist.

Key words: Swallowing, Dysphagia, Assessment Form, Occupational Therapist

หลกการและเหตผล ภาวะกลนล าบาก (Swallowing difficulty)

หรอศพททางการแพทย คอ Dysphagia หมายถงภาวะทบคคลมความยากล าบากเกดขนในขนตอนใดๆ ของการกลน ซงภาวะนสงผลใหบคคลกลนอาหารไมไดหรอกลนไดแตไมปลอดภย (พรสวรรค โพธสวาง, 2554) อาการแสดงของภาวะกลนล าบาก เชน ส าลกอาหาร มอาหารหรอน าไหลออกจากปากขณะกลน มความยากล าบากในการเคลอนอาหารจากปากไปยงคอหอย รสกเจบขณะกลน ภาวะกลนล าบากนพบไดบอยในผมพยาธสภาพทางระบบประสาท เชน Traumatic brain injury, Parkinson disease โดยเฉพาะอยางยงในโรคหลอดเลอดสมอง (stroke) ซงพบไดกวารอยละ 37-78 (Martino et al., 2005; Mann, Hankey, & Cameron, 1999)

เมอเกดขนแลวสงผลกระทบตอบคคลและน าไปสปญหาแทรกซ อนหลายด าน อาท ภ าวะทพโภชนาการ การอดตนของทางเดนหายใจสวนบน และภาวะปอดอกเสบตดเชอจากการส าลก ซงพบไดสงกวาผทปวยไมมภาวะกลนล าบากถง 3 เทา (Martino et al., 2005) นอกจากนยงเปนอปสรรคตอการฟนฟสมรรถภาพ เพมระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาล ตลอดจนท าใหผมภาวะกลนล าบากมคณภาพชวตลดลง ในรายอาจรนแรงถงขนเสยชวต ดงนนการฟนฟการกลนอยางถกตองจงเปนสงทมความส าคญมาก (พรสวรรค โพธสวาง, 2554)

ก า ร ฟ น ฟ ก า ร ก ล น ( Swallowing rehabilitation) ทถอปฏบตในปจจบน เปนการใชกระบวนการรกษาทางเวชศาสตรฟนฟหรอรจกในชอ Rehabilitation swallowing therapy (RST) หร อ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

104

Traditional swallowing therapy (TS) ประกอบดวยวธการตาง ๆ เพอสงเสรมความสามารถและความปลอดภยในการกลน เชน การปรบทาทางในการกลน การดดแปลงอาหาร การสงเสรมความสามารถในการเคลอนไหวหรอเพมก าลงกลามเนอทเกยวของในการกลน (พรสวรรค โพธสวาง, 2562) นอกจากน มการน ากระแสไฟฟามาใชในการฟนฟดานการกลนโดยใชเ ค ร อ ง Neuromuscular electrical stimulation (NMES) ภายใตขอสนนษฐานวาการกระตนไฟฟาทกล ามเน อท เกยวของกบการกลนทบร เวณคอดานหนา จะเพมความสามารถดานการเคลอนไหวและการรบความรสกบร เวณปากและคอหอย (oropharyngeal) สงผลใหความสามารถดานการกลนเพมขน (Carnaby-Mann & Crary, 2007)

ในประ เทศไทย มน กก จกรรมบ าบด (Occupational Therapist) ซงเปนบคลากรหลกในทมสหวชาชพทใหการบ าบดฟนฟผทมภาวะกลนล าบาก เปาหมายหลกในการฟนฟคอเพอลดอตราเสยงของการเกดปญหาแทรกซอนตาง ๆ รวมทงเพอกระตนและสงเสรมใหผปวยเปนอสระในเรองการดแลตนเองในชวตประจ าวน โดยเฉพาะอยางยงในเร องการรบประทานอาหารซ งถอเปนกจวตรประจ าวนขนพนฐานของมนษย ตลอดจนเพอเตรยมความพรอมผปวยในการรบการฟนฟสมรรถภาพดานอ น ๆ ต อ ไ ป ( ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ว ช า ช พ ส า ข ากจกรรมบ าบดและส านกสถานพยาบาลและการประกอบโรคศลปะกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2555) นอกเหนอจากการใหการฟนฟสมรรถภาพทมประสทธภาพแลว การประเมนความสามารถดานการกลนตลอดจนการวดความกาวหนาในการฟนฟเปนสงส าคญทจะท าใหการฟนฟการกลนมประสทธภาพ (Carnaby-Mann & Crary, 2007; O’Brien & Hussey, 2012) ใ น ป ค.ศ. 2007 มรายงานการศกษาความสมพนธระหวางก า ร ก ล น แ ล ะ International Classification of Functioning (ICF) (Threats, 2007) โดยเปนการ

ประเมนผมภาวะกลนล าบากดวยองคประกอบทง 4 ดานของ ICF จ านวน 60 ขอ พบวาการประเมนใชเวลานานถง 40-60 นาท ซงเปนระยะเวลาทนานเ ก น ไ ป จ ง ไ ม เ ห ม า ะ ใน ก า ร ใ ช ป ฏ บ ต จ ร ง ใ นสถานพยาบาลทมผ รบบรการเปนจ านวนมาก หล งจากนน ในป ค .ศ . 2016 มผ ท าการศกษาความสมพนธระหวางการกลนและ ICF เพมเตมและปรบรปแบบการประเมนใหกระชบย งข น ผลการศกษาพบวาหวขอของ ICF ทมความเกยวของกบการกลนมท งส น 21 ขอ ประกอบดวย Body Function จ านวน 13 ขอ Body structure จ านวน 1 ขอ Activities and participation จ านวน 3 ขอ และ Environment factors จ านวน 4 ขอ (Dong, Zhang, Shi, Deng, & Lan, 2016) กลาวไดวาหวขอของ ICF ทง 21 ขอขางตน เปนสงทตองค านงถงในการประเมนและฟนฟการกลน ทงนเพอใหการฟนฟการกลนเปนไปอยางครอบคลมในทกบรบทของบคคลอนจะท าใหการฟนฟประสบผลส าเรจ

อยางไรกตามแบบประเมนความสามารถดานการกลนทใชแพรหลายในปจจบนยงมขอจ ากด กลาวคอเปนการประเมนทวดเฉพาะรปแบบการไดรบอาหาร (ใหรบประทานอาหารทางปากหรอทางสายยาง) และวดระดบอาหารทรบประทานไดเทานน แตไมสามารถวดความกาวหนาหรอการเปลยนแปลงในบรบทอนของการฟนฟการกลนดวยกระบวนการทางกจกรรมบ าบด เ ชน การเคลอนไหวของกลามเนอปาก (oral motor function) การรบรสในชองปาก (oral sensation) และปฏกรยาสะทอนกลบอตโนมตของการท างานของปาก (reflexes) ท าใหการวดผลลพธการฟนฟไมครอบคลมและไมมความละเอยดเพยงพอทจะแสดงถงการเปลยนแปลงในเชงคณภาพการกลนได (Foley, Martin, Salter, & Teasell, 2009)

ดวยเหตน ผวจยจงตองการพฒนาแบบประเมนการกลนทมความละเอยด ครอบคลมดานเน อหาการวดผลลพธทางกจกรรมบ าบดและ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

105

ท าการศกษาความนาเชอถอและคณภาพทางการวดของแบบประเมนดงกลาว เพอใหไดแบบประเมนทเ ห ม า ะ ส ม ก บ บ ร บ ท ก า ร ใ ห บ ร ก า ร ข อ ง น กกจกรรมบ าบด สามารถวดผลลพธไดอยางครอบคลมและเปนรปธรรม ท าใหการสอสารดานขอมลความกาวหนาหรอการเปลยนแปลงอาการของผปวยเปนไปอยางชดเจนและครบถวน เพมประสทธภาพการใหบรการฟนฟดานการกลนในภาพรวมตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนท

เหมาะสมตอบรบททางกจกรรมบ าบดและมคณสมบตในการวดและความนาเชอถอในระดบด

วธการศกษา การศกษาแบงออกเปน 2 ระยะ ดงน ระยะท 1 การพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด

ผวจยท าการศกษา คนควา รวบรวมขอมลทจ าเปนในการพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลน จากแหลงขอมลตางๆ เชน ต ารา วารสาร งานวจย และจากกรอบอางองทางกจกรรมบ าบดในการใหบรการฟนฟการกลน ตลอดจนการประชมรวมกบนกกจกรรมบ าบดผใหบรการฟนฟการกลนจ านวน 15 คน เพอรวมรวมความคดเหนและค าแนะน าในการพฒนาแบบประเมนคณภาพการกลน จากนนผวจยท าการพฒนาแบบประเมนจากขอมลทรวบรวมได โดยแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน โดยมคะแนนรวมเตม 29 คะแนน ซงประกอบดวยการวดใน 6 หวขอ ไดแก

1) Diet/liquid intake คะแนนเตม 2คะแนน2) Progression of food intake คะแนนเตม 5 คะแนน

3) Progression of liquid intakeคะแนนเตม 5 คะแนน4) Quantity of oral feeding คะแนนเตม 2 คะแนน5) Improvement of oro-motorfunction คะแนนเตม 9 คะแนน6) Oral reflex คะแนนเตม 6 คะแนนโ ด ย ค ะ แ น น ท ส ง ข น จ ะ แ ส ด ง ถ ง

ความสามารถทเพมขน รายละเอยดของแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด แสดงในภาคผนวก 1

ระยะท 2 การศกษาความนาเชอถอและคณสมบตทางการวดของแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด ผวจยท าการศกษาความนาเชอถอและคณสมบตทางการวดของแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน ใน 2 ดาน ดงน

2.1 การศกษาความตรงเชงเนอหา (Content Validity) โดยนกกจกรรมบ าบดท มประสบการณดานการฟนฟการกลนไมต ากวา 10 ป จ านวน 3 คน รวมเปนผเชยวชาญในการตรวจสอบแ บ บ ป ร ะ เ ม น ค ณ ภ า พ ก า ร ก ล น ส า ห ร บ น กกจกรรมบ าบด ในดานความสอดคลอง ตรงประเดนและความครอบคลมในสวนทตองการวด โดยใหผเชยวชาญแตละคนระบคะแนนความสอดคลองของหวขอการประเมนแตละขอ ไดแก

+1 คอ หวขอทดสอบนนมความสอดคลองกบวตถประสงค

-1 คอ หวขอประเมนนนไมมความสอดคลองกบวตถประสงค

0 คอ ไมแนใจวาหวขอทดสอบนนสอดคลองกบวตถประสงคหรอไม จากนนน าคะแนนจากผเชยวชาญทงหมดมาค านวณคาดชนความสอดคลอง (Index of congruence หรอ IOC) ตามสตร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

106

คา IOC ทเหมาะสมควรมคาตงแต 0.50 ขนไป (ประสพชย พสนนท, 2558) ในกรณทคา IOC นอยกวา 0.5 ผ วจยจะพจารณาปรบแก ไขและสงใหผเชยวชาญตรวจสอบและพจารณาอกครง โดยแบบประเมนความสอดคลอง (IOC) แสดงในภาคผนวก 2

2.2 การศกษาความเท ยงของแบบประเมน (Reliability) โดยท าการประเมนความเทยงของแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดใน 2 ดาน คอ ความสอดคลองระหวางผประเมน (Inter-rater reliability) และความเทยงภายในผประเมน (Intra-rater reliability) โดยมขนตอนดงตอไปน

1. ผวจยหลก ท าการอบรมและแนะน าวธการใชแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดท

พ ฒ น า ข น แ ก น ก ก จ ก ร ร ม บ า บ ด ข อ ง ง า นกจกรรมบ าบด สถาบนส ร นธร เพ อการฟ นฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต และสถาบนประสาทวทยา

2. นกกจกรรมบ าบดคนท 1 ท าการประเมนกลมตวอยางผมภาวะกลนล าบากจ านวน 30 คน โดยใชแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน หลงจากนนภายในวนเดยวกน ท าการประเมนกลมตวอยางผมภาวะกลนล าบากอกครง เพอหาความเทยงภายในผประเมน (Intra-rater reliability)

3. นกกจกรรมบ าบดคนท 2 และคนท3 ท าการประเมนกลมตวอยางผมภาวะกลนล าบากกลม เดยวกบขอ 2 จ านวน 30 คน โดยใชแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน ทงนท าการประเมนอยางเปนอสระตอกน โดยนกกจกรรมบ าบดคนท 2 และคนท 3 ประเมน

ผทมภาวะการกลนล าบากจากสถานการณจรง ภายในวนเดยวกน เพอหาความสอดคลองระหวางผประเมน (Inter-rater reliability)

เกณฑส าหรบพจารณาคาสมประสทธความสมพนธภายในชน (Intraclass correlation coefficient หรอ ICC) เพอตรวจสอบคาความเทยงภายในผประเมนและความเทยงระหวางผประเมน (ประสพชย พสนนท, 2558) มดงน

คา ICC อยในชวง 0.75-1.00 มความเทยงอยในระดบดเยยม (excellent)

คา ICC อยในชวง 0.60-0.74 มความเทยงอยในระดบด (good)

คา ICC อยในชวง 0.40-0.59 มความเทยงอยในระดบ ปานกลาง (fair/moderate)

คา ICC ต ากวา 0.40 มความเทยงอยในระดบ ต า (poor)

การคดเลอกกลมตวอยางจากผมภาวะกลนล าบากจากพยาธสภาพทางระบบประสาททเขารบบ ร ก า ร ฟ น ฟ ณ ค ล น ก ฟ น ฟ ก า ร ก ล น ง า นก จกรรมบ าบด สถาบนส ร นธร เพ อการฟ นฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต ตงแตเดอนมถนายน 2563 เปนตนไป จ านวน 30 คน จากการสมอยางงาย (Simple random sampling) ซงคาดวาจะท าใหกลมตวอยางแจกแจงแบบปกต (สชาต ประสทธรฐสนธ, 2540) โดยใชแบบสมภาษณและคดเลอกอาสาสมคร (ภาคผนวก 3) ทงนมเกณฑการคดเลอก ดงตอไปน

เกณฑคดเขาของกลมตวอยาง - เปนผทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาม

ภาวะกลนล าบากจากพยาธสภาพทางระบบประสาท - เพศชายหรอเพศหญง อายระหวาง 20 –

80 ป - สามารถเขาใจและท าตามค าสง 2 ขนตอน

ได

IOC = ∑R (ผลรวมคะแนนของผเชยวชาญทกคน)

N (จ านวนผเชยวชาญทงหมด)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

107

- เปนผทยนดและใหความรวมมอในการศกษาวจย

เกณฑการถอนกลมตวอยางออก - กลมตวอยางตองการถอนตวออกจากการ

วจย - กลมตวอยางมภาวะเจบปวย ท าใหไม

สามารถเขารวมการวจยตอได

การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยนผานการพจารณาและอนมตจาก

คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข เลขท 63011 ขอมลทงหมดของผปวยจะถกปดเปนความลบ ปกปดรายชอผปวย น าเสนอขอมลสรปผลการวจยเปนภาพรวมไมไดระบตวบคคล

ผลการวจย

ตารางท 1 ผลการประเมนความตรงเชงเนอหา (Content Validity)

หวขอการประเมน

ผเชยวชาญ

คนท 1

ผเชยวชาญ

คนท 2

ผเชยวชาญ

คนท 3 IOC

-1 0 +1 -1 0 +1 -1 0 +1

1. Diet/liquid intake √ √ √ 1

2. Progression of food intake √ √ √ 1

3. Progression of liquid intake √ √ √ 1

4. Quantity of oral feeding √ √ √ 1

5. Improvement of Oro-motor function √ √ √ 1

6. Oral reflex √ √ √ 1

จากตารางท 1 ศกษาความตรงเชงเนอหา (Content Validity) ของแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด และค านวณคาดชนความสอดคลอง (Index of congruence หรอ IOC) โดยผ เ ช ยวชาญท เปนนกก จกรรมบ าบด ท ม

ประสบการณในการฟนฟการกลนไมต ากวา 10 ป จ านวน 3 คน พบวาคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1 แสดงถงหวขอทดสอบมความสอดคลองกบวตถประสงค

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

108

ตารางท 2 ผลการวเคราะหคาดชนความสอดคลองระหวางผประเมน (Inter-rater reliability)

Single Measures

Intraclass Correlation

Coefficient

95% Confidence Interval

Lower Bound Upper Bound

0.999a 0.999 1

Average Measures 0.999c 0.999 1.000

จากตารางท 2 ศกษาความนาเชอถอของแบบประเมนดานความสอดคลองระหวางผประเมน ( Inter-rater reliability) โดยนกกจกรรมบ าบด จ านวน 3 คน ประเมนกลมตวอยางจ านวน 30 คนดวยแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนก

กจกรรมบ าบด จากนนวเคราะหดวยแบบจ าลองการค านวณคาสมประสทธสหสมพนธภายในชน ดวย Two-way random-effects model พบค า ความสอดคลองอยท .999 ซ งจดอย ในระดบด เย ยม (excellent)

ตารางท 3 ผลการวเคราะหคาความเทยงภายในผประเมน (Intra-rater reliability)

Single Measures

Intraclass Correlation

Coefficient

95% Confidence Interval

Lower Bound Upper Bound

0.999a 0.999 1

จากตารางท 3 ศกษาความนาเชอถอของแบบประเมนดานความเทยงภายในผประเมน (Intra-rater reliability) โดยนกกจกรรมบ าบดประเมนกลมตวอยางจ านวน 30 คน ดวยแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด จากนนวเคราะหด วยแบบจ าลองการค านวณค าส มประส ท ธสหส มพนธภายใน ชน ด วย Two-way mixed-effects model พบคาความเทยงอยท .999 จดอยในระดบดเยยม (excellent)

อภปรายผลการวจย การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนา

แ บ บ ป ร ะ เ ม น ค ณ ภ า พ ก า ร ก ล น ส า ห ร บ น กกจกรรมบ าบด พรอมทงวดคณสมบตดานความตรง

(validity) และความเทยง (reliability) ของแบบประเมนทพฒนาขนเพอใหทราบคณสมบต ในการวดและความนาเชอถอของแบบประเมน ซงการวดความตรง (validity) จะท าการวดความตรงเชงเนอหา ( content validity) โ ด ยค า นวณค า ด ชน ค วามสอดคลอง (Index of congruence หรอ IOC) ผลการวเคราะหพบวาหวขอการประเมนทง 6 ขอ ในแ บ บ ป ร ะ เ ม น ค ณ ภ า พ ก า ร ก ล น ส า ห ร บ น กกจกรรมบ าบดทพฒนาขนมความสอดคลองกบวตถประสงค แสดงถงความเหมาะสมของเนอหาและคณสมบต ในการวดทด และการวดความเทยง (reliability) ประกอบดวยการศกษาความเทยงภาย ในผ ป ระ เม น (Intra-rater reliability) และการศกษาความสอดคลองระหวางผประเมน (Inter-rater reliability) โดยพบค า Intraclass Correlation

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

109

Coefficient (ICC) ในระดบดเยยม (excellent) (ICC = 0.999) แสดงใหเหนวาแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขนน มคณสมบตในการวดและความนาเชอถอทไดมาตรฐานตามกระบวนการวเคราะหทางสถต

ทงนการทแบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน มคา Index of congruence ( IOC) ท ส ง แ ล ะ พบ ค า Intraclass Correlation Coefficient (ICC) ในระดบดเยยม คาดวาเปนเพราะหวขอการประเมนทง 6 ขอ เปนหวขอหลกทนกกจกรรมบ าบดตองประเมนและตดตามการเปลยนแปลงในการฟนฟผมภาวะกลนล าบากอยแลวตามบรบทของวชาชพ แตยงไมเคยถกรวบรวมในรปแบบของแบบบนทกหรอแบบประเมนมากอน เมอถกน ามารวบรวม จดหมวดหมและแสดงวธการใหค ะ แ น น อย า ง เ ป น ร ะ บ บแ ล ะว เ ค ร า ะห ด ว ยกระบวนการทางสถต ท าใหไดแนวทางการประเมนทมมาตรฐาน การใชงานและแปลผลมความชดเจน เปนรปธรรม สะดวกตอนกกจกรรมบ าบดในการใชเพอการปฏบตงานทางคลนกยงขน

การสรปผลการวจยและประโยชนทไดจากการวจย

แบบประเมนคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดทพฒนาขน มความนาเชอถอและมคณสมบตทางการวดทด เหมาะสมตอการน ามาใชในการฟนฟการกลนในบรบทของนกกจกรรมบ าบด ทสามารถวดผลลพธไดอยางครอบคลม และสอดคลองกบบรบทการฟนฟการกลนของนกกจกรรมบ าบด ท าใหสามารถตดตามการเปลยนแปลงอาการและขอมลความกาวหนาของผปวยไดอยางครบถวนและถกตอง เปนการเพมประสทธภาพการฟนฟดานการกลนในภาพรวม

ขอเสนอแนะจากการวจย ควรศกษาการใชแบบประเมนคณภาพการ

กลนส าหรบนกกจกรรมบ าบด ในนกกจกรรมบ าบดทมจ านวนมากกวาน และมความหลากหลายในบรบทตางๆ อาทเชน ประสบการณดานการฟนฟการกลน ระดบของสถานพยาบาลทสงกด จ านวนและระดบความรนแรงของผรบบรการ เปนตน

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณผสนบสนนและใหความชวยเหลอในการวจยครงน

- อาสาสมครทกทานทมสวนรวมและใหความรวมมอในการวจยครงนเปนอยางด

- คณสมจตร ทพยอาจ คณจนตหรา พฒทองและคณสภาพร กตหลา ทกรณารวมเปนผเชยวชาญประเมนความตรงเชงเนอหา(Content validity) ข อ ง แ บ บ ประ เ ม นคณภาพการกลนส าหรบนกกจกรรมบ าบดในการวจยครงน

- คณพมพชนก พฒขาว และคณพนจดาแสงผะการ ทกรณาใหค าแนะน าดานสถตและการวเคราะหขอมล

- บคลากรของงานกจกรรมบ าบดและบคลากรของงานวจย สถาบนสรนธรเพอการฟ นฟสมรรถภาพทางการแพทยแห ง ช าต ท กท า นท เ ก ย ว ข อ ง ใน กา รด าเนนการวจย

- ผบรหารของสถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต ทใหการสนบสนนการด าเนนการวจย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: December 13,2020, Revised: July 21, 2021, Accepted: July 29,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.22

110

เอกสารอางอง ประสพชย พสนนท. (2558). ความเทยงตรงของ แ บ บ ส อ บ ถ า ม ส า ห ร บ ง า น ว จ ย ท า ง ส งคมศาสตร ว า รสารส งคมศาสตร . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ. พรสวรรค โพธสวาง. (2562). การฟนฟสมรรถภาพ เบองตนแกผทมภาวะกลนล าบาก. เอกสาร ประกอบการบรรยายโครงการพฒนา เครอขายบรการดานการฟนฟภาวะกลน ล าบากเบ อ งตน งานก จกรรมบ าบด สถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพ ทางการแพทยแหงชาต. พรสวรรค โพธสวาง. (บรรณาธการ). (2554). แนวทาง ปฏบตในการใหบรการทางกจกรรมบ าบด ส าหรบผทมภาวะกลนล าบากจากโรค หลอดเลอดสมอง (Occupational therapy for post stroke dysphagia: a clinical guideline). แนวปฏบ ต ท างคลน กก จกรรมบ าบดส าหรบ ผ ร บ บ ร ก า ร โ ร ค ห ล อด เ ล อ ด สม อง , คณะกรรมการวชาชพกจกรรมบ าบด และ ส านกสถานพยาบาลและการประกอบโรค ศ ลปะกรมสนบสน นบร ก า รส ขภ าพ กระทรวงสาธารณสข. (2555). สชาต ประสทธรฐสนธ. (2540). ระเบยบวธการวจย ท า ง ส ง ค ม ศ า ส ต ร ( Social science research methodology). ก ร ง เ ท พ : บรษท เฟองฟาพรนตง จ ากด. Dong, Y., Zhang, C.-J., Shi, J., Deng, J., & Lan, C.-N. (2016). Clinical application of ICF key codes to evaluate patients with dysphagia following stroke. Medicine,95(38), e4479. doi:10.1097/md.0000000000 004479

Carnaby-Mann, G. D., & Crary, M.A. (2007). Examining the Evidence on Neuromuscular Electrical Stimulation for Swallowing. Archives of Otolaryngology–Head & Neck Surgery,133(6), 564-571 doi:10.1001/archotol.133.6.564 Mann, G., Hankey, G. J., & Cameron, D. (1999) . Swallowing Function After Stroke: Prognosis and Prognostic Factors at 6 Months. Stroke, 30(4), 744–748 . doi: 10.1161/01.str.30.4.744 Martino, R., Foley, N., Bhogal, S., Diamant, N., Speechley, M., & Teasell, R. (2005) Dysphagia After Stroke: Incidence, Diagnosis, and Pulmonary Complications. Stroke, 36(12), 2756–2763. doi:10.1161/01.str.0000190056.76543.eb Foley, N., Martin, R., Salter, K., & Teasell, R. (2009). A review of the relationship between dysphagia and malnutrition following stroke. Journal of Rehabilitation Medicine, 41(9), 707–713. doi:10.2340/16501977-0415 O’Brien J.C., & Hussey S. M. (2012). Occupational therapy process: Evaluation, intervention, and outcomes. In O’Brien J. C., & Hussey S. M. (Eds.), Introduction to Occupational Therapy. 4th Ed. St. Louis, Miss.: Elsevier/Mosby: 113-123. Threats T. T. (2007). Use of the ICF in dysphagia management. Seminars in speech and language, 28(4), 323–333. https://doi.org/10.1055/s-2007-986529

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

ผลของโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาตอการลดความดนโลหต ในผปวยโรคความดนโลหตสงระดบท 1

Effect of Slow Breathing Program with Decrease Hypertension in Hypertension Stage I

สวรรณ บญพนเลศ* Suwannee Boonpoonlerd*

บทคดยอ

การศกษาในครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบผลของโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาตอความดนโลหต ชพจร และอตราการหายใจในผปวยโรคความดนโลหตสงแบบไมทราบสาเหต กลมตวอยางเปนผปวยเพศชายและหญงจ านวน 40 รายอายตงแต 20 ปขนไปทเปนโรคความดนโลหตสงแบบไมทราบสาเหตระดบท 1 ทยงไมไดรบยา ผปวยถกแบงเปน 2 กลม ผปวยในกลมทดลองไดรบความรเกยวกบโรคความดนโลหตสงและโปรแกรมการฝกหายใจอยางชา ผปวยในกลมควบคมไดรบเพยงความรเกยวกบโรคความดนโลหตสงเทานน วเคราะหผลการศกษาโดยใชสถตแบบพรรณนา ผลการศกษาพบวา คาเฉลยระดบความดนซสโทลก ระดบความดนไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจของผปวยในความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 ภายหลงไดรบการฝกโปรแกรมการหายใจอยางชาลดลงอยางมนยส าคญทางสถตท 0.001 ผลการทดลองดงกลาวอาจเปนแนวทางในการสงเสรมและปองกนในการดแลรกษาผปวยโรคความดนโลหตสงตอไป

ค าส าคญ: โรคความดนโลหตสง และ โปรแกรมการฝกการหายใจชา

*กลมงานเวชกรรมฟนฟ โรงพยาบาลสรนทร จงหวดสรนทร 32000 *Department of physical medicine and rehabilitation, Surin Hospital, Surin, Thailand, 32000. *Corresponding Author: Suwannee1234.sb@gmail.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

112

Abstract

The purpose of this study were to investigate the effect of slow breathing program on blood pressure, pulse rate and respiratory rate in patients with essential hypertension. Subject comprised 40 male and female patients age 20 years and above with essential hypertension stage I and all were not treated by drug therapy. They were equally divided into 2 groups. The patients in intervention group were informed knowledge about hypertension and slow breathing program. The patients in control group were only informed knowledge about hypertension. Descriptive statistics were used for data analysis. The result showed that average of systolic blood pressure, diastolic blood pressure, pulse rate and respiratory rate in patients with hypertension stage I in intervention group were statistically significant decreased(P≤0 . 0 01 ) . The result of this study may be benefit for treatment program in patients with hypertension.

Keywords : hypertension and slow breathing training program

หลกการและเหตผล โรคความดนโลหตสง (Hypertension) เปน

ปญหาส าคญทกภมภาคทวโลก สงผลตอการด ารงชวตคณภาพชวตของผปวยและครอบครวรวมทงตองใชงบประมาณในการดแลรกษาและฟนฟภาวะทพลภาพจากโรคแทรกซอนเปนจ านวนมาก นอกจากนยงเปนปจจยเสยงส าคญของการตายในประชากร ในป ค .ศ. 2000 ทวโลกมความชกของโรคความดนโลหตสง 26.4% หรอประมาณ 972 ลานคน ในจ านวนนอยในประเทศก าลงพฒนาสงถง 639 ลานคน ความชกในผสงอายประมาณ 60-70% และคาดวาในป ค.ศ. 2025 จะมผปวยเพมขน 29.2% หรอประมาณ 1,559.4 ลานคน (Perkovic, et al.,2007) ค น ท ม ค ว า ม ด น โ ล ห ตต ง แต 180/110 มม .ปรอท จะม ความ เส ย ง เป น

โรคหวใจและหลอดเลอด 20-30% (Borzecki, Kader, & Berlowitz, 2010)

โรคความดนโลหตสง เปนปญหาสาธารณสข

เน อ งจาก เป น โ รค เ ร อ ร งท ร กษา ไม หายขาด มภาวะแทรกซอนทรนแรงและมแนวโนมจ านวนผปวยมากขน หากไมไดรบการรกษามโอกาสเกดโรคหลอดเลอดหวใจตบมากกวาคนปกตเพมขน 3 เทา เกดโรคหวใจวายเพมขน 6 เทา และเกดโรคอมพาตไดเพมขนถง 7 เทา ขณะเดยวกนมโอกาสเสยชวตจากหวใจวายและเสนเลอดในสมองอดตนหรอแตกรอยละ 20-30 และเสยชวตจากไตวายเรอรงรอยละ 5-10 แตในทางตรงกนขาม ผลการศกษาทางการแพทยระบวาหากสามารถควบคมความดนโลหตใหอย ในระดบเปาหมายหรอต ากวา 140/90 มม.ปรอท จะสามารถ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

113

ชวยลดโอกาสการเกดอมพฤกษ อมพาตลงไดรอยละ 35-40 โรคหวใจลมเหลวไดมากกวารอยละ 50 และกลามเนอหวใจตายไดรอยละ 20-25 นอกจากนยงเปนโรคซงท าใหประเทศตองสญเสยคาใชจายอยางมหาศาลในการดแลรกษาพยาบาลผปวยโรคความดนโลหตสงอยางตอเนองตงแตเรมพบวาเปนโรคจนกระทงผปวยเสยชวต ผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงแลวมกจะเกดภาวะแทรกซอนตามมาทส าคญไดแก โรคหวใจ อมพาต ไตวายได จงนบวาเปนโรคทเปนปญหาสาธารณสขทส าคญ (ส านกรายงานสถตแหงประเทศไทย,2558)

จากขอมลพบวารอยละ 60 ของผปวยโรคหลอด เล อดสมองท เ ข า ร บการร กษาฟ นฟท า งกายภาพบ าบ ด หน วย งาน เ วชกรรมฟ นฟ ขอ งโรงพยาบาลสรนทรป 2560-2562 มสาเหตมาจากความดนโลหตสง โดยในแตละปมผปวยเขารบการรกษาและฟนฟสมรรถภาพอยางตอเนอง และมจ านวนเพมขนตามล าดบ ผปวยโรคหลอดเลอดสมองรอยละ 10 สามารถกลบไปใชชวตประจ าวนไดตามปกต รอยละ 90 ย งค งม ค วามผ ดปกต ท ต อ ง ได ร บก า รฟ นฟสมรรถภาพอยางตอเนอง เปนกลมผปวย IMC, LTC, Palliative care, และ เป นคนพ ก ารท ไ ม ส ามารถชวยเหลอตนเองไดซงกสงผลกระทบทรฐตองการเขามาดแลภาระคาใชจายและการใชทรพยากรในการดแลรกษาผปวยตอไป ท าใหเกดปญหาทางดานเศรษฐกจ สงคม และดานคณภาพชวต

เปาหมายการรกษาโรคความดนโลหตสงคอลดความดนโลหตของผปวยใหอยในเกณฑทสามารถค วบ ค ม ไ ด เ พ อ ป อ ง ก น ภ า ว ะ แ ทร ก ซ อ น ซ ง มองคประกอบหลายดาน เชน การรบประทานยา การควบคมน าหนก การลดอาหารเคมและไขมนสง งดเครองดมแอลกอฮอล ออกก าลงกาย นอกเหนอจากการรกษาแผนปจจบนแลว การออกก าลงกายแบบภมปญญาตะวนออกจะเนนเรองการหายใจ เชน โยคะ ไทเกก ชกง ลวนแตใชวธการหายใจ ท าใหจตใจสงบนง รางกายและจตใจไดรบการผอนคลายลดความรนแรงของโรคได

จากการศกษาพบวา การน ารปแบบการดแลแบบผสมผสาน ไดแก ชกง โยคะ และการฝกสมาธมาใชกบผปวยความดนโลหตสงรวมกบการดแลทางการแพทยแผนปจจบน สามารถลดระดบความดนโลหตได (Sriyanaluk, Punyasopun, and Srikaew, 2011) ซงการดแลแบบผสมผสานดงกลาวใชหลกการฝกทสมพนธกบการหายใจทเปนธรรมชาต มการก าหนดลมหายใจเขา-ออก อยางจดจอ ลมหายใจจะเขาปอดไดมาก ปอดสามารถขยายไดเตมท รางกายไดรบออกซเจนมากขน และขบคารบอนไดออกไซดไดทงหมด ระบบหวใจและหลอดเลอดเพมความไวของ Arterial Baroreflex กระตนการท างานของ Cardiopulmonary Reflex ลดความตานทานของหลอดเลอดเพมการไหลเวยนเลอดสวนปลายเหมาะกบการประยกตใชรกษาโรคทมความผดปกตเกยวกบการหดตวของหลอดเลอดและการท างานของ Baroreflex เชนความดนโลหตสง หวใจวายและปอดอดกนเรอรง มงานวจยทไดศกษารปแบบการฝก Mohankaushik, Sukhdev and Vemreddirjesh.2006) ไดวจยเรองผลของการฝก mental relaxation กบการฝกการหายใจอยางชา มผลตอการเปลยนแปลงระดบความดนโลหตสง ในงานวจยเราเลอกคนไขมประวตเปนโรคความดนโลหตสง 100 คน (early stage) และทานยา antihyperactive drugs คดเลอกแบบสม เขามาฝกโปรแกรม relaxation และการฝกการหายใจอยางชา การวดผลจะดการเปลยนแปลงกอนและหลงของการฝกโปรแกรม คาทวด 1. ระดบความดนโลหตขณะบบตวและคลายตว 2. อตราการเตนของหวใจ 3. อตราการหายใจ 4. electromyography (peripheral skin and temperature) ผลการศกษาพบวาการฝกการหายใจอยางชามผลตอการเปลยนแปลงของระดบความดน ขณะบบและคลายตว อตราการเตนของหวใจ อตราการหายใจ และคาelectromyography ลดลงอยางมนยส าคญทางสถตมากกวา mental relaxation แตเทยบผล 2 กลมไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต การฝกการหายใจอยางชาและการฝก mental relaxation อยางละ 10 นาท และพก 15 นาทในแตละ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

114

รอบ ท า 3 รอบตอครงตอครงและจากการศกษาของ Joseph et al.(2020) ผลของการฝกการหายใจเขา-ออกอยางชาและเรวตอการท างานแบบอตโนมตในผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตแนชด โดยในการศกษาจะใหมการฝกการหายใจเขา-ออกอยางชาและการหายใจเขาออกอยางเรวเปรยบเทยบกบกลมควบคม ซ งผ เขารวมวจยจะไดรบการเขามาเรยนเทคนคการหายใจทกวนตลอดเวลา 2 สปดาห แตละคนตองฝกหายใจวนละ 2 รอบ รอบละ 15 นาท นานเปนเวลา 3 เดอนผลการศกษาพบวาการฝกการหายใจเขาออกอยางชาทมผลตอการเปลยนแปลงของระบบซมพา เทต กและพาราซ มพา เทต กซ ง ม ผ ลต อก า รเปลยนแปลงระดบความดนโลหตทลดลง

ดงนนการฝกหายใจอยางชาจงเปนทางเลอกหนงทควรสงเสรมใหผปวยความดนโลหตสงไดรบการฝกฝน ผวจยจงสนใจพฒนาโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ซงในการศกษาครงนผวจยไดมการจดท า คมอการฝกหายใจอยางชาเพอใหผปวยสามารถน ากลบไปฝกการหายใจอยางชาไดอยางตอเนองทบาน รวมทงมการตดตามผปวยทางโทรศพทอยางตอเนองทกสปดาห เพอประเมนการฝกการหายใจอยางชาทมประสทธภาพ

วตถประสงคของการวจย

1. เปรยบเทยบผลของโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาทมผลตอความดนโลหต ชพจร และอตราการหายใจ กอนและหลงเขารวมโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1

2. เปรยบเทยบความดนโลหต ชพจร และอตราการหายใจ ระหวางผปวยทไดรบโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาและกลมควบคม

วธการวจย

ประชากรทใชในการศกษาครงนคอ ผปวยทไดรบการตรวจประเมนตรวจวดความดนและมความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 (Essential Hypertension) แพทยใหการรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรม และควบคมอาหาร ออกก าลงกาย ตดตามอาการตงแต 3-6 เดอนและตลอดการวจยผปวยยงไมไดรบยาความดนโลหตสง เปนผปวยประเภทกลมเสยงทจะเปนโรคความดนโลหตสง มระดบความดนโลหตซสโตลก 125-140 มลลเมตรปรอท และ/หรอ ระดบความดนไดแอสโตลก 85-90 มลลเมตรปรอท

ขนตอนการวจย 1. คดเลอกกลมตวอยางจ านวน 40 คน จาก

ผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 (Essential Hypertension) ทแพทยตรวจ วดความดนโลหต และประเมนแลววาอยในกลมทเขารวมการวจยได และอาสาสมครยนดเขารวมการวจย โดยไดรบการอธบายวตถประสงคและขนตอนการด าเนนการวจยจนเขาใจและลงนามยนยอมเขารวมโครงการวจย

2. สมแยกอาสาสมครออกเปน 2 กลม คอ กลมควบคม และกลมทดลอง กลมควบคม ใหการรกษาพยาบาลตามปกต มขนตอนการเกบขอมลดงน 2.1 ชแจงวตถประสงค และขนตอนในการเกบขอมล รวมถงสทธทกลมตวอยางทจะตอบรบหรอปฏเสธโดยไมมผลกระทบตอการไดรบบรการตามปกต และสามารถถอนตวออกจากการวจยเมอใดกได

2.2 แจกแบบสอบถาม และบนทกความดนโลหต ชพจร อตราการหายใจ น าหนก สวนสง ดชนมวลกาย (BMI) และชนดขนาดยาของยาทรบประทาน เปนการเกบขอมลครงท 1 2.3 กลมควบคมจะไดรบการใหค าแนะน าดานความรของการเกดโรคความดนโลหตสงแบบไมทราบสาเหต การดแลปฏบตตนเองดานสขภาพทถกตอง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

115

ควบคมอาหาร พกผอนใหเพยง ลดความเครยด และการออกก าลงทเหมาะสม ในระหวางทแพทยใหผปวยควบคมความดนดวยตนเองเปนระยะเวลา 3-6 เดอน 3. เกบขอมลครงท 2 ผปวยมารบการรกษาตอเนองครบตามนด 3 เดอน ผวจยจะบนทกขอมลความดนโลหต อตราการเตนชพจร อตราการหายใจ เพอน าขอมลมาวเคราะห

กลมทดลอง มขนตอนการเกบขอมลดงน 3.1 ชแจงวตถประสงค และขนตอนในการเกบขอมล รวมถงสทธทกลมตวอยางทจะตอบรบหรอปฏเสธโดยไมมผลกระทบตอการไดรบบรการตามปกต และสามารถถอนตวออกจากการวจยเมอใดกได

3.2 แจกแบบสอบถาม และบนทกความดนโลหต ชพจร อตราการหายใจ น าหนก สวนสง ดชนมวลกาย (BMI) และชนดขนาดยาของยาทรบประทาน เปนการเกบขอมลครงท 1

3.3 ใหความรเรองความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตและการฝกหายใจอยางชาทถกวธและฝกหลกการหายใจทถกตอง คอ หายใจเขาทองปอง หายใจออกทองยบ จากนนฝกหายใจอยางชา โดยการหายใจเขา-ออก (ทางจมก) ใหไดเทากบ 6 ครง/นาท โดยหายใจเขา-ออกชา ๆ โดยสดลมหายใจเขาทางจมก 3 วนาท กลนหายใจ 1 วนาท แลวหายใจออกทางจมก 6 วนาท เปนเวลา 15 นาทตอเนอง ในแตละวนพรอมแจกแผนพบการฝกหายใจอยางชา

3.4 มการฝกการสาธตเปนตวอยางใหผทดลองไดมาเรยนฝกการหายใจเพอประเมนความถกตองในการน าไปฝกตอทบานโดยผวจยจะมการตรวจสอบความถกตองในการเกบขอมลครงท 1และนดตดตามในการฝกการหายใจอยางชาในครงท 2 ของสปดาหท1 ซงในการฝกจะใชระยะเวลา 15 นาทตอครงตอวน และมการจดท าวดโอวธการฝกการหายใจอยางชาผานแสกน QR code แนบในคมอการฝกการหายใจอยางชาทผทดลองไปฝกตอเนองทบาน

3.5 แจกแบบบนทกการฝกหายใจอยางชาของผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตใหผปวยไปบนทกเองทบาน โดยใหฝกหายใจอยางชาทกวน วนละ 1 ครง ครงละ 15 นาท เปนเวลา 12สปดาห และลงบนทกทกครงหลงการฝกหายใจ

3.6 ผวจยจะลงตดตามเยยมบานผปวยทบานเพอตดตามและทบทวนโปรแกรมการฝกการหายใจ ในสปดาหท 2 ผวจยจะตดตามทางโทรศพททกสปดาห ตงแตสปดาหท 2-12

3.7 เกบขอมลครงท 2 หลงจากผปวยฝกหายใจอยางชาครบ 12 สปดาห และมารบการรกษาตอเนอง ผวจยจะบนทกขอมลความดนโลหต อตราการเตนชพจร อตราการหายใจ ซงการวดตวแปร เชน ความดนโลหต อตราการเตนชพจร อตราการหายใจ เราจะท าการวด 2 ครงและหาคาเฉลยในของตวแปรและรบแบบบนทกการฝกหายใจอยางชาทบานของผปวยเพอน าขอมลมาวเคราะห

การวเคราะหขอมล (Outcome Measurement/ Data Analysis)

ใ ชโปรแกรมส าเรจรปโดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .001 และวเคราะหขอมลสวนบคคลดวยสถตเชงพรรณนา รวมทงเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความดนซสโตลกและไดแอสโตลก ชพจร และอตราการหายใจกอนและหลงการทดลองภายในกลมทดลองดวย t-test แบบ Dependent และระหวางก ล ม ค วบ ค ม ก บ ก ล ม ทดล อ งด ว ย t- test แ บ บ Independent

จรยธรรมการวจย การวจยครงน ไดผานกระบวนการพจารณา

รบรองการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยโรงพยาบาลสรนทร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข เอกสารรบรองเลขท 64/2563 ลงวนท 10 กนยายน 2563

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

116

ผลการศกษา 1. ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง กลมทดลองและกลมควบคมประกอบดวยเพศชายรอยละ30 เพศหญงรอยละ 70 มอายระหวาง 20 - 80 ป กลมทดลองอาย เฉลยเทากบ 46.65 ป (S.D.= 9.37) และกลมควบคมมอายเฉลยเทากบ 57.3 ป (S.D.= 21.75) คาดชนมวลกาย เฉลยของกลมทดลองมคาเทากบ 25.73 กก./ตารางเมตร (S.D.= 3.13) และกลมควบคมมคาเทากบ 24.24 กก./ตารางเมตร (S.D.= 4.43) 2. ผลการวเคราะหคาเฉลยระหวางระดบความดนซสโทลก ระดบความดนไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจ ของผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 (Essential Hypertension) โรงพยาบาลสรนทร ภายหลงไดรบการฝกโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาพบวา ระดบความดนซสโทลก

ระดบความดนไดแอสโทลก และอตราการหายใจลดลงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ดงแสดงในตารางท 1

3. ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยระดบความดนซสโทลก ไดแอสโทลก ชพจร และ อตราการหายใจ กอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมควบคมทไดรบการดแลตามปกตกบกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชา พบวา กอนการทดลองคาเฉลยระดบความดนซสโทลก และอตราการหายใจของทงสองกลม ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท 0.05 แตระดบความดนไดแอสโทลก ชพจร ของทงสองกลม แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท 0.001 กอนการทดลอง ซงภายหลงการทดลอง กลมทไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชามคาเฉลยระดบความดนซสโทลกไดแอสโทลก ชพจรและ อตราการหายใจ ลดลงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 1 ผลการเปรยบเทยบกอนและหลงของกลมทดลองไดรบโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาตอความดนซสโทลก ไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 โรงพยาบาลสรนทร (N=20)

Factor Mean Max Min S.D. t P-value RR

Pre- test Post-test

21.13 20.38

22.00 22.00

20.00 20.00

0.85 0.74

4.598

0.000***

SBP Pre-test Post-test

131.91 129.10

145.50 139.00

125.00 125.00

2.92 3.24

4.473

0.000***

DBP

Pre-test Post-test

89.48 85.23

91.50 91.00

85.00 75.50

2.08 5.72

5.336

0.000***

HR Pre-test Post-test

88.55 88.01

102.50 92.00

83.00 80.00

6.70 3.00

0.535

0.595

*P value < 0.05 ***P value <0.001

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

117

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมควบคมทไดรบการรกษาตามปกต

และกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาตอความดนซสโทลก ไดแอสโทลก ชพจร และ

อตราการหายใจ ในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบระดบท 1 โรงพยาบาลสรนทร (N=40)

Factor Mean Max Min S.D. t P-valueRR Pre-test

Experimental group Control group

RR Post-test Experimental group Control group

21.05 21.20

20.00 20.75

22.00 22.00

20.00 20.00

20.00 20.00

20.00 20.00

0.83 0.89

0.00 0.91

-.551 -.551

-3.684

0.585

0.001***

SBP Pre-test Experimental group Control group

SBP Post-test Experimental group Control group

132.73 131.10

127.10 131.10

145.50 139.00

132.00 139.00

131.00 125.00

125.00 125.00

3.15 2.49

2.64 2.49

1.811

-4.926

0.078

0.000***

DBP Pre-test Experimental group Control group

DBP Post-test Experimental group Control group

88.50 90.45

82.15 88.30

91.50 91.00

91.00 89.00

86.00 85.00

75.50 80.00

2.27 1.31

6.58 1.97

-3.335

-4.003

0.002**

0.000***

HR Pre-test Experimental group Control group

HR Post-test Experimental group Control group

84.60 92.50

86.13 89.90

86.00 102.50

89.00 92.00

83.00 84.00

80.00 88.00

1.20 7.61

3.06 1.25

-4.584

-5.112

0.000***

0.000***

** P < 0.05 ,***P value <0.001

การอภปรายผลการศกษา การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi

experimental design) ศ กษาแบบ 2 กล ม ว ดผลกอน-หลงการไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาใน 12 สปดาห เพอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความดนโลหต ชพจร และอตราการหายใจของผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 (Essential

Hypertension) ของโรงพยาบาลสรนทร ระหวางกลมทดลองท ไดร บโปรแกรมการฝกหายใจอยางชาและกลมควบคม การวจยครงนพบวา คาเฉลยระดบความดนซสโทลก ระดบความดนไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจของผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 โรงพยาบาลสรนทร ภายหลง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

118

ไดรบการฝกโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาลดลงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 อธบายไดวา

1. การศกษาครงนผวจยไดม การฝกการหายใจอยางชาใหกบกลมทดลอง เมอกลมทดลองฝกหลกการหายใจอยางชาทถกตองไดจะท าใหมการเพมขนของออกซเจนในเลอดสงผลลดความไวของ Chemorecepter Sensitivity จ ง ไ ป ก ร ะต น ต ว ร บแรงดนในหลอดเลอดท าใหความไวของ Baroreflex Seneitivity เพมขน และสงสญญาณไปยงศนยควบคมหลอดเลอดในสมอง ในสมองสวนดานสมอง ท าใหการท างานทางระบบประสาทซมพาเทตกลดลง และมการท างานของประสาทเวกสทมาเลยงหวใจมากขน หวใจจงเตนชาลง สงผลใหความแรงในการบบตวของหวใจลดลง ระดบความดนโลหตจงลดลงสอดคลองกบการศกษาของ Elliott W J et al.(2004) วาการฝกการหายใจชาโดยการใชเครองชวยในการฝกหายใจเขาออกอยางชา ๆ มผลตอการเปลยนแปลงของระดบความดนซสโทลก มนยส าคญทางสถต และการศกษาของ Mourya , Mahajan, Singh, and Jain. (2009) เปรยบเทยบผลของการฝกการหายใจอยางชาและการฝกการหายใจเรวผปวยโรคความดนโลหตสง พบวาความกาวหนาทเกดปฏกรยาของระบบซมพาเทตกและพาราซมพาเทตกนน จะพบในผปวยทฝกการหายใจอยางชาเทานน ดงนนอธบายไดวากลไกดงกลาวในการฝกการหายใจอยางชาสามารถลดระดบความดนโลหตในผปวยโรคความดนโลหตได

2. การลงมอปฏบตตามแนวทางปฏบตทไดวางไว คลอบคลมตงแตการลงมอฝกปฏบต การใหค าแนะน า การใหค าปรกษา และการบนทกการฝกการหายใจอยางชา ซงกลมทดลองทเขารวมโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชา ผรวมทดลองตองฝกการหายใจอยางชาตอเนองทกวนทบาน วนละ 1 ครง โดยใน 1 สปดาห วนละ 1 คร ง 15 นาท ฝกหายใจทกวน โดยเปนระยะเวลา 12 สปดาห ตามตารางทก าหนด สอดคลองก บ ก า ร ศ ก ษา ขอ ง Rosenthal ,Alter,Peleg and

Gavish.(2001) ทพบวาการฝกการหายใจใหไดนอยกวา 10 คร งตอ 1 นาทเปนระยะเวลา 8 สปดาหขนไปตอเนอง จะท าใหระดบความดนโลหตลดลงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และจากการศกษาของ Mourya , Mahajan, Singh, and Jain. ( 2009) ไ ดเปรยบเทยบผลของการฝกการหายใจอยางชาและการฝกการหายใจเรวผปวยโรคความดนโลหตสงในระดบท1 โดยในการทดลองเปนการฝกเปนระยะเวลา 12 สปดาห ตดตามผลอยางตอเนองพบวามการลดลงของระดบความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001

การวจยครงนพบวาคาเฉลยระดบความดนซสโทลก ไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจ ของผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 (Essential Hypertension) โรงพยาบาลสรนทร ภายหลงไดรบการฝกโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาลดลงกวากลมควบคมทไดรบการใหความรและการใหค าแนะน าในการดแลตนเองปกตทมารบบรการ อยางมนยส าคญทางสถตท 0.001 อธบายไดวา กลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชา มการฝกการหายใจอยางชาตามแนวทางปฏบตท ไดก าหนดไว ท าใหมการเพมออกซเจนในเลอดสงผลใหลดความไวของ Chemoreflex Sensitivity เพมความไวของ Baroreflex Sensitivity การท างานของระบบประสาทซมพาเทตก ลดลง และมการท างานของระบบประสาทเวกสทมาเลยงหวใจมากขน หวใจเตนชาลง ความแรงในการบบตวลดลง ระดบความดนโลหตซสโทลก ไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจ สอดคลองการศ กษาของ Pal, Velkumary , and Madamohan (2004) พบวา ในกลมทมการฝกการหายใจอยางชามการลดลงของระบบประสาทซมพาเทตก และมการเพมขนของระบบประสาทพาราซมพาเธตก แตไมพบการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญของระบบประสาทอตโนมตส าหรบกลมทฝกการหายใจเรว สอดค ล อ งก บ Mourya , Mahajan, Singh, and Jain. (2009) พบวาผทฝกการหายใจอยางชามการลดลงของ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

119

ระดบความดนโลหตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 และ พบการตอบสนองตอระบบประสาทอตโนมต และในการวจยเราพบวา กอนการใหโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาในกลมทดลองและกลมควบคมพบวา ความดนของไดแอสโทลก และชพจร มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ P<0.05 และ P<0.001 สอดคลองกบการศกษาของอาจนต สงทบและปราโมทย วงศสวสด (2559) พบวาความชกปจจยเสยงและปจจยทมผลตอโรคความดนโลหตสงสมพนธกบ เพศ ดชนมวลกาย และไขมนในเลอดสงผลตอตวแปรตนทเกดการเปลยนแปลงกอนเรมการทดลอง และการศกษาของ Elert (2007) ผลการศกษาพบวาในเพศชายมระดบของความดนซสโทลกและไดแอสโทลกสงกวาเพศหญง ซงปจจยเหลานอาจสงผลตอตวแปรตนทมความแตกตางกนในการศกษางานวจยนรวมทงเทคนคการวดและการจดทาทาง ชวงเวลาในการวดของทงสองกลมแตกตางกนอาจสงผลตอการเปลยนแปลงตวแปรตนดงกลาว แตอยางไรกตาม หลงการทดลองพบวากลมทไดรบโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชามระดบของความดนโลหต ชพจร และอตราการหายใจ ลดลงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ (P<0.001)

การสรปผลและประโยชนทไดจากการศกษา จากผลการศกษา พบวาภายหลงการสนสด

การทดลอง 12 สปดาห ระดบความดนซสโทลก ความดนไดแอสโทลก ชพจร และอตราการหายใจ ของทงสองกลมลดลง แตกลมทดลองทฝกการหายใจอยางชาภายหลงเขารวมโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชา มระดบความดนโลหตลดลงมากกวากลมควบคมทไดรบการรกษาตามปกต ดงนนการใหโปรแกรมการฝกการหายใจอยางชาในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตระดบท 1 จงสามารถสามารถชวยลดระดบความดนโลหตได ดงนนการฝกการหายใจอยางชา จงเปนเทคนคทางเลอกหนงส าหรบการสงเสรมและปองกนการรกษาของแพทยรวมกบการดแลควบคม

ความดนโลหตทางดานอาหารและการออกก าลงกาย การลดความเครยด อกทงไมเปนการสนเปลองคาใชจายและไมกอใหเกดอนตรายแกผปวย อยางไรกตามแนวทางการรกษาผปวยความดนโลหตสงยงคงตองควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมและตองมการควบคมดานอาหาร ลดความเครยด พกผอนใหเพยงพอรวมดวยในกลมทอยในชวงการปรบเปลยนพฤตกรรมความดนโลหตสงควบคอยางสม าเสมอและเหมาะสมไปดวย เพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน จงจะท าใหผปวยความดนโลหตสงสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมได

ขอเสนอแนะจากการวจย 1. ควรมการน ารปแบบแนวทางปฏบตการ

ฝกการหายใจอยางชา ไปประยกตใชในกลมผปวยความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตทอยในกลมทควบคมพฤตกรรม เพอสงเสรมใหผปวยสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมได

2. ควรมการเพมการศกษาเปรยบเทยบผลของการฝกการหายใจอยางชาในผปวยความดนโลหตสง ระหวางกลมทไดรบยาลดความดนโลหตและกลมทไมไดรบยาลดความดนโลหต เพอเปรยบเทยบผลของการฝกการหายใจอยางชาของทงสองกลม

3. ควรมการศกษาผลของการฝกการหายใจอยางชาเปรยบเทยบกบการฝกการหายใจอยางเรวในผปวยโรคความดนโลหตสงระดบท1 เพอเปรยบเทยบผลของการฝกทแตกตางในกลมของการศกษากลมเดยวกน

4. ควรมการศกษาผลของการฝกการหายใจอยางชาเปรยบเทยบกบผลการศกษาการลดระดบความดนโลหตดวยวธตาง ๆ เชน การออกก าลงกาย การฝกผอนคลายกลามเนอ การฝกโยคะ เปนตน เพอเปนแนวทางการพฒนารปแบบวธการในการควบคมระดบความดนโลหตทมประสทธภาพมากยงขน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

120

กตตกรรมประกาศ งานวจยฉบบนส าเรจลงไดดวยด เนองจากไดรบ

ความกรณาอยางสงจาก แพทยหญงจนทรา หงสรพพฒน นายแพทยช านาญการพเศษ หวหนากลมงานเวชกรรมฟนฟ โรงพยาบาลสรนทร และ กภ.เตอนใจ แซโอว นก-กายภาพบ าบ ดช า น าญการพ เ ศษ ห วหน า ง านกายภาพบ าบด ทใหค าแนะน าและการใหโอกาสในการศกษาคนควา ในการวจยในครงน

ขอขอบพระคณ นางอจฉรา อรจนทน พยาบาลวชาชพช านาญการ ผอ านวยการศนยสขภาพชมชนศภกาญจนและนางพนดา เสาวภากาญจน พยาบาลวชาชพช านาญการ ผอ านวยการศนยสขภาพชมชนกรงศรนอก ทไดเออเฟอสถานทและประชากรศกษาในการเกบขอมลประชากรกลมเสยงโรคความดนโลหตสงระดบท 1 และไดตดตามขอมลของผรวมวจยใหมการมาตามนดในชวงของการศกษาวจย จนท าใหงานวจยนส าเรจลลวงไปดวยด

เอกสารอางอง

ส านกรายงานสถตแหงประเทศไทย. สถานการณระบาดโรคหลอดเลอดสมอง, 2558.

อาจนต สงทบ และปราโมทย วงศสวสด . (2559) . ความชก ปจจยเสยงและปจจยทมผลตอโรคความดนโลหตสงของประชาชนเขตชนบทภาคใต: กรณศกษา ต าบลควนธาน อ าเภอกนตง จงหวดตรง. วารสารวชาการ มหาวทยาลยอสเทรนเอเชย. 10(3) : 104-116.

Borzecki, A., Kader, B., & Berlowitz, D. (2010). The epidemiology and management of severe hypertension.J Hum hypertens, 24(1), 9-18.

Elert, G. (2007). Pressure of the human circulatory system : Is gender a

factor ? Retrieved from http://hypertexbook. Com/facts/2007/blood pressure.shtml.

Elliott W J. MD, Phd . et.al. (2004). Graded Blood Pressure Reduction in Hypertension in Hypertensive Outpatients Associated With Use of a Device to Assist with Slow Breathing. The journal of clinical hypertension. Vol.VI No.X October 2004.

Joseph C N . et al. (2005). Slow Breathing Improves Arterial Baroreflex Sensitivity and Decreases Blood Pressure in Essential Hypertension. American Heart Association. Volume 46 Issue 4 October 2005. 714-718.

Mohankaushik R , Sukhdev R , Vemreddirjesh K. (2006). Effects of mental relaxation and slow breathing in essential hypertension.Department of Holistic Medicine, Himalayan Institute of Medical Sciences, Dehradun 248140, Uttaranchal, India. Available online 10 January.

Mourya, M., Mahajan, A.S., Singh,N.P.,&Jain,A.k. (2009). Effect of slow and fast breathing exercise on autonomic functions in patient with essential hypertension. Journal of Alternative and complement Medicine, 15 (7), 711-717.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: January 15,2021, Revised: May 5, 2021, Accepted: May 28,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.23

121

Pal, G.k., Velkumary, S ., & Madanmohan. (2004). Effect of short-term practice of breathing exercises on autonomic functions in normal humanvolunteers. The Indian journal of medical research, 120(2), 115-121.

Rosenthai,T.,Alter, A., Peleg , E.,& Gavish,B. (2001). Device – guided breathing exercises reduce blood pressure : ambulatory and home measurements. American Journal Hypertension,14(1),74-76.

Porkovic V., Huxley,R.,wu, Y., Prabnakaran,D.,& Macmahon,S. (2007). The burden of bloodpressure related disease : A negloted priority for global. Hypertension, 50 (6), 991-997.

Siriyanaluk, T., Ponyasupan,U.,&Srikaew,M. (2011). Complementary core practice among patient with hypertension. Priness of Naradhiwas University Journal, 3 (1), 61-72.

Suwannee Jarungitaree. (1998) Cardiopulmonary physical theraphy.2 nd and living trans media company LTD, Bangkok,.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021 , Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

คณภาพน าจากบอน าพรอนในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช Water quality of hot spring in Chumphon, Ranong, Surat Thani and

Nakhon Si Thammarat Provinces

กนกวรรณ เทพเลอน1* และ กฤษณ เรองสมบต1

Kanokwan Thepluean1* and Kritsanee Ruangsombat1

บทคดยอ

น าพรอนเกดจากน าบาดาลรอนซมผานรอยแตกของช นหนข นมาจากใตดน โดยน ามคณสมบตเฉพาะตามช นหนทน าซมผาน ทผานมาในป พ.ศ. 2559 พบคณภาพน าจากบอน าพรอนในจงหวดระนองมปรมาณฟลออไรดและเช อจลนทรย ไมผานเกณฑ ดงน นในปพ.ศ. 2560 ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11 สราษฎรธาน จงมวตถประสงคเพอศกษาคณสมบตทางกายภาพ ทางเคม และทางจลชววทยาของน าจากบอน าพรอนในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค จ านวน 30 บอ ผลการศกษา พบวาน าในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช ไมผานเกณฑทางกายภาพและทางเคมรอยละ 100, 100, 91 และ 62 และไมผานเกณฑทางจลชววทยารอยละ 100, 78, 73 และ 100 ของจ านวนบอท งหมดในแตละจงหวด ตามล าดบ นอกจากน พบวาปรมาณฟลออไรดในจงหวดระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราชสงเกนเกณฑรอยละ 100, 73 และ 62 ของจ านวนบอท งหมดในแตละจงหวด ตามล าดบ จงไมควรใชน าดมกน ขอมลทไดเปนประโยชนในการเฝาระวงคณภาพน า และบรหารการใชน าจากบอน าพรอนใหเหมาะสมกบคณสมบตของน าแตละบอตอไป

คาสาคญ: บอน าพรอน, คณภาพน า, ภาคใตตอนบน, คมครองผบรโภค

1* ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11 สราษฎรธาน, กรมวทยาศาสตรการแพทย, กระทรวงสาธารณสข 1* The Regional of Medical Science Center 11 Surat Thani, Department of Medical Sciences, Ministry of

Public Health * Corresponding Author: e-mail: kanokwan.th@dmsc.mail.go.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

123

Abstract

Hot springs are formed by hot groundwater seeping through cracks in rock layers rising from

the ground. The water has specific properties according to the rock layers that the water seeps through.

In the past year, 2016 it was found that the water quality from hot springs in Ranong province contained

fluoride and microorganisms that did not meet the criteria. This study, The Regional of Medical Science

Center 11 Surat Thani, aimed to determine the physical, chemical and microbiological properties of

water from 30 ponds of hot springs in Chumphon, Ranong, Surat Thani and Nakhon Si Thammarat

provinces in 2017 compared to groundwater standards that used for consumption. The results showed

that water in Chumphon, Ranong, Surat Thani and Nakhon Si Thammarat provinces did not meet the

physical and chemical criteria by 100, 100, 91 and 62 percent of total pond in each province, and 100,

78, 73 and 100 percent of total pond in each province did not meet the microbiological criteria,

respectively. Furthermore, the fluoride concentration of hot springs in Ranong, Surat Thani and Nakhon

Si Thammarat provinces exceeded the threshold of 100, 73 and 62 percent of total pond in each

province, respectively. Therefore, hot springs water should not be used as drinking water. Hence, the

information obtained is useful in surveillance, water quality and manage the use of water from hot

springs appropriately according to specific properties of each well.

Key words: hot spring, water quality, upper southern region, consumer protection

บทนา น าพรอนเปนปรากฏการณธรรมชาตทน ารอน

ซมข นมาจากใตดนเกดจากน าบาดาลทถกความรอนและแรงอดภายในโลกพยายามซมผานรอยเลอนหรอรอยแตก ละลายแรธาตจากช นหนและเกดการผสมกบน าบาดาลเยนทระดบต นท าใหอณหภมหรอแรงดนลดต าลงเปนน าพรอนหรอน าบอน ารอนทบรเวณผวดน โดยน าจะมคณสมบตเฉพาะตามชนดและปรมาณแรธาตทเปนองคประกอบของช นหนทน าซมผาน ซงรอยเลอนของเปลอกโลกในพ นทภาคใตตอนบนของประเทศไทยม 2 รอยเลอน คอ รอยเลอนระนอง และรอยเลอนคลองมะรย ท าใหพ นทอ าเภอละอน อ าเภอกระบร อ าเภอ

เมอง จงหวดระนอง และอ าเภอบานตาขน อ าเภอพนม อ าเภอทบปด จงหวดสราษฎรธานมความเสยงเกดแผนดนไหว (กรมทรพยากรธรณ, 2550ก : 2-3) การเกดแผนดนไหวแตละคร งอาจท าให ช นหนมการเปลยนแปลงและน าทซมผานช นหนมคณสมบตเปลยนแปลงได

ประเทศไทยมการส ารวจพบแหลงน าพรอนมากกวา 112 แหลง กระจายตวอยทวไปต งแต ภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคกลางและภาคใต อณหภมของน าพรอนทผวดนอยในชวง 40-100 องศาเซลเซยส พ นทภาคใตตอนบนมการใชประโยชนน าจากบอน าพรอนเพอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

124

บ าบดและรกษาสขภาพในลกษณะการลงแชและการดม ท าใหหนวยงานทก ากบดแลบอน าพรอน ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไดพฒนาพ นทบรเวณบอน าพรอนเพอการใชบรการของประชาชนรวมท งรองรบสงคมผสงอายของประเทศไทยและพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงสขภาพ โดยเกณฑมาตรฐานก าหนดใหแหลงทองเทยวเชงสขภาพประเภทน าพรอนธรรมชาต ตองมผลการทดสอบคณภาพน าจากกรมทรพยากรน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ หรอกรมวทยาศาสตรการแพทยทก 2 ป โดยน าจะตองมคณภาพทเหมาะสมในการใหบรการและสอดคลองกบการรกษาทางการแพทย (กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2557 : 3, 8) แตปจจบนยงไมมเกณฑมาตรฐานคณภาพน าจากบอน าพรอนทชดเจน เพอเปนการคมครองผบรโภคและความปลอดภยของผใชบรการ เปรยบเทยบผลการศกษาคณสมบตน าจากบอน าพรอนกบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2551) จากขอมลทผานมาน าจากบอน าพรอนในจงหวดระนองป พ.ศ. 2559 ของศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11 สราษฎรธาน (กนกวรรณ เทพเลอน และกฤษณ เรองสมบต , 2559 : 26) จ านวน 6 บอ พบน ามปรมาณฟลออไรด 4.9-6.7 มลลกรมตอลตร สงเกนเกณฑท ง 6 บอ สอดคลองกบรายงานผลการตรวจน าพรอนในจงหวดระนอง (สมาคมเภสชกรแหงจงหวดชนมะ ศนยตรวจวเคราะหทางดานสงแวดลอม ประเทศญปน, 2560) และพบเช อจลนทรยทบงช สขลกษณะไมผานเกณฑรอยละ 46

ดงน น เพอเปนการเฝาระวง คมครองผบรโภค เปนขอมลส าหรบผรบผดชอบในการบรหารจดการบอน าพรอนรวมถงสรางองคความรดานการปองกนมลพษ และเพมความมนใจในความปลอดภยตอผใชบรการ ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11 สราษฎรธาน จงได

ศกษาคณภาพน าจากบอน าพรอนใหครอบคลมพ นทรบผดชอบท ง 4 จงหวด

วตถประสงค ศกษาคณสมบตทางกายภาพ ทางเคม และทาง

จลชววทยา ของน าจากบอน าพรอนตนก าเนดในพ นทจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค

วสดและวธการ ตวอยาง

ตวอยางน าจากบอน าพรอนตนก าเนดในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช จ านวน 21 แหลง รวม 30 บอ โดยส ารวจขอมลแหลงน าพรอนจากส านกงานสาธารณสขจงหวดของแตละจงหวด จ านวนบอทเกบจะมากหรอนอยข นอยกบจ านวนบอทเกดข นตามธรรมชาตและกระจายอยในแหลงน าพรอนแตละแหลง (ตารางท 1) เกบตวอยางน าบอละ 3 คร ง ฤดหนาว (เดอนธนวาคม 2559) ฤดรอน (เดอนมนาคม 2560) และฤดฝน (มถนายน 2560) เปนเวลา 1 ป โดยจ าแนกบอน าพรอนเปน 2 ชนด

1. บอน าพรอนทมการสรางขอบบอครอบตาน าโดยบอมเสนผานศนยกลางประมาณ 1-4 เมตร และมการตอทอน าน าจากบอไปยงบอพกน าหรอน าน าไปใชประโยชน เกบตวอยางโดยการจมขวดเกบน าโดยตรง หรอใชภาชนะตกน าบรเวณกลางบอหรอหางจากขอบบอประมาณ 1 เมตร สวนทางจลชววทยาเกบตวอยางลกจากผวน าประมาณ 30 เซนตเมตร

2. น า พร อนท เปนตาน า ไหลผดออกมาตลอดเวลาและไหลลงมารวมกนเปนแองน า โดยมการใชประโยชนจากแองน าเกบตวอยางน าจากตาน าทไหลออกมาโดยตรง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

125

ตารางท 1 บอน าพรอนทศกษาคณภาพน าจ าแนกตามจงหวด จงหวด จานวนบอน าพรอน ชอบอ ตาบล อาเภอ จานวนบอ

แหลง บอ ชมพร 1 2 บอน าพรอนถ าเขาพล สวนแตง ละแม 2 ระนอง 5 9 บอน าพรอนหาดยาย บางพระเหนอ ละอน 2

บอน าพรอนคายรตนรงสรรค กองพนทหารราบท 2 กรมทหารราบท 25

ราชกรด เมอง 1

บอน าพรอนรกษะวารน (บอพอ บอแม บอลกสาว)

เขานเวศน เมอง 3

บอน าพรอนพรหลมพ บางร น เมอง 1 บอน าพรอนพรร ง บางร น เมอง 2

สราษฎรธาน 9 11 บอน าพรอนอดมมตร บางสวรรค พระแสง 1 บอน าพรอนไทรโสภา ไทรโสภา พระแสง 1 บอน าพรอนเขาตอก เขาตอก เคยนซา 2 บอน าพรอนคายลกเสอ เพมพนทรพย บานนาสาร 1 บอน าพรอนทาสะทอน ทาสะทอน พนพน 2 บอน าพรอนถ าสงขร ถ าสงขร ครรฐนคม 1 บอน าพรอนสวนโมกขนานาชาต เลมด ไชยา 1 บอน าพรอนส านกธารน ารอน เขาถาน ทาฉาง 1 บอน าพรอนบานกรด บานกรด กาญจนดษฐ 1

นครศรธรรมราช 6 8 บอน าพรอนหวยปรก หวยปรก ฉวาง 1 บอน าพรอนหวยทรายขาว กะทน พปน 1 บอน าพรอนหนองบว เขาพระ พปน 1 บอน าพรอน อบต.พปน พปน พปน 1 บอน าพรอนวงหน (บอน าทพย บอ

น ายา บอน ากรด) วงหน บางขน 3

บอน าพรอนกรงชง กรงชง นบพต า 1 รวม 21 30

วธการตรวจวดคณภาพน า รายการตรวจวดดานกายภาพและเคมจ านวน 17 รายการ ดงน อณหภม ความเปนกรด-ดาง ความขน ของแขงท งหมด ความกระดางท งหมด คลอไรด ไนเตรท ฟลออไรด ซลเฟต โบรไมด เหลก ทองแดง แมงกานส ตะกว สารหน แคดเมยม และปรอท โดยมวธการ ดงน 1. อณหภม น าเทอรโมมเตอรทไดรบการสอบเทยบวดอณหภมตวอยางน าขณะเกบตวอยาง

2. ความเปนกรด-ดาง (pH value) น าตวอยางน ามาวดคาความเปนกรด-ดางดวยเครอง pH meter ยหอ Orion รน 420A (Rice et al.,2012: 4-91) 3. ความขน (Turbidity) น าตวอยางน ามาวดคาความขนดวยเครอง Turbidimeter ยหอ Hach รน 2100N และเปรยบเทยบปรมาณกบสารมาตรฐานฟอรมาซน (Formazin) และใช GELEX Secondary Turbidity Standard Kit ในการควบคมคณภาพ 4. ของแขงท งหมด (Total solids) ซงเปนกลมสารทประกอบดวยของแขงทละลายน าได (Total

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

126

Dissolved Solids ; TDS) และของแขงทแขวนลอยในน า ( Total Suspended Solids ; TSS) ( ป ร า โ มช เชยวชาญ, 2552) ตรวจวดโดยการน าตวอยางน ามาระเหยใหแหงอบใหน าหนกคงท แลวชงหาน าหนกปรมาณของแขงท งหมด (Rice et al., 2012 : 2-64) 5. ความกระดางท งหมด โดยค านวณเปนแคลเซยมคารบอเนต (Total hardness as CaCO3) น าตวอยางน ามาไตเตรทกบสารละลาย EDTA (Rice et al., 2012 : 2-44) 6. คลอไรด (Chloride) ไนเตรท (Nitrate) ฟลออไรด (Fluoride) ซ ล เฟต (Sulfate) โบรไมด (Bromide) น าตวอยางน ามาตรวจวดดวยเครอง Ion Chromatography ยหอ Dionex ร น ICS-3000 โดยเปรยบเทยบปรมาณกบสารละลายมาตรฐานคลอไรดไนเตรทฟลออไรด ซลเฟต และโบรไมด (Rice et al., 2012 : 4-5) 7. เหลก ( Iron) ทองแดง (Copper) และแมงกานส (Manganese) น าตวอยางน ามายอยดวยกรดไนตรกเขมขนและความรอน เพมความเขมขนดวยการระเหย ว เคราะหปรมาณดวยเครอง Flame Atomic Absorption Spectrophotometer ย ห อ Perkin Elmer รน AAnalyst 800 โดยเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐาน เหลก ทองแดง และแมงกานส (Rice et al., 2012 : 3-9) 8. ตะกว (Lead) สารหน (Arsenic) และแคดเมยม (Cadmium) น าต วอย างน ามาทดสอบด วยเคร อง Graphite Atomic Absorption Spectrophotometer ยหอ Perkin Elmer รน AAnalyst 600 โดยเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐาน ตะกว สารหน และแคดเมยม (Rice et al., 2012 : 3-6) 9. ปรอท (Mercury) น าตวอยางน ามาตรวจวดดวยเครอง Direct Mercury Analyzer ยหอ Milestone ร น DMA-80 โดยใช เทคนคการเผา (Combustion) เปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐานปรอท รายการตรวจวดดานจลชววทยาจ านวน 5 รายการ

1. โคลฟอรม แบคทเรย (Coliforms) ตรวจวดดวยวธ เอมพเอน (MPN = Most Probable Number) โดยใชตาราง MPN ทก าหนดหลอดอาหารเล ยงเช อ 10 หลอด แตละหลอดใสตวอยางน า 10 มลลลตร รายงานผลเปนคา MPN ตอ 100 มลลลตร (Rice et al., 2012 : 70-76) 2. เอสเชอรเชยโคไล (E. coli) ตรวจหาดวยวธตอเนองจากการทดสอบโคลฟอรม รายงานผล พบหรอไมพบตอน า 100 มลลลตร (Rice et al., 2012: 70-76) 3. จลนทรยทท าใหเกดโรค ตรวจวดโดยวธ Membrane Filtration Technique รายงานผล พบหรอไมพบ ตอน า 100 มลลลตรไดแก - ซาลโมเนลลา (Salmonella spp.) (ISO 19250, 2010) - สตาฟโลคอกคส ออเรยส (S. aureus) (Rice et al., 2012: 44-45) - คลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนส (C. Perfringens (Environment Agency, The Microbiology of drinking water, 2010) โดยวธการตรวจวดรายการความเปนกรดดาง ปรมาณของแขงท งหมด ความกระดาง คลอไรดไนเตรท ฟลออไรด ซลเฟต โบรไมด เหลกตะกว สารหน โคลฟอรมแบคทเรย เอสเชอรเชย โคไล สตาฟโลคอกคส ออเรยส ซาลโมเนลลาและ คลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนสไดรบการรบรองมาตรฐาน ตามระบบ ISO/IEC 17025:2015 และเปรยบเทยบผลการศกษากบเกณฑม า ต ร ฐ า น น า บ า ด า ล ท ใ ช บ ร โ ภ ค ( ก ร ะ ท ร ว งทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2551)

ผลการวจย ผลการตรวจวดคณภาพน าพรอนจ านวน 30 บอ

แตละรายการแสดงเปนคาต าสด-สงสด และคามธยฐาน (Median) ของแตละจงหวด เนองจากคณสมบตของน าแตละบอภายในจงหวดเดยวกนมคาเปนอสระตอกน จงใชคามธยฐานเปนการแสดงคากลางของขอมลภายใน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

127

จงหวด (ตารางท 2) เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค คณภาพทางกายภาพและทางเคมของน ำพรอนในจงหวดชมพร ระนอง สรำษฎรธำน และนครศรธรรมรำช สงเกนเกณฑรอยละ 100, 100,

91 และ 62 ของจ านวนบอน าพรอนทศกษาในแตละจงหวด และทางจลชววทยาสงเกนเกณฑรอยละ 100, 78, 73 และ 100 ของจ านวนบอน าพรอนทศกษาในแตละจงหวด ตามล าดบ

ตารางท 2 ผลการตรวจวดคณภาพน าทางดานกายภาพและเคม รายการ คาตาสด-

คาสงสด คามธยฐาน เกณฑ1

ชมพร ระนอง สราษฎรธาน นครศรธรรมราช ทางกายภาพ 1. อณหภม (องศาเซลเซยส) 32-67 49 45 51 50 ไมไดก าหนด 2. ความขน (ซลกาสเกล) 0.1-7.4 0.3 0.2 0.4 0.6 5 3. ความเปนกรด-ดาง 7.1-8.6 7.2 7.9 7.7 8.2 7.0-8.5 ทางเคม2 1. ปรมาณของแขงท งหมด 204-14,699 541 277 1,581 257 ไมไดก าหนด 2. ความกระดางท งหมด 10-2,284 345 54 1,068 25 300 3. คลอไรด < 5-6,938 98 < 5 6 < 5 250 4. ฟลออไรด 0.3-13.6 0.4 5.5 3.3 12.0 0.7 5. ซลเฟต 3-1,196 12 21 659 5 200 คณสมบตทพบนอย2 1. ไนเตรท 1.8 -5.6 < 1.8 < 1.8 < 1.8 < 1.8 45 2. โบรไมด < 0.002 < 0.002 < 0.002 < 0.002 < 0.002 ไมไดก าหนด 3. เหลก 0.03 -0.57 0.03 < 0.03 0.10 < 0.03 0.5 4. ทองแดง < 0.003 < 0.003 < 0.003 < 0.003 < 0.003 1.0 5. แมงกานส < 0.03 -0.14 0.05 < 0.03 < 0.03 < 0.03 0.3 คณสมบตทเปนพษ2 1. ตะกว < 0.005 -0.01 < 0.005 < 0.005 < 0.005 < 0.005 0.05 2. สารหน < 0.005 -0.03 0.01 0.01 0.02 < 0.005 0.05 3. แคดเมยม < 0.005 < 0.005 < 0.005 < 0.005 < 0.005 0.01 4. ปรอท < 0.001 < 0.001 < 0.001 < 0.001 < 0.001 0.001 ทางจลชววทยา3 1. โคลฟอรมแบคทเรย

(เอมพเอน)< 1.1 - >23 >23 9.2 >23 >23 < 2.2

2. เอสเชอรเชย โคไล ไมพบ/พบ พบ พบ พบ พบ ตองไมม 3. ซาลโมเนลลา ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมไดก าหนด 4. สตาฟโลคอกคส ออเรยส ไมพบ/พบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมไดก าหนด 5. คลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนส ไมพบ/พบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมไดก าหนด

หมายเหต 1 เกณฑตามคณภาพน าบาดาลทจะใชบรโภคได กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ป พ.ศ. 2551 2 หนวยเปน มลลกรมตอลตร 3 หนวยเปนตอน า 100 มลลลตร

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

128

เมอพจารณาผลทไมผานเกณฑเปนรายจงหวด พบวา จงหวดชมพร น าพรอนท งสองบอมปรมาณ

ความกระดางท งหมดสงเกนเกณฑเลกนอย อณหภมอยในชวงสงกวา 40 องศาเซลเซยส และตรวจพบการปนเปอน เช อโคลฟอรมแบคทเรย และเอสเชอรเชย โคไล

จงหวดระนอง น าพรอนมปรมาณฟลออไรดสงเกนเกณฑท ง 9 บอ มอณหภมต ากวา 40 องศาเซลเซยส 1 บอ พบการปนเปอนเ ช อโคลฟอรมแบคทเรยและเอสเชอรเชย โคไล 5 บอ (รอยละ 56) โดยม 2 บอ (รอยละ 22) ทพบเช อกอโรคอาหารเปนพษดวย

จงหวดสราษฎรธาน มบอน าพรอนทอณหภมสงทสด 67 องศาเซลเซยส (บอน าพรอนทาสะทอน) ความขนสงทสด 7.4 ซลกาสเกล (บอเขาตอก 1) มปรมาณความกระดางท งหมด ฟลออไรด และซลเฟตสงเกนเกณฑ 5 บอ (รอยละ 45) ปรมาณความกระดางท งหมด คลอไรด ฟลออไรด และซลเฟตสงเกนเกณฑ 2 บอ (รอยละ 18) ปนเปอนเช อโคลฟอรมแบคทเรย

และเอสเชอรเชย โคไล 6 บอ (รอยละ 54) เช อกอโรคอาหารเปนพษ 1 บอ (รอยละ 9)

จงหวดนครศรธรรมราช บอน าพรอน อบต.พปนมความเปนกรด-ดางสงทสดเทากบ 8.6 ปรมาณฟลออไรดสงเกนเกณฑ 5 บอ (รอยละ 62) ปนเปอนเช อโคลฟอรมแบคทเรยและเอสเชอรเชย โคไล 6 บอ (รอยละ 75)

เมอพจารณาผลการศกษาตามรายการตรวจวด พบวาม 11 รายการทไมผานเกณฑ แบงเปนทางเคม 7 รายการ รายการทมน าบอน าพรอนไมผานเกณฑมากทสด ฟลออไรด รองลงมาคอ ความกระดางท งหมด ซลเฟต คลอไรด ความขน ความเปนกรด-ดาง และเหลก ทางจลชววทยา 4 รายการ รายการทมน าบอน าพรอนไมผานเกณฑมากทสด คอ โคลฟอรมแบคทเรย รองลงมาคอ เช อเอสเชอรเชย โคไล เช อคลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนส และเช อสตาฟโลคอกคส ออเรยส (ตารางท 3)

ตารางท 3 บอน าพรอนทมคณภาพไมผานเกณฑ จ าแนกตามรายการตรวจวด รายการตรวจวด จานวนบอ รายชอบอน าพรอน

1. ความขน 1 บอน าพรอนเขาตอก 1 ขอมลมการกระจายตวสง ท าใหคาเฉลยสงเกนเกณฑ 2. ความเปนกรด-ดาง 1 บอน าพรอนอบต.พปน สงกวาเกณฑเลกนอย 3. ความกระดางท งหมด 8 บอน าพรอนถ าเขาพล อดมมตร ไทรโสภา เขาตอก ทาสะทอน ถ าสงขร สวนโมกข

และส านกธารน ารอนสงเกนเกณฑ 4. คลอไรด 2 บอน าพรอนสวนโมกข และส านกธารน ารอนสงเกนเกณฑ 5. ฟลออไรด 16 บอน าพรอนหาดยาย คายรตนรงสรรค รกษะวารน พรหลมพ พรร ง เขาตอก คาย

ลกเสอ ทาสะทอน ถ าสงขร สวนโมกข ส านกธารน ารอน หวยปรก หวยทรายขาว หนองบว อบต.พปน และกรงชงสงเกนเกณฑ

6. ซลเฟต 5 บอน าพรอนเขาตอก ทาสะทอน ถ าสงขร สวนโมกข และส านกธารน ารอนสงเกนเกณฑ

7. เหลก 1 บอน าพรอนเขาตอก 1 สงเกนเกณฑเลกนอย 8. โคลฟอรมแบคทเรย (เอมพเอน) 22 บอน าพรอนถ าเขาพล 1 และ 2 บอน าพรอนหาดยาย 1 และ 2 บอน าพรอนคาย

รตนรงสรรค กองพนทหารราบท 2 กรมทหารราบท 25 บอน าพรอนพรหลมพ บอน าพรอนพรร ง 1 และ 2 บอน าพรอนอดมมตร บอน าพรอนไทรโสภา บอน าพรอนคายลกเสอ บอน าพรอนถ าสงขร บอน าพรอนสวนโมกขนานาชาต บอน าพรอนส านกธารน ารอน บอน าพรอนบานกรด บอน าพรอนหวยปรก บอน าพรอนหวยทรายขาว

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

129

รายการตรวจวด จานวนบอ รายชอบอน าพรอน บอน าพรอนหนองบว บอน าพรอนวงหน (บอน าทพย บอน ายา บอน ากรด) บอน าพรอนกรงชง

9. เอสเชอรเชย โคไล 21 บอน าพรอนถ าเขาพล 1 และ 2 บอน าพรอนหาดยาย 1 และ 2 บอน าพรอนคายรตนรงสรรค กองพนทหารราบท 2 กรมทหารราบท 25 บอน าพรอนพรหลมพ บอน าพรอนพรร ง 1 บอน าพรอนอดมมตร บอน าพรอนไทรโสภา บอน าพรอนเขาตอก 2 บอน าพรอนคายลกเสอ บอน าพรอนถ าสงขร บอน าพรอนสวนโมกขนานาชาต บอน าพรอนส านกธารน ารอน บอน าพรอนบานกรด บอน าพรอนหวยปรก บอน าพรอนหวยทรายขาว บอน าพรอนหนองบว บอน าพรอนวงหน (บอน าทพย บอน ายา บอน ากรด)

10. สตาฟโลคอกคส ออเรยส 1 บอน าพรอนพรหลมพ 11. คลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนส 6 บอน าพรอนบอลกสาว บอน าพรอนพรหลมพ บอน าพรอนพรร ง 1

บอน าพรอนสวนโมกข บอน าพรอนอบต.พปน บอน าพรอนบอน ากรด

หมายเหต เกณฑตามคณภาพน าบาดาลทจะใชบรโภคได กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ป พ.ศ. 2551

การอภปรายผลการวจย เนองจากในปจจบนยงไมมเกณฑมาตรฐานน า

จากบอน าพรอน การศกษาคณภาพน าจากบอน าพรอนจ านวน 30 บอ ในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช คร งน จงไดท าการเปรยบเทยบผลการศกษากบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค ซงผลการศกษาพบวา อณหภมของน าอยในชวง 32-67 องศาเซลเซยส เปนบอน าอนถงบอน ารอน น าพรอนทมอณหภมสงตามแหลงทองเทยวตางๆ ในปจจบน มกมกจกรรมการตมไขในน าพรอนใหนกทองเทยว โดยน าพรอนทมอณหภมมากกวา 65 องศาเซลเซยส จะสามารถตมไขใหสกไดภายใน 12 นาท (วรรณภา จาราช, 2546 : 10) จากการศกษาคาความเปนกรด-ดางในน าจากบอน าพรอน พบวา อยในชวง 7.1-8.6 ซงน ามสภาวะเปนกลางคอนไปทางดาง ท งน เนองมาจากความรอนใตพ นดนและปรมาณแรธาตทน าละลายจากช นหนท าใหน ามคณสมบตเปนดาง ปรมาณความกระดางของบอน าพรอนบานกรดมคาเบยงเบนมาตรฐานสง อาจเกดจากน าจากบอน าพรอนมการปนเปอนน าจากผวดน หากตองการลดปรมาณความกระดางอาจใชวธการกรองผานเรซนก าจดความกระดาง (กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข , 2562 : 17) จากการศกษา

ปรมาณฟลออไรด พบวามประมาณ 0.3-13.6 มลลกรมตอลตร ซงสงกวาเกณฑมาตรฐาน (ไมเกน 0.7 มลลกรมตอลตร) การท ปรมาณฟลออไรดในน าจากบอน าพรอนสง อาจเกดจากน าพรอนใตดนซมผานรอยแตกและละลายสารประกอบฟลออไรดจากช นหน ซงปรมาณฟลออไรดในน าข นอยกบความใกลไกลกบรอยแยกของสายแร โดยแหลงแรฟลออไรดสวนใหญของประเทศไทยอยบรเวณเทอกเขาทางทศตะวนตก เรยงตวจากจงหวดเชยงราย เชยงใหม แมฮองสอน ลงมาจนถงจงหวดกาญจนบร เพชรบร และทางภาคใตพบมากทจงหวดสราษฎรธาน และกระบ (กรมทรพยากรธรณ, 2550ข : 1) ปรมาณฟลออไรดในน าจากน าพรอนทางภาคใตพบปรมาณต ากวาทางภาคเหนอ ซงการดมน าทมปรมาณฟลออไรด 0.5 มลลกรมตอลตรจะชวยใหโรคฟนผลดลง และปรมาณฟลออไรดทเหมาะสมในน าบรโภคตองไมเกน 0.7 มลลกรมตอลตร เพราะหากดมน าทมปรมาณฟลออไรดสงเกนไปจะท าใหเกดการสะสมขอ งฟล ออ ไ ร ด ใ น ฟ น เ ก ด ส ภ า ว ะ ฟ น ต ก ก ร ะ (Dentalfluorosis) และถาปรมาณฟลออไรดสงไปอกจะเกดการสะสมในกระดกทวรางกายท าใหเกดโรคทางกระดกเรยกวา Cripplingfluorosis โดยการลดปรมาณฟลออไรดในน ามหลายวธ ไดแก การตกตะกอน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

130

โดยการเตมสารตวกลางทสามารถจบกลมใหเกดสารประกอบเชงซอนกบฟลออไรด เชน ถานกระดก ปนขาว สารสม เปนตน การแลกเปล ยนไอออนโดยใชเรซนส าหรบจบฟลออไรด หรอใชวธการกรองแบบรเวอร สออสโมซส ทเปนการกรองผานแผนสงเคราะหภายใตความดนสง (สรตน มงคลชยอรญญา และ องศณา ฤทธอย, 2548 : 7-25) น าจากบอน าพรอนทมปรมาณซลเฟต และคลอไรดสงเกนเกณฑมาก อาจเกดจากน าพรอนเกดการผสมกบน าทะเลทระดบต นท าใหปรมาณซลเฟตและคลอไรดจากน าเคมเขามาในน าพรอน (วรรณภา จาราช, 2546 : 47, 50) น าพรอนทศกษาอาจจะจดเปนน าพรอนทวไป (Simple Springs) ค อ น า ม อ ณ ห ภ ม ส ง ก ว า 2 5 อ ง ศ า เ ซ ล เ ซ ย ส ประกอบดวยธาตคารบอน เกลอ และแรธาตอนๆ นอยกวา 1 กรมตอลตร ยกเวนน าพรอนเขาตอกและน าพรอน ทาสะทอน น ามปรมาณแรธาตมากกวา 1 กรมตอลตร จดเปนน าพรอนดนคารบอนหนก (Heavy Carbon Soil Springs) และน าพรอนสวนโมกขนานาชาต และน าพ ร อนส านกธารน า ร อน น ามสวนประกอบของเกลออยในชวง 5-10 กรมตอลตร จดเปนน าพรอนเกลอ (Salt Springs) (กรมทรพยากรธรณ, 2559) สวนคณสมบตทพบนอยไดแก ไนเตรท ทองแดง แมงกานส และโลหะหนกทเปนพษ ไดแก ตะกว สารหน แคดเมยม และปรอท มคาผานเกณฑน าบาดาลทใชบรโภคทกบอ คณภาพน าทางจลชววทยาพบตวอยางน าจากบอน าพรอนมการปนเปอนเช อกลมโคลฟอรมแบคทเรย เช อเอสเชอรเชย โคไล ซงเปนเช อทบงช สขลกษณะของบอน าพรอน แมเช อกลมโคลฟอรมแบคทเรยสวนใหญจะไมมอนตราย แตบางสายพนธอาจท าใหเกดอาหารเปนพษและโรคทรนแรงได และยงพบเช อโรคอาหารเปนพษ คลอสทรเดยม เพอรฟรงเจนส และสตาฟโลคอกคส ออเรยส ซงสตาฟโลคอกคส ออเรยส เปนเช อทปนเปอนจากผวหนงทมแผล ฝ หนอง การปนเปอนอาจเนองจากบอน าพรอนเปนบอดนและเปนบอแบบเปด ท าใหมโอกาสปนเปอนเช อจากดน เศษใบไม ฝนละออง

น าผวดน รวมท งน าฝนชะลางสงปนเปอนลงในบอ จงควรตองมการดแลความสะอาดของบอและบรเวณรอบ ๆ บอ มการปองกนฝนละอองและเศษใบไมไมใหลงไปในบอ รวมถงปองกนไมใหน าบนผวดนชะลางสงสกปรกลงไปปนเปอนน าในบอ โดยการปรบบรเวณทต งบอใหสงกวาบรเวณขางเคยง การผนกขางบอ การท าลานคอนกร ต เ ป นช านบ อรอบปากบ อ ( ก ร ะทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2551) หรอการจดทางระบายน าบรเวณรอบๆ บอเพอปองกนมใหน าจากภายนอกไหลเขามาบรเวณบอ เพราะถามการปนเปอนเขาสระบบทางเดนอาหารโดยเขาปากอาจท าใหเกดโรคระบบทางเดนอาหาร เชน ทองเสยได และหนวยงานทเกยวของหรอก ากบดแลบอน าพรอนควรมการเฝาระวงตรวจสอบคณภาพ รายการแรธาตใหครอบคลมและสอดคลองกบทางการแพทยทคาดวาจะเกดประโยชนในการชวยบ าบดตางๆ และแรธาตทอาจเปนอนตรายเพอความปลอดภยของผใชบรการตอไป ท งน ถาจะใชน าในการผลตเปนน าแรเพอการบรโภค (กระทรวงสาธารณสข, 2543) จะตองมกระบวนการก าจดเช อจลนทรยตาง ๆ ใหผานเกณฑ

ขอเสนอแนะ ขอมลท ได เปนประโยชนส าหรบองคกรปกครองสวนทองถน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ผดแลรบผดชอบบอน าพรอนในการเฝาระวงคณภาพน า การปองกนการปนเปอนเช อจลนทรยสบอ รวมถงการใชประโยชนน าใหเหมาะสมกบคณสมบตของน าแตละบอ และการวจยตอไปควรมการศกษารายการตรวจวเคราะห เชน ก ามะถน เรดอน หรอรายการทชวยในการบ าบดทางการแพทยเพมเตม

สรปผลการวจย การศกษาคณสมบตน าจากบอน าพรอนเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานน าบาดาลทใชบรโภค คณภาพน าทางกายภาพและทางเคม พบวาน าจากบอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

131

น าพ ร อน ในจ งหว ดระนอง ส ร าษฎร ธ าน และนครศรธรรมราชมปรมาณฟลออไรดสงเกนเกณฑรอยละ 100 , 73 และ 62 ของจ านวนบอในแตละจงหวด ตามล าดบ ในจงหวดชมพรทกตวอยางมความกระดางสงเกนเกณฑ ในจงหวดสราษฎรธานพบปรมาณความกระดาง คลอไรด และซลเฟตสงเกนเกณฑรอยละ 82, 18 และ 64 ของจ านวนบอในจงหวด ตามล าดบ ทางจลชววทยาตรวจพบการปนเปอนของเช อจลนทรยทบงช สขลกษณะของบอน าพรอนไมผานเกณฑรอยละ 77 และพบเช อจลนทรยกอโรคอาหารเปนพษ รอยละ 20 ของตวอยางท งหมด จงไมควรใชน าในการดมกน

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณเจาหนาทหองปฏบตการอาหาร

ของศนยวทยาศาสตรการแพทยสราษฎรธานทกทาน รวมถงเจาหนาทจากส านกงานสาธารณสขทกจงหวดทสนบสนนขอมลแหลงบอน ารอนในจงหวดชมพร ระนอง สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช ทมสวนรวมท าใหผลงานวชาการน ส าเรจลลวงไปดวยด

เอกสารอางอง กนกวรรณ เทพเลอน และ กฤษณ เรองสมบต. (2559).

คณภาพน าจากบอน ารอนและบอแชในจงหวดระนองปงบประมาณ พ.ศ. 2559. ในรายงานประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11สราษฎรธาน. (น. 26). สราษฎรธาน.

กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2557). คมอการตรวจประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงสขภาพประเภทน าพรอนธรรมชาต. พมพคร งท 2. กรงเทพฯ : ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

กรมทรพยากรธรณ. (2550ก). การศกษาคาบอบตในพ นททแสดงรองรอยการเคลอนตวของรอยเลอนในจงหวดประจวบค ร ข นธ ช มพร ระนอง สราษฎรธาน กระบ พงงา และภเกต (รอยเลอนระนองและรอยเลอนคลองมะรย). พมพคร งท 1. กรงเทพฯ : ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรมทรพยากรธรณ. (2550ข). ฟลออไรด. สบคนเมอวนท 2 พฤษภาคม 2564, จาก http://www.dmr.go.th/

กรมทรพยากรธรณ. (2559). การแบงประเภทและประโยชนจากการอาบน าพรอน. สบคนเมอวนท 28 มนาคม 2564, จาก http://www.dmr.go.th/

กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2562). คมอมาตรฐานน าดมประเทศไทย. พมพคร งท 1. นนทบร : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2551). ก าหนดหลกเกณฑและมาตรการในทางวชาการส าหรบการ ปองกนดานสาธารณสขและการปองกนในเรองสงแวดลอมเปนพษ. คณภาพของน าบาดาลทจะใชบรโภคได. ก ร มทรพยากรน าบาดาล. สบคนเมอวนท 19 ธนวาคม 2562, จาก http://lab.dgr.go.th/images/std.pdf

กระทรวงสาธารณสข. (2543). ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 199 เรองน าแรธรรมชาต. สบคนเมอวนท 2 พฤษภาคม 2564, จาก http : //food.fda.moph.go.th/

วรรณภา จาราช. (2546). คณลกษณะทางเคมแหลงน าพรอนในประเทศไทย. พมพคร งท 1. กรงเทพฯ : กองวเคราะหและตรวจสอบทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณ.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: November 23, 2020, Revised: July 9, 2021, Accepted: July 14,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.24

132

สมาคมเภสชกรแหงจงหวดชนมะ ศนยตรวจวเคราะหทางดานสงแวดลอม ประเทศญปน. (2560). รายงานผลการตรวจน าพรอนในจงหวดระนอง.

สรตน มงคลชยอรญญา และ องศณา ฤทธอย. (2548). แนวทางการจดการฟลออไรดสงในน าบรโภคเพอปองกนผลกระทบดานทนตสขภาพ.พมพคร งท 1. นนทบร : กองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

Environment Agency, The Microbiology of drinking water. (2010). Methods for the Isolation and Enumeration of Sulfite- Reducing Clostridia and Clostridium perfringens by membrane filtration.

ISO 19250. ( 2010) . Water quality detection of Salmonella spp. Geneva: International Organization Standard.

Rice, E.W.; Baird, R.B.; Eaton, A.D.; Clesceri, L.S. ( 2012) . Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, 22nded; Washington, DC:American Public Health Association (APHA).

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต Development of the procurement and budget tracking system

using google sheet

เอกลกษณ สงแทน1* อศจรรย อาเมน1 และ กนษฐา ภวนาถนรานบาล1 Ekalak Songtan1* Assajun Amen1 and Kanitta Phuwanartnaranubarn1

บทคดยอ

การประเมนความเสยงของสถาบนชววตถทผานมาตงแตป 2560-2562 พบวาความเสยงทพบบอย คอโครงการหรอกระบวนการลาชากวาก าหนด จากการไมมวสดอปกรณทใชทางหองปฏบตการ ซงมปจจยความเสยงจากการจดซอจดจางทลาชา รวมทงหวหนาโครงการหวหนากลมและผบรหารไมสามารถบรหารงบประมาณทมหลายโครงการหรอหลายแหลงเงนไดภายในระยะเวลาและเปาหมายทก าหนด เปนความเสยงทตองบรหารจดการอยางเรงดวนเพอเพมประสทธภาพของการจดซอจดจางและการบรหารการใชจายงบประมาณทไดรบจดสรร จงตองจดท าแผนดแลความเสยงเพอลดผลกระทบจากปจจยเสยงโดยการพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณ ผพฒนาไดเลอกใชกเกลชตซงเปนบรการของกเกลทมลกษณะคลายกบโปรแกรมไมโครซอฟตเอกเซล ทมระบบประมวลผลแบบกลมเมฆและเขาถงขอมลผานเครอขายสาธารณะผใชสามารถใชบรการไดโดยไมจ าเปนตองตดตงซอฟตแวรเฉพาะซงเปนคณสมบตทสอดคลองกบความตองการของผใชและผพฒนา ท าใหงายตอการใชงานและพฒนา เขาถงไดจากทกแพลตฟอรมผานเวบเบราวเซอร รวมถงคณสมบตดานความปลอดภยของการบนทกและส ารองขอมล และเมอน ามาใชงานจรงในชวงเดอนตลาคม 2562 ถงเดอนกนยายน 2563 ไดรอยละของการเบกจายอยในระดบท 5 (รอยละ 100) เพมขนจากป 2561-2562 ซงอยในระดบ 2 และ 3 ตามล าดบ ซงตองอาศยการตดตามการใชจายอยางเรงดวน แตการน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ท าใหเกดความคลองตวในการปฏบตงาน และเกดการพฒนาอยางตอเนอง เปนการเพมประสทธภาพของการจดซอจดจาง ไมตองอาศยการตดตามอยางใกลชดระหวางบคคล รวมถงการบรหารการใชเงนทไดรบจดสรร และลดผลกระทบจากปจจยเสยงการจดซอจดจางทลาชา

ค าส าคญ: ระบบตดตาม, การจดซอจดจาง, งบประมาณ, กเกลชต

1* สถาบนชววตถ กรมวทยาศาสตรการแพทย 1* Institute of Biological Products, Department of Medical Science, Thailand *corresponding author: E-mail: ekalak.s@dmsc.mail.go.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

134

Abstract

Risk Management in 2017-2019 found the most common risk is a delayed project because not have materials that risk factors from procurement delay and project leader are unable to manage budgets with many sources of funds within timeframe and goals. That’s risk must be eliminated by creating a risk management plan to reduce the impact of risk factors by developing a Procurement and budget tracking system using google sheet. When used Procurement and budget tracking system in October 2019 to September 2020 in the percentage of spending is level 5 (100%) that increase from the year 2018 - 2019, which was level 2 and level 3, respectively. Procurement and budget tracking system increases the efficiency of purchasing, management of the spend of the annual budget and reduce the procurement delay, including reduce interpersonal contact.

Keywords: Procurement budget, tracking systems, google sheet

หลกการและเหตผล การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาปรบใชเพอ

การพฒนาระบบงานดานตาง ๆ เรมมบทบาทมากขนในปจจบน เนองจากเปนเครองมอหนงทเพมประสทธภาพและอ านวยความสะดวกตอผใชงาน โดยเฉพาะอยางยงการ ใ ช ระบบประมวลผลแบบกล ม เมฆ ( Cloud Computing) เปนทางเลอกหนงทนยมแพรหลายในองคกรตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชน ในป พ.ศ. 2561 อตราการใชระบบประมวลผลแบบกลมเมฆ มการเตบโตทวโลกถงรอยละ 25.5 (Shanhong L. 2019) ซงกระบวนการท างานของระบบ ผใชสามารถใชบรการจากเครองคอมพวเตอร หรออปกรณสอสาร (User) จากหลายแหลงพรอมกนๆ กนไดผานเครอขาย (Cloud computer server) ประมวลผลในลกษณะการแบงปนขอมล (Sanchai, R., Kulkantni, G., 2011) (รปท 1) ซงการใหบรการสามารถบรหารจดการสทธการใชงาน การเขาถงขอมล ไดหลายระดบตามความตองการของผใชระบบประมวลผลแบบกลมเมฆ สามารถแบงไดเปน 3 รปแบบ ขนอยกบวตถประสงคของการใชงาน ไดแก

ก า ร ให บ ร ก า ร แบบท ง ร ะบบ (Infrastructure as Service: IaaS) การใหบรการเครอขายผสมผสานกบโปรแกรม (Platform as a Service: PaaS) และการใหบรการโปรแกรมท างานผ านระบบเครอขาย (Software as a Service: SaaS) (สชาดา พลาชยภรมยศล, 2553) ซงผพฒนาไดเลอกใชการใหบรการแบบ SaaS ซงมลกษณะดคอ ไมจ าเปนตองตดตงซอฟตแวรเพมเตม ไมตองลงทนในการสรางระบบคอมพวเตอร ฮารดแวร ซอฟตแวรเอง ลดความกงวลเรองคาใชจายในการดแลระบบ โดยซอฟตแวรจะถกเรยกใชงานผาน Cloud ไดทกสถานทมการใชอนเตอร เนต ซ งการเลอกใชระบบดงกลาวผานกเกลชต (Google sheet) ของบรการของกเกล (Google Inc.) ทเปนลกษณะการประมวลผลท เขาถงขอมลผานเครอขายสาธารณะ (Public Cloud) ผานทางเวบไซด เปนการใชงานทมลกษณะคลายกบโปรแกรมไมโครซอฟต เอกเซล(Microsoft excel) ผ ใ ห บ ร ก า ร ส าม า รถจ ด แ บ งทรพยากร โครงสรางพนฐาน และวธประมวลผลได (วรรณประภา เอยมฤทธ, 2556)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

135

รปท 1 ลกษณการใหบรการระบบประมวลผลแบบกลมเมฆ (Sanchai, R., Kulkantni, G., 2011)

จากการพจารณาความเปนไปไดของการเลอกใชระบบการระบบประมวลผลแบบกลมเมฆ โดยโปรแกรมก เ ก ล ช ต เ พ อ น า ม าพฒนาปร บปร งกระบวนงานโดยเฉพาะอยางยงในเรองการตดตามการเบกจายงบประมาณ ซงเปนปญหาส าคญของหนวยงานจากประเมนความเสยงของสถาบนชววตถ ประจ าป 2562 และจากผลคะแนนการประเมนค ารบรองการปฏบตราชการพบวาตวชวดรอยละความส าเรจของการเบกจายงบประมาณรายจายภาพรวม มความเสยงทพบ คอ โครงการหรอกระบวนงานในความรบผดชอบของกลมตางๆ ลาชากวาก าหนด เนองจากการจดซอวสด

อปกรณในหองปฏบตการไมเปนไปตามแผน ซงมปจจยความเสยงจากกระบวนการจดซอจดจางทล า ชา ความสามารถในการบรหารโครงการและงบประมาณไมเปนไปตามแผน โดยสาเหตเกดจากแตละกลม/งานมความรบผดชอบหลายโครงการ หลายแหลงทมาของงบประมาณ ท าใหยากตอการบรหารจดการ จงเปนภาระงานของผรบผดชอบโครงการหรอกระบวนงาน และผบรหารของหนวยงานทตองบรหารงบประมาณทงหมดใหเปนไปตามเปาหมาย และสงผลตอค ารบรองการปฏบตราชการของหนวยงานทไดคะแนนเพยงระดบ 2 จากระดบ 5 ดงนนเพอก าจดหรอลดความเสยง

User 1

User N User 2 ………

…… Cloud

Manage

r

…………….

Cloud

Computer

Server 1

Cloud

Computer

Server 2

Cloud

Computer

Server M

Cloud Computer Servers

Cloud 1

111 Cloud 2

Cloud L

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

136

และเพมประสทธภาพในการบรหารจดการ จงมแนวคดทจะลดผลกระทบจากปจจยเสยง โดยการพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชจายงบประมาณ โดยใชระบบประมวลผลแบบกลมเมฆของโปรแกรมกเกลชต ซงมคณสมบตทสอดคลองกบความตองการของผใชและผพฒนา คอ สะดวกตอการใชงานและเปนโปรแกรมทมลกษณะคลายกบไมโครซอฟตเอกเซล ท าใหสะดวกตอการเขาถงไดจากทกแพลตฟอรมผานเวบเบราวเซอร รวมถงคณสมบตดานความปลอดภยของขอมลทผบรการมให เชน การก าหนดสทธผใชไดหลายระดบ การบนทกผแกไขและรายละเอยดการแกไขทกครง สามารถสอบกลบไปยงการแกไขกอนหนาไดงาย ท าใหลดการส ารองขอมล แตหากตองการส ารองขอมล สามารถท าไดโดยดาวนโหลดขอมลในรปแบบตางๆ ได เชน ในรปแบบไมโครซอฟตเอกเซล หรอรปแบบอนทผใชตองการ รวมถงการลดคาใชจายและความยงยากของการจดหาโปรแกรม (กนษฐา อนธชตและคณะ 2561) ทางผพฒนาจงเลอกใชเปนเครองมอในการพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณของหนวยงาน

วตถประสงคในการวจย 1. เพอศกษาขอมลการแกไขปญหาและความ

เสยงทเกดจากกระบวนงานทลาชาจากการจดซอจดจาง โดยการพฒนาระบบการตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต

2. เพอพฒนาและทดลองใชระบบการตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต ใหมประสทธภาพและสามารถตรวจสอบขอมลไดแบบทนทในเวลาจรง

วธการศกษา

การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต เปนการวจยและพฒนา โดยมขนตอนการวจย ดงน

ขนตอนท 1 ส ารวจความตองการของผใชและผเกยวของในกระบวนการจดซอจดจางของหนวยงาน ซงประกอบดวย เจาหนาทงานพสด หวหนากลม/ฝาย (6 กลม/1 ฝาย) ผท าหนาทจดซอจดซอจดจางประจ ากลม/ฝาย หวหนาโครงการ (12 โครงการ) ผบรหารและผดแลระบบฯ โดยน าขอคดเหนและความตองการของผใชและผเกยวของ มาเปนขอมลในการพฒนาระบบตอไป

ขนตอนท 2 การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณ โดยผวจยเลอกระบบประมวลผลแบบกลมเมฆผานโปรแกรมกเกลชต และน าขอมลมาวเคราะหปญหากระบวนงานจดซอจดจางระบบเดม ความตองการของผใชงานในระดบตางๆ มาประมวลผลและเพอออกแบบรปแบบการบนทกขอมลและการแสดงผล การก าหนดสตรทเชอมโยงขอมลตางของระบบ การก าหนดระดบความปลอดภยของขอมล รวมทงสทธการเขาถงขอมลของผใชในระดบตางๆ ซงการพฒนาระบบดงกลาวไดพฒนารวมกบผเชยวชาญดานตางๆ ภายในหนวยงาน ประกอบดวย ผเชยวชาญดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดานการจดซอจดจางภาครฐ และดานการบรหารจดการงบประมาณ เพอใหตอบสนองกบการใชงานไดอยางมประสทธภาพ

ขนตอนท 3 การวจยระบบทไดพฒนา การอบรมเชงปฏบตการในการใชระบบโดยผพฒนาและเรมน าระบบทพฒนาไปใชในกระบวนการจดซอจดจางของหนวยงาน ในกลมเปาหมายระดบตางๆ ซงมระดบชนการเขาถงขอมลทมความแตกตางกน ประกอบดวย เจาหนาทพสด ผใชงานทวไป ไดแก ตวแทนผท าหนาทจดซอ/จดจางประจ ากลม/ฝาย หวหนาโครงการทไดรบจดสรรงบประมาณประจ าป หวหนากลม/ฝายและผบรหาร และผดแลระบบฯ โดยการปฏบตตามคมอการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

137

ใชงานระบบตดตามการขอซอขอจาง ส าหรบผใชระดบตางๆ ซงมการอนมตใหใชงานโดยผบรหาร

ขนตอนท 4 การประเมนผลและการปรบปรงระบบ เปนขนตอนการประเมนในระหวางการใชงานระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต ผพฒนาวเคราะหขอมลจากผใชงานเพอปรบปรงพฒนาระบบและตดตามผลหลงการใชระบบฯ จากการประเมนผลการใชงานโดยพจารณาจากการ

ตรวจสอบและนบระยะเวลาทระบบสามารถสรปผลในแตละเดอน ซงมก าหนดเกณฑใหแลวเสรจภายในระยะเวลาทก าหนดโดยพจารณาจากรอยละการด าเนนงานททนตามก าหนดเวลา และเปนไปตามระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการเบกเงนจากคลง การรบเงน การจายเงน การเกบรกษาเงน และการน าเงนสงคลง พ.ศ. 2562 รวมทงการตดตามการเบกจายงบประมาณในภาพรวม ซงมการรายงานเปนรายไตรมาส

รปท 2 กรอบแนวคดวธการศกษาการพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณโดยกเกลชต

ผลการศกษา 1. วางแผนการด าเนนการ ส ารวจความตองการของ

ผใชและผเกยวของ สรปไดดงน1.1 ผขอซอขอจาง ตวแทนผขอซอขอจางประจ า

กลม/ฝาย และหวหนาโครงการ มความตองการ ล าดบการอางถงใบขอซอขอจางและสญลกษณบงบอกแยกตามกลม ระบบตรวจสอบการด าเนนการขนตอนการขอซอขอจาง (tracking system) ระบบตรวจสอบการใชเงนทแบงตามรายโครงการ และแบงตามรายกลม/ฝาย เพอบรหารการเงนในโครงการทรบผดชอบ

1.2 เจาหนาทฝายพสด มความตองการ ระบบคมทะเบยนพสด เพอทดแทนทะเบยนเดมซงอยในรปเอกสาร การสรปยอดเบกจายจรง สญลกษณเตอนเมอการด าเนนการเลยก าหนดเวลา รายงานสรประยะเวลาการขออนมตจดซอจดจางนบตงแตวนรบเอกสารถง

วนไดรบอนมตจากผบรหาร และระยะเวลาการสงเบกงบประมาณนบตงแตวนรบของจนถงวนสงเบกฝายคลง โดยการนบเวลาจะต อง เปนการนบวนท าการ ไม ร วมวนหยดราชการ ใหมการใชงานครอบคลมทกรปแบบของงบด าเนนการ คอ การจดซอ งานจ า งสอบเทยบ เคร อ งม อ งานจ างซอมแซม งานจางเหมา คาสาธารณปโภค ค า ใ ชจ าย เดนทาง ค าลงทะเบยน เพ อฝ ก อ บ ร ม /ป ร ะ ช ม ค า ธ ร ร ม เ น ย ม คาตอบแทน คาลวงเวลา คาประกนสงคม คาทางดวน และการใชงานอนๆ ทอาจมเพมในภายหลงได

1.3 หวหนากลมและผบรหาร มความตองการ ระบบตรวจสอบและนบระยะเวลาโดยก าหนดเกณฑการด าเนนการในขนตอนการขออนมตและขนตอนการเบกจายใหแลวเสรจภายในระยะเวลาทก าหนดนบแตวน

ส ารวจความตองการ

และการเลอกเครองมอท

เหมาะสม

การวจยระบบท

พฒนาในกลม

เปาหมาย

การออกแบบและพฒนาระบบ

การประเมนผลและการปรบปรงระบบ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

138

ไดรบของ ขอมลบรหารงานเงนงบประมาณ และแหลงเงนนอกงบประมาณ โครงการตางๆ แยกตามโครงการเพอตดตามการใชเ งน ให เปนไปตามค ารบรองการปฏบตราชการ รวมถงมตวบงชแจงเตอน การใชเงนทลาชาไมเปนไปตามแผน สรปการใชงบประมาณ เชน รอยละการเบกจายเงนงบประมาณ รอยละการเบกจายเงนบ ารง รอยละการเบกจายทงหมด ทมลกษณะเปนเวลาจรง

1.4 ผดแลระบบฯ มความตองการ ระบบความปลอดภย การปองกนการเขาถงการกรอก

ขอมล และการปองกนการแกไขเปลยนแปลงสตรโดยผไมมสทธ ระบบส ารองขอมล ระบบทเขาถงไดทกแพลตฟอรม และเปนระบบออนไลนเพอความสะดวกในการใชงาน

2. การออกแบบระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณ มการก าหนดกระแสงาน(Flow chart) โครงสรางของแผนงาน คอลมนแถว ก าหนดสตรทใชงาน การสรปผลโดยใชตารางpivot table ดงน2.1 การก าหนดสตรทใชงาน การสรปผลตาง ๆ

โดย pivot table (ตารางท 1)

ตารางท 1 แสดงสตรและการก าหนดรปแบบทใชในระบบตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณ โดยใชกเกลชต

สตร รปแบบ ตวอยาง ค าอธบาย กฎการจดรปแบบมเงอนไข - อยระหวาง 0 & 7 จดรปแบบเปน

สเขยว หากตวเลขอยในชวงระหวาง 0 ถง 7 ระบบจดรปแบบเชลลเปนสเขยว

การตรวจสอบขอมล - เกณฑรายการจากชวง 'DATA List'!B3:B17

ใหตรวจสอบขอมลทกรอกใหเปนไปตาม รายการแบบเลอนลงในเซลล (Dropdown list)

ปองกนแผนงานและชวง - - ก าหนดผมสทธ ฟงกชน NETWORKDAYS NETWORKDAYS

(start_date, end_date, [holidays])

=NETWORKDAYS(O2,AA2,$BJ$26:$BJ$73)

แสดงผลจ านวนวนท าการสทธระหวางชวงเวลาทก าหนดไมนบรวมเสารอาทตย และวนหยดทก าหนด

IF IF(logical_expression, value_if_true, value_if_false)

=IF(AA3<>"",NETWORKDAYS(O3,AA3,$BJ$26:$BJ$73)-1,"")

แสดงผลคาหนงหากนพจนเชงตรรกะเปน "TRUE" และอกคาหนงหากเปน "FALSE" ดงตวอยางถา AA3 ใหคาไมเทากบคาทก าหนด ใหค านวณ NETWORKDAYS

pivot table ก าหนด แถว คอลมน ตวกรอง

ก าหนดแถว เปน ผลผลต/โครงการหลก/โครงการยอย ก าหนดคอมลมน เปน SUM จ านวนเงน(อนมต)

แสดง ชอ ผลรวมของ จ านวนเงน(อนมต) ทคอมลมนรายงานจดซอจดจางเมอเซลลไมวางเปลา

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

139

สตร รปแบบ ตวอยาง ค าอธบาย ก าหนดตวกรอง เปน รายงานจดซอจดจางเซลลไมวางเปลา

SUMIF SUMIF(range, criterion, [sum_range])

=SUMIF($A$2:$A$33,"<>*เงนนอก*",C2:C33)

แสดงผลรวม คอลมน C2:C33 ทA2:A33 เฉพาะเซลลท ไมมค าวา “เงนนอก”

VLOOKUP VLOOKUP(search_key, range, index, [is_sorted])

=VLOOKUP($A19,'DATAList'!$D$3:$G$32,2,FALSE)

จะคนหาตามคอลมนแรกของชวงลงมาเพอหาขอความทก าหนดและแสดงผลคาของเซลลทระบในแถวทก าหนด

COUNTIFS COUNTIFS(criteria_range1, criterion1, [criteria_range2, criterion2, ...])

=COUNTIFS($B$22:$B$1022,">"&DATE(2020,4,30),$B$22:$B$1022,"<"&DATE(2020,6,1),$C$22:$C$1022,">7")

จะแสดงผลการนบทมเงอนไขในชวงทมวนทระหวาง 2020,4,30 ถง 2020,6,1 และคามากกวา 7

IFERROR IFERROR(value, [value_if_error])

=IFERROR(B5/D5),"") จ ะ แ ส ด งผ ล ห า ก ไ ม ใ ช ค า ท ผ ดผดพลาด ถาเปนคาผดพลาดจะแสดงคาวาง

2.2 ก าหนดเแผนงาน (sheet) ส าหรบบนทกขอมลเพอตดตามการจดซอจดจางของหนวยงาน ส าหรบผ จ ดซ อจดจ างและเจาหนาทพสดกรอกขอมล และตดตามขนตอนของการจดซอจดจาง โดยมตวชวยในการกรอกขอมลคอ รายการเลอกแบบดงลง (Drop Down List) ในคอลมนตาง ๆ

เพอใหการกรอกขอมลเปนไปโดยสะดวกและถกตอง มสญลกษณแจงแสดงการจดกลมรายการชบงทชดเจน มการค านวณวนและเวลาด าเนนการในลกษณะวนท าการทไมรวมวนหยดราชการ รวมถงลกษณะชบงเมอมการด าเนนการเกนระยะเวลาทก าหนด โดยมลกษณะ ดงรปท 3

A B C D E F G H I J K 1 สถานะ ล าดบ วนทสง บรษท เลขทใบ

เสนอราคา

รายการ เพอ จ านวน ก าหนดวนสงมอบ

ผสง ผลผลต/โครงการหลก/โครงการยอย

2 1.1 18/9/2019 บรษท เอเอ จ ากด

046/62 เชาเครองถายเอกสารระบบ

ดจตอล 1 เครอง

จางเหมา 3,700.00 ต.ค.62 สมชาย โครงการประกนฯ

3 1.2 18/9/2019 บรษท เอเอ จ ากด

046/62 เชาเครองถายเอกสารระบบ

ดจตอล 1 เครอง

จางเหมา 3,700.00 พ.ย..62 สมชาย โครงการประกนฯ

รปท 3 แสดงแผนงานส าหรบบนทกขอมลเพอตดตามตดตามการจดซอจดจาง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

140

2.3 การสรปการใชจายงบประมาณ โดยน าขอมลจากแผนงานส าหรบบนทกขอมลเพอตดตามตดตามการจดซอจดจางของหนวยงานมาวเคราะหเพอสรปการใชเงนงบประมาณและเงนบ ารง เพอใหหวหนาโครงการ หวหนากลมและผบรหารตดตามการใชเงนไดในแบบทนทและเวลาจรง โดยแบงเปน 3 สวน ดงน

2.3.1 ตารางสรปการใชจายเงนงบประมาณ โดยใชฟงกชน pivot table สรปขอมลโดยแยกขอมลเปนรายโครงการ แสดงภาพรวมส าหรบตดตามเงนทท าการอนมต ยอดจดสรร ยอดเบกจายจรง ยอดเงนคงเหลอจากการเบกจาย โดยมการสรป รอยละเบกจายจรงเทยบกบทไดรบอนมต รอยละการเบกจายเงนบ ารง รอยละการเบกจายเงนงบประมาณ รอยละการเบกจายทงหมด (รปท 4) และเมอดบเบลคลกเซลลทอยในคอลมนอนมต หรอคอลมนยอดเบกจาย ของแตละโครงการ แผนงานใหมจะถกสรางขนโดยอตโนมต โดยแผนงานดงกลาวแสดงรายละเอยดรายการใชงบประมาณทกรายการของโครงการนนๆ โดยแยกตามโครงการ ท าใหสามารถตรวจสอบรายงานทจดซอจดจางในแตละโครงการ (รปท 5)

A B C D E F G

1 ผลผลต/โครงการ จ านวนเงน ยอดเบกจายจรง

(บาท)

จดสรร ทงหมด ณ ปจบน

ไดรบจดสรร คงเหลอ

ขออนมต (%)

จายจรง (%)

2 โครงการเบกจายประกนสงคมพนกงานราชการ 5,850.00 5,850.00 18,000.00 12,150.00 32.50% 32.50% 3 โครงการจดซองบลงทน 2563 16,756,323.00 16,756,323.00 16,756,323.00 0.00 100.00% 100.00% 4 โครงการประกนคณภาพวคซนและยาชววตถ 1,185,512.38 1,071,115.80 1,201,200.00 15,687.62 98.69% 89.17% 5 โครงการหองปฏบตการอางอง 627,666.72 542,879.92 658,000.00 30,333.28 95.38% 82.50% 6 โครงการพฒนาวธมาตรฐานส าหรบยาชววตถ 3,576,322.98 3,412,291.98 3,640,000.00 63,677.02 98.25% 93.74% 7 โครงการสนบสนนอตสาหกรรมวคซนและยาชววตถ 3,158,926.00 2,697,952.87 3,240,415.57 81,489.57 97.49% 83.26% 8 คาสาธารณปโภค 10,040.58 9,976.58 15,000.00 4,959.42 66.94% 66.51% 9 โครงการเงนบ ารงจดซอวสดวทยาศาสตร 840,859.49 267,649.79 1,600,000.00 759,140.51 52.55% 16.73% 10 โครงการเงนบ ารงประกนคณภาพชววตถ 2,071,442.35 1,836,464.75 2,080,000.00 8,557.65 99.59% 88.29% 11 12 ผลรวม 28,232,943.50

13 ยอดเบกจายจรงเงนงบประมาณ 24,496,390.15 14 ยอดเบกจายเงนบ ารง 2,104,114.54 15 ยอดเบกจายจรงทงหมด 26,600,504.69 16 กรอบเงนเงนงบประมาณ 25,528,938.57 17 กรอบเงนบ ารง 3,680,000.00 18 กรอบเงนจดสรรทงหมด 29,208,938.57 19 รอยละการเบกจายเงนงบประมาณ (%) 78.24% 20 รอยละการเบกจายเงนบ ารง (%) 52.51% 21 รอยละการเบกจายทงหมด (%) 72.52%

รปท 4 แสดงตารางสรปเงนงบประมาณและเงนบ ารง รายผลผลต/โครงการหลก/โครงการยอย โดย pivot table

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

141

A B C D E F G 1 ล าดบ วนทสง บรษท เลขท

ใบเสนอราคา รายการ เพอ

2 3 20/9/2019 บรษท เอเอ LS2019-1456 Seq Grade D จดซอ 3 4 20/9/2019 บรษท เอบ 571818 Column 100 mm ID จดซอ 4 5 24/9/2019 บรษท เอซ QTC62092007 Eppendorf tip 200 ul. จดซอ 5 34 17/10/2019 บรษท เออ SBC-2019-10 Ammonium Analytical

grade

จดซอ

รายละเอยด126-ย3 ก1_โครงการประกนคณภาพฯ

รปท 5 แสดงแผนงานรายละเอยดของรายงานทจดซอจดจางในแตละโครงการซงถกสรางขนหลงจากการ ดบเบลคลก pivot table

2.3.2 ก า ร ต ด ต าม ก า ร บร ห า ร จ ด ก า ร เ ง นงบประมาณรายโครงการ เพอผใชตดตามขอมลการใชเงนงบประมาณของโครงการท

รบผดชอบได และสามารถตดตามการใชงบประมาณรายโครงการโดยเทยบเปนรอยละ (รปท 6, 7 และ 8)

รปท 6 แสดงแผนภมแสดงรอยละการขออนมตเทยบกบเงนทไดรบจดสรร ในแตละโครงการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

142

เพอ จ านวน

รายการ

รายการ

ยอดเบกจาย (บาท)

รอยละ

0 0.00 0.00%

คาใชจายเดนทาง 8 21,292.00 0.36%

คาตอบแทน 23 121,980.00 2.04%

คาทางดวน 19 2,430.00 0.04%

คาธรรมเนยม 1 6,100.00 0.10%

คาประกนสงคม 5 22,500.00 0.38%

คาประชม/อบรม 6 48,630.00 0.81%

คาลงทะเบยน 1 2,100.00 0.04%

คาลวงเวลา 5 5,050.00 0.08%

รปท 7 แสดงตารางทแบงการจดซอจดจางตามวตถประสงคของการใชงบประมาณ

รปท 8 แผนภมแสดงการสรปแบงตามวตถประสงคของการใชเงน

2.3.3 การก าหนดสทธการใชงานในแตละระดบและการควบคมความปลอดภยของขอมลของระบบตดตามฯ เปนวธควบคมการเขาถงขอมล ท าใหการท างานมความเปนระบบ ปองกนความ

เสยหายของขอมลอาจโดยตงใจหรอไมตงใจ อกทงยงท าใหการเขาถงขอมลมความปลอดภยมากยงขน ซงการก าหนดสทธการด าเนนการในระบบตดตามฯ ประกอบดวย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564

Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021 http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

143

2.3.3.1 ผมสทธแกไขเอกสารทงหมดเอกสาร สามารถเปลยนแปลงโครงสราง สตรค านวน ก าหนดระดบสทธผใช เผยแพรหรอซอนหนาของระบบตดตามไดทงหมด หรอบางสวน และท าหนาทส ารองขอมล เพมเตมจากทผใหบรการด าเนนการ

2.3.3.2 ผมสทธบนทกขอมล หรอแกไขขอมลภายในระบบตดตามฯ ไดเฉพาะทผดแลระบบก าหนดสทธไว ซงไดใหสทธการแกไขเฉพาะบางเซลล บางคอลมภหรอแถว แต ไ ม ส ามารถ เปล ยนแปลงโครงสราง สตรค านวน ก าหนดระดบสทธผใช เผยแพร หรอซอนของหนาระบบได

2.3.3.3 ผมสทธดขอมลเพยงอยางเดยว ผาน URL ทผดแลระบบเผยแพร

2.4 การใช pivot table ตรวจสอบและนบระยะเวลาในขนตอนการขออนมตและขนตอนการเบกจาย เพอใชส าหรบตรวจสอบและนบระยะเวลาในขนตอนการขออนมต ก าหนดเกณฑ 7 วนท าการ และขนตอนการเบกจาย ก าหนดเกณฑท 5 วนท าการนบแตวนไดรบของ โดยแผนงานแบงเปน 2 สวน ดงน 2.4.1 ตารางตรวจสอบและนบระยะเวลาใน

ขนตอนการขออนมตและขนตอนการเบกจาย ในแตละรายการจดซอจดจางซงในสวนนจะมชองหมายเหต ส าหรบชแจงกรณมการด าเนนการทลาชากวาก าหนด หรอบนทกหมายเหตเพอสอสารระหวางเจาหนาทพสดและผจดซอจดจาง ดงรปท 9

รปท 9 แสดงตารางตรวจสอบและนบระยะเวลาในขนตอนการขออนมตและขนตอนการเบกจายในแตละ รายการจดซอจดจาง

2.4.2 ต าร า งสร ปการตรวจสอบและนบระยะเวลาขนตอนการขออนมตและขนตอนการเบกจายทแยกเปนรายเดอน เ พ อ แ ส ด ง ก า ร ด า เ น น ก า ร ท ท น

ก าหนดเวลาและทเกนก าหนดเวลาสรปเปนรอยละ เพ อผ จ ดซ อจดจางและผบรหารใชเปนขอมลในการพจารณาด าเนนการ ดงรปท 10

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

144

A B C D E F G H I J K L M

1 เดอน แจงบรษท

ใน 7 วน

แจงบรษท

เกน 7 วน

กรอก ขอมล

รวม ภายใน 7 วน

% กรอกขอมล

สงเบก ใน 5 วน

สงเบก เกน 5 วน

กรอกขอมล

รวม %สงเบก ใน 5 วน

% กรอกขอมล

2 ต.ค. 74 27 101 101 73.27% 100.00% 4 2 6 8 66.67% 75.00% 3 พ.ย. 68 1 69 69 98.55% 100.00% 28 9 37 40 75.68% 92.50% 4 ธ.ค. 41 2 43 43 95.35% 100.00% 36 4 40 56 90.00% 71.43% 5 ม.ค. 44 1 45 45 97.78% 100.00% 51 4 55 62 92.73% 88.71% 6 ก.พ. 43 0 43 43 10.00% 100.00% 45 2 47 48 95.74% 97.92% 7 ม.ค. 56 1 57 57 98.25% 100.00% 45 10 55 56 81.82% 98.21% 8 เม.ย. 49 4 53 53 92.45% 100.00% 53 3 56 56 94.64% 100.00% 9 พ.ค. 34 3 37 37 91.89% 100.00% 38 4 42 45 90.48% 93.33% 10 ม.ย. 54 4 58 58 93.10% 100.00% 65 10 75 75 86.67% 100.00% 11 ก.ค. 19 5 24 24 79.17% 100.00% 36 3 39 40 92.31% 97.50% 12 ส.ค. 33 1 34 34 97.06% 100.00% 29 7 36 36 80.56% 100.00% 13 ก.ย. 7 0 7 7 100.00% 100.00% 40 3 43 48 93.02% 89.58% 14 รวม 522 49 571 571 91.42% 100.00

% 470 61 531 570 88.51% 93.16%

15 อนมต 571 16 สงเบก 571 17 สงเบก/

อนมต 92.99%

รปท 10 แสดงตารางสรปการตรวจสอบและนบระยะเวลาในขนตอนการขออนมตและขนตอนการ เบกจายรายเดอน

3. จดท าคมอการใชงานระบบตดตามการจดซอจดจางสถาบนชววตถ โดยประกาศใชวนท 11กมภาพนธ 2563 และไดจดการฝกอบรมใหความรและใหผใชงานและผเกยวของทดลองใชระบบกอนการด าเนนการใชระบบจรง

4. ประเมนผลการใชงานโดยพจารณาจากการตรวจสอบและนบระยะเวลาโดยก าหนดเกณฑในขนตอนการขออนมตใหแลวเสรจภายใน 7 วนท าการ และขนตอนการเบกจาย ใหแลวเสรจภายใน5 วนท าการนบแตวนไดรบของ โดยพจารณารอยละการด าเนนงานททนตามก าหนดเวลา ซงก าหนดตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการเบกเงน

จากคลง การรบเงน การจายเงน การเกบรกษาเงน และการน าเงนสงคลง พ.ศ. 2562

การอภปรายผลการศกษา การพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและ

การใชงบประมาณโดยกเกลชต ผใชงานสามารถเขาถงไดสะดวกในทกเครองมอทมสญญาณอนเตอรเนทผานเวบเบราวเซอร ซงผใชสามารถเรยนรไดอยางรวดเรวเนองจากผใชงานมความคนเคย ในสวนของผจดซอจดจางและเจาโครงของโครงการ สามารถตดตามและตรวจสอบการใชงบประมาณทแบงตามรายโครงการ ระบบตรวจสอบการใชงบประมาณแบงยอยตามรายกลม/ฝาย ท าใหสามารถบรหารเงนในโครงการท

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

145

รบผดชอบให เปนไปตามเป าหมายท ก าหนดได เจ าหนาท ฝ ายพสด ใ ช เปนระบบตรวจสอบการด าเนนงานทกขนตอน ลดเวลาและความผดพลาดในการท างาน และส าหรบหวหนากลมและผบรหาร สามารถตรวจสอบและตดตามการใชงบประมาณทไดรบจดสรรทเปนปจจบนและสามารถตรวจสอบในภาพรวมโดยผานรปแบบตางๆทผออกแบบแสดงผลไว เมอประเมนผลการใชงาน โดยการตรวจสอบและนบระยะเวลาระหวางเดอนตลาคม 2562 ถงเดอนกนยายน 2563 ในขนตอนการขออนมตทก าหนดระยะเวลาแลวเสรจภายใน 7 วนท าการ พบวามแนวโนมการด าเนนการภายในระยะทก าหนดเวลาคดเปนรอยละ 92 เมอสนสดปงบประมาณจากเดมทไมสามารถตดตามได นอกจากนเจาหนาทฝายพสด ยงสามารถระบสาเหตของความลาชาโดยบนทกไว ในระบบ เพอน ามาปรบปรงแกไขตอไปไดและเปนการปองกนการจดซอจดจางทไมเปนตามล าดบกอน-หลง จากการมการจดซอจดจาง ในชวงตนปงบประมาณแตละปทมปรมาณคอนขางสง ทอาจท าใหเจาหนาพสดเกดความสบสนไมไดเรยงล าดบการจดซอจดจางตามล าดบกอนหลง และผรบผดชอบโครงการไมสามารถตดตามการจดซอจดจาง ทส งผลใหการด า เนนงานลา ชากวาแผน กจกรรม ซงหลงจากมการใชระบบตดตามฯ พบวาค ารบรองการปฏบตราชตามค ารบรองประจ าป 2563 ผลประเมนของหนวยงานเปนระดบท 5 จากเปาหมายระดบท 5 สามารถด าเนนการไดรอยละ 100 เพมขนจากปงบประมาณ พ.ศ. 2561-2562 ซงไดระดบ 1 และระดบ 3 ตามล าดบ และผลการบรหารจดการความเสยงในป 2563 ไมมปจจยเสยงในเรองการจดซอจดจางลาชาเปนความเสยงสแดง ซงเปนความเสยงทขนบญชเฝาระวง และออกมาตรการแผนดแลความเสยง จงแสดงใหเหนวาจากการพฒนาระบบการตดตามการจดซอจดจางและการใชงบประมาณ โดยใชการใชกเกลชตเปนเครองมอหลก สามารถแกไขปญหาความการจดซอจดจางทเปนความเสยง และยงอ านวยความ

สะดวกในการบรหารการใชงบประมาณประจ าปของโครงการตางๆ ใหเกดความคลองตว มประสทธภาพ สามารถตรวจสอบขอมลการจดซอจดจางและการใชจายงบประมาณ ทเปนปจจบน ผลความส าเรจจากการน าระบบตดตามฯ มาใชจงสามารถแกไขปญหาการเบกจายลาชา ลดความสบสนของเจาหนาทพสด ในการจดล าดบการจดซอจดจาง ดวยจ านวนเอกสารการจดซอจดจางทมจ านวนมาก ผจดซอจดจาง หวหนาโครงการ ผบรหาร ทราบสถานะกระบวนการการจดซอจดจางวาปจจบนอยในขนตอนใด สามารถตดตามการด าเนนการและการตดตามใชจายงบประมาณใหเปนไปตามแผนได

การสรปผลการวจยและประโยชนทไดจากการศกษา

การใชกเกลชตเปนเครองมอหลกในการพฒนาระบบตดตามการจดซอจดจางและการใ ชงบประมาณ สอดคลองกบความตองการของผใชงานและผพฒนา เนองจากโปรแกรมมลกษะการท างานคลายกบโปรแกรมไมโครซอฟตเอกเซลซงเขาถงโดยผใ ช ได ง าย และสามารถพฒนาและปรบปร งโดยบคคลากรของหนวยงานเองได ท าใหเกดความคลองตวในการปฏบตงาน และเกดการพฒนาอยางตอเนอง เปนการเพมประสทธภาพของการจดซอจดจาง รวมถงการบรหารการใชงบประมาณท ไดรบจดสรร และลดผลกระทบจากปจจยเสยงการจดซอจดจางทลาชา ตลอดจนผบรหารสามารถตดตามการใชงบประมาณไดอยางตอเนองและเปนปจจบน โดยเฉพาะในภาวะวกฤตทเกดโรคระบาดโควด-19 ท าใหไมตองตดตามใกลชดระหวางบคคล

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564

Received: February 24,2021, Revised: July 14, 2021, Accepted: July 29, 2021 http://doi.org/10.14456/jmu.2021.25

146

ขอเสนอแนะจากการวจย ระบบตดตามการจดซอจดจางและการใช

งบประมาณตองมการพฒนาอยางตอเนองเพอปรบปรงใหสนองความตองการของผใชงานไดมากขน เชน การสามารถออกเอกสารการจดซอจดจางผานระบบ เพอลดระยะเวลาจดเตรยมเอกสารและลดโอกาสในการพมพผดจากการถายโอนขอมล และการปรบปรงการแสดงผลใหนาใชงานและมรปแบบการแสดงผลการท างานทมความหลายมากขน เชน การแสดงผลผานโปรแกรม Google data studio dashboard เปนตน

กตตกรรมประกาศ งานว จ ยคร งน ไ ด ร บการสนบสนน การ

ด าเนนงานโดยกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

เอกสารอางอง กนษฐา อนธชต, วรปภา อารราษฎร, จรญ แสนราช.

(2561). การพฒนารปแบบการประยกตใชกเกลแอปพลเคชนเพอสนบสนนการแนะแนว

การศกษา ส าหรบสถาบนอดมศกษา . วารสารวชาการการจดการเทคโนโลย -สารสนเทศและนวตกรรม. ปท 5 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 หนาท 83-93

วรรณประภา เอยมฤทธ. (2556). ระบบประมวลผลแบบกลมเมฆกบงานหองสมด. วารสารส านกหอสมด มหาวทยาลยเชยงใหม, ปท 14 หนาท 14-21

สชาดา พลาชยภรมยศล. (2553). การลดตนทนในธรกจดวย Cloud Computing. วารสารนกบรหาร, ปท 30 ฉบบท หนาท 83-87

Sanchai, R., Kulkantni, G. Cloud Computing in Digital and University Libraries. Global journal of computer science and technology. 11(12). 37-41.

Shanhong L. (2019) Public IT cloud services: global market growth 2011-2022. [เวบบลอก]. สบคนเมอวนท 9 กมภาพนธ 2563, จาก www.statista.com/statistics/203578/global-forecast-of-cloud-computing-services-growth

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

ความพงพอใจของนกศกษาทมตอการจดสงสนบสนนการเรยนร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง

The satisfaction of the students with the provision of learning support.

Faculty of Humanities, Lampang Rajabhat University

อเทน หนออน*

Uthen Hinon*

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาระดบความพงพอใจของนกศกษาทมตอการจดสงสนบสนนการเรยนรของ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง กลมตวอยาง คอ นกศกษาระดบปรญญาตร จ านวน

659 คน เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ มคาความเชอมนอยระหวาง 0.82-0.90

วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาบรรยายลกษณะขอมลตาง ๆ ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน ผลการวจย พบวา ระดบความพงพอใจของนกศกษาทมตอการจดสงสนบสนนการเรยนรทง 4 ดาน ภาพรวม

อยในระดบมาก (x=3.97, S.D.=0.86) ดานทมระดบความพงพอใจมากทสด คอ ดานหองปฏบตการ ( x= 4.03,

S.D.=0.85) รองลงมา คอ ดานหองสมด (x=4.02, S.D.=0.80) ดานหองเรยน (x=4.00, S.D.=0.82) และดานเทคโนโลย

สารสนเทศ (x=3.74, S.D.=1.02) ตามล าดบ

ค าส าคญ: ความพงพอใจ สงสนบสนนการเรยนร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง

* คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ล าปาง 52100, ประเทศไทย* Faculty of Humanities and Social Sciences, Lampang Rajabhat University, Lampang 52100, Thailand* Corresponding Author: e-mail: uthen@g.lpru.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

148

Abstract

The purpose of this research was to study the satisfaction level of students with the provision

of learning support of Faculty of Humanities and Social Sciences, Lampang Rajabhat University. The

sample group was a bachelor degree student, there are 659 participants. Collect information by using

a scale questionnaire for estimating five levels. The questionnaire has reliability between 0.82-0.90. The

data were analyzed using descriptive statistics to describe the data for frequency, percentage, mean

and standard deviation. The results of the research revealed that the satisfaction level of students with

the provision of learning support in four areas. Found that the overall was at high level, ( x=3.97,

S.D.=0.86). The aspect with the highest satisfaction level was laboratory, (x= 4.03, S.D.=0.85). Followed

by library, ( x=4.02, S.D.=0.80) . classroom ( x=4.00, S.D.=0.82) and information technology ( x=3.74,

S.D.=1.02) respectively.

Keyword: Satisfaction, learning support, Faculty of Humanities, Lampang Rajabhat University

หลกการและเหตผล

กรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา

แหงชาต ไดก าหนดองคประกอบและสงทควรค านงถง

ในการจดการศกษา รวมทงปจจยสความส าเรจท

เกยวของ อาท การออกแบบหลกสตร การจดการเรยน

การสอน กลยทธการสอน และการวดและประเมนผล

ก า ร เ ร ย น ก า ร ส อ น ข อ ง อ า จ า ร ย ( ส า น ก ง า น

คณะกรรมการการอดมศกษา, 2563) นอกจากนนการ

ด าเนนการบรหารหลกสตรจะตองมปจจยทส าคญอก

ประการหน ง ค อ ส ง สน บสน นการ เ ร ยนร ซ ง

ประกอบดวย ความพรอมทางกายภาพ ความพรอม

ดานอปกรณ ความพรอมดานเทคโนโลย ความพรอม

ดานการใหบรการ เชน หองเรยน หองปฏบตการ หอง

ท าวจย อปกรณการเรยนการสอน หองสมด การบรการ

เทคโนโลยสารสนเทศ คอมพวเตอร Wifi และอน ๆ

รวมทงการบ ารงรกษาทสงเสรมสนบสนนใหนกศกษา

สามารถเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ประสทธผล ตาม

มาตรฐานผลการเรยนรทก าหนดตามกรอบมาตรฐาน

คณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (ประกนคณภาพ, 2563)

สงสนบสนนการเรยนรดงกลาวเปนปจจยส าคญตอการ

สงเสรมการเรยนรใหมประสทธภาพเพมขน และน าไปส

ความพงพอใจตอการไดรบการตอบสนองของผเรยน

กลาวคอ ความพงพอใจของบคคลจะเกดขนจากความ

ตองการขนพนฐาน เชน ไดรบการอ านวยความสะดวกใน

การบรการตาง ๆ เมอบคคลไดรบการตอบสนองกจะท า

ใหเกดความพงพอใจทงทางดานรางกายและจตใจ เมอ

ไดรบการตอบสนองทดกจะน าไปสทศนคตและความพง

พอใจทด (วารณ ภาชนนท, 2551)

จากเหตผลดงกลาวขางตนผวจยจงสนใจทจะ

ศกษาระดบความพงพอใจของนกศกษาทมตอการจดสง

สนบสนนการเรยนร ของคณะมนษยศาสตรและ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

149

สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ใหมขอมลเชง

ประจกษเสนอใหผมสวนเกยวของน าไปใชประโยชนใน

การจดหาสงสนบสนนดานตาง ๆ ทเออตอการจดการ

เรยนรของนกศกษาและผสอนไดอยางมประสทธภาพ

วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาระดบความพงพอใจของนกศกษาทมตอการจดสงสนบสนนการเรยนร ของคณะ-มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง

วธด าเนนการวจย

ประชากรและกลมตวอยาง

เปนการวจยเชงปรมาณ ประชากร คอ นกศกษาระดบปรญญาตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง จ านวน 2,019 คน ขอมลจากงานบรการการศกษาและพฒนานกศกษา ส านกงานคณบด คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง เมอวนท 1 กรกฎาคม 2563 หลงจากนนน ามาค านวณขนาดของกลมตวอยางท เหมาะสม โดยเลอกใชการค านวณตวอยางจากสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane, 1973) ทระดบความเชอมน 95% ระดบความคลาดเคลอน ±5% ไดขนาดของกลมตวอยาง จ านวน 333 คน ซงมนกศกษาเขารวมตอบ จ านวน 659 คน

เครองมอท ใช ในการวจยและการ

ตรวจสอบคณภาพ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวม

ขอมลเปนแบบสอบถามแบงออกเปน 3 ตอน ไดแก

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ม

ลกษณะเปนขอค าถามแบบตรวจสอบรายการ (check

list) เกยวกบ เพศ ชนป และสงกด ตอนท 2 เปนขอ

ค าถามแบบมาตราสวนประมาณคาตามรปแบบของ

Likert’s Scale แบงออกเปน 5 ระดบ โดยจดระดบ

คาเฉลยออกเปนชวง ดงน 4.21–5.00, 3.41-4.20,

2.61-3.40, 1.81-2.60 และ 1.00-1.80 หมายถง มาก

ทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด ตามล าดบ

จ านวน 4 ดาน ประกอบดวย ดานหองเรยน 7 ขอ ดาน

หองปฏบตการ 3 ขอ ดานหองสมด 7 ขอ และดาน

เทคโนโลยสารสนเทศ 4 ขอ และตอนท 3 เปนขอ

ค าถามแบบปลายเปดตอสงทตองการใหปรบปรงหรอ

ขอเสนอแนะเพมเตมจากนกศกษา คณะมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ซงได

ตรวจสอบความเท ย งตรง เ ช ง เน อหา ( content

validity) โดยผวจยน าแบบสอบถามทสรางขนเสนอให

ผเชยวชาญ เพอท าการตรวจสอบความเทยงตรงเชง

เ น อห าและความ เหมาะสมของภาษ าท ใ ช ใ น

แบบสอบถาม จากนนน าแบบสอบถามทไดรบการ

ปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ น าไป

ทดลองใช (try-out) กบนกศกษา คณะมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง จ านวน

30 คน แลวน าผลมาค านวณหาคาความเชอมนของ

แบบสอบถาม (reliability) โดยใชคาสมประสทธ

แอลฟา (alpha coefficient) ตามวธของครอนบาค

(Cronbach) ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามดาน

หองเรยน เทากบ 0.90 ดานหองปฏบตการ เทากบ

0.87 ดานหองสมด เทากบ 0.85 และดานเทคโนโลย

สารสนเทศ เทากบ 0.82 จงน าแบบสอบถามมาพฒนา

ใหอยในรปแบบออนไลน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

150

การเกบรวบรวมขอมลและระยะเวลา

การเกบรวบรวมขอมล

เ ก บ ร วบร วมข อม ล ใ ช ว ธ เ ก บ

แบบสอบถามทางระบบออนไลน โดยมระยะเวลาเปด

ระบบใหนกศกษาเขามารวมตอบแบบสอบถามตงแต

วนท 1-28 กมภาพนธ 2564

การวเคราะหขอมลและสถตทใชใน

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมล วเคราะหจาก

ค าตอบแตละรายการในแบบสอบถาม โดยใชสถตเชง

พรรณนาบรรยายลกษณะขอมลตาง ๆ ไดแก ความถ

(frequency) รอยละ (percentage) คาเฉลย (mean)

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation)

ผลการวจย

1. ผลการวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ตารางท 1 แสดงขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ขอมลทวไป จ านวน (คน) รอยละ

เพศ

ชาย 138 26.40

หญง 404 73.60

ชนปทศกษาอย

ชนปท 1 129 25.19

ชนปท 2 126 23.82

ชนปท 3 150 27.01

ชนปท 4 137 23.98

สงกดสาขาวชา

สาขาวชาดนตร 21 3.19

สาขาวชาศลปะและการออกแบบ 12 1.82

สาขาวชาสงคมศกษา 71 10.77

สาขาวชาการสอนภาษาจน 28 4.25

สาขาวชาภาษาไทย 84 12.75

สาขาวชาภาษาองกฤษ 72 10.93

สาขาวชาการพฒนาชมชน 31 4.70

สาขาวชารฐประศาสนศาสตร 47 7.13

สาขาวชาการเมองและการปกครอง 74 11.23

สาขาวชานตศาสตร 34 5.16

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

151

ขอมลทวไป จ านวน (คน) รอยละ

สาขาวชาภาษาจน 67 10.17

สาขาวชาภาษาไทยเพอการสอสารส าหรบชาว

ตางประเทศ 118 17.91

รวม 659 100

ผลการศกษาขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง คดเปน

รอยละ 73.60 ศกษาอย ชนปท 3 คดเปนรอยละ 27.01 และสงกดสาขาวชาภาษาไทยเพอการสอสารส าหรบ

ชาวตางประเทศ คดเปนรอยละ 17.91

2. ผลการวเคราะหระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการจดสงสนบสนนการเรยนร ของคณะ

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการ

จดสงสนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปางในภาพรวม

แตละดาน

สงสนบสนนการเรยนร �� S.D.

ระดบ

ความพง

พอใจ

1. ดานหองเรยน 4.00 0.82 มาก

2. ดานหองปฏบตการ 4.03 0.85 มาก

3. ดานหองสมด 4.02 0.80 มาก

4. ดานเทคโนโลยสารสนเทศ 3.74 1.02 มาก

รวม 3.97 0.86 มาก

ผลการศกษาระดบความพงพอใจภาพรวมแต

ละดาน พบวา นกศกษามความพงพอใจตอการจดสง

สนบสนน การเรยนรภาพรวมทกดานอยในระดบมาก

(x=3.97, S.D.=0.86) โดยดานทระดบความพงพอใจ

มากทสด คอ ดานหองปฏบตการ มความพงพอใจอยใน

ระดบมาก (x= 4.03, S.D.=0.85) รองลงมา คอ ดาน

หองสมด มความพงพอใจอยในระดบมาก (x=4.02,

S.D.=0.80) ดานหองเรยน มความพงพอใจอยในระดบ

ม าก ( x=4.00, S.D.=0.82) แ ล ะด า น เทค โน โ ลย

สารสนเทศ มความพงพอใจอยในระดบมาก (x=3.74,

S.D.=1.02) ตามล าดบ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

152

ตารางท 3 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการ

จดสงสนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ดาน

หองเรยน

สงสนบสนนการเรยนรดานหองเรยน �� S.D.

ระดบ

ความพง

พอใจ

1. มขนาดเพยงพอกบจ านวนนกศกษา 4.12 0.76 มาก

2. มความเหมาะสมกบรายวชาทจดการเรยนการสอน 4.08 0.74 มาก

3. มการจดหองเรยนเรยบรอยพรอมใชงาน 4.00 0.81 มาก

4. มสภาพแวดลอมทเออตอบรรยากาศการเรยนการสอน (ความสะอาด, แสง

สวาง, เสยงรบกวน, กลนรบกวน, อณหภม, มลพษตาง ๆ ฯลฯ)

3.92 0.85 มาก

5. มโสตทศนปกรณเหมาะสมตามยคสมยกบรายวชาทจดการเรยนการสอน

และพรอมใชงาน (โปรเจคเตอร, จอรบภาพ, เครองขยายเสยง ฯลฯ)

3.95 0.89 มาก

6. มความปลอดภย 4.09 0.79 มาก

7. มการจดสงสนบสนนการเรยนรทสงเสรมความร ความสามารถ ทกษะ

ประสบการณ ภายนอกมหาวทยาลย

3.96 0.85 มาก

รวม 4.00 0.82 มาก

ผลการศกษาระดบความพงพอใจภาพรวม

ดานหองเรยน พบวา นกศกษามความพงพอใจตอการ

จดสงสนบสนน การเรยนรอยในระดบมาก (x=4.00,

S.D.=0.82) โดยขอทไดคะแนนเปนอนดบหนง คอ ม

ขนาดเพยงพอกบจ านวนนกศกษา มความพงพอใจอย

ใน ระดบมาก (x= 4.12, S.D.=0.76) รองลงมา คอ ม

ความปลอดภย มความพงพอใจอย ในระดบมาก

(x=4.09, S.D.=0.79) มความเหมาะสมกบรายวชาท

จดการเรยนการสอน มความพงพอใจอยในระดบมาก

(x=4.08, S.D.=0.74) มการจดหองเรยนเรยบรอย

พรอมใชงาน มความพงพอใจอยในระดบมาก (x=4.00,

S.D.=0.81) มการจดสงสนบสนนการเรยนรทสงเสรม

ความร ความสามารถ ทกษะ ประสบการณ ภายนอก

มหาวทยาลย ม ความพ งพอใจอย ในระดบมาก

(x=3.96, S.D.=0.85) มโสตทศนปกรณเหมาะสมตาม

ยคสมยกบรายวชาทจดการเรยนการสอนและพรอมใช

งาน มความพงพอใจอย ในระดบมาก ( x=3.95,

S.D.=0.89) และมสภาพแวดลอมทเออตอบรรยากาศ

การเรยนการสอน มความพงพอใจอยในระดบมาก

(x=3.92, S.D.=0.85) ตามล าดบ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

153

ตารางท 4 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการจดสง

สนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ดานหองปฏบตการ

สงสนบสนนการเรยนรดานหองปฏบตการ �� S.D.

ระดบ

ความพง

พอใจ

1. มสอ/วสด/อปกรณภายในหองเพยงพอกบจ านวนนกศกษาและพรอมใชงาน 3.95 0.88 มาก

2. มความเหมาะสมตามยคสมยกบรายวชาทจดการเรยนการสอน 4.03 0.87 มาก

3. มความปลอดภย 4.12 0.78 มาก

รวม 4.03 0.85 มาก ผลการศกษาระดบความพงพอใจภาพรวมดานหองปฏบตการ พบวา นกศกษามความพงพอใจตอการจ ดส งสนบสนนการเร ยนร อย ในระดบมาก

(x=4.03, S.D.=0.85) โดยขอทไดคะแนนเปนอนดบหนง คอ มความปลอดภย มความพงพอใจอยใน

ระดบมาก (x= 4.12, S.D.=0.78) รองลงมา คอ ม

ความเหมาะสมตามยคสมยกบรายวชาทจดการเรยน

การสอน มความพงพอใจอยในระดบมาก (x=4.03, S.D.=0.87) และมสอ/วสด/อปกรณภายในหองเพยงพอกบจ านวนนกศกษาและพรอมใชงาน มความพงพอใจ

อยในระดบมาก (x=3.95, S.D.=0.88) ตามล าดบ

ตารางท 5 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการจดสง

สนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ดานหองสมด

สงสนบสนนการเรยนรดานหองสมด �� S.D. ระดบ

ความพงพอใจ

1. มหาวทยาลยมวสดสารสนเทศเพยงพอและเหมาะสมตามยคสมยตอ

การศกษา/คนวา/วจย (สงพมพ, สอมลตมเดย, ฐานขอมลออนไลน ฯลฯ)

3.98 0.80 มาก

2. คณะมวสดสารสนเทศเพยงพอและเหมาะสมตามยคสมยตอการศกษา/คนวา/

วจย (สงพมพ, สอมลตมเดย, ฐานขอมลออนไลน ฯลฯ)

3.99 0.80 มาก

3. มการจดพนทใหบรการเพยงพอเหมาะสม 4.01 0.79 มาก

4. มบรรยากาศเหมาะสมกบการศกษา/คนควา/วจย 4.01 0.79 มาก

5. มการจดชวงเวลาใหบรการเหมาะสม 4.01 0.80 มาก

6. มการบรการทดของบคลากรประจ าหองสมด 4.05 0.79 มาก

7. มความปลอดภย 4.11 0.79 มาก

รวม 4.02 0.80 มาก

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

154

ผลการศกษาระดบความพงพอใจภาพรวมดานหองสมด พบวา นกศกษามความพงพอใจตอการ

จดสงสนบสนนการเรยนรอยในระดบมาก (x=4.02, S.D.=0.80) โดยขอทไดคะแนนเปนอนดบหนง คอ ม

ความปลอดภย มความพงพอใจอยในระดบมาก (x= 4.11, S.D.=0.79) รองลงมา คอ มการบรการทดของบคลากรประจ าหองสมด มความ พงพอใจอยใน

ร ะด บม าก ( x=4.11, S.D.=0.79) ม ก า ร จ ดพ น ทใหบรการเพยงพอเหมาะสม มความพงพอใจอยใน

ร ะ ด บ ม า ก ( x=4.01, S.D.=0.79) ม บ ร ร ย า ก าศ

เหมาะสมกบการศกษา/คนควา/วจย มความพงพอใจ

อย ใ น ร ะด บมาก ( x=4.01, S.D.=0.79) ม ก ารจ ดชวงเวลาใหบรการเหมาะสม มความพงพอใจอยใน

ระดบมาก (x=4.01, S.D.=0.80) คณะมวสดสารสนเทศเพยงพอและเหมาะสมตามยคสมยตอการศกษา/คนวา/

วจ ย มความพงพอใจอย ในระดบมาก ( x=3.99, S.D.=0.80) และมหาวทยาลยมวสดสารสนเทศเพยงพอและเหมาะสมตามยคสมยตอการศกษา/คนวา/วจย ม

ความพงพอใจอยในระดบมาก (x=3.98, S.D.=0.80) ตามล าดบ

ตารางท 6 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบความพงพอใจของนกศกษาตอการ

จดสงสนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ดาน

เทคโนโลยสารสนเทศ

สงสนบสนนการเรยนรดานเทคโนโลยสารสนเทศ �� S.D.

ระดบ

ความพง

พอใจ

1. มจดเชอมตอเครอขายอนเตอรเนตไรสายภายในมหาวทยาลยเพยงพอ 3.69 1.07 มาก

2. มความเรวในการรบสงขอมลผานเครอขายอนเตอรเนตไรสายภายในมหาวทยาลยสง 3.61 1.09 มาก

3. มคอมพวเตอรส าหรบใหบรการสบคนขอมลออนไลนภายในมหาวทยาลย

เพยงพอ

3.77 0.98 มาก

4. มการรกษาความปลอดภยในการเชอมตอระบบเครอขายอนเตอรเนต 3.87 0.93 มาก

รวม 3.74 1.02 มาก

ผลการศกษาระดบความพงพอใจภาพรวม

ดานเทคโนโลยสารสนเทศ พบวา นกศกษามความพง

พอใจตอการจดสงสนบสนนการเรยนรอยในระดบมาก

(x=3.74, S.D.=1.02) โดยขอทไดคะแนนเปนอนดบ

หนง คอ มการรกษาความปลอดภยในการเชอมตอ

ระบบเครอขายอนเตอรเนต มความพงพอใจอยใน

ระดบมาก (x= 3.87, S.D.=0.93) รองลงมา คอ ม

คอมพวเตอรส าหรบใหบรการสบคนขอมลออนไลน

ภายในมหาวทยาลยเพยงพอ มความพงพอใจอยใน

ร ะ ด บ ม าก ( x=3.77, S.D.=0.98) ม จ ด เ ช อมต อ

เครอขายอนเตอรเนตไรสายภายในมหาวทยาลย

เพยงพอ มความพงพอใจอยในระดบมาก (x=3.69,

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

155

S.D.=1.07) และมความเรวในการรบสงขอมลผาน

เครอขายอนเตอรเนตไรสายภายในมหาวทยาลยสง ม

ความพงพอใจอยในระดบมาก (x=3.61, S.D.=1.09)

ตามล าดบ

สรปผลและอภปรายผลการวจย

การศกษาระดบความพงพอใจของนกศกษาท

ม ต อ ก า ร จ ด ส ง สน บสน นก า ร เ ร ย น ร ข อ ง ค ณ ะ

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

ล าปาง ภาพรวมทกดานอยในระดบมาก (x=3.97)

โดยดานทมระดบความพงพอใจมากทสด คอ ดาน

หองปฏบตการ รองลงมา คอ ดานหองสมด ดาน

หองเรยน และดานเทคโนโลยสารสนเทศ ตามล าดบ

สามารถสรปเปนรายดานไดดงน

1. ดานหองเรยน พบวา ภาพรวมอยในระดบมาก

(x=4.00) สอดคลองกบงานวจยของ ศภกฤต พรวไธสงเรอง การส ารวจความพงพอใจของนกศกษาตอสงส น บ ส น น ก า ร เ ร ย น ร ว ช า ก า ร ป ร ะ ย ก ต ใ ชไมโครโปรเซสเซอร พบวา ความเหมาะสมของหองเรยน

ทใชในการเรยนการสอน อยในระดบมาก (x=4.00) (ศภกฤต พลวไธสง, 2561) เชนเดยวกน โดยขอค าถามทมระดบความพงพอใจมากทสด คอ มขนาดเพยงพอ

กบจ านวนนกศกษา ( x=4.12) ท งน เน องมาจากมหาวทยาลยไดด าเนนการสรางอาคารเรยนใหมใหมความเพยงพอเหมาะสมกบจ านวนนกศกษา และขอค าถามทม ระดบความพงพอใจนอยท สด คอ มสภาพแวดลอมทเออตอบรรยากาศการเรยนการสอน

(x=3.92) เมอพจารณาจากขอเสนอแนะของนกศกษาแลวพบวา ประเดนทสงผลใหระดบความพงพอใจของขอค าถามนนอยทสด ทงนเนองมาจากมลพษทางเสยง ด ว ย เ ห ต ท ห อ ง เ ร ย น ส ว น ใ ห ญ ไ ม ไ ด ต ด ต งเครองปรบอากาศจงจ าเปนตองเปดประตหนาตางใหอากาศถายเทจงเกดเสยงรบกวนจากยานพาหนะท

สญจรผานไปมาและจากการปฏบตงานของบคลากรภาคสนาม ดงนน มหาวทยาลยราชภฏล าปาง จงควรจดสรรงบประมาณหรอ เสนอขอรบการจดสรรงบประมาณจากส านกงบประมาณ ประเภทรายจายงบลงทน (คาครภณฑ/คาสงกอสราง) ด าเนนการปรบปรงหองเรยนใหเปนแบบปดเพมมากขนเพอลดมลพษทางเสยง

2. ดานหองปฏบตการ พบวา ภาพรวมอยใน

ระดบมาก (x=4.03) โดยขอค าถามทมระดบความ พง

พอใจมากทสด คอ มความปลอดภย (x=4.12) ทงน

เนองมาจากมหาวทยาลยและคณะมการด าเนนการตาม

แผนบรหารความเสยงดานความปลอดภยอยางตอเนอง

เปนประจ าทกป และขอค าถามทมระดบความพงพอใจ

นอยทสด คอ มสอ/วสด/อปกรณภายในหองเพยงพอ

กบจ านวนนกศกษาและพรอมใชงาน (x=3.95) ทงน

เนองมาจากจ านวนหองปฏบตการมมากแตงบประมาณ

ทใชในการจดหาสอ/วสด/อปกรณหรอซอมบ ารงมอย

อยางจ ากด จงท าใหไมเพยงพอตอการใชงานของ

นกศกษา ซงไมสอดคลองกบการศกษาของฝายแนะ

แนวการศกษาและอาชพ กองพฒนานกศกษา

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร เรอง ความพง

พอใจของอาจารยทมตอการจดสงสนบสนนการเรยนร

ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พบวา

ห อง เ ร ยนและหองปฏบต การมอปกรณและส อ

เทคโนโลยทใชในการสอนททนสมยมคณภาพและ

บ ารงรกษาใหพรอมใชงานอยเสมอ (ฝายแนะแนว

การศกษาและอาชพ กองพฒนานกศกษา มหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร, 2558)

3. ดานหองสมด พบวา ภาพรวมอยในระดบ

มาก (x=4.02) โดยขอค าถามทมระดบความพงพอใจ

มากทสด คอ มความปลอดภย (x=4.11) เหตผล

เชนเดยวกนกบดานหองปฏบตการดงทไดกลาวมาแลว

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

156

และขอค าถามทมระดบความพงพอใจนอยทสด คอ

มหาวทยาลยมวสดสารสนเทศเพยงพอและเหมาะสม

ตามยคสมยตอการศกษา/คนวา/วจย (x=3.98) ซงไม

สอดคลองกบงานวจยของ สอ าพน อยคงคราม และ

คณะ เรอง ความพงพอใจตอสงสนบสนนการเรยนรของ

นกศกษาคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ

ธนบร พบวา ดานหองสมดและระบบสารสนเทศท

นกศกษามความคดเหนวาหองสมดมความพรอม

ทางดานอปกรณและสอตาง ๆ ทเหมาะสมกบการเขา

ใชงาน (สอ าพน อยคงคราม และคณะ, มปป.) ดงนน

มหาวทยาลยจงควรด าเนนการส ารวจความตองการใช

วสดสารสนเทศตามความตองการของนกศกษาเพอ

ด าเนนการจดหาเพมเตมใหมความเพยงพอและ

เหมาะสมตามยคสมยตอบสนองและเออตอการเรยนร

4. ดานเทคโนโลยสารสนเทศ พบวา ภาพรวม

อยในระดบมาก (x=3.74) โดยขอค าถามทมระดบ

ความพงพอใจมากทสด คอ มการรกษาความปลอดภย

ในการเชอมตอระบบเครอขายอนเตอรเนต (x=3.87)

เนองมาจากการใชงานระบบเครอขายของมหาวทยาลย

ผ ใ ชงานทกคนจะตองระบตวตนดวยชอผ ใ ชและ

รหสผานทกครงทมการเขาใชงาน และขอค าถามทม

ระดบความพงพอใจนอยทสด คอ มความเรวในการ

รบสงขอมลผานเครอขายอนเตอรเนตไรสายภายใน

มหาวทยาลยสง (x=3.61) ซงไมสอดคลองกบงานวจย

ของ สอ าพน อยคงคราม และคณะ เรอง ความพงพอใจ

ต อส ง สน บสน นก า ร เ ร ยน ร ขอ งน กศ กษาคณะ

สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร พบวา

การใชอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศและ การตอเชอม

(Wi-fi) มความสะดวก (สอ าพน อยคงคราม และคณะ,

มปป.) ทงนเนองมาจากในชวงระยะเวลา 3-5 ปทผาน

มา มหาวทยาลยราชภฏล าปางไดสรางอาคารเรยนใหม

อยางตอเนองและอยระหวางด าเนนการตดตงระบบ

เครอขายไรสายใหครอบคลมทกพนท ซ งตองใช

งบประมาณจ านวนมาก จงไมสามารถด าเนนการให

แลวเสรจไดในคราวเดยวจ าเปนจะตองขอรบการจดสรร

งบประมาณเปนรายปเพอด าเนนการ (มหาวทยาลยราช

ภฏล าปาง, 2560) จงเกดความแอดอดของสญญาณ

จากจ านวนผใชงานในจดทมการตดตงอปกรณไรสาย

ขอเสนอแนะจากการวจย

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช ผล

ของการศกษาระดบความพงพอใจของนกศกษาทมตอ

การจดสงสนบสนนการเรยนรของคณะมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง สามารถ

น าไปใชไดดงน

1) น าเสนอผลการวจยไปยงผบรหารระดบ

คณะและระดบมหาวทยาลย เพ อ ใ ช เปนขอม ล

ประกอบการวเคราะหทรพยากรทตองใชในแตละ

ปงบประมาณ ค านวณออกเปนเปนเงนในการวางแผน

กลยทธทางการเงนใหสอดรบกบแผนยทธศาสตร

สามารถผลกดนการด าเนนงานตามภารกจใหบรรล

เปาหมายไดอยางมประสทธภาพ และตอบสนองตวชวด

การประกนคณภาพการศกษาภายในระดบหลกสตร ตว

บ ง ชท 6.1 ส ง สน บสน นการ เร ยนร (ส าน ก งาน

คณะกรรมการการอดมศกษา, 2557)

2) น าผลการวจยไปศกษาเปรยบเทยบระดบ

ความพงพอใจตอการจดสงสนบสนนการเรยนรในปถดไป

เพอใหทราบถงทศทางการเปลยนแปลงทเกดขนจากการ

ด าเนนงาน โดยอาจใชวงจรคณภาพ PDSA (Plan-Do-

Study-Action) หรอแบบจ าลองส าหรบการปรบปรง

(Model for Improvement) เขามาใชเปนเครอง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

157

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1) ควรศกษาในกลมประชากรทงอาจารยและ

นกศกษาใหครอบคลมทวทงมหาวทยาลยราชภฏล าปาง

เพอใหทราบถงแนวทางพฒนาปรบปรงการจดส ง

สนบสนนการเรยนรใหสอดรบกบความตองการจ าเปน

ไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลยงขนตอไป

2) สาขาวชาควรมการศกษาถงความตองการ

ความจ าเปนตอสงสนบสนนการเรยนรส าหรบการ

จดการเรยนการสอนในยค New Normal เพอน าขอมล

มาวเคราะห วางแผน หรอจดท าเปนขอเสนอแนะตอ

ผบรหารของคณะเพอก าหนดแนวทางในการสนบสนน

การเรยนรใหสอดรบกบสถานการณการเปลยนแปลง

เชน การสรางและพฒนานวตกรรมสงสนบสนนการ

เรยนรโดยใชสอมลตมเดย การจดการ

3) คณะควรด าเนนการศกษาแนวทางการ

พฒนาระบบกลไกการบรหารจดการสงสนบสนนการ

เรยนรเพอเพมประสทธภาพการจดการเรยนการสอน

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณผบรหาร คณะมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ทชวยให

ขอมลส าคญในการน ามาประกอบการก าหนดขอค าถาม

เพอชวดระดบความพงพอใจในแตละดาน และบคลากร

งานบรการการศกษาและพฒนานกศกษา ส านกงาน

คณบด คณะมน ษยศาสตร แ ล ะส ง คมศ า ส ต ร

มหาวทยาลยราชภฏล าปาง ทชวยใหขอมลนกศกษา

และด าเนนการใหนกศกษาเขารวมตอบแบบสอบถาม

ส าหรบงานวจยครงน

เอกสารอางอง

ประกนคณภาพ. (2563). ตวบงชท 6 สงสนบสนนการ

เรยนร. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 8 สงหาคม

2563. จาก

ttps://sites.google.com/site/qapaphu

ket/taw-bng-chi-thi-6

ฝายแนะแนวการศกษาและอาชพ กองพฒนานกศกษา

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร .

(2558). รายงานความพงพอ ใจของ

อาจารยทมตอการจดสงสนบสนนการ

เรยนรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราช

มงคลธญบร. [เวบบลอก] . สบคนเมอ

7 มนาคม 2564. จาก

https://www.sd.rmutt.ac.th/?wpfb_dl=207

มหาวทยาลยราชภฏล าปาง. (2560). แผนกลยทธการ พฒนามหาวทยาลยราชภฏล าปาง ระยะ 10 ป. [เวบบลอก]. สบคนเมอ 7 มนาคม 2564. จาก http://www.plan.lpru.ac.th/web2015/fi le/plan10year.pdf วารณ ภ าชนนท . (2551). ความ พงพอใจของ

ผปกครองตอการด าเนนงานศนยพฒนา

เดกเลก สงกดองคการบรหารสวนต าบลใน

อ าเภอแมใจ จงหวดพะเยา. (วทยานพนธ

ปรญญา ครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลย

ราชภฎเชยงราย).

ศภกฤต พรวไธสง. (2561). การส ารวจความพงพอใจ

ของนกศกษาตอสงสนบสนนการเรยนร

วชาการประยกตใชไมโครโปรเซสเซอร .

วารสารวชาการมหาวทยาลยธนบร, ปท 12

ฉบบท 27 เดอนมกราคม – เมษายน 2561,

79-84.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: March 14, 2021, Revised: August 1, 2021, Accepted: August 4, 2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.26

158

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (2557). คมอ

ป ร ะ ก น ค ณ ภ า พ ก า ร ศ ก ษ า ภ า ย ใ น

ระดบอดมศกษา พ.ศ. 2557. พมพครงท 3

: สงหาคม 2560. พมพท : ภาพพมพ. (น. 43).

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (2563). แนว

ทางการสงเสรมคณภาพการจดการเรยน

การสอนของอาจารยในสถาบนอดมศกษา.

[เวบบลอก]. สบคนเมอ 8 สงหาคม 2563. จาก

http://cid.buu.ac.th/information/QCL.pdf

สอ าพน อยคงคราม จ ารญ จรฏฐต1 และ ดวงพร แหลง

หล า . (มปป . ) . ความพงพอใจ ตอส ง

สนบสนนการเรยนรของนกศกษาคณะ

สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ

ธ น บ ร . ค ณ ะ ส า ธ า ร ณ ส ข ศ า ส ต ร

มหาวทยาลยกรงเทพธนบร, [เวบบลอก].

สบคนเมอ 7 มนาคม 2564. จาก

https://bkkthon.ac.th/home/user_file

s/department/department-

24/files/21.ความพงพอใจตอสงสนบสนน

การเรยนรของนกศกษาคณะสา%20(1).pdf

Yamane, Taro. (1973). Statistics: An Introductory Analysis. Third edition. New York: Harper and Row Publication.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยมหดล Determining Factors in Making a Decision to Studying in the Graduate Program

in Biomedical Engineering, Faculty of Engineering, Mahidol University

มชฌมา รตนลมภ 1* และ วชราภรณ ทองคม 2

Matchima Rattanalam1* and Wachiraporn Thongkum 2

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอและเพอเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต ) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล การศกษานเปนงานวจยเชงปรมาณ โดยกลมตวอยางทใชในการศกษาคอนกศกษาปจจบนหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ านวน 62 คน สมตวอยางโดยการเลอกแบบบงเอญ (Accidental Sampling) และใชแบบสอบถามเปนเครองมอการวจย สถตทใชในการวเคราะหผลขอมล ไดแก คารอยละ , คาเฉลย, สวนเบยงเบนมาตรฐานและคา t-Test ผลจากการศกษาพบวา ปจจยดานตาง ๆ ทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอในหลกสตรโดยภาพรวมอยในระดบมาก

(��=3.93) โดยคาเฉลยอนดบหนงไดแก ดานอาจารยผสอน (��=4.29) รองลงมาคอดานหลกสตรและการจดการเรยนการ

สอน (��=4.07) ดานภาพลกษณของสถาบน (��=3.94) ดานคานยมของนกศกษาและผปกครอง (��=3.81) และดานการ

ประชาสมพนธ (��=3.53) ตามล าดบ ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอกเกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) โดยภาพรวมไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ยกเวนดานภาพลกษณของสถาบนและดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอนทมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ค าส าคญ : การตดสนใจ, ศกษาตอ, บณฑตศกษา

1* ต าแหนงเจาหนาทบรหารงานทวไปดานหลกสตรระดบบณฑตศกษา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล 2 ต าแหนงเจาหนาทบรหารงานทวไปดานหลกสตรระดบปรญญาตร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล 1* Graduate Study support staff, Department of Biomedical Engineering, Faculty of Engineering, Mahidol University 2 Undergraduate Study support staff, Department of Biomedical Engineering, Faculty of Engineering, Mahidol University

* Corresponding Author: e-mail: matchima.rat@mahidol.edu

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

160

Abstract

The purpose of this study is to find out the factors affecting the decision to study further. And to compare opinions of master and doctoral students about factors affecting the decision to study in the Graduate Program in Biomedical Engineering (International Program), Faculty of Engineering, Mahidol University. This study is a quantitative research. The subjects used in the study are current students in the Graduate Program in Biomedical Engineering (International Program), Faculty of Engineering, Mahidol University, consisting of 62 people randomly selected by Accidental Sampling and using questionnaires as a research tool. The statistics used in data analysis included percentage, mean, standard deviation and t-Test. The results showed that overall factors affecting the decision to enroll in the curriculum

are at a high level (�� = 3.93). The highest average is the aspect of instructors (�� = 4.29), followed by

the curriculum and the teaching and learning (�� = 4.07), the image of the institute (�� = 3.94), the

values of students and parents (�� = 3.81) and public relations (�� = 3.53), respectively. The comparison of opinions between master and doctoral students regarding factors affecting the decision to study in the Graduate Program in Biomedical Engineering (International Program), overall, there is no significant difference at the level of 0.05, except for the image of the institution and the curriculum and the teaching and learning that are significantly different at the level of 0.05.

Keyword : Decision making, graduate study,

หลกการและเหตผล ปจจบนระบบเศรษฐกจองเทคโนโลยและ

นวตกรรมมความส าคญทงในระดบประเทศและโลก ประเทศไทยไดก าหนดยทธศาสตรการพฒนาการแขงขนทางเศรษฐกจบนพนฐานของอตสาหกรรมใหม 5 ดาน ไดแก 1.อตสาหกรรมหนยนต 2.อตสาหกรรมอากาศยานและโลจสตกส 3.อตสาหกรรมกระบวนการทางชวภาพ 4.อตสาหกรรมดจตอล 5.อตสาหกรรมการแพทยครบวงจร ซงทศทางดงกลาวสงเสรมใหเกดงานวจยประเภทการพฒนาองคความรและนวตกรรมใหม โดยงานวจยจะเปนพนฐานและเชอมโยงกบความตองการจรงจากภาคอตสาหกรรมและผใช รวมถงโอกาสเชงพาณชย ศาสตรทางวศวกรรมชวการแพทย เปนสาขาวชาทเกยวของกบการประยกตและบรณาการ

ระหวางศาสตรทางดานวศวกรรมศาสตร วทยาศาสตรและการแพทยเขาดวยกน เพอพฒนาและวจยอปกรณเครองมอทางการแพทยซงเปนศาสตรทส าคญทจะรองรบและตอบโจทยการเกดอตสาหกรรมใหมตามทศทางของอตสาหกรรมการแพทยครบวงจร ไดแก อตสาหกรรมเครองมอแพทย อตสาหกรรมทางดานการบรการเพอสขภาพ และอตสาหกรรมอนๆ ทเกยวของกบการแพทย การรกษาสขภาพ การสรางชวตความเปนอยท ด ข น ด งนนการผลตบคลากรในระดบบณฑตศกษา เพอเตรยมความพรอมส าหรบการวจย พฒนา ประดษฐ นวตกรรมใหมทางการแพทย จงมบทบาททส าคญในเชงการตอบโจทยนโยบาย สภาวะเศรษฐกจ และภาคอตสาหกรรมใหมของประเทศ เพอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

161

ยกระดบการแขงขนทางเศรษฐกจ วชาการ การวจยและพฒนาของประเทศ

นอกจากทศทางนโยบายทางดานวศวกรรมชวการแพทยในระดบประเทศ ซงท าใหการศกษาตอในหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทยเปนทนยมแลว ปจจยส าคญทมอทธพลตอการศกษาตอทส าคญอกประการหนง คอ คานยมในปรญญา การไดรบปรญญาขนสงจะมประโยชนในการท างาน ลกษณะการท างานในประเทศไทย สวนใหญแลวคนทมปรญญาสงมโอกาสเลอนไปสต าแหนงทสงๆไดและประเดนของคานยมความคดทางการศกษา เชน การศกษาตอเพอลดการแขงขนในการประกอบอาชพ การสรางสายสมพนธ (Connection) การไดรบการยอมรบและความภาคภมใจ

ด งนน เพ อส ง เสรมให เกดแนวทางการพฒนากา ร เ ร ย นกา รสอนของหล กส ต ร ร ะ ด บบณฑตศกษา รวมถงการบรการการศกษาในดานตางๆใหครอบคลมและสนองตอบความตองการของนกศกษา เพอดงดดใหนกศกษาเขามาศกษาตอยงหลกสตรเพมมากขน รวมถงเพอสรางความพงพอใจและการไดมสวนรวมของนกศกษาหลกสตรปจจบนในการก าหนดทศทางของหลกสตร ผวจยจงด าเนนการวจยเรอง ปจจยทสงผลตอการตดสนใจศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (ห ล ก ส ต รน าน าช า ต ) ค ณ ะ ว ศ ว กร รมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอก

ศ กษาต อหล กส ต ร ระดบบณฑ ตศ กษาสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรน า น า ช า ต ) ค ณ ะ ว ศ ว ก ร ร ม ศ า ส ต รมหาวทยาลยมหดล

2. เพอเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษาสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรน า น า ช า ต ) ค ณ ะ ว ศ ว ก ร ร ม ศ า ส ต รมหาวทยาลยมหดล

วธการศกษา การวจยครงนใชระเบยบวจยเชงปรมาณ

(Quantitative Research) เปนหลก ผวจยใชรปแบบก า ร ว จ ย เ ช ง ส า ร ว จ (Survey Research) โ ด ย มแบบสอบถามเปนเครองมอวจย ทงนผวจยไดศกษาหาขอมลจากงานวจยทเกยวของและไดรบการรบรองโครงการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยมหดล รหสโครงการ MU-CIRB2019/190.1907 วนท 23 กรกฎาคม 2562

1. ประชากรและกลมตวอยางประชากรทใชในการวจยในคร งน ไดแก

นกศกษาระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ านวน 80 คน (ขอมล ณ วนท 7 กรกฎาคม 2562) หากลมตวอยางโดยใชการก าหนดตารางของเครจซและมอรแกน (Krejcie and Morgan, (1970) ไดขนาดกลมตวอยาง 66 คน ทงน ผวจยสามารถจดเกบแบบสอบถามไดจ านวน 62 คน คดเปนรอยละ 93.93 การสมตวอยางโดยการเลอกแบบบงเอญ (Accidental Sampling)

2. เครองมอการวจยเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

ไดแก แบบสอบถาม (Questionnaire) ประกอบดวย 3 ตอนโดยมรายละเอยดดงตอไปน

ต อน ท 1 ข อ ม ล ท ว ไ ปขอ งผ ต อบแบบสอบถาม เป นต ว แปรล กษณะส วนบ คคล

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

162

ประกอบดวยค าถามทเกยวของกบ เพศ อาย สาขาทส าเรจการศกษาลาสด ระดบคะแนนเฉลยลาสด ประสบการณท างาน รายไดตอเดอน

ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอ หลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) ประกอบดวย 5 ดาน ไดแก 1.ดานภาพลกษณของสถาบน 2.ดานหลกสตรและการจดการเร ยนการสอน 3.ด านอาจารยผสอน 4.ด านการประชาสมพนธ 5.ดานคานยมของนกศกษาและผปกครอง ผวจยประเมนระดบของปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) โดยใชแบบสอบถามมาตราสวนประเมนคา จ านวน 5 ระดบ (Likert,s Scale) 5 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมากทสด 4 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมาก 3 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอปานกลาง 2 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอนอย 1 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอนอยทสด ตอนท 3 ค าถามเกยวกบวา ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเขาศกษาตอในหลกสตรปรญญาโทหรอเอกสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) วเคราะหขอมลโดยใชการจดหมวดหมของขอเสนอแนะ การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ การตรวจสอบความเท ย งตร ง เ ช ง เน อหา (content validity) ผวจยไดน าแบบสอบถามเสนอตออาจารยผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน เพอท าการตรวจสอบตรวจสอบความเท ย งตร ง เ ช ง เน อหา (content

validity) เพ อตรวจสอบการใ ชภาษาและความครอบคลมของเนอหา โดยการหาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามและวตถประสงค (index of item-objective congruence : IOC) หาความเทยงตรงของแบบสมภาษณ 0.66-1.00 และปรบปรงแกไขอกครงกอนน าไปใช

3. การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล

3.1 การเกบรวมรวมขอมล 1) ผวจยด าเนนการขอหนงสอจาก

ภาควชาวศวกรรมชวการแพทย ตนสงกด เพอขอความอนเคราะหในการออกกหนงสอขอความรวมมอถงนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอกสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย เพอขอความรวมมอในการน าแบบสอบถามการวจยไปยงกลมตวอยาง

2) ผวจยน าแบบสอบถามไปขอความรวมมอนกศกษาในการตอบแบบสอบถาม ทงน ผวจยใชการสมตวอยางโดยการเลอกแบบบงเอญ (Accidental Sampling) ด าเนนการโดยผวจยไดตดตอไปยงหองปฏบตการทนกศกษาด าเนนการวจยอยและแจกแบบสอบถามใหแกนกศกษา และการขอความอนเคราะหนกศกษาทเขามาตดตอยงส านกงานของหลกสตร เพอแจกแบบสอบถามใหกบผตอบแบบสอบถามตามจ านวนกลมตวอยาง โดยใหผตอบแบบสอบถามท าแบบสอบถาม 15 นาท

3) ท าการเกบรวบรวมแบบสอบถามดวยตนเอง ระยะเวลา 30 วน

4) น าขอมลทไดจากการเกบรวมรวมมาตรวจสอบความสมบรณและความถกตองของขอมล

5) ท าการประมวลผลและวเคราะหขอมล

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

163

3.2 การวเคราะหขอมล วธการประมวลผลขอมล ใชการหา

คาสถตดวยโปรแกรมส าเรจรปส าหรบงานวจยทางส ง ค ม ศ า ส ต ร (Statistic Package of the Social Science: SPSS) ในการประมวลผล

ส ถ ต พ ร ร ณ น า ( Descriptive Statistic) ขอมลปจจยทสงผลตอการตดสนใจศกษาตอ

วเคราะหโดยใชสถตรอยละ คาเฉลย (��) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และน าเสนอในรปตาราง ซงเกณฑการแปลความหมายคาเฉลย ใชเกณฑประมาณคาของเบสต (Best, (1978) ดงน คาคะแนนเฉลย 4.50– 5.00

หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมากทสด คาคะแนนเฉลย 3.50– 4.49

หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมาก คาคะแนนเฉลย 2.50– 3.49

หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอปานกลาง คาคะแนนเฉลย 1.50- 2.49

หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอนอย

คาคะแนนเฉลย 1.00 – 1.49 หมายถง ปจจยนนสงผลตอการตดสนใจ

เลอกศกษาตอนอยทสด สถตวเคราะห (Analytical Statistic) การเปรยบเทยบปจจยทมผลตอการตดสนใจ

ศกษาตอในหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย ระหวางความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก ใชสถตการวเคราะห t-Test

ผลการศกษา จากการศกษาวจยในครงนสามารถสรปผล

การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม ไดดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผตอบแบบสอบถาม จ านวน 62 คน โดยม

เพศชายจ านวน 33 คน คดเปนรอยละ 53.2 เพศหญงจ านวน 29 คน คดเปนรอยละ 46.8 ชวงอายของผตอบแบบสอบถาม ชวงอาย 25-30 ป จ านวน 24 คน คดเปนรอยละ 38.7 รองลงมา ชวงอาย 20-25 ป จ านวน 16 คน คดเปนรอยละ 25.8 รองลงมาชวงอาย 31-35 ป จ านวน 11 คน คดเปนรอยละ17.7 และ ชวงอาย 36 ป ขนไป จ านวน 11 คน คดเปนรอยละ17.7 เ ชนกน สาขาทส าเรจการศกษาลาสดของผตอบแบบสอบถาม ส าเรจการศกษาสาขาวศวกรรมศาสตร จ านวน 32 คน คดเปนรอยละ 51.6 สาขาวทยาศาสตรการแพทย จ านวน 20 คน คดเปนรอยละ 32.3 และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 16.1 ระดบคะแนนเฉลยลาสด 3.50 ขนไป จ านวน 34 คน คดเปนรอยละ 54.8 ระดบคะแนนเฉลย 3.00-3.49 จ านวน 22 คน คดเปนรอยละ 35.5 ระดบคะแนนเฉลย 2.50-2.99 จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 9.7 ประสบการณท างาน ของผตอบแบบสอบถาม มประสบการณท างาน จ านวน 40 คน คดเปนรอยละ 64.5 และไมมประสบการณท างาน จ านวน 22 คน คดเปนรอยละ 35.5 รายไดของผตอบแบบสอบถาม รายได 30,001 บาท ขนไป จ านวน 18 คน คดเปนรอยละ 29.0 ไมมรายได จ านวน 17 คน คดเปนรอยละ 27.4 รายได 15,001 – 30,000 บาท จ านวน 17 คน คดเปนรอยละ 27.4 รายได10,000 – 15,000 บาท จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 16.1

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

164

ตารางท 1 ผลการวจยจากขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ขอมลทวไป จ านวน (n) รอยละ

เพศ 1) ชาย 2) หญง

รวม

29 33 62

46.8 53.2 100.0

อาย 1) 20-25 ป 2) 25-30 ป 3) 31-35 ป 4) 36 ป ขนไป

รวม

16 24 11 11 62

25.8 38.7 17.7 17.7 100.0

สาขาทส าเรจการศกษาลาสด 1) วศวกรรมศาสตร 2) วทยาศาสตรและเทคโนโลย 3) วทยาศาสตรการแพทย

รวม

32 10 20 62

51.6 16.1 32.3 100.0

ระดบคะแนนเฉลยลาสด 1) 2.00-2.49 2) 2.50-2.99 3) 3.00-3.49 4) 3.50 ขนไป

รวม

0 6 22 34 62

0.0 9.7 35.5 54.8 100.0

ประสบการณท างาน 1) มประสบการณท างาน 2) ไมมประสบการณท างาน

รวม

40 22 62

64.5 35.5 100.0

รายไดตอเดอน 1) ไมมรายได 2) 10,000 – 15,000 บาท 3) 15,001 – 30,000 บาท 4) 30,001 บาท ขนไป

รวม

17 10 17 18 62

27.4 16.1 27.4 29.0 100.0

สวนท 2 การวเคราะหปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ านวน 5 ดาน รายละเอยดดงตอไปน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

165

ตารางท 2 ผลการศกษาความคดเหนของนกศกษาเกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต)

ปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอ (��) S.D. ระดบ

ดานภาพลกษณของสถาบน 3.94 0.73 มาก

ดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน 4.07 0.75 มาก

ดานอาจารยผสอน 4.29 0.72 มาก

ดานการประชาสมพนธ 3.53 1.02 มาก

ดานคานยมของนกศกษาและผปกครอง 3.81 0.72 มาก

ภาพรวม 3.93 0.65 มาก

จากตารางท 2 พบวา คาคะแนนเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานของปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต ) โดย

ภาพรวมอยในระดบมาก (�� = 3.93) เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ดานอาจารยผสอนมคาเฉลยมากทสด

(�� = 4.29) รองลงมาคอดานหลกสตรและการจดการ

เรยนการสอน (�� =4.07) ดานภาพลกษณของสถาบน

(�� = 3.94) ดานคานยมของนกศกษาและผปกครอง

(�� = 3.81) และดานการประชาสมพนธ (�� = 3.53) ตามล าดบ สวนท 3 เพอเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต)

ปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอ

หลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชา

วศวกรรมชวการแพทย (หลกสตร

นานาชาต)

เปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา

สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต)

ความคดเหนของนกศกษา (��) S.D. Gap p-value

ดานภาพลกษณของสถาบน นกศกษาระดบปรญญาโท 3.87 0.73

0.14 0.46 นกศกษาระดบปรญญาเอก 4.01 0.73

ดานหลกสตรและการจดการเรยนกรสอน นกศกษาระดบปรญญาโท 3.90 0.79

0.33 0.08 นกศกษาระดบปรญญาเอก 4.23 0.68

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

166

ปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอ

หลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชา

วศวกรรมชวการแพทย (หลกสตร

นานาชาต)

เปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา

สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต)

ความคดเหนของนกศกษา (��) S.D. Gap p-value

ดานอาจารยผสอน นกศกษาระดบปรญญาโท 4.35 0.78

0.13 0.46 นกศกษาระดบปรญญาเอก 4.22 0.67

ดานประชาสมพนธ นกศกษาระดบปรญญาโท 3.59 1.00

0.12 0.65 นกศกษาระดบปรญญาเอก 3.47 1.06

ดานคานยมของนกศกษาและผปกครอง นกศกษาระดบปรญญาโท 3.80 0.66

0.03 0.86 นกศกษาระดบปรญญาเอก 3.83 0.79

จากตารางท 3 พบวา นกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก มความคดเหนเกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอในหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

อภปรายผลการวจย การวจยเรอง “ปจจยทสงผลตอการตดสนใจ

เลอกศกษาตอระดบบณฑตศกษาสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล” สามารถอภปรายผลของการวจยตามวตถประสงคของการวจยดงน

1. เพอศกษาปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล ผลการศกษาปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยภาพรวมอย

ในระดบมาก (x = 3.39) ซงสอดคลองกบงานศกษา

ของ กตตภณ กตยานรกษ (2551) ไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอก เขาศกษาตอหลกสตรสาขาวชารฐประศาสนศาสตร ของนกศกษาหลกสตรสาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ ผลการวจยพบวา ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเขาศกษาตอทงภาคปกตและภาคพเศษ โดยภาพรวมอย ในระดบมาก เชนกน ทงน เนองจากในปจจบน นกศกษาใหความส าคญตอการเลอกศกษาตอระดบบณฑตศกษา คานยมการไดรบปรญญาขนสงจะมประโยชนในการท างาน สวนมากแลวคนทมปรญญาสงเทานนทจะสามารถเลอนไปสต าแหนงทสงขน (จราภรณ ไหวด,2540) อกทงการศกษาในระดบทสงขน ยงเปนการลดการแขงขนในการประกอบอาชพ เพมโอกาสในการสรางสายสมพนธกบบคคลทมความสนใจในสาขาวชาเดยว น าไปสการไดรบการสนบสนนในการท างานหรอการประกอบกจการ (เกรยงศกด เจรญวงศศกด ,2542) แนวโนมอนาคต นกศกษามความกระตอรอรน พยายามหาทางศกษาตอในระดบทสงขน เพอพฒนาตนเองใหมความร ความสามารถ ทกษะ น าไปสการแขงขนในชวงชวตในวยท างาน การเลอกงาน อาชพ ต าแหนงทมความเหมาะสมกบรายไดทเพมขน ตลอดจนเปนทยอมรบจากเพอน ชมชนและสงคม (ฉตรชย อนทสงข และคณะ, (2552)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

167

ปจจยดานภาพลกษณของสถาบน พบวา เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายขอพบวา มคาเฉลยสงสดคอมหาวทยาลยเปนสถาบนอดมศกษาทมชอเสยง ทไดรบการยอมรบในระดบประเทศและระดบสากล จงท าใหเกดความเชอมนในคณภาพและการเปนทยอมรบในสงคมเมอเมอส าเรจการศกษา มหาวทยาลยมหดลเปนสถาบนทไดรบการยอมรบในระดบประเทศและนานาชาต ไดรบการจดอนดบใหเปนมหาวทยาลยอนดบ 2 ของประเทศไทยและอนดบท 180 ของโลก (QS World University Ranking: 2019) ยอมเปนการรบรองคณภาพดานการศกษา ทงยงตงอยในท าเลทเหมาะสม สะดวกตอการจดการเรยนการสอน มความสมพนธกบชมชน ผลงานวจยเปนสวนหนงของการชวยแกไขปญหาของสงคมและประเทศชาต ซงสอดคลองกบการศกษาของเกยงศกด แสงจนทร (2551) ทไดศกษาปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรรฐประศาสศาสตรมหาบณฑต วทยาลยการบรหารธรกจ มหาวทยาลยบรพา พบวาปจจยดานภาพลกษณ สงผลตอการตดสนใจเขาศกษาตอในหลกสตรระดบมาก ซงมหาวทยาลยมหดล เปนสถาบนทไดรบการจดอนดบเปนมหาวทยาลยอนดบหนงของประเทศไทย จากการจดอนดบของ RUR World University Rankings 2020 ในดานการเรยนการสอน (Teaching) ความหลากหลายดานความน า น า ช า ต ( International Diversity) ก า ร ว จ ย (Research) ดานความยงยนทางการเงน (Financial Sustainability) ซงเปนผลจากการสงเสรมงานวจยทตอบสนองนโยบายของรฐและตอบสนองความตองการของสงคมและชมชน

ปจจยดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน พบวา เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาภาพรวมอยในระดบมาก เนองจากหลกสตระดบบณฑตศกษาสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (ห ล ก ส ต รน าน าช า ต ) ค ณ ะ ว ศ ว กร รมศาสตร

มหาวทยาลยมหดล เปนหลกสตรทมความสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานในปจจบน รวมถงตอบรบนโยบายของประเทศในปจจบน อกทง เนอหารายวชายงมความทนสมยสอดคลองกบสถานการณปจจบนของสงคมไทยและสงคมโลก อปกรณการเรยนการสอนและเครองมอทใชในการวจยทางดานวศวกรรมชวการแพทย ยงมความพรอมทจะสงเสรมการเรยนการสอนทางดานวศวกรรมชวการแพทยไดเปนอยางด ซงสอดคลองกบงานการศกษา (ปวณ พงษโอภาส และคณะ,2555) ทประยกตแนวคดปจจยทางการตลาดของ Schiffman และ Kanuk เพอศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมหาวทยาลยราชภฏเทพสตร พบวาปจจยดานผลตภณฑ กลาวคอ หลกสตรการเรยนการสอนมผลตอการตดสนใจอยในระดบมาก ทงนหลกสตรเปนเสมอนหวใจส าคญในการเรยนการสอน เพราะหลกสตรเปรยบเสมอนแนวทางหรอกรอบในการทจะพฒนาใหผเรยนเกดความรความเขาใจและเกดทกษะในวชาชพ หากหลกสตรมความเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของผเรยนและสอดคลองกบความตองการของสงคม ยอมสงผลใหผเรยนมความตองการทจะเขามาศกษาในหลกสตรนน ๆ หลกสตรเปนเครองมอถายทอดเจตนารมณหรอเปาประสงคของการศกษาชาตไปสการปฏบต (ธ ารง บวศร,2542) เมอพจารณารายขอ พบวาปจจยทมคาเฉลยสงสด ไดแก หลกสตรมความรวมมอกบสถาบนการศกษาในตางประเทศทมชอเสยง ซงสามารถสงเสรมการเรยนการสอนและการวจยสาขาวศวกรรมชวการแพทยใหมความเขมแขง ทงน ท าใหเหนวาปจจบนนกศกษาไมไดสนใจเกยวกบการเรยนการสอนในระดบประเทศเทานน ยงสนใจไปถงสถาบนทมความนาเชอถอในตางประเทศ ท งน ค ว ามร วมม อก บสถาบ น ในต า งประ เทศมความส าคญ เนองจากเปนการเปดโอกาสใหนกศกษาไดเรยนร เทคโนโลย องคความรและนวตกรรมใหมททดเทยมนานาชาต ในดานหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

168

ทมงเนนการพฒนาวศวกรชวการแพทย ใหมความรความสามารถดานการวจยทดเทยมนานาประเทศซงน าไปสการวจย พฒนานวตกรรมรวมทางวศวกรรมชว-การแพทยกบภาคอตสาหกรรม ในการพฒนางานดานการแพทยและสาธารณสขของประเทศไทย ซ งสอดคลองกบความคดเหนของนกศกษาทก าลงศกษา “เนองจากวศวกรรมชวการแพทย เปนสาขาทหนาสนใจและสามารถน าความรและงานวจยไปตอยอดพฒนาประเทศในดานการแพทย งานวจยทไดสามารถเปนแนวทางใหน าไปศกษาคนควาตอเพอน าไปใชจรงในอนาคต” และ”เปนสาขาทนาสนใจและเปนทนาจบตามองในระดบโลก” ทงน ปจจยดานคาใชจายในการศกษาตลอดหลกสตรมความเหมาะสม พบวาเปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาในระดบปานกลาง เนองจาก ผลการส ารวจกลมตวอยางนกศกษาระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) พบวา นกศกษาประสบการณท างาน รอยละ 64.5 มประสบการณท างาน และ รายได 30,001 บาท คดเปนรอยละ 29.0 ซงแสดงใหเหนวานกศกษาสามารถรบผดชอบคาใชจายในการเรยน เรองคาใชจาย จงเปนปจจยรองทจะสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอ

ปจจยดานอาจารยผสอน พบวา เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาภาพรวมอยในระดบมาก ซ ง เปนป จจ ยด านท ม ค า เฉล ยส งท ส ด เม อเปรยบเทยบกบดานอน ๆ เมอพจารณาเปนรายขอพบวา มคาเฉลยสงสดคออาจารยผสอนมความร ความสามารถและประสบการณเกยวกบศาสตรวศวกรรมชวการแพทยเปนอยางด สอดคลองกบผลการศกษาของ (ลชชา ชณหวจตรา และ ณฐวรรณ คร ฑสวสด ,2560) ทพบวาปจจยดานความรความเชยวชาญละคณภาพของผสอนมผลตอการตดสนใจอยในระดบมากทสด รวมถงอาจารยผสอนมความสามารถในการถายทอดความร และการม ชอ เสยงท ง ในระดบชาตและระดบนานาชาต เนองจากหลกสตรระดบ

บณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย เปนหลกสตรทเนนทางดานการวจยอาจารยทปรกษามการใหค าแนะน าเรองการเรยนการสอน การวจย เอาใจใสนกศกษาเปนอยางด กจะสามารถดงดดนกศกษาทสนใจใหมาศกษาตอยงหลกสตรน ซงสอดคลองกบความคดเหนของกลมตวอยางวา “หลกสตรการเรยนการสอนมความนาสนใจกวามหาวทยาลยอนในประเทศทเปดสอนในสาขาน อาจารยผสอนมความร ความเชยวชาญ และประสบการณในดานวศวกรรมชวการแพทย” และยงสอดคลองกบผลการศกษาของ(พรรณพนช จนหาและอจฉรยา ปราบอรพาย,2558) ทพบวา ปจจยดานคณภาพของอาจารยผสอนมผลตอทศนคตการเลอกศกษาตออยในระดบสง ทงนอาจารยมคณสมบตทเออตอการพฒนาประเทศ กลาวคอ การสอนด ม คณธรรมและน า ชมชนไปส การพฒนา นอกจากนนควรมบทบาทในการอ านวยความสะดวกในการเรยนร โดยตองเปลยนแปลงบทบาทในการเรยนการสอนใหมวธทหลากหลาย (ทองคณ หงพนธ, 2541) รวมถงตองสามารถใชและจดการเทคโนโลยเพอชวยในการเรยนการสอนไดอยางเหมาะสม

ปจจยดานการประชาสมพนธ พบวา เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาภาพรวมอยในระดบมาก ซงจากการศกษาพบวา การประชาสมพนธ เปนปจจยหนงทดงดดใหนกศกษาสนใจเขาศกษาทงการประชาสมพนธขอมลขาวสารในสอ วทย โทรทศน หนงสอพมพ สอมวลชน หรอการทนกศกษาไดรบขาวแนะน ามหาวทยาลยจากคณาจารย เจาหนาท หรอบคลากรของมหาวทยาลย ทงน เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา มคาเฉลยสงสดคอมกจกรรมพเศษนอกมหาวทยาลยแสดงตอสาธารณะ เชนการจดนทรรศการ การร วมแข งขนทางวชาการ ซ งหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรรมชวการแพทย มการจดนทรรศการครงใหญภายนอกมหาวทยาลยปละ 1 ครง รวมถง การจดการเปดหองปฏบตการทางวศวกรรมชวการแพทย ใหผสนใจเขาเยยมชม ซงมผเขาเยยมชมป

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

169

ละมากกวา 50 คณะ รวมถงการจดกจกรรมแนะน าภาควชาวศวกรรมชวการแพทยในรปแบบงาน open house ซงเปนการประชาสมพนธใหผทสนใจเขาศกษา สามารถเหนถงแนวทางการศกษาตอ แนวทางการท าวจยทางดานวศวกรรมชวการแพทยมากขน จากการศ กษาพบว า ป จจ ยข อน กศ กษา ได ร บข าวประชาสมพนธจากศษยปจจบน ศษยเกา เพอน รนพ ญาต คนรจกเปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเขาศกษาในระดบปานกลาง เนองจาก ในปจจบนการไดรบขอมลขาวสารจากทาง Social Media ของภาควชาอยในระดบมากอยแลว ปจจยขอนกศกษาไดรบขาวประชาสมพนธจากศษยปจจบน ศษยเกา เพอน รนพ ญาต คนรจกน จงเปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจระดบปานกลาง หากหลกสตรตองการใหมการประชาสมพนธรอบดานขน อาจจะจดโครงการทท าใหศษยเกา ศษยปจจบนไดพบปะกน รวมถงใหนกศกษาทสนใจเขาศกษาไดพบปะพดคยกบศษยปจจบน ศษยเกา เพอใหเหนบรบทของการเรยนในหลกสตรมากขน

ป จ จ ย ด า น ค า น ย ม ขอ งน กศ ก ษาและผปกครอง พบวา เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาตามรายขอ พบวามคาเฉลยสงสดคอนกศกษามความคาดหวงวาเมอส าเรจการศกษาจากสาขาวชานจะมโอกาสไดงานท าทดกวาและสามารถกาวสต าแหนงทสงขน กลาวคอ ปจจยดานคานยมของนกศกษาเกยวกบความคาดหวงหลงจากส าเรจการศกษาในสาขาน จะท าใหไดงานทดกวาและสามารถกาวสต าแหนงทสงขนนน เปนปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอมากทสด สอดคลองกบผลการศกษาของทศนย ชาตไทย (2555) ความตองการปรบวฒการศกษาทสงขนและความตองการเพมพนความรของตนเองใหมากขนและแรงจงใจดานความมนคงในอาชพอยในระดบมาก ทงน เมอพจารณาเปนรายขอ พบวามคาเฉลยต าสด ในระดบนอยคอนกศกษาเขามาเรยนตอในหลกสตรนเพราะไดรบค าแนะน าจากผปกครอง เนองจากการเรยนการ

สอนในระดบบณฑตศกษาแตกตางจากการเรยนการสอนระดบปรญญาตร โดยระดบบณฑตศกษานอกจากจะลงทะเบยนเรยนรายวชาและยงมการด าเนนการวจยวทยานพนธ เพอส าเรจการศกษา ดงนน จงตองอาศยความสนใจของนกศกษาทจะเปนแรงผลกดนใหส าเรจการศกษา

2. เพอเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผลการ เปร ยบ เทยบความคด เห นของนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการเลอกศกษาตอระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) พบวาโดยภาพรวมทกดาน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ทงน เมอพจารณาเปนรายขอ ในแตละดานพบวา มปจจยบางขอทนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอก มความคดเหนแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

ปจจยดานภาพลกษณของสถาบน เกยวกบมหาวทยาลยตงอยในท าเลทเหมาะสม สะดวกกบการเรยนการสอน การอยอาศยและการคมนาคม ความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอก มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงน เปนเพราะ นกศกษาระดบปรญญาเอกสวนใหญ เปนนกศกษาทท างานอยแลว และบางคนไดรบการอนมตจากตนสงกดเพอมาศกษาตอในระดบปรญญาเอก ท าใหปจจยความคดเหนเกยวกบ ท าเลทเหมาะสม สะดวกกบการเรยนการสอน การอยอาศยและการคมนาคม มคา เฉลยมากกวานกศกษาระดบปรญญาโท ซงนกศกษาระดบปรญญาเอกจะตองค านงถงการเดนทางเพอมาเขาเรยน การแบงเวลาเพอการวจยวทยานพนธและการเดนทางเพอ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

170

จะไปท างาน ส าหรบนกศกษาระดบปรญญาโท ทสวนใหญเปนนกศกษาจบใหมในระดบปรญญาตรทสามารถยายมาอาศยในบรเวณมหาวทยาลยมหดล ซงสะดวกในการเดนทางมากกวานกศกษาระดบปรญญาเอก ดงนน หลกสตรอาจหาแนวทางในการจดการเรยนการสอนทสามารถอ านวยความสะดวกใหกบนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอกทแตกตางกน เชน การเรยนการสอนผานวธออนไลน การเรยนการสอนในภาคพเศษ (วนเสารและวนอาทตย) จดการเรยนการสอนหลงเวลาท างาน เปนตน

ปจจยดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน พบวา ปจจยเกยวกบคาใชจายในการศกษาตลอดหลกสตรมความเหมาะสมความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอก มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตตทระดบ 0.05 โดยคาเฉลยของนกศกษาระดบปรญญาเอกมากกวานกศกษาระดบปรญญาโท เนองจากนกศกษาระดบปรญญาเอกสวนใหญ เปนนกศกษาทอยในวยท างาน ซงตองรบผดชอบคาใชจายในการศกษาดวยตนเอง ความคดเหนปจจยเกยวกบคาใชจายหลกสตรจงมากกวานกศกษาระดบปรญญาโททอาจมผปกครองใหการสนบสนน ทงนหลกสตรจงควรพจารณาการใหทนการศกษาส าหรบนกศกษาระดบปรญญาโทและและนกศกษาระดบปรญญาเอกทแตกตางกน ในดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน ยงมปจจยเกยวกบเนอหารายวชามความทนสมย สอดคลองกบสถานการณในปจจบนของสงคมไทยและสงคมโลก ทนกศกษาระดบปรญญาโทและระดบปรญญาเอกมความคดเหนทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยนกศกษาระดบปรญญาเอก มคาเฉลยความคดเหนมากกวานกศกษาระดบปรญญาโท ทงน เนองจากนกศกษาระดบปรญญาเอก มความคาดหวงดานเนอหารายวชามความทนสมย สอดคลองกบสถานการณในปจจบนของสงคมไทยและสงคมโลกกลาวคอความลมลกของศาสตร ทางวศวกรรมชวการแพทยทมากกวาระดบปรญญาโท

เนนเกยวกบการวจย ซงหลกสตรกควรน าความแตกตางนไปเปนปจจยทส าคญในการออกแบบหลกสตร

สรปผลการวจย ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอ

หลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล อนดบท 1 ไดแก ดานอาจารยผสอน รองลงมาคอดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน ดานภาพลกษณของสถาบน ดานคานยมของนกศกษาแลละผปกครองและดาน การประชาสมพนธตามล าดบ ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาโทและเอก เกยวกบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอในหลกสตรระดบบณฑตศกษาสาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล ในภาพรวมไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ยกเวนดานภาพลกษณของสถาบนและ ดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน มแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ประโยชนทไดจากการศกษา 1. ไดทราบปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอก

ศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2. สามารถน าความคดเหนทแตกตางกนของนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก มาพฒนา ปรบปรงหลกสตรใหสอดคลองตอความตองการของนกศกษาในปจจบน

3. สามารถน าขอมลทไดจากการศกษาไปใชในการปรบปรงหลกสตร การจดการเรยนการสอน ตลอดจนการประชาสมพนธหลกสตรใหเขาถงกลมนกศกษาไดมากยงขน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

171

ขอเสนอแนะการวจย 1. หลกสตรระดบบณฑตศกษา สาขาวชา

ว ศ วกรรม ชวการแพทย (หล กส ต รนานาชาต ) มหาวทยาลยมหดล สามารถน าผลงานวจยไปเปนแนวทางในการวางแผนและหากลย ทธ ในก ารประชาสมพนธใหหลกสตรเปนทรจกและมผสนใจเขาศกษามากขน โดยน าผลการศกษาเกยวกบปจจยในดานทมคาเฉลยสงสด มาเปนปจจยแรกๆทน ามาพฒนาและวางแผนการปรบปรงกลยทธ

2. ดานอาจารยผสอน ควรสงเสรมใหอาจารยผสอนสามารถเผยแพรผลงานวจยในสอประชาสมพนธตาง ๆ ใหเปนทประจกษและเปนทรจกวงกวาง ผานสอ Social Media ทจะสามารถดงดดนกศกษาเขามาศกษาตอมากขน เนองจากสอ Social Media สามารถเขาถงประชาชนไดทกระดบและงายตอการประชาสมพนธในวงกวาง

3.ดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอนควรสงเสรมใหมการจดการเรยนการสอนทสามารถอ านวยความสะดวกใหกบนกศกษาวยท างาน ซงเปนนกศกษาหลกของหลกสตร เชน การเรยนการสอนผานวธออนไลน การเรยนการสอนในภาคพเศษ (วนเสารและวนอาทตย) จดการเรยนการสอนหลงเวลาท างาน เปนตน

ขอเสนอแนะของผบรหาร จากผลการศกษาเรองปจจยทสงผลตอการ

ตดสนใจเลอกศกษาตอระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล สามารถน ามาเปนแนวทางในการปรบปรงหลกสตรในอนาคต ซงสามารถจดท าหลกสตรทเออตอนกศกษาทท างานไปดวย และตองการศกษาและวจยไปดวย อกทง การเพม การบรการทางวชาการในดานอน ๆ เชน การจดการ

อบรมเกยวกบเครองมอและอปกรณทางการแพทย การจดท ารายวชาทมความยดหยน เปน short course เพ อด งดดผทสนใจความร เก ยวกบวศวกรรมชวการแพทย แตไมไดตองการปรญญา ใหเขามาใกลชดกบหลกสตรในอนาคต ทงนจะเปนจดเรมตนของการสรางเครอขายทงภาคอตสาหกรรมรม เอกชน วงการวชาการ ทางดานวศวกรรมชวการแพทย

กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณ รศ.ดร.นรเศรษฐ ณ-

สงขลา ทสนบสนนและใหค าแนะน าเกยวกบการด าเนนการวจยตงแตตนจนส าเรจ และขอขอบคณนกศกษาระดบปรญญาโทและนกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาวชาวศวกรรมชวการแพทย (หลกสตรนานาชาต) คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดลทกรณาเสยสละเวลาตอบแบบสอบถามและใหขอมลซงเปนประโยชนอยางมากตอการวจย

เอกสารอางอง กตตภณ กตยานรกษ. (2551). ปจจยทสงผลตอการ

ตดสนใจเลอกเขาศกษาตอหลกสตรสาขาวชารฐประศาสนศาสตรของนกศกษาหลกสตรสาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยราชภฎอตรดตรถ.

เกรยงศกด แสงจนทร. (2549). ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเลอกเขาศกษาตอหลกสตรรฐประสนศาสตรบณฑตวทยาลยการบรหารรฐกจ ม ห า ว ท ย า ล ย บ ร พ า . ป ญ ห า พ เ ศ ษร ฐประศาสนศาตรมหาบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร. วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: May 21,2020, Revised: August 31,2020 , Accepted: October 8,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.27

172

จราภรณ ไหวด. (2540). แรงจงใจในการศกษาตอระดบปรญญาโทของนสตมหาวทยาลยมหาสารคาม . ว ทยานพนธ ก ารศ กษามหาบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ฉตรชย อนทรสงข. (2552). ความตองการศกษาตอและปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจศกษาระดบบณฑตศกษาหลกสตรบรหารธรกจม ห า บ ณ ฑ ต ข อ ง น ก ศ ก ษ า จ ง ห ว ดนครราชสมา.งบประมาณเงนรายไดสาขาวชามนษยศาสตรและสงคมศาสตร กลมสาขาบรหารธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน.

ทศนย ชาตไทย. (2555). รายงานวจยแรงจงใจและความตองการในการศกษาตอหลกสตรระดบบณฑตศกษามหาวทยาลยธรกจบณฑตย. ไดรบทนสนบสนนการวจย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ทองคณ หงสพนธ. (2541). สาระนารส PR มออาชพ เอกสารประกอบการสมมนาเครอขาย ประชาสมพนธ. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา.

ธ ารง บวศร. (2542). ทฤษฎหลกสตร : การออกแบบหลกสตรและพฒนา. กรงเทพฯ :ธนรช

ปวณ พงษโอภาสและคณะ . (2555) ปจจยทมผลตอการศกษาตอมหาวทยาลยราชภฏเทพสตรของนกศกษาตอนปลาย อ าเภอเมอง จงหวดลพบร. วารสารการจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏล าปาง, 8(1):27-33

พรรณพนช จนหาและอจฉรยา ปราบอรพาย. (2558). ปจจยทมผลตอการศกษาตอระดบปรญญาโททมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. วารสารสาขามนษยศาสตร ส งคมศาสตรและศลปะ มหาวทยาลยศลปากร, 8(1):291-371

ลชชา ชณหวจตราและณฐวรรร ครฑสวสด . (2560). ปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกศกษาตอในหลกสตรทนตศาสตรบณฑต (หลกสตร

น า น า ช า ต ) ค ณ ะ ท น ต แ พทย ศ า ส ต ร มหาวทยาลยมหดล. วารสาร Mahidol R2R e-Journal, 3(1):111-123

QS World University Ranking: 2019. QS Top Universities. เขาถงเมอ 13 เมายน 2563 จาก https://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2019

RUR World University Rankings: 2020. RUR World University Rankings. เขาถงเมอ 14 พฤษภาคม 2563 จาก https://roundranking.com/ranking/world-university-rankings.html#world-2020

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

ความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Knowledge, Attitude and Behavior Toward Laboratory Safety of Health-Science Students at Thammasat University

วชรนทร ปะนนโต1*, พรเพญ ก านารายณ1 และ พลวฒน ตงเพชร1 Watcharin Panunto1*,Pornpen Gamnarai1 and Pholawat Tingpej1

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาระดบความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร เปนการศกษาเชงพรรณากบนกศกษากลมสขศาสตร (แพทย แพทยแผนไทยประยกต ทนตแพทย เภสช และพยาบาล) โดยใชแบบสอบถามรวมกบการสงเกตพฤตกรรม แลววเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณาและหาความสมพนธโดยสถต Pearson Correlation พบวานกศกษากลมสขศาสตรมความร เจตคต และพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยในระดบด แตเปนทนาสงเกตวานกศกษายงขาดความรเกยวกบขอมลและวธการใชสารเคมอยางปลอดภย โดยมนกศกษาเพยงรอยละ 5.78 เทานนทมความรเกยวกบการใชสารเคมในระดบด รวมถงยงพบการเกดอบตเหต ไดแก มดผาตดบาดมอ หลอดทดลองตกแตก สารเคมหกและไฟไหมเสอคลมปฏบตการ และจากการวเคราะหความสมพนธแยกตามปจจย (ภาพรวม เพศ คณะทศกษา) พบวามเพยงความรดานความปลอดภยของนกศกษาในภาพรวม นกศกษาเพศชายและนกศกษาพยาบาลเทานนทมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมดานความปลอดภย สวนเจตคตในทกปจจยมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการ สรปไดวานกศกษากลมสขศาสตรมความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยอยในระดบด ซงความรดานความปลอดภยนนเปนตวก าหนดหรอชวยใหเกดเจตคตและยงมผลตอการแสดงออกของพฤตกรรมตามมา ดงนนหากตองการใหนกศกษาเกดพฤตกรรมความปลอดภยในหองปฏบตการทเหมาะสม การสงเสรมใหความร ความเขาใจ ตระหนกถงอนตรายทอาจเกดขนในหองปฏบตการในบางประการทยงขาดอย รวมถงการออกกฏระเบยบและขอปฏบตเพอควบคมและบงคบใหมการฝกปฏบตการอยางถกตองและปลอดภยนนจะน าไปสการแสดงออกทางพฤตกรรมดานความปลอดภยทเหมาะสมมากยงขน

ค าส าคญ: ความปลอดภยในหองปฏบตการ,หองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย, อนตรายในหองปฏบตการ

1* สถานวทยาศาสตรพรคลนก คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 1 Department of Preclinical sciences, Faculty of Medicine, Thammasat University * Corresponding Author: e-mail: watcharinpanunto@gmail.com

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

174

Abstract

This research evaluated the knowledge, attitude, and behavior toward laboratory safety of health-science students at Thammasat University. This study was conducted in second-year health-science undergraduate students (from the Faculties of Medicine, Applied Thai Traditional Medicine, Dentistry, Pharmacy, and Nursing) who used the medical science laboratory facilities. Data were collected using questionnaires and analyzed using descriptive statistics and Pearson's correlation coefficient. Majority of health-science students had a good level of knowledge, a good level of attitude as well as a good level of behavior toward laboratory safety. However, it is worth noting that only 5.78% of health-science students had a good level of knowledge about chemical safety information. Moreover, from the direct observation, some incidents such as minor cuts from mishandling dissection tools; broken test tubes; spilled chemical reagents; and even a lab gown caught fire were found during the students’ laboratory sessions. The study also showed that students’ behavior toward laboratory safety was positively correlated with the level of knowledge and with the level of attitude Overall, this study showed that knowledge of laboratory safety determined attitudes and behavior. In order to promote the appropriate laboratory-safety behavior of students, we must provide knowledge especially information about safety and dangers that may occur in laboratories. Creating clear rules as well as implementing regulations may be needed to improve proper laboratory practices, which will lead to the most appropriate behavior that meets the safety standards.

Keywords: laboratory safety, medical science laboratory, incidents in the laboratory

หลกการและเหตผล ความปลอดภยถอเปนหวใจส าคญอยางหนง

ส าหรบการท างานในหองปฏบตการ ซงการท างานภายใตระบบความปลอดภยทดยอมสงผลถงประสทธภาพการปฏบตงาน แตหากสภาพแวดลอมความปลอดภยทงทางดานกายภาพ เคม และชวภาพไมเหมาะสมอาจกอใหเกดความเสยงและเปนอนตรายตอสขภาพ กอใหเกดความสญเสยตอชวตและทรพยสน รวมทงยงอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมอกดวย ทผานมาไดมรายงานการเกดอบตเหตในหองปฏบตการ เชน เกดเหตระเบดจากหองทดลองทางวทยาศาสตรของมหาวทยาลยแหงหนงใน

กรงปกกง ท าใหนกศกษาเสยชวต 3 คน (MGR online, 2561) และจากรายงานของศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตรายได รายงานเหตการณอบตภยเคมจากหองปฏบตการทวประเทศ พบวาเกดเหตเพลงไหมหองปฏบตการวทยาศาสตร 3 เหตการณ ซงท าใหมผไดรบบาดเจบและทรพยสนเสยหาย (ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย, 2560) จากการศกษาวเคราะหการเกดอบตเหตในหองปฏบตการในประเทศเกาหลใต พบวาอบตเหตทเกดขนมากกวารอยละ 75 เกดขนในหองปฏบตการวจยทางเคม และรอยละ 55 เกดจากการขาดความระมดระวงในการใชเครองมอและอนตรายจากสารเคม (Nam Joon Cho and Yong Gu Ji,

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

175

2016: 97-109) ดงนนหลายประเทศทวโลก จงไดออกกฏระเบยบรวมทงมมาตรฐานเพอก ากบดแลความปลอดภยใ น ก า ร ท า ง า น เ ช น OECD Principles on Good Laboratory Practice ซงเปนมาตรฐานในการบรหารจดการดานความปลอดภยในหองปฏบตการขององคการเพอความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจระหวางประเทศ (OECD, 2564) องคการบรหารดานความปลอดภยและอาชวอนามย (Occupational Safety and Health Administration: OSHA) ของสหร ฐอ เมร ก า (OSHA, 2020) เปนตน ส าหรบในประเทศไทยไดมพระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน ซงก าหนดใหราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค และราชการสวนทองถน จดใหมมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภยอาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างานในหนวยงานไมต ากวามาตรฐานตามพระราชบญญตน (พระราชบญญตความปลอดภย, 2554) และมผลบงคบใชในวนท 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 จากพระราชบญญตดงกลาว มหาวทยาลยธรรมศาสตรจงไดออกประกาศเรอง นโยบายดานความปลอดภย มหาวทยาลยธรรมศาสตร เพอใหมการจดความปลอดภยทเปนมาตรฐานโดยมงหวงใหเกดความมนใจของนกศกษา บคลากร ชมชนรอบมหาวทยาลยและผมาตดตอ และเพอใหผเกยวของไดตระหนกถงความส าคญของการจดการความปลอดภย จะไดน าไปเปนแบบอยางเพอใหเกดผลดตอตนเองและประเทศชาต (มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2558)

ดวยหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร รบผดชอบจดการเรยนการสอนปฏบตการพนฐานทางการแพทยในสาขาวชาจลชววทยาและภมคมกนวทยา ปรสตวทยา ชวเคม สรรวทยา และกายวภาคศาสตร ใหกบนกศกษากลมสขศาสตร ซ งประกอบไปดวยนกศกษาแพทย แพทยแผนไทยประยกต ทนตแพทย

เภสช และพยาบาล มหองปฏบตการทงหมด จ านวน 6 หองปฏบตการ และผลจากการส ารวจบงชอนตรายและวเคราะหความเสยงในหองปฏบตการส าหรบจดการเรยนก า ร ส อ น ทา ง ว ท ย า ศ า สตร ก า ร แ พทย ข อ งคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยใชแบบส ารวจความปลอดภย ESPRel checklist นนพบวาล าดบความเสยงทควรหามาตรการและแนวทางปฏบตเพอความปลอดภยอยางเรงดวน ไดแก การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยของบคลากรในหองปฏบตการ การจดการระบบการก าจดของเสยจากหองปฏบตการ และการบร ห าร ระบบจ ดการความปลอดภ ย ในหองปฏบตการ (พรเพญ ก านารายณ , 2558: 667-81) นอกจากนยงพบวามอบตเหตหรออบตการณทจะน าไปสความไมปลอดภยในหองปฏบตการของนกศกษาอยเสมอ เชน สารเคมกระเดนเขาตา สารเคมหก ไดรบบาดแผลจากมดผาตดหรอของมคม ทงใบมดผาตดหรอเขมเจาะเลอดปนกบขยะอน เปนตน จากผลการส ารวจรวมทงอบตเหตหรอพฤตกรรมตางๆเหลาน ถงแมจะท าใหเกดความเสยหายเพยงเลกนอย แตถาไมไดรบการแนะน าหรอปลกฝงในสงทถกตองอาจท าใหเกดความเสยหายทรนแรงตามมาได ดงนนจงจ าเปนตองท าการศกษาถงระดบความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในการใชหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษาทมาใชบรการเหลาน เพอน าไปสการจดท ามาตรการในการปองกนและบรหารจดการความปลอดภยในหองปฏบตการทเปนระบบ รวมทงหาแนวทางในการสงเสรมให เกดความปลอดภยในหองปฏบตการทมประสทธภาพมากยงขน

วตถประสงคในการวจย 1 . เพ อศ กษาระดบความร เ จตคต และ

พฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทาง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

176

วทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2. เพอหาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความร และเจตคต กบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

วธการศกษา 1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ นกศกษาช นป ท 2 ท ล งทะ เบ ยน เ ร ย น ร ายว ช าท ม ก า ร ใ ชหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ในปการศกษา 2561 ซงประกอบดวยนกศกษาแพทย ทนตแพทย แพทยแผนไทยประยกต เภสชศาสตรและพยาบาลศาสตร จ านวน 396 คน

2. เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม

แบงเปน 4 สวน ไดแก 1) ขอมลสวนบคคล 2) ความรดานความปลอดภยในหองปฏบต 3) เจตคตด านความปลอดภยในหองปฏบต และ 4) พฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย นอกจากนเพอใหไดขอมลทนาเชอถอมากยงขนจงเพมแ บ บ ส ง เ ก ต พ ฤ ต ก ร ร ม ด า น ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ใ นหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยดวย ผวจยสรางเครองมอจากการศกษาคนควาแนวคดและทฤษฏทเกยวของและปรบขอมลบางสวนจากแบบสอบถามของชนกานต สกลแถว (2559) และแบบสอบถามของพรเพญ ก านารายณ (2558) โดยแบบสอบถามความรดานความปลอดภยในหองฏบตการ มลกษณะเปนแบบเลอกตอบวาถกหรอผดและก าหนดเกณฑในการแบงระดบความรเปน 3 ระดบ คอ ระดบความรต า (0-8 คะแนน) ปานกลาง (9-14 คะแนน) และด (15-20 คะแนน) ส าหรบแบบสอบถาม

เกยวกบเจตคตดานความปลอดภยในหองปฏบตการ และแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (rating scale) และก าหนดเกณฑในการแบงระดบผลคะแนนเปน 3 ระดบ คอ ต า (1.00-2.33 คะแนน) ปานกลาง (2.34–3.66 คะแนน) และด (3.67-5.00 คะแนน) ท าการตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจยโดยตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา หาคาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามและวตถประสงค (index of Item objective congruence: IOC) จากผ เ ชยวชาญ 3 ทาน หาค าความเ ช อม น (reliability) ของแบบสอบถามโดยน าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใช ( try out) จากนนน าแบบสอบถามมาวเคราะหหาคาความเชอมน ตามวธของครอนบาซ (Cronbach) ไดคาความเชอมนเทากบ 0.846 ซงอยในเกณฑทยอมรบได ส าหรบแบบสอบถามเรองความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการไดท าการตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถามโดยวเคราะหหาคาความยากงาย ซงไดคาเทากบ 0.72 และคาอ านาจจ าแนก ไดคาเทากบ 0.39 คาทไดอยในชวงทยอมรบได สวนการเกบขอมลดวยแบบสงเกตพฤตกรรมนน ผวจยไดท าการชแจงขอมล วธการสงเกต การใหคะแนนกบผชวยวจยสงเกตและบนทกพฤตกรรมของนกศกษาในขณะทมการเรยนในหองปฏบตการ

3. การเกบรวบรวมขอมลเกบรวบรวมขอมลโดยชแจงวตถประสงคของการวจยและใหนกศกษาตอบแบบสอบถามดวยตนเอง โดยไมตองระบชอของผตอบแบบสอบถาม สวนการเกบขอมลดวยแบบสงเกตพฤตกรรมนน ผวจยไดท าการชแจงขอมล วธการสงเกต การใหคะแนนกบผ ชวยวจยสงเกตและบนทกพฤต ก ร รมของน กศ กษา ในขณะท ม ก า ร เ ร ยน ในหองปฏบตการ โดยขอมลของผตอบแบบสอบถามจะถกเกบไวในตปดลอคกญแจ มเพยงผวจยและผชวยวจย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

177

เทานนทสามารถเขาถงขอมลได ทงนโครงการวจยไดรบการอน ม ต ด านจร ย ธร รมการท า ว จ ย ในค นจา กค ณ ะ อ น ก ร ร ม ก า ร จ ร ย ธ ร ร ม ก า ร ว จ ย ใ น ค น มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 1 (คณะแพทยศาสตร) เรยบรอยแลว

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลและประมวลผลโดยใชโปรแกรม

ส าเรจรปทางสถต SPSS version 22 และน าเสนอขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหความสมพนธโดยใชสถต Pearson Correlation

ผลการศกษา จากการศกษาความร เจตคตและพฤตกรรม

ด านความปลอดภ ยในการ ใ ชหองปฏบ ตการทาง

วทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร ชนปท 2 ปการศกษา 2561 มผตอบแบบสอบถามจ านวน 346 คน คดเปนรอยละ 87.37 สวนใหญ เปนนกศกษาแพทยศาสตร รอยละ 41.91 นกศกษารอยละ 98.55 เคยร บ ท ร า บ ข อ ม ล ค ว า ม ร เ ร อ ง ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ใ นหองปฏบตการวทยาศาสตรการแพทยแลว มเพยงรอยละ 1.45 ทไม เคยรบทราบขอมล ส าหรบหวขอทผตอบแบบสอบถามไดรบทราบขอมลมากทสด คอ เทคนคการใชเครองมอและอปกรณในหองปฏบตการอยางปลอดภย คดเปนรอยละ 84.39 จากการตอบแบบสอบถามพบวานกศกษากลมสขศาสตรสวนใหญรอยละ 95 ไมเคยประสบอนตรายในหองปฏบตการ มเพยงรอยละ 5 ทเคยประสบอนตรายในหองปฏบตการ ซงอนตรายทเคยประสบไดแก ผวหนงสมผสสารเคม น ารอนลวก มดผาตดบาดมอ แพถงมอ และเตะขาเกาอ การรกษาพยาบาลในกรณท เกดการบาดเจบในหองปฏบตการสวนใหญรกษาพยาบาลดวยตนเอง ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลสวนบคคลของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทตอบแบบสอบถามความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย (N=346)

ขอมลสวนบคคล จ านวน รอยละ เพศ ชาย 87 25.14 หญง 259 74.86 คณะ/สาขาทศกษา แพทยศาสตร 145 41.91 แพทยแผนไทยประยกต 30 8.67 ทนตแพทยศาสตร 43 12.43 เภสชศาสตร 40 11.56 พยาบาลศาสตร 88 25.43 การรบทราบความรเรองความปลอดภยในหองปฏบตการวทยาศาสตรการแพทย ไมเคย 5 1.45 เคย 341 98.55

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

178

ขอมลสวนบคคล จ านวน รอยละ ขอมลสารเคมและวธการใชสารเคมอยางถกตองปลอดภย 237 68.50 การปองกนและแกไขอบตเหตในหองปฏบตการ 279 80.64 เทคนคการใชเครองมอและอปกรณในหองปฏบตการอยางปลอดภย 292 84.39 ขอมลและวธการก าจดของเสยจากหองปฏบตการ 201 58.09

การประสบอนตรายภายในหองปฏบตการ ไมเคยประสบอบตราย 329 95.10 เคยประสบอบตราย 17 4.90

ผวหนงสมผสสารเคม 10 2.90 น ารอนลวก 2 0.60 มดผาตดบาดมอ 1 0.30 แพถงมอ 1 0.30 เตะขาเกาอ 1 0.30 ไมระบอนตรายทประสบ 2 0.60

การรกษาพยาบาลในกรณทเกดการบาดเจบในหองปฏบตการ โรงพยาบาล 2 0.60 ไมไดรบการรกษา 2 0.60 รกษาพยาบาลดวยตนเอง 11 3.20 ไมระบ 2 0.60

ในภาพรวมนกศกษากลมสขศาสตรมความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยในระดบด เมอแยกพจารณาตามคณะทเรยนนนนกศกษาสวนใหญของคณะแพทยศาสตร ทนตแพทยศาสตร และเภสชศาสตร มความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยในระดบด สวนนกศกษาพยาบาลและแพทยแผนไทยประยกตมความรดานความปลอดภยอยในระดบปานกลาง ส าหรบผลการศกษาระดบเจตคตด านความปลอดภ ย ใน

หองปฏบตการพบวานกศกษากลมสขศาสตรสวนใหญคดเปนรอยละ 96.53 มเจตคตดานความปลอดภยอยในระดบด และนกศกษาแพทยแผนไทยประยกตทงหมด (รอยละ 100) มเจตคตดานความปลอดภยอยในระดบด สวนผลการศกษาพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย พบวานกศกษากลมสขศาสตรทกคณะมพฤตกรรมดานความปลอดภยอยในระดบด ดงแสดงในตารางท 2 และ 3

ตารางท 2 จ านวนของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรแบงตามระดบคะแนนดานความร เจตคตและพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย (N=346)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

179

ตวแปร

จ านวนนกศกษา (รอยละ)

ระดบความร ระดบเจตคต ระดบพฤตกรรม ต า ปานกลาง ด ปานกลาง ด ปานกลาง ด

ภาพรวม (N=346) 1 (0.29) 153 (44.22) 192 (55.49) 12 (3.47) 334 (96.53) 23 (6.65) 323 (93.35)

แพทย (N=145) 0 46 (31.72) 99 (68.28) 4 (2.76) 141 (97.24) 10 (6.90) 135 (93.10)

แพทยแผนไทยฯ (N=30) 1 (3.33) 22 (73.33) 7 (23.33) 0 30 (100) 1 (3.33) 29 (96.67)

ทนตแพทย (N=43) 0 11 (25.58) 32 (74.42) 1 (2.33) 42 (97.67) 3 (6.98) 40 (93.02)

เภสช (N=40) 0 19 (47.50) 21 (52.50) 3 (7.50) 37 (92.50) 3 (7.50) 37 (92.50)

พยาบาล (N=86) 0 56 (63.64) 32 (36.36) 4 (4.55) 84 (95.45) 7 (7.95) 81 (92.05)

ตารางท 3 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบความร เจตคต และพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (N=346)

ตวแปร คาเฉลย ± SD

ความร (เตม 20 คะแนน)

เจตคต (เตม 5 คะแนน)

พฤตกรรม (เตม 5 คะแนน)

ภาพรวม 14.74±1.85 4.43±0.35 4.33±0.40 เพศชาย 14.86±2.27 4.25±0.44 4.21±0.44 เพศหญง 14.70±1.69 4.47±0.29 4.36±0.38 แพทย 15.27±1.82 4.42±0.36 4.34±0.39 แพทยแผนไทยฯ 13.27±1.89 4.50±0.33 4.37±0.34 ทนตแพทย 15.07±1.94 4.41±0.30 4.27±0.41 เภสช 14.95±1.74 4.38±0.36 4.32±0.37 พยาบาล 14.11±1.43 4.45±0.36 4.31±0.46

เมอแยกพจารณาความรดานความปลอดภยตามหวขอในแตละดาน ไดแก ขอมลสารเคมและวธการใชสารเคม การปองกนและแกไขอบตเหต เทคนคการใชเครองมอและอปกรณและวธการก าจดของเสย มจ านวนนกศกษาเพยงรอยละ 5.78 เทานนทมความรเกยวกบขอมลสารเคมและวธการใชสารเคมอยางถกตองใน

หองปฏบตการอย ในระดบด ในขณะทหวขอความรเกยวกบการปองกนและแกไขอบตเหต เทคนคการใชเครองมอและอปกรณในหองปฏบตการ รวมถงวธการก าจดของเสยนนพบวานกศกษาสวนใหญมความรในระดบด ดงแสดงในรปท 1

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

180

รปท 1 ระดบความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรแยกตามหวขอ

จากการสงเกตพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยพบวา นกศกษามพฤตกรรมอยในระดบด ในสวนของการปฏบตตามกฏระเบยบขอบงคบของหองปฏบตการ การสวมใสอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล เ ชน เสอคลมปฏบตการ ถงมอ สวมรองเทาหม เกบรวบผมกอนท าปฏบตการ และทงขยะ ใบมด เขม เชอโรคหรอสารคดหลงในททจดไวให แตยงมนกศกษาบางสวนน าน าดมเขามาในหองปฏบตการและวางหนงสอหรอของใชสวนตวบนโตะปฏบตการ ดงแสดงในรปท 2 สวนพฤตกรรมการใชอปกรณฉกเฉน เชน ฝกบวฉกเฉน ทลางตาฉกเฉนนน ไมสามารถประเมนไดเนองจากนกศกษาไมมประสบการณในการทดลองใช นอกจากนจากการสงเกตพบวา นกศกษาพยาบาลศาสตร (รอยละ 20) มพฤตกรรมไมเหมาะสม เนองจากไมลางมอทสมผสกบสารเคมและเ ชอโรคหลงจากฝกปฏบตการในหองปฏบตการ นอกจากนยงพบ

การเกดอบตเหตในหองปฏบตการมหกายวภาคศาสตร ซงไดแก ไดรบบาดแผลจากมดผาตดท าใหเกดแผลเลกนอยและเขารบการปฐมพยาบาลเบองตน จ านวน 20 ราย มทงการเกดบาดแผลจากการกระท าดวยตนเองและเพอนในกลมท าใหเกดบาดแผล หนามดเปนลม จ านวน 5 ราย มอาการแพ มผนและคนจากการสมผสสารเคมจากรางอาจารยใหญและอากาศรอนอบอาวจ านวน 3 ราย นอกจากนยงมการเกดอบตเหตในหองปฏบตการชวเคม ไดแก หลอดทดลองตกแตกขณะฝกปฏบตการ (รปท 3A) เกดรอยไหมจากการน ากระดาษทชชซบสารเคมทหกบนพนตดดควน (รปท 3B) สายไฟเครองใหความรอน (Hot plate) ไหมเนองจากสายไฟสมผสกบตวเครองขณะใชงาน (รปท 3C) และอบตเหตจากหองปฏบตการจลชววทยาและภมคมกนวทยา ไดแก เสอคลมปฏบตการไหมจากตะเกยงแอลกอฮอล (รปท 3D) เหตการณละ 1 ราย

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

181

รปท 2 แสดงการวางขวดน าดม หนงสอ กระเปาและของใชสวนตวของนกศกษาบนโตะปฏบตการ

รปท 3 อบตเหตทเกดขนในหองปฏบตการ: หลอดทดลองแตก (A) รอยไหมจากการน ากระดาษซบสารเคม (B) สายไฟเครองใหความรอนไหม (C) เสอคลมปฏบตการไหมจากตะเกยงแอลกอฮอล (D)

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

182

ผลการหาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล (เพศ คณะทศกษา) กบระดบความร ระดบเจตคตกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย พบวา ระดบความรดานความปลอดภยในภาพรวม ระดบความรของนกศกษาเพศชาย และระดบความรของนกศกษาพยาบาลมความสมพนธกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยางมนยส าคญทาง

สถตทระดบ 0.01 สวนการหาความสมพนธของระดบเจตคตกบพฤตกรรมดานความปลอดภยนน เมอแยกพจารณาตามปจจยสวนบคคล (เพศ คณะทศกษา) พบวาระดบเจตคตในทกตวแปรมความสมพนธกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางพฤตกรรมกบความรและเจตคตดานความปลอดภยใน หองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยของนกศกษากลมสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปจจย พฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการ คาสมประสทธสหสมพนธ (r) p-value

ความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการ

ภาพรวม 0.157 0.003** ชาย 0.298 0.005** หญง 0.099 0.112 นกศกษาแพทย 0.126 0.130 นกศกษาแพทยแผนไทยประยกต 0.022 0.909 นกศกษาทนตแพทย 0.060 0.702 นกศกษาเภสช 0.301 0.059 นกศกษาพยาบาล 0.329 0.002** เจตคตดานความปลอดภยในหองปฏบตการ ภาพรวม 0.490 0.000** ชาย 0.546 0.000** หญง 0.431 0.000** นกศกษาแพทย 0.430 0.000** นกศกษาแพทยแผนไทยประยกต 0.741 0.000** นกศกษาทนตแพทย 0.561 0.000** นกศกษาเภสช 0.607 0.000** นกศกษาพยาบาล 0.461 0.000**

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

183

อภปรายและสรปผลการศกษา จากการศกษานพบวานกศกษากล มสข

ศาสตรมความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยอยในระดบด ซงสอดคลองกบการศกษาของมหาวทยาลยขอนแกนทศกษาในนกศกษาแพทยชนปท 4 เกยวกบความร เจตคต และพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการทพบวานกศกษามความรดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยในระดบด (กนกอร ไชยค า, พนสดา คลงแสง และบญเพง พาละเอน, 2556: 484-89) และในการศกษานเมอพจารณาแบบสอบถามความรดานความปลอดภยแยกตามหวขอ นกศกษาสวนใหญมความรเรองเทคนคการใชเครองมอและอปกรณรวมถงการปองกนอบตเหตในหองปฏบตการเปนอยางด แตยงขาดความรเกยวกบการใชสารเคม ท งนอาจเปนเพราะการเรยนในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทยนนผสอนจะเนนการสอนเกยวกบเทคนคการใชเครองมอและอปกรณรวมถงขอควรระวงและอบตเหตทอาจเกดขนในหองปฏบตการเปนสวนใหญ จงท าใหนกศกษามความรความเขาใจในเรองดงกลาวเปนอยางด สวนความรเกยวกบการใชสารเคมนนอาจไมไดมการเนนย าอยางชดเจนจงท าใหยงขาดความเขาใจเกยวกบการใชสารเคม

ในสวนของเจตคตดานความปลอดภยในหองปฏบตการของนกศกษากลมสขศาสตรในภาพรวมนนอยในระดบด ซงสอดตลองกบการศกษาเจตคตดานความปลอดภยในหองปฏบตการเคมของนกศกษามหาวทยาลยขอนแกน ทพบวานกศกษามเจตคตดานความปลอดภยในหองปฏบตการเคมอยในระดบด (สภาพ ร เ ท ย ม ว ง ศ , 2550: 90-94) แ ล ะ เ ช น เ ด ย วก บการศกษาเจตคตดานความปลอดภยในผปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยทมคะแนนเฉลยเจตคตอยในระดบสง อนเนองจากผปฏบตงานตระหนกดวาตนเองเปนบคลากรทางการแพทยทมโอกาสเสยงในการเกดโรค

จากการท างานและเกดอบตเหตไดงาย (กมลวรรณ บตรประเสรฐ และสรนยา เฮงพระพรหม , 2557: 83-95)

ส าหรบการศกษาพฤตกรรมด านความปลอดภยในหองปฏบตการนน นกศกษากลมสขศาสตรมพฤตกรรมอยในระดบด สอดคลองกบการศกษาของชนกานต สกลแถว ทท าการศกษาพฤตกรรมการปฏบตงานในหองปฏบตการเคมของนกศกษาชนปท 1 และพบวามพฤตกรรมความปลอดภยในหองปฏบตการอยในระดบด (ชนกานต สกลแถว,2559: 86-99) แตการศกษานขดแยงกบการศกษาพฤตกรรมดานความป ล อ ด ภ ย ข อ ง น ก ศ ก ษ า แ พ ท ย ช น ป ท 4 มหาวทยาลยขอนแกนทมพฤตกรรมดานความปลอดภยอยในระดบปานกลาง และไดอธบายสาเหตไววานาจะมาจากกลมตวอยางไมได ใหความสนใจกบความปลอดภยในการปฏบตงานในหองปฏบตการเนองจากไมมการใหคะแนนสวนนในการเรยนการสอน (กนกอร ไชยค าและคณะ, 2556: 484-89) ส าหรบในการศกษานนกศกษากลมสขศาสตรมพฤตกรรมทดเกยวกบการทงเชอโรคหรอสารคดหลงจากผปวย การทงใบมดหรอเขมเจาะเลอด และการใชอปกรณปองกนสวนบคคล แตอยางไรกตามยงพบวานกศกษาสวนใหญนนไดมการวางหนงสอหรอของใชสวนตวบนโตะปฏบตการ ซงสาเหตอาจมาจากทางหองปฏบตการยงไมมขอปฏบตทชดเจนเกยวกบการน ากระเปาและของใชสวนตวเขาหองปฏบตการ นอกจากนพนทส าหรบจดเกบกระเปาและของใชสวนตวส าหรบนกศกษายงมไมเพยงพอรวมถงนกศกษายงกงวลในเรองความปลอดภยในทรพยสน สวนเรองการใชอปกรณฉกเฉน เชน ฝกบวฉ ก เ ฉ น ท ล า ง ต า ฉ ก เ ฉ น เ ม อ เ ก ด อ บ ต เ ห ต ใ นหองปฏบตการนน ไมสามารถประเมนไดเนองจากนกศกษาไมมประสบการณในการทดลองใชงาน ซงทางหองปฏบตการจ าเปนตองหาแนวทางใหนกศกษาไดฝกใชอปกรณฉกเฉนดงกลาวอยางเรงดวน

จากการสงเกตและบนทกการเกดอบตเหตในหองปฏบตการนน พบวามจ านวนอบตเหตมากกวา

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

184

ขอมลทไดจากแบบสอบถาม ซงอบตเหตทเกดขน ไดแก ไดรบบาดแผลจากมดผาตด มอาการหนามดเปนลม มอาการแพ/ผนคนจากการสมผสสารเคมและอากาศรอน หลอดทดลองตกแตก มรอยไหมจากสารเคมทหกบนพนตดดควน และรอยไหมของเครองมอวทยาศาสตร เปนตน ซงบางเหตการณนนไมไดมการแจงหรอรายงานจากผประสบเหต โดยอบตเหตเหลานหากไมไดรบการแกไขทถกตองอาจกอใหเกดผลกระทบและกอใหเกดความเสยหายทรนแรงได การหามาตรการปองกนเพอลดการเกดอบตเหตจงเปนสงทตองระลกถงเปนอนดบแ ร ก ซ ง จ า ก ค า แ น ะ น า ใ น ก า ร ศ ก ษ า ข อ งมหาวทยาลยมหดล หากหองปฏบตการมการส ารวจและประ เมนสถานภาพความปลอดภ ยรวมท งด าเนนงานพฒนาตามกรอบแนวทางคมอการจดการความปลอดภยในหองปฏบตการเปนประจ านนจะท าใหสามารถวเคราะหชองวางของความปลอดภยเพอด าเนนการปรบปรงแกไขขอบกพรองได (กาญจนา สรยพศาล, 2564: 49-62)

ส าหรบในสวนของการศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความร และเจตคตกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการ เมอแยกพจารณาจะเหนวาระดบความรของนกศกษากลมสขศาสตรในภาพรวม นกศกษาเพศชาย และนกศกษาคณะพยาบาลมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยางมนยส าคญทางสถต สวนความสมพนธระหวางเจตคตของทกปจจย ไดแก ภาพรวม เพศชาย เพศหญง และสงกดคณะทเรยนมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวาระดบความรและเจตคตดานความปลอดภยมผลตอการเกดพฤตกรรมดานความปลอดภยในหองปฏบตการของนกศกษา โดยสามารถสรปไดวาความรดานความปลอดภยนนเปนตวก าหนดหรอชวยใหเกดเจตคตทงทางตรงและทางออม โดยมผลตอการแสดงออกและกอใหเกดพฤตกรรมตามมา หากตองการให น ก ศ กษา เ ก ดพฤต ก ร รมความปลอด ภ ย ใ น

หองปฏบตการทเหมาะสม การสงเสรมใหความรความเ ข า ใ จ ต ร ะ ห น ก ถ ง อ น ต ร า ย ท อ า จ เ ก ด ข น ใ นหองปฏบตการในบางประการทยงขาดอย รวมถงมการออกกฏระเบยบและขอปฏบตเพอควบคมและบงคบใหมการฝกปฏบตการอยางถกตองและปลอดภยนนจะน าไปสการแสดงออกทางพฤตกรรมดานความปลอดภยทเหมาะสมมากยงขน

ประโยชนทไดจากการศกษา น าขอมลจากการศกษาไปใชเปนแนวทางใน

การวางแผนและบรหารจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ ไดแก การออกกฏระเบยบและขอป ฏ บ ต ต า ม ม า ต ร ฐ า น ด า น ค ว า ม ป ล อด ภ ย ใ นหองปฏบตการเพอควบคมและบงคบใหมการใชหองปฏบตการอยางถกตองและปลอดภย การสงเสรมใหความรดานความปลอดภยและการปฏบตทถกตองในสวนทขาดหายไป เชน การปฐมพยาบาลเบองตนเมอประสบอนตรายในหองปฏบตการ และการใชอปกรณฉกเฉน เปนตน นอกจากนยงใชเปนแนวทางในการจดท าสอประชาสมพนธเกยวกบอนตรายทอาจเกดขนไดในหองปฏบตการ รวมทงใชเปนแนวทางในการวางแผนงบประมาณและการจดหาอปกรณส าหรบความปลอดภยในหองปฏบตการ

ขอเสนอแนะจากการศกษา 1. ควรมการออกกฎขอปฏบตตามมาตรฐาน

ดานความปลอดภยในหองปฏบตการเพอควบคมและบงคบใหมการใชหองปฏบตการอยางถกตองและปลอดภย และมการส ารวจและประเมนสถานภาพความปลอดภยของหองปฏบตการตามมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการเปนประจ า รวมทงมระบบตดตามการด าเนนงานอยางตอเนอง

2. จดท าสอประชาสมพนธโดยออกแบบสอการสอนแบบมลตมเดยเกยวกบความปลอดภยและอบตเหตทอาจเกดขนในหองปฏบตรวมทงสรปอบตเหตทเกดขนใน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

185

รอบป เนนการใหความรเกยวกบขอมลและวธการใชสารเคมอยางถกตองปลอดภย รวมทงจดใหมการฝกปฏบตการใชอปกรณฉกเฉน เชน ฝกบวฉกเฉน ทลางตาฉกเฉน เปนตน

3. มการศกษาและตดตามพฤตกรรมความปลอดภยในการใชหองปฏบตการของนกศกษาตงแตเรมเรยนปฏบตการในชนปท 2 จนกระทงเรยนจบปฏบตการในชนปท 3 เพอดแนวโนมของพฤตกรรมความปลอดภยในการใชหองปฏบตการ

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตรท ใหทนสนบสนนการวจย

เอกสารอางอง กนกอร ไชยค า, พนสดา คลงแสง, และบญเพง พาละเอน.

(2556). ความร เจตคต และพฤตกรรมของนกศกษาแพทยดาน ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ใ นหองปฏบตการ. ศรนครนทรเวชสาร, 28(4), 484-89.

กมลวรรณ บตรประเสรฐ และสรนยา เฮงพระพรหม. (2557). พฤตกรรมการปฏบตด านความปลอดภยของผทปฏบตงานใน หองปฏบตการทางการแพทยในโรงเรยนแพทยแหงหนง. วารสารพยาบาลต ารวจ, 6(2), 83-95.

กาญจนา สรยพศาล. (2564). การยกระดบความปลอดภย ห อ ง ป ฏ บ ต ก า ร เ ค ม L-2 1 0 มหาวทยาลยมหดล วทยาเขต ก า ญ จ น บ รตามมาตรฐานความ ปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย. วารสาร Mahidol R2R e-Journal, 8(1), 49-62.

ศนยความเปนเลศดานการจดการสารและของเสยอนตราย. (2560). สถตอบตภยวตถเคม . สบคนเมอวนท 24 เมษายน 2564, จาก

http://www.chemtrack.org/Stat-Accident-List.asp?SYear=2010&EYear= 2014& AAT=6

ชนกานต สกลแถว.(2559). ปจจยทมความสมพนธกบพ ฤ ต ก ร ร ม ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ใ น ก า ร ใ ชหองปฏบตการเคมของนกศกษาชนปท 1 ระดบปรญญาตร ของมหาวทยาลยแหงหนง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต) . คณะสาธารณสขศาสตร,มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน พ.ศ.2554. (2554, 17 มกราคม) ราชกจจานเบกษา.เลมท 128 ตอนท 4 ก. หนา 5-25.

พรเพญ ก านารายณ . (2558). ผลการส ารวจชบงอนตราย แ ล ะ ว เ ค ร า ะ ห ค ว า ม เ ส ย ง ใ นหองปฏบตการทาง วทยาศาสตรการแพทย.วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 23(4), 667-81.

มหาว ทย าล ย ธ ร รมศาสตร . ( 2 558 ) ป ร ะกาศมหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง นโยบายดานความปลอดภย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ลงวนท 25 พฤษภาคม 2558

สภาพร เทยมวงศ . (2550). ความร เจตคต และพฤตกรรมของนกศกษาดานความปลอดภยในหองปฏบตการเคม มหาวทยาลยขอนแกน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

MGR Online. (2561).หองทดลองมหาวทยาลยจนระเบด นกศกษาดบ 3 ราย . 26 ธนวาคม 2561 สบคนเมอวนท 24 เมษายน 2564, จาก https://mgronline.com/around/detail/9610000128209

Nam Joon Cho and Yong Gu Ji. (2016). Analysis of Safety Management Condition & Accident Type in Domestic and Foreign Laboratory. Journal of the

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: September 25,2020, Revised: April 29,2021, Accepted: May 3,2021

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.28

186

Ergonomics Society of Korea, 35(2), 97-109.

OECD. (2021). OECD Series on principles of good laboratory practice and compliance monitoring Number 1 (as revised in 1997). Retrieved 24 April 2020, from https://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=env/mc/chem(98)17&doclanguage=en

OSHA. (2021). Hazard recognition &solutions: safety and health. Retrieved 24 April 2020, from https://www.osha.gov/SLTC/laboratories/hazard_recognition.html.https://www.osha.gov/laboratories

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

การศกษาระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

The study of service behaviors in support staff at Dental Hospital Faculty of Dentistry, Mahidol University

อนจตต คงผอม1* มสนนท มสภาพ1 และ นนทวน อยอาศรม1 Anujit Kongphom1, Mussanun Mesuparb1, and Nuntawan Yooarsom1

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาระดบพฤตกรรมการบรการและความแตกตางระหวางกลมของพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล กลมตวอยางทใชในการวจย คอ บคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ านวน 522 คน เครองมอทใชในการเกบขอมล คอแบบบนทกขอมล สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบ t-test และ one-way ANOVA ผลการศกษาพบวา บคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล มพฤตกรรมการบรการในภาพรวมอยในระดบดมาก ดานทมคะแนนสงสดคอดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม (�� = 4.60) รองลงมาคอดานการบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ (�� = 4.56) และจากการเปรยบเทยบปจจยดานอาย อายงาน ประเภทการจาง ต าแหนงงาน และระบบการใหบรการ ทแตกตางกน พบวามผลตอพฤตกรรมการบรการทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ยกเวนปจจยดานเพศ และระดบการศกษาทแตกตางกน พบวาไมมผลตอพฤตกรรมการบรการของบคลากร

ค าส าคญ : พฤตกรรมการบรการ บคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร

1* โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 1* Dental Hospital, Faculty of Dentistry, Mahidol University* Corresponding author: e-mail: anujit.kon@mahidol.ac.th

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

188

Abstract

This study aimed to study service behaviors level and differences in the level of service behaviors of support staff at Dental Hospital Faculty of Dentistry, Mahidol University. The sample in this research consisted of 522 staff. The research data were retrieved from a record of service behaviors, which was collected every six months. The statistical analyses were calculated using descriptive statistics, t-test, and one- way ANOVA. The findings demonstrated that the support staff performed overall service behaviors at a very good level. The highest score was “overall customer satisfaction” ( �� = 4.60), followed by “polite, friendly, and willing to help” ( �� = 4.56). In addition, there were statistically significant differences (p<0.05) in the level of service behaviors when considering age, period of employment, employment type, job position and service systems. However, there were no statistically significant differences when considering the gender factor, an educational level, and the service behaviors.

Keywords : Service behaviors, Support staff Dental Hospital, Faculty of Dentistry,

หลกการและเหตผล พฤตกรรมการบรการเปนสวนประกอบหลก

ในการใหบรการ ซงการพฒนาพฤตกรรมการบรการเพอใหผใชบรการเกดความประทบใจและพงพอใจจงเปนสงทจ าเปนและส าคญส าหรบงานบรการ ซงผบรหารโรงพยาบาลทนตกรรมได ใหความส าคญกบบคลากรทปฏบตงาน โดยเหนวาบคลากรเปนทรพยากรทมคณคาสงสด องคกรจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวยอมขนอยกบบคลากรวามความร ความสามารถ มพฤตกรรมการท างานเปนไปในทศทางใด

โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร เปนโรงพยาบาลเฉพาะทางระดบตตยภม มยนตทนตกรรม 610 ยนต มผมารบบรการประเภทผปวยนอกวนละประมาณ 1,440 ราย จ านวนบคลากรสายสนบสนน 522 คน ปจจบนผรบบรการมจ านวนเพมขนอยางตอเนอง อกทงการใหบรการมหลายดาน อาจตอบสนองความตองการของผรบบรการไมไดทงหมด เนองจากมขอจ ากดของเวลาและบคลากร บางครงบคลากรอาจแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม ท าใหผรบบรการทง

ภายในและภายนอก ไดแก ผปวย แพทย ทนตแพทย และนกศกษาทนตแพทย เกดความไมพงพอใจและอาจมขอรองเรยนเกยวกบพฤตกรรมการบรการเกดขน สงผลตอการรบรองคณภาพของโรงพยาบาล (Hospital Accreditation) ซ ง เ ป น เ ค ร อ ง ช ว ด คณภาพของโรงพยาบาลอยางหนง คอ ความพงพอใจและขอรองเรยนของผใชบรการ หากไมเรงด าเนนการศกษาปญหาทเกดขนเพอหาแนวทางแกไขใหเหมาะสมอาจสงผลตอแผนยทธศาสตรขององคกรและการเขาสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลตอไปได ซง Hurley and Esteiami (1998) ไดกลาววา หลกส าคญในการบรการ คอ ความพงพอใจของลกคา การสรางความประทบใจครงแรกจงถอเปนหวใจส าคญทควรค านงถงมากทสด ก า รท จ ะ ให ล ก ค า เ ก ด คว ามประท บ ใ จ ได น นกเนองมาจากการบรการทมคณภาพและเปนการใหบรการตามความคาดหวงของลกคา โดยการบรการทไดรบนนจะตองเทากบหรอมากกวาการบรการทลกคาคาดหวง

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

189

จากเหตผลดงกลาว ท าใหผวจยสนใจทจะศกษาระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสน บสน น โ ร งพยาบาลท นตกร รม คณะท นตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล และเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการของบคลากรเพอน าผลการศกษาทไดเสนอผบรหารเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาอย า ง เหมาะสม และม งส ก ารบร การท เปน เลศ เพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาลตอไป

วตถประสงคในการวจย 1. เพอศกษาระดบพฤตกรรมการบรการของ

บคลากรสายสนบสนน ในโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2. เพอศกษาความแตกตางระหวางกลมของระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนในโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

นยามศพท พฤตกรรมการบรการ หมายถง การแสดงออก

ของบคลาการสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ในสวนของการใหบรการ ความสามารถในการปฏบตงาน และการใหค าแนะน าแกผรบบรการทเปนบคลากรทงภายในและภายนอกคลนกหรอหนวยงานทสงกด

บคลากรสายสนบสนน หมายถง บคลากรสงกดโรงพยาบาลท นตกรรม คณะท นตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทกต าแหนง ยกเวนต าแหนงทนตแพทย

ผรบบรการภายใน หมายถง บคลากรสงกดคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล แพทยและทนตแพทยทปฏบตงานในระบบคาตอบแทน และนกศกษาทนตแพทยทกระดบ

ระบบการใหบรการ หมายถง ระบบการเรยนการสอน และระบบบรการ ซงประกอบดวยคลนกและหนวยงาน จ านวน 35 หนวยงาน โดยจ าแนกเปน 5

กลม ไดแก คลนกระบบการเรยนการสอน คลนกระบบบรการ คลนกระบบการเรยนการสอนและระบบบรการ หนวยงานใหบรการ และหนวยงานสนบสนนการบรการ

หนวยงานใหบรการ หมายถง หนวยงานทมการใหบรการทางทนตกรรมแกผปวย โดยทนตแพทย อาจารย ทนตแพทย หรอนกศกษาทนตแพทย

คลนกระบบบรการ หมายถง คลนกทมการใหบรการทางทนตกรรมแกผปวยโดยทนตแพทย หรออาจารย ทนตแพทย และไมมการจดการเรยนการสอนภายในคลนก

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ท าใหทราบถงระดบพฤตกรรมการบรการ

ของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร

2. ท าใหทราบถงความแตกตางระหวางกลมของระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร

3. สามารถน าไปใชเปนแนวทางในการศกษาปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการบรการของบคลากรในโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตรตอไป

งานวจยทเกยวของ จากการศกษางานวจยทเกยวของกบการศกษา

ระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มงานวจยทเกยวของดงน

นชจรา ศรขจรเกยรต (2559) ไดศกษาพฤตกรรมการบรการของพยาบาลวชาชพแผนกผปวยนอกตามการรบรของผรบบรการชาวญปน ผลการวจยพบวาพฤตกรรมการบรการพยาบาลวชาชพแผนกผปวยนอกตามการรบรของผรบบรการชาวญปนอยในระดบปานกลาง (M = 2.92,SD = 0.49) ขอทมคะแนนสงสดคอ ขอความชวยเหลอจากลามเพอแปล เมอตองการซกถามหรอใหค าแนะน าตาง ๆ (M = 3.11,SD = 0.66) แตพฤตกรรม

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

190

บรการทมคะแนนนอยทสดคอ ตระหนกถงความตรงตอเวลาในการนดหมาย (M = 2.65, SD = 0.49) จ านวนครงของการมารบบรการมความสมพนธเชงลบในระดบต ากบพฤตกรรมการบรการของพยาบาลวชาชพแผนกผปวยนอกอยางมนยส าคญทางสถต (r = .14, p = .01) สวนเพศ อายและระดบการศกษา ไมมความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตกบพฤตกรรมการบรการของพยาบาลวชาชพแผนกผปวยนอก

อรสรา อนทรขนทศ และคณะ (2557) ไดศกษาปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานระดบปฏบตการ โรงแรมระดบ 3 ดาวในเขตกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวาพนกงานระดบปฏบตการ โรงแรมระดบ 3 ดาวมพฤตกรรมการใหบรการโดยภาพรวมอยในระดบแสดงพฤตกรรมการใหบรการทกครง ปจจยดานการใหบรการ ไดแก ความรในการใหบรการ และจตบรการ มความสมพนธทางบวกในระดบปานกลางกบพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานระดบปฏบตการ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 สวนการสงเสรมจากองคกร มความสมพนธทางบวกในระดบต ากบพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานระดบปฏบตการ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และปจจยทส งผลตอพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานระดบปฏบตการมากทสด คอ จตบรการ รองลงมา คอ ความรในการใหบรการ และการสงเสรมจากองคกร ตามล าดบ

สรศา จกรบญมา และ ผศ.ดร.ถวลย เนยมทรพย (2557) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการท างานของพนกงานฝายบ ารงรกษาในรฐวสาหกจแหงหนง ผลการวจยพบวาพนกงานฝายบ ารงรกษาในรฐวสาหกจแหงหนงมการรบรความสามารถของตนเองในการตดสนใจ คณลกษณะงาน (ดานความหลากหลายของทกษะ ดานความม เอกลกษณของงาน ดานความส าคญของงาน ดานความเปนอสระในงานและดานการไดรบขอมลยอนกลบ) และความสขในการท างานอย ในระดบคอนขางสง สวนพฤตกรรมการท างานอยในระดบด นอกจากน ความสขในการท างาน

การรบรความสามารถของตนเองในการตดสนใจ คณลกษณะงานดานความหลากหลายของทกษะ และดานการไดรบขอมลยอนกลบสามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมการท างานของพนกงานฝายบ ารงรกษาในรฐวสาหกจแหงหนงไดรอยละ 68.7 อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

ขอบเขตของการศกษา ตวแปรทใชในการศกษาวจย ไดแก ตวแปรตน คอปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ

อาย อายงาน ระดบการศกษา ประเภทการจาง ต าแหนงงาน และระบบการใหบรการ

ตวแปรตาม คอพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 3 ดานคอ ดานจตบรการ ดานความรในการใหบรการ และดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม

วธการศกษา กลมประชากร

กลมประชากรทใชในการศกษาครงน ไดแก บคลากรสายสนบสนนทงหมดทสงกดโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ านวนทงสน 522 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบ

บนทกขอมล ซงขอค าถามดานพฤตกรรมการบรการไดผานความเหนชอบจากทประชมคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร ทงนเพอใหแบบบนทกขอมล ดงกลาวมความสมบรณมากยงขน ผวจยไดเพมเตมขอมลดานปจจยสวนบคคล แบบบนทกขอมลจงประกอบดวย 2 สวน ดงน

สวนท 1 ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย อายงาน ระดบการศกษา ประเภทการจาง ต าแหนงงาน และระบบการใหบรการ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

191

สวนท 2 พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ม ขอค าถามประกอบดวย ดานจตบรการ ดานความร ในการใหบรการและดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม โดยลกษณะค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ

ระดบ 5 ค าเฉล ย 4.50-5.00 หมายถ ง พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนอยในระดบดมาก

ระดบ 4 ค า เฉล ย 4.00 -4.49 หมายถ ง พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนอยในระดบด

ระดบ 3 คาเฉลย 3.50-3.99 หมายถง พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนอยในระดบปานกลาง

ระดบ 2 คาเฉลย 3.00-3.49 หมายถง พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนอยในระดบนอย

ระดบ 1 คาเฉลย 1.00-3.00 หมายถง พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนอยในระดบนอยทสด

การเกบรวบรวมขอมล 1. ยนขอรบการรบรองจากคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในคนประจ าคณะทนตแพทยศาสตรและ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2. ด าเนนการสงหนงสอขออนญาตใชขอมลโดยเสนอตอผอ านวยการโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร ประกอบดวยขอมล 2 สวน ไดแก สวนท 1 คอผลคะแนนการประเมนพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน ซงเปนขอมลทไดจากระบบประเมนสมรรถนะ 360 องศาออนไลน รอบท 1/2561 โดยผลคะแนนไดจากการประเมนของหวหนาหนวยงาน เพอนรวมงานทกคนภายในหนวยงาน

รวมถงผรบบรการตามทมการเสนอรายชอ และเกบอยในฐานขอมลของโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร และสวนท 2 คอ ขอมลประวตสวนบคคลของบ คลากรสายสนบสน น ซ ง ข อม ลด งกล า วโรงพยาบาลทนตกรรมไดจากงานทรพยากรบคคล คณะทนตแพทยศาสตร เพอจดท าและปรบปรงฐานขอมลบคลากรของโรงพยาบาลทนตกรรม

3. เมอไดรบอนญาตใหใชขอมลแลว ไดด าเนนการกรอกขอมลประวตสวนบคคลและขอมลผลคะแนนการประเมนพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน ลงในแบบบนทกขอมล

4. น าขอมลจากแบบบนทกขอมลไปวเคราะหโดยวธการทางสถตเพอหาระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากร และวเคราะหหาความแตกตางระหวางกลมของระดบพฤตกรรมการบรการ

การวเคราะหขอมล ผ ว จ ย ได น าข อม ลของกล มต วอย า งมา

ว เคราะห โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปประมวลผล ดงน

1. ขอมลปจจยสวนบคคล วเคราะหโดยการแจกแจกความถและคารอยละ

2. ขอมลพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน วเคราะหโดยหาคาคะแนนเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหหาความแตกตางระหวางกลมของพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โดยใชสถต t-test และ one-way ANOVA หากพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จะน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD (Least Significant Difference) (ธานนทร ศลปจาร, 2555)

ผลการศกษา สวนท 1 ผลการวเคราะหปจจยสวนบคคลของบคลากรสายสนบสนน

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

192

ผลการวจย พบวา บคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร สวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 444 คน (รอยละ 85.10) มอายระหวาง 21-30 ป จ านวน 258 คน (รอยละ 49.40) อายการท างาน ระหวาง 2-5 ป จ านวน 177 คน (รอยละ 33.90) มระดบการศกษาต ากวาปรญญาตร จ านวน 471 คน (รอยละ 90.20) ประเภทการจางเปนพนกงานมหาวทยาลยสวนงานมากทสด จ านวน 189 คน (รอยละ 36.20) ต าแหนงผปฏบตงานทนตกรรม จ านวน 394 คน (รอยละ 75.50) และสวนใหญเปนบคลากรทปฏบตงานอยในคลนกทใหบรการทงสองระบบ คอ ระบบการเรยน

การสอนและระบบบรการ จ านวน 223 คน (รอยละ 42.70)

สวนท 2 ผลการวเคราะหระดบพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน

ผลการวเคราะหขอมลพฤตกรรมการบรการ พบวาบคลากรมพฤตกรรมการบรการอยในระดบดมากในทกขอ ยกเวนการใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน อยในระดบด ดงตารางท 1

ตารางท 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน

พฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน �� SD ระดบ

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ 4.56 0.57 ดมาก

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา 4.54 0.59 ดมาก 2.ดานความรในการใหบรการ

2.1 ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจในเรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด 4.52 0.59 ดมาก 2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน 4.49 0.60 ด

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม 4.60 0.55 ดมาก

สวนท 3 ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ พบวาบคลากรทมเพศตางกนมพฤตกรรมการบรการ

ไมแตกตางกน ดงตารางท 2

ตารางท 2 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามเพศ

เพศ N �� SD t Sig.

ชาย หญง

78 444

4.56 4.52

0.28 0.28

1.18 0.985

มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

193

ตารางท 3 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามชวงอาย

พฤตกรรมการบรการ แหลงความแปรปรวน

df SS MS F Sig.

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง

มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

2.95 169.83

0.74 0.33

6.40 0.06

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

4.48 186.00

1.12 0.36

3.11 0.01*

2. ดานความรในการใหบรการ2.1 ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจใน

เรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

5.72 173.85

1.43 0.34

4.25 0.00*

2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

6.58 175.60

1.64 0.34

4.84 0.00*

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

3.37 157.34

0.84 0.30

2.76 0.03*

*มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 3 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมชวงอายตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกนทกดาน ยกเวนดานการบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ เมอน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD พบวาบคลากรคทมคะแนนพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มากทสด คอ บคลากรทมอายต ากวา 20 ป และบคลากรทมอายมากกวา 50 ป

ตารางท 4 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามอายงาน

พฤตกรรมการบรการ แหลงความแปรปรวน

df SS MS F Sig.

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง

มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

3.37 169.40

1.12 0.33

3.44 0.02*

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา

ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

7.44 183.04

2.48 0.35

7.02 0.00*

2. ดานความรในการใหบรการ2.1 ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจใน

เรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

6.39 173.19

2.13 0.33

6.37 0.00*

2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน

ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

9.34 172.84

3.11 0.33

9.33 0.00*

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

5.03 155.67

1.68 0.30

5.58 0.00*

*มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

194

จากตารางท 4 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมอายงานตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน เมอน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD พบวาบคลากรคทมคะแนนพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มากทสด คอ บคลากรกลมทมอายงานต ากวา 2 ป และบคลากรกลมทมอายงานมากกวา 10 ป

ตารางท 5 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามระดบการศกษา

แหลงความแปรปรวน df SS MS F Sig.

ความแตกตางระหวางกลม ความแตกตางภายในกลม รวมทงหมด

2 519 521

0.39 42.14 42.54

0.20 0.08

2.43 0.09

มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 5 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมระดบการศกษาตางกนมพฤตกรรมการบรการไมแตกตางกน

ตารางท 6 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามประเภทการจาง

พฤตกรรมการบรการ แหลงความแปรปรวน

df SS MS F Sig.

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง

มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

8.15 164.62

2.04 0.32

6.40 0.00*

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

12.89 166.68

3.22 0.32

9.99 0.00*

2. ดานความรในการใหบรการ2.1 ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจใน

เรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

15.18 167.00

3.79 0.32

11.75 0.00*

2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

15.26 175.22

3.81 0.34

11.26 0.00*

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

11.20 149.51

2.80 0.29

9.68 0.00*

*มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 6 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมประเภทการจางตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน เมอน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD พบวาบคลากรคทมคะแนนพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มากทสด คอ บคลากรกลมพนกงานมหาวทยาลย และลกจางชวคราว

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

195

ตารางท 7 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามต าแหนงงาน

พฤตกรรมการบรการ แหลงความแปรปรวน

df SS MS F Sig.

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง

มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

6.36 166.42

2.12 0.32

6.60 0.00*

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา

ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

8.75 170.82

2.92 0.33

8.85 0.00*

2.ดานความรในการใหบรการ2.1ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจใน

เรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

7.35 174.82

2.45 0.34

7.26 0.00*

2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน

ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

8.49 181.99

2.83 0.35

8.06 0.00*

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม ระหวางกลม ภายในกลม

3 518

6.39 154.32

2.13 0.30

7.15 0.00*

*มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตาราง ท 7 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมต าแหนงตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน เมอน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD พบวาบคลากรสายสนบสนนคทมคะแนนพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท ระดบ 0.05 มากทสด คอ ต าแหนงสหวชาชพ และต าแหนงผปฏบตงานทนตกรรม

ตารางท 8 แสดงคาสถตเปรยบเทยบพฤตกรรมการบรการ จ าแนกตามระบบการใหบรการ

พฤตกรรมการบรการ แหลงความแปรปรวน

df SS MS F Sig.

1.ดานจตบรการ1.1 การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง

มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

32.25 140.52

8.06 0.27

29.67 0.00*

1.2 การใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว ทนตามก าหนดเวลา

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

29.60 149.97

7.40 0.29

25.51 0.00*

2.ดานความรในการใหบรการ 2.1ความสามารถในการปฏบตงานและเขาใจใน

เรองทใหบรการและระบบงานทเกยวของเปนอยางด ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

25.15 157.02

6.29 0.30

20.71 0.00*

2.2 การใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน

ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

28.84 161.64

7.21 0.31

23.06 0.00*

3. ดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม ระหวางกลม ภายในกลม

4 517

22.69 138.02

5.67 0.27

21.24 0.00*

*มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

196

จากตาราง ท 8 พบวาบคลากรสายสนบสนนทมระบบการใหบรการตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน เมอน าไปเปรยบเทยบเปนรายค โดยวธ LSD พบวาบคลากรคทมคะแนนพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 มากทสด คอ บคลากรทปฏบตงานในหนวยงานใหบรการ และคลนกระบบบรการ

สรปผลและอภปรายผลการศกษา การศกษาระดบพฤตกรรมการบรการของ

บคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ผวจยไดแบงการสรปผลและอภปรายผล ดงน

1. บคลากรมระดบพฤตกรรมการบรการโดยภาพรวมอยในระดบดมาก ดานทมคะแนนสงสด คอ ความพงพอใจของผใชบรการในภาพรวม รองลงมาคอ การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ และบคลากรมพฤตกรรมการบรการต าทสดในดานการใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสยไดตรงประเดน อาจเนองจากบคลากรสายสนบสนนสวนใหญมอายการท างานอยในชวง 2- 5 ป ท าใหยงขาดประสบการณ ความรและความเขาใจเกยวกบงานในหนาท ตลอดจนงานอน ๆ ทไดรบมอบหมาย

2. บคลากรทม เพศ และระดบการศกษาตางกน มพฤตกรรมการบรการไมแตกตางกน ทงนเนองจากบคลากรสวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 444 คน คดเปนรอยละ 85.10 และสวนใหญมการศกษาระดบต ากวาปรญญาตร จ านวน 471 คน คดเปนรอยละ 90.20 ท าใหปจจยดานเพศ และระดบการศกษาไมมผลตอพฤตกรรมการบรการ สอดคลองกบการศกษาของอไร ดวงระหวา (2554) ซ งศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธตอคณภาพการใหบรการศนยบรการ One Stop Service : กรณศกษา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พบวา ปจจยดานเพศทตางกน ไมมผลตอคณภาพการใหบรการของศนยบรการ One Stop

Service และสอดคลองกบการศกษาของ พชรนนท จมพลพทกษ และ ณกษ กลสร (2555) ซงศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการท างานของพนกงานประจ าส านกงานโรงงานประกอบแผงวงจรอเลกทรอนกสแหงหนงในจงหวดปทมธาน พบวาพนกงานทมระดบการศกษาตางกนมพฤตกรรมการท างานโดยรวมไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

3. บคลากรทมอาย และอายงานตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตท 0.05 ในทกดาน ยกเวนดานจตบรการ การบรการดวยความสภาพ เปนกนเอง มความเปนมตรและเตมใจชวยเหลอ พบวาไมแตกตางในบคลากรทมอายตางกน ซงโดยรวมพบวาอายและอายงานมผลตอพฤตกรรมการบรการ ซงสอดคลองกบการศกษาของ จนจรา โสะประจน (2553) ทศกษาเรอง ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการท างานของพนกงานผลตชนสวนยานยนต : กรณศกษา บรษท ยานภณฑ จ ากด (มหาชน) พบวา พนกงานทมพฤตกรรมในการท างานด จะสมพนธกบผทมอายมาก และมระยะเวลาการท างานนาน ทงนคนในวยตางกน ยอมมวฒภาวะ ความสามารถในการจดการกบสงแวดลอม ภาวะทางจตใจตางกน และอายยงสงผลถงความแตกตางในการแสดงออกของพฤตกรรม (Matteson, 2011) และสงผลตอการรบร การมองปญหา ความเขาใจ การตดสนใจ ในการแสดงพฤตกรรมของบคคล (Palank, 1991)

4. บคลากรทมประเภทการจางตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ท 0 .05 โดยพบว า บ คลากรกล มพนกงานมหาวทยาลย และลกจางชวคราว มพฤตกรรมการบรการแตกตางกนมากทสด แสดงวาประเภทการจางมผลตอพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนในโรงพยาบาลทนตกรรม ซงสอดคลองกบการศกษาของ พชรนนท จมพลพทกษ และ ณกษ กลสร (2555) ซงศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการท างานของพนกงานประจ าส านกงานโรงงานประกอบ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

197

แผงวงจรอเลกทรอนกสแหงหนงในจงหวดปทมธาน พบวาสถานภาพในการท างานมความสมพนธกบพฤตกรรมการท างานโดยรวมของพนกงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธในทศทางเดยวกนทระดบคอนขางสง

5. บคลากรทมต าแหนงตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท 0 .05 โดยพบว า ต าแหน งสหวชา ชพ ม คะแนนพฤตกรรมการบรการสงสดในทกดาน และผปฏบตงานทนตกรรมมคะแนนต าสดในทกดาน ยกเวนดานความพงพอใจของผใชบรการโดยภาพรวม แสดงวาต าแหนงงานมผลตอพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนในโรงพยาบาลทนตกรรม ซงสอดคลองกบการศกษาของบบผชาต อไรรกษ และสญญา สญญาววฒน (2557) ซงศกษาเรอง ปจจยทมผลกระทบตอคณภาพบรการสขภาพของบคลากรทางการแพทยในสงกดส านกงานต ารวจแหงชาต พบวา ปจจยดานอาชพสงผลตอคณภาพบรการสขภาพของบคลากรทางการแพทยในสงกดส านกงานต ารวจแหงชาต ทระดบนยส าคญท 0.05 คณภาพบรการสขภาพมความแตกตางกนของอาชพพยาบาลกบอาชพแพทยหรอทนตแพทยและอาชพพยาบาลกบสหวชาชพ

6. บคลากรสายสนบสนนทมระบบการใหบรการตางกน มพฤตกรรมการบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท 0.05 โดยพบวา หนวยงานใหบรการและคลนกระบบบรการ มพฤตกรรมการบรการแตกตางกนมากทสด โดยบคลากรสายสนบสนนหนวยงานใหบรการมคะแนนพฤตกรรมการบรการสงสดในทกดาน สวนคลนกระบบบรการ มคะแนนต าสดในทกดาน แสดงวาระบบการใหบรการมผลตอพฤตกรรมการบรการ

ขอเสนอแนะในการน าไปใช 1. ควรมการพฒนาบคลากรสายสนบสนน ใน

ดานการใหค าแนะน าทเปนประโยชนและตอบขอสงสย

ไดตรงประเดน ซงผลประเมนอยในระดบด ในขณะทดานอน ๆ ผลประเมนอยในระดบดมาก โดยเฉพาะบคลากรกลมลกจางชวคราว ต าแหนงผปฏบตงานทนตกรรมทปฏบตงานในคลนกระบบบรการ ซงมผลประเมนพฤตกรรมการบรการต ากวาบคลากรในกลมอน หนวยงานทเกยวของจงควรจดอบรมใหความรและอบรมดานจตบรการแกบคลากรกลมดงกลาวเพมเตม

2. ควรจดกจกรรมหรอการด าเนนการดานนโยบายสงเสรมใหบคลากรสายสนบสนนมการถายทอดองคความรเกยวกบขนตอนและวธการท างาน ทงภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน เพอใหบคลากรเขาใจในระบบงานท เกยวของกบการใหบรการของแตละหนวยงาน โดยเฉพาะกลมลกจางชวคราว ซงสวนใหญยงขาดประสบการณในการท างาน เพอเปนการพฒนาพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนทงองคกร

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรมการว เคราะหปจจยอน เพมเตม

นอกเหนอจากปจจยสวนบคคล เพอใหครอบคลมปจจยทเกยวของและปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรการของบคลากร

2. ควรมการศกษาในเชงคณภาพ โดยการสมภาษณเชงลกถงประเดนตาง ๆ เพอใหทราบถงรายละเอยดของตวแปรอนทสงผลตอพฤตกรรมการบรการของบคลากร

3. ควรมการศกษาพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนนโดยการประเมนของผรบบรการภายนอก รวมดวย เพอใหครอบคลมผรบบรการทกกลม

กตตกรรมประกาศ การศกษาครงนไดรบทนสนบสนนการวจยจาก

คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ประจ าปงบประมาณ 2562 ซงส าเรจลลวงไดดวยความกรณาจากผ ชวยศาสตราจารย ดร.ทนตแพทยพรพงศ สนตวงศ

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

198

ผอ านวยการโรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทสนบสนนและผลกดนการท าวจยในครงน รวมถงอาจารยทนตแพทยสมชาต เราเจรญพร รองผอ านวยการฝายบรหารและสนบสนนการบรการ อาจารยทนตแพทยกวน สปยารกษ และคณสกานดา โสดามก ทใหค าแนะน า ขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการจดท าเครองมอส าหรบใชในการวจย สดทายน คณะผวจยหวงเปนอยางยงวาผลการวจยในครงนจะสรางประโยชนตอการพฒนาพฤตกรรมการบรการของบคลากรสายสนบสนน โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร

เอกสารอางอง จนจรา โสะประจน. (2553) . ป จ จ ย ท ม ผ ล ต อ

พฤตกรรมการท างานของพนกงานผลตช นส วนยานยนต : กรณศ กษา บร ษ ท ยานภณฑ จ ากด (มหาชน) . วทยานพนธการศกษาหลกสตรปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการ จดการท ว ไป ค ณ ะ บ ร ห า ร ธ ร ก จ ม ห า ว ท ย า ล ยรามค าแหง.

ธานนทร ศลปจาร. (2555). การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS และ AMOS. พมพคร งท 13.กรงเทพฯ : หางห นสวนสามญบสซเนสอารแอนดด.

นชจรา ศรขจรเกยรต. (2559). พฤตกรรมการบรการของพยาบาลวชาชพแผนกผปวยนอกตามการรบรของผรบบรการ ชาวญปน. วทยานพนธการศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

บบผชาต อไรรกษและสญญา สญญาววฒน. (2557). ปจจยทม ผลกระทบตอคณภาพบรการสขภาพของบคลากรทางการแพทยในสงกด

ส านกงานต ารวจแหงชาต.วารสารพยาบาลทหารบก 15(2) : 298-304

พชรนนท จมพลพทกษและณกษ กลสร . (2555). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการท างานของพนกงานประจ า ส านกงานโรงงานประกอบแผงวงจรอเลกทรอนกสแหงหนงในจงหวดปทมธาน .วารสารบรหารธรกจศรนครนทรวโรฒ 3(1) : 61-77

สรศา จกรบญมาและผศ.ดร.ถวลย เนยมทรพย . (2557).ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการท างานของพนกงานฝ ายบ าร งร กษาในรฐวสาหกจแหงหนง. วารสารสงคมศาสตรและมนษยศาสตร 40(1) : 180-193

อรสรา อนทรขนทศ อภชาต ใจอารย และประสงค ต นพ ช ย . (2557) .ปจจยท เก ยวของกบพฤตกรรมการใหบรการของพนกงานระดบปฏบตการ โรงแรมระดบ 3 ดาวในเขตกรงเทพมหานคร. วารสารวชาการ Veridian E-Journal, 7(3) (กนยายน – ธนวาคม)

อไร ดวงระหวา. (2554). ปจจยทมความสมพนธตอคณภาพการใหบรการศนยบรการ One Stop Service : กรณศกษามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร . การคนควาอสระตามหลกสตรปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการทวไป คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

Hurley, R.E., and Esteiami, H. (1998). Alternative indexes for monitoring customer perception of service quality: A comparative evaluation in a retail context. Journal of the Academy of Marketing Science.26 (3), 209-221.

Matteson, M.I. (2011). Organizational Behavior and Management. 9th ed. New York : McGraw-Hill.

Mahidol R2Re-Journal

วารสาร Mahidol R2R e-Journal ปท 8 ฉบบท 2 ประจ าเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2564 Received: February 21,2019, Revised: July 23,2020, Accepted: August 7,2020

http://doi.org/10.14456/jmu.2021.29

199

Palank, C.L. ( 1991) . Determinants of health promotion behavior. Nursing Clinics of North America, 26, 814-831.

Mahidol R2Re-Journal

ต�นฉบบทส�งมาเพ�อรบการพ�จารณาจะต�องไม�เคยตพ�มพ�ในวารสารใดวารสารหนงมาก�อนและไม�อย�ระหว�างเสนอขอตพ�มพ�ในวารสารอน

งานว�จยททำการว�จยในคนหร�อสตว�ทดลอง ให�แสดงหลกฐานหร�อหนงสอรบรองจากคณะกรรมการจร�ยธรรมการว�จยในคนหร�อในสตว�ทดลอง

ความรบผ�ดชอบเนอหาต�นฉบบทปรากฏในวารสารเป�นความผ�ดชอบของผ�เข�ยนทงนไม�รวมความผ�ดพลาดอนเกดจากเทคนคการพ�มพ�

ทกบทความได�รบการพ�จารณาจากผ�ทรงคณวฒทเชยวชาญในสาขาว�ชาทเกยวข�องจำนวน 2 ท�าน (Peer-review เป�น double blinded) ก�อนลงตพ�มพ�ในวารสาร และหากมการแก� ไขต�นฉบบจะส�งผลการประเมนคน เพ�อให�ผ�เข�ยนปรบปรงแก� ไขต�นฉบบ

บทความทกประเภททส�งเพ�อรบการตพ�มพ�จะต�องเป�นบทความเกดจากการพฒนางานประจำส�งานว�จยเท�านน

กำหนดการเผยแพร�วารสารป�ละ 3 ฉบบ ดงน

1

2

3

4

5

6

เดอนมกราคม - เมษายน

เดอนพฤษภาคม - สงหาคม

ฉบบ1 ฉบบ

2 เดอนกนยายน - ธนวาคม

ฉบบ3

คำแนะนำบทความ

Mahidol R2Re-Journal

สาขาว�ทยาศาสตร�สขภาพ

สาขาสหว�ทยาการด�านว�ทยาศาสตร�และเทคโนโลย

สาขาสหว�ทยาการด�านมนษยศาสตร�และสงคมศาสตร�

สาขาทรบตพ�มพ�ในวารสารMahidol R2R e-Journal

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

การเตร�ยมต�นฉบบเพ�อตพ�มพ�ในวารสารMahidol R2R e-Journal

ให�พ�มพ�ต�นฉบบทาง electronic เท�ากบขนาดกระดาษ A4 ไม�เกน 15 หน�า (รวมบทคดย�อ) โดยใช�ตวอกษร Thai SarabunPSK ขนาดตวอกษรตามกำหนดในแบบฟอร�มวารสาร

การเว�นระยะขอบและการเว�นระยะห�างระหว�างบรรทด

การแบ�งส�วน (Section) แบ�งเป�นสองส�วน - ส�วนแรก ประกอบด�วย เนอเร�อง ผ�เข�ยนและผ�ร�วมงาน สถานททางาน และ บทคดย�อ

- ส�วนทสอง ประกอบด�วย ส�วนทเหลออนๆ ของบทความ

ระยะห�างระหว�างบรรทดเท�ากบ 1.5 บรรทดด�านบนและด�านซ�าย

เว�นจากขอบ 1.25 น�ว

ด�านล�างและด�านขวาเว�นจากขอบ 1 น�ว

ตาราง ให�จดทำไฟล�ตาราง 1 ไฟล�ต�อ 1 ตาราง และตงชอไฟล�ตารางให�สอดคล�องกบชอตารางทระบไว�ในวารสาร

ตารางท 1 ชอไฟล�ตารางท 1 พ�มพ�ชอและลำดบทของตารางเหนอตารางตวอกษรขนาด 16 Pointและพ�มพ�คำอธบายเพ��มเตมใต�ตารางตวอกษรขนาด 14 Point ข�อความในตารางตวอกษรขนาด 12 Point ตาราง

ทกตารางจะต�องมหมายเลขและคำบรรยายกำกบเหนอตารางหมายเลขกำกบและคำบรรยายนรวมกนแล�วควรจะมความยาวไม�เกน 1 บรรทด

เช�น

มความยาวรวมไม�เกน 1 หน�ากระดาษ A4 แสดงเนอหาสำคญของเอกสารโดยย�อ มความถกต�อง ชดเจน และกระชบ ประกอบด�วย วตถประสงค� (Purpose or Objective) ว�ธการ (Methodology) ผลและบทสรป (Result and Conclusions)

บทคดย�อ

1

2

3

4

Mahidol R2Re-Journal

รปภาพ ให�จดทำไฟล�รปภาพ 1 ไฟล�ต�อ 1 รปภาพ และตงชอไฟล�รปภาพให�สอดคล�องกบชอรปภาพทระบไว�ในวารสาร เช�น รปภาพท 1 ชอไฟล�รปภาพท 1 พ�มพ�ชอและลำดบทของรปใต�รปพร�อมคำบรรยาย รปภาพควรมขนาดทเหมาะสมไม�เลกเกนไป คำบรรยายใต�ภาพอกษรขนาด 14 Point

การอ�างองทแทรกในเนอหาของบทความ ใช�การอ�างองท�ายข�อความหร�อชอบคคลทนำมาอ�างองโดยใส�วงเลบและป�พ.ศ. เช�น การตพ�มพ�บทความทางว�ชาการ (ชอผ�แต�ง, ป�พ.ศ. : เลขหน�า)

การเร�ยงลำดบตารางและรปภาพให�แยกการเร�ยงลำดบออกจากกน พร�อมทงระบหมายเลขลำดบตารางและรปภาพในบทความให�เป�นรปท และตารางท เช�น รปท 1, รปท 2 ตารางท 1, ตารางท 2

รปท 1

การเข�ยนบรรณานกรม โดยใช�รปแบบ APA

บรรณานกรมหนงสอภาษาไทย

ชอ/สกล. // (ป�ทพ�มพ�). // ชอเร�อง. // ครงทพ�มพ�. // เมองทพ�มพ� /: /สำนกพ�มพ�.

การอ�างองในเนอหา : (สแกวรรณ พ�ลเพ��ม, 2561 : 12)

สแกวรรณ พ�ลเพ��ม. (2561). การเข�ยนบทความ R2R. พ�มพ�ครงท 5. นครปฐม : R2Rprinter.

ตวอย�าง

5

6

7

8

สมการ การเข�ยนสมการให�ระบลำดบของสมการโดยใช�ตวเลขทพ�มพ�อย�ในวงเลบ

Mahidol R2Re-Journal

การเข�ยนบรรณานกรม โดยใช�รปแบบ APA

บรรณานกรมหนงสอภาษาองกฤษ

ชอ/สกล./อกษรย�อชอต�น / อกษรย�อชอกลาง (ถ�าม). / / (ป�ทพ�มพ�). // ชอเร�อง. // ครงทพ�มพ�. // เมองทพ�มพ� / : / สำนกพ�มพ�.

การอ�างองในเนอหา : (OkXda, 1993 : 25-26)

OkXda, M., & OkXda, D. (1993). Star Trek chronology:The history of the future. NeZ YRUk: PRckeW BRRk.

ตวอย�าง

บรรณานกรมว�ทยานพนธ�

ชอผ�เข�ยน. / / (ป�ทพ�มพ�). / / ชอเร�อง. / / ระดบว�ทยานพนธ�, / / คณะ // ชอมหาว�ทยาลย.

การอ�างองในเนอหา : (ช�อเพญ นวลขาว, 2548 : 50-60)

ช�อเพญ นวลขาว. (2548). ความสมพนธ�ระหว�างการเปลยนแปลงระบบนเวศกบแบบแผนการผลตและ วฒนธรรมการบร�โภคอาหาร ศกษากรณชมชนขนาบนาก จงหวดนครศร�ธรรมราช. (ว�ทยานพนธ� ปร�ญญามหาบณฑต, มหาว�ทยาลยวลยลกษณ�).

ตวอย�าง

บรรณานกรมบทความจากหนงสอ

ชอผ�เข�ยน. / / (ป�ทพ�มพ�). / / ชอบทความ. / / ใน / ชอบรรณาธการ (บรรณาธการ) (ถ�าม). / / ชอหนงสอ. / / (หน�า / เลขหน�า). / / เมอง / : / สำนกพ�มพ�.

ตวอย�าง การอ�างองในเนอหา : (เสาวณย� จำเดมเผดจศก, 2534 : 99-103)

เสาวณย� จำเดมเผดจศก. (2534). การรกษาภาวะจบหดเฉยบพลนในเดก. ใน สมศกด โล�ห�เลขา, ชลรตน� ดเรกวฒชย และ มนตร� ต�จ�นดา (บรรณาธการ), อมมโนว�ทยาทางคลนคและโรคภมแพ�. (น. 99-103). กรงเทพฯ: ว�ทยาลย กมารแพทย�แห�งประเทศไทย และสมาคมกมารแพทย�แห�งประเทศไทย.

ตวอย�าง

8

Mahidol R2Re-Journal

การเข�ยนบรรณานกรม โดยใช�รปแบบ APA

บรรณานกรมจากวารสาร

ชอผ�เข�ยนบทความ. / (ป�พ�มพ�). / ชอบทความ. / ชอวารสาร, / ป�ท (ฉบบท), /เลขหน�า.

การอ�างองในเนอหา : (สแกวรรณ พ�ลเพ��ม, 261 : 1-10)

สแกวรรณ พ�ลเพ��ม. (2561). ชำนาญการไม�ยากถ�าอยากทำ. Mahidol R2R e-Journal, 5(1), 1-10.

ตวอย�าง

บรรณานกรมจากเวบไซต�

ชอผ�เข�ยน. / / (ป�ทพ�มพ�). / / ชอเร�อง. / / สบค�นเมอวน เดอน ป� , จากชอเวบไซต� : URL

การอ�างองในเนอหา : (สแกวรรณ พ�ลเพ��ม, 2560 )

สแกวรรณ พ�ลเพ��ม. (2560). ตวอย�างผลงาน R2R. [เวบบลอก]. สบค�นเมอ 12 มถนายน 2561 , จาก http://www.sornor.org/

ตวอย�าง

หมายเหต : ว�ธเร�ยงบรรณานกรม

การเร�ยงบรรณานกรมให�หลกการเดยวกบการเร�ยงคำในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน หร�อ Dictionary ทเป�นทยอมรบกนทวไป โดยคำทมตวสะกดจดเร�ยงไว�ก�อนคำทมรป สระตามลำดบตงแต� ก - ฮ , A-Z

8

Mahidol R2Re-Journal

Mahidol R2Re-Journal

คณะทำงานกองบรรณาธการวารสาร Mahidol R2R e-Journalด�านบรหารและจดการจรยา ป�ญญา สแกวรรณ พลเพ�มป�ยนช รตนกล เบญจมาศ มะหมดกลสภทรา บศย�เมองป�ก

ด�านเทคนคและออกแบบส�งพมพ�ดจทลศรชาต วรรณสวาทสขมามาภรณ� ก�อนสมบต