جزوه کامل حقوق تجارت دکتر امید ملاکریمی - جزوات حقوقی

تجارتجزوه حقوق دکتر امید مالکریمی

)دانشگاه عضو هیأت علمیو (وکیل پایه یک دادگستری

به کوشش انور یوسفی، آموزشی مؤسساتمار زیاد و همچنین ش حقوقی بازار موجود در آشفته یهاکتاب در انبوه شنهای حقوقی قبول ب خوان در آزموناز اوونهایی که میبسیاری

انتخاب هم !روز آن یک فقط ست امااین سردرگمی، طبیعی برسند.توانند به یک تصمیم قطعی دانند چگونه تصمیم بگیرند و یا نمیم هستند و نمیسردرگ کنم این جزوه در کنار خواندن قانون تجارت و قوانین تضمین می !کنیم شلوغ را خود نیست؛ نباید دور خوبی انتخاب کتاب مرجع، هم و جزوه

۱۳۹۷ یختا تار قانون صدور چک اصالحات ینآخر المثل در این جزوه، محتوا کامال بروز شده است فی. های حقوقی، کافی استخاص، برای آزمون یاتاز عمل یتبه شکا یدگیاالجراء و طرز رسالزم یمفاد اسناد رسم یاجرا نامهییناصالح آآورده شده است؛ همینطور مقررات مربوط به اجرای چک که در

» کیمیاگر«یه تیکه از کتاب آورده شده است. ١٤٠٠ویه تا سال وحدت ر ءنین و آرااضمنا قو ) اصالح گردیده، اضافه شده است. ٧/١٢/١٣٩٨(مصوب یاجرائدهند تا خواستۀ شما را اجابت کنند. آرزوها زبان خواهید تمام کائنات دست در دست هم میوقتی با تمام وجود و از درون، چیزی را می«نوشتۀ پائولو کوئیلو:

زند و وقتی چیزی را از ته قلبت بخواهی آنگاه این جود دارد، هر کس که باشی یا هر عملی که از تو سر میخداوند هستند، در این جهان حقیقتی بزرگ و خواستم بگم که اگر این جزوه به دست شما رسیده، حکمتی در آن است! » شویگیرد و تو مأمور انجام آن میخواستۀ تو از وجود این جهان سرچشمه می

�ند� �و�و�ند � ق�م و آ��ه �ی هـای وکالـت، های حقوقی آرزوی شیرینی است؛ شوق برای قبولی در آزمونموفقیت در آزمون

معجـون جـادویی یـا . این موفقیـت هـیچ رباید، دل هر حقوقی را میارشدقضاوت و کارشناسیبـه تجـارت ترین جـزوۀ حقـوقترین و سادهفرمول سری ندارد! این نخستین بار است که کامل

موفقیت شـما -انگیز اما شگفت -صورت رایگان قابل دریافت است. این جزوه به روشی ساده ی است!کافبرای هر آزمونی ، و توکل این جزوه، در کنار خواندن قوانین کند.را تضمین می

شده را از وببسیار مهم: آخرین نسخۀ بروزرسانیسایت بگیرید چون دائما

!کنیمسایت را تعویض مینسخۀ موجود در وببا توجه به تغییرات قوانین،

١٤٠٠آ��ن �وزرسا�ی ��وه:

!واتساپ کنید 09352213175را به درخواستتان ،و ارشد ، سردفتریقضاوت، وکالت جهت دریافت جزوات رایگان )هاي وکالت، قضاوت، سردفتري، ارشد و دکتريویژة آزمون( یمیدکتر مالکرجزوه حقوق تجارت

Telegram Channel: @OmidMollakarimi E-mail: [email protected] Instagram: @vekalatyar web: mollakarimi.ir

۲

این جزوه است! بودید دنبالش که یانگیزحیرتی ایـن درس در سـاله! بـا توجـه بـه تـدریس چندینهقضـاوتارشـد و قـوقی مثـل وکالـت، های حس در همۀ آزمونوترین در مهماز ،تجارتکیه که ندونه درس حقوق

فهم دسترسـی نداشـته و های مختلف، تصمیم گرفتم که برای این درس که داوطلبان برای فراگیری آن دچار مشکل بوده و متأسفانه به منبـع جـامع و سـادهدانشگاهت منابع می ه شرح روان و بیانی ساده دارد. سعی بر آن شده که جامعیت در کنار اختصار بنشـیند و مطالـب طور کاملی رو تهیه کنم کشوند کتاب جزوهبعضا درگیر تشت

الخصـوص علیارشـد و ی ایـن جـزوه بـه دانشـجویان دورۀ کارشناسـی و کارشناسیبه نحوی تدوین شود که نظم منطقی اوون به سـردرگمی تبـدیل نشـه. مطالعـههـا جـزوۀ سـبک و شود. ضمنا باید بگـم: دهتوصیه می اسی ارشد، وکالت، قضاوتهای کارشنمانند آزمون قیهای تخصصی حقوداوطلبان شرکت در آزمون) بگیریـد mollakarimi.irwww.دم که اگه فقط یکی از اوونها رو از سایتم (انگیزی شیوا و گیرا و رسا توضیح دادم و قول میروان حقوقی که به طور شگفت

کنید!به جزواتم اعتیاد پیدا می و مطالعه کنید) اینه ... آیین دادرسی مدنی آیین دادرسی کیفری و حقوق جزا، ،حقوق مدنی سایتم (مثل جزوات شده در وبتمرکز اصلی کار من در این نوشته و بقیۀ جزوات گذاشته

آموزش و نویسندگی در رشـتۀ که مثل یه گاو بنفش در بین سایر گاوها که سیاه و سفید هستند متمایز باشم!! در واقع این، هدف من است که متفاوت باشم و در حوزۀهـایی رو کـه بـا یـه ویژگـی خور توجه باشه. حتمـا دیدیـد آدمهام مثل گاو بنفش باشه که واقعا در خوام نوشتهحقوق، کارهای متفاوتی نسبت به دیگران انجام بدم. می

و » نویسـیساده«خـوام بـا زنن یا یه مدل موی خـاص خودشـون رو دارن؛ مـن هـم میدن؛ مثال عینک زرد میفرد نشون میخاص، خودشون رو متفاوت و منحصربهتوجـه باشـه. خوام که بهترین تبلیغ برای کارهام، تمایز و انجام کاری نو و جالبیام. من کمترین میفهم متفاوت باشم و با این ویژگی، به چشم بهای سادهآوردن مثال

هایی که به رایگان در دسترس دانشـجویان جزوهرو در » بودنمتفـاوت«من این ». بودنهکلید موفقیت، متفاوت«ها بگم ولی ایخوام از این جمله کلیشهنمی .، نشون دادمحقوق گذاشتم

با توجه به سرفصلو حتی MollaKarimi.irدر آخر، باید بگم که جزوات سایت ، بـه روز های جدیـد و آخـرین تغییـرات قـوانیناین نوشته دائما

از سایت، نسخۀ به روز رو دانلود کنید شدۀ جزوهنسخۀ چاپیا پی.دی.افشه و چنانچه می. ضمنا ما کارگاهی رو در دست دارید بهتره مجددا

) و تلگــرام مــا ar@vekalatyتونیــد اینســتاگرام (اســت کــه می» کارگــاه تولیــد محتــوای حقــوقی«هاســت! اســم کارگــاه مــا، داریــم کــه متفــاوت از بقیــۀ کارگاه)@omidmollakarimi مشاهده و دریافت کنید. در آخر هم باید بگـم کافیـه نـام و نـام خـانوادگی به رایگان ) رو دنبال کنید تا کلی محتوای حقوقی خوب رو

مطلعتـون شهجزوات جدیدی که نگارش میاز آخرین تغییرات این جزوات و اخبار حقوقی و کنید تا اپواتس ٠٩٣٥٢٢١٣١٧٥خودتون رو به فارسی به شمارۀ کنیم.برداری از تهیه و تکثیر شده و جنبۀ انتفاعی نداشـته و تکثیـر و نسـخه معلم (امید مالکریمی)ها و مؤسسات آموزشی توسط : این جزوه برای تدریس در دانشگاهتوجه

گارنـده، سپاسـگزار خواننـدگانی خواهـد بـود کـه نظـرات، ن آور اسـت.باشد، در غیر این صورت، قانونا ضـمانمجاز می» تنها با ذکر منبع«و آن، بدون قصد سودجویی بیان فرمایند.» [email protected]«یا ایمیل طریق واتساپ فوقپیشنهادها و انتقادات خود را پیرامون این نوشتار از

مقدمه تجارتای که به سادگی خوردن یک سوپ مرغ به صورت شیوا و رسا آن را بفهمید. مفاهیم حقوق را آموزش خواهیم داد به گونه تجارت صورت چریکی، کل حقوقبه

مـا اوون !قورباغـه را ببوسـید کنیم کـه ایـنهای ساده توضیح داده بشه مثل یک قورباغۀ زشت، تحمل اوون سخت است اما در این نوشته، کاری میاگر بدون مثالگـرفتیم مون میهای ایشون رو دسـتکردند. وقتی کتابرو معرفی می (استاد عزیزم!) دکتر اسکینیامون بهمون کتابای قدیما که دانشجوی کارشناسی بودیم، استاد

شدیم؛ البتـه بایـد گفـت کـه رفت و زده میمون سر میفهمیدیم و نهایتا حوصلهشدیم که ازش چیزی نمیحقوقی مواجه می سلمبۀ چقر صطالحات قلمبهسری ابا یکدونستیم و یکی باید اول بـه زبـون داسـتانی و بـا فهمیدیم، چون مفاهیم پایه رو نمیهای دورۀ کارشناسی نمیمشکل از خودمون بود که اوون اصطالحات رو در سال

، »های اجتمـاعیشـبکه«های اخیـر کـه شـد! در سـالگفت و بعد، برامون خواندن اصطالحات ثقیل و دشوار، مثل خوردن هلو میهای روشن برامون قصه میالمثگرامی بـرای اوونهـا تـدریس کنـه! ها هستند، معلم حقوق باید به زبون اینستا ها و هشتادیها، دهه هفتادیادبیات عامیانه رو ترویج دادن و مخاطب عمدۀ این شبکه

،البته بگـم کـه حقـوق مـدنی دم!کنم؛ قول میگم و شما رو معتاد به روش خودم میرو به طور کامل می تجارت؛ خالصه اینکه، »گوییساده«اصال هنر معلمی یعنی ام.گفتهو همینطور دروس دیگه رو هم با همین روش ، آیین دادرسی کیفریآیین دادرسی مدنی

!؛ �قد�م � ��نامان� �قد�م �شده ا�ت حال � � آن�قد�م � �مام �سا�ی � ��

https://t.me/OmidMollaKarimi

mailto:[email protected]

https://www.instagram.com/vekalatyar/

https://www.mollakarimi.ir/



https://www.instagram.com/vekalatyar




۳

فصل اول: تاجر و اعمال تجاری !تا خودتان را گرم کنید ای شروع کنیمگزینه ٧خواهیم با یک تست کنند میبر خالف همیشه که موضوع را با تعریف شروع می

؟نیست (صحیح است)ناصحیح کدام فرض از حیث صحت مقررات اسناد تجاری. مگراست تاجرتمام مقررات حقوق تجارت راجع به ×= شرکت ٢ها: ق.اجرای سیاست+ شرکت ٧ق.ت: ( قسم است. ٧شده در حقوق تجارت (و نه قانون تجارت) بر های تعریفشرکت ×

)شرکت ٩حقوق تجارت: الفاظ تاجر، کاسب و بازرگان یکی نیستند. × صحیح است.)» داللی حتما تجاری است«ها غلط است اما این جمله: ما تاجر است. (این گزینه هم مثل باالییدالل حت × دارد. (این هم غلط است چون مالک، امرار معاش مستمر است.)» شغل معمول«تکرار عمل مالزمه با × )فاقا داره!تکرار عمل مالزمه با تصدی ندارد. (این هم غلطه چون ات ×

کاری. (این گزینه صحیح است.)العملنام و به حساب خودبودن عمل تجاری شرط تاجربودن است حتی در داللی و حتی در حق به ست به نام تاجر!؛ به عبارتی همه چیز در حقوق تجارت در رابطه با شخصی»تاجر«حقوق تجارت در یک کلمه یعنی

تا تجارت داشتیم: ٤ما در کارشناسی

) ق.ت ٤١١تا ٣٣٥و ١٩تا ١؟ (مواد کیست حقیقی)(شخص تاجر .١ )الیحه اصالح ٣٠٠تا ١مواد و قانون تجارت ٢٢٢تا ٩٤مواد + قانون تجارت ٢٠ماده ( ؟چیست های تجاری)(شرکتتاجر .٢کردیم. البته قبلش باید بررسی شد. در واقع رابطۀ اسنادی تجار با هم رو بررسی با همدیگر (اعم از حقیقی و حقوقی) تجار روابط .٣

قانون صدور چک + ٢٣تا ١ق.ت + ٢٣٤تا ٢٢٣اسناد تجاری (مواد م.شیتونستیم وارد رابطۀ آنها بشناختیم تا میتجار رو می )١٣٩٧ای ماده ١٠اصالحیه

ق.اداره تصفیه ٦٠تا ١اد مو و قانون تجارت ٥٧٥تا ٤١٢مواد ( را بررسی کردیم اعم از حقیقی و حقوقیتاجر (ورشکستگی) بیماری .٤ )امور ورشکستگی

های وکالت و آزمونبه عنوان یک قانون عام تجاری در ارتباط با »قانون تجارت«تمام مقررات با این جزوه چی دیگه بخونیم؟ •های آن (مصوب نامهآیینقانون خاص راجع به دالالن و و قانون تجارتتر، عالوه بر برای تسلط کاملاست. مهم قضاوت و ارشد

قوانین خاص ذیل بسیار اهمیت دارد: )١٣٩٧قانون صدور چک (با اصالحیۀ و )١٣١٩و ١٣١٧







٤

تونه خیالتون رو از تونیم بگیم تا حدود خیلی زیادی این جزوه میالبته ما سعی کردید تمام موارد مهم این قوانین رو در این جزوه بیاریم و می

تونه هم موجوده که می» خاص مرتبط با حقوق تجارت ینقوان«سایت با عنوان البته یک فایل جدا در !متفرقه راحت کنهمطالعۀ قوانین کمکتون کنه!

قرار دهد. معامالت تجارتیخود را شغل معمولیطبق این مادۀ تاجر شخصی است که قانون تجارت): ١عریف تاجر: (مادۀ ت + شغل معمولی + عمل تجاری + به نام و حساب خود + به قصد انتفاع کسی= باشد حقیقیتاجر اگر • + شغل معمولی + عمل تجاری + به نام و حساب خود + به قصد انتفاع شخصی= باشد حقوقیتاجر اگر •، عمل تجاری شرط برای تاجرشدن .فرمول باال الزم هست ولی کافی نیست »تاجر حقوقی«با هم ظاهرا تفاوتی ندارند ولی در رابطه با

حقیقی و اعم از همه (برای اصوال الزم نیست عملیاتشون تجاری باشه! پس »های سهامیشرکت«گفته ۀ اصالحالیح ٢است. مادۀ اصال جوهر اصلی تاجر، انجام عمل تجاری است که هر شخصی شرطه به غیر از شرکت سهامی. برای تاجرشدنعمل تجاری حقوقی)

م دهد تاجر است حتی کسبۀ جزء اعم از حقیقی یا حقوقی اگر عمل تجاری را به شکل معمول، به نام و حساب خود، به قصد انتفاع انجا ند.های سهامی که به هر حال تاجرند، حتی اگر هیچ کدام از آن شرایط را نداشته باشمگر شرکت

های تجاری) باشد.تاجر ممکن است شخص حقیقی یا شخص حقوقی (شرکت با همان فرمول مادۀ » کسبه«اند. پس متفاوت» ورپیشه«و » گرصنعت«اند و با همگی مترادف »بازرگان«و » کاسب«، »تاجر«الفاظ

مبلغ دریافتی و میلیون تومان و کمتر ١٠ یدر کار تولید سالیانۀ آنها میزان فروش؛ حال اگر قانون تجارت حتما تاجرند ١آیند و چنانچه بیشتر باشد، کالن و کل به شمار باشد، کسبۀ جزء به شمار می میلیون تومان و کمتر ٥ در کار خدماتی ساالنۀ آنها

یک تاجر خرد به کسبۀ جزء صرفا به خاطر اینکه !تاجرسازاست و نه سازجزء و کلصرفا سالیانه میزان فروشآیند. پس می







٥

شدن معاف هستند آیند از تکالیف تجار مانند داشتن دفتر تجاری مثل ثبت نام در دفتر تجاری و مشمول ورشکستگیشمار می (معاف هستند یعنی مختار هستند).

برای اشخاص و همچنین الزامی شخص تاجر تلقی گردد، الزم نیست که اسم او در دفتر ثبت تجارتی ثبت شده باشد آنکهبرای شود.تاجر به داشتن کارت بازرگانی نیست؛ همین که شغل معمولی یک شخص اعمال تجارتی باشد، تاجر تلقی می

آن است که محل اصلی درآمد شخص، اعمال تجاری باشد. بنابراین اگر شخصی در مشاغل متعدد » شغل معمولی«منظور ازمحل اصلی درآمد شود که یرتجاری باشد، در صورتی این فرد تاجر محسوب میشاغل باشد که برخی از آنها تجاری و برخی دیگر غ

او از اعمال تجاری باشد. های سهامی که حتی ی مانند: شرکتیانجام معامالت تجاری باید شغل معمولی شخص باشد، مگر در موارد استثنا االصولعلی

شوند.وب میاگر شغل معمولی خود را معامالت تجاری قرار ندهند، تاجر محس »شود ولو اینکه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.ل.ا.ق.ت: شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می ۲مادۀ « شود.تاجر نباید لزوما در تجارت مباشرت داشته باشد، اگر اجیر و کارمند هم بگیرد تاجر محسوب می اعمال تجاری را به نام و به حساب خود انجام دهد، نه آنکه اعمال تجاری را برای اینکه شخص تاجر تلقی شود الزم است که حتما

شود.به وکالت از ناحیۀ غیر انجام دهد. بنابراین اگر شخصی به وکالت از غیر اعمال تجاری انجام دهد، تاجر محسوب نمی ،انجام دهد و شغل معمولی او اعمال تجاری منع قانونی، اعمال تجاری با وجوداگر شخصی که ممنوع از انجام اعمال تجاری است

شود.باشد، چنین شخصی نیز تاجر محسوب می معیار تشخیص تاجر:

طبق این معیار، شخصی تاجر است که اسم او در دفتر ثبت تجاری ثبت شده باشد. بر اساس این معیار، در مرحلۀ معیار شخصی: .١شود. به عبارتی دیگر طبق این به عنوان اعمال تجاری پرداخته میشود و در مرحلۀ بعد به بررسی معامالت او اول تاجر تعریف می

حقوق «نماید. بر اساس این معیار حقوق تجارت، که تاجر اقدام به آن اعمال می شودمعیار، اعمال تجاری به اعمالی تلقی می گردد.تاجر وضع می ای بررسی اعمال صورت گرفته از سویحول تاجر و بر یتجار است و مقررات » اشخاص تجار

این معیار، در مرحلۀ اول دهد، بر اساس شود که اعمال تجاری انجام میطبق این معیار، شخصی تاجر شناخته می معیار نوعی: .٢، بر شودشود و در مرحلۀ بعد، هر شخصی که اعمال تجاری انجام دهد، به عنوان تاجر شناخته میاعمال تجاری شناسایی می

گردد.است و مقررات تجاری حول اعمال تجاری وضع می» حقوق اعمال تجاری«اساس این معیار؛ حقوق تجارت، یران:معیار تشخیص تاجر طبق قانون ا

قانون تجارت معیار شخصی را ٣قانون تجارت معیار نوعی را برای تشخیص تاجر پذیرفته است، اما در مادۀ ١در حقوق تجارت ایران مادۀ است؛ به عبارت دیگر حقوق تجارت ایران برای تشخیص تاجر هم معیار نوعی و هم معیار شخصی مورد قبول است. یرفتهپذ :یعمال تجار أ

مختلط است؟ یا یموضوع یا یشخص یستمبر س یمبتن یرانحقوق تجارت ا یا: آسؤالمختلط، هم شخص بازرگان یستممالک است و در س یاعمال تجار ی،موضوع یستمشخص بازرگان مالک است. در س ی،شخص یستمس در

٢در ماده یاعمال تجار یرااست ز یموضوع یستمبر س یمتک یرانحقوق. تجارت ا ی،. بنا بر نظر اقو باشدیمالک م یو هم اعمال تجار داشته باشد. یقلمداد شده است که اشتغال به اعمال تجار یق.تجارت تاجر کس یک هاند و در مادق.تجارت احصاء شده

عمال تجاری:أهای اشتغال به تیممنوع







٦

اند، مانند قضات و سردفتران که منع شدهتجارتی به موجب برخی قوانین بعضی از اشخاص از اشتغال در کلیۀ امور های مطلق: ممنوعیت اند.به صورت کلی از انجام اعمال تجاری ممنوع شده

: اشتغال به امر ٢است: بند مشاغل زیر منافی شغل سردفتری و دفتریاری: قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران ۱۵مادۀ »تجارت بنا به تعریف ماده یک قانون تجارت.

های قانون نظارت بر رفتار قضات: مرتکبان هر یک از تخلفات ذیل با توجه به اهمیت و شرایط ارتکاب، به یکی از مجازات ١٧مادۀ ٢ بنداساسی یا ) قانون ۱۴۱زمان به مشاغل مذکور در اصل یکصد و چهل و یکم (ـ اشتغال هم۲ شوند:درجه هشت تا سیزده محکوم میانتظامی

) ۱های تجاری موضوع ماده (، مترجمی رسمی، تصدی دفتر ازدواج، طالق و اسناد رسمی و اشتغال به فعالیتیدادگستر یرسمکارشناسی »قانون تجارت.

اند، مانند کارمندان دولت که از به موجب برخی از مقررات، بعضی از اشخاص از اشتغال به برخی امور تجارتی منع شدهممنوعیت نسبی: اند.باشند، ولی از انجام اعمال تجاری دیگر منع نشدهمی کاری منعالعملحق

اعمال تجاری:

گیرند.یشود، که مشمول حقوق تجارت واقع شده و در حقوق تجارت مورد بررسی قرار ماعمال تجاری به اعمالی اطالق می انواع اعمال تجاری:

اعمال تجاری بر سه نوع است:، دسـتۀ اول خود بر دو قسـم اسـت باشـنداین اعمال توسط هر شخصی انجام شود، تجاری می : الف ـ اعمال تجاری ذاتی یا مطلق

؛ دسـتۀ دوم أعمـالی هسـتند کـه تصـدی آنهـا و نـه أعمالی هستند که خود آن أعمال صرفا تجاری است و نه تصدی آنها (اصل بر این اسـت) :(استثناء) اندخودشان تجاری ذاتی

گردند و از قرار ذیل است:انجام بدون اینکه نیازی بدون تکرار باشد عمل تجاری قلمداد می محضاعمالی که به قسم اول: »ق.ت ٢مادۀ ١بند «خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد: .١

ندارد مگر اینکه میزان تصرف به حدی باشد که اضافه ارزش حاصـل شده عموما تأثیریتصرف در مال منقول تحصیلتصرف یا عدمها دیگر با عمل تجاری و تاجر مواجه نیسـتیم بلکـه بـا صـنعت و ناشی از آن تصرف یا صنعت یا پیشه مشخص باشد که در این حالت

اری، خیاطی، کفاشی و ...نجمثل ور انجام داده است؛گر یا پیشهعتای که صنپیشه گر کسی یک متر چرم بخرد و آن را تبدیل به کفش کند و بفروشد ...سوال: ا

(غلط) . عملش تجاری ذاتی است ولی تاجر نیست.١ (غلط) . عملش تجاری ذاتی است و تاجر است.٢ (غلط) تواند تاجر باشد.عملش تجاری ذاتی است و می. ٣ (صحیح) گری است.. عملش صنعت٤ آید، خرید مال منقول شود، بلکه آن چه عمل تجاری به حساب میبیع (فروش)، اجاره و رهن مال منقول عمل تجاری محسوب نمی

است. فروش یا اجارۀ آن قصدبه شـدن برای تجاری تلقـی شدهتحصیل مال » قصد فروش یا اجاره«وجود خرید یا تحصیل مال منقول، تجاری تلقی گردد، آنکهبرای

عمل تجاری است، ولو اینکه منتقل نشود. به قصد انتقالل منقول تحصی موضوعیت دارد حتی اگر نفروشد یا اجاره ندهد.







۷

بعـدا چنـین قصـدی حاصـل شـود. آنکـهقصد فروش یا اجارۀ مال منقول باید مقارن خرید یا تحصیل مال منقول موجـود باشـد، نـهتجـاری ولـی آن را بفروشـد عملـش بـرای خانـۀ خـود بخردشرط است، پس اگر مالکریمی فرش قصد انتقالو تحصیلزمانی هم

ولی خودش استفاده کند عملش تجاری است. برای اینکه بفروشد بخردنیست اما اگر مالکریمی فرش قصد کـه آن را بـه دیگـری اجارۀ کردن مال منقول مشمول این بند نیست. برای مثال اگر شخصی مال منقولی را اجاره نماید، با این

شود.اجاره دهد، عمل او تجاری محسوب نمی و ... مشمول این بند نیست. تملک مال منقول به سبب اموری مانند ارث، وصیت ١٠به قصد تملیک عین یا منفعت، تجاری است و نه فروش آن، یعنی بر خـالف بنـد » تحصیل«یا » خرید«صرفا ٢در بند یک مادۀ

که هم خریدش و هم فروشش تجاری است در غیرکشتی صرفا تحصیل و خریدش تجاری است و فـروش آن بـه هـر در باب کشتیتواند مشمول بند یک باشد نه عمل فروشنده، بر خالف کشتی که هـم عمـل حال تجاری نیست یعنی این عمل خریدار است که می

خریدار و هم عمل فروشنده مشمول أعمال تجاری است. »ق.ت ٢مادۀ ٣ند ب«داللی: .٢

.ی شخص که قصد انعقاد معامله داردپیدا کردن طرف معامله برا برای انجام معامله یا ،در مقابل اجرت واسطه شدن:تعریف داللیخواهد معامالتی نماید که میدالل کسی است که در مقابل اجرت واسطه انجام معامالتی شده یا برای کسی« ق.ت: ٣٣٥: مادۀ داللتعریف

»قرارداد داللی تابع مقررات راجع به وکالت است. اصوال کند.طرف معامله پیدا می کند.دالل در انعقاد عقد نقشی ندارد و فقط طرف معامله را پیدا می هم تصـدی بـه عمـل داللـیو هم داللیپس آیند.هر دو تجاری ذاتی به شمار می تصدی به عمل داللیو هم خود عمل داللیهم

تجاری باشد. قانون تجارت ١تواند به موجب مادۀ می »ق.ت ٢مادۀ ٣بند «کاری: العملحق .٣

کار در برابـر شـخص دیگـری بـه نـام آمـر متعهـد العملعقدی است که به موجب آن شخصی به نام حق کاری (کمیسیون):العملتعریف حق دریافت کند.» العملحق«و در ازاء این عمل اجرتی تحت عنوان اسم خود، ولی به حساب او انجام دهدشود که معامالتی را به می

آمـر) معـامالتی کـرده و در مقابـل ه به اسم خود ولی بـه حسـاب دیگـری (کار کسی است کالعملحق: «ق.ت ٣٥٧کار مادۀ العملتعریف حق »دارد.العملی دریافت میحق

»ق.ت ٢مادۀ ٣بند «عاملیت (نمایندگی): .٤کاری که انجام امور به نام خـود و بـه العمل، برخالف حقانجام امور به نام دیگری و به حساب دیگری عاملیت به معنای عاملیت (نمایندگی):

باشد.حساب دیگری می »ق.ت ٢مادۀ ٧بند : «هر قسم عملیات صرافی و بانکی .٥

.صرافی، تبدیل پول به پول را صرافی گویند هر قسم عملیات صرافی یعنی تبدیل پول به پول و عملیات بـانکی اعـم از افتتـاح حسـاب، گشـایش حسـاب، اعطـای وام و وصـول

تواند تـاجر اعم از حقیقی یا حقوقی یا اعم از بانک یا غیربانک انجام دهد میمطالبات همگی تجاری ذاتی هستند. حال هر شخص باشند.

گردند، های بانکی که توسط بانک مرکزی ضرب میگردد، ولی خرید و فروش سکهخرید و فروش طال و نقره، صرافی محسوب نمی مشمول عنوان صرافی است.







۸

بودن، بـر آنچه مهم اسـت عمـل بـانکی اسـت و نـه بانـک ت نه صراف و بانک.ق.ت عمل صرافی و بانکی مهم اس ٢ماده ٧در بندهایی مشمول قانون صدور چک هستند که به عهدۀ بانک صادر شده تنها چک ١های قانون صدور چک: ماده خالف موضوع چک

ه و مؤسسات مالی و اعتباری الحسنهای قرضباشد. حال مهم نیست دولتی باشد یا غیردولتی؛ تاجر باشد یا غیرتاجر. پس، صندوقدار چک باشند). چک مؤسسـه، چـک نیسـت باشند (عهده علیهتوانند محال اشند ولی نمیق.ت تاجر ب ٢مادۀ ٧توانند طبق بند می

ولو اینکه تاجر باشند. »ق.ت ٢مادۀ ٩بند : «عملیات مربوط به بیمه .٦

،شود.عمل تجاری محسوب میبیمۀ اموال غیرمنقول ذاتی، به عبارت دیگر بیمۀ امالک سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معامالت راجعه به آنها.کشتی .٧

.برای تعریف کشتی و تمایز آن از سایر وسایل حمل و نقل دریایی باید به عرف رجوع کرد .لنج و قایق مشمول این بند نیست گردد.رهن کشتی، عمل تجاری تلقی میهر نوع معامله راجع به کشتی مانند اجاره و خرید کشتی در هر صورت عمـل که خرید آنها فقط در صورتی تجاری است که به قصد فروش یا اجاره باشد، برخالف سایر منقوالت

شود.محسوب می .برخالف سایر منقوالت که فروش آنها عمل تجاری نیست، فروش کشتی عمل تجاری است ندهای دیگر که در مقام بیان عمل تجاری هستند، در مقام بیان مثال و مصداق برای أعمال تجاری است بر خالف ب ٢ماده ١٠بند

١هـم در بنـد » یا تحصیل کشتی به قصد فروش یـا اجـاره خرید«؛ )٢ماده ٤(بند کار تولیدی است» سازیکشتی«به نحوی که (نکتۀ مهـم ایـن اسـت کـه است تصدی به حمل و نقلهم که » نیراکشتی«است؛ » معاملۀ تجارتی«آمده بود و گفتیم که ٢ماده

فروش کشتی هم که تجاری است. .را تجاری دانسته) تصدی آنرا و نه الزاما خود حمل و نقل کشتیهای انـواع شـرکت«هـا: قانون تملک آپارتمان ٥ساختن خانه یا آپارتمان یا محل کسب به منظور سکونت یا پیشه یا اجاره یا فروش: مادۀ .٨

پیشه یا اجـاره یـا فـروش تشـکیل قانون تجارت که به قصد ساختمان خانه و آپارتمان و محل کسب به منظور سکونت یا ۲۰موضوع ماده تلویحـا ایـن اعمـال را تجـاری محسـوب قانونگذار» ایر معامالت بازرگانی غیر مربوط به کارهای ساختمانی ممنوعند.شود از انجام سمی

کرده است. است و از قرار ذیل است: تکرار شدن آن محتاج بهمحسوب یعمالی که تجارتأ قسم دوم:

»ق.ت ٢مادۀ ٢بند « تصدی به حمل نقل از راه خشکی یا آب و هوا. .١ گیرد: هوایی، زمینی و دریایی.صورت انجام ٣حمل و نقل ممکن است به ای و ریلی.باشد: جادهصورت می ٢حمل و نقل زمینی به

»ق.ت ٢مادۀ ٤بند «نباشد: تأسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط به اینکه برای رفع حوائج شخصی .٢ باشد، یا وابسته به یک شرکت غیرتجاری و یا حتی ممکن است وابسـته بـه یـک کارخانه ممکن است، وابسته به یک شرکت تجاری

شخص حقیقی باشد. »ق.ت ٢مادۀ ٥بند «: تصدی به عملیات حراجی .٣

شود. عمل حراجی تقریبا همان مزایده است با این تفاوت که: تجاری ذاتی محسوب می نه خود حراجیو تصدی به عملیات حراجی. حراجـی بیشـتر شـفاهی ٢ر در معامالت شخصی کاربرد دارد، مزایده بیشتر در معامالت دولتـی کـاربرد دارد؛ . عمل حراجی بیشت١

. حراجی، قیمت پایه ندارد، مزایده قیمت پایه و مبنا دارد. ٣گیرد؛ گیرد، مزایده بیشتر کتبی صورت میصورت می







۹

معرض فروش قرار دهد، با این قید که هر شخصی کـه بیشـترین حراجی یعنی، شخصی که قصد فروش کاالیی دارد، آن کاال را در شود.قیمت را پیشنهاد داد، کاال به او فروخته می

کند، پس اگر مالک امـوال آنهـا را متصدی حراجی کسی است که در مقابل دریافت اجرت حراجی اموال عملیات حراجی را اداره می به حراجی گذارد مشمول این بند نخواهد بود.

»ق.ت ٢مادۀ ٦بند : «های عمومیقسم نمایشگاه به هر تصدی .٤ عمـومی اعـم از آن اسـت کـه ایـن محـل در متن ماده به صورت مطلق ذکر شده است، نمایشگاه» نمایشگاه عمومی«چون عبارت

سینما و تئاتر، گالری نقاشی یا نمایشگاه ابزارها و محصوالت صنعتی باشد. »ق.ت ٢مادۀ ٣ند ب«ملزومات: نیدتصدی به رسان .٥

شود، اما تصدی تسهیل معامالت ملکی، عمل تجاری است.معاملۀ زمین و امالک، عمل تجاری محسوب نمی شود که در قالـب عمل تسهیل معامالت ملکی، نوعی داللی است، اما طبق تصریح این ماده در صورتی تجاری محسوب می اگرچه

ذکر شده است.» تصدی«عنوان بنگاهی و به صورت مستمر صورت گیرد، چون با دو شرط باید جمع باشد: تصدیبرای تحقق تحقق تصدی:

وجود داشته باشد. دفتر کارییا بنگاهبرای انجام عمل .١ شود. تکرارآن عمل باید .٢

کمی:عمال تجاری تشبیهی یا ح أب ـ ٢غیرتجاری باشد، آن شـرکت بـه موجـب مـادۀ های سهامی: در صورتی که موضوع فعالیت یک شرکت سهامی، عمل معامالت شرکت .١

الیحۀ اصالح، به حکم قانون (نه در واقع) تجاری است. »ق.ت ٢مادۀ ٨بند « اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد: معامالت برواتی، .٢

عمل تجـاری قلمـداد صدور چکآنکه حال )تاجر باشه یرطرف غ اگه از یحت( گرددقلمداد می ذاتی تجاری عمل مطلقا صدور برات .تاجر باشه یسو صدور سفته از ینکهمگه ا یشهمحسوب نم یعمل تجار صدور سفته گردد.نمی ه بـه عبـارت بـا توجـکنـد. شـود و ایجـاد و انتقـال آن را فـراهم میای است که روی بروات انجـام میمعامالت برواتی أعمال حقوقی

باشد.برات عمل تجاری می ت ضمانو ظهرنویسی ،قبول، صدور عمال أکلیۀ » عملیات برواتی« یعنی معامالت برواتی اعم از ٢مادۀ ٨ها، بند شوند حال در دستۀ ذاتیأعمال تجاری ذاتی صرفا به دو دستۀ ذاتی و تبعی تقسیم می

اینکه به ذات خود تجاری باشند بلکه اند؛ نه ها قرار گرفتهصدور برات، ظهرنویسی و قبول برات همگی به حکم قانون در دستۀ ذاتی حکمی ذاتی هستند.

سؤال: معامالت اسناد برواتی ... . تجاری ذاتی است.١ . تجاری حکمی است.٢ . تجاری ذاتی حکمی است.٣ . تجاری ذاتی حکمی و یا تجاری تبعی است.٤

صحیح است. ٤گرینه فقط برات را برواتی معامالتگن گن اما وقتی میاسناد تجاری، اسناد برواتی می شامل برات، سفته و چک است. به عبارتی به برواتی اسناد

شود.معاملۀ اسناد برواتی هم شامل برات و هم سفته و چک می گویند.می







۱۰

عی:ب ج ـ اعمال تجاری فرعی یا ت وی عمل مذکور تجاری خواهد بود؛ حال ع ب باشد به ت در باب أعمال تجاری تبعی همینکه یکی از طرفین معامله شخص تاجر ٣به موجب مادۀ

زمون اگر طرف دیگر نیز تاجر باشد به هر حال تجاری تبعی است و اگر غیرتاجر باشد به شرط حوائج تجاری، تجاری تبعی خواهد بود (مالک آتوان گفت که چنـین قیـدی شـرط رت نمیاز نظر دکترین حقوق تجا ٤و بند ١بینی قید حوائج تجاری در بند رغم عدم پیشوکالت). البته علی

شدن عمل شرط است چه تاجر با تاجر، چه تاجر با غیرتاجر و صرفا من باب تغلیب (غلبه) و جا قید حوائج تجاری برای تجاریهنیست، بلکه همتجـارت اعمـال تجـاری فرعـی ق. ٣شـده در مـاده چهار مورد احصاء. های تحلیلی)(مالک آزمون بینی نشده استبودن در قانون پیشبدیهی

هستند: »ق.ت ٣مادۀ ١بند «ها: صرافان و بانک کلیۀ معامالت بین تجار و کسبه و .١

اضافه است، چون آنها نیز تاجر محسوب شده نیازی به ذکر مجدد نام آنها نیست. » هاکسبه و صرافان و بانک« عبارت مگر اینکه ثابت شود معاملـه، مربـوط بـه امـور تجـارتی شوندمحسوب می دهند، تجاریکلیۀ معامالتی که تجار با یکدیگر انجام می

) قانونگذار نخواسته دامنۀ معامالت تجاری را گسـترش دهـد و فقـط بین تاجر و غیرتاجرباشد، چه بین تاجر و تاجر دیگر(چه نیستدختـر ۀبرای جهیزی تاجر دیگراز تاجری. مثال: اگر آن دسته از معامالت تاجر را تجاری تلقی کرده است که برای امور تجارتی باشد

ای انجـام دهـد، ایـن معاملـه فقـط در معامله شخص غیرتاجریبا تاجری گردد. اگر مینخود یخچالی بخرد، این عمل تجاری تلقی صورتی تجاری است که برای حوائج تجارتی تاجر صورت گرفته باشد.

گرفته برای حوائج غیرتجاری بوده بر عهدۀ خود تاجر است.انجام ۀاین امر که معاملاثبات ،قانون تجارت ٥با توجه به مادۀ »ق.ت ٣مادۀ ١بند : «نمایندکلیۀ معامالتی که تاجر با غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود می .٢

گردد که این معامالت برای رفع حوائج تجاری باشد، نـه بـرای رفـع حـوائج در صورتی تجاری تلقی می فقطمعامالت تاجر با غیرتاجر شخصی.

صادر شود، شود، ولی اگر توسط تاجر و برای رفع حوائج تجاری صدور سفته و چک با وجود این که عمل تجاری اصلی محسوب نمی شود.محسوب می عیب عمل تجاری ت ،طبق این بند

نماید.خود می ارباب تجارتی تاجر برای امور عامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد کلیۀ م .٣ گردد که این معامالت را به دستور تـاجر و بـرای او منعقـد نمـوده و معاملۀ اجزاء و خدمه و شاگردان تاجر در صورتی تجاری تلقی می

همچنین برای رفع حوائج تجاری باشد. کارمندان تاجر است.به معنی » اجزاء«عبارت

های تجاری.کلیۀ معامالت شرکت .٤

نکته:معاملۀ تجاری تبعی همان معاملۀ تجاری حکمی نیست.ق.تجارت در هیچ صـورتی عمـل تجـاری ٤معاملۀ راجع به اموال غیرمنقول با توجه به ماده اصل غیرتجاری بودن معامالت غیرمنقول:نکته:

بنـابراین در سـؤاالت باشـد. کننده شـرکت سـهامیکننده تاجر باشد و حتی اگر معاملهحتی اگر معامله (چه ذاتی و چه تبعی) گرددقلمداد نمیمعاملـۀ قبـل از عبـارت ٢یکـی از أعمـال تجـاری مـادۀ «مطروحه در این زمینه هر نوع سؤالی را باید حمل بر غیرتجاری نمـود مگـر اینکـه

مطـرح نشـده اسـت مثـل داللـی ۀ غیرمنقولچرا که سؤال اصال از معامل» به شکل پیشوند مطرح شده باشد که تجاری ذاتی است غیرمنقول ..غیرمنقول و .







۱۱

های سـهامی عـام باشـد هر پسوندی آورده شد اهمیتی ندارد و غیرتجاری است حتی اگر بین شرکت معاملۀ غیرمنقول بعد از عبارت اما اگر ها احراز شود تجـاری ذاتـی تملک آپارتمان ٥ها باشد که در این صورت اگر نص مادۀ قانون تملک آپارتمان ٥سوند مربوط به مادۀ مگر اینکه پ

های سهامی) به قصد سـاخت و سـاز های تجاری (نه الزاما شرکتشود و آن زمانی است که یک غیرمنقول توسط یکی از شرکتمحسوب می شود.تجاری ذاتی می ،سکونت یا کسب یا پیشه یا اجاره یا فروش باشد که در این صورت خانه یا آپارتمان یا محل

سوال: عمل تجاری که شرط تاجرشدن است در کدام حالت مدنظر است؟ فقط عمل تجاری ذاتی

فقط عمل تجاری تبعی × عمل تجاری ذاتی و تبعی × عمل تجاری ذاتی یا تبعی ×

با شرایط خاص آن است پس اگر عمل تجاری ذاتی مفقود باشد، تاجربودن حتما منتفی انجام عمل تجاری ذاتینکته: جوهر اصلی تاجرشدن به و به نام و حساب خودبودن، بودنمعمولاست اما اگر عمل تجاری ذاتی موجود باشد، تاجربودن احتمالی است و با وجود سایر شرایط یعنی

شود. ی می، تاجربودن نیز قطعبودنقصد انتفاعکـار، العملق.ت حتمـا عمـل تجـاری ذاتـی اسـت ولـی دالل، حق ٢در مـادۀ کاری، عاملی، تصدی حمل و نقل و ... العملنکته: داللی، حق

انجام دهند تاجرند. برای خودو به قصد انتفاع به شکل معمولهای تجاری فوق را عامل، متصدی حمل و نقل و ... اگر عملکند که به طور مستقل و به نام و به حساب خود شخص باشد؛ همیشه به نام و به حساب شخص را تاجر می عمل تجاری معمولنکته: زمانی

، )کنـدکس معاملـه نمیهـیچداللی (به نام و حسـاب ، حتی در کند)عاملی (به نام و حساب دیگری معامله میخود بودن شرط است، حتی در مستقل بودن عمل تجاری، شرط تاجرشدن اسـت. پـس اعمـال کـه .)کنددیگری معامله میحساب به وخود ام کاری (به نالعملحق حتی در

کنـد کند بلکه ارباب یا رئیس آنها را تـاجر میدهند آنها را تاجر نمیهای تجاری و ... انجام میمقام تجاری، مدیران شرکتشاگرد، خدمه، قائم هاست.چون به نام و حساب آن

خلط نشود، چـرا کـه دالل و عامـل و گرفتهمعاملۀ صورتبا عمل تجاریت شود به نام و حساب خود بودن دق

الزحمه، کمیسـیون بایـد مثل حق های تجاری آنها در آن معامالت و ماحصل ناشی از آنعملکنند بلکه متصدی اصال برای خود معامله نمی برای خود شخص باشد.

چندتا از اوونها رو داشـته باشـه، یعنـی چنـد الزم است. البته ممکن است که یک شخص، ٢های مادۀ کروموزومجر یکی از برای تولد تانکته: است اما منعی نیست که یک شخص از چند ٢شرط الزم برای تاجرشدن صرفا انجام یکی از أعمال مذکور در مادۀ مورد در یک نفر جمع شود.

جهت و با چند عمل تجاری، تاجر شود.عمـل ولو سـودآور ٢در مقام بیان أعمال تجاری ذاتی جنبۀ حصری و استثنایی دارد و هر عملی خارج از مادۀ ٢نکته: بندهای مذکور در مادۀ

شود و تاجرساز نیست.ی محسوب نمیتجار سؤال: معاملۀ غیرمنقول بین دو شرکت سهامی عام:

تجاری ذاتی است. × تجاری تبعی است. × تجاری ذاتی یا تبعی است. × تجاری ذاتی و نه تجاری تبعی است.نه

اما این دلیلی بر این نیست که همـه أعمالشـان های سهامی به هر حال تاجرند الیحۀ اصالح، شرکت ٢نکته: درست است که به موجب مادۀ هم تجاری باشد.







۱۲

اسـت؛ بلکـه اماره بر تاجربودن شخصاست و این به این معنی نیست که بودن معامالت تاجراماره بر تجاریظاهر و ٥نکته: به موجب مادۀ است. بودن عمل تاجرتجاریصل بر ا ٥است و در صورت احراز تاجربودن طبق مادۀ تاجرنبودن شخصطبق اصل عدم، اصل بر

، شـرط تکـراراز آن طریـق باشـد. امرار معاش مستمر شخصنکته: شغل معمولی که یکی از عناصر سازندۀ تاجر است، شغلی است که » تصـدی«حواستون باشه که در شرط است. امرار معاش به شکل مستمرهم شرط نیست؛ بلکه صرفا مباشرت، شرط نیست؛ انحصارنیست؛

ت شود .استمرارالزم است و هم تکرارهم مگـر اینکـه شـغل الزامـا مالزمـه بـا تکـرار نـدارد بـودنمعمولیمالزمه با تکرار دارد ولی تصدیدق

شـرط اسـت و هـم امرار معاشاست هم تصدی حمل و نقلباشد یعنی کسی که شغل معمولش ٢مادۀ یگونهأعمال تصدیمعمول، یکی از .تکرار

قصد او را تاجر نماید، باید به نام و به حساب شخصو معمولمعنا نیست. برای اینکه عمل تجاری هم» کسب انتفاع«با » قصد انتفاع«نکته: وجود داشته باشد انتفاعکسب شرط نیست ولو اینکه قصد انتفاعوجود نداشته باشد؛ پس در غیرتجار کسب انتفاعداشته باشد ولو اینکه انتفاع

ت شود شـرط نیسـت و ایـن بـدین معنـا نیسـت کـه غیرتجـاردر قصد انتفاعمثل مؤسسات فرهنگی، آموزشی، ورزشی، ادبی، هنری و ... ؛ دق

فـاع داشـته توانند نداشته باشند ولی مؤسسات تجاری باید قصد انتتوانند قصد انتفاع داشته باشند و میمؤسسات غیرانتفاعی می ممنوع است. باشند.

تجاروظایف دفاتر تجاریوظیفۀ اول: تنظیم

قانون تجارت همۀ تجار غیر از کسبۀ جزء مکلف به داشتن دفاتر تجاری هستند، دفاتر تجاری اجباری از قرار ذیل است: ٦مطابق ماده !شود. همه چیز قید میق.تجارت) ٧(ماده گردد : دفتری است که داد و ستد روزانه تاجر در آن درج می(روزانه) روزنامهدفتر .١گردد این : دفتری است که کلیه معامالت تاجر از دفتر روزنامه استخراج و با توجه به نوع آن در دفتر کل درج میبار)روز یک ٧( کلدفتر .٢

بندی شده!. همه چیز طبقهق.تجارت) ٨(ماده بار باید صورت بگیردای یکهفته امر حداقل: دفتر دارایی بیالن مالی تاجر است. تاجر باید کلیه دارایی اعم از اموال منقول و غیرمنقـول و کلیـۀ قـروض خـود را (ساالنه) داراییدفتر .٣

فروردین ماه سال بعد این امر انجام شده ١٥بار این اقدام را به عمل آورد و بایستی تا خود را در این دفتر قید نماید. تاجر بایستی سالی یک شخص است. مطالبات (+)و )-دیون (دهندۀ دارایی ظرفی است که تشکیل ق.تجارت). ٩د (ماده باش

الیحـه ٢٣٢المثل به موجب مـادۀ فی رافع تکلیف داشتن دفتر دارایی نیست. ترازنامهداشتن معادل کنونی دفتر دارایی، ترازنامه است اما سهامی عالوه بر دفتر دارایی، حتما باید ترازنامه هم تنظیم کند. اصالح، تنظیم ترازنامه ضروری است. یعنی شرکت

قیـد در دفتر کپیهتاجر به ترتیب تاریخ صـدور ۀصادر یهاحسابصورتمراسالت و مخابرات و ۀ: کلی)الزمه! (هر وقت که کپیهدفتر .٤ رافع تکلیف داشتن دفتر کپیه نیست. داشتن دفتر اندیکاتورمعادل کنونی دفتر کپیه، اندیکاتور است اما .شودمی

ضـبط در لفـاف مخصوصـیق.ت به ترتیب تـاریخ ورود ١٠تاجر مطابق تبصره ماده واردۀ یهاحسابصورتنکته: مراسالت مخابرات و .شوند)(ثبت نمی خواهد شد

. ق.ت) ١١نماینـدۀ اداره ثبـت امضـاء گـردد (مـاده در آن نوشته شـود بایسـتی از طـرف کهاالشعار غیر از دفتر کپیه قبل از آننکته: دفاتر فوق امضای نمایندۀ ثبت فقط در دفتر کپیه الزامی نیست

ق.تجارت بین تجـار در امـور تجـاری قابلیـت اسـتناد دارد و ١٤نکته: چنانچه مطابق مقررات قانون تجارت تنظیم شده باشد، مستندا به ماده نشده باشد، فقط علیه آن تاجر قابلیت استناد دارد.چنانچه مطابق مقررات قانون تجارت تنظیم

سؤال: ضمانت اجرای نداشت دفاتر تجاری چیست؟ از ناحیه نمایندۀ اداره ثبت چیست؟ ضمانت اجرای آن جزای نقدی است. ١١ضمانت اجرای عدم امضای دفاتر تاجر ماده







۱۳

یا عدم امضای دفتر از ناحیه نماینـدۀ اداره ثبـت، در هـیچ صـورتی موجـب االشعار یعنی نداشته دفتر تجاری ونکته: بنابراین در دو سؤال فوقباشد اما باید توجه داشت اگـر ق.تجارت تنها دلیل ورشکستگی تاجر توقف در تأدیه دیون می ٤١٢شود زیرا مطابق ماده ورشکستگی تاجر نمی

٥٤٢دفاتر تجاری او مرتب نباشد، در ایـن صـورت بـا توجـه بـه مـاده تاجری، متوقف در تأدیه دیون خود باشد و دفاتر تجاری نداشته باشد و یا ق.تجـارت بـه ١٥ق.تجارت از یک طرف تاجر محتمل است به مجازات جرم ورشکسته به تقصیر محکوم گردد و از طرف دیگر با توجه به ماده

شود.جزای نقدی محکوم می نماید.الرأس برای او تعیین میمرتب نباشد، ادارۀ دارایی مالیات علی نکته: تاجری که فاقد دفاتر تجاری باشد یا دفاتر تجاری او

.الزامی نیستنمایندۀ ثبت نکته: دفتر کپیه وجودش الزامی است، امضای نکته: وجود امضای نمایندۀ ثبت در همۀ دفاتر الزامی است مگر دفتر کپیه.

وجود هر چهار دفتر تاجر الزامی است. ٦به موجب ماده نکته: نکته: وجود امضای تاجر در دفتر الزامی نیست مگر در دفتر دارایی.

راجع به دالالن). ٣و ١دفتر + دفتر مخصوص داللی (م ٤نکته: دالل باید پنج تا دفتر داشته باشه؛ آن لی ندارد!) ولی در دفاتر، اعداد نکته: بر خالف اعداد و مبالغ اسناد تجاری که بهتر است به حروف باشد (یعنی اگر به حروف نباشد هم اشکا

باید به حروف باشد (الزامی است). نکته: نمرۀ ترتیبی در هر چهار دفتر الزامی است.

ه بدون شرط قابل استناد است؛ چون وقتی تاجر خودش در دفترش نوشته نوعی اقرار است ولی به نفع دیگراننکته: دفاتر تاجر همیشه ل

.راجع به امور تجارتی باشد+ دعوا بین دو تاجر باشد+ مطابق مقررات باشددر صورتی قابل استناد است که: تاجر ثبت نام تاجر در دفتر ثبت تجاریق.ت هم ١٩تا ١٦دارد. به موجب مواد ضمانت اجرای کیفریگه نداشتن دفاتر ق.ت می ١٥نکته: ماده

ثبت و هم عدم تصریح) ضمانت اجرای عدم الزامی است و در هر دو حالت (هم ثبت در اسناد و اوراق شماره تصریح به آنالزامی است و هم کنند باید کمتر گه کسبۀ جزء اینان: اگر کار تولیدی میق.ت می ١٩نامۀ ماده نظام کسبۀ جزء تاجرند اما از تکالیف تجار معافند؛ کیفری دارد.

کنند باید کمتر از پنجاه میلیون ریال درآمد سالیانه داشته باشند.خدماتی میاز یکصد میلیون ریال و اگر کار نام در دفتر ثبت تجارتیوظیفۀ دوم: ثبت

ت کنید: ، به استثناء کسبۀ جزء.ایرانی و خارجی تجارنام ثبت تجارتی، دفتری است برای ثبت ق.ت دفتر ١٦به استناد مادۀدق

اصوال اختیاری است مگر در موارد خاص ثبت نام تجاری یا اسم تجارتیهمیشه الزامی است ولی ثبت نام و اسم تاجرخواهید یعنی تاجری دارید که می» ثبت نام«گویید ثبت نام تاجر، باعث ایجاد شخص تاجر نیست؛ وقتی می الزامی شناخته شود.

شود ق.ت، شخص، تاجر می ١نام، تاجرساز نیست؛ صرفا با فرمول ماده ثبت .ای که شناسنامه ندارد!)(مثل بچهنامش کنید ثبتولی تا زمانی که ثبت نام نکرده عالوه بر اینکه مجازات کیفری دارد از برخی از حقوق تجار مثل داشتن کارت بازرگانی، صادرات و

شود.های خاص مالیاتی و ... محروم میواردات، معافیت دهند، باید در این دفتر ثبت شوند؛ حتی در صورتی که مامی تجار که در ایران فعالیت تجاری انجام میق.ت ت ١٨به استناد مادۀ

نام کند.ها ثبت شده باشد، باز هم باید در این دفتر ثبتشرکت تجاری در دفتر ثبت شرکت نام تاجر در این دفتر موجب پرداخت جزای نقدی است.ق.ت عدم ثبت ١٦بر اساس مادۀ سوم: اعالم ورشکستگی وظیفۀ







۱٤

و صورت دادگاه اطالع دهد دفترروز از توقف در تأدیۀ دیون خود، این توقف در تأدیۀ دیون را به ٣ق.ت تاجر باید ظرف ٤١٣به استناد مادۀ ق.ت ورشکسته به تقصیر ٥٤٢دارایی و کلیۀ دفاتر تجاری خود را به دفتر دادگاه تحویل دهد. در غیر این صورت ممکن است طبق مادۀ

معرفی شود.

نام بازرگان:ثبته است مطابق مندرجات این تصویب شد ١٣٢٥نامه در سال نامه واگذار نموده است. این آئیننام بازرگان را به آئینق.تجارت ثبت ١٧ماده های تجاری، ها و بنگاهنام بازرگانان و شرکتها تشکیل شده یا بشود. برای ثبتنامه، در هر محلی که اداره یا دایره یا شعبه ثبت شرکتآئین

س دادگستری یا وجود خواهد داشت. دفتر مذکور قبل از آنکه چیزی در آن ثبت شود توسط رئی دفتر ثبت تجاریدفتر مخصوصی به نام شود. هر تاجری از تاریخ شروع به کار ظرف یک ماه مکلف است گذاری شده و مهر و امضاء میگذاری یا نمایندۀ او شمارهنمایندۀ او شماره

نام، جزای نقدی است.نام خود در دفتر ثبت تجاری بنماید. ضمانت اجرای عدم اقدام برای ثبتاقدام به ثبت سم تجاری):نام بازرگانی (ا ثبت

نام بازرگان اختیاری است ولی چنانچه شخصی اقدام به ثبت اسم نام بازرگانی محتمل است خود بازرگان یا اسم مستعار یا فرضی باشد. ثبتباشد. اسم تجاری تجدید میکند. این مدت قابلسال معتبر است و برای آن شخص حق انحصاری ایجاد می ٥تجاری خود بنماید به مدت

الی ٥٨٢وانتقال است خواه با سند رسمی خواه با سند عادی زیرا قانون تجارت الزامی در خصوص انتقال با سند رسمی ندارد (مواد نقل قابل ق.تجارت). ٥٨٧

(کمیسیون): کاریالعملحق

کار در برابر شخص دیگری به نام آمر متعهد العملعقدی است که به موجب آن شخصی به نام حق کاری (کمیسیون):العملتعریف حق دریافت کند.» العملحق«و در ازاء این عمل اجرتی تحت عنوان اسم خود، ولی به حساب او انجام دهدشود که معامالتی را به می

آمر) معامالتی کرده و در مقابل ه به اسم خود ولی به حساب دیگری (کار کسی است کالعملحق« :ق.ت ٣٥٧کار مادۀ العملتعریف حق »دارد.العملی دریافت میحق

کاری:العملحق هایویژگی کاری عقدی عهدی، معوض و إذنی است.العملحق کاری باید مانند عقود دیگر شرایط صحت عقد رعایت شود.العملدر عقد حق باشد.کار میالعملحقکاری آمر و العملطرفین عقد حق قانون تجارت عملی تجاری است. ٢کاری طبق مادۀ العملحق ق.ت و به دلیل إذنی بودنش، تابع مقررات عقد وکالـت در قـانون مـدنی اسـت. یعنـی در مـوارد ٣٥٨کاری طبق مادۀ العملعقد حق

کنیم.ون مدنی رجوع میکاری، به قواعد عقد وکالت در قانالعملسکوت قانون تجارت راجع به عقد حق کار:العملاختیارات و وظایف حق

گاه نمودن آمر از اقـدامات خـود: مـادۀ و داشـته مستحضـر خـود اقـدامات جریـان از را آمـر بایـد کـارالعملحق«ق.ت: ٣٥٩لزوم آ ».دهد اطالع اوه ب فوریته ب را نکته این مأموریت انجام صورت در مخصوصا

اسـت معاملـه موضـوع کـه امـوالی کـردن بیمه به مکلف کارالعملحق«ق.ت: ٣٦٠کار به بیمه کردن: مادۀ العملحقعدم تکلیف ».باشد داده دستور آمر اینکه مگر نیست







۱٥

فـروش نـزد یکه برا ایهالتجاراگر مال«ق.ت: ٣٦١کار در صورت وجود عیب ظاهری در موضوع معامله: مادۀ العملتکالیف حقحمل و نقل یمتصد یهبر عل محفوظ داشتن حق رجوع یبرا یدکار باالعملباشد حق یظاهر یوبع یکار ارسال شده داراالعملحقخود از اقداماتالتجاره اقدامات الزمه بعمل آورده و آمر را و محافظت مال یهمقتض یلبه وسا) یآوار ( یخسارات بحر یزانم یینو تع

گاه مستحضر »غفلت خواهد بود. یناز ا یهول خسارات ناشؤکند و اال مس )(آ فـروش یکـار بـراالعملرود کـه نـزد حق ۀالتجـار مال یعفساد سر یماگر ب«ق.ت: ٣٦٢التجاره در صوت فساد آن: مادۀ فروش مال

العمومیالتجـاره را بـا اطـالع مـدعکنـد مکلـف اسـت مال یجابا منافع آمر که یدر صورت یو حت تواندیکار مالعملارسال شده حق »فروش برساند.ه او ب یندهنما یاالتجاره در آنجا است که مال یمحل(دادستان)

:ه کرده ب ینکه آمر مع یمتیرا به کمتر از حداقل ق ۀالتجار کار مالالعملاگر حق«ق.ت: ٣٦٣مادۀ مسؤولیت نسبت به تفاوت قیمتاجـازه آمـر در موقـع یلتحصـ و احتـراز کـرده یشتریضرر باز یدنماثابت ینکهخواهد بود مگر ا» قیمت«ل تفاوت و ؤفروش رساند مس

».مقدور نبوده است یتکه از عدم رعا یزن یخسارات یهاز عهده کل یدکرده باشد با یرکار تقصالعملاگر حق«ق.ت: ٣٦٤مسؤولیت در صورت تقصیر: مادۀ

».یدشده برآ یدستور آمر ناش کرده بخـرد و ینکه آمر مع یمتیرا به کمتر از ق هالتجار کار مالالعملاگر حق«ق.ت: ٣٦٥ممنوعیت استفاده از تفاوت قیمت: مادۀ

(تفاوت را در حساب آمر محسوب دارد. آن یداستفاده از تفاوت نداشته و با نموده بفروش رساند حق یینکه آمر تع یمتیاز ق یشتربه ب یا »ق به آمر است.)قیمت متعل

یکرده و مخصوصا در مورد ینادرست کار، [کار]العملحقاگر «ق.ت: ٣٧٠مجازات در صورت استفاده از تفاوت قیمت: مادۀ ه بـ العمـل نخواهـد بـود دارد مسـتحق حق فـروش محسـوب یمتکمتر از ق یاو یدخر یمتعالوه بر ق یمتیحساب آمر قه که ب

و همچنـین ممکـن اسـت بـه جـرم »فروشـنده محسـوب کنـد. یا یدارکار را خر العملحق تواندیآمر م یرعالوه در دو صورت اخ خیانت در امانت محکوم گردد.

انجـام یـاو پرداخت وجـوهول ؤکار در مقابل آمر مسالعملحق: «٣٦٧: مادۀ پرداخت وجوهو انجام تعهداتعدم مسؤولیت نسبت بهعـرف یـاو شخصا ضمانت طـرف معاملـه را کـرده یاو اعتبار نبودهه ب ۀمجاز در معامل ینکها مگر یستنطرف معامله تعهدات یرسا

. معاملـۀ ١کار اصوال مسؤول تعهدات طرف مقابل در برابر آمر نیست مگـر اینکـه:العملپس حق ».بلد او را مسئول قرار دهد یتجارت . شرط ضمانت شده باشد.٣لد او را مسؤول بداند؛ . عرف تجاری محل/ب٢اعتباری بدون اذن کرده باشد؛

(آمر) و آمر از اجازه فروش رجوع کرده یااگر فروش مال ممکن نشده و «ق.ت: ٣٧٢موارد جواز فروش مال بدون رضایت آمر: مادۀ محــل یتبــدا العمومیعآن را بـا نظــارت مـد توانــدیکـار مالعملحق کــار بگــذاردالعملاز حـد متعــارف نـزد حق یشالتجـاره را بــمال

رسانی به آمر برای فروش اموال الزامی است ولی نظر به این ماده، اطالع »فروش برساند.ه ب یدهمزا یقطر ه او ب یندهنما یا (دادستان) رسانی نیز شرطیت ندارد.الفساد، اطالعحضور او در محل الزامی نیست البته در اموال سریع

کار بـدون رضـایت آمـر، مـالی را بـه نسـیه بفروشـد یـا العملدر صورتی که حقکار به صورت نسیه: العملمال توسط حق منع فروش دهد؛ مسؤول جبران ضررهای ناشی از این عمل خواهد بود. قسطیشپ قوۀ قاهره را ثابت کند. است مگرکاری العملمسؤول تعهدات حق در برابر آمرکار العملحق به حساب آمربودن معامله به طـرف معاملـه اطـالع هست حتی اگرمسؤول تعهدات معامالت در برابر طرف معاملهکار العملحق

معاملـه نـه ن به حسـاب آمـر بـودکار از العملرسانی حق اطالعالزم نیست به طرف معامله گفته شود. به حساب آمر بودنداده شود. طالع، تأثیری در میزان مسؤولیت دارد.شرطیت دارد و نه در صورت ا







۱٦

تجاری دارند و نه مسؤولیت قراردادی. هیچ نوع مسـؤولیت قـراردادی اعـم از تجـاری یـا آمر و طرف معامله در برابر هم نه مسؤولیت معامالتی ندارند و تنها ممکن است مسؤولیت مدنی متصور باشد.

کار با خود: العملمعاملۀ حق

تواند مالی را که مسؤول فروش آن است به خودش بفروشد؟می کارالعملآیا حق

تواند کاالی خودش را برای آمر خریداری کند؟کار، در صورتی که مأمور خرید کاالیی برای آمر باشد، میالعملآیا حق

باشد که یاوراق بهادار یرسا یاو یاسناد تجارت یاالتجاره فروش مال یا یدخر ه کار مأمور بالعملاگر حق«ق.ت: ٣٧٣طبق نص مادۀکـه را یزیچ یابکند و یمعنوان فروشنده تسله آن بوده خود شخصا ب یدخر ه را که مأمور ب یزیچ تواندیم دارد یبازار یا یمظنه بورس

تنها در اموالی که مظنۀ بورسی »داده باشد. یآمر دستور مخالف ینکهمگر ا دارد نگاه یدارعنوان خر ه فروش آن بوده شخصا به مأمور ب تواند خود شخصا طرف معامله با آمر شود.کار صحیح است و میالعملو بازاری دارد معامله با خود حق

کـه وکالـت خـود را ینـرخ بـازار در روز یـا یبورس ۀرا بر طبق مظن یمتق یدکار باالعملفوق حق ۀدر مورد ماد :۳۷۴ ۀمادطبق نص »کار را برداشت کند.العمل حق یهالعمل و هم مخارج عادحق خواهد داشت که هم حق منظور دارد و دهدیانجام م

مخـارج، چه اجرتچه است. گرفته برای معاملهمخارج صورتو همچنین کاریالعملحق اجرت دریافت کار مستحق العملحق عـرفیـا شـرط شـودالل اسـت مگـر د با مخارجبه عهدۀ آمر است مگر در داللی: تصدی حمل و نقل، کاریالعملحق ، داللیدر

بگوید با آمر است. فروشنده واقع شود اگر انجام معامله را به آمر بدون یا یدارخر تواندیکار شخصا مالعملحق که یدر هر مورد: « ۳۷۵ طبق نص مادۀ

رسانی ندارد و نظر به این ماده، معامله با خود، نیاز به اطالع »خود طرف معامله محسوب خواهد شد.طرف معامله اطالع دهد یینتع شود.ای که مظنۀ بورسی و بازاری دارد انجام شود و طرف معامله تعیین نشود، معامله با خود محسوب میکه معاملههمین

رجوع مستحضـر ینکار قبل از ارسال خبر انجام معامله از االعمل ز امر خود رجوع کرده و حقا اگر آمر«ق.ت: ٣٧٦طبق نص مادۀگاه) خواد بگه در اموری کـه معاملـه بـا خـود مجـاز اسـت این ماده می »فروشنده واقع شود. یا یدارخر شخصا تواندینم یگرگردد د(آ

کار قبل از ارسال خبر انجام معامله مانع معامله با خود خواهد بود (هرچنـد عملال(مظنۀ بورسی) رجوع از آمر از امر خود و اطالع حق مظنه بورسی داشته باشد).

کار:العملاجرت حق

کار پرداخت گردد:العملق.ت، آنچه از سوی آمر باید به حق ٣٦٨ و ٣٥٧طبق مواد کار باید به او پرداخت .العملحق اجرت .١ کارالعملالزمۀ صورت گرفته برای معامله از سوی حق مخارج .٢کار به حساب آمر انجام شده است و برای معامله و نفع آمر الزم بوده است، اصال و منفعتـا العملسایر مخارجی که از سوی حق .٣

کار داده شود.العملباید به حق فعل آمر باشد.ه آن مستند ب یعدم اجرا یاکه معامله اجرا شده و شودیالعمل مکار مستحق حقالعملحق یوقت«ق.ت: ٣٦٩مادۀ

خواهد بود که عرف یاقدامات خود فقط مستحق اجرت یکار براالعملنشده حق یرپذانجام یگریعلل د یجهدر نت که یامور ه ب نسبت ق.ت: ٣٦٩نکات حائز اهمیت مادۀ ».نمایدمی ینمع المثل)(اجرت و عادت محل







۱۷

کار تعهد به نتیجه است.العملحقتعهد •کار از العملکاری امتناع کند، تا ابتدا اجرت را دریافت کند، بنابراین حقالعملتواند از انجام تعهدات حقکار نمیالعملحق •

آمر کار در مقابل العملحق«قانون تجارت ٣٧١اما مطابق مادۀ ؛بهره استقانون مدنی بی ٣٧٧حبس مذکور در مادۀ حق حـق حـبس قیمتـی کـه اخـذ کـردهو یا نسبت به اموالی که موضوع معامله بودهصول مطالبات خود از او نسبت به برای و

»خواهد داشت.ـ در صـورتی ٢ـ در صورتی که معامله انجام شود. ١گردد: شده میمی تعیینس الم اجرت کار مستحق العملدر دو حالت حق •

کار درصدد انعقاد آن است، به دلیل فعل آمر اجراء نگردد.العملای که حق که معاملهکار درصدد انعقاد آن است، به دلیل امور دیگری غیر از فعل آمر غیرقابل اجراء شـده العملای که حق در صورتی که معامله •

باشد.می نماید،ن میالمثل) معی اجرتی خواهد بود که عرف و عادت محل (اجرت کار مستحق العملباشد، حق العمل نخواهد بود.حق کار، در اجراء تعهدات خود مرتکب تقلب شود، مستحق العملق.ت، در صورتی که حق ٣٧٠طبق مادۀ

عاملی: کاری و العملتفاوت حق

العمل به اسم خود کار کسی است که در مقابل حق العملحق کاری انجام معامالت، به نام خود و به حساب دیگری است.العملحق کند.معامله می دیگری (آمر)ولی به حساب

.عاملی انجام معامالت، به نام دیگری و به حساب دیگری است

داللی: .انعقاد معامله داردی شخص که قصد پیدا کردن طرف معامله برا برای انجام معامله یا ،در مقابل اجرت شدنواسطه :تعریف داللی

خواهـد معـامالتی که میدالل کسی است که در مقابل اجرت واسطه انجام معامالتی شده یا برای کسی« ق.ت: ٣٣٥تعریف دالل: مادۀ ؛ ...»دالل شخصـی اسـت کـه «تونست بگه: البته می »قرارداد داللی تابع مقررات راجع به وکالت است. اصوال کند.نماید طرف معامله پیدا می

تواند شخص حقوقی باشد.دالل می کند.دالل به نام و حساب هیچکس معامله نمی کند.دالل در انعقاد عقد نقشی ندارد و فقط طرف معامله را پیدا می های داللی:ویژگی عقدی عهدی، معوض و إذنی است. داللی باید مانند عقود دیگر شرایط صحت عقد رعایت شود. داللیدر عقد باشند.طرفین عقد داللی آمر و دالل می قانون تجارت عملی تجاری است. ٢داللی طبق مادۀ .داللی برخی از معامالت نیاز به مجوزهای خاص دارد، مانند داللی معامالت بورسی یا داللی معامالت ملکی

اختیارات و وظایف دالل: تجارت کند. یزنموده و شخصا ن یمختلف دالل یهادر رشته تواندیدالل م«ق.ت: ٣٣٦مادۀ های مختلف:لی در رشتهجواز دال« مختلـف یهارشـته یـارشته یکچند آمر در یدر زمان واحد برا تواندیدالل م«ق.ت: ٣٤١جواز داللی برای آمرین مختلف: مادۀ

».یدآنها شود مطلع نما یرأ ییرکه ممکن است موجب تغ یگرید و امور یبترت ینرا از ا ینآمر یدبا صورت یندر ا یکند ول یدالل







۱۸

:ینصداقت طـرف یصحت و از رو یتدر نها یددالل با«ق.ت: ٣٣٧مادۀ صدر تکلیف مطلع کردن طرفین معامله از جزئیات معامله ».بکند ینطرف از یکی یرا فقط برا یدالل ینکهبه معامله مطلع سازد ولو ا راجع یاتمعامله را از جزئ

خــود یراتول تقلـب و تقصـؤمسـ یناز طـرف یـکدالل در مقابـل هــر «ق.ت: ٣٣٧مسـؤولیت مـدنی در ازاء تقصـیر: انتهـای مـادۀ .»باشدیم یاو یدنما یند یهتأد یامعامله قبض وجه یناز طرف یکیعوض تواندیدالل نم«ق.ت: ٣٣٨منع از اجراء تعهدات طرف معامله: مادۀ

دلیل این امر آن اسـت کـه دالل در ایـن بـاره » داشته باشد. ینامه مخصوصاجازه ینکهاجرا گذارد مگر ا موقع بهتعهدات آنها را آنکه قانون مدنی است، ٦٦٥و ٦٦٣مواد تکرار با عباراتی متفاوت، کسب وکالت ننموده است، این ماده

او داده ه اسـت کـه در ضـمن معـامالت بـ یو اسناد یاءول تمام اشؤدالل مس«ق.ت: ٣٣٩ مسؤولیت نسبت به اشیاء و اسناد: مادۀ ٦٦٦اگـر چـه طبـق مـادۀ » شخص او نبوده است.ه مزبوره مربوط ب اسناد یا یاءتلف شدن اش یا یعکه ضا یدثابت نما ینکهشده مگر ا

وارده به موکل اسـت، کـه تقصـیر او اثبـات شـود، ولـی در قانون مدنی، ید وکیل، ید امانی است، و فقط در صورتی مسؤول خسارات قانون تجارت دالل مسؤول تلف اشیاء و اسناد شناخته شده است، مگر آنکه ثابت کند که تلف آنها مربوط به او نبوده است.

اره را تـا موقـع خـتم التجـنمونـه مال یـدنمونه باشد دالل با یفروش از رو که یدر مورد«ق.ت: ٣٤٠داللی معامله طبق نمونه مادۀ »معاف دارند. یدق یناز امعامله او را ینطرف ینکهمعامله نگاه بدارد مگر ا

آنهـا یرأ ییـرکه ممکن است موجب تغ ...امور ... را از ینآمر یدبا ... دالل«ق.ت: ٣٤١لزوم مطلع کردن آمرین از امور مهم: مادۀ ».یدشود مطلع نما

راجـع بـه آن یتوسـط دالل واقـع و نوشـتجات و اسـناده هر گاه معامله ب«ق.ت: ٣٤٢اسناد: مادۀ مسؤولیت دالل نسبت به اعتبارانـد دالل توسط او معامله را کردهه باشد که ب یاشخاصه راجع بامضاها که یتوسط او رد و بدل شود در صورته ب ینطرف ینب ،معامله

»نوشتجات و اسناد مزبور است. یضامن صحت و اعتبار امضاها یآنهـا داللـ یکـه بـرا یدالل ضامن اعتبار اشخاص«ق.ت: ٣٤٣کننده: صدر مادۀ عدم مسؤولیت نسبت به اعتبار اشخاص معامله

».یستن... کندیم شـودیکـه توسـط او م یمعـامالت یضـامن اجـرا ...دالل «ق.ت: ٣٤٣عدم مسؤولیت نسبت به اجراء مفاد معامله: انتهـای مـادۀ

رسد و دالل مسؤولیتی نسبت به تعهـدات ناشـی از دیگر پس از آنکه معامله منعقد شد، تعهدات دالل به اتمام میبه عبارت » .یستن آن معامله ندارد.

که مـورد معاملـه بـوده هالتجار جنس مال یادالل در خصوص ارزش «ق.ت: ٣٤٤عدم مسؤولیت در خصوص موضوع معامله: مادۀ »(است) بوده. (دالل) از جانب او یرثابت شود تقص ینکهمگر ا یستول نؤمس :اعتبـار تعهـد ه از آنهـا بـ یکـی یامعامله ینهر گاه طرف«ق.ت: ٣٤٥مادۀ مسؤولیت دالل در صورت انجام معامله به اعتبار تعهد او

طـرفین که دالل به هر نحو انجام تعهدات یکی از این حالت در صورتی است »شخص دالل معامله نمود دالل ضامن معامله است. را مورد تضمین قرار دهد.

یـادالل در نفـس معاملـه منتفـع کـه یدر صورت«ق.ت: ٣٤٦لزوم اطالع به طرفین معامله در صورت سهیم بودن در معامله: مادۀ »(خواهد بود) ول خسارات واردهؤو اال مساطالع دهد داندینکته را نم ینکه ا یطرفه ب یدباشد با یمسه دالل در که یدر صورت«ق.ت: ٣٤٧آمر برای انجام تعهدات قراردادی در صورت سهیم بودن در معامله: مادۀ مسؤولیت تضامنی با

»تعهد خواهد بود. یول اجراؤباشد با آمر خود متضامنا مس یممعامله سه







۱۹

گرفته به ی او انجامهر دالل باید دفتری داشته و کلیه معامالتی را که به دالل«ق.ت: ٣٥٦ظف به داشتن دفتر داللی: مادۀ وم :ترتیب ذیل در آن ثبت نماید

تسلیم موضوع معامله فوری ینکهاشرایط معامله با تشخیص به ـ ٤ نوع معاملهـ ٣ مالی که موضوع معامله استـ ٢ اسم متعاملینـ ١التجاره است یا مال فوری است یا به وعده است وجه نقد ینکهاعوض مالی که باید پرداخته شود و تشخیص ـ ٥ است یا به وعده است

.نامه وزارت عدلیهامضاء طرفین معامله مطابق مقررات نظامـ ٦ به رؤیت است یا به وعده یا برات در صورتی که برات باشد ».دفتر داللی تابع کلیه مقررات راجع به دفاتر تجارتی است

اجرت داللی: تمام شده وساطت او یا یراهنمائه ب معامله که یرا مطالبه کند مگر در صورت یحق دالل تواندیدالل نم«ق.ت : ٣٤٨مادۀ

گه با متصدی حمل و نقل: ق.ت در این خصوص ساکت است اما قانون مدنی می؛ کاری: با اجرای معاملهالعملحق ( ».باشد )انعقاد قرارداد

نکات این ماده: تعهد دالل تعهد به نتیجه است. • امتناع ورزد، تا ابتدا اجرت را دریافت کند. انجام تعهدات داللی از تواندینمدالل حق حبس ندارد، یعنی • کاری حق حبس نسبت به اموال موضوع معامله یا قیمت آن داریم؛ در تصدی حمل و نقل العملدر داللی حق حبس نداریم؛ در حق

إلیه. . حق حبس در برابر مرسل ٢مرسل؛ . حق حبس در برابر ١دو جور حق حبس داریم: اگر ینبنابرا» دالل پس از حصول شرط مستحق اجرت خواهد بود.، باشد یقیشرط تعله هر گاه معامله مشروط ب«ق.ت: ٣٥٠مادۀ

اجرت نیست. معارض داشته است، دالل مستحق ،ملک منعقد شود، سپس معلوم شود که ملک بودن بالمعارضق به معاملۀ معل زمان با حصول هماست مگر عقد معلق که همان زمان انعقاد عقددالل به محض اتمام معامله یعنی زمان ایجاد اثر حقوقی که غالبا

کار خودش یک طرف معامله است باید معامله را اجرا کند، لذا العملحق کار از آنجایی که العملاست و در خصوص حق علیهمعلق مستحق اجرت است. از اجرای معاملهپس یدالل ۀمطالب فسخ بشود حق یقانون یاراتاز خ یکیواسطه ه ب یا (اقاله) ینطرف یترضاه معامله ب که یدر صورت«ق.ت: ٣٥٢مادۀ

».فسخ معامله مستند به دالل نباشد ینکهمشروط بر ا شودیاز دالل سلب نم چون داللی این گونه معامالت به دلیل نامشروع بودن موضوع معامله » معامالت ممنوعه اجرت ندارد. یدالل«ق.ت: ٣٥٣مادۀ

باطل است.که دالل یک معاملۀ منجز مشروع منعقد کرد مستحق داللی است: ولو اینکه فسخ شود، ولو اینکه اقاله گه:همیندو مادۀ باال می

شود، ولو اینکه منفسخ شود. ینا یرغ یقرارداد خصوص ینکهاست که او را مأمور انجام معامله نموده مگر ا یطرف ۀعهده دالل ب ۀالزحمحق«ق.ت ٣٥٤مادۀ

»را مقرر بدارد. یبترت به الزحمه بر اساس تعرفۀ قانونی است.قانون دالالن نسخ شده است و جایگزین آن تعیین حق ١٣با توجه به مادۀ ٣٥٦و ٣٥٥مواد

مخصوص ، دفترتواند قراردادی باشد به شرط اینکه متجاوز از تعرفه نباشد و همینطور در خصوص دفترالزحمه میعبارتی حق داللی الزم است که باید امور راجع به داللی در آن قید شود.







۲۰

بر یاو یدمعامله اقدام نما یگرف دنفع طر ه داده ب یتاو مأمور ه که ب یخود نسبت به کس یفهاگر دالل برخالف وظ«ق.ت: ٣٤٩مادۀ که کرده نخواهد بود یاجرت و مخارج را قبول کند مستحق یوجه ۀوعد یاو یافتدر یمحل از طرف مزبور وجه ی تجارت خالف عرف

؛ .... »متصدی حمل و نقل را تابع وکالت کاری و العمل، قانونگذار اصوال داللی، حق ٣٧٨و ٢٥٨و مواد ٣٣٥نکته: با توجه به قسمت اخیر مادۀ

دانسته است و این در حالی است که با یک نگاه ظاهری به همان مفاهیم أعمال تجاری فوق شکال هیچ کدام شبیه وکالت نیستند. در نتیجهبودن، بودن، اذنیعهدی بودن عقد،رضایی ،المثل از حیث لزوم و جوازمقصود از تبعیت از وکالت ناظر به مقررات ماهوی وکالت است. فی

تر از حیث مسؤولیت امانی، تابع وکالت هستند. بودن و از همه مهممعوضت در مواد : ید امانی وکیل به این معنی است که وکیل مسؤول نیست مگر تقصیر او ثابت شود.نکته

غالبا با این وضع ٣٩٤تا ٣٣٥با دق

حواستون باشه: یکسری از تقصیر یا قوۀ قاهره را ثابت کند. مسؤول هست مگرحمل و نقل کار و متصدی العملمواجهیم که دالل، حق مسؤول شخص، «بودن ید است در حالی که ید ضمانی حالتی است که ضمانی...» مسؤول هست مگر «...گن این اوونهایی که تعطیلن می

این است که در این سه مقوله، قانونگذار همان ید امانی را به شکل تعهد به واقعیت .»عدم تقصیر یا قوۀ قاهره را ثابت نماید هست حتی اگربینی کرده است و به نوعی فرض مسؤولیت کرده ولی امکان رفع مسؤولیت را نیز ) پیشنتیجه (بر خالف وکالت که تعهد به وسیله است

د به نتیجه است بر خالف وکالت.نتیجه اینکه ید دالل، امانی است مثل وکالت و تعه بینی کرده است.پیش خالف آن را ثابت کند. هست مگرشده ضمن معامله : دالل، مسؤول اسناد و اشیاء سپرده٣٣٩ماده خالفش ثابت شود. مگر هست: دالل، ضامن صحت و اعتبار امضای نوشتجات و اسناد راجع به معامله ٣٤٢مادۀ خالف آن ثابت شود. مگرهست : دالل، ضامن تقصیر و تقلب خود ٣٣٧مادۀ چون اثبات خالف آنها به واسطۀ اثبات عدم تقصیر یا قوۀ قاهره بودنضمانیاست و نه تعهد به نتیجههای فوق، گویای »هست«همۀ بینی شده است.پیشاست ) یعنی وی نیز مسؤول کار، تعهد به نتیجه است (بر خالف وکیلالعملباشد (مثل وکیل)؛ تعهد حق کار امانی میالعمل: ید حق نکته ٣٦٦ماده کار مسؤول تقصیرات خود هست مگر خالف آن را ثابت نماید.العملگه: حق می ٣٦٤المثل ماده خالف آن را ثابت نماید. فی مگر

کار مسؤول العملگه: حق می ٣٧٠ماده خالف آن ثابت شود. هست مگرکار مسؤول ضررهای ناشی از فروش نسیه العملگه: حق میت کنید همۀ هست مگرتفاوت قیمت

کار در العملبودن به نتیجۀ ید حق های فوق، بیانگر امانی...»هست مگر «... خالف آن ثابت شود. دق

کاری است و نه ید ضمانی.العملمقابل آمر قرارداد حق ٣٧٠، در فروش نسیه بدون اذن ٣٦٦، مسؤولیت تفاوت قیمت در فروش کمتر از حداقل قیمت ٣٣٦، اصل مسؤولیت امانی ٣٦١نظر به مواد:

کار، آن هم با تعهد به العمل؛ که همگی نشانگر ید امانی حق انجام یا اقدام هر کار نادرست مثل اعالم قیمتی بیش از خرید یا کمتر از فروشعالوه بر این مسؤولیت مفروض ٣٧٠کار مسؤول هست مگر خالف آن ثابت شود. ضمنا در مادۀ العملنتیجه است یعنی در تمام این موارد حق

کار را خریدار یا فروشنده محسوب کند.العملتواند خود حق . آمر می٢. عدم استحقاق کمیسیون؛ ١بینی شده است: دو ضمانت اجرا نیز پیشکار را مسؤول بیمه ندانسته و ثانیا العملکار به تصریح قانون به صورت قاعدۀ تکمیلی اوال حق العملحق ٣٦٧و ٣٦٠: نظر به مواد نکته

داند مگر اینکه در باب بیمه، دستور آمر باشد و در باب تعهدات طرف، شرط ضمانت شده یا مسؤول تعهدات طرف معامله در مقابل آمر نمی ه بدون اذن به صورت نسیه انجام شده یا عرف تجاری شخص را مسؤول بداند. معاملمتصدی «گه: می ٣٨٦المثل: م : ید متصدی حمل و نقل نیز امانی به نتیجه است یعنی مسؤول هست مگر خالف آن را ثابت نماید. فینکته

مسؤول متصدی «گه: می ٣٨٧م ؛...» هست مگر دیمسؤول مفقومتصدی «گه: می ٣٨٦قسمت اخیر م ؛...» هست مگر مسؤول تلف







۲۱

خسارت مسؤول متصدی «گه: می ٣٨٧م ؛...» هست مگر مسؤول نقص کاالمتصدی «گه: می ٣٨٧م ؛...» هست مگر خسارت تأخیرت کنید همۀ ؛...» هست مگر آواری

ید ضمانی. بودن به نتیجۀ ید متصدی است و نههای فوق، بیانگر امانی...»هست مگر «... دق

ت کنید همۀ :نکتهشود. هم دالل، هم می» نیست«تبدیل به قوۀ قاهرهیا امور خارج از ارادۀ شخصهای فوق، با اثبات »هست«دق

کار، مسؤولیت امانی به نتیجه دارند.العملمتصدی حمل و نقل و هم حق متصدی حمل و نقل پس از تحویل کاال و اخذ کرایه و یا پس از انقضای مرور زمان یکساله دیگر مسؤول ٣٩٣و ٣٩١: نظر به مواد نکته

روز پس از ٨ها ظرف و یا عیوب غیرظاهری باشد که منت باشدای ) تدلیس یا تقصیر عمده٣٩١نیست، مگر اینکه در حالت تحویل کاال (صرفا در باب دعوای خسارت چه بحری چه غیربحری، پس از یک ٣٩٣داده شود؛ اما به موجب مادۀ ه باید اطالع التجار گرفتن مالتحویل

سال مرور زمان دیگر هیچ دعوای خسارتی پذیرفته نیست. . بارنامـه ١خسارات مگـر: استرداد کاال را دارد، به شرط پرداخت مخارج و کننده) اصوال حق مرسل (ارسال ٣٨٣و ٣٨٢به موجب مواد :نکته

. پـس از ٤. اعالم وصولی کاال به مقصد صـورت گرفتـه باشـد یـا ٣موجود نزد مرسل قابل تحویل نباشد یا . رسید ٢إلیه تسلیم شده یا به مرسل حالت، حق استرداد منتفی است. ٤تقاضای تسلیم شده باشد. در این ،کاال در مقصد وصول

توانـد شود و متصدی میسبب ایجاد امانت (رابطۀ امانی) در نزد متصدی می یهإل دم انجام تعهدات توسط مرسل ع ٣٨٤به موجب مادۀ : نکتهچنـین وضـعیت های آن را نزد خود یا نزد ثالث به صورت امانی نگاه دارد و یا با اطالع دادستان آن را به فروش برساند، به هر حـال مسـؤولیت

کننده/آمر) است.لبالتکلیفی به عهدۀ مرسل (ارسا

به تقاضای یکی از طرفین (رأسا ممکن نیست) در صورت تواند (بدون آنکه نیاز به اطالع دادستان باشد) دادگاه صالح می ٣٩٢به موجب مادۀ شـده و بـا جلسـهصورت علت فـروشإلیه یا رأی به امانت و یا رأی به فروش صادر کند به شرط اینکه در فروش اختالف بین متصدی و مرسل

پرداخت مخارج و وجوه از آن جلوگیری نشده باشد.

شود.تجاری محسوب نمی حمل و نقل با پستقانون پست، ٤: به موجب مادۀ نکته

در این سه موضوع کند.کند؛ متصدی حمل و نقل نتیجۀ معامله را حمل میکار معامله میالعملکند؛ حق : دالل مقدمه را فراهم مینکتهاز آنچایی که هیچ اسم و رسمی از دالل و متصدی در توانید خالفش را ثابت کنید.قانونگذار فرض را بر وجود مسؤولیت گذاشته ولی می

از ندارند. هر کجا که اسم و رسمی در معاملهمعامله نیست اصل بر این است که دالل و متصدی نقشی در معامله ندارند پس مسؤولیتی هم شون به دارند؛ مثال وقتی دالل سهیم باشد یا منتفع باشد یا طرفین معامله یا یکی مسؤولیت معامالتیاینها در معامله پیدا شد، این دو

چنانچه شرط ضمان برای دالل شده باشد؛ طبیعی است که در این اعتبار تعهد دالل معامله کنند (ضمانت ضمنی) و یا طبق اصول حقوقیاینهایی که گفتیم مثال است و حصری نیست. هر جا سر و کلۀ دالل در معامله پیدا خواهد داشت. همحاالت، دالل، مسؤولیت معامالتی

شد، مسؤول است.، معامله، ارزش موضوع معامله، اجرای معامله، اعتبار طرفین معاملهدارند دالل در نیز اذعان می ٣٤٤و ٣٤٣همانگونه که بیان شد و مواد

شدن] و یا مگر تقصیر وی بودن، منتفع[معامله به اعتبار دالل، سهیم ٣٤٧تا ٣٣٥های ضامن نیست، مگر یا حالت معاملهجنس موضوع ثابت شود.

راجع به مسؤولیت ٣٤٢مادۀ و شده در ضمن معاملهاسناد سپردهکه مسؤولیت اشیاء و ٣٣٩مادۀ که اصل مسؤولیت امانی ٣٣٧نظر به مواد مسؤولیت امانی به باشد، دالل با توجه به فرض مسؤولیت در این سه ماده می شده در معاملهصحت و اعتبار اسناد و نوشتجات رد و بدل

آنکه عدم مسؤولیت خود را به واسطۀ عدم تقصیر یا قوۀ قاهره اثبات نماید. هست مگردارد یعنی مسؤول نتیجه







۲۲

اگر متصدی حمل و نقل که حمل کاالی شخص الف را بر عهده گرفته است، آن را به مأمور حمل دیگری جهت حمل بسپارد و در : سوال به کاال وارد شود: نتیجۀ حمل، خسارتی

اند.هم متصدی هم مأمور حمل مشترکا مسؤول × اند.هم متصدی هم مأمور حمل به نسبت مسؤول × اند.هم متصدی هم مأمور حمل متضامنا مسؤول × .متصدی مسؤول است و حق رجوع به مأمور حمل را دارد

)دیگرمتصدی حمل یا راننده(اعم از مأمور حملاین کار را انجام دهد یا توسط مباشرتا :متصدی حمل و نقل مسؤول است اعم از نکتهدوم هیچ نقشی در مسؤولیت متصدی اول در برابر فرستنده ندارد؛ متصدی یمتصد یااعم از راننده مأمور حملاین کار را انجام دهد. وجود

اول به هر حال ضامن است. متصدی به هر حال مسؤول کل خسارت هست (بدون نیاز به اثبات تقصیر). مأمور حمل از حیث ضمان قهری بر مسؤولیت اشتراکی یا نسبی است. مسؤولیت تضامنی تقصیر) مسؤول کل خسارت هست. مسؤولیت تضامنی استثناء است، اصل (با اثبات

ای که در مورد گزینۀ سوم باید بگیم اینه: در سؤاالت اگر هر چهار گزینه راجع تصریح نشده است. نکته ٣٨٨نیاز به تصریح دارد ولی در مادۀ ای بود که بحث حق رجوع را مطرح کرده بود گزینه هادر کنار گزینه را بزنیم ولی اگر» مسؤولیت تضامنی«الجرم باید مسؤولیت بود نوع به

. حق رجوع متصدی به مأمور حمل به هر حال (حتما بر گزینۀ مسؤولیت تضامنی ارجح است) زنیمهمان را می ٣٨٨طبق تصریح ماده باشد بدون آنکه نیاز به اثبات تقصیر باشد کاال هم حق مراجعه به متصدی برای کل خسارت را دارا میصاحب ٣٨٨به موجب مادۀ پابرجاست.

(اتالف یا خسارت از باب ضمان قهری تواند به مأمور حمل (اعم از راننده یا متصدی دوم) برای کل چون فرض مسؤولیت است و از سویی می مراجعه کند. تسبیب)

ن حمل اشخاص (مسافر) تابع قرارداد حمل و نقل مدنی است اما در سؤاالت تحلیلی مثل ارشد، حمل اشخاص نیز : در سؤاالت کانونکته تواند تجاری به شمار آید. می

توان گفت قراردادی است که بین صاحب کاال با متصدی حمل و نقل در رغم عدم تعریف در قانون تجارت می: قرارداد حمل و نقل علینکتهاسم قرارداد حمل و نقل در رابطه با شود.های دریایی، هوایی، زمینی یا ریلی تنظیم میبار و مسافر (اشیاء و اشخاص) در حمل و نقل دو مقولۀ

بارنامه یک سند شود.نامیده می بلیطشود. اسم قرارداد حمل و نقل در رابطه با موضوع مسافر، نامیده می رسید باریا بارنامه موضوع بار، انتقال نیست و قائم به خود فرد (به اسم شخص) است.ها) اما بلیط سند قابلانتقال است (همۀ بارنامهمالکیت قابل

که به نام خودکاری (العمل، حق گری معامالت ملکی، تجاری و سایر معامالت)داللی (ماهیت: واسطه ٣٧٨و ٣٥٨، ٣٣٥: نظر به مواد نکتهکند) و تصدی چون دالل اصال معامله نمی که وجه تمایز با داللی است کردنمعاملهکاری داریم + به حساب دیگری العملفقط در حق

رغم اینکه شباهت ظاهری به وکالت ندارند اما از حیث مقررات خواد) علیمی ابزار و تشکیالت، مؤسسه و بنگاه، تکرارحمل و نقل (که البته با توجه به اینکه آنها موضوعات تجاری ند؛ از این روی، مسؤولیت آنها مسؤولیت امانی است و نه ضمانی.تابع وکالت هست» ماهوی«

ت هستند قانونگذار فرض مسؤولیت نموده و آنها را متعهد به نتیجه دانسته است (تقصیر را قانونگذار فرض کرده مگر اینکه عدم تقصیر را ثاب کند).بینی له، منتفع یا سهیم بودن پیشمرسانی در باب چندآمری، جزئیات معاتنها در داللی اطالع ٣٤٦و ٣٤٧، ٣٤١، ٣٣٦نظر به مواد : نکته

کاری و تصدی العملرسانی شرط نیست بلکه در حق کاری و تصدی هرچند این تعددها مجاز است اما اطالعالعملشده است اما در حق ٣٦٢و همینطور طبق مادۀ رسانی راجع به جریان اقداماتاطالع ٣٥٩المثل: طبق ست فیرسانی در موضوعات دیگر شرط ااطالعرسل به متصدی حمل و نقل از رسانی توسط م اطالع ٣٧٨و به موجب مادۀ الفسادالتجارۀ سریعالعموم برای فروش مالرسانی به مدعیاطالع







۲۳

هایی هستند که رسانی. اینها همگی اطالعیه از وصول کاالل إرسل رسانی به م عاطال ٣٨٩و به موجب آدرس، محل تسلیم، وزن کاال و ... اند.بینی شدهپیش

ق.آ.د.م). ٣٦ق.ت و مادۀ ٣٣٨نامۀ مخصوص داده شده و تصریح شود (ماده نکته: دالل همانند وکیل حق اجرا ندارد مگر اینکه اجازه عالمت تجاری:

باشد و هر تجدید سال است و مبدأ آن از تاریخ تسلیم اظهارنامه می ١٠است. مدت اعتبار ثبت عالمت تجاری داشتن عالمت تجاری اختیاری وانتقال است ولی اعتبار انتقال منوط به کند. عالمت تجاری قابل نقلسال حق انحصاری مزبور را برای صاحب آن تضمین می ١٠ثبت برای ثبت است.

ثبت اختراع:نماید باید سال است و تعیین این مدت مخترع است و برحسب مدتی که انتخاب می ٢٠و حداکثر ١٥و یا ٥،١٠مدت اعتبار ورقه اختراع

است. انتقالقابلگردد. حق اختراع کال یا جزئا هزینه بپردازد. مدت اعتبار در خود ورقه قید میهای عمومی تهران است. خواه اقامتگاه خوانده تهران یا شهر عالمت تجاری دادگاه دادگاه صالح حقوقی و کیفری در خصوص حق اختراع و

دیگری باشد و خواه محل وقوع جرم تهران یا شهر دیگری باشد.مقام تجارتی اوال خود یک عمل تجاری نیست (بر خانه است. قائمخانه شرکت نیست، محل تجارت رئیس تجارت: تجارتمقام تجارتیقائم

خانه خانه، او را در امور مربوط به تجارتوقت تاجر نیست بلکه کسی است که رئیس تجارتمقام هیچکاری) پس قائمالعملالف داللی و حق خت شود تجارت

تاجر است (ماده خانه خانه یک شخصیت حقوقی مستقل ندارد و تاجر نیست بلکه رئیس تجارتنائب خود قرار داده است. دق

مقام به ثبت رسیده و اعالم شده باشد، تجدید اختیارش هم مستلزم ثبت و اعالن است.زمانی که نصب قائم ٣٩٦توجه به مادۀ ). با ٣٩٥قانون آیین دادرسی مدنی که اصل بر وکالت اجتماعی در صورت تعدد وکیل بود در حقوق تجارت به موجب مادۀ ٤٤: به موجب مادۀ نکتهها اصل بر استقالل و انفراد مقامستلزم ثبت و اعالن است این یعنی در صورت تردید در اجتماع یا استقالل قائممقامی اجتماعی مقائم ٣٩٧

آنها است مگر ثبت و اعالن شده باشد.وسط و همانند قواعد آیین دادرسی مدنی که وکالت در توکیل مستلزم اذن و تصریح موکل بود، گرفتن نائب ت ٣٩٨با توجه به مادۀ :نکته خانه ممکن است. پس در جزئی از کارها نیابت بدون اذن مجاز است.مقام نیز در کلیۀ کارها با اذن رئیس تجارتقائم

مقام تجاری که نیابتش به ثبت رسیده و اعالن شده صرفا با ثبت و اعالن در قانون آیین دادرسی مدنی، عزل قائم ٣٧: بر خالف ماده نکته مقابل ثالث معتبر است.

تر اینکه شود و عجیببود با فوت یا حجر رئیس منعزل نمی خانهنائب رئیس تجارتمقامی که عجیب است که قائم ٤٠٠: با توجه به مادۀ نکته(اصل این است که وقتی اصیل بمیرد، محسوب شده است مقامبرابر با انعزال قائمرکت شخانه یک شرکت به شمار آمده و انحالل آنتجارت

خانه است).خانه نیست، نایب رئیس تجارتمقام، نایب تجارتشود؛ قائمنایب هم منعزل میمقام است که رابطۀ نیابتش تابع قانون تجارت است و اال هر نوع رابطۀ نمایندگی دیگر مثل وکالت، مثل صرفا قائم ٤٠١: نظر به مادۀ نکته

مخدومی و شاگردی هر کدام تابع قواعد عمومی خود است. -رابطۀ خادم

های تجاریفصل دوم: شرکت تجاری و مدنی از قرار ذیل است: هایشرکتتفاوت







۲٤

عقد به وجود آیند و یا به به موجبمل است مدنی محت هایشرکت آنکه حال آیندمیعقد به وجود موجب بههمیشه تجاری هایشرکت .١ وراثت، اختالط، ...)مثل دیگر (طریقی

ها، شرکاء و آیند منظور ما آن است که در برخی شرکتهای تجاری با عقد یعنی قرارداد به وجود میگوییم شرکتنکته: اینکه میکنند که های سهامی، سهامداران ورقه خرید سهم را امضا میکنند و در شرکتنامه را امضاء میاساسنامه و یا شرکت ،سهامداران

های نامه یا ورقه خرید سهم، همگی داللت بر عقد بودن شرکتبنابراین امضای اساسنامه یا شرکت؛ نویسی گویندحا به آن پذیرهاصطال تجاری دارند.

جایزند.عقدی اندآمدهمدنی که با عقد به وجود هایشرکت آنکهحال اندالزمتجاری عقدی هایشرکت .٢ .اندبهرهبیمدنی از وجود شخصیت حقوقی هایشرکت آنکهحالی واجد شخصیت حقوقی هستند ر اتج هایشرکت .٣در کهدرحالیشرکاست شخصی مخصوص به خود هستند و این دارایی جدای از دارایی اختصاصی دارایی تجاری دارای هایشرکت .٤

.باشدنمیاختصاصی نیز دارای دارایی ند وحقوقی نیست د شخصیت واج های تجاریمدنی چون شرکت هایشرکتکنند، دارایی مستقل شرکت ایجاد ترین اثر شخصیت حقوقی است. بعد از اینکه صاحبان آورده، آوردۀ خود را تقدیم شرکت میمهمدارایی

. صاحبان آورده تبدیل به شرکای ٢شود؛ . آورده تبدیل به دارایی مستقل شرکت می١افتد: شود با تشکیل و ثبت شرکت دو اتفاق میمی(سهم) است و در یکسری شود. این حق در یکسری جاها به واسطۀ سهام ، برای شریک حق ایجاد میشوند. در نتیجهشرکت می

شود. این حق هم جنبۀ مالی (سود مستمر، استرداد اصل آورده بعد از انحالل) دارد و هم جنبۀ الشرکه ایجاد میها به واسطۀ سهمشرکت غیرمالی (حق رأی، حق اطالع، حق حضور).

لی دارد، هم شده است. حال این حق هم جنبۀ ما الشرکه هر دو یک حق دینی است که برای شریک به عهدۀ شرکت ایجادسهم و سهم باشند.توثیق (وثیقه یا رهن) میاسقاط و قابلتوقیف، قابلانتقال، قابل، قابلتقویمدارند، قابل جنبۀ غیرمالی و از آنجایی که جنبۀ مالی

در سهام وثیقۀ مدیران و در ١١٤ق.م رهن دین را باطل دانسته است، اما در حقوق تجارت اوال به موجب مادۀ ٧٨٤رغم اینکه مادۀ علیکه وثیقۀ اوراق بهادار از جمله سهم یا اوراق مشارکت و یا حتی ١٣٨٠ها مصوب ثانی به موجب قانون خاص الزام سپردن وثیقه به بانک

.الشرکه نیز پذیرفته شده استتوثیق سهام و سهمق.م ١٠را پذیرفته است و النهایه، به موجب مادۀ الشرکه سهممدنی در اغلب موارد اتخاذ تصمیم به اتفاق هایشرکتدر آنکهحالتجاری به اکثریت آراست هایشرکتدر اغلب موارد اتخاذ تصمیم در .٥

.باشدمیآراء مدنی نام مخصوص به خود هایشرکتدر اغلب موارد آنکهحالرای نام مخصوص به خود هستند دا تجاری هایشرکتدر همۀ موارد .٦

ندارند. .اسم شریکو نام خاص/اسم خاص، عنوانها حداکثر متشکل از سه بخش است. نام شرکت

اسم شریک اسم خاص عنوان

مختلط سهامیو مختلط غیرسهامی، نسبی، تضامنی + + +

)با مسؤولیت محدودو تعاونی، هاسهامیها (شرکتسایر - + + برده در حکم ضامن است.(+) فقط شریک نام

است. در حکم شرکت تضامنیباشد های عمال موجود که فاقد عنوان میشرکت ٢٢٠به موجب مادۀ - - -

تست: اگر شرکتی فاقد عنوان باشد: شریک در حکم ضامن است. ×







۲٥

اند.تضامنیشرکاء در حکم شرکای × شرکت در حکم شرکت تضامنی است. × .شرکت و شرکاء در حکم تضامنی هستند در حکم تضامنی شرکتدر حکم تضامنی است الزاما شریکیاند ولی وقتی نیز ضامن شرکاءحکما در حکم تضامنی است، شرکتوقتی

نیست.گردد زیرا این اموال دیگر متعلق به خود ل شرکت قطع میمحض تشکی های تجاری رابطه مالکیت شرکاء با اموال خود بهدر شرکت .٧

های تجاری، شرکاء نسبت به اموال شرکت، دارای یک حق احتمالی هستند که شرکت است؛ به همین دلیل است که در شرکتباشد، رابطۀ مالکیت های مدنی از آنجاکه شرکت، واجد شخصیت حقوقی مستقلی نمیاما در شرکت؛ گوینداصطالحا به آن حق دینی می باشند.گویند شرکاء همچنان دارای یک حق عینی نسبت به اموال میگردد، اصطالحا میشرکاء با اموال خود قطع نمی

ای الزامات را ضروری دانسته است، مثل پاره قانونگذارهای تجاری، های تجاری و مدنی آن است که در شرکتتفاوت دیگر شرکت .٨های مدنی چنین که در شرکتکننده و مواردی از این قبیل درحالیثبت شرکت، وجود هیأت مدیره، ارگان نظارتداشتن اسم مخصوص،

الزاماتی وجود ندارد.شوند یعنی هدف شرکاء از بردن تشکیل میهای تجاری همیشه به قصد نفعهای تجاری و مدنی آن است که شرکتتفاوت دیگر شرکت .٩

های مدنی امکان دارد هدف شرکاء از تشکیل شرکت، انتفاع نباشد بلکه به آنکه در شرکتد؛ حالباشتشکیل شرکت، انتفاع می منظورهای دیگری شرکت مدنی را تشکیل دهند.

کنند.های مدنی علیه شرکاء اقامۀ دعوی میعلیه خود شرکت است، اما در شرکت های تجاری، اقامۀ دعوی برشرکت در مورد .١٠علیه ری اگر بخواهیم از جانب شرکت اقامۀ دعوی کنیم، خواهان دعوی، خود شرکت است و اگر بخواهیم برهای تجانکته: در شرکت

عنوان خواهان و یا خواندۀ های مدنی خود شرکاء بهکه در شرکتخواندۀ دعوی خود شرکت است، درحالی ،شرکت اقامۀ دعوا کنیم باز گیرند.دعوی قرار می

موجود در قوانین ایران از قرار ذیل است: هایشرکت

شرکت سهامی خاص .١ شرکت سهامی عام .٢ محدود مسؤولیتشرکت با .٣ تضامنیشرکت .٤ شرکت نسبی .٥ شرکت مختلط غیر سهامی .٦ شرکت مختلط سهامی .٧ شرکت تعاونی .٨

:٤٤های اصل در قانون اجرای سیاست :نکته ١ماده ٨مصرف قانون تجارت است) بند های تولید و های تعاونی متعارف (همان تعاونی. شرکت١ ١ماده ٩های تعاونی سهامی عام (در قالب سهامی عام) بند . شرکت٢ ١ماده ١٠تواند در قالب سهامی عام باشد یا تعاونی) بند تعاونی فراگیر ملی (اختیاری است یعنی میهای . شرکت٣







۲٦

های تعاونی متعارف) فرقی نکرده اما هدفشان متفاوت است. هدف این دو مورد (شرکتهای تعاونی ساختار این دو مورد اخیر، با اولی (شرکتهای تعاونی المثل در شرکتهای پایین است؛ فیکردن فاصلۀ دهکسازی و کمهای تعاونی فراگیر ملی) خصوصیسهامی عام و شرکت

شکیل دهند.فراگیر ملی سه دهک پایین جامعه باید هفتاد در صد اعضاء را تشده در قانون تجارت بر هفت قسم است که یکی از آنها شرکت تعاونی تولید و مصرف است که اصطالحا شرکت های تعریفپس شرکت

٤٤های اصل از سویی به موجب قانون اجرای سیاست شوند.شناخته می ٤٤های اصل ونی متعارف نیز به موجب قانون اجرای سیاستاتع .تعاونی فراگیر ملیو شرکت تعاونی سهامی عامتعاونی دیگر تعریف شده است که عبارتند از: شرکت ظاهرا دو شرکت

که دو تا از آنها ٤٤های اصل قانون اجرای سیاست ١تا در مادۀ ٣قانون تجارت + ٢٠تا در مادۀ ٧شرکت تعریف شده است ( ٩در حال حاضر های قانون تجارت متفاوتند واال ساختار شده صرفا به لحاظ اهداف با شرکتشرکت جدید تعریفجدید است و یکی قبال تعریف شده بود). دو

به انتخاب شرکاء تعاونی فراگیر ملیو مشمول مقررات سهامی عام تعاونی سهامی عامعمومی آنها مشمول قانون تجارت است. به نحوی که شود). شکیل شود (این موضوع در اساسنامه تعیین میتواند تمی سهامی عامو یا تعاونی مشمول ساختار

توانند هر شرکتی را که بخواهند با رعایت الزامات : هرچند که اشخاص در هنگام تشکیل شرکت در انتخاب نوع شرکت آزادند یعنی مینکتهنوع خاصی از شرکت تشکیل شود؛ برای مثال ها الزام قانونی وجود دارد کهقانونی آن شرکت تشکیل دهند اما استثنائا برای برخی فعالیت

گری باشد الزاما باید شرکت سهامی عام تشکیل دهند. همچنین خواهند شرکت آنها موضوع فعالیتشان بانکداری یا بیمهاشخاصی که میید اقدام به تشکیل شرکت سهامی عام خواهند سهام شرکت آنها در بازار بورس و اوراق بهادار مورد دادوستد قرار گیرد الزاما بااشخاصی که می

خواهند به کار صرافی اشتغال داشته باشند باید شرکت تضامنی تشکیل دهند.بنمایند. همچنین باید توجه داشت اشخاصی که مید، ضمانت اجرا های هشتگانه) در نیاورننکته: اگر چند نفر به عمل تجاری اشتغال داشته باشند اما خود را در قالب یک شرکت تجاری (شرکت

مقرر داشته هر یک از شرکاء این شرکت در قبال کل قانونگذارچنین شرکتی را تضامنی قلمداد نموده است یعنی ق.ت ٢٢٠چیست؟ ماده های شرکت، مسئولیت تضامنی دارند.بدهی

:هاشرکتکلی بندیدسته

و نسبی از این تضامنی هایشرکتبرخوردار است. اهمیت ل شرکاء در آنها از درجۀ او هستند که عنصر هاییشرکت شخص: هایشرکت -١ .اندقبیل

و سهامی عام و خاص هایشرکتبرخوردار است. اهمیت اول سرمایه در آنها از درجۀ هستند که عنصر یهایشرکت :ایسرمایه هایشرکت -٢های های با مسؤولیت محدود در دستۀ شرکته لحاظ میزان مسؤولیت، شرکتهرچند ب محدود از این قبیل است. مسؤولیتشرکت با

المثل حداقل باشد. فیهای اشخاص میهای شبیه شرکتای به شمار آمد اما از حیث سایر ویژگیای قرار گرفت و یک شرکت سرمایهسرمایه الشرکهسهمشود نه اساسنامه، آورده نامیده می نامهشرکتشود، قرارداد نامیده می شریکدو شخص برای تشکیل الزم است، نام اشخاص

تواند باعث انحالل باشد، انتقال سرمایه نیازمند رضایت سایر شرکاء است، شود و نه سهام، فوت شریک با مسؤولیت محدود مینامیده میهای اشخاص است ولی مسؤولیتش یه شرکتبا مسؤولیت محدود شب هایپس غالب ویژگی خواهد.تشکیل شرکت حداقل سرمایه قانونی نمی

ها است.ایشبیه سرمایهمحدود و یا دارای مسؤولیتبا شرکت شریک مسؤولیت : برخی از شرکاء، دارای اندشریکی که دارای دو نوع هایشرکت مختلط: هایشرکت -٣

سهامی و شرکت مختلط . شرکت باشندمیتضامنی شرکت شریک مسؤولیت سهامی هستند و برخی دیگر دارای شرکت سهامدار مسؤولیت .اندقبیلغیر سهامی از این مختلط







۲۷

که بسیار ١٣٧٧و اصالحیۀ سال ١٣٧٠مصوب سال .ا.ج.ا اقتصادقانون بخش تعاون به موجبی هستند که هایشرکت تعاونی: هایشرکت -٤ ال خواهد شد.معإصورت سکوت اینها، مقررات کلی الیحۀ اصالح قانون تجارت در آنها درو گردندمیخود تشکیل ۀو اساسناممهم است

ها م شرکاء یا سهامداران مستقل باشد چون در این شرکتها و با.م.م) و تعاونی، نام شرکت باید کامال از ناهای سرمایه (سهامینکته: در شرکت -٥شرکت «حوۀ نامگذاری در این شرکت ها اینگونه است که باید ابتدا عنوان شرکت مثال تکیه بر سرمایه است و نه نام شریک یا سهامدار. ن

ای یا تعاونی تشکیل دادیم، اسم مثال اگر من و شما و دوستمون شرکتی سرمایه». یاروکالت«و بعد یک نام مستقل مثال ...» سهامی خاص اگر این قاعده سهامی و تعاونی یهاشرکتضمانت اجرای این حرفم اینه: در بگذاریم.» شرکت تعاونی مالکریمی«شه مثال شرکت رو نمی

، شرکت تضامنی ص ثالثاشخاشرکت با.م.م در برابر شود ولیشرکت ثبت می شرکت با.م.ماما در ثبت نیستقابلاساسا شرکت اجرا نشد یک نکتۀ ». نام تمام یا بعضی از شرکاء» + «عنوان شرکت«نامگذاری به این صورت است: های شخص و مختلطدر شرکتشود. محسوب می

شود. نکتۀ مهم اینکه: اگر شریک با.م.م و یا نام شرکای ضامن بیان می های مختلطدر شرکتهم بگم: بدیهی اینکه نکتۀ مهمو یک بدیهی شود.ب میمحسو ضامند آن شریک ولی نامش در عنوان شرکت اومسهامدار (یعنی شریکی که ضامن نبود)

ود ر و و گرددمیبین صنوف خاص تشکیل هاشرکتشخص قلمداد نمود زیرا این هایشرکته در زمر توانمیتعاونی را هایشرکتنکته: سایر اشخاص با مشکل مواجه است.

سرمایۀ آن %٥٠، شرکت دولتی شرکتی است که بیش از ١٣٨٦قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ٤با توجه به ماده های دولتی:شرکت -٦باشند و در صورت سکوت اساسنامه و قانون دولتی مشمول قانون تأسیس و اساسنامۀ خاص خود می هایشرکت. باشدمیمتعلق به دولت

.ون تجارت، مقررات کلی الیحه اصالح قانون تجارت در مورد آنها اعمال و اجرا خواهد شدالیحه اصالح قان ٣٠٠تأسیس مستندا به ماده آید؟به شمار می آوردهبا مسؤولیت محدود به های ذیل کدام یک از شرکت :تست شرکت با مسؤولیت محدود × سهامی عام و خاص × تعاونی × شرکت با مسؤولیت محدود، شرکت سهامی و شرکت تعاونی های تجاری و چه بسا بعد از ختم عملیات های تجاری به محدود و نامحدود (سرمایه و اشخاص) صرفا بعد از انحالل شرکتشرکتتفکیک

باشد.تصفیه قابل تصور میرد توان به شرکاء مراجعه کشود یعنی تا وقتی موجود است نمیای محسوب میها شرکت سرمایهتا زمانی که شرکت موجود است، تمام شرکت

حتی تضامنی، حتی نسبی. تا وقتی شرکت موجود است چیزی به نام شرکت اشخاص وجود ندارد. زمان مراجعه به شرکت اشخاص بعد از انحالل است.

نحوۀ مطالعۀ قوانین مربوط به درس حقوق تجارت: خوانده شد.) ١(که در حقوق تجارت ١٣١١قانون تجارت مصوب ٢٠تا ١مواد باشد)های سهامی عام و خاص می(که مربوط به شرکت ١٣٤٧الیحه اصالح قانون تجارت مصوب ٣٠٠الی ١مواد ١٣١١قانون تجارت مصوب ٦٠٠الی ٩٤مواد

آن. ٩٣، ٥٧، ٥١ نسخ شده به جز مواد ١٣١١ مصوب قانون تجارت ٩٤الی ٢١ مواد توجه:

مالک تعیین اقامتگاه اشخاص حقوقی:







۲۸

چیست؟ ادارۀ شرکتمرکز سؤال: منظور از گردد یعنی محلی که در آنجا مجامع عمومی شرکت و همچنین جلسات هیأت مدیرۀ یعنی مکانی که تصمیمات شرکت در آنجا اتخاذ می

شود. اگر جلسات مجمع عمومی در یک شهر اما جلسات هیأت مدیره در شهر دیگری تشکیل شود، مالک ما، جلسات شرکت تشکیل می باشد.باشد و هیأت مدیره، مجری مصوبات مجمع عمومی میت مدیره میأاهد بود زیرا مجامع عمومی، مافوق هیمجامع عمومی خو

چیست؟ مرکز عملیات شرکتسؤال: منظور از د، مرکز دهد؛ برای مثال اگر موضوع فعالیت شرکت، امور بازرگانی باشمنظور مکانی است که شرکت، موضوع فعالیت خود را در آنجا انجام می

دهد. اگر موضوع فعالیت شرکت، تولید دارو باشد مرکز عملیات شرکت عملیات جایی است که شرکت معامالت خود را در آنجا انجام می شهری است که شرکت در آنجا کارخانه دارد.

لی شرکت را استعمال نموده است. اصطالح مرکز اص قانونگذار هانکته: در برخی قوانین مثل قانون آئین دادرسی مدنی و قانون ثبت شرکت باشد.منظور از مرکز اصلی شرکت، همان مرکز ادارۀ شخص حقوقی می

دارند زیرا از نظراختالفقانونی هستیم، حقوقدانان نیز در این زمینه تعیین مالک اقامتگاه حقوقی ما مواجه با دو نص در خصوص ازآنجاکهقرار داده مالک را مرکز عملیات »ق.مدنی ١٠٠٢ماده «را مالک قرار داده است و از طرف دیگر مرکز اداره »ق.ت ٥٩٠ماده «یک طرف

است.مادۀ برخی از حقوقدانان معتقدند نظر به اینکه در عمل همیشه مرکز عملیات و مرکز اداره بر همدیگر قابلیت انطباق دارند لذا تعارضی بین دو -١

که دانیممینیست زیرا پذیرشقابلمرکز اداره هم هست. این نظر جاهمانهر جا مرکز عملیات است دگوینمیفوق وجود ندارد یعنی این عده از مرکز منظور آنکهحال، گرددمیتشکیل در آنجاجلسات هیأت مدیره ی که جلسات مجامع عمومی و همچنین منظور از مرکز اداره یعنی محل

در یکی از هایشانکارخانه هاشرکتکه بیشتر کنیممیی که کارخانه شرکت در آنجا واقع است. ما در عمل مشاهده محل یعنیعملیات .باشدمیتشکیل جلسات مجامع عمومی و هیأت مدیره تهران محل آنکهحال شهرهای صنعتی است

ماده «تصویب شده است ١٣١١ سال »ق.ت. ٥٩٠ماده « اما دهتصویب گردی ١٣١٣در سال .»م.ق ١٠٠٢ماده « ازآنجاکهبرخی دیگر معتقدند -٢عام که قانون مدنی، دانیممینیست زیرا پذیرشقابلاست. این نظر نیز »ت. ق.٥٩٠ماده « ناسخ ،التصویب بودنمؤخر به دلیل .»مق. ١٠٠٢

ندارد.ون خاص را نقا تخصیص ون عام، قابلیتنخاص و مطابق مقررات اصولی قاانون تجارت، است و قو اگر در مرکز ادارهق.ت یعنی ٥٩٠ماده اشخاص حقوقی مطرح گردد مالک ما از اقامتگاه سؤالاگر در حقوق تجارت :کالم ۀخالص

محل ها پس، اقامتگاه اشخاص حقوقی و شرکت .باشدمی مرکز عملیاتیعنی ق.م ١٠٠٢مطرح گردد مالک ما ماده سؤالحقوق مدنی است یعنی مرکز مهم امور شرکت؛ بنابراین، محل کار و عملیات تولیدی مهم نیست. ادارۀ شخص حقوقی

تجاری است؟ هایشرکتاز موارد ذیل مالک تعیین اقامتگاه یککدام :سؤال مرکز عملیات -الف

مرکز امور بازرگانی شرکت -ب غیرمنقولمحل وقوع اموال -ج .کدامهیچد

مالک تعیین تابعیت اشخاص حقوقی:بنابراین غیر از عامل اقامتگاه ؛اشخاص حقوقی تابعیت کشوری را دارند که اقامتگاه آنها در آن کشور است »تق. ٥٩١ماده «مستند به

شخص دهندۀتشکیلبنابراین اینکه اعضای ؛کندنمیشخص حقوقی، هیچ عامل دیگری نقشی را در تعیین تابعیت اشخاص حقوقی ایفاء از نظر قانون های تجاری شرکت نتیجه: تابعیت حقوقی تابعیت چه کشوری را دارند تأثیری در تابعیت شخص حقوقی نخواهد داشت.







۲۹

هاثبت شرکت راجع به از نظر قانونالبته : شرکت مقیم تهران، تابعیت ایرانی دارد.آنهاست اقامتگاه تابع ق.ت) ٥٩١(مادۀ تجارتبا توجه به آنهاست که مرکز اصلی محل تشکیل و تابع ها تابعیت شرکت )١٣١٠مصوب هاثبت شرکت ع بهراج قانون ١(ماده

بندی: تابعیت، تابع جمع و نه محل تشکیل و نه محل ثبت. صرفا مالک است ٥٩١همان معیار مادۀ بودن قانون تجارت مؤخرالتصویب است. اقامتگاه (مرکز ادارۀ شرکت)

١١٠ماده «؟ در این زمینه ما مواجه با دو نص قانونی هستیم. از یک طرف یا خیراست پذیرامکانتجاری هایشرکتتغییر تابعیت آیا :سؤالل.ا.ق.ت مصوب ٩٤ماده «دیگر از طرفرا به اتفاق آراء تجویز نموده است. شرکت با مسؤولیت محدود تابعیتتغییر »١٣١١مصوب ت.ق

تابعیت، یک امر سیاسی که آنجا از: ستا این اقوی بر نظر لذا ا هیچ اکثریتی تجویز ننموده است.سهامی را ب هایشرکت تابعیتتغییر » ١٣٤٧در . کندمیتابعیت را بیان اعطاءدست دولت است و دولت نیز با وضع قوانین، مالک ، اعطای تابعیت، سلب تابعیت و تغییر آن نیز درباشدمی

شرکت، مقامی نیستند که بتوانند به دهندهتشکیل بنابراین افراد ؛کندمیاین مالک را بیان .تق ٥٩١ماده با وضع ارذقانونگما نیز کشورگاهی بیشتری مبادرت به علم و با ١٣٤٧ سالکه ارذقانونگاست که لیدل به همینآن سلب تابعیت کنند. شرکت اعطاء تابعیت نمایند و یا از آ

نیست. برخی از پذیرامکانمهم توجه نموده و مقرر داشته تغییر تابعیت شرکت سهامی با هیچ اکثریتی ۀبه این نکت نمودمیوضع قانون آن استدیگر معتقدند منظور از این ماده و برخیحاضر قابلیت اعمال ندارد در حالمعتقدند این ماده »ق.ت ١١٠ماده « در مورد حقوقدانان

نیز تغییر نماید. تابعیت ،اقامتگاه تغییر ع ب ت ه باقامتگاه شرکت را تغییر دهند و ،آراءکه شرکاء به اتفاق :سؤالچند

تغییر تابعیت شرکت سهامی عام و خاص: -١ است. پذیرامکانبه اتفاق آراء -الف

٣به اکثریت -ب٤

است. پذیرامکانآراء ٢به اکثریت -ج

٣ است. پذیرامکانآراء

.نیست. پذیرامکاند :یر تجا هایشرکتتغییر تابعیت -٢

است. پذیرامکانبه اتفاق آراء -الف٣به اکثریت -ب

٤ است. پذیرامکانآراء

٢به اکثریت -ج٣

است. پذیرامکانآراء نیست. پذیرامکان -د محدود: مسؤولیتتغییر تابعیت شرکت با -٣ است. پذیرامکانبه اتفاق آراء -الف

٣به اکثریت -ب٤

است. پذیرامکانآراء ٢به اکثریت -ج

٣ است. پذیرامکانآراء

است. پذیرآراء امکانبه اکثریت نصف + یک -د محدود: مسؤولیتتغییر تابعیت شرکت با -٤

است. پذیرامکانبه اتفاق آراء -الف٣به اکثریت -ب

٤ است. پذیرامکانآراء







۳۰

٢به اکثریت -ج٣

است. پذیرامکانآراء نیست. پذیرامکان -د

صحیح » نیست پذیرامکان«باشد، گزینه باهم »نیست پذیرامکان«و »به اتفاق آراء«باید توجه داشت اگر گزینه ٤و ٣شمارۀ هایتستدر وجود ندارد. »نیست پذیرامکان«گزینه ٣در تست شمارۀ کهدرحالیاست

شرکت شهر الف مشخص شده باشد اما شرکت در عمل اقامتگاه خود را شهر ب قرار بدهد. آیا در سؤال: اگر در اساسنامۀ شرکت اقامتگاه عنوان اقامتگاه شرکت قلمداد گردد یا شهر ب؟صورت حدوث اختالف، شهر الف باید به :باید بین دو مورد تمایز قائل شد

در اساسنامه تخلف کرده و مرکز ادارۀ خود را در شهر ب قرار الف) مدعی ثالث باشد؛ یعنی ثالثی اثبات نماید که شرکت از حکم مقرردلیل آن امر این است که ؛کنندعنوان اقامتگاه شرکت قلمداد میپذیرند و شهر ب را بهداده است، در این صورت ادعای ثالث را می

ی راجع به شرکت در شهر الف خواستند دعاو نفوذی باشند و میدهندگان شرکت در شهر الف اشخاص ذیاحتمال دارد تشکیل .شودعنوان اقامتگاه شرکت تلقی میای شهر ب بهمطرح شود تا سوءاستفاده شود لذا برای جلوگیری از چنین سوءاستفاده

ت مدیرۀ شرکت و یا سهامداران عمدۀ شرکت باشند و ادعا نمایند اقامتگاه شرکت در مکانی غیر از أشرکت یا هی خود ،ب) اگر مدعی هدف ،باشد در این صورت ادعای آنها نباید پذیرفته شود زیرا این امکان وجود دارد که این بارشده در اساسنامه میمشخصمکان

مند توانید خود از مقررات شرکت تخلف کنید و از مزایای تخلف نیز بهرهگویند شما نمیآنها باز سوءاستفادۀ دیگری باشد لذا می .مان شهر الف قلمداد خواهد شدگردید یعنی اقامتگاه شرکت ه

ها مقرر داشته هر قانون ثبت شرکت ١طرف مادۀ یک نص قانونی هستیم، از ٢حقوقی مواجه با اشخاص : در خصوص تابعیت مهمنکته ن تجارت مقرر قانو ٥٩١گردد از طرف دیگر ماده شرکتی که در ایران تشکیل شود و مرکز اصلی آن در ایران باشد، شرکت ایرانی قلمداد می

.داشته اشخاص حقوقی تابعیت کشوری را دارند که اقامتگاهشان در آن کشور استتوانند بیش از کند اما باید توجه داشت اتباع خارجه نمیچند تابعیت شرکاء و سهامداران هیچ نقشی در تعیین تابعیت شرکت ایفاء نمی نکته: هر

سهام یا سرمایه شرکت متعلق به اتباع ایرانی باشد. %٥١، یعنی الزاما باید حداقل از سهام یا سرمایه شرکت را داشته باشند %٤٩

تجاری: هایشرکتتشکیل نحوه عام: سهامی هایشرکتنحوۀ تشکیل -١

الزم است: هاشرکتذکر مقدماتی چند در تشکیل این دو الزام قانونی باید رعایت شود: هاشرکت: در تشکیل این مقدمه اول

کل %٢٠نمایند که حداقل آن )تأمینتعهد ( مؤسسینشرکت را خود ۀسرمایاز مقداری بایستی ،تاینکه در هنگام تشکیل شرکالزام اول: مرزی تعیین نشده است. ،در باب حداکثر باشد ومی سرمایه

. به عموم مختص شرکت سهامی عام است مقداری از سرمایه جهت تأمین به عموم عرضه گردد. عرضۀ سهام بایستیالزام دوم: آن است که گهی در رو . آیدمی عمل به کثیراالنتشارنامۀ ز در هیچ شرکت دیگری عرضۀ سهام به عموم وجود ندارد. عرضۀ سهام به عموم از طریق نشر آ

گهی، به آیدمی عمل بهکه توسط عموم نویسیپذیره. نمایندمی نویسیپذیرهام به دقمراجعه نموده و ا شدهمعرفی بانک عموم متعاقب نشر آاز کدامهیچمشمول نویسیپذیره آنکهحال اندشدهء ق.ت احصا ٢ماده گانهدهعمال تجاری در بندهای زیرا أ گرددنمیعمل تجاری قلمداد







۳۱

به مصوبات ایراد نماید زیرا امضاء ورقه سهم تواندنمیحاضر نشود بعدا عمومیمجامع چنانچه در جلسات نویسپذیره. باشدنمیاین بندها مسموع نخواهد بود. نویسپذیرهت مجامع عمومی بوده و ایراد مستلزم قبول اساسنامه و مصوبا خودخودیبه

اند. اصطالح مؤسسین متفاوت شده قدمشرکت پیش تشکیل مؤسسین چه کسانی هستند؟ مؤسسین اشخاصی هستند که برای تهیه مقدمات ای است که از اجتمـاع مؤسسـین و پـذیره نویسـان تشـکیل جلسه ،مؤسس عمومی مؤسس است. منظور از مجمع عمومی از اصطالح مجمع

.دارندتشکیل شرکت را اعالم می ،گردیده و با انجام وظایف خودنفـر نیـز ایـرادی ٥نفر اما نظر قوی بر این است کـه کمتـر از ٥ای معتقدند حداقل چند نفر است؟ عدهحداقل تعداد مؤسسین در سهامی عام

.نفر حداقل سهامداران شرکت سهامی است یعنی مجموع مؤسسین و پذیره نویسان ٥کند زیرا نفر نیز کفایت می ٢ندارد یعنی سرمایه را مؤسسین تعهد نمایند؛ در این صورت الزاما %٥٠تومان باشد و ١٠٠٬٠٠٠٬٠٠٠یک مثال: اگر سرمایۀ اولیۀ یک شرکت سهامی عام

.آید به عملنقدا پرداخت گردد و نسبت به مابقی تعهد به پرداخت تومان را میلیون ١٧٫٥میلیون تومان یعنی ٥٠از %٣٥باید حداقل .همۀ سهام نقدا پرداخت گرددتواند عنوان نماید که مبلغ اسمی شرکت سهامی عام در هنگام تشکیل می

را الزاما باید نقدا %٣٥از کل سرمایه را خود تعهد (تأمین) نمایند و از این مبلغ %٢٠در هنگام تشکیل شرکت سهامی مؤسسین باید حداقل سال ٥تواند بیش از ت نمیا این مد کند، امتوانند تعهد به پرداخت بنمایند. موعد پرداخت را اساسنامه تعیین میبپردازند و نسبت به مابقی می

باشد. الزام دوم: در شرکت سهامی عام مقداری از سرمایه باید جهت تعهد (تأمین) به عموم عرضه گردد.

%٨٠از %٦٥و تعهد به پرداخت %٨٠از %٣٥پرداخت نقدی مؤسسـین حـداقل مشـخص شـده امـا حـداکثر باشد (برعکس مؤسسین) زیـرا در کل سرمایه می %٨٠حداقل مشخص نشده اما حداکثر آن

مشخص نیست.گهی جهت پذیره باشد؟مجوز از چه مراجعی الزامی می اخذنویسی در شرکت سهامی عام قبل از نشر آ

ها و بازار بورس و اوراق بهادراز ادارۀ ثبت شرکتگهی ج شده باشد. اخذنویسی، مجوزهای الزم هت پذیرهاگر برای شرکت سهامی عام مجوزهای خاصی نیز الزم باشد، بایستی قبل از نشر آ

نویسی توافق دوجانبه یعنی عقد است که نیاز به ایجاب و قبول دارد کـه ایـن ایجـاب و قبـول توسـط نویسی چیست؟ پذیرهسؤال: ماهیت پذیره طرف و پذیره نویسان از طرف دیگر تحقق یابد.مؤسسین ازیک

گهی مسؤال: آیا مؤسسین می نویسی سهام مشخص نمایند؟نتشره حداقلی را برای پذیرهتوانند در آ سهم خریداری نماید. ٢٠٠تواند کمتر از نویسی نمیتوانند شرط نمایند که هیچ پذیرهشود؛ یعنی میبله می

سهام خود و پـذیره سرمایه نقدا پرداخت گردد (مؤسسین به نسبت %١٠٠از %٣٥گوییم در هنگام تشکیل شرکت الزاما باید سؤال: اینکه می گردد؟نویسان به نسبت سهام خود) این پرداخت به چه نحوی احراز می

%٣٥ها دال بر پرداخت حساب شرکت در شرف تأسیس نزد بانک بعمل آید و بانک گواهی الزم را به مرجع ثبت شرکتپرداخت بایستی به تسلیم نماید.

غیر پول مثل کاال، ملک، نقد (آوردۀ نقد (پول) و یا آوردۀ غیر است سهامی عام، آورده محتمل هایشرکت: در هنگام تشکیل مقدمۀ دوم تواندمیگردد اما نسبت به مازاد آن پرداخت آن نقدا %٣٥قانونی بر آن است که پول) باشد الزام چنانچه آورده، آوردۀ نقد (باشد؛ )... ماشین و تواننمیت این مد ،حال هر دراما کندمیشده در چه زمانی قابل مطالبه است اساسنامه تعیین لغ تأدیه تأدیه به عمل آید. اینکه مبتعهد به

بیش از پنج سال باشد.







۳۲

را %٢٠از %٣٥بایستی مؤسسین بنابراین ؛نقدی، هر سهامداری به نسبت سهام خود بایستی آن را پرداخت نماید %٣٥نکته: در پرداخت را نقدا پرداخت نمایند. %٨٠از %٣٥ اند بایستیکردهسرمایه را تأمین ۀبقی %٨٠نویسان نیز چنانچه نقدا بپردازند و سایر پذیره

غیر پول) باشد:(غیر نقد ،چنانچه آورده تعهد به تسلیم وجود ندارد. ،غیر نقد هایآورده در موردبنابراین ؛کیل شرکت بایستی همۀ آوردۀ غیر نقد تسلیم گرددشت در هنگام :اوال

.است الزامیغیر نقد هایآوردهثانیا: جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی سؤال: منظور از آوردۀ غیرنقد چیست؟

آوردۀ غیرنقد، شامل دو مورد است: لمس هستند مثل ملک، کاال، ماشین، طال و ...اموال مادی (حقوق مالی مادی) یعنی اموالی که قابل ـ ١حقوق مالی غیرمادی یعنی حقوق معنوی مالی، مثل حق اختراع، مثل حق تألیف، مثل حق سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجـارت، مثـل ـ ٢

انتقال باشد)حق انتفاع (اگر قابل عنوان آوردۀ غیرنقد یعنی حقوق مالی غیرمادی به شرکت آورده شود؟تواند بهتخصص میسؤال: آیا

عنوان آوردۀ غیرنقد به شرکت آورده شود، اما نظـر قـوی بـر آن اسـت کـه تواند بهای معتقدند تخصص مینظر است، عدهدر این زمینه اختالفعنوان آوردۀ تـوان آن را بـهرسد تخصص قابل تسلیم نیست، فلذا نمیگردد به نظر میازآنجاکه آوردۀ غیرنقد باید تسلیم گردد و همچنین تقویم

غیرنقد قلمداد نمود. گوییم در هنگام تشکیل شرکت، آوردۀ غیرنقد باید تسلیم گردد، این تسلیم به چه معناست؟سؤال: اینکه در شرکت سهامی می

آن را به بانک (بانکی که حساب شرکت در شـرف تأسـیس نـزد آن افتتـاح گردیـد) تسـلیم اگر خود آوردۀ غیرنقد قابلیت تسلیم به بانک را دارد خود قابل تسلیم به بانک نیست باید اسـناد مالکیـت آن تسـلیم بانـک ،کنیم. مثل موردی که آوردۀ غیرنقد، طال باشد اما اگر آوردۀ غیرنقدمی

ملک باشد. ،گردد مثل موردی که آوردۀ غیرنقدرأی در برخی موارد برای جلوگیری از تضییع حقوق سهامداران چنین حکم نموده است کـه برخـی دیگـر از سـهامداران، حـق ذارقانونگنکته:

توان مصادیقی از آن را بیان کرد:نداشته باشند. می رأی ندارد. حق ،مجمع عمومی مؤسس ۀدر شرکت سهامی عام، آورندۀ آوردۀ غیرنقد در هنگام تصویب به آوردۀ غیرنقد در جلس ـ ١خواهند این امتیازات را به آنها تخصیص دهند اگر شرکت بخواهد سهام ممتاز را به برخی از سهامداران تخصیص دهد، سهامدارانی که می ـ ٢

تصمیم، حق رأی نخواهند داشت. اخذدر هنگام تقدم به نفع آنهاست سلب حق که تقدم سهامداران را به نفع برخی از سهامداران سلب نمایند سهامدارانی اگر مجمع عمومی بخواهند حق ـ ٣

رأی نخواهند داشت. رأی، حق اخذدر هنگام شرکت سهامی تواند آوردۀ غیر نقد باشد، حتما باید مقداری از سرمایه، آوردۀ نقد باشد، اما در نکته: در شرکت سهامی عام همه سرمایه نمی

تواند آوردۀ غیرنقد باشد.خاص، همۀ آورده می :مقدمه سوم

صـاحب آن در شـرکت سـهامی ع منـافو تعهـداتو مشارکت: سهم، قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان ٢٤ماده ١در شرکت سهامی دارد.ای است که نمایندۀ تعداد سهامی است که صاحب آن باشد، ورقۀ سهم، سند قابل معاملهمی

شرکاء قدر مشارکتو میزانباشد که های شخص) میها (غالبا شرکتالشرکه نیز بخشی از سرمایۀ شرکتالشرکه، سهمرغم عدم تعریف سهمالشرکه: علیسهم۱

نامه مشخص است؛ سهامدار، سهامش در اساسنامه مشخص نیست اش در شرکتالشرکهصادر شده باشد. شریک، سهم در قالب ورقهکند بدون آنکه را تعیین می







۳۳

»مبلغ اسمی سهم«شود: می» مبلغ اسمی«ضربدر » تعداد سهم«١٠٫٠٠٠٫٠٠٠= ١٠٠× ١٠٠٫٠٠٠ : ارزش اسمی هر سهم که در اساسنامه مشخص شده است.مبلغ اسمی

های سهامی عام، مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.: در شرکت٢٩ماده »تعداد سهام«تقسیم بر » سرمایه«شود: می» اسمی سهممبلغ «

تواند کمتر از مبلغ اسمی باشد.: میمبلغ واقعی »تعداد سهام«تقسیم بر »های شرکتدارایی ارزش کل «شود: می »مبلغ واقعی«

که ممکن است معادل، کمتر یا بیشتر از مبلغ واقعی باشد. مبلغ دادوستدی (مظنه بورسی) از سهام انتفاعی چیست؟سؤال: منظور

ای به شـرکت نیـاورده و تواند سهام انتفاعی داشته باشد منظور سهامی است که دارنده سهام، سرمایهای از حقوقدانان معتقدند شرکت میعدهدارد. مـثال در هنگام انحالل شرکت نیز از دارایی شرکت چیزی نخواهد برد، اما سایر حقوق دارنـدۀ سـهم را در طـول حیـات حقـوقی شـرکت

تقویم نیستند و یا قابلیت تقدیم و تسلیم ندارند جزء سرمایۀ شرکت به شمار که قابل، شهرت، اعتبار، هنر، نفوذ سیاسی و فالوئر داشتن تخصصای بـه شـرکت کنند. در ازای سهم، سـرمایهسهام انتفاعی دریافت می )»چنین مواردی«به عبارت بهتر هایی (چنین آوردهآیند و صاحبان نمی آورند، لذا پس از انحالل شرکت، حق دریافت اصل سرمایه را ندارند.نمی

سؤال: منظور از سهام ممتاز، چه سهامی است؟ ای از امتیازات برخوردارند.سهام ممتاز سهامی هستند که در مقایسه با سایر سهام از پاره

مثال امتیاز سهام ممتاز ممکن است داشتن رأی بیشتر و یا ممکن است بردن سود بیشتر باشد و امتیازاتی از این قبیل.گیرد نه به دارنده؛ در صورت انتقال سـهام ممتـازه، امتیـازات نیـز مـورد نکته: اصل بر آن است که در سهام ممتازه امتیازات به سهم تعلق می

ود.شوانتقال واقع مینقل بینی نمایند؟توانند سهام ممتازه برای برخی از سهامداران پیشسؤال: چه مرجع یا مراجعی می

اند:مرجع برای چنین امری صالح ٢ اساسنامه بینی آن درپیش مجمع عمومی مؤسس از طریق ـ ١ العادهمجمع عمومی فوق ـ ٢

سؤال: چه مرجعی صالحیت سلب امتیازات سهام ممتازه را دارد؟گونـه العـاده بایسـتی دارنـدگان نصـف بعـالوۀ یـک اینفوق عمومی مجمع العاده چنین صالحیتی دارد، اما قبل از تصمیم فوق عمومی مجمع

ای بعد از انحالل وجود ندارد.العادهصدور نیست چون مجمع فوقسهام ممتاز بعد از انحالل قابل سهام موافق سلب امتیاز باشند. از سهام مؤسس چه سهامی است؟سؤال: منظور

اند چون هر دو حق مالی بل انتقالهر دو قا الشرکهسهمو سهمانتقال است ولی نیاز به تصویب سایر شرکاء دارد. الشرکه، قابلدهیم. سهمچون ورقۀ تعهد سهم می

توان انتقال آن را منوط به موافقت شود تا بتوان آن را به راحتی انتقال داد و اصوال نمیهستند؛ اما انتقال سهم به سادگی میسر است لذا در قالب ورقه صادر میشود چراکه انتقال آن منوط به موافقت سایر رکه در قالب ورقه صادر نمیالش) اما سهم٤١مدیران یا مجامع نمود مگر شرکت سهامی خاص (مفهوم مخالف مادۀ

نام (ماده بیمعنی است اما در خصوص سهام به جهت وجود ورقه، با اقسامی چون الشرکه نیز بیالشرکه نداریم پس اقسام سهمشرکاء است. از آنجایی که ورقۀ سهم است. ورقۀ سهام ممتازیا نامورقۀ سهام بییا ورقۀ سهام با نامنیز مواجه خواهیم بود. ورقۀ سهام یا انتفاعیو ایهسرمای ،)٤٢ممتاز (ماده ، )٤٠با نام (ماده ، )٣٩







۳٤

توانـد مثـل سـهام ممتـازه باشـد امـا یـک ای امتیازات دارند. امتیازات سهام مؤسس میشود و پارهسهامی که به مؤسسین اختصاص داده میبنـابراین بـا انتقـال نه به سهم گیردتفاوت بین سهام ممتازه و سهام مؤسس وجود دارد و آن اینکه در سهام مؤسس امتیاز به شخص تعلق می

رود مگر اینکه اساسنامۀ شرکت خالف آن را مقرر داشته باشد.امتیازات نیز از بین می ،مؤسس سهام الیحه اصالح قانون تجارت ٩٣و ٤٢تفسیر مواد

ع بـه سـهام مؤسـس بحـث راجـ ٩٣کند و مـاده ، راجع به سهام ممتازه بحث می٤٢نظر است، اما باید گفت ماده ماده اختالف ٢در تفسیر این تغییـر در ،رسـد چـون تغییـر در خصوصـیت سـهاممشخص نشده منظور از مجمع، چه مجمعی اسـت، امـا بـه نظـر می ٩٣نماید. در ماده می

العاده، موافقت قبل از تصمیم مجمع عمومی فوق ٤٢باشد. در ماده می العادهباشد، منظور از مجمع عمومی، مجمع عمومی فوقاساسنامه می، دارندگان سـهام مؤسـس بـا اکثریـت ٩٣که در ماده گونه سهام در خصوص سلب امتیاز ضروری است درحالیاین یک ۀبعالو نصف دارندگان

دیگری باید اعالم رضایت نمایند. سؤال: منظور از سهام جایزه چیست؟

اند بابت مبلغ مازاد دریافتی از سهامداران جدید به سهامداران تو شرکت به مبلغی بیشتر از مبلغ اسمی فروخته شود، شرکت می جدید اگر سهام باشد.گونه سهام، سهام جایزه میسابق سهم بدهد، نام این

سؤال: اگر شرکت در مؤعد مقرر در اساسنامه مبلغ پرداخت نشدۀ سهام را مطالبه نکند، تکلیف چیست؟منظور تقلیل سرمایه دعوت نمایـد، در غیـر ایـن العاده را بهد مجمع عمومی فوقالیحه اصالح قانون تجارت هیئت مدیره، بای ٣٣مطابق ماده

شده به دادگاه مراجعه کند.تواند برای تقلیل سرمایۀ ثبتصورت هر ذینفعی می سؤال: اگر مبلغ تعهد شدۀ سهام مطالبه شود اما برخی از سهامداران از پرداخت آن امتناع ورزند تکلیف چیست؟

گردد و اگر مازادی باشـد های متعلقه از آن برداشت میاصالح، آن سهام به فروش خواهد رسید و بدهی شرکت با بهره ۀالیح ٣٥ مطابق مادۀ به خود سهامدار سابق شرکت پرداخت خواهد شد.

تواند ورقۀ سهم صادر نماید؟سؤال: شرکت در چه زمانی می سهم پرداخت شده باشد. اسمی که کل مبلغ وقتی

تی مکلف به صدور ورقۀ سهم است؟ال: شرکت در ظرف چه مد سؤ در ظرف یک سال پس از پرداخت کل مبلغ اسمی سهم.

سؤال: اگر مقداری از مبلغ اسمی سهم پرداخت نشده باشد، شرکت باید چه مدرکی به سهامداران بدهد؟نام اسـت و بی غ اسمی سهم پرداخت نشده نه امکان صدور ورقۀ سهم که کل مبلنام تا وقتیگواهی موقت سهم (البته استثنا در مورد سهام بی

وانتقال آن تابع سهام بانام است)بانام صادر شود که نقل سهم موقت نام بلکه بایستی گواهی بی سهم موقت گواهی نه امکان صدور :نمایندنام تقسیم میبانام و بی سهام را به سهام ،بندینکته: در یک طبقهای است که یا واجد نام دارندۀ آن بر روی ورقه است و یا با عنوان بانام صادر شده که نام دارنده در دفتر سهام شرکت : ورقهورقۀ سهم بانام

دفتـر الیحه، نقل و انتقال آن بایـد در ٤٠قید شده است. ویژگی مهم سهام بانام، قابلیت شناسایی سادۀ آن است به نحوی که به موجب مادۀ .به ثبت برسد(که در واقع در خود شرکت است) سهام شرکت

نام هم واجد مزایا هسـتند هـم سهام بیشود. ای است که فاقد نام یا عنوان بانام بوده و در وجه حامل محسوب می: ورقهنامورقۀ سهم بیآن بـا قـبض و اقبـاض اسـت و تـابع وانتقال پذیر است ثانیا نقلوانتقال آن اوال بدون پرداخت مالیات امکانواجد معایب. مزایا آن است که نقل

نام آن است که بی عیب عمدۀ سهام سی از میزان واقعی آن خبر ندارد.نام دارای دارایی پنهان است که کتشریفات نیست ثالثا دارندۀ سهام بی گردد.بر آن است که متصرف، مالک قلمداد میاثبات مالکیت آن بسیار دشوار است، زیرا اصل و سرقت در صورت مفقود شدن







۳٥

دو ترازنامه دو سال ثبت تأدیۀ سرمایه تأدیۀ سهام ثبت تشکیل شرایط کامل - - - - - - ورقۀ تعهد سهام قبل از تشکیل

- - - - + + ورقه و گواهی بانام - - - + + + نامورقه و گواهی بی

- - + + + + ورقۀ تعهد سهام برای افزایش سرمایه + + + + + + ورقۀ قرضه یا مشارکت

:ورقۀ سهم بانامتست: شرایط صدور ثبت شرکتو تشکیل

نام= ورقۀ بی تأدیۀ تمام مبلغ اسمی سهامو ثبت و تشکیل × = افزایش سرمایه تأدیۀ تمام سرمایهو ثبت و تشکیل × = قرضه و مشارکت دو ترازنامهتصویب و شدندو سال از ثبت سپریو تأدیۀ تمام سرمایهو ثبت و تشکیل ×

ها یعنی اموال شرکت را توقیف نماید؟تواند هم سهام شرکت و هم داراییسؤال: اگر شرکت، بدهکار شود طلبکار شرکت آیا می باشد.اران میتواند سهام را توقیف کند زیرا سهام متعلق به سهامدها یعنی اموال شرکت را توقیف کند نمیتواندداراییطلبکار شرکت فقط می

توانند هم اموال شرکت و هم سهام آن را توقیف کنند؟سؤال: آیا طلبکاران شخصی سهامدار می تواند سهام را توقیف کند.طلبکار شخصی سهامدار فقط می

هـای غیـر نقـد هـا و آوردهپول توانـددیگر چه کسی میعبارتواریزشده در حساب شرکت در شرف تأسیس چیست؟ به هایسؤال: تکلیف پول شرکت را استفاده کند؟

برداشت وجوه مورد قائل به تمایز شد؛ مورد اول اینکه شرکت به ثبت برسد، در این صورت مدیران صاحب امضای مجاز شرکت حق ٢باید بین پـذیر ده از امـوال مـذکور امکاناصالح قانون تجارت تا قبل از ثبت شـرکت، اسـتفا ۀالیح ٢٢و اموال مذکور را خواهند داشت زیرا مطابق ماده

به ثبت نرسد، ٦اظهارنامۀ موضوع ماده ماه از تاریخ تسلیم ٦الیحه اصالح قانون تجارت اگر شرکت تا ١٩م مستندا به مادۀ باشد. مورد دو نمیکنـد تـا به بانـک صـادر می ها یک گواهی دال بر عدم ثبت شرکت خطابمرجع ثبت شرکت ،به درخواست هر یک از مؤسسین یا پذیره نویسان

متعاقب آن مؤسسین و پذیره نویسان به بانک مراجعه و تعهدنامه و وجوه پرداختی خود را مسترد دارند. ضمانت اجرای عدم رعایت مقررات قانونی در تشکیل شرکت چیست؟سؤال:

توان به این بطـالن اسـتناد نمـود، ضمانت اجراء، بطالن شرکت است، اما در مقابل اشخاص ثالث نمی ق.تالیحه اصالح ٢٧٠ مطابق مادهالیحه اصالح قانون تجارت، مسئولین بطالن برای جبران خسارت، مسئولیت تضامنی ٢٧٣یعنی این بطالن، نسبی است. ضمنا مطابق ماده

دارند.شدن وجب بطالن مرتفع شود، دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد کرد یعنی دیگر با مرتفع، مدر مرحلۀ بدوی نکته: اگر در جریان دعوا

موجب بطالن، شرکت باطل نخواهد شد. شود؟شود و چه زمانی واجد شخصیت حقوقی میی تشکیل می: شرکت سهامی عام ک مقدمه چهارمزمان با قبول کتبی سمت مدیریت و یل یعنی قبل از ثبت یعنی همزمان با تشکتر بر این است که شرکت سهامی عام، همنکته: نظر قوی

شود.بازرسی از ناحیۀ مدیران و بازرسان، واجد شخصیت حقوقی می







۳٦

شود سهامداران.رود. لفظ مؤسسین میقبل از تشکیل است و با تشکیل از بین می مجمع عمومی مؤسسحیات نکته: از تاریخ تشکیل است تا تاریخ انحالل. العادهمجمع عمومی فوقحیات نکته: از تاریخ تشکیل است تا تاریخ ختم عملیات تصفیه. مجمع عمومی عادیحیات نکته:

قابل برگزاری است. از تاریخ تشکیل تا ع عادیممجقابل برگزاری است؛ بعد از انحالل شرکت فقط مجمع مؤسسنکته: قبل از تشکیل فقط قابل برگزاری است.العاده وقفو مجمع عادیتاریخ انحالل

نحوۀ تشکیل شرکت سهامی خاص: -٢ ن شرکت وجود ندارد.نمایند. عرضۀ سهام به عموم در ای تأمین مؤسسینرا بایستی خود سرمایه: در شرکت سهامی خاص همۀ مقدمۀ اول

نمایند. در این نوع شرکت عرضه سهام به عموم وجود شود: در شرکت سهامی خاص، همۀ سرمایه را خود مؤسسین تأمین میدوباره تأکید می ندارد.

خواهد سهام خـود را در این ماده اشاره به این امر نموده است که اگر شرکت سهامی خاص می قانونگذارالیحه اصالح ق.ت: ٢١تفسیر ماده گهی برای پذیرهدر ب های سـهامی عـام تبعیـت کنـد منظـور نویسی نماید باید از مقررات شـرکتورس عرضه کند و یا اگر بخواهد اقدام به نشر آ

از این جمله آن است که شرکت سهامی خاص باید تبدیل به شرکت سهامی عام شود. (شرایط تبدیل سهامی خاص به سـهامی عـام قانونگذار بیان شده است) ق.تصالح الیحه ا ٢٧٨در ماده

سؤال: حداقل تعداد مؤسسین در سهامی خاص چند نفر است؟ازآنجاکه همۀ سرمایه باید توسط خود مؤسسین تأمین گردد حداقل تعداد مؤسسین همان حداقل تعداد سـهامداران ایـن شـرکت اسـت کـه بـا

باشد.حداقل سه شخص می ق.تالیحه اصالح ٣لحاظ ماده : در شرکت سهامی تعداد شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد.ق.تل.ا. ٣ماده

ملک و...) ،سهامی عام محتمل است آوردۀ نقد (پول) و یا آوردۀ غیر نقد (غیر پول مثل کاال همانند شرکتن شرکت نیز ای در :مقدمۀ دوم باشد.قدا پرداخت گردد و نسبت به مابقی آن تعهد به پرداخت به عمل آید. نآن %٣٥پول) باشد الزام قانونی بر آن است که (آورده، آوردۀ نقد هرگاه

سال باشد. ٥بیش از تواندنمیاما این مدت کندمیاینکه مبلغ تعهد شده در چه زمانی قابل مطالبه است اساسنامه تعیین نقدی، هر سهامدار به نسبت سهام خود بایستی آن را پرداخت نماید. %٣٥نکته: در پرداخت

نانچه آورده، آوردۀ غیر نقد مثل کاال و ملک و غیره باشد؛چ .الزامی استنظر کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی جلب :اوال

تعهد به تسلیم وجود ندارد. بنابراین ؛غیر نقد باید تسلیم گردد هایآوردهثانیا: هنگام تشکیل شرکت همۀ غیر نقد را هایآورده مؤسسینستی خود یاما با الزامی نیست مؤسستشکیل مجمع عمومی « .ا.ق.تجارتل ٨٢مطابق ماده هرچندثالثا:

تصویب آنها را به بیش از نظر غیر نقد را معادل نظر کارشناس یا کمتر از آن تصویب کنند اما حق هایآورده توانندمی مؤسسین »تصویب نماید کارشناس ندارند.

نقد را تصویب کنند؟غیر هایآوردهاکثریتی بایستی با چه مؤسسین :سؤالموضوع این ماده را باید جلسۀصورت مؤسسینهمۀ «مقرر شده: »ل.ا.ق.ت ٢٠ ماده«قانون در این زمینه ساکت است اما با توجه به اینکه در

امتناع خواهد ورزید و در این جلسهصورتمخالف باشد از امضاء ،مؤسسیناتفاق آراء شرط باشد زیرا اگر یکی از رسدمیبه نظر »امضاء نماید. صورت تشکیل شرکت با مشکل مواجه خواهد شد.

بندی مقدمۀ دوم در تشکیل شرکت سهامی خاص:توضیح و جمع







۳۷

ر هنگـام تشـکیل سرمایه نقـدا پرداخـت گـردد و اگـر آوردۀ غیرنقـد اسـت د %٣٥الزام قانونی بر آن است که در هنگام تشکیل سهامی خاص شرکت، تقویم و تسلیم گردد.

سرمایۀ شرکت، آوردۀ غیرنقد (غیرپول) باشد. %١٠٠نکته: برعکس شرکت سهامی عام در شرکت سهامی خاص محتمل است ه حساب نقدی و تقویم و تسلیم آوردۀ غیرنقد، گواهی صادره از بانکی است ک %٣٥نکته: در شرکت سهامی خاص نیز مالک ما برای پرداخت

شرکت در شرف تأسیس نزد آن افتتاح شده است. ٢٠جلسه و موضوع ماده جای آن، مؤسسین باید صورتباشد و بهنکته: در شرکت سهامی خاص، تشکیل مجمع عمومی مؤسس الزامی نمی

را همگی امضا نمایند. ق.تالیحه اصالح است. ریالیک میلیون ».ا.ق.تجارتل ٥ماده «: حداقل سرمایه در این شرکت مطابق مقدمۀ سوم

اینجاو مبلغ واقعی سهم در شرکت سهامی عام گفته شد در دادوستدیتعریف سهم و مبلغ اسمی و مبلغ در خصوص: همۀ مواردی که نکتهت سهامی خاص ریال باشد اما در شرک ١٠٠٠٠بیش از مبلغ توانندنمیهم وجود دارد به جز اینکه در شرکت سهامی عام مبلغ اسمی سهم

یک میلیارد ریال یا بیشتر باشد.توان میوجود ندارد یعنی اینکه حتی مبلغ اسمی سهم محدودیتیچنین شرکت سهامی خاص چه زمانی است؟ قبل از ثبت یا بعد از ثبت؟ در اینجا هم ایجاد شخصیت: لحظۀ تشکیل و لحظۀ مر مقدمۀ چها

جلسهصورتبا امضاء زمانهماختالف است. برخی معتقدند لحظۀ تشکیل و لحظۀ ایجاد شخصیت حقوقی این شرکت قبل از ثبت یعنی وقی بعد از ثبت است.است اما برخی معتقدند لحظۀ تشکیل و لحظۀ ایجاد شخصیت حق .ا.ق.تل ٢٠ماده موضوع

؟»الیحه اصالح ق.ت ٢٠جلسه موضوع ماده با امضاء صورت«یا » بعد از ثبت«لحظه تشکیل و لحظه ایجاد شخصیت حقوق: گونه لحظه تشکیل سهامی عام را بیان نموده است در شرکت سهامی خاص هیچ ق.تالیحه اصالح ١٧برعکس شرکت سهامی عام که ماده

نصی نه در خصوص لحظه تشکیل شرکت و نه در خصوص لحظه ایجاد شخصیت حقوقی وجود ندارد به همین دلیل حقوقدانان در اینجا نیز جلسۀ ای است که صورتکیل سهامی خاص نیز لحظهنظر دارند اما با وحدت مالک از مقررات شرکت سهامی عام باید گفت لحظه تشاختالف

تر باید گفت در همین نمایند و بنا به نظر قویشود و مدیران و بازرسان کتبا قبول سمت میامضا می ق.تالیحه اصالح ٢٠موضوع ماده شود.لحظه شرکت واجد شخصیت حقوقی می

های سهامی دقیقا چه زمانی است؟شرکت ل تشکی تست: زمان مان قبول سمت توسط مدیران و بازرسانز

زمان ثبت شرکت × زمان ثبت شرکت و انتشار در روزنامۀ رسمی × زمان ثبت شرکت و انتشار روزنامۀ رسمی و انتشار روزنامۀ کثیراالنتشار ×

شود که کت، ثبت نمیدقت کنید! شر کی است، گزینۀ دوم را انتخاب کنید.» های سهامیشرکت ی حقوق ت شخصی د ایجازمان «اگر پرسیدند اش ثبت است واال در آستانۀ انحالل شه تا از امتیازات شخص رسمی استفاده کند. پس بقای شرکت (نه وجودش) الزمهموجود شود، ثبت می

گیرد.قرار می







۳۸

با همان های سهامی خاص باید گفت از آنجایی که شرکت سهامی خاص یک شرکت سهامی است النهایه نکته: در خصوص تشکیل شرکت

باشد بر خالف عام که در آن به عموم شود ولی از آنجایی که خاص میالیحه اشاره شده است تشکیل می ٢٠قبول کتبی سمت که در مادۀ نویسی از نویسی، مجوز پذیره. تمامی سازو کارهای رجوع به عموم از قبیل طرح اعالمیۀ پذیره١با عام دارد: شد، دو وجه ممیزهمراجعه می

باید تمام تصمیمات به تصویب کلیۀ سهامداران ٢٠. از آنجایی که به موجب مادۀ ٢نویسی همگی منتفی است؛ بورس، انجام و احراز پذیرههای سهامی خاص تشکیل مجمع عمومی در شرکت ٨٢مجمع عمومی مؤسس نیست و به تعبیر ماده (خود مؤسسین) برسد نیازی به تشکیل

مؤسس الزامی نیست (اختیاری است) و به نوعی وظایف مجمع مؤسس در سهامی خاص وجود دارد منتها توسط خود سهامداران و با امضای آید.کلیۀ آنها به عمل می

های سهامی عام و خاص این مؤسسین هستند که مسؤولیت تضامنی برای تشکیل و ثبت ح در شرکتالیحه اصال ٢٣و ١٩ موادنکته: نظر به شرکت دارند.

:محدود مسؤولیتسبی و با تضامنی، ن هایشرکتنحوۀ تشکیل -٣ موارد ذیل الزم به ذکر است:

گردد.اطالق می» سهام«سرمایه گردد برعکس تعاونی و سهامی که به اطالق می» الشرکهسهم«ها به سرمایۀ این شرکت -١اطالق » سهامدار«های تعاونی و سهامی که به اعضای شرکت شود برعکس شرکتاطالق می» شریک«ها به اعضای شرکت در این شرکت -٢

گردد.میسرمایه بیان ها حداقلحداقلی را در خصوص سرمایه شرکت بیان نموده در این شرکت قانونگذارهای سهامی عام و خاص که برخالف شرکت -٣

نشده است.طور نقد الشرکه بهالشرکۀ شرکاء نقد باشد الزام قانونی بر آن است که در هنگام تشکیل همۀ سهمها سهمچنانچه در هنگام تشکیل این شرکت -٤

شرکاء باید تمام سرمایۀ ق.تجارت ١١٨و ٩٦الشرکۀ نقدی تعهد به پرداخت وجود ندارد. مستندا به مواد پرداخت گردد؛ بنابراین در مورد سهمالشرکۀ شرکاء غیرنقد باشد، اوال بایستی در هنگام تشکیل شرکت الشرکه غیرنقدی را تقویم و تسلیم کند. چنانچه سهمنقدی را تأدیه و سهم

های دآوری است برعکس شرکتهای غیر نقد تقویم گردد. الزم به یاالشرکهتسلیم گردد؛ بنابراین تعهد به تسلیم وجود ندارد. ثانیا بایستی سهمها (تضامنی، نسبی، با مسؤولیت های غیر نقد، جلب نظر کارشناس الزامی است در این شرکتسهامی عام و خاص که جهت ارزیابی آورده

تواند توسط خود شرکاء هم به عمل آید.الشرکۀ غیر نقد میمحدود) تقویم سهم

امتیازات شخص رسمی

شرکت های سهامی

در آستانۀ انحالل قرار می گیرد: ۱۹

.بقای شرکت منوط به ثبت شرکت واال

استفاده از وجوه شرکت در شرف تأسیس: ۲۲

امکان صدور ورقه یا گواهی موقت سهم: ۲۸

امکان صدور اوراق قرضه: ۵۵

عموم شرکت ها

اجازۀ صادرات و واردات بعد از ثبت

کارت بازرگانی بعد از ثبت

تسهیالت بانکی بعد از ثبت

یه پس از ثبته و عل

طرح دعوا ل







۳۹

الشرکۀ نقد، تأدیه و گردند که سهمتضامنی، نسبی و با مسؤولیت محدود زمانی تشکیل می هایق. تجارت شرکت ٩٦و ١١٨مستندا به مواد -٥شده قلمداد رغم نص صریح این ماده برخی از حقوقدانان معتقدند شرکت تشکیلالشرکۀ غیر نقد، تقویم و تسلیم شده باشد اما علیسهم

ق.تجارت و قانون ١٩٥نامه و خود شرکت به ثبت رسیده باشد (ماده کتشود که شر گردد و همچنین زمانی دارای شخصیت حقوقی میمی ها)ثبت شرکت

:مقدمه اول توان سرمایه را به عموم عرضه گردد.در این سه شرکت بایستی در هنگام تشکیل شرکت همۀ سرمایه را خود شرکاء تأمین بنمایند و نمی

:مقدمه دومشـود در ایـن سـه شـرکت در ه نقد یعنی پول باشد و یا غیرنقد یعنی غیرپول باشد. دوباره تأکید میها سرمایه ممکن است، سرمایدر این شرکت

سرمایه) نقدا پرداخت گـردد و اگـر آورده غیرنقـد اسـت تقـویم و تسـلیم گـردد یعنـی بـرعکس %١٠٠هنگام تشکیل شرکت باید همه سرمایه (های سهامی عام و خاص اگر مایه، تعهد به پرداخت وجود ندارد یعنی در شرکتهای سهامی عام و خاص در این سه شرکت در مورد سرشرکت

میلیارد، تعهد به پرداخت نمود اما در ایـن سـه ٦٥میلیارد آن را نقدا پرداخت نمود اما نسبت به مبلغ ٣٥توان سرمایه اولیه صد میلیارد باشد می شرکت همۀ صد میلیارد باید نقدا پرداخت گردد. شرکت اگر سرمایه شرکت صد میلیارد باشد در هنگام تشکیل

گـواهی بانـک را در قانونگـذارهای تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدود یک خالء قانونی وجود دارد و آن این است که نکتۀ مهم: در شرکتباشد شده کافی مید سرمایۀ پرداختشدۀ شرکاء الزامی ندانسته است یعنی در این سه شرکت، گواهی مدیران در مور خصوص سرمایۀ پرداخت

نماینـد سـرمایۀ صـد میلیـاردی شـرکت پرداخـت طور واهی گـواهی میشود مثال مدیران شرکت بهلذا این امر در عمل موجب سوءاستفاده میباشد جرم قلمداد گردیده و عنوان مجرمانۀ آن کالهبرداری می ق.ت ١١٥گردیده و در اختیار مدیران است البته این اقدام مدیران مطابق ماده

ق.ت در چنین مواقعی شرکت باطل بوده و مسببین بطالن در قبال خسارت ناشـی از آن مسـئولیت تضـامنی ١٠٠و عالوه بر آن مطابق مادۀ دارند.

غیرنقد جلب نظر کارشناس رسـمی دادگسـتری الزامـی هایهای سهامی عام و خاص که در مورد تقویم و ارزیابی آوردهنکته: برعکس شرکت تواند توسط خود شرکاء نیز بعمل آید.بود در سه شرکت تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدود ارزیابی و تقویم می

سؤال: ضمانت اجرای عدم رعایت مقررات قانونی در تشکیل شرکت با مسئولیت محدود چیست؟ت باطل است و مسئولین بطالن (اعم از شرکاء، مؤسسین، مدیران و هیئت نظار) در قبال خسارات ناشی قانون تجارت شرک ١٠٠مطابق مادۀ

از بطالن مسئولیت تضامنی دارند.توان بـه ایـن باید توجه داشت منظور از بطالن، بطالن نسبی است نه بطالن مطلق یعنی برای فرار از ایفای تعهد در قبال اشخاص ثالث نمی

ناد نمود.بطالن استدر خصوص لحظۀ تشکیل شرکت برعکس سهامی عـام قانونگذارلحظۀ تشکیل شرکت و لحظه ایجاد شخصیت حقوقی: در این سه شرکت،

گـردد کـه مقـرر داشـته شـرکت زمـانی تشـکیل می ق.ت ٩٦و ١١٨ای به لحظۀ قبول سـمت مـدیریت و بازرسـی ننمـوده بلکـه در مـواد اشاره الشرکۀ غیرنقد، تقویم و تسلیم شده باشد.سهم الشرکۀ نقد، تأدیه وسهم

شوند (یعنی نکته: در خصوص لحظۀ ایجاد شخصیت حقوقی این سه شرکت باید گفت قبل از ثبت، این سه شرکت واجد شخصیت حقوقی می زمان با تشکیل)هم

های سابق که دارای تشکیالت الف شرکتهای مختلط سهامی، تضامنی، نسبی، مختلط غیرسهامی و با مسؤولیت محدود بر خنکته: شرکتای برای تشکیل بودند در ق.ت تشریفات خاصی ندارند لذا به صرف رعایت قواعد عمومی و انجام تعهدات مالی به نحو ذیل تشکیل ساده

شوند:می







٤۰

با مسؤولیت محدود تضامنی، نسبی، مختلط غیرسهامی مختلط سهامی تعهد کل سرمایه

+ سرمایهتسلیم کل =

تشکیل شرکت

تعهد کل سرمایه+

تسلیم کل سرمایه+

تأدیۀ کل سرمایه=

تشکیل شرکت

تعهد کل سرمایه+

تسلیم کل سرمایه+

تأدیۀ کل سرمایه+

نامهغیرنقدی در شرکتهای الشرکهسهمتصریح کل =

تشکیل شرکت

تصریح تأدیه تسلیم تعهد

تعاونی= مختلط سهامی و - - + +

= تضامنی، نسبی و مختلط غیرسهامی - + + +

شرکت با مسؤولیت محدود تشکیل= + + + +

شرکت با مسؤولیت محدود عدم تشکیل / بطالن= _ + + +

هم الزامی است و هم الزمۀ شرکت با مسؤولیت محدودالزامی است (ولی الزمۀ تشکیل نیست) اما در هادر همۀ شرکتنکته: تصریح ق.ت) ٩٨و ٩٧تشکیل (مواد

:تعاونیهای نحوۀ تشکیل شرکت -٤

ق.بخش ٥٢و ٥١ای برای تشکیل ندارند بلکه ضمن وجود شرایط عمومی و با چند شرط مذکور در مواد های تعاونی تشریفات پیچیدهشرکتجلسۀ هیأت مؤسس که در آن اسامی اعضاء، . صورت٣. تهیۀ اساسنامه شرکت؛ ٢. تهیۀ طرح موضوع و تصویب آن؛ ١تعاون که عبارتند از: . گواهی پرداخت مبالغ الزم.٦؛ . مجوز وزارت تعاون٥؛ . درخواست کتبی ثبت٤مشخص شده باشد؛ هیأت مدیره و بازرس

های تعاونی از حیث تحلیلی (یعنی مثال آزمون ارشد و دکتری) ثبت در کنار مجوز از وزارت تعاون در شرکترسد توجها به مواد فوق به نظر می هاست.شرط الزمۀ تشکیل این شرکت ها هم شرط الزامی و همبر خالف سایر شرکت

ولو اینکه شوندبه هر حال، تاجر محسوب میرا دارند و عنوان شرکت سهامیالیحه به هر حال، ٢های سهامی به موجب مادۀ نکته: شرکترا دارند اما این بدین معنی نیست که به هر حال تاجر عنوان شرکت تعاونیهای تعاونی به هر حال، عمل تجاری انجام ندهند اما شرکت

واال غیرتاجرند. اگر أعمال تجاری انجام دهند تاجرندهستند بلکه

:های تجاریبندی بحث تشکیل شرکتجمعحقیقیه تواند حقیقی باشد یا حقوقی؛شخص می ٥های سهامی عام الاقل پنج شخص (مؤسس) الزم است؛ این نکته: برای تشکیل شرکت

تواند تجاری باشد یا غیرتجاری.تواند تاجر باشد یا غیرتاجر؛ حقوقیه میمی







٤۱

ها در قانون مشخص شده و که در سهامی آن حداقل قانونیشان تعهد همۀ سرمایه است. حال چه شرط تشکیلها پیشنکته: همۀ شرکت شود.نامه تعیین میرکتها به موجب اساسنامه یا شچه حداقل سرمایۀ قراردادی که در شرکت

های تجاری اصوال به دو شکل ها) بشود تا تشکیل شود. تشکیل شرکتشان باید تعهد و تسلیم (غیرنقدیها همۀ سرمایهنکته:همۀ شرکت باشد:عمده می

باشد: تضامنی، اشخاص میهای شان منوط به تعهد و تسلیم و تأدیۀ کامل سرمایه است که غالبا شامل شرکتهایی که تشکیل. شرکت١ نسبی، مختلط غیرسهامی، با مسؤولیت محدود.

سوم عرفی) برای تشکیل شرکت ضروری است درصد (همان یک ٣٥هایی که ضمن تعهد کامل و تسلیم کامل سرمایه صرفا تأدیۀ شرکت. ٢ های دستۀ اول وجود ندارد.ریم که در شرکتهای سهامی، تعاونی و مختلط نهادی تحت عنوان پرداخت در آینده دابنابراین در شرکت

بینی شده است که در شرکت پیشدرصد) ظرف مهلتی که در اساسنامه ٦٥ای هستند مابقی سرمایۀ نقدی (ها که سرمایهدر این شرکت سهامی عام نباید بیشتر از پنج سال باشد تأدیه خواهد شد.

سوم ها و مختلط سهامی که یکها، تعاونییۀ تمام سرمایه است مگر تأدیۀ نقدی سهامیها منوط به تعهد، تسلیم و تأدپس تشکیل همۀ شرکت است.

.ثبت شرکت، یک بار برای نویسیاخذ مجوز پذیرهرویم؛ یک بار برای دو بار می در سهامی عامرویم ولی بار ثبت مییک هادر تمام شرکتنکته: . ثبت شرکت. البته در حال حاضر با توجه به قانون بازار اوراق بهادار ٢اجازۀ پذیره نویسی؛ . ١مرجع ثبتی دو کارکرد در سهامی عام دارد:

اش به موجب مواد شورای عالی بورس که باالترین رکن بازار اوراق بهادار است و وظیفهکه در آن به تشریح ساختار بورس یعنی ١٣٨٤مصوب طور ساختار سازمان بورس و اوراق بهادار که یک مؤسسۀ عمومی غیردولتی با و همین های کالن استآن قانون تصویب سیاست ٤و ٣

های سهامی جهت اش ثبت و صدور مجوز برای عرضۀ اوراق بهادار و همینطور عرضۀ سهام شرکتشخصیت حقوقی مستقل که وظیفهسیستم خرید و فروش است که به دو نوع بورس کاال و بورس طور ساختار بورس که نوعی بازار داد و ستد و یا نوعی نویسی است. همینپذیره

شود.بندی میطال تقسیم و ها، ارزاوراق بهادار مثل سهام شرکتاسـت کـه اوراق بهـادار را بـه نـام خـود منتشـر یشـخص حقـوق[ ناشـر: «ج.ا.ا قانون بازار اوراق بهادار ٢٢، به موجب مادۀ ٨٤نکته: از سال

بـه یعمـوم ۀجهت اخذ مجوز عرضـ یسینو یرهپذ ۀاعالمی و ثبت یانیهبرا همراه با ثبت اوراق بهادار یتقاضاموظف است ]کندیم یـا افـزایش عام یسهام یهاثبت شرکت یراقانون، ب ینشدن ااالجراءالزم یخاز تار «همین قانون: ٢٥به موجب مادۀ » یدنما یمسازمان تسل

صـادر ]بورس و اوراق بهادار[موافقت سازمان از پس، هاتوسط مرجع ثبت شرکت یسینویرهپذ یهانتشار اعالم ۀاجاز ، آنها یهسرمانتیجه اینکه در حال حاضر، عرضۀ عمومی اوراق بهادار مثل سهام شرکت منوط به ثبت نـزد سـازمان بـورس و اخـذ مجـوز عرضـۀ ».شودیم

منوط به ثبت آن نزد سازمان یهاوراق بهادار در بازار اول یعموم ۀرضع«گه: قانون یادشده می ٢٠عمومی از سازمان بورس است، چنانچه مادۀ پس انتشار اعالمیۀ » قانون ممنوع است ینا مفاد یتبدون رعا یقاوراق بهادار به هر طر یعموم ۀو عرض باشدیقانون م ینمقررات ا رعایت با

نویسی را تأیید کرده و طبـق سازمان بورس اعالمیۀ پذیره شود.میها پس از موافقت سازمان بورس صادر نویسی توسط مرجع ثبت شرکتپذیره. کندمی یینکه سازمان تع یردانجام پذ یتظرف مد یداوراق بهادار با یعموم ۀعرض«کند: دارد عمل میکه اینگونه اشعار می ٢٣مادۀ ١تبصرۀ

روز یت سـاکثر بـه مـد ه حـدموج ۀناشر و احراز ادل یتقاضا با را یسینویرهت پذمد تواندیروز تجاوز نخواهد کرد. سازمان م یت مذکور از سمد ی،عمـوم ۀت پانزده روز پس از اتمـام مهلـت عرضـاکثر ظرف مد موظف است حد [سهام] ناشر: «٢٣مادۀ ٢وفق تبصرۀ ») کند. یدتمد یگرد

برخـورد ناشـر در خصـوص عـدم ۀ . نحـویـدلـع نمامط نمـود، هدخوا نی که سازمان مع یقیو فروش اوراق بهادار از طر یعتوز یجرا از نتا سازمانالیحـه اصـالح را نسـخ کـرده ١٦قانون اوراق بهادار به نـوعی مـادۀ ٢٣پس: مادۀ » .شودیمشخص م نویسییرهپذ ۀیفروش کامل، در اعالم

است.







٤۲

ماه.: حداکثر یک نویسیپذیره احرازمهلت قانونی ندارد؛ اما نویسیپذیره انجامنکته:

مع مؤسس:جنکته: اقدامات م نویسی (استماع اولین گزارش مؤسسین)؛. رسیدگی و احراز پذیره١ . طرح اساسنامه (اصالح، تغییر، تصویب)؛٢ شوند؛نتخاب میلین بازرسان اشوند / او . اولین مدیران انتخاب می٣ شود؛اولین روزنامۀ کثیراالنتشار انتخاب می . ٤ شود؛مؤسس یا ممتاز تصویب می . اولین سهام٥

شود و به هوا شود. بعد تشکیل شرکت، مجمع مؤسس، دود مینهایتا با قبول کتبی سمت توسط مدیران و بازرسان(ان) شرکت تشکیل می کنیم.ساز نیست؛ چیزی که تشکیل شده را ثبت میدر سهامی عام، ثبت، شرکترود! می

.میلیون ریال ٥سهامی عام: ؛ میلیون ریال ١سهامی خاص: : سهامیر شرکت حداقل سرمایۀ قانونی د نکته: .میلیون ریال ١٠٠سهامی عام: ؛ میلیون ریال ١٠سهامی خاص: : تعاونیحداقل سرمایۀ قانونی در شرکت نکته:

آد. در قانون نامه مینکته: یه حداقل سرمایۀ قانونی داریم و یه حداقل سرمایۀ قراردادی؛ حداقل سرمایۀ قراردادی در اساسنامه یا شرکتبرای حداقل سرمایۀ قراردادیبینی شده است اما این امر نافی پیش حداقل سرمایۀ قانونیهای سهامی و تعاونی تجارت تنها برای شرکت

های سهامی و تعاونی تواند باشد البته در شرکتدارند که به هر میزان می حداقل سرمایۀ قراردادیها نیست به نحوی که همۀ شرکتها شرکت کمتر باشد. حداقل قانونینباید از

رسد. ورقۀ تعهد سهم مال قبل مقام قانونی او مینویسان یا قائمنام برده که به امضای پذیره» ورقۀ تعهد سهم«از الیحه اصالح ١٣نکته: مادۀ ورقۀ که مثل گواهی موقت تحصیلی بعد از فراغت از تحصیله با ورقۀ گواهی موقت سهام .»ورقۀ سهام«شه: شرکت؛ بعد از تشکیل شرکت می

فوق، در باب شرایط ورقۀ نظر به مادۀ اند.هر دو شرایط یکسان دارند و بعد تشکیل ورقۀ گواهی موقت سهامو ورقۀ سهاممتفاوته. تعهد سهام

شوراي عالی بورس و اوراق بهادار

) سیاست هاي کالن(

سازمان بورس و اوراق بهادار

)25و 23مجوز پذیره نویسی به موجب مواد (

)شرکت سهامی عام(بورس اوراق بهادار

ن در آ) که شامل کاال و اوراق بهادار است(بازاري متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار توسط کارگزاران و یا معامله گران، مورد داد و ستد قرار می گیرد







٤۳

الیحه اصالح در ٢٧و ٢٦منتفی است و حال آنکه به موجب مواد درج شماره ثبت شرکتشود تعهد سهم که قبل از تشکیل شرکت صادر می ت نیز ضروری است. شود، درج شمارۀ ثبت شرکت صادر میکه پس از تشکیل و ثب گواهینامۀ موقت سهمیا ورقۀ سهم

الزامی هست ولی الزمۀ تشکیل نیست. تجاریهای در شرکتثبت ق.ت ١٨نکته:طبق مادۀ های الزامی است و هم الزمۀ تشکیل (یعنی تاریخ تولد شرکتهم ثبت غیرتجاریهای در شرکتثبت ق.ت ٥٨٥و ٥٨٤نکته: طبق مواد

غیرتجاری همان تاریخ ثبت است). ای دولتی الزامی نیست و الزمۀ تشکیل نیست (به محض ایجاد، شخصیت حقوقی دارند).هق.ت ثبت در شرکت ٥٨٧نکته:طبق مادۀ

ها:آثار تشکیل شرکتها، اکنون شرکتی که تشکیل یافته است و ثبت گردیده واجد شخصیت حقوقی ها و شرایط تشکیل شرکتمفهوم شرکت پس از شناسایی

تا ٢٤مواد که به موجب تابعیتو اقامت، اهلیت، دارایی، ناماست. از جمله هاییشود که این شخصیت رسمی دارای آثار و ویژگیرسمی می به آنها پرداخته است. ٥٩١تا ٥٨٣مواد و ق.ت ٢٢٢ا ت ٩٤بخشی از مواد ، الیحه اصالح ٧١

ت شود: تاریخ تولد رسمی شرکت، تاریخ ثبت و تاریخ مرگ شود و با ختم تصفیه هم از بین مینکته: شخصیت حقوقی با ثبت ایجاد میرود. دق

قوقی و انحالل شرکت برابر با زوال شرکت، تاریخ ختم عملیات تصفیه است. پس اشتباه نشود تشکیل شرکت برابر با تشکیل شخصیت ح شخصیت حقوقی نیست.

با انحالل. حتینکته: شخصیت حقوقی باقی است با تبدیل شرکت به شرکت دیگر. حتینکته: شخصیت حقوقی باقی است با ادغام شرکت. مگرنکته: شخصیت حقوقی باقی است با تجزیه. مگرنکته: شخصیت حقوقی باقی است با تصفیه. مگرنکته: شخصیت حقوقی باقی است

گیرد که صورت می به صورت غیر ارادی و به صورت قهریو یا به صورت ارادی و با تصمیم شرکاءهای تجاری که یا نکته: انحالل شرکتانند عملیات تصفیه را های منحله شخصیت حقوقی دارند تا بتو شود؛ یعنی شرکتشرح آن خواهد آمد سبب زوال شخصیت حقوقی شرکت نمی

انجام دهند. ها.. تجزیۀ شرکت٣ها و . ادغام شرکت٢. تبدیل؛ ١خوانیم: خیز را با هم میسه بحث تست

رود. شرکت، قالب جدید گرفته ولی شخصیت حقوقی قبلی را دارد. : در تبدیل، شخصیت حقوقی سرجاشه و با تبدیل از بین نمی. تبدیل١، تضامنی در ق.ت ١٣٥، های سهامیالیحه در شرکت ٢٨٣تا ٢٧٨مواد ری، در حقوق ما، در مواردی به نص یعنی های تجاتبدیل شرکت

های تجاری با رعایت ها به وحدت مالک مجاز است. پس اصوال شخصیت همۀ شرکتمجاز است و در سایر شرکت نسبی در ق.ت ١٨٩شود و همان حقوق و تکالیف باقی است؛ پس، شخصیت، باشد و به موجب تبدیل، شخصیت حقوقی زایل نمیتبدیل میشرایط قانونی قابل

باقی است حتی با تبدیل.ادغام در تمام دکترین حقوق تجارتو ٤٤های اصل قانون سیاستقانون تجارت تصریح نشده است اما به موجب : در ها. ادغام شرکت٢

. حالتی که در آن چند شرکت در همدیگر ادغام شده و شرکت ١باشد: شکل عمده میها مجاز است آنهم غالبا به اتفاق آراء که به دو شرکت. ٢که عبارت است از ترکیب چند شرکت؛ شودگفته می ادغام مرکب. اصطالحا به این ادغام، کنندمیجدیدی را با شخصیت جدید ایجاد

شود که بر خالف ادغام مرکب (شخصیت گفته می ادغام سادهشود که به این حالت حالتی که یک شرکت در شرکت دیگر، ادغام میپس، شخصیت رسمی رود). شده از بین نمیشود (شخصیت ادغامشونده زایل میرود) فقط شخصیت شرکت ادغامشونده از بین میادغام

.شوندهادغام ساده برای شرکت ادغامو ادغام مرکب، به هر حالشرکت باقی است مگر با







٤٤

شده و به چند شرکت با زایل شرکت با یک شرکت شخصیت حقوقیتجزیه برعکس ادغام است که در این صورت یک :ها. تجزیه شرکت٣تجزیه نیز در حقوق تجارت دکترین حقوق تجارتو ٤٤های اصل قانون سیاستیابد که باز هم به موجب چند شخصیت حقوقی تغییر می

شود؛ پس شخصیت شرکت باقی است مگر با تجزیۀ شرکت.زایل می ،شخصیت ،است و به موجب آن شده پذیرفته

تجاری: هایشرکتشرکاء و سهامداران در مسؤولیتگونه دارایی سؤال: بحث بر سر این است که اگر شخصی از یک شرکتی صد میلیونی طلب داشته باشد چنانچه شرکت منحل گردد و هیچ

حق مراجعه به اعضای شرکت را دارد یا خیر؟برای پرداخت بدهی نداشته باشد آیا طلبکار های مختلف متفاوت است:پاسخ به این سؤال در شرکت

سهامداران در شرکت سهامی عام و خاص: هایشرکت -١شده باشد چنانچه این شرکت بدهکار گـردد طلبکـاران شـرکت بابـت سؤال: اگر در شرکت سهامی خاص یا عام کل مبلغ اسمی سهم پرداخت

خود حق مراجعه به چه شخص یا اشخاصی را دارند؟طلب ده و در چنین شرکتی اوال طلبکاران حق مراجعه به سهامداران را ندارند زیرا مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آنها در شرکت بو

شرکت نیز در قبال دیون شرکت هیچگونه سهامداران در قبال دیون شرکت، مسئولیت شخصی ندارند، ثانیا اصل بر آن است که مدیران مسئولیت شخصی ندارند زیرا مدیر همانند وکیل است و مسئولیت، متوجه خود اصیل بوده و نماینده یعنی وکیل یا مدیر مسئولیتی در قبال

ق.تالیحه اصالح ١٤٣و ١٤٢ایفای تعهدات ندارد اما استثنا اگر مدیران مرتکب تخلف از مقرراتی شده باشند در این صورت وفق مواد گردد ممکن است برحسب مورد مسئولیت انفرادی یا مشترک و یا مسئولیت انفرادی یا تضامنی داشته باشند بنابراین همچنان که مالحظه می

آنها بال وصول بماند. امکان دارد شرکتی بدهکار شود و بدهی باال آورد اما طلبکاران حق مراجعه به سهامداران و مدیران نداشته باشند و طلبصاحبان سهام در این شرکت مسؤولیتداشته مقررکه »ل.ا.ق.تجارت ١ماده «سهامی عام و خاص مستندا به هایشرکتدر بندی: جمع

در قبال مسئولیتی گونههیچآن است که سهامداران این شرکت شخصا رکت است. قاعدۀ کلی شمحدود به مبلغ اسمی سهام آنها در در باشد و شده پرداختدر هنگام تشکیل شرکت مقداری از سرمایه تعهد به چنانچهباید توجه داشت استثنائا شرکت ندارند اما هایبدهی

بابت مبلغ سهامدارانمراجعه به وز آن مبلغ تعهد شده، پرداخت نگردیده است در این صورت طلبکاران شرکت حق شرکت هن هنگام انحالل را دارند. نشدهپرداختلی تعهد شده و

محدود: مسؤولیتشرکت با درشرکاء مسؤولیت -٢

ی دارد، قاعده کل مسؤولیتشرکت ردخود سرمایۀمیزان که مقرر داشته هر یک از شرکاء این شرکت فقط تا »تجارتق. ٩٤ماده «مستندا به ات ذیل وارد است:اما بر این اصل استثنائ ندارندت شرک هایبدهیدر قبال مسئولیتیآن است که شرکای این شرکت شخصا

کای ر در کنار نام شرکت نوشته شود. در غیر این صورت هر یک از ش »محدود مسؤولیتبا «بایستی »ت.ق ٩٥ماده «ل: مستندا به استثناء او دارند. تضامنی مسؤولیت ،شرکت هایبدهی آن در قبال کل

شریک یا شرکایی غیر این صورتدر نوشته شود. از شرکاء در کنار شرکت یکهیچنبایستی نام »ق.تجارت ٩٥ماده « مستندا بهم: استثناء دو تضامنی دارند. مسؤولیتشرکت هایبدهین نام آنها باشد در قبال کل متضم ،که نام شرکت

، »محدود الف مسؤولیتبا شرکت «نام خود انتخاب نموده است. برای مثال به عنوانمحدود نام یکی از شرکاء را مسؤولیت: شرکت با سؤال . در این صورت:تنام یکی از شرکای شرکت اس »الف«که درحالی

تضامنی دارد. ها مسؤولیتبدهیالف. آن شریک در مقابل







٤٥

ها ندارد.در قبال بدهی مسؤولیتی گونههیچآن شریک -ب مشترک دارد. مسؤولیتآن شریک -ج نسبی دارد. مسؤولیتآن شریک -د

مسؤولیت نقد غیر هایتقویم آوردهمحدود در قبال مسؤولیتبا هر یک از شرکای شرکت »ق.تجارت ٩٨ماده «استثناء سوم: مستندا به کل شرکت و نه ارزش بدهی ت است. نه مبلغ اوالتفمابه قبال مبلغ درشرکاء در این مورد تضامنی مسؤولیت ه داشت نی دارند. باید توج ماتض

و پس شودمی. بعدا شرکت صد میلیون بدهکار کندمیغیرنقد به ده میلیون تقویم آوردۀ عنوان بهآوردۀ غیر نقد. برای مثال شرکتی ماشینی را .باشدمیمیلیون ٧شرکاء در قبال تضامنی مسؤولیتمیلیون بوده است. در این صورت ٣ارزش واقعی آن ماشین گرددمیآن معلوم از

نقد پرداخت نگردد و یا ۀالشرکسهم ،محدود مسؤولیتق.تجارت چنانچه در هنگام تشکیل با ١٠١و ١٠٠استثناء چهارم: مستندا به مواد مسؤولیتکه بطالن مستند به عمل آنهاست اشخاصیباطل بوده و شرکت تقویم و یا تسلیم نگردد، در این صورت غیر نقد ۀالشرکسهم

تضامنی دارند.الشرکه نقد پرداخت نگردد شرکت، باطل باشد (یعنی سهم ق.ت ١٠٠به استناد مادۀ ق.ت ٩٧و ٩٦نکتۀ پایانی: اگر به دلیل عدم رعایت مواد

مسئولین بطالن فقط در قبال خسارت ناشـی از ق.ت ١٠١باشد. مطابق مادۀ الشرکه غیرنقد، تقویم و تسلیم نشود) شرکت باطل میو یا سهم بطالن مسئولیت تضامنی دارند نه در قبال کل بدهی شرکت.

شرکاء در شرکت نسبی: مسؤولیت -٣

قابلیتاصطالحی هیچ است. آنها در شرکت ۀالشرکسهمبه نسبت هر یک از شرکای این شرکت مسؤولیت »ق.تجارت ١٨٣ماده «مستندا به یک از آنها به شرح ذیل هرتشکیل گردد و »الف و ب و ج«یک شرکت نسبی بین هرگاهبرای مثال این اصطالح را ندارد. جای بهجایگزینی

میلیون بدهی به ١٠٠میلیون. چنانچه بعدا شرکت ٢ »ج«میلیون ٢ »ب«میلیون. ١ »الف«میلیون سرمایه شرکت را تأمین نموده باشند: ٥از پرداخت خواهند داشت. مسؤولیتمیلیون ٤٠ »ج«یلیون، م ٤٠ »ب«میلیون، ٢٠ »الف«بار آورد

هر یک از شرکت نسبی: مسؤولیت: سؤال الف. تا میزان سرمایه آنها در شرکت است.

تضامنی دارند. مسؤولیتب. ندارند. مسؤولیتی گونههیچج. .کدامهیچ د.

گردند به دلیل اینکه شرکاء این شرکت دارای مسئولیت شخصی در قبال قلمداد میگویند شرکاء، شریک ضامن نکته: در شرکت نسبی می الشرکه در قبال دیون مسئول است.گویند هر شریکی به نسبت سهمباشند اصطالحا میدیون این شرکت می

الشرکه یعنی اینکه هر یک از شرکاء به نسبت سهم »نسبی بودن مسئولیت«مسئولیت نسبی و نامحدود است منظور از ،نکته: در شرکت نسبییعنی اینکه سقف آن، نامحدود است یعنی شرکاء شرکت نسبی در »نامحدود بودن این مسئولیت«در قبال دیون مسئولیت دارند و منظور از

پذیرند.دانند که در قبال چه مبلغی مسئولیت نسبی را میهنگام تشکیل شرکت نمی شرکت تضامنی: شرکاء در مسؤولیت -٥

ه داشت باید توج اما ؛تضامنی دارند مسؤولیت ،شرکت هایبدهی هر یک از شرکای این شرکت در قبال کل »تجارت.ق ١١٦ماده «مستندا به و دارایی آمده عمل بهشرکت ورشکسته یا منحل شده باشد. ثانیا امر تصفیه شرکت اوال مراجعه به شرکاء را دارند که طلبکاران زمانی حق

شرکت کافی برای مدیون آن نباشد.







٤٦

مسؤول» الف«. برای مثال یک بدهی میلیونی وجود دارد و آقای انفرادی حاکم خواهد بود مسؤولیت واحد باشد ،مسؤوله داشت اگر باید توج مسؤولیتمتعدد باشند در این صورت بحث مسؤولینحاکم است اما چنانچه انفرادی گویند مسؤولیتمیاست. در این صورت اصطالحا

این بدهی باشند مسؤول» الف و ب«. برای مثال اگر یک بدهی یک میلیونی وجود داشته باشد و آقایان گرددمیمشترک و یا تضامنی مطرح در قبال »الف و ب«مشترک حاکم باشد هر یک از آقایان مسؤولیتاگر گرددمییا تضامنی مطرح مشترک مسؤولیتدر این صورت بحث

ول خواهند ؤدر قبال یک میلیون مس »الف و ب«یان اقمسؤولیت تضامنی حاکم باشد هر یک از آند اما اگر هست لؤتومان مسو ٠٠٠/٥٠٠ بود.

:های تجاریداران در شرکتتعداد شرکا و سهام

تنها باید در هنگام تشکیل شرکت رعایت شود بلکه نه شدهگفتههای تجاری نکته: حداقلی که در خصوص تعداد شرکاء یا سهامداران در شرکت رعایت آنها در بقاء شرکت نیز الزامی است یعنی هیچ وقت شرکت نباید تعداد اعضایش کمتر از تعداد مقرر در قانون باشد.

تـک شـریکی بـه رسـمیت شـناخته های نکته: در حقوق ایران شرکت تک شریکی به رسمیت شناخته نشده است اما در برخی کشورها شرکتشده آن اسـت کـه توان با یک شریک اقدام به تشکیل شرکت نمود، علت اینکه وجود شرکت تک شریکی به رسمیت شناختهاند یعنی میشده

خطـر خواهد فقط مقداری از دارایی خود را در معرض خواهد بدون مشارکت دیگران شرکتی تشکیل دهد و میدر برخی مواقع یک شخص می قرار دهد یعنی اگر اتفاقی بیافتد نه برای کل دارایی شریک بلکه برای سرمایه موجود در شرکت بیافتد.

های سهامی عام و خاص محتمل است تبعۀ ایران باشند یا تبعۀ خارج باشند البته در مورد اتباع خارجی ممنوعیت مقرر نکته: سهامدار شرکت سهام را داشته باشند. %٤٩توانند مالکیت بیش از نمیباید رعایت شود یعنی اتباع خارجی

عنوان سهامدار شرکت باشد. به تواندهای سهامی عام و خاص دولت نیز مینکته: در شرکتها مدیران باید از خـود سـهامداران انتخـاب توانند محجور باشند زیرا در این شرکتنکته: در شرکت سهامی عام و خاص همۀ سهامداران نمی

دند فلذا به تعداد هیئت مدیره باید اشخاص حقیقی یا حقوقی واجد اهلیت برای تصدی مدیریت وجود داشته باشد.گر های تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدودتعداد شرکاء در شرکت

نـد شـریک ایـن تواشریک ممکن است واجد اهلیت کامل باشد یا نباشد یعنی شـخص محجـور هـم می ،نکته: در شرکت با مسئولیت محدود شرکت باشد.

ای معتقدنـد بـا تواند شریک این دو شرکت باشد یا خیـر، عـدهاختالف است که آیا شخص محجور می نکته: در شرکت تضامنی و نسبی محل و ١٣٩و مـواد ١٣٦تواند شریک این دو شرکت باشد اما با لحـاظ بنـد و مـاده توجه به مسئولیت سنگین شرکاء در این دو شرکت، محجور نمی

کـه راجـع بـه مـوارد انحـالل شـرکت ق.ت ١٣٦شریک این دو شرکت باشد زیرا مـاده تواند گردد که محجور میچنین استنباط می ق.ت ١٤٠اجازه قانونگذار ١٤٠و ١٣٩داند اما در مواد یکی از موارد انحالل این شرکت را حجر شریک می »و«کند در بند تضامنی و نسبی بیان حکم میدیگر رضایت به بقاء شرکت داشـته باشـند شـرکت منحـل نشـود و بـه طرف و سرپرست شریک محجور از طرفداده که اگر سایر شرکاء ازیک

عنوان شریک شرکت تضامنی و نسبی پذیرد که شخص محجور بتواند بهمی قانونگذاردهد که حیات حقوقی خود ادامه دهد این امر نشان می تواند در دو شرکت تضامنی و نسبی نیز شریک باشد.باشد بنابراین باید گفت محجور می

باشـد لـذا امکـان دارد شـرکتی های تضامنی و نسبی و با مسئولیت محدود ازآنجاکه انتخاب مدیر شـرکت از خـارج مجـاز مینکته: در شرکت خود شرکتی تشکیل دهد و مدیریت آن را خود برعهده بگیرد. صغیر تشکیل شود که همۀ شرکاء آن محجور باشد مثال پدری برای دو فرزند

عنوان شریک وارد این دو شرکت گردد به تواندبا مسئولیت محدود شریک شود اما در شرکت تضامنی و نسبی دولت نمی واندتنکته: دولت می های شرکت به باد فنا داد.خزانۀ دولت را در خصوص بدهی توانزیرا در این دو شرکت، شرکاء مسئولیت شخصی دارند و نمی







٤۷

شود.هم رعایت می نیز اینجا %٤٩ایران باشند و یا تبعۀ خارجه باشند البته ممنوعیت بیش از نکته: شرکاء این سه شرکت محتمل است تبعۀ. در اموری که بالطبیعه یعنی ١ها به عنوان اشخاص حقوقی دارای همان اهلیت اشخاص حقیقی هستند مگر با دو وجه ممیزه: نکته: شرکت

ها منتفی است؛ ل ازدواج، طالق، رابطۀ ابوت، بنوت، حضانت، قیمومت در شرکتالنفسه و به طور ذاتی مختص اشخاص حقیقی است مثفی ). ٥٨٨و ٥٨٨ها در اساسنامه و مقررات قانونی است (. اهلیت شرکاء محدود به موضوع شرکت٢ های سهامی:سهامداران در شرکتشرکاء و تعداد -١بدون تعیین اینکه آیا منظور سهام عام است یا » تعداد شرکاء در شرکت سهام نباید کمتر از سه نفر باشد.«مقرر داشته: »ل.ا.ق.ت ٣ماده «

مقرر داشته:» ل.ا.ق.تجارت ١٠٧ماده “سهامی خاص، از طرف دیگر شرکت باشند. حداقل تعداد اعضای هیأت . اعضای هیأت مدیره الزاما باید سهامدار»گرددای اداره میشرکت سهامی به وسیله هیأت مدیره«

گردد که تعداد سهامداران در شرکت سهامی عام نفر باشد. از این ماده چنین استنباط می ٥تواند کمتر از مدیره در شرکت سهامی عام نمیهامداران در شرکت منصرف به شرکت سهامی خاص خواهد بود یعنی اینکه حداقل تعداد س »ل.ا.ق.تجارت ٣ماده «نفر است. ٥حداقل

نفر است. ٣سهامی خاص سهامدار شرکت سهامی محتمل است شخص حقوقی باشند و یا شخص حقیقی.

همچنین در مواردی که سهامدار شخص حقیقی است محتمل است سهامداران واجد اهلیت کامل باشد یعنی بالغ و عاقل و رشید باشد و جنون و سفیه باشد که در این صورت سرپرست قانونی انجام وظیفه خواهد کرد.محتمل است فاقد اهلیت کامل باشد یعنی صغیر، م

های تضامنی، نسبی و با مسؤولیت محدود:تعداد شرکاء در شرکت -٢در باب حداکثر قانونگذارها یک از شرکتها دو نفر است. در هیچق.تجارت حداقل تعداد شرکای این شرکت ١٨٣و ١١٦، ٩٤مستندا به مواد

مرزی را تعیین نکرده است.ها شخص حقیقی است ها محتمل است شخص حقیقی باشند و یا شخص حقوقی. در مواردی که شریک این شرکتنکته: شرکاء این شرکت

تواند ت میمتحمل است واجد اهلیت باشد و یا محتمل است فاقد اهلیت باشد. در اینکه آیا در شرکت تضامنی و نسبی شخص فاقد اهلی نظر است. نظر اقوی بر این است که اشکالی ندارد.شریک شرکت باشد یا خیر. اختالف

تجاری: هایشرکتموضوع فعالیت

سهامی عام و خاص: هایشرکتموضوع فعالیت -١ زیرا ؛عمال تجاری نباشدأعمال تجاری باشد و محتمل است أمحتمل است هاشرکتموضوع فعالیت این »ل.ا.ق.تجارت ٢ماده «مستندا به

عمال تجاری نباشد.أشرکت سهامی را شرکت بازرگانی محسوب نموده و حتی اگر موضوع فعالیت آن »تر ل. ا.ق.تجا ٢ماده «ماده « به صراحتصورت نکته: اگر یک شرکت سهامی موضوع فعالیت خود را اشتغال به معامالت راجع به اموال غیرمنقول قرار دهد در این

.گرددمیتاجر قلمداد ،سهامی آن شرکت »ل.ا.ق.تجارت ٢ماده « به صراحتاما گرددنمیآن معامالت عمل تجاری قلمداد »جارتق.ت ٤ قرار دهد: غیرمنقولشرکت سهامی موضوع فعالیت خود را اشتغال به معامالت راجع به اموال کهدرصورتی: سؤال

.گرددمیهم شرکت تاجر است و هم عمل، عمل تجاری قلمداد -الف .گرددمی قلمدادنه شرکت، تاجر است و نه عمل، عمل تجاری -ب گرددنمیشرکت تاجر است اما عمل، عمل تجاری قلمداد -ج.

.گرددمیشرکت تاجر نیست اما عمل، عمل تجاری قلمداد -د محدود: مسؤولیتتضامنی، نسبی و با هایشرکتموضوع فعالیت -٢







٤۸

٢ماده «شده در عمال تجاری باشد. موارد احصاءأالزاما باید هاشرکتموضوع فعالیت این »ق.تجارت ١٨٣و ١١٦، ٩٤«مستندا به مواد داد شده است.عمل تجاری قلم هاآپارتمانقانون تملک ٥تجاری در ماده هایشرکتبه قصد فروش برای وسازساختو »ق.تجارت

محدود برای گذران امور روزمره خود غیر از موضوع فعالیت شرکت که تجاری مسؤولیتنکته: چنانچه یک شرکت تضامنی، نسبی و یا با هم انجام دهد اشکالی ندارد. غیرتجاریعمال أاست،

قرار دهد هر ذینفعی غیرتجاریعمال أموضوع فعالیت خود را اشتغال به ،محدود مسؤولیتنکته: اگر یک شرکت تضامنی، نسبی و یا با بطالن شرکت را بخواهد. درخواست تواندمی

قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی او اشتغال به عمل تجاری باشـد، منظـور از عمـل تجـاری، ١بندی: نکته: مطابق ماده جمع ق.ت است. ٢مادۀ شده در ده بند ءاعمال تجاری احصا

های تجاری اشتغال به عمل تجاری داشته گردند اقتضای امر آن است که شرکتهای تجاری، تاجر قلمداد میشرکت که آنجا با این مقدمه ازدر برخی موارد این اصل را رعایت ننموده است مثـل شـرکت سـهامی قانونگذار ئا باشند یعنی موضوع فعالیت آنها عمل تجاری باشد اما استثنا

شرکت سهامی را شرکت بازرگانی قلمداد نموده حتی اگر موضوع فعالیت آن عمل ق.تاصالح ۀالیح ٢عام و خاص، زیرا در این شرکت مادۀ تجاری نباشد.

گردد، اما ازآنجاکـه غیرمنقول در هیچ صورتی عمل تجاری قلمداد نمی قانون تجارت معامالت راجع به اموال ٤صراحت مادۀ نکته: هرچند بهتوان گفت شرکت سهامی را شرکت بازرگانی قلمداد نموده حتی اگر موضوع فعالیت آن، عمل تجاری نباشد لذا می ق.تالیحه اصالح ٢مادۀ

گـردد امـا در این صورت عمل، عمل تجـاری قلمـداد نمیتواند معامالت راجع به اموال غیرمنقول باشد که موضوع فعالیت شرکت سهامی می شود.شرکت، تاجر قلمداد می

گردد.خاطر آن تشکیل می گوییم موضوع فعالیت شرکت، منظور ما عمده فعالیتی است که شرکت بهنکته: اینکه می تصریح دارد که موضوع فعالیت شرکت باید تجاری باشد. ٩٤،١٨٣،١١٦نکته: در این سه شرکت

ال: اگر شرکت از موضوع فعالیت خود که در اساسنامه بدان تصریح گردیده عدول نماید ضمانت اجرا چیست؟سؤ توان به این بطالن استناد نمود.ضمانت اجرا بطالن آن عملیات است اما در قبال اشخاص ثالث نمی

مالت راجع به اموال غیرمنقول باشد.تواند معاهای تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدود نمینکته: موضوع فعالیت شرکت نکته: باید بین دو مورد قائل به تمایز شد:

غیرمنقول است. معامالت اموال معاملۀ راجع به غیرمنقول است و دیگری تسهیل یکی خود ملکی به صراحت بند معامالتگردد اما تسهیل قانون تجارت عمل تجاری قلمداد نمی ٤خود معامله راجع به اموال غیرمنقول به صراحت ماه

گردد.، عمل تجاری قلمداد می)های امالکیعنی اقدامات بنگاه( معامالت گردد یعنی داللی عمل تجاری قلمداد می ق.ت ٢ماده ٣ های تجاری عمل تجاری قلمداد شده است.برای شرکت قصد فروش یا اجارهوسازبهساخت هاقانون تملک آپارتمان ٥صراحت مادۀ نکته: به

تجاری: هایشرکتدر الشرکهسهمسهام یا )وانتقالنقل(نحوۀ انتقال

در شرکت تضامنی: الشرکهسهم وانتقالنقلنحوۀ -١ ).ءیعنی اتفاق آرا(در این شرکت رضایت تمامی شرکاء شرط است الشرکهسهم وانتقالنقلق.تجارت برای ١٢٣مستندا به ماده

دانـد، آن اسـت کـه در وانتقال سهم الشرکه از شریکی به شریک دیگر رضایت سایر شرکاء را نیز الزم مییکی از دالیل مهمی که در بحث نقلاین شـریکی کـه شرکت تضامنی اگر همۀ طلبکاران از باب مسئولیت تضامنی به یکی از شرکاء مراجعه نموده و کل طلب را از او دریافت نماید

الشرکۀ هر یک از شرکاء به آنها مراجعه کند، اگر اجازه دهیم بدون رضایت سایر شرکاء، شریکی تواند به نسبت سهممورد مراجعه قرار گرفته می







٤۹

ده امـا شـریک دار بـوالشـرکه مـالدهنـدۀ سهمالشرکۀ خود را به شریک دیگر انتقال دهد این احتمال وجود دارد که شریک انتقالبتواند سهمالشرکه، غیرملیء باشد در این صورت بدیهی است که این موضوع در ارتباط سایر شرکاء با آن شریک مؤثر خواهد بود یعنـی گیرندۀ سهمانتقال

طالبه نماید.الشرکۀ آنها ماین امکان وجود دارد که شریکی که کل بدهی شرکت را به طلبکاران داده است نتواند از سایر شرکاء به نسبت سهمهای راه بـه ق.ت: این ماده در مقام بیان این مطلب است که اگر یکی از شرکاء از بدو امر در شرکت حضور نداشته و در نیمه ١٢٥تفسیر ماده

های هیهای بعد از ورود خود مسئولیت تضامنی دارد بلکـه در قبـال کـل بـدتنها در قبال بدهیشرکت داخل شود، این شریک جدیدالورود نه قبل از ورود خود نیز مسئولیت تضامنی خواهد داشت.

در شرکت نسبی: الشرکهسهمنحوه انتقال -٢در واقع نحوه .)اتفاق آراء(در این شرکت رضایت تمامی شرکاء شرط است الشرکهسهم وانتقالنقلق.تجارت برای ١٢٣و ١٨٥مستندا به مواد

باشد.ت تضامنی میالشرکه در شرکت نسبی مثل شرکانتقال سهمبینی ننموده است لذا در عمل بیشتر هیچ مکانیسم خاصی را پیش قانونگذارالشرکه وانتقال سهمشرکت تضامنی و نسبی برای نقل ٢نکته: در

جلسۀ افزایش سرمایه برای ورود شریک به جلسۀ کاهش سرمایه برای خروج شریک از شرکت و تنظیم صورتاز تأسیس حقوقی تنظیم صورت نمایند.شرکت استفاده می

محدود: مسؤولیتدر شرکت با الشرکهسهم وانتقالنقلنحوۀ -٣ شود: باید رعایتشرکت شرایط ذیل در این الشرکهسهم وانتقالنقل برایاعم از بانام یا وانتقالنقلبه شکل اوراق تجاری قابل تواندنمیشرکاء در این شرکت الشرکهسهم »ق.تجارت ١٠٢ماده «مستندا به -الف درآید. نامبی

ها ورقۀ سهم را سندی قابل الیحه اصالح قانون تجارت در این شرکت ٢٤در ماده قانونگذارهای سهامی عام و خاص که برعکس شرکتق.ت در شرکت با مسئولیت محدود ١٠٢باشد در ماده وانتقال جزو ذات این ورقۀ سهم میوانتقال توصیف نموده یعنی قابلیت نقلنقل

وانتقال اعم از بانام و تواند به شکل اوراق تجاری قابل نقلرکاء نمیالشرکۀ شدرست نقطۀ مقابل آن عمل نموده و بیان نموده سهم قانونگذار نام درآید.بی٣نبایستی دارندگا الشرکهسهم وانتقالنقلبرای »ق.ت ١٠٢ماده «مستندا به -ب

٤ سرمایه که دارای اکثریت عددی نیز باشند، موافق باشند.

%١٠) ه %٧٥) د %٥) ج %٥) ب %٥مثال: الف) نفر ٣ شودمی عددی: اکثریت/ %٧٥ شودمی سرمایه: اکثریت

نی، نه مادر هیچ شرکت دیگری، نه تض باشد میدر این شرکت باید با سند رس الشرکهسهم وانتقالنقل »ق.تجارت ١٠٣ماده «مستندا به -ج سهامی و نه هیچ شرکت دیگری چنین حکمی وجود ندارد.

وانتقال سهم الشرکه تنظیم سند رسمی را الزم دانسته است اما در عمل این ماده خیلی مورد استفاده نقلق.ت برای ١٠٣نکته: هرچند مادۀ شود.جای این ماده از تأسیس حقوقی کاهش سرمایه و افزایش سرمایه استفاده میشود یعنی بهواقع نمی

ق.تجارت شامل چه کسانی است؟ آیا فقط شامل اشخاص ١٢٣و ١٠٢غیر و انتقال به دیگری در مواد به: منظور از دو اصطالح انتقال سؤالتضامنی، نسبی و ( هاشرکتآیا اگر شریکی در این دیگر عبارت بهثالث است یا اینکه هم شامل اشخاص ثالث است و هم شامل خود شرکاء؟

رعایت شود؟ ق.ت ١٢٣و ١٠٢ت مقرر در مواد اکثری باز بایستیشریک دیگر انتقال دهد خود را به الشرکهسهمبخواهد )محدود مسؤولیتبا خواهدمیمحتمل است ورود سایر شرکاء به شرکت شخصیت واالی شریکی بوده و که در حال حاضر گویندمیبه نظر اقوی بلی زیرا بنا

ی مخالف این آید در این صورت شرکاقال به عمل دهد. اگر اجازه دهیم بدون رضایت سایر شرکاء این انت دیگری انتقالخود را به الشرکهسهم انتقال متضرر خواهند شد.







٥۰

نحوۀ انتقال سهام در شرکت سهامی عام: -٤منوط به موافقت مدیران و یا مشروط به اجازه مجامع تواندنمیسهام در این شرکت آزاد بوده و وانتقالنقلل.ا.ق.تجارت ٤١مستندا به ماده

.باشد میعمو .گرددمیتقسیم نامبیو سهام بانامهامی به سهام س هایشرکتنکته: سهام

شرکت قرار بایستی در دفتر ثبت سهام شرکت ثبت گردد. این دفتر در خود بانامسهام وانتقالنقل.ا.ق.تجارت ل ٤٠ماده نکته: مستندا به ی که بدون ثبت در این دفتر بعمل آید هم از نظر اشخاص ثالث و هم از نظر شرکت باطل و کأن لم وانتقالنقلاشته هر دارد. این ماده مقرر د

.باشدمییکن .آیدمیبا قبض و اقباض بعمل نامبی وانتقالنقلنکته: آن است که: نامبیچیست؟ مزایای سهام نامبییب سهام معا : مزایا وسؤال

است. پذیرامکانبا قبض و اقباض تشریفات نیست و به سهولت یعنی تابعآن وانتقالنقل :اوال .نیست پنهانی است که کسی از وجود آن مطلع داراییدارای نامبیثانیا: دارندۀ سهام

است زیرامتصرف مالک دشواردر امانت اثبات مالکیت آن بسیار یا خیانت سرقت و مفقود شدن و در صورتکه ستا آن نامبیعیب سهم .شودمیشناخته

وانتقال سهام در شرکت سهامی عام:بندی و چند نکته وسؤال راجع به نقلجمعنام با قبض و اقباض است یعنی نه تابع تشـریفات وانتقال سهام بیگردد. نقلنام تقسیم مینکته: سهام شرکت سهامی عام به سهام بانام و بی

به موافقت مرجع خاصی باشد. تواند منوطاست و نه میالیحـه ٤١ه باشـد؟ مـاده تواند در شرکت سهامی عام منوط به موافقت مدیران یا اجازۀ مجمع عمومی شدوانتقال سهام بانام میسؤال: آیا نقل وانتقال سهام آزاد است.پاسخ منفی به این سؤال داده است یعنی نقل اصالح ق.ت

وانتقـال الیحه اصالح بله یعنـی نقل ٤٠وانتقال سهام بانام رعایت تشریفاتی الزم است یا خیر؟ تابع ماده نقلسؤال: آیا در شرکت سهامی برای سهام بانام باید در دفتر ثبت سهام شرکت ثبت گردد.

ون رعایـت الیحه اصالح هر انتقالی که بد ٤٠الیحه اصالح چیست؟ مطابق قسمت آخر مادۀ ٤٠سؤال: ضمانت اجرای عدم ثبت وفق ماده شرایط فوق بعمل آید از نظر شرکت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است.

توانـد از شـرکت مطالبـۀ سـود نمایـد همچنـان کـه بنابراین اگر کسی با یک سند عادی، سهام سهامداری را بخرد بـه اسـتناد ایـن نوشـته نمینام خود در دلیل در دادگاه اقامۀ دعوی نماید و الزام شرکت را به ثبتعنوان یک به تواندتواند در جلسات مجامع عمومی شرکت کند اما مینمی

دفتر ثبت سهام بخواهد.تواند با استناد به این سند عادی در جلسات مجامع تواند از شرکت مطالبۀ سود نماید همچنان که نمیپس با استناد به این سند عادی نمی

دهنده و شرکت دادخواستی مبنی بر ا به عنوان دلیل خود قرار داده و در دادگاه علیه انتقالتواند این سند عادی ر عمومی حاضر گردد اما می نام خود در دفتر ثبت سهام شرکت بنماید.الزام به ثبت

اسـمی سـهم را دهندۀ سهام، کل مبلغ باید بین دو مورد قائل به تمایز شد، مورد اول اینکه، انتقال چه کسی باید دفتر ثبت سهام را امضا کند؟م اینکه در باشد. مورد دو گیرنده نمیانتقال کند و نیازی به امضایتنهایی کفایت میبه دهندهپرداخت نموده است در این صورت امضای انتقال

گیرنده، انتقال دهنده و همدهنده هنوز کل مبلغ اسمی سهم را پرداخت ننموده است در این صورت هم باید انتقالهنگام انتقال سهام، انتقال دفتر سهام را امضا نمایند.







٥۱

مانـدۀ نشده، بعد از انتقال سهام، پرداخت باقیسؤال: اگر در هنگام انتقال سهام در شرکت سهامی هنوز مقداری از مبلغ اسمی سهم پرداختوانتقـال پرداخـت هم در هنگـام نقلانتقال گیرنده، به همین دلیل است که اگر کل مبلغ اسمی سـ مبلغ اسمی سهم بر عهده چه کسی است؟

نشده، انتقال گیرنده باید دفتر سهام را امضاء کند.پذیر است بلکه بعد از انحـالل تنها تا لحظۀ انحالل شرکت امکانوانتقال سهام نهنقلاست؟ پذیروانتقال سهام تا چه زمانی امکانسؤال: نقل

شخصیت حقوقی شرکت تا لحظـه خاتمـه امـر تصـفیه پابرجـا ل.ا.ق.ت ٢٠٨ا مطابق ماده پذیر است زیر نیز تا خاتمۀ امر تصفیۀ شرکت امکان باشد.می

معاملـۀ پذیر اسـت؟اند از چه طریقی امکانهای سهامی عامی که در سازمان بورس اوراق بهادار پذیرفته شدهوانتقال سهام شرکتسؤال: نقل پذیر است.امکان این قبیل سهام فقط از طریق بازار بورس اوراق بهادار

اند الزاما تمام سهام، سهام بانام است و هیچ سهم های سهامی عامی که در بازار بورس اوراق بهادار وارد شدهنکته: باید توجه داشت در شرکت ها وجود ندارد.نامی در این شرکتبی

تواند مستقیما اقدام به خریدوفروش سـهام ایـن شخص می اند،های سهامی عامی که در بازار بورس اوراق بهادار داخل شدهسؤال: آیا شرکتای در بـازار بـورس اوراق ها باید از طریق کارگزار بـورس باشـد یعنـی هـیچ معاملـهخیر، الزاما خریدوفروش سهام این شرکت ها بنماید؟شرکت

باشد.بهادار بدون دخالت کارگزار بورس، قابل انجام نمیوانتقـال نامۀ موقت سهام صادر کـرده اسـت، نقلشده است و شرکت برای سهامداران گواهینورقۀ سهم صادر هایی که هنوزنکته: در شرکت

ورقـۀ ،دهنـدهوانتقال سهام گفتیم، تفـاوت نخواهـد کـرد انتقالپذیر است و همه شرایطی که برای نقلسهام با این گواهی موقت سهم امکان نامۀ موقت سهام.سهم در اختیار دارد یا گواهی

باشد.وانتقال سهام ممتازه مثل سهام عادی مینکته: نقل سهام در شرکت سهام خاص: وانتقالنقلنحوۀ -٥

افقت مدیران منوط به مو تواندمیسهام در شرکت سهامی خاص و انتقال نقلمفهوم مخالف گرفته و معتقدند ل.ا.ق.ت ٤١قوقدانان از ماده حداشته باشند یا کنندهقانعبرای مخالفت خود دلیل بایستیاینکه آیا مدیران و مجامع عمومی در اما باشد میو یا مشروط به اجازه مجامع عمو

وی این است که مدیران و مجامع عمومی بایستی برای مخالفت خود دلیل اقنباشد. نظر کنندهقانعولو اینکه توانندمیاینکه هر دلیلی لذا با دلیل قلمداد نموده است. وانتقالنقل قابلورقۀ سهم را ذاتا سند ل.ا.ق.ت ٢٤در قسمت دوم ماده قانونگذارزیرا ندداشته باش کنندهقانع این وصف را از آن سلب نمود. تواننمی کنندهقانع

میلیون تومان به ثالث انتقال دهد. ٢٠سهام خود را در شرکت سهامی خاص به مبلغ خواهدمی: سهامداری کنندهقانعمثال برای دلیلی »سهام را به همان مبلغ، به خود ما انتقال دهید« :گویندمین یا مجامعه عمومی امدیر

انتقال دهد. مدیران یا ثمیلیون به ثال ٢٠سهام خود را به مبلغ خواهدمیشرکت سهامی خاص سهامدار: کنندهقانعمثال برای دلیل غیر و یا »سفتۀ سه ماهه دریافت کنیدسهام را به همان مبلغ به خود سهامداران انتقال دهید اما بابت ثمن، «: دارندمیمجمع عمومی اظهار

»انتقال دهید. سهامدارانبه میلیون ١٥سهام را به مبلغ «: دارندمیاظهار با تواندمیگیرنده انتقال و یا ثالث دهندهانتقالباشد آن کنندهقانع، دلیلی غیر وانتقالنقلچنانچه دلیل مدیران و یا مجامع عمومی برای نکته:

گیرنده را به اثبات رساند.انتقال بودن دلیل، مالکیت ثالث کنندهقانعغیر مراجعه به دادگاه و اثبات در شرکت سهامی عام در بند نامبیو بانامسهام وانتقالنقلو نحوۀ نامبیتقسیم سهام به سهام بانام و همه مواردی را که در باب: نکته

پیشین گفتیم در اینجا هم قابلیت اعمال دارد. :بندیجمع







٥۲

بـا قـبض و اقبـاض اسـت و تـابع نامبی وانتقال سهامنقلگردد. در سهامی خاص نیز نام تقسیم میدر این شرکت نیز سهام به سهام بانام و بی تواند منوط به اجازۀ مرجع خاصی باشد.هیچ تشریفاتی نیست و نمی

الیحه اصالح ق.ت ٤٠، تابع تشریفات است یعنی مطابق مادۀ بانام وانتقال سهامنکته: در شرکت سهامی خاص نیز همانند سهامی عام، نقل کت ثبت گردد.باید در دفتر ثبت سهام شر

الیحـه اصـالح ٤١وانتقال سهام آزاد است یا خیر؟ یعنـی نحـوۀ إعمـال مـاده سؤال: آیا در شرکت سهامی خاص نیز همانند سهامی عام، نقل قانون تجارت در شرکت سهامی خاص به چه نحو است؟

کنیم که اصل با توجه به این صورت به اصل مراجعه میباید بین دو مورد قائل به تمایز شویم، مورد اول اینکه اساسنامۀ شرکت ساکت است در تواند منوط به اجازۀ مدیران و یا مجمـع عمـومی باشـد. مـورد وانتقال سهام است و نمیالیحه اصالح آزادی نقل ٢٤تعریف ورقۀ سهم در ماده

عمومی بکند. به نظر حقوقدانان با استفاده از مفهوم وانتقال سهام را منوط به اجازۀ مدیران و یا اجازۀ مجمعدوم اساسنامۀ شرکت بخواهد نقلرغم وجود چنین حکمی در اساسنامه، مـدیران و مجـامع عمـومی بایـد بـرای الیحه اصالح ق.ت این امر مجاز است اما علی ٤١مخالف ماده

قال شوند.وانتکننده مانع نقلتوانند با دلیل غیرقانعکننده داشته باشند و نمیمخالفت خود دلیل قانعکننده ل.ا.ق.ت با دلیل غیرقانع ٤١نکته: اگر در شرکت سهامی خاص، مدیران یا مجامع عمومی به استناد اساسنامه و مفهوم مخالف مادۀ

ی قابل ل.ا.ق.ت که ورقۀ سهم را ذاتا سند ٢٤توان به دادگاه مراجعه نمود و با استناد به اینکه مطابق مادۀ وانتقال سهام شوند میمانع نقل وانتقال سهام شد، الزام شرکت را به اعتبار انتقال سهام خواستار شد.کننده مانع نقلتوان با دلیل غیرقانعوانتقال دانسته و نمینقل

تجاری: هایشرکتاعضای شرکت در نحوۀ اتخاذ تصمیم

های تضامنی و نسبی:اتخاذ تصمیم توسط شرکاء در شرکت

ق.ت ١٢٢طور کلی اکثریت خاصی را راجع به همۀ امور شرکت بیان نموده باشد اما در مـادۀ در این دو شرکت نص صریحی وجود ندارد که بهوانتقال سهم برای نقل قانونگذارق.ت ١٢٣بینی نموده همچنین در ماده الشرکۀ غیرنقدی را با رضایت تمامی شرکاء پیشتقویم سهم قانونگذار

ق.ت برای تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی، رضایت تمامی شـرکاء ١٣٥بینی کرده است. در ماده رکه، رضایت تمامی شرکا را پیشالشگـردد بند ب برای انحالل شرکت، باز رضایت تمامی شرکاء را الزم دانسته است، همچنان که مالحظه می ١٣٦را الزم دانسته است و در ماده

توان چنین نتیجه گرفت که در سایر موارد نیز برای اتخاذ تصمیم برای اتخاذ تصمیم، اتفاق آراء را الزم دیده است؛ می انونگذارقماده، ٤در این باشد.شرکت تضامنی و نسبی، اتفاق آراء شرط می ٢در

بینی توانند در اساسنامه خالف آن را پیشگوییم برای اتخاذ تصمیم، اتفاق آراء شرط است، یک قاعدۀ آمره نیست و شرکاء مینکته: اینکه میکه در شرکت سهامی مقرر شده در اینجا نحویالشرکه بهمجامع عمومی صاحبان سهم ،نمایند؛ همچنین هرچند در قانون در این دو شرکت

بینی بنماید.تواند این مجامع را نیز پیشبینی نگردیده اما اساسنامۀ شرکت میپیش

در شرکت با مسئولیت محدود:نحوه اتخاذ تصمیم ق.ت راجع به سایر موارد. ١٠٦ق.ت راجع به تغییر در اساسنامه، ماده ١١١ماده

الشـرکۀ آنهـا بـیش از نصـف سـرمایه باشـد ای از شـرکاء کـه سهمق.ت در بند ب برای انحالل این شرکت، تصمیم عـده ١١٤نکته: در ماده چهارم سرمایه کـه دارای اکثریـت عـددی نیـز باشـند، الشرکه، رضایت دارندگان سهوانتقال سهمنقلق.ت برای ١٠٢ضروری است و در ماده

باشد.ضروری می







٥۳

سؤال: در شرکت با مسئولیت محدود، تصمیمات با چه اکثریتی اتخاذ خواهند شد؟ر دوم (مگر اینکه در سـؤال تصـریح شـود موضـوع ق.ت با اکثریت حداقل نصف سرمایه در بار اول و با اکثریت عددی در با ١٠٦مطابق ماده

باشد.)می الشرکهوانتقال سهمنقلو یا انحاللو یا تغییر اساسنامهمورد اتخاذ، راجع به ها، قاعدۀ آمره نیستند و قابل تغییرند یعنی هـم قابـل افزایشـند و هـم نکته مهم: اصل بر آن است که در شرکت با مسئولیت محدود، اکثریت

اهشند.قابل کتواند داشتن رأی بیشتر در مقایسه با بینی نماییم و امتیاز سهم ممتازه میتوانیم سهام ممتازه را پیشهای سهامی میهمچنان که در شرکت

داشته سایر سهام باشد به همین ترتیب در شرکت با مسئولیت محدود نیز امکان دارد در اساسنامه مقرر شده باشد برخی از شرکاء، آراء بیشتری باشند رأی می الشرکه دارای حق ق.ت مقرر داشته شرکاء در شرکت با مسئولیت محدود به نسبت سهم ١٠٧باشند به این دلیل بوده که ماده

بینی نموده باشد.مگر اینکه اساسنامۀ شرکت خالف این ترتیب را پیش تمایز شد.قائل به دو موردبین شرکت برای اتخاذ تصمیم باید در اینبندی: جمع

ق.تجارت بایستی ١١١به ماده غییر در سرمایۀ شرکت باشد مستندا مورد اول: چنانچه اتخاذ تصمیمی راجع به تغییر مواد اساسنامه و یا ت٣لدارندگان حداق

٤ اکثریتی برخالف این مقرر دارد. تواندمیسرمایه که دارای اکثریت عددی نیز باشند، موافق باشند. اساسنامۀ شرکت

ق.تجارت اتخاذ تصمیم با اکثریت دارندگان حداقل نصف سرمایه به ١٠٦مورد دوم: چنانچه اتخاذ تصمیم در سایر موارد باشد مستندا به ماده . در بار دوم تصمیمات به اکثریت عددی شرکاء گردندمی. چنانچه در بار اول این اکثریت حاصل نگردد شرکاء برای بار دوم دعوت آیدمیعمل

دیگری را مقرر دارد. هایاکثریت تواندمیکه دارای اکثریت سرمایه نباشند. اساسنامه شرکت هرچنداذ خواهد شد. اتخ اینکهخود دارای رأی هستند مگر الشرکهسهممیزان به محدود هر یک از شرکاء مسؤولیتق.تجارت در شرکت با ١٠٧به ماده نکته: مستندا

اساسنامه خالف آن مقرر دارد.در خصوص نحوۀ تشکیل و اکثریت الزم برای تشکیل مجامع عمومی بحثی به میان قانونگذارمحدود نیز مسؤولیتشرکت با در :نکته

هر تصمیمی راجع به این موضوع اتخاذ نماید. تواندمینیاورده اما اساسنامه شرکت سهامی عام و خاص: هایشرکتنحوۀ اتخاذ تصمیم در -٣

به )العادهفوقو مجمع عمومی مؤسسمجمع عمومی ،یادمجمع عمومی عمجمع عمومی (از طریق سه هاشرکتاتخاذ تصمیم در این :گرددمیاتخاذ تصمیمی اشاره الزم جهتاین مجامع و اکثریت الزم جهت تشکیل و اکثریت تک تککه در ذیل به صالحیت آیدمیعمل

صالحیت مجامع عمومی: مؤسسصالحیت مجمع عمومی -١

ند بیان شده است:بل.ا.ق.ت در چهار ٧٤صالحیت این مجمع در ماده نماید بررسیآن است که مؤسساولین اقدام مجمع عمومی :مؤسسینتصویب اقدامات تأمین سرمایه شرکت و و نویسیپذیره احراز :بند اول

نسبت به آن، بایستمینقدا تأدیه گردد و مبلغی که بایستمیمبلغی که همچنین تأمین شده است یا خیر؟ مؤسسین نظر موردآیا سرمایۀ صحیحا صورت پذیرفته است یا خیر. تعهد به پرداخت به عمل آید آیا

را مؤسسینبایستی اقدامات مؤسس. مجمع عمومی اندآوردهاقداماتی را بعمل مؤسسین ،مؤسسکه قبل از تشکیل مجمع عمومی دانیممینی دارند. برای ماتض مسؤولیتشده نآن اقدام تصویب در قبال ل.ا.ق.ت ٢٣مستندا به ماده مؤسسینهمۀ تاین صور تصویب نماید در غیر

اما محتمل است مجمع عمومی باشدمیاند صد میلیون کردهرا که تا آن لحظه مصرف هاییهزینهادعا نمایند مؤسسین مثال ممکن است نی دارند.ماتض مسؤولیتمیلیون مازاد ٩٠در قبال مؤسسیننماید. در این صورت خود تصویبمیلیون آن را ١٠فقط مؤسس







٥٤

ولی مؤسسیناست متشکل از پذیره نویسان و ایجلسه مؤسسمتفاوت است زیرا مجمع عمومی مؤسسینبا مؤسسنکته: مجمع عمومی .نمایندمیانی هستند که در ابتدا برای تهیه مقدمات تشکیل شرکت اقدام سک مؤسسین

اصالح آن: عنداللزومبند دوم: تصویب اساسنامه و اساسنامۀ پیشنهادی مؤسستوجه داشت قبل از آنکه مجمع عمومی یددر اساسنامه را دارد. باهمه گونه تغییر حق مؤسسمجمع عمومی

، عنوان طرح از آن برداشته شده مؤسساما پس از تصویب مجمع عمومی گویندمیطرح اساسنامه آنبه مؤسسین را تصویب نماید اصطالحا .گرددمیو به آن اساسنامه اطالق

بند سوم: انتخاب مدیران و بازرسان کثیراالنتشاربند چهارم: تعیین روزنامه

مجمع عمومی عادی هر دو و هم مؤسسهم مجمع عمومی کثیراالنتشارانتخاب مدیران و بازرسان و تعیین روزنامۀ در خصوص :نکتهبرای انتخاب اولین مدیران، اولین بازرسان و اولین روزنامۀ مؤسسصالحیت دارند اما تفاوت امر در این است که صالحیت مجمع عمومی

.باشدمیبعدی کثیراالنتشار هایروزنامهبازرسان بعدی و ،ان بعدیدیر است اما صالحیت مجمع عمومی عادی برای انتخاب م کثیراالنتشاردر شرکت سهامی خاص الزامی نبوده و در صورت عدم تشکیل این مؤسسل.ا.ق.تجارت تشکیل مجمع عمومی ٨٢به ماده : مستندا نکته

.دهندمیل. ا.ق.تجارت انجام ٢٠یق اعمال ماده طر مجمع، وظایف را از باز است. چیز همهدر اتخاذ تصمیم راجع به مؤسسعمومی مجمعدست گرددمیمالحظه همچنان که: نکته، در خصوص تشکیل و در آن مجمع گرددمیتشکیل باریک برایدر صورت واجد شرایط قانونی بودن فقط مؤسس: مجمع عمومی نکته

.نمایدمیشرکت اتخاذ تصمیم شرکت سهامی به ثبـت نرسـد هـر یـک از مؤسسـین در قبـال ،الیحه اصالح ق.ت ١٩نکته: اگر در موعد مقرر یعنی تا شش ماه مقر در ماده

هایی که صرف شده است مسئولیت تضامنی دارند.هزینههای غیرنقد به تصویب مجمع نرسد و یا مزایایی که مطالبـه شـده بـه تصـویب مجمـع نرسـد، نکته: اگر در جلسۀ مجمع عمومی مؤسس آورده

تکلیف چیست؟گـردد، در ایـن فاصـله ای که از یـک مـاه تجـاوز نکنـد، تشـکیل مین صورت، جلسۀ دوم مجمع به فاصلهالیحه اصالح در ای ٧٩مطابق ماده

نقـد کـرده و مبـالغ الزم را بپردازنـد و اشخاصـی کـه خود را تبدیل به تعهـد غیرنقد توانند تعهد اشخاصی که آوردۀ غیرنقد آنها تصویب نشده میتوانند با انصراف از آن مزایا در شرکت بمانند، در غیر این صورت اگر به تصمیم مجمع تسلیم نشوند، مزایای مورد مطالبۀ آنها تصویب نشده می

توانند سهام شرکت را تعهد و مبالغ الزم را تأدیه نمایند.تعهد آنان باطل شده و سایر پذیره نویسان میتی که از یک ماه تجاوز نخواهـد مد ۀمجمع به فاصل ۀمین جلس، دو های غیرنقد و مزایایی که مطالبه شده تصویب نگردد: هرگاه آورده٧٩ماده

مزایا به نظر مجمع تسلیم نشوند، تعهد آنها نسبت به سـهام خـود کنندگان آوردۀ غیرنقد و مطالبه که صاحبان کرد تشکیل خواهد شد درصورتی تأدیه نمایند.توانند سهام شرکت را تعهد و مبالغ الزم را یباطل و سایر پذیره نویسان م

ل باید در صورت نیاز طرح اساسنامه ای معتقدند مجمع عمومی مؤسس او نظر دارند، عدهبند دوم حقوقدانان اختالف ٧٤نکته: در تفسیر ماده الح آن را اصـ ل اساسنامه را تصویب کرد دیگر بعدا حـق او ،را اصالح کند بعد آن را تصویب کند به اعتقاد این عده اگر مجمع عمومی مؤسس

آن است بر ترباشد. نظر قویل.ا.ق.ت می ٨٣العاده مطابق ماده ندارد زیرا این امر تغییر در اساسنامه است و در صالحیت مجمع عمومی فوقنماید یـا ل آن را اصالح کند و بعدا تصویب کند که او باشد هیچ تفاوتی نمیکه ازآنجاکه مجمع عمومی مؤسس دارای اختیارات تام و کامل می

ل تصویب کند، بعدا اصالحات الزم را در آن بدهد.اینکه او :العادهفوقصالحیت مجمع عمومی -٢







٥٥

.ق.تجارت صالحیت این مجمع در سه مورد بیان شده است:ال. ٨٣در ماده تغییر در مواد اساسنامه -الف

کاهش یا افزایش سرمایه)(تغییر در سرمایه شرکت -ب انحالل قبل از موعد -ج

غیر از موارد فوق، موارد دیگری نیز به طور پراکنده در قانون احصاء شده است: ل.ا.ق.تجارت اعطاء مجوز به هیأت مدیره برای صدور اوراق قرضه ٥٦مستندا به ماده -دل.ا.ق.تجارت ترتیب دادن سهام ممتازه. البته باید توجه داشت اساسنامۀ شرکت در هنگام تصویب از ناحیۀ مجمع ٤٢به ماده مستندا -ه

ممتازه بیان حکم نماید. سهامراجع به تواندمینیز مؤسسعمومی ل.ا.ق.ت ٢٧٨به ماده ت سهامی خاص به سهامی عام مستندا شرک تبدیل -وکه شرکت به پول نیاز دارد پس از اوراق را جهت ارائه به شودمیزان سهام شخص است اما اوراق قرضه زمانی چاپ یم ص خ ش سهم م رقم(

تا به او پول قرض دهند.) کندمیمردم چاپ نام به بانامنام و بیتبدیل سهام بانام به بی -ز

العاده اعالم نموده، داللت بـر ایـن نـدارد کـه صالحیت مجمع عمومی فوقرا در » انحالل قبل از موعد«ل.ا.ق.ت فقط ٨٣نکته: اینکه ماده الیحه اصـالح ق.ت کـامال مشـهود اسـت کـه مرجـع صـالح در ٢٠١صالح نیست زیرا از ماده » بعد از موعد انحالل «این مجمع در خصوص

باشد.می العادهخصوص انحالل بعد از موعد باز مجمع عمومی فوقسال قید شده باشد امکان دارد این شرکت چند ماه یا حتی چنـد سـال ٥شرکت فعالیت ت شت اگر در اساسنامۀ شرکتی مد نکته: باید توجه دا

د بنابراین در عمل به صرف انقضای نشرکت بنمای العاده اقدام به تمدید حیات حقوقی بعد از انقضای آن پنج سال با تشکیل مجمع عمومی فوق العاده، شرکت را منحل شده قلمداد نمود.ر حکم دادگاه و یا بدون تصمیم مجمع عمومی فوقتوان بدون صدو ت نمیمد

الیحه اصالح ق.ت صالحیت تغییر در خصوصیات سهام ممتازه و یـا سـلب ٤٢العاده مطابق مادۀ نکته: باید توجه داشت مجمع عمومی فوقگونه سهام قبال موافقت خود را با تغییر یا سلب امتیاز اعالم این دارندگان بیش از نصف امتیاز از سهام ممتازه را دارد البته مشروط به اینکه قبال

نموده باشند. باشد.می العادهنام به بانام نیز در صالحیت مجمع عمومی فوقنام و بیالیحه اصالح ق.ت تبدیل سهام بانام به بی ٤٣نکته: مطابق ماده

باشد زیرا تغییر در خصوصـیات می العادهالیحه اصالح ق.ت مجمع عمومی فوق ٩٣از مجمع عمومی در ماده تر منظور نکته: بنا به نظر قوی گردد.سهام منجر به تغییر در اساسنامه می

گردد، این مجمع پس از انجام بار تشکیل میه داشت مجمع عمومی مؤسس در طول حیات حقوقی شرکت، فقط برای یکنکته: باید توج ونی و تشکیل شرکت دیگر مجددا امکان تشکیل ندارد (البته امکان دارد در بار اول و دوم اکثریت قانونی برای تشکیل این مجمع وظایف قان

مجمع عمومی عادی امکان دارد به دفعات متعدد العاده وحاصل نشود و این مجمع در بار سوم تشکیل شود اما هریک از مجامع عمومی فوق تشکیل گردد.)

مجمع عمومی عادی: صالحیت -٣راجع به همۀ موارد را دارد تصمیمیعنی اینکه این مجمع صالحیت اتخاذ باشدمیصالحیت این مجمع عام ،ل.ا.ق.تجارت ٨٦مستندا به ماده

باشد. البته حکم قضیه در باب انتخاب مدیران و العادهفوقو یا مجمع عمومی مؤسسبه جز اینکه در صالحیت خاص مجمع عمومی بازرسان در فوق توضیح داده شد.







٥٦

بنماید مؤسسیا عادی یا العادهفوقبدون اینکه تصریح به کار بردهاصطالح مجمع عمومی را به قانونگذارکه یبه اتفاق موارد نکته: در قریب .باشدمیمنظور مجمع عمومی عادی

:بر دو نوع است : مجمع عمومی خودنکته مجمع عمومی عادی ساالنه -الف

العادهفوقر مجمع عمومی عادی به طو -بدر موعد مقرر در اساسنامه جهت تصویب ترازنامه و باریکهمان مجمع عمومی عادی است که سالی ساالنه عادی مجمع عمومیمنظور از

.گرددمی تشکیلاتخاذ تصمیم راجع به سایر موارد در اساسنامه برای اتخاذ تصمیم همان مجمع عمومی عادی است که در خارج از موعد مقرر العادهفوقمجمع عمومی عادی به طور منظور از

.شودمیصالحیت مجمع عمومی عادی است تشکیل درکه برای شرکت حادث گردیده و مسائلی در خصوص یکسان است. العادهطور فوقبه: اکثریت الزم جهت اتخاذ تصمیم در مجمع عمومی عادی ساالنه و مجمع عمومی عادی نکتهبا هستنددو کامال از هم جا این .اشتباه گرفت العادهفوقمجمع عمومی عادی به طور را با العادهمجمع عمومی فوق ید: نبانکته

جداگانه. هایصالحیتالعاده یک شرکت، و مجمع عمومی عادی به طور فوق العادهفوقمجمع عمومی «: خوانیممیاالنتشار ها کثیرموارد در روزنامه: در برخی نکته

و مجمع عمومی العادهفوقدر یک روز مجمع عمومی خواهدمییک شرکت «: خوانیممی یا .»برای یک روز سهامدارانش را دعوت کرده استاز آنها در صالحیت مجمع ایپارهرا مطرح نمایند که مسائلی خواهندمیموارد هدف آن است که در این قبیل» النه را تشکیل دهداعادی س

.العادهفوقدیگر در صالحیت مجمع عمومی ایپارهعمومی عادی است و در این قبیل موارد ایراد نگیرد دو نکته را باید بخاطر سپرد. هاشرکت: عملی برای اینکه مرجع ثبت نکته

گهی منتشره تشکیل دو جلسه جدا از هم تعیین گردد. اول اینکه در آ جداگانه تنظیم گردد. صورتجلسۀ مجمع، اینکه برای هریک از این دودوم

طور سـاالنه تشـکیل نشـد، اما اگر به دالیلی ایـن مجمـع بـهباشد : اصوال تصویب ترازنامه در صالحیت مجمع عمومی عادی ساالنه مینکته العاده صالحیت تصویب ترازنامه را خواهد داشت.طورفوقمجمع عمومی عادی به

باشد.العاده همان صالحیت مجمع عمومی عادی ساالنه میطورفوق: صالحیت مجمع عمومی عادی بهنکتهالعاده مثـل مجمـع عمـومی عـادی طورفوقبرای اتخاذ تصمیم در مجمع عمـومی عـادی بـه : اکثریت الزم برای تشکیل و اکثریت الزمنکته

باشد.ساالنه می زمان تشکیل داد.هم العادهطور فوق به خواه ساالنهالعاده را با مجمع عمومی عادی خواه توان مجمع عمومی فوقنکته: می

زمان تشکیل داد.توان این دو مجمع را همالعاده مثل هم است نمیطورفوقبهنکته: ازآنجاکه صالحیت دو مجمع عمومی عادی ساالنه و اکثریت الزم جهت تشکیل مجمع عمومی و اکثریت الزم جهت اتخاذ تصمیم در مجامع عمومی:

عنوان مجامع

اکثریت الزم جهت تشکیل در بار اول

اکثریت الزم جهت تشکیل در بار دوم

اکثریت الزم جهت اتخاذ تصمیم

مجمع عمومی

:مؤسس

مایه حداقل نصف سر حضور دارندگان که حداقل نویسانیپذیرهیعنی حضور

٧٥م ( اندکردهنصف سرمایه را تعهد )ت .آقل.

١لحضور دارندگان حداق٣

م (سرمایه )ل.ا.ق.ت ٧٥

سوم هم این اکثریت برای بار (

٢تبا اکثری٣

در مجمع عمومی حاضر ء ار آ مگر انتخاب مدیران و بازرسان

)تر ل.ا.ق.تجا ٧٥م (







٥۷

است) اعمالقابلمجمع عمومی

:العادهفوق

سهامی که حق حضور بیش از نصف رأی دارند

ل.ا.ق.تجارت) ٨٤م (

١زحضور دارندگان بیش ا٣

سهامی که رأی دارند حق

)ت .آقل. ٨٤م (

٢با اکثریت٣

م (آراء حاضر در مجمع عمومی )ل.ا.ق.ت ٨٥

مجمع عمومی :عادی

حضور دارندگان حداقل بیش از نصف ٨٧م (سهامی که حق رأی دارند

)ل.ا.ق.تجارت

با حضور هر عدم از سهامداران )ل.ا.ق.تجارت ٨٧م (

ۀیک آراء حاضر در جلس با اکثریت نصف + اکثریت مطلق)(رسمی مجمع

)ت .آقل. ٨٨م (

اتخاذ تصمیم نماید که تواندمی مؤسسهر سهم یک رأی دارد اما مجمع عمومی و رأی دارد حق ،همۀ سهام مؤسسعمومی مجمعدر نکته: .گویندممتازه سهام ل سهام،این قبی به از یک رأی داشته باشد.برخی از سهام بیش

مثال . برایباشندمی: سهام ممتازه چه سهامی هستند؟ سهام ممتازه سهامی هستند که دارای برخی خصایص بیشتر از سایر سهام سؤالمحتمل است داشتن رأی بیشتر باشد. همچنین خصیصۀ سهام ممتازه محتمل است بردن سود بیشتر باشد و یا هر دو یصۀ سهام ممتازهخص

باشد و یا مثال پرداخت سود زودتر باشد.رأی سهامی که حق «طالح اص قانونگذار العادهفوق.ا.ق.تجارت در باب مجمع عمومی ل ٨٤در ماده گرددمیمالحظه همچنان کهنکته:

مؤسسچنین اصطالحی وجود ندارد. دلیل این امر آن است که در مجمع عمومی مؤسسدر مجمع عمومی کهدرحالیرا بیان نموده »دارند محتمل است برخی از سهام، حق رأی نداشته باشند: یبه دالیل العادهفوقدر مجمع عمومی آنکهحالرأی دارند حق ،همۀ سهام

مقداری از سرمایه نقدا پرداخت گردد اما نسبت به قسمتی دیگر تعهد به پرداخت به عمل آید. چنانچه ،محتمل است در هنگام تشکیل شرکت -1 نخواهد داشت. رأی ن امتناع ورزد، چنین سهامی حق آرداخت شده باشد اما سهامدار از پ بعدا مطالبهتعهدشده مبلغ

رأی سهم داشته باشد حق ٤٠یک رأی دارد حال در این مثال چنانچه شخصی سهم ٥٠محتمل است اساسنامه شرکت مقرر نموده باشد هر -2 .گرددمیل.ا.ق.تجارت استنباط ١١٤یا خیر، صحت این امر از ماده باشد میمتضمن چنین حک تواندمیندارد. در اینکه آیا اساسنامه شرکت

خود مراجعه سهام نماید اگر سهامدار برای تبدیل تبدیل نامبیخود را به بانام سهامخود را با نام تبدیل نماید و یا نامبیهام چنانچه شرکت، س -3 رأی نخواهد داشت. دست داشتن سهام سابق حق درننماید سهامدار با

در مجمع یعنی هر طرفی که رأی بیشتری بیاورد »نسبیاکثریت «و منظور از »+ یک اکثریت نصف«یعنی »اکثریت مطلق«نکته: منظور از در بحث انتخاب » ل.ا.ق.تجارت ٨٨ماده «به مستندا است اما »اکثریت مطلق آراء«بر آن است که اتخاذ تصمیم با ، اصلعمومی عادی

مالک است. »سبیاکثریت ن «مدیران و بازرسان است: نظراختالفرا تغییر دهد؟ در این زمینه )در جدول(فوق االشعار هایتوانداکثریتمی: آیا اساسنامۀ شرکت سؤال

.افزایشقابلو نه استنیست یعنی نه قابل کاهش تغییر قابل هااکثریتل.ا.ق.تجارت معتقدند این ٧٢برخی با استناد به ماده -1 .افزایش قابلکاهش هستند و هم هم قابل هااکثریتق.تجارت معتقدند این ١١١و ١٠٦برخی با وحدت مالک از مواد -2 ترقویظر ن هستند اما قابل کاهش نیستند. این افزایشقابلدر اساسنامه هااکثریتاین ل.ا.ق.ت ١٢١وحدت مالک از ماده برخی معتقدند با -3

است.به کار برده است. باید توجه را » بیش از نصف«گزار اصطالح العاده قانونل.ا.ق.ت در باب تشکیل مجمع عمومی فوق ٨٤نکته: در ماده

میلیاردها فاصله باشد.» %٥١«و اصطالح » بیش از نصف«نیست چون احتمال دارد بین %٥١داشت این اصطالح مساوی







٥۸

در فوق شدهعنوانمقرر دارد که برخی از سهام، حق رأی نداشته باشند؟ خیر مگر آنکه مطابق مطالب تواندمی: آیا اساسنامه شرکت سؤال رأی است. یکسهم دارای ١٠مثال داردنامه مقرر اساس

سهامی: هایشرکتنحوۀ انتخاب مدیران و بازرسان در

یعنی اینکه مقرر باشدمیآمره ۀل.ا.ق.تجارت بیان نموده که قاعد ٨٨را در ماده ایقاعدهیک قانونگذار ،ان و بازرسانر در باب انتخاب مدیآن آراء از تعداد است عبارت ضربحاصل .»ضرب در تعداد مدیرانی خواهد شد که باید انتخاب گردند دهندهرأیتعداد آراء هر « داشته:

ر به هر نسبتی که بخواهد تقسیم دیآراء خود را به یک مدیر دهد و یا بین چند م کل تواندمی دهندهرأیران. آن یبرای انتخاب مد دهندهرأی .گردندمیانتخاب البدلعلیمدیران اصلی و ترتیب آراء مکتسبه، مکتسبه هر یک از مدیران جمع خواهد شد و به آراءاید. بعدا من

٣مدیر اصلی و ٥. باید اندشدهنفر کاندید مدیریت ١٥رأی دارد. ٣٠٠٠٠ معمولیسهم دارد. در شرایط ٣٠٠٠٠ »الف«مثال: سهامدار، آقای :برای انتخاب مدیران »الف«آراء آقای کل ،انتخاب گردد. در این صورت البدلعلیمدیر

٣٠٠٠٠ ×٨=٢٤٠٠٠٠ .باشدمیقاعدۀ آمره بازرساندر باب انتخاب مدیران و ٨٨: حکم مقرر در ماده نکته ؟باشدمی: نحوۀ دعوت سهامداران جهت حضور در مجامع عمومی چگونه سؤال

گهی در ل .٩٧ ادۀمستندا به م .گردندمیعمومی دعوت به مجامع کثیراالنتشار روزنامۀ.ا.ق.تجارت سهامداران از طریق نشر آگهی نیست. هرگاهل.ا.ق.تجارت ٩٧: مطابق تبصره ماده نکته همۀ سهامداران در جلسۀ مجمع حاضر باشند نیاز به نشر آگهی و یا همراه نشر تواندمی: اساسنامۀ شرکت نکته گهی، دعوت را به طریق دیگر نیز مقرر دارد مثل ارسال نامۀ سفارشی دو به جای نشر آ آ

قبضه.گهی و تاریخ تشکیل مجمع حداقل و حداکثر چند روز است؟سؤال : فاصلۀ بین نشر آ

ل.ا.ق.تجارت ٧٥در ماده اشد. الزم به یادآوری است استثنائا روز بیشتر ب ٤٠روز کمتر و از ١٠ت نباید از ل.ا.ق.تجارت این مد ٩٨مطابق ماده روز باشد. ٢٠ت نباید کمتر از مقرر داشته این مد قانونگذار مؤسسدر بار دوم و سوم مجمع عمومی

: مصوبات مجامعه عمومی در چه مواردی معتبرند؟سؤال مصوبات مجامع عمومی در صورت جمع شرایط ذیل معتبرند، در غیر این صورت فاقد اعتبارند:

جمع باشد. اکثریت الزم جهت اتخاذ تصمیمو اکثریت الزم جهت تشکیلتی شرط اول: بایس تصویب شده را داشته باشد. آن مجمعی که تشکیل گردیده مطابق مقررات قانونی صالحیت اتخاذ راجع به آن موضوع بایستیشرط دوم:

گهی دعوت شده باشد بایستی موضوع مطرححاضر نبودند و مجمع از طریق نشر سهامدارانشرط سوم: چنانچه در جلسۀ مجمع، همۀ شده آ جزء دستور جلسه باشد و در غیر این صورت فاقد اعتبار است.

ل.ا.ق.ت بیان ١٠٦بند در مادۀ ٤این موارد در ومی به مرجع ثبت شرکت الزامی است؟ممجمع ع جلساتصورتل کدامیک از ا: ارسسؤال شده است.

العاده در بار دوم اکثریت مقرر در قانون حاصل نشود، تکلیف چیست؟ؤال: اگر در مجمع عمومی فوقسل خواهد بـود و العاده برای بار او العاده را مجددا دعوت کنیم آن مجمع، مجمع عمومی فوقای معتقدند اگر بخواهیم مجمع عمومی فوقعده

تـوان از مجمـع عمـومی مؤسـس ل را داشته باشد اما نظر قوی بر این است که میده برای بار او العاباید اکثریت الزم برای مجمع عمومی فوقالعاده نیز برای بار سوم قابل دعوت است و اکثریت آن مثل بار دوم است اما اگـر در بـار سـوم وحدت مالک گرفت و گفت مجمع عمومی فوق

العاده برای بار اول خواهد بود.العاده را دعوت کنیم، مجمع عمومی فوقوقاکثریت قانونی حاصل نشد و بخواهیم بعدا مجمع عمومی ف







٥۹

نکته: در مجمع عمومی مؤسس اگر در بار سوم اکثریت قانونی حاصل نشود مؤسسین باید عدم تشکیل شرکت را اعالم دارند (به مرجـع ثبـت ها)شرکت

عادی در بار دوم مقرر داشته این مجمع با حضور هر عده از سهامداران الیحه اصالح ق.ت برای تشکیل مجمع عمومی ٨٧نکته: اینکه ماده باشد؟تشکیل خواهد شد منظور از هر عده، حداقل شامل چند نفر می

ه داشـت باشـد امـا اسـتثنا بایـد توجـکننده نمیمالک تعیین ،های سهامی عدد سهامداراندانیم اصل بر آن است که در شرکتهرچند که میعضو آن الزامـا ٣عضو بوده که ٤حداقل دارای ١٠١ای تنظیم شود که مطابق مادۀ جلسۀ مجمع توسط هیئت رئیسهبایستی صورتازآنجاکه

نفر خواهد بود الزم به یادآوری اسـت اگـر در اساسـنامه شـرکت بـرای اداره ٣باشند لذا باید گفت منظور از هر عده حداقل سهامدار شرکت میجلسه وجـود نداشـته باشـد، تشـکیل مجمـع بـا بینی شده باشد و مشکل تنظیم صورتمجمع طریق دیگری پیش ۀلسججلسه و تنظیم صورت

کمتر از سه سهامدار نیز بالاشکال خواهد بود.سـرمایۀ شـرکت اسـت سـهامداران عمـدۀ شـرکت همیشـه تأثیرگـذار نکته: در جلسات مجامع عمومی ازآنجاکه تصمیمات همیشه با اکثریـت

بود اما در جلسات هیئت مدیره تصمیمات با اکثریت مدیران است و سرمایه و آراء متخذۀ مدیران برای کسـب ایـن سـمت اثـری نـدارد خواهند یعنی مدیری که انتخاب شده، با هر اکثریتی که انتخاب شده دارای یک رأی خواهد بود بنابراین سهامداران عمدۀ شرکت نباید فقط به دنبـال

عنوان مدیر انتخاب شوند بلکه آنها باید به دنبال این باشند که اکثریت هیئت مدیره را بـه همـراه داشـته باشـند بنـابراین بهاین باشند که خود سهامدار عمده نباید کل آراء را به خود بدهد چون در این صورت در جلسات هیئت مدیره در اقلیت خواهد بود و کاری از پیش نخواهد برد.

الیحـه اصـالح ق.ت فقـط در یـک روزنامـۀ ٩٧مطـابق مـادۀ ،ست که دعوت سـهامداران بـرای حضـور در جلسـه مجمـعنکته: اصل بر آن ال.ا.ق.ت مقـرر ١١٧آید این روزنامۀ کثیراالنتشار منتخب مجمع عمومی عادی ساالنه است اما استثنا تبصـرۀ مـاده کثیراالنتشار به عمل می

گهـی داشته: تا زمان تشکیل اولین مجمع عمومی عادی ساالنه هرگونه دعوت و اطالعیه برای سهامداران باید در دو روزنامـۀ کثیراالنتشـار آکه »وزارت اطالعات و جهانگردی«(در قانون مقرر شده کندگردد که یکی از آنها را مجمع عمومی مؤسس و دیگری را وزارت ارشاد تعیین می

است) »وزارت ارشاد«اکنون جز وظایف این وظیفه همگهی منتشره وجـود داشـته باشـد گهی دعوت سهامداران چند مورد دستور جلسه صریحا قید شده باشد اما این عبارت نیز در آ سؤال: اگر در آ

تواند به استناد چنین قیدی موضوعاتی را که جزو دسـتور حال سؤال این است که مجمع می» سایر مواردی که در صالحیت این مجمع باشد« وده اتخاذ تصمیم بنماید؟صریح مجمع نب

تـوان از دادگـاه اتخاذ چنین تصمیماتی را ندارد در غیـر ایـن صـورت می تر بر آن است که مجمع حق نظر است، نظر قویدر این زمینه اختالف ای را خواست.بطالن چنین مصوبه

اگـر بـه دالیلـی فقـط یکـی از تصـمیمات مجمـع جلسه چندین موضوع را اتخاذ تصـمیم نمایـد، نکته: امکان دارد جلسۀ مجمع با یک صورت توان فقط بطالن آن قسمت از صورتجلسه را از دادگاه درخواست نمود.غیرقانونی باشد در این صورت می

نحوۀ ادارۀ جلسات مجمع عمومی هیئت مدیره چیست؟ باتفاوت هیئت رئیسه

باشـد امـا وظیفـۀ هیئـت رئیسـه ادارۀ جلسـۀ حـداکثر دو سـال می ت مدیریتوظیفه هیئت مدیره، اداره شرکت است که در شرکت سهامی مد باشد.دو سه ساعت می ،باشد که طول این دورهمجمع عمومی می

خاص دارد. ۀهر مجمع برای خودش یک هیئت رئیس سؤال: آیا سهامداران برای حضور در جلسه مجمع باید اقداماتی را انجام دهند؟







٦۰

تـوان مـانع داران باید به شرکت مراجعه نموده و ورقۀ ورود به جلسه را دریافت کنند در غیر این صـورت میل.ا.ق.ت سهام ٩٩بله، مطابق ماده ورود آنها به جلسه شد.

سؤال: آیا حضور شخص سهامدار در جلسۀ مجمع عمومی الزامی است یا خیر؟وکیل نماید. (وکیل ممکن است، وکیـل دادگسـتری خیر، صاحب سهم محتمل است شخصا در جلسۀ مجمع حاضر شود و یا اقدام به انتخاب

باشد) برگۀ نمایندگی الزم نیست با سند رسمی. باشد و یا وکیل دادگستری نباشدکند در جلسه حاضر شود این نماینده ممکن است از مدیران حقوقی معرفی می نکته: در مورد اشخاص حقوقی باید نمایندۀ حقیقی که شخص

شرکت باشد یا نباشد.نکته: یک شخص امکان دارد به نمایندگی از چندین سهامدار در جلسۀ مجمع حاضر شود، در شرکت سهامی هیچ محدودیتی در ایـن زمینـه

وجود ندارد. شده تمام شود اما تمامی موضوعات مورد اتخاذ تصمیم واقع نگردد، تکلیف چیست؟سؤال: اگر ساعتی که برای مجمع عمومی در نظر گرفته

نماید و تاریخ جلسۀ بعد را که نباید بیشتر از دو ل.ا.ق.ت هیئت رئیسۀ مجمع با تصویب مجمع اعالم تنفس می ١٠٤صورت مطابق ماده در اینگهی و دعوت سهامداران نمیهفته باشد تعیین می باشد و اکثریت الزم برای تشـکیل مجمـع کند. نکته مهم آن است که دیگر نیازی به نشر آ

ۀ دوم حاضـر نشـوند امـا بـه جـای آنهـا لسـانـد در جن کـه در جلسـه قبـل بودهسه قبل است. (امکان دارد برخی از سهامداراهمان اکثریت جلاند تفاوتی اند در جلسۀ دوم حاضر شوند بنابراین حصول اکثریت شرط است اینکه کدام سهامداران حاضر شدهسهامدارانی که جلسۀ اول نبوده

ندارد.)توانـد تصـمیم بگیـرد و بـرای اتخـاذ تصـمیم راجـع بـه دوم اکثریت جلسۀ اول حاصـل نشـود در ایـن صـورت مجمـع نمینکته: اگر در جلسۀ

گهی دعوت شود. مجمع ۀمانده باید جلسموضوعات باقی دیگری وفق مقررات با نشر آشـود ارسـال ش صورتجلسـه تنظـیم میالعـاده کـه بـرایل.ا.ق.ت باید گفت همۀ مصوبات مجمع عمومی فوق ١٠٦ماده ٣نکته: با لحاظ بند

باشد.ها الزامی میالعاده در همۀ موارد به مرجع ثبت شرکتصورتجلسۀ مجمع عمومی فوق سؤال: دعوت سهامداران برای حضور در جلسۀ مجمع عمومی مؤسس وظیفۀ کیست؟

نویسی مؤسسین باید حداکثر ظرف یک ماه اقدام پذیرهت باشد. یعنی پس از انقضای مد ل.ا.ق.ت این امر وظیفۀ مؤسسین می ١٦مطابق ماده به دعوت مجمع عمومی مؤسس بنمایند.

نحوۀ ادارۀ جلسات مجامع عمومی:

اداره ایرئیسهن نموده است. جلسات مجمع عمومی به وسیله هیأت انحوۀ ادارۀ جلسات مجامع عمومی را بی »ل.ا.ق.تجارت ١٠١ماده «. رئیس و ناظران الزاما باید سهامدار شرکت باشند اما منشی محتمل باشدمییک رئیس، دو ناظر و یک منشی . هیأت رئیسه مرکب ازگرددمی

رئیس هیأت االصولعلیاما کندمیاست سهامدار شرکت باشد و محتمل است سهامدار شرکت نباشد. منشی و ناظران را خود مجمع انتخاب و یا بحث انتخاب مدیری مطرح باشد رئیس هیأت رئیسه خواهد شد اما چنانچه در آن جلسه مجمع، بحث عزل مدیر اتوماتیک طور بهمدیره

مجمع انتخاب نماید. رئیسه را خود هیئت رئیس بایستیرئیس هیأت رئیسه باشد و تواندنمیره دیگر یدر این صورت رئیس هیأت مد سهامدارانجلسه مجمع توسط بنابراین نیازی به امضای صورت ؛کندمیمجمع عمومی را فقط هیأت رئیسه امضاء جلساتصورت: نکته

حاضر در جلسۀ مجمع عمومی باید آن را امضاء نمایند. سهامدارانه داشت یک لیست حضور و غیابی وجود دارد که نیست اما باید توج حضور در جلسات مجامع عمومی را دارند؟جهت سهامداران: چه کسانی وظیفۀ دعوت سؤال

.کنندمیکه رئیس هیأت مدیره به نیابت از هیأت مدیره این وظیفه را ایفا باشدمیدعوت مجمع عمومی، وظیفه هیأت مدیره ،در وهله اول -١







٦۱

عمل نکند دعوت مجمع عمومی وظیفۀ بازرس یا بازرسان شرکت است. البته هر سهامداری هم خودمدیره به این وظیفه هیئتچنانچه -٢مراجعه نموده و از او این بازرسمانده برای تشکیل مجمع و انتخاب مدیر به بالتصدیء داده و سمت او که مدیری استعفا مواردیدر تواندمی

امر را درخواست نماید.ت مدیریت مدیران منقضی گردیده و مراجع مکلف به دعوت مجمع عمومی به وظیفه قانونی تجارت چنانچه مد .ا.ق.ل ١٣٦مستندا به ماده -٣

به دعوت مجمع عمومی اقدام هاشرکتدرخواست نماید که مرجع ثبت هاشرکتبا مراجعه به مرجع ثبت تواندمیهر ذینفعی نکنند عملخود برای انتخاب مدیران بنماید.

١نل.ا.ق.تجارت دارندگا ٩٥ه مستندا به ماد -٤٥

از هیأت مدیره بخواهند اقدام به دعوت مجمع توانندمیصالح بدانند که زمانی هرسهام در ١نروز این درخواست را اجابت نماید و در غیر این صورت دارندگا ٢٠ره مکلف است ظرف ییأت مد. هعمومی بنماید

٥یا بازرساز توانندمیسهام

١روز درخواست دارندگان ١٠بازرسان شرکت بخواهند اقدام به دعوت مجمع عمومی بنماید. بازرس مکلف است ظرف ٥

سهام را اجابت نماید. در ١دارندگان این صورتغیر

٥گهی دعوت توانندمی سهام رأسا موضوع جلسه باید قید گردد، ثانیا اوال اقدام به دعوت مجمع عمومی بنمایند. در آ

١بایستی عدم اجابت درخواست دارندگان٥

سان مورد تصریح قرار گیرد.سهام از ناحیۀ هیأت مدیره و بازر تجاری: هایشرکتمدیریت در

:محدود مسؤولیتتضامنی، نسبی و با هایشرکتمدیریت در -الف موارد ذیل در این زمینه الزم به ذکر است:

که بیش از یک مدیر مقرر دارد توانمیباشد اما وجود یک مدیر کافی است. البته اساسنامه هالزاما باید مدیر وجود داشت هاشرکتدر این -١ .انتخاب گردد

، محتمل است خود شریک شرکت باشد و محتمل است شریک شرکت نبوده و از خارج انتخاب گردند.هاشرکتمدیران این -٢مدیری است که حقوق ماهانۀ ،ظور از مدیر موظفنند. مشبا غیرموظفمحتمل است موظف باشند و محتمل است هاشرکتمدیران این -٣

.کندنمیکه حقوق ماهانۀ مستمر دریافت مدیری است ،غیرموظف از مدیرو منظور کندمیمستمر دریافت نامحدود باشد. هم محدود و هم محتمل استت مدیران مدیریت مد -٤ انتخاب گردند و یا خارج از آن. نامهشرکتمحتمل است در ضمن هاشرکتمدیران این -٥مدیران هرگاهاما باشنددرهرحال قابل عزل میانتخاب گردد همانند وکیلی هستند که نامهشرکتدر خارج از هاشرکتچنانچه مدیران این -٦

سند عقد این شرکت بوده و نامهشرکتقابل عزل نیستند زیرا طرفهیک طوربهانتخاب شوند بنا به نظر اقوی نامهشرکتدر ضمن هاشرکتاین قابل بر هم زدن نیست. طرفهیک طوربهاگر وکالت در ضمن عقد الزم درج گردد همچنان کهکه شرکت تجاری، عقدی الزم است. دانیممی

قابل برهم زدن نیست. طرفهیک طوربهباشد نامهشرکتاگر انتخاب مدیر نیز در ضمن سهامی عام و خاص: هایشرکتمدیریت در -ب

:کنیممیسهامی را در دو قسمت بررسی هایشرکتمدیریت در سهامی. هایشرکتقسمت اول: هیأت مدیره در

سهامی. هایشرکتقسمت دوم: مدیرعامل در

سهامی هایشرکتقسمت اول: هیأت مدیره در ذیل در این زمینه الزم به ذکر است: موارد







٦۲

برای انتخاب اولین مؤسسمجمع عمومی باشدمیو مجمع عمومی عادی مؤسسهیأت مدیره مجمع عمومی انتخابمرجع صالح برای -١ مدیران و مجمع عمومی برای انتخاب مدیران بعدی صالحیت دارند.

ست.مجمع عمومی عادی ا ،مرجع صالح برای عزل اعضاء هیأت مدیره -٢ عمومی عادی است. مجمع هیأت مدیره، اعضای الزحمۀحقمرجع صالح برای تعیین -٣ اعضای هیأت مدیره را از خارج از شرکت انتخاب نمود. تواننمیبنابراین ؛اعضای هیأت مدیره الزاما باید سهامدار شرکت باشند -٤ت مدیره در شرکت سهامی خاص هیأحداقل اعضای خصوصدر اما باشدمینفر ٥حداقل اعضای هیأت مدیره در شرکت سهامی عام -٥

.دانندمیاست) و برخی حداقل را سه نفر ترقویاین نظر دانند (می دو نفرد. برخی حداقل را وجود دار نظراختالف است. البالاشکمتوالی هایدورهسال است اما انتخاب مجدد مدیران برای ٢در شرکت سهامی عام یا خاص حداکثر مدیریتت مد -٦ باشند. غیرموظفمحتمل است و مدیره محتمل است موظف باشند هیئتاعضای -٧. باید توجه داشت پاداشی که باشدمی ل.ا.ق.ت ٢٤١و ١٣٤لحاظ مواد گرفت. با در نظربرای هیأت مدیره توانمیحقوق و پاداشی که -٨

بدین شرح است: »از قانون تجارت یاصالح قسمت یحه قانونی) ال ٢٤١(قانون اصالح ماده «مطابق برای هیأت مدیره در نظر گرفت توانمیر اصالح و دو تبصره به آن الحاق یبه شرح ز ١٣٤٧٫١٢٫٢٤از قانون تجارت مصوب یاصالح قسمت یحه قانونی) ال ٢٤١ماده ( -ماده واحده« شود:یم

ره در یأت مدیشرکت که ممکن است جهت پاداش ه یاز سود خالص سال مال ینی) نسبت مع١٣٤ط مقرر در ماده (یت شرایبا رعا - ٢٤١ماده که در همان یخاص از شش درصد سود یسهام یهاعام از سه درصد و در شرکت یسهام یهاد در شرکتیچ وجه نباینظر گرفته شود، به ه

ه یـک سال حقـوق پایهر عضو موظف از معادل یبرا تواندین پاداش نمیسال به صاحبان سهام قابل پرداخت است، تجاوز کند. در هر حال اکه مخالف با یمیشتر باشد. مقررات اساسنامه و هرگونه تصمیره بیأت مدیموظف ه یرموظف از حداقل پاداش اعضایهر عضو غ یو برا یو

ن ماده باشد، باطل و بالاثر است.یمفاد ات یر ی) قانون مد٧٨ستند و تابع حکم مقرر در ماده (یره نیأت مدیپاداش ه ن ماده در خصوصی، مشمول مقررات ایدولت یهاشرکت -١تبصره

باشند.یم ١٣٨٦٫٧٫٨مصوب یخدمات کشور ه آن متعلق یاز سرما یا بخشیک شرکت که تمام یش از یهمزمان در ب یاز شخص حقوق یندگیا به نمایتواند اصالتا ینم یچ فردیه -٢تبصره

ره انتخاب شود. متخلف عالوه بر استرداد وجوه یأت مدیا عضو هیرعامل یاست به سمت مد یردولتیغ یعموما مؤسسات یا نهادها یبه دولت ».شودیمعادل وجوه مذکور محکوم م ینقد یبه شرکت، به پرداخت جزا یافتیدر

مدیره شخص اعضای هیأت مدیره محتمل است شخص حقیقی باشند و محتمل است شخص حقوقی باشند. در مواردی که عضو هیأت -٩فی نماید. ر عنده که شخص حقیقی باشد به شرکت مل.ا.ق.تجارت آن شخص حقوقی بایستی یک نمای ١١٠حقوقی باشد مستندا به ماده

لیت حقوقی آن شخص حقوقی، عضو حقیقی است اما در خصوص مسؤو کیفری عضو هیأت مدیره متوجه نماینده یعنی شخص مسؤولیت تضامنی دارد. مسؤولیتهیأت مدیره با نماینده خود

بند دارد: ٢. این ماده اندشدهاء ل.ا.ق.تجارت احص ١١١یره در ماده اشخاص ممنوع از عضویت در هیأت مد -١٠ بند اول: محجورین و ورشکستگان؛ بند دوم: مرتکبین برخی از جرائم در مدت محرومیت از حقوق اجتماعی.

. ٤. ایمان؛ ٣. عدم ورشکستگی به تقصیر؛ ٢. تابعیت؛ ١مدیرشدن باید این شرایط را دارا بود: )، برای ٣٨های تعاونی (ماده نکته: در شرکت های محارب.. عدم عضویت در گروه٥اهلیت؛







٦۳

ل.ا.ق.تجارت مدیران باید داری سهام وثیقه باشند. چنانچه مدیری در هنگام انتخاب، دارای تعداد سهام الزم به ١١٤و ١١٥مستندا به مواد -١١صندوق شرکت تودیع نماید واال مستعفی محسوب درن و میأبایستی سهام وثیقه الزم را ت در ظرف یک ماه از انتخاب دان وثیقه نباشعنو .گرددمی

سهام وثیقه مدیران قابل بازداشت نیست. باید توجه داشت منظور از اینکه قابل بازداشت نیست از جهت عملی آن است که قابل گویندمی -١٢ .گرددمیمازاد بازداشت به عبارت دیگر، باشدمیکننده مقدم بر بازداشت ،شرکت ست اما حق بازداشت ا

ت مدیریت منقضی گردد و مدیران جدید انتخاب نشوند، در این صورت مدیران سابق کماکان مدیر د مچنانچه تل.ا.ق. ١٣٦مستندا به ماده -١٣ شد.ها خواهد مدیریت متوجه آن مسؤولیتحقوق و ۀشده و کلی فرض

مالی است. دورۀشرکت با مدیران برای آن ترازنامۀ شرکت به منزلۀ تصفیه حساب ل.ا.ق.تجارت تصویب ١١٦مستندا به ماده -١٤ توانندمینامۀ شرکت را تصویب نماید مدیران بعدا ع عمومی بدون اطالع از این جرم تراز آیا اگر مدیران مرتکب جرمی شده باشند و مجم سؤال:

نامه استناد نمایند؟ خیر زیرا تصویب ترازنامه بدون اطالع از ارتکاب جرم بوده است.رد شکایت به تصویب تراز رایب ره باشد.یددر چندین شرکت عضو هیأت م حال عین در تواندمییک شخص -١٥ .گردندمیدان تشکیل تعاونی که برای خود کارمن هایشرکتباشند مگر در یخصوص هایشرکتمدیر توانندنمیکارمندان دولت -١٦مالکیت سهام شرکت را داشته باشند و اگر تعداد کارمندان یک شرکت %٥بیش از یخصوص هایشرکتدر توانندنمیکارمندان دولت -١٧

باشد. %٢٠خصوصی زیاد باشد مجموع مالکیت سهام آنها نباید بیش از با هیأت مدیره است از یک نایب رئیس انتخاب نمایند. اینکه انتخاب رئیس و نایب رئیس اعضای هیأت مدیره بایستی از بین خود یک رئیس و -١٨

متضمن اساسنامهو اگر تواند شخص خاصی را به عنوان رئیس و یا نایب رئیس تعیین نمایدقوائد آمره است؛ بنابراین اساسنامۀ شرکت نمی از این حکم تخلف نماید. دتوانمیی هیأت مدیره االتباع نیست یعنبرای هیأت مدیره الزم باشد میچنین حک

مدیره از قرار ذیل است: هیئتوظایف عمدۀ رئیس -١٩ دعوت مجامع عمومی به نیابت از هیأت مدیره. -الف

ریاست جلسات هیأت رئیسه به جز در مواردی که بحث عزل یا نصب مدیر مطرح است. -ب ت مدیرهأدعوت هیأت مدیره برای تشکیل هی -ج مدیره. هیئتریاست جلسات -د

چنانچه رئیس هیأت مدیره به طور موقت نتواند به وظایف خود در خصوص دعوت مجمع هیأت مدیره اقدام نماید وظایف او را نایب رئیس -٢٠بایستی هیأت مدیره، هیأت مدیره انجام خواهد داد اما چنانچه رئیس هیأت مدیره به طور دائم نتواند وظایف خود را ایفاء نماید، در این صورت

نماید. انتخابمدیرۀ جدیدی را تواندمیبیش از نصف اعضاء حاضر باشند اساسنامۀ شرکت تجارتل.ا.ق. ١٢١که مطابق ماده گردندمیجلسات هیأت مدیره وقتی تشکیل -٢١

این اکثریت را افزایش دهد. اکثریت بیشتری را مقرر دارد. تواندمیاتخاذ تصمیم در جلسات هیأت مدیره با اکثریت آراء حاضرین خواهد بود. اساسنامۀ شرکت -٢٢ل.ا.ق.تجارت ١١٩انتخاب شوند بایستی با توجه به ماده به عنوان رئیس یا نایب رئیس هیأت مدیره توانندمیدر اینکه آیا اشخاص حقوقی -٢٣

د.شارا داشته ب هاسمتاین تواندمی را که شخص حقوقی معرفی کرده اینمایندهاین ماده مقرر داشته ١ۀ گفت خیر اما تبصر ١نل.ا.ق.تجارت دارندگا ٢٧٦ مستندا به ماده -٢٤

٥و اعضای هیأت رئیسنایببه نام شرکت اما به هزینه شخصی خود علیه رئیس، توانندمیسهام

نمایند. اگر دعوی به نتیجه برسد هزینۀ دادرسی به او مسترد خواهد شد. اگر دعوی به نتیجه نرسد تومتخلف اقامۀ دع مدیرعاملدیره و م هزینۀ دادرسی از کیسه او رفته است.







٦٤

تواندمیقی است. در مورد شکایت کیفری هر سهامداری با هر نسبت سهام ول.ا.ق.تجارت در مورد دعوی حق ٢٧٦نکته: حکم مقرر در ماده مطرح کند.شکایت کیفری

سهامی وجود ندارد. هایشرکتدر البدلعلیالزامی بودن انتخاب مدیر خصوصب قانونی در نص -٢٥ سهامی: هایشرکت مدیرعاملمباحثی چند در رابطه با

د.شبا مدیرعامل باید دارایشرکت سهامی الزاما -١ .دمدیرعامل الزاما باید شخص حقیقی باش -٢هیأت عامل اطالق متعدد باشند اصطالحا به آنها مدیرعامالنچه نمحتمل است متعدد باشند. چنامدیرعامل محتمل است واحد باشد و -٣

به استقالل آنها را اینکه اساسنامۀ شرکت حق متعدد اصل بر اجتماع آنهاست مگر همانند وکالی ،متعدد مدیرعامالن. در بحث گرددمی شناخته باشد. رسمیت

نباشد. یامحتمل است سهامدار شرکت باشد مدیرعامل -٤ نباشد. یاعامل محتمل است عضو هیأت مدیره شرکت باشد ر مدی -٥٣هرئیس هیأت مدیره همان شرکت باشد مگر اینک تواندنمی حالدرعینل.ا.ق.تجارت ١٢٤مدیرعامل شرکت سهامی مستندا به ماده -٦

٤آراء

.نمایدوع را تصویب ضودر مجتمع عمومی این م حاضر .باشدمیمرجع صالح برای انتخاب مدیرعامل، هیأت مدیره -٧ .باشدمیمرجع صالح برای عزل مدیرعامل، هیأت مدیره -٨ .باشدمیمدیرعامل، هیأت مدیره الزحمۀحقمرجع صالح برای تعیین -٩

یک شرکت سهامی مدیرعاملداشت ه وج تمدیرعامل شرکت دیگر نیز باشد اما باید تواندنمی حالدرعین ،مدیرعامل یک شرکت سهامی -١٠ دین شرکت دیگر باشد.ه چنعضو هیأت مدیر حالدرعیناست متحمل

.گرددمیشرکت محسوب همدیرعامل شرکت سهامی، نمایند -١١ ه؛ نه سهامداران)ر (نه هیأت مدی نماینده شرکت (نه اساسنامه) تفویض شده از ناحیۀ هیأت مدیره کت در حدود اختیاراتمدیرعامل شر -١٢

.گرددمیمحسوب : مدیرعامل شرکت سهامی:سؤال

گرددمینماینده شرکت محسوب -الف. .گرددمیمحسوب مدیرهنماینده هیأت -ب .گرددمیمحسوب مدیرهنمایندۀ رئیس هیأت -ج .گرددمیمحسوب سهامداراننمایندۀ -د

؟گرددمی: مدیرعامل شرکت سهامی در حدود چه اختیاراتی نمایندۀ شرکت محسوب سؤال اختیارات تفویض شده در اساسنامه. -الف

تفویض شده از ناحیه هیأت مدیره اختیارات -ب. اختیارات تفویض شده از ناحیه سهامداران. -ج اختیارات تفویض شده از ناحیه رئیس هیأت مدیره.-د

است. اعمالقابلدر مورد مدیرعامل نیز ،.ا.ق.تجارت بیان شده استل ١١١ممنوع از مدیریت که در ماده صااشخ -١٣گهی شود. روزنامۀایشان بایستی در مدیریت تل.ا.ق.تجارت مشخصات مدیرعامل و حدود اختیارات ایشان و مد ١٢٨مستندا به ماده -١٤ رسمی آ







٦٥

جمع بندی: مدیر عامل هیئت مدیره و خاص های سهامی عاممدیریت در شرکت

مرجع صالح برای انتخاب بار اول مجمع عمومی مؤسس

بارهای بعد مجمع عمومی عادی هیئت مدیره

هیئت مدیره مجمع عمومی عادی مرجع صالح برای عزل هیئت مدیره مجمع عمومی عادی الزحمهمرجع صالح برای تعیین حق

سال ٢ سال ٢ مدت مدیریت محتمل است سهامدار باشد یا نباشد الزاما باید سهامدار باشند یا نبودن سهامدار بودن

فقط باید حقیقی باشد حقیقی باشند یا حقوقی محتمل است شخص حقیقی یا حقوقی بودن

جمع بندی: رئیس و نایب رئیس هیئت مدیره:

توانـد رئـیس و نایـب رئـیس باید شخص حقیقی باشند؛ نمایندۀ شـخص حقـوقی می حتما شود (قاعده آمره) و از خود هیئت مدیره انتخاب می شود. ل.ا.ق.ت: ١٢١ماده

برای تشکیل جلسات هیئت مدیره: حضور بیش از نصف اعضای هیئت مدیره .١ برای اتخاذ تصمیم: اکثریت آراء حاضرین .٢

این اکثریت قابل افزایش است اما قابل کاهش نیست. هیئت مدیره:حداقل تعداد اعضای

نفر ٥سهامی عام: نص صریح، نفر ٢سهامی خاص: نص صریح نداریم،

: تعاونی مصرف و مسکنئا های تجاری باشند، استثنایر شرکتتوانند مدکارمندان دولت نمی الزحمهحق

مدیر موظف: حقوق ماهانه (+پاداش) .١ مدیر غیرموظف: بابت ساعات حق حضور (+پاداش) .٢

الزحمه بابت ساعات حق حضور داد و به کدام مـدیر توان حق توان حقوق ماهانه داد و به کدام مدیر میکدام مدیر) می (به سؤال: به چه کسی توان پاداش داد؟می

ان) غیرموظف داد اما پاداش مدیر (توان به الزحمه بابت ساعات حق حضور را میان) موظف داد، حق مدیر (توان به حقوق ماهانه را فقط می توان هم به مدیران موظف و هم به مدیران غیرموظف داد.را می

توان وفـق نمود چنین امری محمل قانونی ندارد و فقط می تمدید مدت مدیریتتوان پس از انقضای مدت مدیریت مدیران اقدام به نکته: نمی نمود. انتخاب هیئت مدیرۀ جدیدل.ا.ق.ت اقدام به ٨٨ماده

ت عضـویت هیئـت مـدیره ت مدیریت عاملی نباید بیشتر از مد رکت سهامی، عضو هیئت مدیرۀ همان شرکت باشد، مد نکته: اگر مدیرعامل شعنوان عضو هیئت مدیره انتخاب شود، چنانچه این شخص پس از انقضای یک سال از باشد. برای مثال امکان دارد شخصی برای دو سال به







٦٦

توان بیش از یک سال باشد البته انتخاب گردد در این صورت مدت مدیریت مدیرعاملی او نمی عنوان مدیرعامل عضویت او در هیئت مدیره به عنوان مدیرعامل شرکت انتخاب نمود.توان بعد از انقضای یک سال او را مجددا بهمی

مـدیریت ،حـالدرعین تواندکس نمیمقرر داشته هیچ اصالح ق.ت الیحه ١٢٦در ماده قانونگذارهای سهامی عام و خاص، نکته: در شرکتباشد این ممنوعیت جاری خواهد شد امـا ها، سهامیعامل بیش از یک شرکت را داشته باشد، در تفسیر این ماده باید گفت اگر یکی از شرکت

ت محـدود و اگر شخصی مدیرعامل دو شرکت با مسئولیت محدود باشد یا تضامنی باشد یا نسبی باشد یـا مـثال مـدیرعامل شـرکت بـا مسـئولیل.ا.ق.ت را شـامل مـوارد احصـاء شـده نیـز ١٢٦تضامنی باشد در این موارد ممنوعیت قانونی وجود ندارد (هرچند که برخـی حکـم عـام مـاده

دانند.)میاش مسئولیت مسئولیت کیفری فقط متوجه شخص حقیقی است، اما در مورد مسئولیت حقوقی، شخص حقوقی عضو هیئت مدیره با نماینده

ضامنی دارد.تاصل بر آن است که در این زمینه ممنوعیت وجود ندارد که کارمند شرکت بتواند سهامدار یا شریک شرکت باشد امـا در ایـن زمینـه ممنوعیـت

یـد سهام این شرکت را داشته باشـد و همچنـین نبا %٥وجود دارد که اگر شرکتی بخواهد با دولت معامله کند نباید هیچ کارمند دولتی بیش از باشد. در صورت تخلف از این امر موضوع مشمول قـانون منـع مداخلـه خواهـد شـد کـه %٢٠الشرکۀ کارمندان بیش از مجموع سهام یا سهم

بینی نموده است.مجازات بسیار سنگینی پیشتخلف یا تقصیر رئیس توانند در صورت پنجم مجموع سهام شرکت باشد، می: شخص یا اشخاصی که مجموع سهام آنها حداقل یک٢٧٦ده ام

و اعضای هیئت مدیره و یا مدیرعامل به نام و از طرف شرکت و به هزینۀ خود علیه رئیس یا تمام یا بعضی از اعضای هیئت مدیره و مـدیرعامل واند شکایت کند)تنه کیفری که هرکس می ،اقامۀ دعوی نمایند و جبران کلیۀ خسارات وارده به شرکت را از آنها مطالبه کنند. (دعوای حقوقی

:١٣٦مادۀ در صورت انقضای مدت مأموریت مدیران، تا زمان انتخاب مدیران جدید مدیران سابق کماکان مسئول امور شرکت و ادارۀ آن خواهد بود.

ومی ها دعوت مجمع عمتواند از مرجع ثبت شرکتهرگاه مراجع موظف به دعوت مجمع عمومی به وظیفۀ خود عمل نکنند، هر ذینفع می عادی را برای انتخاب مدیران تقاضا نمایند.

تجاری: هایشرکتمدیران در مسؤولیت محدود: مسؤولیتتضامنی، نسبی و با هایشرکتمدیران در مسؤولیت -١

٥١مادۀ ایراد وارد بر است که وکیل در قبال موکل دارد. مسؤولیتیدر قبال شرکاء همان مدیر شرکتارت ق.تج ٥١و ١٢١به مواد مستندا کهمسئولیت مدیر را در قبال شرکاء بررسی نموده است درحالی قانونگذار ٥١ق.ت بدان ارجاع نموده آن است که در ماده ١٢١ماده که ق.ت

تر از نمایندگی مدیر از شرکت است، لذا باید گفت مسئولیت مدیر در قبال شرکت همانرنگدانیم نمایندگی مدیر از شرکاء به مراتب کممی مسئولیتی است که وکیل در قبال موکل دارد.

نکته: فقط در شرکت سهامی و شرکت تعاونی است که مدیران باید حتما از داخل اعضاء شرکت انتخاب گردند.الزحمۀ مدیر یا مدیران با شرکای شـرکت اسـت مگـر اینکـه اساسـنامه تعیین حق ،های تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدودنکته: در شرکت

بینی کرده باشد.خالف آن را پیش شودنامه برای شرکت الزامی بوده و نکات مهم در آن درج میتضامنی، نسبی و با مسئولیت محدود وجود شرکت نکته: در سه شرکت

باشد راجع به جـرائم خاصـی تصـریح قسمت جزایی می که الیحه اصالح ق.ت ٢٦٩الی ٢٤٣ در مواد قانونگذارهای سهامی نکته: در شرکتها از مدیرعامل و یا هیئـت مـدیره شـاکی باشـیم بایـد عنـوان شوند بنابراین اگر در این شرکتنموده که مدیرعامل و یا هیئت مدیره مرتکب می

٢٥٨مـاده ٢انـد موضـوع مشـمول بنـد ال اگر مدیران ترازنامۀ غیرواقـع تنظـیم نمودهمجرمانۀ ما منطبق با یکی از مواد قانونی مذکور باشد. مث







٦۷

٣اند موضوع مشمول بند ل.ا.ق.ت است یا اگر هیئت مدیره و مدیرعامل از اموال یا اعتبارات شرکت برای مقاصد شخصی خود استفاده نمودهمسئولیت محدود بخواهیم در خصوص همین دو موضوع فوق بـر علیـه های تضامنی، نسبی و بال.ا.ق.ت است اما اگر در شرکت ٢٥٨ماده

بینی نکرده، عنوان شکایت ما خیانـت در امانـت مدیران اعالم شکایت نماییم چون قانون تجارت عنوان مجرمانۀ خاصی را در این زمینه پیش ق.م.ا خواهد بود. ٦٧٤یعنی جرم موضوع ماده

گونه مسئولیتی نخواهند ا مسئولیت محدود اگر مدیران در حدود اختیارات خود عمل نمایند هیچهای تضامنی، نسبی و بنکته: در شرکتداشت اما اگر مدیران از حدود اختیارات تفویضی تخلف نمایند در این صورت همانند وکیلی خواهند بود که در انجام وظایف قانونی تعدی یا

.تفریط نموده است سهامی: هایشرکتمدیران در مسؤولیت -٢

یا مشترک انفرادی مسؤولیت ١٤٢حکم نموده است. در ماده بیان ،مدیران مسؤولیتل.ا.ق.تجارت در باب ١٤٣و ١٤٢در مواد قانونگذارجایی است که رد یداانفر مسؤولیتکه دانیممیانفرادی یا تضامنی مطرح شده است. مسؤولیت ١٤٣است اما در ماده شده بینیپیش

و هم در ١٤٢. در هر ماده یعنی هم در ماده باشندمیما متعدد مسؤولینتضامنی و مشترک جایی است که مسؤولیتاما است واحدما مسؤولموجب شده که شرکت یا ورشکسته گردد و یا اینکه دارایی شرکت بعد مدیرانتخلف ١٤٣اما در ماده اندشدهمدیران، مرتکب تخلف ١٤٣ماده

موجب مدیران اما این تخلف اندشدهمدیران، مرتکب تخلف چند هر ١٤٢در ماده کهدرحالیی دیون آن نباشد از انحالل کافی برا .باشدمیبیش از دیون آن شرکت منحل شده، داراییاگر شرکت شرکت نگردیده و همچنین ورشکستگی

ل.ا.ق.تجارت): ١٣١و ١٣٠، ١٢٩تفسیر مواد ( سهامی هایشرکتمعاملۀ مدیران با خود در است:وض ذیل الزم به ر ف

مدیر با خود، آن است مثال مدیر ماشین خود را به شرکت بفروشد و یا ماشین شرکت را برای خود بخرد: همعامل زامنظور ما :کندمیو مجمع عمومی نیز آن را تصویب دهدمیره این معامله را اجازه ، هیأت مدیکندمیمدیر با خود معامله -١

.باشدنمی ابطالقابلمعامله صحیح بوده و اوال أت هی مافوق ،مجمع عمومی چون :کندمیاما مجمع عمومی آن را تصویب دهدنمی اجازهمعامله را مدیره هیئت، کندمیمدیر با خود معامله -٢

.باشدنمی ابطالقابل: معامله صحیح است و اوال اثری ندارد یعنی هر است عدم اجازه هیأت مدی مدیره ثانیا: خسارتی نیز قابل مطالبه نیست.

ابطالقابل: این معامله اوال : کندنمیاما مجمع عمومی آن را تصویب دهدمی اجازه، هیأت مدیره این معامله را کندمیخود معامله مدیر با -٣ ارزش قائل شده است. مدیرهبه اجازۀ هیأت قانونگذارنیست چون

.باشدمیمطالبه قابل دهندهاجازه و مدیران کنندهمعاملهثانیا: خسارت به نحو تضامن از مدیر :کندنمیو مجمع عمومی نیز آن را تصویب دهدنمی، هیأت مدیره این معامله را اجازه کندمیمدیر با خود معامله -٤

)ل.ا.ق.تجارت مهلت مقرر در این مورد سه سال است. ١٣١مطابق ماده (است ابطالقابل ،: معاملهاوال در این صورت .باشدمیثانیا: خسارت به نحو تضامن قابل مطالبه استثنائا اما باشدمی معاملهبحث معاملۀ با خود بود. در بحث معاملۀ مدیر با ثالث اصل بر صحت درنکته: مواردی که در فوق بدان اشاره شد

است، ثانیا: خسارت به نحو ابطالقابلمعامله اوال مسبوق به تبانی باشد و یا به طور صوری باشد. ثلمدیر با ثا ۀمعامله داشت چنانچه باید توج .باشدمین قابل مطالبه متضا

:های سهامی عام و خاصجمعبندی مسئولیت مدیران در شرکت







٦۸

بینی نمـوده برای مدیران متخلف مسئولیت انفرادی یا تضامنی پیش الیحه اصالح ق.ت ١٤٣در مادۀ قانونگذاره داشت اینکه نکته: باید توج معلول تخلف مدیر یا مدیران باشد. ،این مسئولیت زمانی حاکم خواهد بود که ورشکستگی یا کافی نبودن دارایی

ئت مدیره است و نه نیاز به تصـویب نکته: چنانچه مدیر صاحب امضای مجاز شرکت با ثالث معامله نماید در این قبیل موارد نه نیاز به اجازۀ هیصحیح و معتبر است استثناء مربوط به موردی است ،باشد یعنی معاملۀ مدیر یا مدیران صاحب امضای مجاز با ثالثمجمع عمومی عادی میت و هم خسارت به نحـو تضـامن مورد استثنا هم معامله باطل اس ٢ده و یا مبتنی بر تبانی باشد در این وطور صوری بکه معاملۀ مدیر با ثالث به

باشد.قابل مطالبه میتا سه سال از ١٣١نکته: در فرضی که مدیر با خود معامله بکند هیئت مدیره آن را اجازه ندهد و مجمع عمومی نیز تصویب نکند، مطابق ماده

رف سه سال از تاریخ کشف آن.طور مخفی انجام شده در ظتاریخ انعقاد قابل اقامۀ دعوی برای بطالن است و اگر معامله بهتوانـد دیـون توانند از شرکت وام یا اعتبار تحصیل نمایند یا خیر؟ همچنین آیا شرکت میسؤال: آیا مدیرعامل شرکت و اعضای هیئت مدیره می

آنها را تضمین یا تعهد کند یا خیر؟ ل.ا.ق.ت) ١٣٢خیر مگر اینکه اعضای هیئت مدیره شخص حقوقی باشد (

توانند این اقدامات را در مورد مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره های مالی و اعتباری تحت قیود و شرایط عادی خود میها و شرکتکنکته: بان انجام دهند.

نکته: ممنوعیت مذکور در سؤال مطروحۀ فوق شامل اشخاصی که نمایندۀ شخص حقوقی عضو هیئت مدیره در جلسات هیئت مدیره هستند گردد.بعالوه این ممنوعیت شامل همسر و پدر و مادر و اجداد، اوالد و اوالد اوالد و برادر و خواهر اشخاص مذکور نیز میشود می

توانند معامالتی نظیر معامالت شرکت انجام دهند یا خیر؟سؤال: آیا مدیران و مدیرعامل شرکت می توانند.ملیات شرکت باشد نمیل.ا.ق.ت اگر این معامالت متضمن رقابت با ع ١٣٣مطابق مادۀ

سؤال: ضمانت اجرای تخلف از سؤال فوق چیست؟ ای به بطالن عملیات نشده)ضمانت اجرای تخلف را جبران خسارت شرکت قرار داده است (یعنی هیچ اشاره قانونگذار

تواند بدون رضایت سایر چ شریکی نمیمقرر داشته هی ق.ت ١٣٤در ماده قانونگذارنیز های تضامنی و نسبینکته بسیار مهم: در شرکتعنوان شریک ضامن یا شریک با مسئولیت شرکاء به حساب شخص خود یا به حساب شخص ثالث، تجارتی از نوع تجارت شرکت نماید و یا به

محدود در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود. تجاری: هایشرکتحدود اختیارات مدیران در

باشند، امـا اصـل کلـی های تجاری مدیران دارای اختیارات کامل برای ادارۀ امور شرکت میاصل کلی: اصل کلی آن است که در همۀ شرکتتصور اسـت یـک فـرض دانیم که دو فرض قابلاالشعار با این استثناء مواجه است که امکان دارد اختیارات مدیران محدود شده باشد. میفوق

محـدود شـده در خارج از اساسـنامهمحدود شده باشد و فرض دیگر آن است که اختیارات مدیران در اساسنامهارات مدیران آن است که اختی باشد.

رابطـۀ بـین مـدیران و شـرکت و ؛ دوم در رابطۀ بین ثالث و شرکتبررسی است: اول در نکته: اثر محدود شدن اختیار مدیران در دو رابطه قابل .شرکاء

محدود کردن اختیارات مدیران در رابطۀ دوم یعنی در رابطۀ بین مدیران و شرکت و شرکاء (یا سـهامداران) درهرحـال معتبـر اسـت نکته کلی: موجب تصمیم مجمع موجب اساسنامه یا بهکند این محدود کردن اختیار در اساسنامه باشد یا خارج از اساسنامه باشد برای مثال بهتفاوت نمی

ندارند اگر مدیران شرکت از این حکم تخلف نمـوده و ٢٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠شده مدیران حق صدور سند تعهدآور مازاد بر مبلغ عمومی عادی مقرر







٦۹

صادر کنند در روابط بین خود شرکت و مدیران و شرکاء یـا سـهامداران، مـدیر تخلـف نمـوده و مسـئول ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠سند تعهدآور به مبلغ کند شرکت، سهامی عام و خاص باشد یا با مسئولیت محدود، تضامنی و نسبی باشد.ست، تفاوت نمیجبران خسارات ناشی از این تخلف ا

الیحه ١١٨در مادۀ قانونگذارنکته بسیار مهم: در خصوص اثر محدود کردن اختیارات مدیران در رابطۀ اول یعنی در رابطۀ بین شرکت و ثالث بـوده و در مـورد شـرکت بـا ١٣١١مصوب ق.ت ١٠٥دانیم که ماده ده است مینتخاب نموق.ت ا ١٠٥راه حلی متفاوت از مادۀ اصالح ق.ت

باشد.بوده و در مورد شرکت سهامی عام و خاص می ١٣٤٧ل.ا.ق.ت، مصوب ١١٨مسئولیت محدود است اما مادۀ محدود کردن اختیارات مدیران در شرکت سهامی عام و خاص

مقرر داشته محدود کردن اختیارات مدیران، خواه در اساسنامه و خواه در خارج از اساسنامه در .ا.ق.تل ١١٨در این شرکت در ماده قانونگذارموجب تصمیم مجمع عمومی مقرر شده باشد مدیران، حق صدور یعنی اگر در اساسنامه یا به؛ باشدیکن میلمقبال اشخاص ثالث، باطل و کن

اگـر مـدیران از ایــن حکـم تخلـف نمـوده و مبــادرت بـه صـدور یـک ســند تعهـدآور بـه مبلــغ ندارنـد ٢٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠سـند تعهـدآور مـازاد بــر مسئول اسـت زیـرا گفتـیم کـه محـدود کـردن اختیـار مـدیر در قبـال ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠بنماید شرکت همچنان در قبال کل ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠

بین مدیران، شرکت و سهامداران معتبر بوده و شـرکت بـه یکن است، البته این محدود کردن اختیارات مدیر، درلماشخاص ثالث باطل و کان مراجعه به مدیر را دارد. دلیل تخلف مدیر حق

در یک مورد شرکت را در قبال اقدام مدیران که خارج از موضوع شرکت باشد قانونگذاردر شرکت سهامی استثنا ل.ا.ق.ت ١١٨اده نکته: در م مسئول قلمداد ننموده است.

اختیارات مدیران در شرکت با مسئولیت محدود (در رابطۀ شرکت و ثالث)حدود در بحث محدود کردن اختیارات مدیران، در رابطه با شرکت و شخص ثالث بین دو مورد قائل به تمایز شده است. ق.ت ١٠٥ماده

صـدور سـند تعهـدآور مـازاد بـر مبلـغ مـدیر حـق مورد اول اینکه محدود کردن اختیار مدیر در اساسنامه باشـد یعنـی در اساسـنامه گفتـه شـدهایـن محـدود ١٠٥صادر کند در این صورت مطابق مـادۀ ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠ندارد اما مدیر از آن تخلف نموده و سند تعهدآور ٢٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠

گردد.مداد میمسئول قل ٢٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠کردن اختیار در قبال شخص ثالث نیز معتبر است یعنی شرکت در قبال ثالث فقط نسبت به مورد دوم محتمل است محدود کردن اختیار در خارج از اساسنامه باشد در این صورت این محدود کردن اختیار در قبال شخص ثالث، باطل و

دیر ندارنـد امـا مـ ٢٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠صدور سند تعهدآور مازاد بـر یکن است یعنی اگر در خارج از اساسنامه مقرر شده بود که مدیران حق لمکان به شرکت مراجعه کند. ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠تواند برای کل مبلغ صادر نموده، ثالث می ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠سند تعهدآور

محدود ،نکته: همچنان که قبال گفتیم در شرکت با مسئولیت محدود در رابطه بین مدیر و شرکت و شرکاء همانند شرکت سهامی عام و خاص است. کردن اختیارات مدیران، صحیح و معتبر

قابلیت اعمال داشته باشد. (چون ق.ت ١٠٥، حکم مقرر در مادۀ قانونگذاررسد در شرکت تضامنی و نسبی به دلیل سکوت نکته: به نظر می تصویب شده است) ١٣١١مقررات شرکت تضامنی و نسبی هم در سال

جمع بندی: سررسیدمیلیون بنمایند چنانچه دارندۀ سند در ٥٠که اگر مدیران شرکتی مبادرت به صدور یک سند تعهدآور به مبلغ بودبحث بر سر این

: مواجه با تغییر مدیران سابق شده باشد، ثانیا: مدیران جدید اظهار نمایند که مطابق مقررات اساسنامه، اوال طلب، به شرکت مراجعه نموده، میلیون ٥٠، حال چون سند تعهدآوری که در دست شماست اندنداشتهمیلیون ٢٠ر سند تعهدآور مازاد بر مبلغ صدو حق ،شرکت مدیران

این است سؤالندارد حال مسؤولیتی گونههیچمیلیون مانده شرکت ٣٠ در قبالاست و مسؤولمیلیون آن ٢٠شرکت فقط در قبال باشدمی مدیران صحیح است یا خیر؟ که آیا اظهار

:گرددمیاشاره در ذیلبستگی به نوع شرکت دارد که سؤالپاسخ به این







۷۰

محدود: مسؤولیتتضامنی، نسبی و با هایشرکتدر رات مدیران امحدود کردن حدود اختی -١آن را در شرکت توانمیبا توجه به زمان تصویب آن بوده امامحدود مسؤولیتکه در مورد شرکت با ١٣١١مصوب ق.ت ١٠٥ماده با لحاظ

انست. مطابق این ماده محدود کردن اختیارات مدیران در اساسنامه هم در قبال مدیران و هم در قبال د عمالإقابلبی هم ستضامنی و نشرکت طرف معامله، شرکت تضامنی، ،االشعارفوق سؤالاشخاص ثالث قابلیت استناد دارد. با این وصف اگر در البشرکت شرکاء و هم در ق

٣٠ در قبالبوده و مسؤولمیلیون ٢٠ قبالیعنی اینکه شرکت فقط در باشدمی محدود باشد اظهار مدیران صحیح مسؤولیتنسبی و با کننده خواهد بود.اءضام مدیران ه فقط متوج مسؤولیتندارد و مسؤولیتی گونههیچمازاد شرکت نومیلی

سهامی: هایشرکتدود کردن اختیارات مدیران در حم -٢رات مدیران حتی در اساسنامه فقط در روابط بین خود امحدود کردن اختی«شرکت سهامی مقرر داشته: در موردل.ا.ق.تجارت ١١٨ماده

بنابراین اگر در مثال فوق شرکت .»ستاص ثالث باطل ارات مدیران در قبال اشخامدیران و سهامداران، معتبر است. این محدود کردن اختی خواهد بود. مسؤولمیلیون ٥٠معامله، شرکت سهامی عام یا خاص باشد اظهار مدیران صحیح نبوده و شرکت در قبال کل مبلغ طرف ل.ا.ق.تجارت ١١٨مطابق ماده ،بلهنباشد؟ مسؤولدر قبال اقدام مدیران د دارد که شرکتوسهامی موردی وج هایشرکتدر : آیا سؤال

نخواهد بود. برای مثال اگر موضوع مسؤول ،باشد در این صورت شرکت در قبال اقدام مدیران موضوع شرکتخارج از چنانچه اقدام مدیران، باشد اما مدیران شرکت از موضوع شرکت تخلف نموده، اقدام به خرید هزار دستگاه ماشین برای صادرات بنمایند و بابت آن، سازیراهشرکتی

نخواهد بود. مسؤولشرکت اندنمودهع شرکت تخلف وضورت باید گفت چون مدیران از موص شرکت، سند تعهدآور صادر نمایند در این

تجاری: هایشرکتموارد انحالل های تضامنی و نسبی:الف) موارد انحالل شرکت

مورد احصاء شده است. موارد ذیل در خصوص انحالل این شرکت الزم به ذکر ٨بند اما ٦در ق.ت ١٣٦الل این شرکت در ماده موارد انح

است:شرکت اعالم ق.تجارت یکی از موارد انحالل شرکت را بدهکاری و یا ورشکستگی شریک ١٢٩این ماده و همچنین در ماده ٥در بند قانونگذار -١

ق.تجارت طلبکاران شخصی شریک ١٢٣در ماده الشرکهسهم وانتقالنقل محدودیتت نموده است. دلیل این امر آن است که به عل به قانونگذاربنابراین تنها راه چاره در این بوده که ؛ورشکسته را مطرح کننداین شریک بدهکار و یا الشرکهسهمفروش درخواست توانندنمی

مایند.نود برسند درخواست انحالل شرکت را مطرح شریک اجازه دهد برای اینکه بتوانند به طلب خ طلبکاران شخصی با پرداخت توانندمیبحث انحالل شرکت به دلیل بدهکاری و یا ورشکستگی شریک مطرح باشد سایر شرکاء در صورتی کهباید توجه داشت -٢

آن شریک و اخراج او از شرکت مانع انحالل شرکت گردند. الشرکهسهمفسخ شرکت را دارند مگر اینکه این حق در حق ق.ت ١٣٧رکای شرکت مطابق ماده تضامنی و نسبی اصل بر آن است که ش هایشرکتدر -٣

در این صورت مانع انحالل شرکت توانندمیشرکاء واال سایراضرار نباشد به قصد سلب شده باشد. البته بایستی این فسخاساسنامه از شرکاء . ٢. عدم سلب حق فسخ (اصال الزم نیست چیزی تصریح شود نه وجود حق فسخ و نه حق سلب)؛ ١ق.ت): ١٣٧شرایط فسخ (مادۀ گردند.

. شش ماه بین اعالن کتبی فسخ تا إعمال فسخ فاصله باشد.٣عدم قصد اضرار؛ تست: شرط فسخ شرکت تضامنی این است که:

بینی شده و سلب نشده باشد.حق فسخ در اساسنامه پیش × بینی شده باشد سلب نشده باشد.فسخ در اساسنامه بدون آنکه پیشحق







۷۱

وجود حق فسخ و عدم سلب آن در اساسنامه تصریح شده باشد. × در اساسنامه تصریح شده باشد که حق فسخ سلب نشده باشد. ×

الزم نیست وجود حق فسخ تصریح شود ترین شرط امکان فسخ شرکت این است که در اساسنامه حق فسخ سلب نشده باشد یعنی اوال مهم(چون این حق قانونا وجود دارد)؛ ثانیا طبق اصل استصحاب این حق باقی است و نیازی نیست که بقای آن تصریح شود یعنی نیازی به

شدن نیست بلکه تنها در اساسنامه نباید این حق تصریح شده باشد.تصریح سلب مورد خواهد بود. برحسبقانونی ت دوام شرکت منوط به رضایت سایر شرکاء و وراث یا سرپرس ،کاءدر بحث فوت و یا محجوریت یکی از شر -٤

سهامی: هایشرکت انحاللموارد )ب

مورد بیان شده است. ٥ ل.ا.ق.ت ١٩٩ر ماده موارد انحالل این شرکت داین شرکت قلمداد نشده است. دلیل این امر آن است که لاز موارد انحال سهامداررعکس شرکت تضامنی، بدهکاری و یا ورشکستگی ب -١

به طلب چون از این طریق طلبکاران بنابراین ؛اقدام به فروش سهامدار بدهکار و یا ورشکسته بنمایند توانندمیطلبکاران شخصی سهامدار، موارد انحالل این شرکت قلمداد نماید.بدهکاری و یا ورشکستگی سهامدار را از قانونگذارپس دلیل وجود نداشته که رسندمیخود

این ماده ورشکستگی خود شرکت است نه ورشکستگی سهامداران. ٣از ورشکستگی در بند ارذگقانونمنظور -٢ است. بازگذاشتهدست محاکم را تا حدی در صدور حکم انحالل شرکت قانونگذاراین ماده ٥در بند -٣

ل.ا.ق.تجارت موارد ٢٠١در ماده قانونگذارل.ا.ق.تجارت بدان اشاره شده است ١٩٩ماده درشرکت که انحالل اصلی : غیر از موارد نکتهتواند انحالل شرکت را از دادگاه هر ذینفع می ٢٠١در موارد یادشده در دیگری را نیز بیان نموده است که موجب انحالل شرکت خواهد شد.

. ٣؛ از یک سال بیش. عدم فعالیت ٢؛ یک سال پس از ثبت تا. عدم اقدام در موضوع شرکت ١بخواهد (انحالل مستلزم حکم دادگاه است): ماندن . بالتصدی٤های هر سال مالی؛ ای رسیدگی به حساببر ده ماه از تاریخی که اساسنامه معین کرد تاعدم تشکیل مجمع عمومی عادی

العاده و ایفای وظایف پیشگیرانه در . عدم تشکیل مجمع فوق٥؛ از شش ماه بیشیا مدیرعامل تمام یا بعضی از اعضای هیأت مدیرهسمت ونی کمتر شود و ظرف یک سال نسبت به افزایش الیحه اگر حداقل سرمایۀ شرکت سهامی از حداقل قان ٥المثل به موجب مادۀ انحالل. فی

های وارده حداقل نصف سرمایه از بین رفته و مجمع الیحه بر اثر زیان ١٤١العاده اقدام نشود و یا به موجب مادۀ سرمایه توسط مجمع فوق تقاضای انحالل شرکت را بنماید. تواند از دادگاهالعاده بالفاصله نسبت به انحالل یا کاهش سرمایه اقدام ننموده هر ذینفع میفوق

محدود: مسؤولیتانحالل شرکت با موارد )ج مورد احصاء شده است. ٦ق.تجارت در چهار بند اما ١١٤موارد انحالل این شرکت در ماده

، عنوان باشدمیمحدود مسؤولیتکه از یک شخصی طلبکار است که ایشان شریک شرکت با کندمی سؤال: شخصی با مراجعه به ما سؤالمحدود دسترسی مسؤولیتایشان در شرکت با الشرکهسهمبه ممن ندارد اما اگر من بتوان به که این بدهکار دارایی برای پرداخت داردمی

بعمل آورد؟ توانمیچه اقدامی کندمیایشان تکافوی طلب مرا الشرکهسهمداشته باشم ق.تجارت ١٠٢آن شریک بنماید زیرا در ماده الشرکهسهمبه فروش اقدام توانندنمیایشان اوال این شخص باید گفت: سؤالدر پاسخ به

ق.تجارت بیان شده است ١١٤محدود در ماده مسؤولیتثانیا موارد انحالل شرکت با با محدودیت مواجه شده است. الشرکهسهم وانتقالنقل مداد نشده است پس تکلیف طلبکار چیست؟ در این زمینه دو نظر وجود دارد:اما بدهکاری و یا ورشکستگی شریک از موارد انحالل قل

. تنها اقدامی که خواست انحالل شرکت را مطرح نمایددر تواندمیرا بفروشد و نه الشرکهسهم تواندمیمعتقدند طلبکار نه ایعدهنظر اول: کننده منحل گردد، توقیف آیندهبه علل دیگری، شرکت در نماید تا چنانچه بنایک را توقیف این شر الشرکهسهمرد آن است که بعمل آو تواندمی .رخواست انحالل شرکت را مطرح نمایدد تواندمیذیل طلبکار لیاست این است، به دو دل ترقویکه نظر دوم اما ؛م شناخته شودمقد







۷۲

ق.تجارت ١٢٩ق.تجارت و. ماده ١٣٦ماده ٥در بند قانونگذارتضامنی، یعنی علت اینکه هایشرکتوحدت مالک از مقررات :دلیل اول وانتقالنقل »ق.ت ١٢٣ماده «یکی از موارد انحالل شرکت تضامنی را بدهکاری و یا ورشکستگی شریک بیان نموده آن است که مطابق

. با توجه باشدمیطلب خود، انحالل شرکت بوده و تنها راه رسیدن طلبکاران شخصی شرکاء به محدودیتدر این شرکت مواجه با الشرکهسهمباز وجود دارد همانند شرکت الشرکهسهم وانتقالنقل محدودیت »ق.تجارت ١٠٢ماده «محدود نیز در مسؤولیترکت با به اینکه در ش

محدود نیز یکی از موارد انحالل این شرکت بایستی بدهکاری و یا ورشکستگی شریک شرکت باشد. مسؤولیتتضامنی، در شرکت با مسؤولخود هایبدهی رۀکه باشد در با هرکجاای اصل وحدت دارایی: مطابق این اصل هر بدهکاری با همۀ دارایی خود در ضدلیل دوم: اقت

محدود قرار داد باید اجازه بدهیم شرکت منحل گردد تا مسؤولیتشکسته در شرکت با مقداری از دارایی شریک بدهکار و یا ور ازآنجاکهاست. طلبکار به دارایی شخصی شریک دسترس داشته باشد.

محدود زمانی از موارد انحالل شرکت است که در اساسنامه مسؤولیتق.تجارت فوت شریک در شرکت با ١١٤ماده ٤: مطابق بند نکته چنین موضوعی تصریح شده باشد.

:شرکت مختلط غیرسهامی: فوت شریک با مسؤولیت محدود در تست سبب انحالل است حتی بدون تصریح در اساسنامه. × .باعث انحالل نیست حتی با تصریح در اساسنامه

اساسنامه. باعث انحالل نیست مگر با تصریح × باعث انحالل نیست مگر نسبت به یک شریک آن هم با تصریح در اساسنامه. ×

بود. ٣ق.ت پاسخ گزینۀ ١١٤بود طبق مادۀ شرکت با مسؤولیت محدوداگر سوال در

بندی:جمع موارد انحالل شرکت تضامنی و نسبی

ق.ت احصاء شده است: ١٣٦ها در مادۀ موارد انحالل این شرکت یعنی ق.ت ٩٣ماده ٣و ٢و ١فقرات الف.

. شرکت برای هدف خاصی تشکیل گردیده، آن هدف را انجام دهد و یا انجام آن غیرمقدور شود مثال شرکتی برای احداث سدی تشکیل شود ١ ممنوع نماید. و آن سد را احداث نماید. یا مثال شرکتی برای صادرات برنج تشکیل شود اما قانونی وضع گردد و صادرات برنج راخود موجـب انحـالل شـرکت نکته: باید توجه داشت، صرف انجام هدف شرکت و یـا صـرف غیرمقـدور شـدن اجـرای موضـوع شـرکت خودبـه

تـوان بـه دادگـاه بـرای العادۀ شرکت تشکیل شود و رأی به انحالل شرکت بدهد در غیر این صـورت میگردد بلکه باید مجمع عمومی فوقنمی انحالل مراجعه نماید.صدور حکم

. اگر شرکت برای مدت معینی تشکیل شود و آن مدت منقضی گردد.٢ها پس ها یا حتی سالسال منقضی گردد، رویۀ عملی بر این است که اگر شرکت ماه ٥سال تشکیل شود و آن ٥نکته: اگر شرکتی برای مدت

گـردد یعنـی دت شرکت را تمدید نماید، چنین شرکتی معتبـر و بـاقی قلمـداد میالعاده را تشکیل دهد و ماز انقضای مدت، مجمع عمومی فوق همچنان به حیات حقوقی خود ادامه خواهد داد.

قانونگـذارشـود، نتیجۀ توقف در پرداخت دیون حاصل می ق.ت ورشکستگی در ٤١٢دانیم که مطابق مادۀ . اگر شرکت ورشکسته گردد. می٣حالل، قلمداد نموده است باید توجه داشت بین ورشکستگی شریک و ورشکستگی شرکت تفاوت وجـود دارد در ورشکستگی را یکی از موارد ان







۷۳

تواند ها مثل تضامنی و نسبی، ورشکستگی شریک میها ورشکستگی شرکت موجب انحالل شرکت است اما فقط در برخی شرکتهمۀ شرکت آن هم تحت شرایطی موجب انحالل شرکت گردد.

باشند.از موارد انحالل شرکت می های تجاریدر همۀ شرکتمورد فوق که به آن اشاره کردیم نکته: سه )یعنی اتفاق آراء(در صورت تراضی تمامی شرکاء ب.

اعضای شرکت (شرکاء یـا سـهامداران) در خصـوص انحـالل شـرکت گیری یکی از موارد انحالل شرکت، تصمیم های تجاریدر همۀ شرکت است اما این اکثریت بستگی به نوع شرکت دارد.

بینی نموده است.پیش »اتفاق آراء«اکثریت الزم را برای انحالل، قانونگذارهای تضامنی و نسبی، در شرکت اه آن دالیل را موجه دیده و حکم به انحالل شرکت دهد.اگر یکی از شرکاء به دالیلی انحالل را از محکمه بخواهد و دادگ ج.

های تجاری راه برای همۀ اعضای شرکت باز است تا از دادگاه درخواست صدور حکم انحالل را بخواهند امـا نکتـۀ مهمـی کـه در همۀ شرکت قیود و شروطی است اما استثنا در دو شـرکت ها درخواست انحالل از دادگاه، منوط به تحققه نمود آن است که در سایر شرکتباید به آن توج

تواند ه میانحالل را به سهولت پذیرفته یعنی مقرر داشته هر شریکی با دلیل موج قانونگذار ،تضامنی و نسبی به دلیل مسئولیت سنگین شرکاء به دادگاه مراجعه نموده و درخواست انحالل شرکت را بنماید.

ق.ت ١٣٧ابق ماد یکی از شرکاء مط در صورت فسخ د.اجازۀ فسخ شرکت قانونگذاررغم این موضوع به دالیل مسئولیت شخصی سنگین شرکاء، دانیم که شرکت تجاری عقدی الزم است اما علیمی

تقاضای فسخ ه داشت فسخ را از شرکاء سلب نماید، ضمنا باید توج تواند این حق را به هر یک از شرکاء تفویض نموده البته اساسنامۀ شرکت میمحاسـبۀ سـاالنه شود، فسخ در زمـان خـتم سال رسیدگی میبههای شرکت سالماه قبل کتبا به شرکاء اعالم شود و چنانچه به حساب ٦باید

پذیر است.امکان تست: در شرکت تضامنی و نسبی، هر یک از شرکاء شرکت:

بینی کند.پیش تواند خالف آن راالف. حق فسخ شرکت را دارند و اساسنامه نمی بینی کند.تواند خالف آن را پیشب. حق فسخ شرکت را ندارند و اساسنامه نمی

بینی کند.ج. حق فسخ شرکت را ندارند مگر اینکه اساسنامه خالف آن را پیش بینی کند.د. حق فسخ شرکت را دارند مگر اینکه اساسنامه خالف آن را پیش ١٣٨مطابق ماده در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء .ه

تواند موجب انحالل این دو شرکت باشد بلکه بدهکاری شریک نیز ممکن است مطابق نکته: باید توجه داشت نه تنها ورشکستگی شریک می ق.ت موجب انحالل این دو شرکت باشد. ١٢٩ماده

ه به شده آن است که با توج بینیشرکت پیش شریک از موارد انحالل شریک و همچنین بدهکاری علت اینکه در این دو شرکت، ورشکستگی تواننـد مبـادرت بـه توقیـف و فـروش ق.ت طلبکاران شخصـی شـرکاء نمی ١٢٣وانتقال سهم الشرکه در این دو شرکت در ماده محدودیت نقل

بـدهکاری و یـا ورشکسـتگی شـریک را از مـوارد انحـالل ایـن قانونگـذارالشرکۀ شریک بدهکار بنمایند، لذا تنها راه چاره در این بوده که سهم ها قلمداد بنماید.شرکت

الشرکۀ آن شریک از شرکت و خـروج او از شـرکت شـوند ق.ت سایر شرکاء حاضر به پرداخت سهم ١٣١نکته: الزم به ذکر است اگر وفق مادۀ توانند مانع انحالل شرکت گردند.می ق.ت ١٤٠و ١٣٩شرکاء مطابق مواد در صورت فوت یا حجر یکی از و.







۷٤

ایـن را »و«در بند ١٣٦هرچند در ماده قانونگذارتضامنی و نسبی فوت نماید و یا محجور شود در این صورت نکته: اگر یکی از شرکای شرکت ه است یعنی مقرر داشـته اگـر ای به آن اضافه نمودق.ت تکمله ١٤٠و ١٣٩از موارد انحالل شرکت تضامنی و نسبی قلمداد نموده اما در مواد

طرف و رضـایت وراث متـوفی از طـرف دیگـر اسـت (در شریکی فوت نماید یا محجور شود بقای این شرکت منوط به رضایت سایر شرکاء ازیک طرف و رضـایت سرپرسـت قـانونی محجـور از طـرفمورد فوت) و همچنین در مورد حجر بقای این شرکت منوط به رضایت سایر شرکاء ازیک

دیگر است. اگر این دو طرف رضایت به بقای شرکت داشته باشند شرکت به بقای حقوقی خود ادامه خواهد داد واال شرکت منحل خواهد شد. ق.م.) ٢٤٩ت یک ماه را حمل بر رضایت اعالم نموده است (برعکس سکوت در مد قانونگذار ق.ت ١٣٩: در ماده مهم نکته

خاصموارد انحالل شرکت سهامی عام و مورد ذکر شده است: ٥ل.ا.ق.ت، ١٩٩موارد انحالل این شرکت در ماده

در بحث موارد انحـالل شـرکت تضـامنی و نسـبی توضـیح ق.ت ١٣٦ق.ت است که در بند الف ماده ٩٣سه مورد تکرار ماده این :٣و ٢و ١ داده شد.

وانتقال سهام در این شرکت آزاد بـوده و این شرکت نیست زیرا نقلنکته: در شرکت سهامی ورشکستگی و بدهکاری سهامدار از موارد انحالل توانند سهام سهامدار بدهکار و یا ورشکسته را توقیف کنند و بفروشند.طلبکاران شخصی سهامدار می

العادۀ شرکت تصمیم به انحالل شرکت بگیرد.در هر زمان که مجمع عمومی فوق .٤ی است. اکثریت الزم برای این امر، اکثریت الزم برای تشـکیل یک حکم کل اعضاء ل شرکت با تصمیمهمچنان که قبال توضیح دادیم، انحال

ل.ا.ق.ت بیان شده است. ٨٥ل.ا.ق.ت و اکثریت الزم برای اتخاذ تصمیم در ماده ٨٤العاده در ماده مجمع عمومی فوق در صورت صدور حکم قطعی دادگاه .٥

توان از دادگاه صالح، درخواست صدور حکم انحالل شرکت سهامی را درخواست نمـود. نظـر قـوی بـر یلی مینکته: بحث است که آیا با هر دل توان برای صدور حکم انحالل به دادگاه مراجعه نمود.این است که فقط در موارد خاص در قانون می

اند.احصاء شده ٢٠١و ١٤١، ٥موارد بارز در مواد محدودموارد انحالل شرکت با مسئولیت

ق.ت احصاء شده است: ١١٤ها در ماده شرکت گونهموارد انحالل این ق.ت ٩٣ماده ٣و ٢، ١فقرات الف.

شرکت باشد. ۀالشرکۀ آنها بیش از نصف سرمایای از شرکاء که سهمدر صورت عده ب.در خصوص انحـالل شـرکت اتخـاذ تصـمیم توانند های تجاری اعضای شرکت میاین در راستای همان اصلی است که گفتیم در تمام شرکت

نمایند درخواست صدور حکم انحالل از دادگاه توسط یکی از شرکاء ج.

واسطۀ ضررهای وارده نصف سرمایۀ شرکت از بین برود، ثانیا یکی از شرکاء شروطی را الزم دانسته، اوال به قانونگذارنکته: برای تحقق این بند گیـرد ه بداند، ثالثا سایر شرکاء حاضر نباشند سـهمی را کـه در صـورت انحـالل بـه او تعلـق مییل او را موج تقاضای انحالل کند و محکمه دال

درخواست انحـالل از دادگـاه در شـرکت بـا ،تضامنی گردد در مقایسه با شرکت پرداخته و او را از شرکت خارج نماید، همچنان که مالحظه می مسئولیت محدود بسیار سخت است.

شده باشد.بینیصورت فوت یکی از شرکاء اگر در اساسنامه پیش د. در سؤال: در شرکت با مسئولیت محدود فوت شریک ...

بینی کند.تواند خالف آن را پیشالف. موجب انحالل شرکت است و اساسنامه نمی







۷٥

بینی کند.تواند خالف آن را پیشب. موجب انحالل شرکت نیست و اساسنامه نمی بینی کند.تواند خالف آن را پیشانحالل شرکت است و اساسنامه میج. موجب

بینی کند.تواند خالف آن را پیشد. موجب انحالل شرکت نیست اما اساسنامه می

تأثیر ورشکستگی شرکت در شرکاء و شرکاء در شرکت:گونه مسئولیتی در قبال است که شرکت، هیچ شود آنیکی از دالیلی که ورشکستگی شرکاء یا سهامداران موجب ورشکستگی شرکت نمی

شود لذا در این مورد دینی وجود ندارد که دانیم که ورشکستگی درنتیجۀ توقف پرداخت دیون حاصل میدیون شرکاء یا سهامداران ندارد و میهای البته در شرکتگردد. شرکت ورشکست شود لذا در هیچ شرکتی ورشکستگی شریک یا سهامدار موجب ورشکستگی خود شرکت نمی

تضامنی و نسبی و با مسئولیت محدود، ورشکستگی شریک امکان دارد موجب انحالل شرکت شود. تأثیر ورشکستگی شریک یا سهامدار در ورشکستگی شرکت: )الف

ه داشت با توضیحاتی که قبال بدان . البته باید توج گرددنمی در هیچ شرکتی ورشکستگی شریک یا سهامدار موجب ورشکستگی خود شرکتکه دانیممیمحدود، ورشکستگی شریک محتمل است موجب انحالل شرکت گردد و مسؤولیتبی و با تضامنی، نس هایشرکتاشاره شد در

.باشدمیغیر از ورشکستگی ،انحالل تأثیر ورشکستگی شرکت در ورشکستگی شرکاء یا سهامداران: )ب

سهامی در ورشکستگی سهامداران آن:ورشکستگی شرکت تأثیر -١ی آن است که شرکت ندارند، قاعدۀ کل هایبدهیشخصا در قبال مسؤولیتی.ا.ق.تجارت چون سهامداران شرکت سهامی ل ١ ۀبا لحاظ مادپرداخت ه داشت اگر مقداری از سرمایۀ شرکت، تعهد به سهامداران نخواهد شد. البته استثنائا باید توج شرکت موجب ورشکستگی ورشکستگی

مراجعه به سهامداران را برای تعهدشده پرداخت نگردیده و شرکت ورشکسته گردد در این صورت طلبکاران شرکت حق باشد و مبلغ شدهبالشخصه تاجر باشد در این صورت ورشکستگی دارند، چنانچه سهامدار آن مبلغ را نپردازد و سهامدار نشدهپرداختتعهدشده ولی مبلغ مطالبۀ

شرکت موجب ورشکستگی سهامدار نیز خواهد شد.سهامدار رف ص بنابراین ؛عمال تجاری داشته باشدأآن است که سهامدار در خارج از شرکت اشتغال به ،سهامدار ربودن مالک ما برای تاج

.باشدنمیتاجربودن دلیل ،بودن محدود در ورشکستگی شرکای آن: مسؤولیتتأثیر ورشکستگی شرکت با -٢

ق.ت ٩٤ه به اینکه مطابق ماده با توج سؤال: آیا ورشکستگی و یا بدهکاری شریک از موارد انحالل شرکت با مسئولیت محدود است یا خیر؟ محدود مسؤولیتشرکت ندارند قاعدۀ کلی آن است که ورشکستگی شرکت با هایبدهی در قبال مسؤولیتیشرکای این شرکت شخصا

شرکاء در مسؤولیتشده در بحث بیان ه داشت چنانچه یکی از استثنائات موجب ورشکستگی شرکای آن نخواهد شد اما استثنائا باید توج ردد در این صورت بعد از ورشکستگی شرکت، طلبکاران ضامن قلمداد گ ،شریک ،محدود وجود داشته باشد و به این دلیل مسؤولیتشرکت با

شرکت تاجر باشد در این صورت ورشکستگی نیز مراجعه به شریک ضامن را دارند. اگر شریک ضامن از پرداخت وجه امتناع ورزد و شخصا حق عمل ،ه شریک در خارج از شرکتآن است ک ،شریک خواهد شد. مالک ما برای تاجر قلمداد شدن محدود موجب ورشکستگی مسؤولیتبا

.باشدنمیتاجر بودن شریک بودن، دلیل رف ه داشت ص توج بایدتجاری انجام دهد.

های تضامنی و نسبی در ورشکستگی شرکای آن:تأثیر ورشکستگی شرکت -٣







۷٦

تضامنی دارند اما باید مسؤولیتشرکت، هایبدهی کل در قبالق.تجارت هر یک از شرکای شرکت تضامنی، ١١٦که مطابق ماده هرچند. ورشکستگی شرکت تضامنی و نسبی گرددنمیموجب ورشکستگی شرکای آن خودخودبهتضامنی و نسبی شرکت ه داشت ورشکستگی توج

که شرایط ذیل جمع باشد: گرددمیزمانی موجب ورشکستگی شرکای آن شرط اول: شرکت ورشکسته یا منحل شده باشد.

شرکت برای دیون آن کافی نباشد. و دارایی آمدهبعمل تصفیه شرط دوم: شرکت مراجعه شده اما شریک از پرداخت آن امتناع ورزد. شرط سوم: برای مطالبۀ طلب به شریک

م: آنکه شریک شخصا تاجر باشد.ر اشرط چهبودن دلیل تاجر مدیر شرکت نسبی یا تضامنیت. حتی تضامنی و یا نسبی بودن، دلیل تاجر بودن نیس شرکت باید توجه داشت صرفا شریک

.باشدمی.تجارت ق ٢عمال تجاری احصاء شده در ماده أ. تنها دلیل تاجر بودن اشتغال شریک در خارج از شرکت به یکی از باشدنمیبودن قانون تجارت: ١٢٨تفسیر ماده

شکل از دو قسمت است:تاین ماده ممه قانونی با ورشکستگی شرکای آن ندارد. این قسمت از این ماده صحیح است زیرا با قسمت اول: ورشکستگی شرکت تضامنی مالز

. گرددنمیولی در برخی مواقع گرددمیورشکستگی شرکت تضامنی در برخی مواقع موجب ورشکستگی شریک شدهارائه توضیحاتی که قبال نی موجب ورشکستگی شریک متگی شرکت تضاسفوق جمع باشد ورشک چهارگانۀیعنی اگر شرایط باشدمی »مالزمه ندارد«این همان معنی

خواهد شد واال خیر.. اگر گفته شود این »تگی برخی از شرکاء مالزمۀ قانونی با ورشکستگی شرکت نداردورشکس«: داردمیاین ماده مقرر قسمت دوم: قسمت دوم

این »در دا تتگی شرکسورشکستگی همۀ شرکاء مالزمۀ قانونی با ورشک«ماده دارای مفهوم مخالف است و مفهوم مخالف آن این است که حتی اگر گرددنمیتگی شرکاء در هیچ صورتی موجب ورشکستگی شرکت سزیرا قبال به این مطلب اشاره شد که ورشک ستجمله صحیح نی

ورشکسته شوند. همۀ شرکاء

ق.تجارت: ٤٣٩تفسیر ماده جمله مبتنی بر این »حکم ورشکستگی شریک در ضمن حکم ورشکستگی شرکت صادر شده باشد.«یک قسمت از این ماده مقرر داشته

حکم فتیم که برای صدور گ زیرا ؛نیست پذیرامکانشریک و شرکت به طور توأمان ورشکستگی حکم صدور کان تسامح است زیرا ام باشد. آمدهشرکت بعمل جمله اینکه امر تصفیۀمع باشد. از تضامنی یا نسبی شرایط باید ج شرکت شریک ستگی ورشک

توان تصور نمود حکم ورشکستگی شرکت و شریک با یک حکم صادر باید توجه داشت، تنها فرضی که می ق.ت ٤٣٩نکته: در خصوص ماده اند در این تعهد سرباز زدهشود، موردی است که شرکت و شریک ضامن با همدیگر در قبال تعهدی مسئولیت تضامنی دارند و هر دو از ایفای

توان درخواست صدور حکم ورشکستگی شرکت صورت اگر توقف در پرداخت دیون، هم برای شرکت و هم برای شریک حاصل شده باشد می و شریک را در ضمن یک حکم مطرح نمود.

فوت شریک -حجر شریک (جنون

سفه) عجز شریک (اعسار یا ورشکستگی

شریک)

- - - مشرکت سهامی عا

ایهسرم

ای

- - - شرکت سهامی خاص - - - تعاونی







۷۷

با مسؤولیت محدود+(به شرط تصریح در یا-

ق.ت ١١٤ اساسنامه)- -

مختلط سهامی ضامن

+(به شرط تصریح در یا- ق.ت ١٨١ اساسنامه)

+(به شرط تصریح در یا- ق.ت ١٨١ اساسنامه)

-

- - - سهامدارمختلط

غیرسهامی - - - ب.م.م + + + ضامن

صخا

اش

+ + + تضامنی + + + نسبی

عجز شریک (یعنی اعسار یا ورشکستگی و یا حجر شریک (جنون یا سفه)یا فوت شریکدر مورد جدول باال باید بگم ممکنه وضعیتی چون این تأثیر وجود دارد اما های اشخاصشرکتشود که غالبا در سبب انحالل شرکتهر کدام در وضعیت شرکت مؤثر واقع شده و شریک)

اصوال وضعیت شریک تأثیری در شرکت و بقای آن ندارد که تفکیک آن به شرح ذیل است. ایهای سرمایهشرکتدر

های قانونی و اختیاری:اندوخته :سال منهایل.ا.ق.ت در تعریف سود خالص مقرر داشته، درآمد حاصل در همان ٢٣٧در ماده قانونگذارنکته:

هاذخیره .٣استهالکات .٢ا ههزینه .١منظور از استهالکات یعنی کاهش دارایی شرکت بـه ؛هایی که شرکت در آن سال داشته استها یعنی: تمامی مخارج و هزینهمنظور از هزینه

رف ای ص میلیارد سرمایه تشکیل و همۀ سرمایه برای احداث کارخانه ٥دلیل استفاده از آن و یا درنتیجۀ تغییرات فنی برای مثال اگر شرکتی با عنـوان احداث کارخانـه را بـه شده برایرفمبلغ ص از %١٠تواند مثال میلیارد سود داشته باشد، شرکت می ١شده باشد اگر شرکت در آن سال

ها و کارخانه کسر شده است لذا از سود شـرکت بایـد از ارزش دستگاه ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠گذشت یک سال استهالک منظور نماید یعنی بگوید با عنوان استهالک منظور گردد.ه ب ٥٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠

باشد.ختیاری میها، همان اندوختۀ قانونی و اندوختۀ امنظور از ذخیره هـایشـود یعنـی زیانشود و بعضـی چیزهـا اضـافه میه داشت بعضی چیزها از سود خالص کم میتقسیم باید توج نکته: در تعریف سود قابل

گردد. نحـوۀ تقسـیم سـود در شده است، اضافه می های قبل که تقسیمسال تقسیم شود اما سودهای قابلها کم میهای قبل و اندوختهسال ل.ا.ق.ت آمده. ٢٤٠و ٩٠مواد

تقسیم وجود دارد؟قابل سؤال: چه مرجعی صالحیت دارد تا تعیین نماید سود مجمع عمومی عادی

تقسیم وجود دارد؟تواند مشخص نماید سود قابلسؤال: مجمع عمومی عادی در چه زمانی می های سال مالی یعنی پس از تصویب ترازنامهپس از تصویب حساب

ها بین سهامداران تقسیم گردد؟تواند تصمیم گیرد اندوختهچه مرجعی میسؤال: مجمع عمومی عادی

تواند تصمیم گیرد؟سؤال: مجمع عمومی عادی راجع به تقسیم کدام اندوخته بین سهامداران می







۷۸

اندوخته اختیاریها بایـد برداشـت و مـوردنظر از کـدام یـک از اندوختـهگفته شده در تصمیم مجمع عمومی باید مشخص شـود مبـالغ ٢٤٠سؤال: چرا در ماده

به خاطر اینکه امکان دارد شرکت چندین اندوخته اختیاری داشته باشد. برای مثال یک اندوختـه اختیـاری آن باشـد کـه مجمـع تقسیم گردد؟اشد که پس از رسیدن اندوختـۀ قـانونی عنوان اندوخته اختیاری ذخیره شود و ممکن است اندوخته اختیاری دیگر این بگفته به عمومی عادی

دهم سرمایه، اندوخته اختیاری خواهد بود.سرمایۀ شرکت، شرکت باز اندوختۀ قانونی را منظور نماید در این صورت مازاد یک دهم به یک سؤال: منظور از منافع موهوم چیست؟ هر سودی که بدون رعایت مقررات قانونی بین سهامداران تقسیم گردد.

ل: چه مرجعی باید نحوۀ پرداخت سود را مشخص کند؟سؤا مجمع عمومی عادی و اگر نکرد هیئت مدیره

سؤال: پرداخت سود به سهامداران باید ظرف چه مدتی صورت گیرد؟ ماه پس از تصمیم مجمع عمومی عادی راجع به تقسیم سود. ٨ظرف

%١٠سؤال: تقسیم چند درصد سود بین سهامداران الزامی است؟ محدود مسؤولیتیا سرمایه احتیاطی چیست؟ و آیا منظور نمودن آن هم در شرکت سهامی و هم در شرکت با از اندوختۀ قانونی منظور :السؤ

١هسالهمهاحتیاطی آن است که ور از اندوختۀ قانونی و یا سرمایۀو شرکت تضامنی و هم در شرکت نسبی الزامیست؟ منظ٢٠

ز سود خالص ا ١هب اندوختهمجموع این زمانیکهشرکت بعنوان اندوختۀ قانونی ذخیره گردد. تا

١٠از پسسرمایه شرکت نرسیده منظور کردن آن الزامی است اما

ست. ل.ا.ق.تجارت منظور نمودن اندوختۀ قانونی در شرکت سهامی عام و خاص الزامی ا ٢٣٨و ١٤٠اختیاری خواهد بود مستندا به مواد آناما به دلیل فقدان الزامی است محدود هم مسؤولیتق.تجارت منظور کردن اندوختۀ قانونی در شرکت با ٥٧و ١١٣همچنین مستندا به مواد

نص قانونی منظور نمودن اندوختۀ قانونی در شرکت تضامنی و نسبی الزامی نیست. اندوختهعمومی تصمیم بگیرد مقداری از سود شرکت را به عنوان : منظور از اندوختۀ اختیاری چیست؟ منظور آن است که مجمعسؤال

نماید. ذخیره اختیاریاتخاذ تصمیم نماید که کل سود شرکت بعنوان اندوخته تجاری ذخیره گردد؟ خیر زیرا مستندا به ماده تواندمی: آیا مجمع عمومی عادی سؤال

آن بین سهامداران الزامی است. %١٠ل.ا.ق.تجارت در صورت وجود سود در شرکت تقسیم حداقل ٩٠ و اندوختۀ اختیاری: )سرمایه احتیاطی(ختۀ قانونی ودتفاوت ان

.باشدمیور کردن اندوختۀ اختیاری، اختیاری منظ آنکهحالسرمایۀ احتیاطی) الزامی است (ختۀ قانونی ودان منظور کردن -١اندوختۀ قانونی را بین سهامداران تواننمی آنکهحالتصمیم بگیرد که اندوختۀ اختیاری بین سهامداران تقسیم گردد. تواندمیمجمع عمومی -٢

تقسیم نمود.مطابق تبصرۀ آنکهنمود حالبه سرمایه تبدیل توانمی ل.ا.ق.تجارت اندوختۀ اختیاری را ١٥٨ماده ٣افزایش سرمایه با توجه به بند مدر هنگا -٣

به سرمایه نیست. تبدیلقابلل.ا.ق.تجارت اندوختۀ قانونی ل.ا.ق.تجارت ٢٣٧منظور از سود خالص چیست؟ ماده

ل.ا.ق.تجارت ٢٣٩چیست؟ ماده تقسیمقابلتعریف سود ل.ا.ق.تجارت ٩٠و ٢٤٠نحوۀ تقسیم سود چگونه است؟ مواد

افزایش سرمایه:







۷۹

طرق افزایش سرمایه: :افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید -١

٠٠٠/٠٠٠/٣٠٠اولیه سرمایه ٠٠٠/٠٠٠/٦٠٠ یافتهافزایشسرمایه اولیه و ٠٠٠/٠٠٠/٣سهام تعداد ٠٠٠/٠٠٠/٦تعداد سهام

١٠٠اسمی هر سهم مبلغ ١٠٠مبلغ اسمی هر سهم

افزایش سرمایه از طریق باال بردن مبلغ اسمی -٢ ٠٠٠/٠٠٠/٦٠٠ یافتهافزایشسرمایه اولیه ٠٠٠/٠٠٠/٣تعداد سهام

٢٠٠مبلغ اسمی هر سهم شدهتومان به عنوان مبلغ اسمی تعیین ١٠٠سهم و مبلغ ٠٠٠/٠٠٠/٣بود باشد که به ٠٠٠/٠٠٠/٣٠٠سرمایه اولیه شرکتی هرگاهمثال:

افزایش دهد یعنی سرمایه خود را صد در صد ٠٠٠/٠٠٠/٦٠٠به ٠٠٠/٠٠٠/٣٠٠باشد، چنانچه این شرکت بخواهد سرمایه خود را از ذیل عمل نماید: به یکی از دو طریق تواندمیافزایش دهد

سهم ثابت نگه ٠٠٠/٠٠٠/٣تعداد سهام را همچنان تواندمیکه شرکت نسرمایه از طریق باال بردن مبلغ اسمی یعنی ای افزایش :طریق اول تومان افزایش دهد. ٢٠٠تومان به ١٠٠دارد اما مبلغ اسمی سهام را از

اکثریتی الزم است؟: در افزایش سرمایه از طریق باالبردن مبلغ اسمی چه سؤالباال بردن مبلغ اسمی از طریقل.ا.ق.تجارت چنانچه افزایش سرمایه ١٥٩باید بین دو مورد تمایز قائل شویم: مورد اول اینکه مستندا به ماده

آراءاین صورت اتفاق را از جیب خود بپردازند در یافته افزایشایستی مبلغ ران گردد یعنی اینکه سهامداران بموجب ایجاد تعهد برای سهامدا سهامداران شرط است.

مبلغ اسمی موجب ایجاد تعهد برای سهامداران نشود یعنی اینکه اندوختۀ اختیاری و یا باال بردنمورد دوم اینکه اگر افزایش سرمایه از طریق ت که در مواد صورت اکثریت الزم همان اس ، در اینگرددمیاز محل آنها برداشت یافتهافزایشدر شرکت وجود دارد و مبلغ نشدهتقسیمسود

گفته شده است. العادهفوقدر باب مجمع عمومی ل.ا.ق.ت ٨٥و ٨٤ل.ا.ق.تجارت باید نقدا ١٨٨چگونه باید تأدیه گردد؟ مطابق ماده یافتهافزایش مبلغ: در افزایش سرمایه از طریق باال بردن مبلغ اسمی، سؤال

پرداخت گردد.صدور سهام جدید. یکی دیگر از طرق افزایش سرمایه آن است که مبلغ اسمی سهام شرکت همچنان از طریقطریق دوم: افزایش سرمایه

سهم جدید صادر کند که تعداد سهام شرکت ٠٠٠/٠٠٠/٣تومان بماند اما شرکت مبادرت به صدور سهام جدید نماید یعنی شرکت ١٠٠ سهم خواهد شد. ٠٠٠/٠٠٠/٦

افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید چه اکثریتی است؟ اکثریت همان است که در باب تشکیل و اتخاذ اکثریت الزم برای :سؤال تجارت گفته شده است. ل.ا.ق ٨٥و ٨٤در مواد العادهفوقتصمیم در مجمع عمومی

بخرد؟ خود راهنگام افزایش سرمایه سهام تواندمیخود شرکت آیا :سؤال خرید سهام شرکت از ناحیه خود شرکت ممنوع است.خیر، سهام جدید چگونه باید تأدیه گرددصدور از طریقسرمایه افزایش :سؤال

بند بیان شده است: ٤در »تجارتل.ا. ١٥٨ماده «نحوۀ پرداخت در







۸۰

بند اول: پرداخت نقدی مطالبات حال شدۀ اشخاص از شرکت به سهام. تبدیلبند دوم:

به سرمایه و نشدهتقسیمسود تبدیلشامل سه قسمت است: قسمت اول: تبدیل اندوختۀ اختیاری به سرمایه، قسمت دوم: بند سوم: خود اسمی و مبلغ واقعی سهم. مبلغ التفاوتمابهجدید به سرمایه یعنی سهامقسمت سوم: عواید حاصله از اضافه ارزش

. در شودمیافزایش سهم سهامداران سابق شرکت، حق تقدم دارند سهام به مبلغ اسمی فروخته در هنگام ازآنجاکهنکته: باید توجه داشت اما چنانچه حق تقدم سهامداران سابق سلب شده باشد، در این صورت سهام به مبلغ واقعی فروخته شودنمیمتضرر کسهیچاین صورت

و یا گرددمیمبلغ اسمی و مبلغ واقعی یا بین سهامداران سابق تقسیم لتفاوتامابه. در مواردی که سهام به مبلغ واقعی فروخته شود شودمی .دهندمیاینکه بابت همان مبلغ به سهامداران سابق شرکت سهم

بند چهارم: تبدیل اوراق قرضه به سهام.مل است آورده نقد یعنی پول و یا غیر نقد یعنی غیر پول حتسهامی عام و خاص متوجه شدیم که آورده م هایشرکتهنگام تشکیل : سؤال

منوال است یا خیر/این است که آیا در هنگام افزایش سرمایه هم به همین سؤالال حمثل کاال، ماشین، ... باشد. پول) و (ت آوردۀ نقد ل.ا.ق.تجارت در شرکت سهامی خاص در هنگام افزایش سرمایه آورده محتمل اس ١٥٨ماده ١به منطوق تبصرۀ با توجه

مثل ملک) باشد اما با توجه به مفهوم مخالف همین تبصره در هنگام افزایش سرمایه در شرکت سهامی عام، آورده باید آورده (یا آوردۀ غیر نقد باشد. )... و ملک(آورده غیر نقد تواندنمیپول) باشد و (نقد

ی است؟: مراجع تجویز افزایش سرمایه چه مرجع یا مراجعسؤالبه هیأت مدیره توانندمی العادهفوقل.ا.ق.تجارت هم اساسنامۀ شرکت و هم مجمع عمومی ٥٦برعکس صدور اوراق قرضه که مطابق ماده

به تواندمی العادهفوقل.ا.ق.تجارت فقط مجمع عمومی ١٦٤و ١٦٢به مواد مستندا اجازه صدور اوراق قرضه را دهند، در باب افزایش سرمایه .تل.ا.ق ١٦٤ماده اقدام به افزایش سرمایه کند. با توجه به صراحتکنه سال تجاوز ٥از یدنی که نبات معی أت مدیره اجازه دهد که در مد یه اری برای هیأت مدیره در باب افزایش سرمایه باشد.یتمتضمن اخ تواندنمیساسنامۀ شرکت ا

برای آن شرایط بیشتری قائل شده، در ماده قانونگذار که قرضهصدور اوراق عکس : برای افزایش سرمایه چه شرایطی الزم است؟ برسؤال شده پرداختشرکت تماما ۀلیاو ۀو آن اینکه در هنگام افزایش سرمایه بایستی سرمای شده ذکربرای افزایش سرمایه یک شرط ق.تل.ا. ١٦٥

باشد.است یا خیر؟ و همچنین حداقل مهلت وانتقالنقلم سهامداران در هنگام افزایش سرمایه چیست؟ آیا این حق قابل تقد : منظور از حق سؤال

م از سهامداران قابل سلب است یا خیر؟ در صورت مثبت بودن پاسخ از ناحیه چه مرجعی؟ تقد اعمال این حق چند روز است؟ همچنین آیا حق م آن است که سهامداران سابق شرکت در هنگام افزایش سرمایه به نسبت تقد تجارت منظور از حق .ل.ا.ق ١٦٦و ١٦٧به مواد مستندا

روز باشد ٦٠کمتر از تواندنمیعمال این حق إاست. مهلت وانتقالنقل م دارند. این حق قابلتقد جدید حق در خرید سهام اندمالکسهامی که م از سهامداران قابل سلب است. مرجع صالح برای این امر همان تقد عیین شده است. این حق ت نویسیپذیرهو مبدأ آن روزی است که برای

.دهدمیاست که اجازه افزایش سرمایه را ایالعادهفوقمجمع عمومی اتخاذ تصمیم راجع به این موضوع حق رأی در هنگاماین سهامداران باشدسهامداران به نفعم تقد عمومی سلب حق در مجمع چنانچه نکته: ندارند.

کاهش سرمایه بر دو نوع است: کاهش سرمایه:

کاهش اجباری سرمایه: -١







۸۱

وارده حداقل نصف سرمایۀ شرکت از بین رفته باشد. در این صورت هیأت هایزیانل.ا.ق.تجارت به دلیل ١٤١آن است که مطابق ماده اتخاذ تصمیم نماید. در خصوص انحالل شرکت دریا در خصوص کاهش اجباری سرمایه کند تامیرا دعوت العادهفوقمدیره، مجمع عمومی

درخواست انحالل شرکت را بخواهد. تواندمیهر ذینفعی این صورتغیر است؟ پذیرامکان: کاهش اجباری سرمایه به چه طریقی سؤال

است. پذیرامکانهش مبلغ اسمی سهم یا از طریق کاهش تعداد سهام یا از طریق کا تجارتل.ا. ١٨٩مستندا به تبصره ماده کاهش اختیاری سرمایه: -٢

در خصوص کاهش اختیاری سرمایه اتخاذ تصمیم نماید. العادهفوقآن است که به درخواست هیأت مدیره، مجمع عمومی مثبت بودن پاسخ در چه مرجعی و ظرف در صورت: آیا اشخاصی هستند که حق اعتراض به کاهش اختیاری سرمایه را داشته باشند؟ سؤال

چه مهلتی؟و طلبکاران شرکت حق اعتراض به کاهش اختیاری سرمایه را دارند. مهلت قرضهل.ا.ق.تجارت دارندگان اوراق ١٩٣و ١٩٢مستندا به مواد

گهی و مرجع صالح برای اعتراض دادگاه است. ماه ٢اعتراض از تاریخ آخرین نشر آل.ا.ق.تجارت از طریق کاهش مبلغ اسمی سهم ١٨٩است؟ مستندا به تبصره ماده پذیرامکان: کاهش اختیاری سرمایه به چه طریقی سؤال

است. پذیرامکانبه سهامداران یافته کاهشو رد مبلغ .ا.ق.تجارت کمتر شود.ل ٥اختیاری خواه اجباری سرمایۀ شرکت نباید از حداقل مقرر در ماده : در کاهش سرمایه خواهنکته ٢٩بیشتر از مبلغ مندرج در ماده تواندنمیاز طریق باال بردن مبلغ اسمی در شرکت سهامی عام مبلغ اسمی سهم سرمایه: در افزایش نکته

ل.ا.ق.تجارت باشد.

صدور اوراق قرضه: اوراق قرضه الزم به ذکر است: در خصوصموارد ذیل

صدور اوراق اجازهسهامی خاص و نه هیچ شرکت دیگر شرکتاقدام به صدور اوراق قرضه بنمایند. نه توانندمیسهامی عام هایشرکتفقط -١ قرضه را ندارند.

.نیست .تق ٢ماده و مشمول گرددنمیصدور اوراق قرضه عمل تجاری قلمداد -٢ ۀ امور شرکت را ندارند.ر و حق دخالت در ادا گردندمیرضه طلبکار شرکت قلمداد قدارندگان اوراق -٣ حق اعتراض به کاهش اختیاری سرمایه را دارند.دارندگان اوراق قرضه همانند طلبکاران -٤ برای صدور اوراق قرضه سه شرط بیان شده است: ل.ا.ق.ت ٥٥در ماده -٥

گذشته باشد.دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت شرط اول: د.شاده بشرکت به تصویب مجمع عمومی عادی رسی ترازنامهشرط دوم: دو

د.شاب شده پرداختاولیه شرکت تماما ۀشرط سوم: آنکه سرمایازه دهند که در مدت معینی به هیأت مدیره اج تواندمی العادهفوقل.ا.ق.تجارت هم اساسنامۀ شرکت و هم مجمع عمومی ٥٦مستندا به ماده -٦

از دو سال تجاوز نماید اقدام به صدور اوراق قرضه بنماید. دیکه نبا

سهامی: هایشرکتبازرسی در شرکت سهامی الزاما باید دارای بازرس باشد. -١







۸۲

یبرعکس هیأت مدیره که الزامی در خصوص اعضا(نیز باشد البدلعلیبایستی دارای بازرس شرکت سهامی عالوه بر بازرس اصلی -٢ هیأت مدیره وجود ندارد) البدلعلی

باشند باز بایستی گزارش واحدی تنظیم ددیشرکت محتمل است واحد باشد و محتمل است متعدد باشند. چنانچه بازرسان متع بازرس اصلی -٣ گردد اما موارد اختالف بازرسان در آن قید خواهد شد.

باشد و محتمل است شخص حقوقی باشد. حقیقیمحتمل است بازرس، شخص -٤ نباشد. یا، سهامدار شرکت باشد ل است بازرسمحتم -٥. هر کس علیرغم علم به این ممنوعیت، سمت بازرسی را عالما بپذیرد و اندشدهل.ا.ق.تجارت احصاء ١٤٧اشخاص ممنوع از بازرسی در ماده -٦

های تعاونی و سهامی انتخاب بازرس همانند انتخاب مدیر در شرکت کیفری است. تعقیبقابلل.ا.ق.تجارت ٢٦٦بدان عمل کند مطابق ماده الیحه)؛ دوما ١١١های مالی ماده های مدیران (حجر، ورشکستگی، محرومیت اجتماعی، مجازاتمحدودیت دارد یعنی اوال همان محدودیت

شوند.نیز مشمول محدودیت می )الیحه ١٤٧م ٤تا ٢بند (بگیران آنها مدیران و مدیرعامل و یا خویشاوندان آنها و حقوق .استعمومی عادی و مجمع مؤسسعمومی مجمع مرجع صالح برای انتخاب بازرس، -٧ .باشدمیمرجع صالح برای عزل بازرس، مجمع عادی -٨ .باشدمیبازرس، مجمع عمومی عادی الزحمۀحقمرجع صالح برای تعیین -٩

عمده وظیفۀ بازرسان عبارت است از: -١٠ مدیرههیأت از طرفۀ ارائه شده ترازنام وسقمصحت در خصوصارنظر اظه-الف

.دهدمی ره در اختیار مجمع قراریداراتی که هیأت ماظه وسقمصحتاظهارنظر در خصوص -ب دعوت مجمع در برخی مواقع ضروری. -ج سایر وظایفی که وجود دارد. -د

به اولین مجمع عمومی گزارش دهند. بایستی اوال و را از مدیران مشاهده کنند تخلفان رسباز هرگاه -١١ اعالم دارند.جرم باشد به مرجع قضایی مدیرهتخلف هیأت ثانیا چنانچه

، هستند، ثانیا: از حیث حقوقی نیز مطابق مقررات تعقیبقابلاز حیث کیفری اوال چنانچه بازرسان در انجام وظایف قانونی قصور ورزند -١٢ مدنی دارند. مسؤولیت

را بیان ضمانت اجرای تخلف از این ماده قانونگذار »در معامالت شرکت ذینفع باشد تواندنمیبازرس «ل.ا.ق.تجارت مقرر داشته: ١٥٦ماده -١٣؟ به دلیل فقدان نص باشدمینداشته است. حال آیا ضمانت اجرای تخلف از این ماده بطالن آن معامله است و یا مطالبۀ خسارت از بازرس

ضمانت اجراء، مطالبۀ خسارت باشد. رسدمیدر خصوص بطالن معامله به نظر قانونی چنانچه مدت مدیریت مدیران منقضی گردد و مدیران جدید« هل.ا.ق.تجارت مقرر داشته ک ١٣٦در ماده قانونگذاربرعکس هیأت مدیره که -١٤

ر دسهامی هایشرکتدر »بودمدیریت متوجه آنها خواهد مسؤولیتیه حقوق و ان سابق کماکان مدیر فرض شده و کل ر انتخاب نشوند، مدی ی وجود ندارد.صباب بازرسان چنین ن

، بطالن و ورشکستگی شرکت، امر تصفیه بر عهدۀ چه مقامی است؟ل: در بحث انحالسؤال .باشدمیشرکت اتخاذ تصمیم نماید امر تصفیه بر عهده مدیر تصفیه منتخب مجمع عمومی انحالل خصوصمجمع عمومی در هرگاه -١ دادگاه حکم به انحالل شرکت بدهد امر تصفیه بر عهدۀ مدیر تصفیه منتخب دادگاه است. هرگاه -٢ دادگاه حکم به بطالن شرکت صادر نماید امر تصفیه بر عهدۀ مدیر تصفیه منتخب دادگاه است. هرگاه -٣







۸۳

چنانچه دادگاه در هنگام انحالل یا بطالن شرکت مدیر تصفیه تعیین نماید اما مدیر تصفیۀ منتخب ل.ا.ق.ت ٢٧٥مستندا به ماده :نکتهاینکه در آن حوزه مشروط بر شد (ع در حوزۀ دادگاه ارجاع خواهد ۀ تصفیه واقت امر تصفیه به ادار ر این صودادگاه حاضر به قبول سمت نباشد در

ورشکستگی در موردارد زیرا اداره تصفیه منحصرا ۀ استثنایی داست حکم مقرر در این ماده جنبۀ تصفیه وجود داشته باشد) الزم به یادآوری ادار .باشدنمیدر اینجا بحث ورشکستگی مطرح آنکهحالمطرح است

ۀ تصفیه امور ورشکستگی یا مدیر تصفیه صفیه با ادار برحسب مورد، امر ت را صادر نماید در این صورت شخصی یدادگاه حکم ورشکستگ هرگاه -٤ خواهد بود.

محول ادارهد، دادگاه امر تصفیه را به آن شاداشته ب وجود ورشکستگیآن است که اگر در آن شهر ادارۀ تصفیه امور »مورد برحسب«منظور از ق.تجارت دادگاه برای امر تصفیه مدیر تصفیه و عضو ناظر تعیین خواهد کرد. ٤٢٧و ٤٤٠در غیر این صورت مستندا به مواد کندمی

تگی با نظارت بانک مرکزی خواهد بود.سکیۀ بر عهدۀ اداره تصفیه امور ورش: اگر ورشکسته بانک باشد امر تصفنکتهگهی در روزنامسؤال گهی در روزنامۀ ۀ: در چه مواردی بحث نشر آ ؟باشدمیمطرح کثیراالنتشاررسمی و رد چه مواردی بحث نشر آ

گهی در روزنامۀ از طریقل.ا.ق.تجارت ٩٧تندا به ماده دعوت سهامداران جهت حضور در جلسات مجامع عمومی مس -١ کثیراالنتشارنشر آ .آیدمیبعمل

گهی گردد. یریت ایشان باید در روزنامۀ رسمیحدود اختیارات ایشان و مدت مدل.ا.ق.تجارت مشخصات مدیرعامل و ١٢٨مستندا به ماده -٢ آگهی گردد. کثیراالنتشار ل.ا.ق.تجارت بایستی در روزنامۀ ١٧٠و ١٦٩مراتب افزایش سرمایه مستندا به مواد -٣ آگهی گردد. کثیراالنتشارل.ا.ق.تجارت بایستی هم در روزنامۀ رسمی و هم در روزنامۀ ١٩٢مراتب کاهش سرمایه مستندا به ماده -٤ آل.ا.ق.تجارت بایستی در روزنامۀ ٤٤و ٤٧مستندا به مواد به بانام نامبیو نامبیمراتب دعوت سهامداران جهت تبدیل سهام بانام و به -٥

گهی گردد.آ کثیراالنتشارگهی گردد. کثیراالنتشاربایستی هم در روزنامۀ رسمی و هم در روزنامۀ ل.ا.ق.ت ٥٩و ٥٧ندا به مواد مراتب صدور اوراق قرضه مست -٦ آگهی گردد. بایستی در روزنامۀ کثیراالنتشارتصمیم راجع به انحالل شرکت و اسامی مدیر یا مدیران تصفیه ل.ا.ق.ت ٢٠٩مستندا به ماده -٧ آگهیرسمی و هم در روزنامۀ در روزنامۀل.ا.ق.تجارت مراتب ختم تصفیه بایستی هم ٢٢٧ستندا به ماده م -٨ گردد. کثیراالنتشار آرسمی و هم در ل.ا.ق.تجارت مراتب امر بایستی هم در روزنامۀ ٢٢٥جهت تقسیم دارایی بین سهامداران در شرکت سهامی مستندا به ماده -٩

گهی گردد. کثیراالنتشارروزنامۀ آ ؟دهندمیاز دست خود رازمانی شخصیت حقوقی در چهسهامی هایشرکت :سؤال

انحالل به صرفتجاری با خاتمه امر تصفیه شخصیت حقوقی خود را از دست خواهند داد بنابراین هایشرکت ل.ا.ق.ت ٢٠٨مستندا به ماده مبادرت به انجام توانندمیدر حال تصفیه هایشرکتدلیل است که نی. به همپذیردنمی شرکت پایان قیو یا ورشکستگی، شخصیت حقو

بنمایند. ل.ا.ق.تجارت بیان شده است. ٢٣١نکته: بحث فوت یا حجر یا ورشکستگی مدیر تصفیه در ماده

سهامی: هایشرکتترازنامه در ل.ا.ق.ت در این زمینه بیان حکم نموده است. ٢٣٤و ٢٣٣و ٢٣٢مواد

ل.ا.ق.تجارت چهار شرط بیان شده است. ٢٧٨شرکت سهامی خاص به سهامی عام، در ماده شرایط تبدیل : چنانچه مقررات قانونی در مورد تشکیل شرکت سهامی یا عملیات آن یا تصمیمات آن رعایت نشود ضمانت اجراء چیست؟سؤال

د، بطالن شرکت یا عملیات یا تصمیمات را از دادگاه بخواهد مور برحسبدر این مورد تواندمیل.ا.ق.تجارت هر ذینفعی ٢٧٠مستندا به ماده ، مدیران و بازرسان و صاحبان سهام در قبال اشخاص ثالث حق مؤسسینل.ا.ق.تجارت ٢٧٠و ١٣٥به مواد مستندا اما باید توجه داشت







۸٤

خساراتی مسؤول ند به عمل آنهاست. متضامنا مست نکه بطال صاشخا ل.ا.ق.ت ٢٧٣مستندا به ماده استناد به این بطالن را ندارند. ضمنا خواهند بود که به صاحبان سهام و اشخاص ثالث وارد شده است.

در آن تنفر باشد وجود هیأت نظار ١٢محدود بیش از مسؤولیتل.ا.ق.تجارت چنانچه تعداد شرکای شرکت با ١٠٩: مستندا به ماده نکته ق.تجارت هیأت نظار مرکب از سه عضو بوده و هر سه باید شریک شرکت باشند. ١٦٥شرکت الزامیست. مطابق ماده

و شرکاء را کالهبردار محسوب کرده است. مسؤولینق.تجارت برخی از ١١٥: ماده نکتهشخصی خود یا حساببهبدون رضایت سایر شرکاء تواندنمیشرکت تضامنی و شرکت نسبی شریک ق.تجارت در ١٣٤: مطابق ماده نکته

ود در شرکت دیگری که نظیر آن محد مسؤولیتثالث تجاری از نوع تجارت شرکت نماید و یا به عنوان شریک ضامن یا شریک با حساببه ت دارد داخل شود.اجر

بر دو نوع هستند: هاشرکتاین مختلط: هایشرکت

مختلط سهامی -٢ مختلط غیر سهامی -١ موارد ذیل در خصوص شرکت مختلط غیر سهامی الزم به ذکر است:

این شرکت دارای دو نوع شریک است: -١ و است شرکت هایبدهی کلیۀ مسئول و است تضامنی شرکت در ضامن شریک شبیه که ضامن شریکضامن: نوع اول: شریک

.کنندمی مراجعه جمعی یا فردی صورت به ضامن شرکای به خود طلب دریافت برای شرکت طلبکاران

طلبکاران مقابل در شرکت به خود آورده سرمایه حدود در که محدود مسئولیت با شریکمحدود: مسئولیت با نوع دوم: شریک .ندارند را شرکاء این شخصی اموال به مراجعه حق شرکت، سرمایه کفایت عدم صورت در طلبکاران، و است مسئول شرکت

مسؤولیتی گونههیچشرکت دارد در خارج از آن درکه ایسرمایهمحدود است غیر از مسؤولیتبا شریک مسؤولیتشریکی که دارای است. مسؤولندارد اما شریک ضامن در قبال کل بدهی شرکت

توجه داشت طلبکاران شرکت زمانی حق مراجعه به شریک ضامن را یددارد اما با مسؤولیتشریک ضامن در قبال کل بدهی شرکت -٢ باشد و دارایی شرکت نیز کافی برای دیون آن نباشد. هدارند که شرکت ورشکسته یا منحل شد

محدود. مسؤولیتن شرکت حداقل دارای دو شریک است، یک شریک ضامن و یک شریک با یا -٣ هدۀ شریک یا شرکای ضامن است.عاین شرکت بر اداره ق.ت ١٤٤مستندا به ماده -٤

است: ذکرقابلموارد ذیل در خصوص شرکت مختلط سهامی این شرکت دارای دو نوع شریک است: -١

سهامدار شرکت سهامی هستند. مسؤولیتنوع اول: شرکایی که دارای .باشندمیشریک ضامن در شرکت تضامنی مسؤولیتنوع دوم: شرکایی که دارایی

در قبال ه رد شرکت گذشته دیگر شخصا مسؤولیتیک ایسرمایهبه غیر از باشدمیسهامدار شرکت سهامی مسؤولیتشریکی که دارای -٢ است. مسؤولشرکت هایبدهیضامن در قبال کل شرکت ندارد اما شریک هایبدهی







۸٥

به مراجعه است اما باید توجه داشت طلبکاران شرکت زمانی حق مسؤولشریک هایبدهی ست که شریک ضامن در قبال کل در -٣و دارایی شرکت کافی برای دیون آمده. ثانیا امر تصفیه شرکت بعمل باشدشرکت ورشکسته یا منحل شده اوال ضامن را دارند که هتسرشکو

نباشد.. یک نفر حداقل ضامن و حداقل دو نفر شریک با باشدیمنفر ٣ق.تجارت حداقل تعداد شرکای این شرکت ١٦٥و ١٦٢مستندا به مواد -٤

شرکت سهامی. مسؤولیتهیأت نظار مرکب از سه نفر بوده و هر سه باید شریک شرکت زاما باید دارای هیأت نظار باشداین شرکت ال .تق ١٦٥ماده مستندا به -٥

باشند. شرکای ضامن است.ۀ این شرکت بر عهدۀ شریک یا ق.تجارت ادار ١٦٤ستندا به ماده م -٦

تضامنی، نسبی، مختلط غیر سهامی در مراجعه به دارایی شریک آیا طلبکاران شرکت مقدم هستند یا طلبکاران هایشرکت: در سؤال شریک؟

منحل نشده و دیون آن پرداخت نشده کهزمانیطلبکاران شرکت مقدم هستند زیرا شرکت دارای شخصیت حقوقی مستقلی بوده و تا آن طلبکاران شخصی شرکاء حقی برای اموال شرکت نخواهند داشت. تبعبهو شرکتشرکای

کت تعاونی:ر ش .گرددمیشرکت سهام اطالق سرمایهمانند شرکت سهامی به در شرکت تعاونی .١ اعضای شرکت تأمین گردد. به وسیله سرمایه %٥١ حداقل شرکت باید در این .٢ در شرکت تعاونی دو مجمع وجود دارد: .٣

مجمع عمومی عادی -الف العادهفوقمجمع عمومی -ب

مجمع عمومی باالترین مرجع اتخاذ تصمیم و نظارت در امور شرکت است. .٤ نفر است. ٧حداقل تعداد اعضای شرکت تعاونی .٥١که گرددمیشرکت تعاونی زمانی تشکیل .٦

٣سرمایۀ نقدی تأدیه و سرمایۀ غیر نقدی تقویم و تسلیم شده باشد و شرکت نیز به ثبت رسیده

باشد. .باشدمیخروج عضو از شرکت تعاونی اختیاری .٧ .باشدمیاز تشکیل مجامع عمومی ادارۀ شرکت تعاونی بر عهدۀ هیأت مدیره نظرصرف .٨١ست تانفر ا ٧نفر و حداکثر ٣حداقل اعضای اصلی هیأت مدیره .٩

٣ وجود خواهد داشت. البدلعلیعضای ا اعضای اصلی،

.است سال ٣تعاونی در شرکتمدت مدیریت اعضای هیأت مدیره حداکثر .١٠ .گرددمیتعاونی از طریق مجمع عمومی انتخاب هایشرکتمدیران .١١ از قرار ذیل است: العادهفوقوظیفۀ مجمع عمومی .١٢

اساسنامه در موادتغییر -الف یا ادغام چند تعاونیانحالل -ب نسبت به عزل یا قبول استعفای هیأت مدیره گیریتصمیم -ج

تعاونی یک سال است. مدت بازرسی بازرسان در شرکت .١٣







۸٦

محتمل است بازرس واحد و یا متعدد باشند. .١٤ متوالی بالاشکال است. هایدورهانتخاب مجدد بازرسان برای .١٥متوالی با این محدودیت مواجه است که دورۀاست اما انتخاب مدیران برای بیش از دو بالاشکالانتخاب مدیران برای دو دورۀ متوالی .١٦

آراء کل اعضای تعاونی را کسب نمایند. دوسوممدیران باید تعاون. وزارتاست و یا با تصمیم العادهفوقعمومی رأی مجمعانحالل شرکت تعاونی یا با .١٧سهامی که میزان آراء هایشرکتتن میزان سرمایه فقط دارای یک رأی است برعکس در شرکت تعاونی هر سهامداری بدون در نظر گرف .١٨

بستگی به میزان سرمایه دارد.ت مدیره به وظیفه خود در خصوص دعوت مجمع عمومی اقدام نکند أتعاونی وزارت تعاون نقش نظارتی دارد و اگر هی هایشرکتدر .١٩

اقدام به دعوت مجمع بنماید. تواندمیتعاون وزارت١ز بیش ا تواندنمیتعاونی در شرکت ضوسهم هیچ ع .٢٠

٧ .رمایه تعاونی باشدس

خوام یه می .های حقوقیکنندۀ جزوات آزمونعضو هیأت علمی و وکیل پایه یک دادگستری و همینطور تدوین ،امید مالکریمی هستم مدرس دانشگاه! تبلیغ خودمهای صوتی یا جزوات در خب اوون موقع مثل االن اینجوری در فضای مجازی فایل داستان جالب براتون تعریف کنم، یادمه زمانی که مدرک کارشناسیم رو گرفتم

گفتن رو با یه زواتی را که اساتید میکالس ج دسترس نبود؛ یه دوستی داشتم که توی کالسای یکی از مؤسسات آموزشی که توی تهران بود شرکت کرده بود و سر اونها رو در اختیارم بگذاره، بهم گفت نداشتم ازش خواهش کردم که کپی ها در اون زمان شرکت در اوون کالس خالصه من هم که توان ؛خط خیلی بدی نوشته بود

دسترسی و امکان تهیۀ کپی ندارم؛ گفت که برو فالن آدرس توی تهران (که خونم و برای آزمون وکالت می وای که در شهرستان دارم که من اوومدم توی یه خونهتکثیر یا همون واحد انتشارات اون ی توی قسمت ر! خوشحال شدم و رفتم اونجا، یه آقای مسن خ انتشاراتش و جزوات رو ب آدرس همون مؤسسۀ آموزشی بود) برو واحد

اینجا یه مؤسسه است که داره !خوام بهم گفت دانشجوی مؤسسه هستی؟ گفتم که نه! گفت ببین پسر جوند رو میمؤسسه نشسته بود و تا گفتم جزوۀ فالن اساتیاستاد اوونی هاکالسم به دانشجوهای همین مؤسسه که د ای میده به من که تکثیر کنم و ب صفحه ٢٠٠ده اینجوری که مثال استاد یه جزوۀ تجاری انجام می کار

وایسا هنوز حرفم تموم « :؛ گفت»؟ها رو به من بدینتونم خواهش کنم که همین جزوهمی« :رو شرکت کردن؛ حرفش رو قطع کردم بهش گفتم خاص درس در اوونکلید یا فرمول که کل داده اینجوری نیست تایپی را در اختیار دانشجوها قرار ای صفحه ٢٠٠که جزوۀ هاون استاد«ادامه داد که !»ببخشید، بفرمایید« :گفتم ؛»نشده!

شه نویس میجزوه هم میگه که بنویسن و جزوۀ دستسر کالس ها همون استاد به بچه« :که ادمه داد »ده به دست من که تکثیر شه!قبولی رو ب یا دستورالعمل بعله «ادامه داد: »ها میگه که اصالحش کنن!س به بچهشده هم ایراداتی وجود داره که سرکالتر اینکه در همین جزوۀ تایپمکمل این جزوۀ تایپی و گفت جالب

ستم ناراحتم ؛ خیلی ناراحت شدم از اینکه چرا باید اوونهایی که به این کالسا دسترسی دارن یا توان مالی دارن قبول بشن، از طرف دیگه هم از اون دو!»اینجوریاسکاری که باهام انجام داده بود شد، خواست جبران کنه، بهم گفت پاشو بیا اینجا و از جزوات ه ؛ متوج شدم که چرا منو پیچوند! زنگ زدم بهش گفتم ماجرا از این قراره

پیگیر «و »مصر بودن«خواست یه رقیب اضافه بشه! منم که شاید حق داشت چون هزینه کرده بود و نمی !دمها رو میبرداری کن، البته بازم نگفت که بهت کپینت الهام که هاییساعت توی راه بودم و خالصه بهم محبت کرد و سه شبانه روز ازم پذیرایی کرد و یک دونه از این میز ا؛ پنجاتمه کوبیدم رفتم اونجن تو ذص ا »بودنراستم که ه انگشت بزرگۀ دست برگشت بودم در حالی که داشتم ب م تموم شد و با اتوبوس در مسیر برداری کنم؛ بعد از اینکه کار بهم داد که بنشینم و یادداشت دارن

ها رو هم به کردم توی این فکر بودم که اگه یکی این رفیقی که من داشتم رو نداشت و امکان حضور در این کالسنگاه می (اینقدر که نوشته بودم!) کبود شده بودهای کردن توی نقاط دورافتاده و محروم باعث باز موندن آدمه فقر و زندگیشد کو البته نتیجه، این می دمونجهت عدم توانایی مالی نداشت مسلما از پیشرفت باز می

های مستعد مسؤولند؛ تو دونن و اونها هم در خصوص عدم پیشرفت این آدمالبته بگذریم که معدود اساتیدی هم هستند که همه چیز رو در مادیات می ،شهمستعد میاگر با خدا وعده کنی که یه بخشی از کارت رو در آینده به اونهایی که نیاز به خدمت تو « :هام یادم اومد، گفته بود کهمهمین فکر بودم که یهو یه جمله از یکی از معل

و حاصله از وکالت یا قضاوت ه پول یک به د گم) قول دادم که اگه قبول بشم رو می »خدا«بابا (، خالصه به اون بزرگ»گیریعا خیر کنی جواب خوبی میر ب دارن ت







۸۷

دادم (یعنی خدا) بعد از مادرم، به خودش روقبولیم شیرین خبر ،بعدش اختصاص بدم؛ اینجوری شد که سال رایگان جزوات رو به تدوین مانمدهم از زیکهمینطور رو کامل ی حقوقیهانیاز برای قبولی در آزمون مورد جزوات گذره و من تمام سال از اون روز می نهکنم االن م رو شروع میهعداجرای و ،از فردا« :که و گفتم بهش

راهم گذاشت که بهم هایی رو سر ها آدمدر تمام این سالخدا م و وقتم رو به این مهم اختصاص دادم و البته ه مال لکه نه به د به؛ من نه یک به د که البته بگم ؛کردمکه روزهای او را در کلیۀ امورم دیدم؛ امو من دست» !رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است«رحمت بود؛ خالصه اینکه به گفته قرآن کمک کردن و وجودشون مایۀ

ها بودن اونصنقبودن و بیاز کامل خدا را شاکرم که داوطلبانشود و رسندم از اینکه جزواتم روزانه صدها مرتبه دانلود میخ خونیدرا برای اولین بار می این متن(و دائما بروز این جزوات کامال رایگان است ها (البته در کنار خواندن قانون) کافی است.کنن؛ من تردید ندارم که مطالعۀ جزواتم برای موفقیت در آزمونصحبت می

تون معرفی کنین، من برای گسترش به دوستان رو هابردین اون یها پ رو دانلود کنید و اگه به معجزۀ اون از جزواتفقط یکی که و یه خواهش از شما دارم شه)می گرده!البته بدونید این کار خیر شما هم بهتون برمی حاله که به این منابع کنکوری دست پیدا کنند.بدون وجود شما م ؛خیر به کمک شما نیاز دارم این کار

، هر آنچه برای قبولی در »vekalatyar@«و صفحۀ اینستاگرام » OmidMollakarimi@« کانال تلگرام ،mollakarimi.irما در سایت گیرنـد کـه شـروع های حقوقی، زمانی که تصمیم میدانیم که داوطلبان آزمونمیهای حقوقی نیاز است را به شما خواهیم داد! آزمون

دهیم این است که اوون منابعی رو کـه بـرای قبـولی کفایـت به خواندن نمایند در انتخاب منابع سردرگم هستند؛ کاری که ما انجام مییم که نیاز به خواندن منابع متعدد نخواهید داشـت. در واقـع، دگذاریم و بهتون اطمینان میکند رو به طور رایگان در اختیارتون میمی

تونیم شاهد عملکرد مثبتمون بدونیم.صدها داوطلبی که از این خدمات استفاده کردند و جواب گرفتن رو می

اسناد تجاریفصل سوم:

مزایای اسناد تجاریام به صدور یا دکنند اق بدل و ردیعنی به جای اینکه افراد در معامالت خود پول باشندمیتجاری وسیلۀ طلب و انتقال وجه اسناد :مزیت اول

.گرددمیر بیاسناد تجاری به وصف جایگزینی اسناد تجاری تع . از این مزیت کنندمیتسلیم اسناد تجاری ، سند تجاری برات و سفته منجر به اعتراض عدم تأدیه سررسیدتضامنی حاکم است یعنی چنانچه در مسؤولیتاسناد تجاری در :مزیت دوم

اقامۀ مسؤولینق.تجارت علیه همۀ ٢٤٩مستندا به ماده تواندمییا چک منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شود، دارندۀ سند تجاری و گرددبه وظایف قانونی خویش عمل ندۀ سند تجاری ر است که دا این نویسان مشروط بهعلیه ظهر دعوی نماید. الزم به یادآوری است اقامۀ دعوی

نموده باشد. وظایف قانونی دارندۀ برات و سفته:

عندالمطالبه اقدام هایسفتهو رؤیتبه هایبراتو در مورد ق.ت ٢٨٠مستندا به ماده سررسیداعتراض عدم تأدیه در ظرف ده روز از -الف ق.ت ٢٧٤در ظرف یک سال از تاریخ صدور سند مستندا به ماده مقتضی

ق.تجارت. ٢٨٧و ٢٨٦مستندا به مواد تأدیهاقامۀ دعوی در ظرف یک سال یا دو سال از تاریخ اعتراض عدم -ب وظایف دارندۀ چک:

ق.تجارت. ٣١٧و ٣١٥مستندا به مواد چک صدورماه از تاریخ ٤روز یا ٤٥گواهی عدم پرداخت در ظرف پانزده یا اخذ -الف ق.تجارت. ٣١٤و ٢٨٧و ٢٨٦گواهی عدم پرداخت مستندا به مواد اخذاقامۀ دعوی در ظرف یک سال یا دو سال از تاریخ -ب

مزیت سوم اسناد تجاری: صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی:

ق.آ.د مدنی چهار مورد بیان شده است: ١٠٨موارد صدور قرار تأمین خواسته در ماده










۸۸

ف به صدور قرار تأمین خواسته خسارت احتمالی مکل اخذادگاه بدون به درخواست خواهان د باشدمیاول: اگر مستند دعوا سند رسمورد .باشدمی

خسارت احتمالی قرار تأمین خواسته صادر اخذدرخواست خواهان بدون باشد دادگاه به یا تفریطتضییع در معرضخواسته اگر :مورد دوم .کندمی

درخواست خواهان قرار تأمین خواسته ه خسارت احتمالی باخذ بدون باشد دادگاهاسناد تجاری واخواست شده مستند دعوی اگر :مورد سوم .کندمیصادر

خسارت احتمالی مکلف به صدور قرار تأمین اخذادگاه با مورد چهارم: چنانچه خواهان آمادگی خود را برای تودیع خسارت احتمالی اعالم دارد د خواسته است.

اینجا مشمول مورد سوم است یعنی چنانچه مستند دعوا اسناد تجاری باشد دادگاه بدون تودیع خسارت احتمالی قرار تأمین خواسته ربحث ما دخسارت احتمالی منوط و مشروط بر آن است که دارندۀ سند تجاری . البته باید توجه داشت صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع کندمیصادر

اگر دارندۀ سند تجاری به وظایف بنابراین ؛به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد. وظایف قانونی سند تجاری در بند فوق بیان شده استی ممکن نیست بلکه در این صورت صدور این قرار قانونی خود عمل نکرده باشد دیگر صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمال

منوط به تودیع خسارت احتمالی است. مزیت چهارم اسناد تجاری:

قرار داردایرادات استناد بودن غیرقابلاصل در پناهسند تجاری دارندۀو فروشدمیماشینش را رودمیبه بازار »الف«الف خریدار و ب فروشنده) و خرد (میفرش »ب«و از رودمیبه بازار »الف«برای مثال آقای

فروش بابت »ب«بابت خرید فرش بدهکار و بابت فروش ماشین طلبکار است و »الف«. در اینجا )و ج خریدار هندشوالف فر خرد (می» ج«و هم بدهکار است صادرکنندۀ برات طلبکارکه هم »الف«بدهکار است. در اینجا »الف« بهین شبابت خرید ما »ج«فرش طلبکار است و

است. گیربراتکه فقط بدهکار است »ج«دارندۀ برات است و آقای »ب«است و کسی که فقط طلبکار است یعنی آقای اگر بنابراین ؛کندمیسند تجاری برای طفره رفتن از پرداخت وجه سند به آن استناد مسؤولینمنظور از ایراد هر آن چیزی است که یکی از

عنوان کند که چون معاملۀ منشاء صدور برات باطل بوده یا چون معامله منشاء صدور برات فسخ سررسیدبرات، علیرغم قبول برات در گیربراتاین یک ایراد است. همچنین کنمنمیت، لذا من وجه برات را تأدیه ساء صدور برات تسلیم نگردیده انشم معاملۀشده یا چون کاالی موضوع

این نیز یک ایراد است. اگر ظهرنویس عنوان کند که است سازشیستم و برات برات نی صادرکنندۀعنوان کند که من، بدهکار گیربراتاگر . این نیز یک ایراد امکرده و آن را گم امبودهقلمداد گردم. بلکه وجه سند تجاری باید داده شود زیرا من دارندۀ واقعی آن مسؤولنباید تنهانه

مسموع نیستند. ایراداتدر پناه من قرار داشته و )دارندۀ سند تجاری(دارنده گویدمیبودن ایرادات استناداست. اصل غیرقابل ٢٤٩و ٢٣١و ٢٣٠: آیا در حقوق ایران این اصل پذیرفته شده است؟ نص صریحی در این زمینه وجود ندارد اما رویه قضایی به مواد سؤال

ق.تجارت این اصل را در حقوق ایران به رسمیت شناخته است.ل صاز کنوانسیون یکنواخت ژنو سه استثناء را به این ا تیتبعبهایرادات استثنائی وارد است؟ بله، حقوقدانان بر اصل غیرقابل استناد یا: آسؤال

:دانندمیوارد مسؤولینایراد حجر از ناحیه یکی از .١ مسؤولینایراد جعل از ناحیه یکی از .٢ نویسی از ناحیه ظهر سایراد فقدان یکی از شرایط اسا .٣

نخواهد داشت. یدر قبال پرداخت وجه سند تجار مسؤولیتی ایرادکنندهیعنی اگر یکی از سه ایراد به عمل آید







۸۹

تواند برای مبراشدن از ضامن این صادرکننده نیز میسؤال: اگر صادرکنندۀ برات ایراد حجر کند و مبرای از مسؤولیت شناخته شود آیا دارد اگر عنه خود استناد کند؟ خیر زیرا در اسناد تجاری اصلی به نام اصل استقالل امضاءها وجود دارد که بیان میمسؤولیت به ایراد مضمون

.به دالیلی مسؤولیت یکی از مسؤولین منتفی گردد مسؤولیت سایرین همچنان پابرجاستدر مورد یک فقره چک، الف به عنوان دارنده، با ظهرنویسی، چکی را به ب منتقل کند و ج به عنوان ضامن الف، پشت سند را ال: اگر سؤ

امضاء کند چنانچه بعدا اثبات گردد که امضای الف جعل شده، الف و ج هیچ مسؤولیتی نسبت به وجه سند ندارند.ین اصل هستند که ا در پناهات قرار دارند؟ خیر. دارندگانی ل استناد بودن ایرادبار پناه اصل غیر قن اسناد تجاری دهمۀ دارندگا : آیاسؤال

علم و اطالع نیت، نیت و دارندۀ با سوء در پناه این اصل نیستند. مالک ما برای دارندۀ با حسن سوءنیتبا دارندگانیت باشند. دارندۀ با حسن نسند، اگر دارندۀو سوءنیتبه وجود ایراد باشد، دارندۀ با است یعنی اگر دارندۀ سند، عالم از وجود ایراد عدم علم و اطالعیا از وجود ایراد

جاهل به وجود ایراد باشد دارندۀ با حسن نیت است. بهسند تجاری مسؤولین: اصل غیر استناد بودن ایرادات نمایانگر کدام وصف سند تجاری است؟ نمایانگر وصف تجریدی است یعنی سؤالنخواهد آنها مسؤولیتمعامالت منشأ صدور سند تجاری تأثیری در رفع گردند ومیقلمداد کنند مسؤولمی اضسند تجاری را ام اینکه مجرد

داشت.شد با آمدهعمل مقرر داشته چنانچه تحصیل چک از طریق ارتکاب جرمی به مقنن. صدور چک ق ١٤نکته: الزم به ذکر است که در ماده

مسموع است یعنی در این ماده دامنۀ شمول ایرادات توسعه یافته است.

چک کلیات چک:

بعضا یادارد کال یهل ع حال را که در نزد م یوجوه ،موجب آن صادرکنندهه که ب ستا یاچک نوشته«ق.ت: ٣١٠تعریف چک: مادۀ ».نمایدیواگذار م یگریده ب یامسترد

مزایای اختصاصی چک: کند. درخواست صدور اجراییه تواندمیدر صورت عدم پرداخت وجه چک، دارندۀ چک .١ طرح نماید. شکایت کیفریچک، صادرکنندۀعلیه تواندمیدر صورت عدم پرداخت وجه چک، دارندۀ چک .٢

چک موارد ذیل باید رعایت شود: صدور درق.ت: ٣١١شرایط شکلی چک: مادۀ صدور محل قید .١ تاریخ صدورقید .٢ مبلغ چکقید .٣ امضای صادرکننده .٤

پذیر است.صدور چک فقط با امضاء امکان شود.ی سند محسوب نمیکل ، نوشتۀ صادرشده، به طوردر صورتی که چک فاقد امضاء باشد االصول چک عندالمطالبه است؛ یعنی نباید وعده داشته باشد.ق.ت علی ٣١١طبق انتهای مادۀ یه موجود ل ع حال کارسازی شود؛ یعنی وجه چک باید قبل از صدور و یا به محض صدور، در نزد م وجه چک باید به محض ارائه

باشد. صادر شود. به حواله کرد شخص معینیا در وجه شخص معینیا در وجه حاملچک ممکن است







۹۰

ست و نقل و صادر شده باشد: چک قابل ظهرنویسی و نقل و انتقال به دیگران ا در وجه حاملدر صورتی که چک • قبض و اقباض به عمل آید. انتقال آن نیز ممکن است با صرف

شخصی که چک صادر شده باشد: چک قابل ظهرنویسی نیست و همان ندر وجه شخص معی در صورتی که چک • یه دریافت کند.ل ع حال تواند، مبلغ چک را از بانک م به نام او صادر شده است، می

باشد. صادر شده باشد: چک قابل ظهرنویسی می کرد شخص معین به حوالهدر صورتی که چک • اشخاصی که در صدور چک و تأدیۀ وجه چک دخیل هستند:

شخص وجه چک را از شخص دهد، تا اینکند و چک را به شخص دیگری ارائه میصادرکنندۀ چک: شخصی که چک را صادر می .١ یه) دریافت کند.ل ع حال ثالث (م

کند.یه، وجه چک را دریافت میل ع حال با ارائۀ چک به م که چک در اختیار او است، استدارندۀ چک: شخص .٢ یه: شخصی ثالثی است که در چک برای پرداخت مبلغ چک در نظر گرفته شده است.ل ع حال م .٣ ظهرنویس: شخصی که سابقا دارنده چک بوده است و حال چک را به شخص دیگری منتقل کرده است. .٤

13/8/1397با آخرین اصالحات تا تاریخ 16/4/1355مصوب صدور چکقانون

انواع چک عبارتند از: :)۱۳۷۲(الحاقی ۱مادۀ

تضمینی جز اعتبار آن ۀکنند و دارندبه حساب جاری خود صادر می هابانک ۀعهد اشخاصچکی است که . چک عادی،۱ .آن ندارد ۀصادرکنند

پرداخت ،یهل ع حال توسط بانک م به حساب جاری خود صادر و هابانک ۀعهد اشخاصشده، چکی است که أیید. چک ت۲ .شودیید میأآن ت وجه

آن توسط وجه پرداخت به درخواست مشتری صادر و همان بانک ۀبه عهد توسط بانکشده، چکی است که . چک تضمین۳ .شودبانک تضمین می

آن بانک توسط نمایندگان و کارگزارن آن وجه آن در هریک از شعب صادر و توسط بانک. چک مسافرتی، چکی است که ۴ .گرددپرداخت می

هایی که به شکل الکترونیکی (داده پیام) چکقوانین و مقررات مرتبط با چک حسب مورد، راجع به ):۱۳۹۷ (الحاقی تبصرهاالجراء شدن این قانون، پس از الزمسال ت یکالرعایه است. بانک مرکزی مکلف است ظرف مد نیز الزم شوندصادر می

های الزم را صادر نماید.های الکترونیکی (داده پیام) را انجام داده و دستورالعملاقدامات الزم در خصوص چک

های فوق، یکی است تمییز آنها از یکدیگر با تشخیص صادرکنندۀ آنهاست.علیه چکمحال (صدور: توسط اشخاص) بانک نیست، صادرکنندۀ آنها چک تأییدشدهو چک عادی. صادرکنندۀ آن بانک است.چک مسافرتیو شدهچک تضمین ،







۹۱

به عهدۀ همان ؛ صدور: توسط اشخاص( شودمحسوب می یهل ع هم محال و هم صادرکننده، بانک شدههای تضمینچکدر ).بانک

کند و به درخواست اشخاص آن را در صادر مین را شود، بلکه خود بانک آص صادر نمیبا درخواست اشخا های مسافرتیچک .)بانک در هریک از شعب آن :پرداخت وجه آن؛ بانکصدور: توسط ( دهداختیار آنها قرار می

شده: چک مسافرتی به عهدۀ هر بانکی توسط بانک مرکزی چاپ و در اختیار بانک صادرکننده قرار تفاوت چک مسافرتی و تضمینهایی است که بر اساس قانون باید به عهدۀ همان شده چکهای تضمیناست؛ چک در حکم اسکناس گیرد و در حال حاضرمی

شود و در عرف بانکداری به های دیگر نیز صادر میشده به عهدۀ بانکهای تضمینبانک صادر شده باشد. البته در حال حاضر چکبانک دی به درخواست مشتری صادر شده و در المثل چکی از بانک تجارت به عهدۀ های رمزدار یا بین بانکی معروف است فیچک

شود.علیه یعنی همان بانک دی رمزگشایی میبانک محال

چک الکترونیک:

مدل ٤هر یک از به رسمیت شناخته شده است. را های الکترونیک (داده پیام)الحاق شده است، چک ١٣٩٧که در سال این تبصره صورت داده پیام (الکترونیکی) صادر شود. تواند بهچک فیزیکی خصوصا چک عادی می

جاری است، به موجب امضای الکترونیک به بانک دستور پرداخت مبلغی چک الکترونیک، یعنی اینکه شخصی که دارای حساب .دهدمین به شخصی مشخص را برای تاریخی خاص، به جای صدور چک کاغذی، معی های در مورد چک تعقیب کیفریو ضامن ، صاحب حساب وصادرکننده تضامنی مسؤولیت همۀ مقررات راجع به چک کاغذی، مانند

الکترونیک حکمفرماست. توان به استناد مادۀ شود، اما میاجرائیه صادر نمی ادارۀ ثبتهای الکترونیک از قانون تجارت الکترونیک، برای چک ١٤طبق مادۀ

درخواست صدور اجرائیه کرد. دادگاهقانون حاضر، از ٢٣ در مندرج امضای و محتویات حیث از اندشده نگهداری و ایجاد مطمئن طریق به که ییها»پیام داده« تجارت الکترنیک: کلیۀ قانون ۱۴ ماده حکم در آثار سایر و آن مفاد اجرای شوند،می محسوب آنان قانونی مقامقائم که کلیۀ اشخاصی و کرده تعهد که طرفی یا طرفین تعهدات آن،

.است حقوقی و یقضای مراجع در استناد قابل و معتبر] اسنادسناد [

های الکترونیک باید نام باشد، بدین صورت که در چکهای کاغذی میهای الکترونیک همانند چکقواعد شکلی صدور چک دارنده، مبلغ، تاریخ پرداخت و سایر شرایط درج شود.

شود.الکترونیک به صورت الکترونیک ثبت میهای امضای چک سال، ساز و کارهای اجرائی و سامانۀ الکترونیکی صدور چک الکترونیکی را ایجاد کند.ظف است ظرف مدت یکوبانک مرکزی م

در شعب آنها همچنین شوندهایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا میبانک ةهاي صادر عهدچک: 2 ةماد قسمتییا تمامعدم دریافت است و دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و االجرادر حکم اسناد الزم خارج از کشور

طبق تواند ت نبودن محل یا به هر دلیل دیگري که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد میبه عل آن از وجه .وصول نماید صادرکننده ازآن را ةوجه چک یا باقیماند هاي مربوط به اجراي اسناد رسمینامهقوانین و آیین







۹۲

اجراي را به 5مندرج در ماده ۀنامو یا گواهی 4مذکور در ماده ۀنامگواهیو عین چکچک باید ةدارند براي صدور اجراییه تسلیم نماید. ثبت اسناد محل

از طرف بانک امضاي صادرکننده در بانک ۀنمونبه امضاي چککند که مطابقت در صورتی دستور اجرا صادر می ثبت اجراء گواهی شده باشد.

هاي ورد چکحامل چک (در میا نویسی شدهبه نام او پشتیا کسی که چک در وجه او صادر گردیدهاعم از چک ةدارند .مقام قانونی آنانقائمیا در وجه حامل)

محکومیت صادرکننده را نسبت به تواند دارنده چک می :مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام) 1376تبصره (الحاقی ل وي متحم ۀو به طور متعارف در جهت وصول طلب خود از ناحی مستقیما شده کههاي واردخسارات و هزینه ۀخت کلیپردا

بران جچک ةتقاضا نماید. در صورتی که دارند از دادگاهشده است، اعم از آنکه قبل از صدور حکم یا پس از آن باشد، ةصادرکننددرخواست خود را به همان دادگاه ، باید هاي مزبور را پس از صدور حکم درخواست کندخسارت و هزینه

تقدیم نماید. ،حکم

مجمع تشخیص مصلحت 1376قانون اصالح موادي از قانون صدور چک مصوب 2قانون استفساریه تبصرة الحاقی به ماده :نظام

قانون اصالح موادي از قانون صدور چک 2هاي مقرر در تبصرة الحاقی به ماده خسارت و هزینه آیا مراد از موضوع استفسار:الوکاله، ضمان ناشی از تسبیب، خسارات هاي دادرسی، حقهاي الزم از قبیل هزینهخسارات و هزینهۀ ، کلی1376مصوب

باشد که مقررات بانکی است یا مبناي آن عرف می ،محاسبه خساراتباشد؟ در این صورت مبناي خیر تأدیه و امثال آن میأت نماید.ق نسبت به استخراج خسارات اقدام میرکارشناسی یا سایر ط ۀقاضی به استناد نظری

تبصرة در مذکور »…هاي واردشده خسارات و هزینه ۀکلی«ماده واحده: منظور از عبارت نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام:خسارات صلحت نظام، م تشخیص مجمع 10/3/1376 مصوب چک صدور قانون از موادي اصالح قانون 2 ماده به الحاقی

که توسط بانک مرکزي جمهوري اسالمی ایران تا زمان وصول آن از تاریخ چک خیر تأدیه بر مبناي نرخ تورمأت است. هاي قانونیالوکاله بر اساس تعرفهحقو دادرسی ۀهزینو اعالم شده

وجه نقد یهلعحالدر بانک م معادل مبلغ مذکور در تاریخ مندرج در آنچک باید ةصادرکنند :)1382 (اصالحی 3 ةمادداشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده، به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور

یا عدم مطابقت امضای تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتدر متن هرگاه از پرداخت وجه چک خودداري نماید. امثال آنو اختالف در مندرجات چکیا خوردگی در متن چکقلم

به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد. بانکذکر شده باشد، شرطی براي پرداخت چک

قابل وصول از بانک خواهد بود. پس از تاریخ مذکورا یو در تاریح مندرج در آنچک فقط :)1382 مکرر (الحاقی 3 ةماد







۹۳

بنا بر مکلف است بانکپرداخت نگردد، 2تی از علل مندرج در ماده هرگاه وجه چک به عل: )1397 (اصالحی 4 ةمادثبت نماید و با دریافت کد یکپارچه بانک مرکزي ۀسامانبودن آن را در پرداختفورا غیرقابل چک ةدرخواست دارند

ت یا علاي که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده باشد، رهگیري و درج آن در گواهینامه فاقد کد رهگیري و فاقد ۀ. به گواهینامو به متقاضی تسلیم نماید امضاء و مهر و آن را صریحا قیدرا علل عدم پرداخت

شود.ی و ثبتی ترتیب اثر داده نمییمهر شخص حقوقی در مراجع قضا

نمونه امضاي موجود در بانکبا امضاي صادرکنندهباید مطابقت یا عدم مطابقت [گواهینامۀ عدم پرداخت] برگ مزبوردر دوم ۀچک، فورا نسخ ةصادرکنند داري) از طرف بانک گواهی شود. بانک مکلف است به منظور اطالع(در حدود عرف بانک

این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال دارد. در برگ مزبور باید نام و نام خانوادگی و چک نیز قید گردد. ةنشانی کامل دارند

نشدنی:وظایف بانک نسبت به چک پرداخت

در این مورد تفاوتی ندارد که شودسامانۀ یکپارچۀ بانک مرکزی قید در باید چک بودن پرداختغیرقابل، دارندۀ چک به درخواست . عدم پرداخت ناشی از چه امری بوده است.

ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن بانک مکلف است با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه ید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید.ذکر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحا ق

،کننده با نمونه امضای موجود در بانک (در مطابقت یا عدم مطابقت امضای صادر بانک مکلف است در گواهینامۀ عدم پرداخت داری) را گواهی کند.حدود عرف بانک

قانون ٥) که ماده ١٣٩٧( اصالح قانون صدور چکقانون ٣به استناد مادۀ .عدم پرداخت، باید دارای کد رهگیری باشد ۀگواهینامعدم پرداخت در مراجع ثبتی و قضایی معتبر نیست؛ به ۀدر صورت فقدان کد رهگیری، گواهینامرو اصالح کرده: کصدور چ

اجرائیه نمود.توان به استناد آن از ادارۀ ثبت، برای وصول وجه چک، درخواست صدور عبارتی دیگر یعنی نمی ای از این گواهی عدم پرداخت را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال کند.بانک باید نسخه

باشد، به تقاضای کمتر از مبلغ چک چک نزد بانک ۀموجودی حساب صادرکننددر صورتی که :)۱۳۹۷(اصالحی ۵ ۀمادشده پشت با قید مبلغ دریافتچک بپردازد و دارنده ۀموجودی در حساب را به دارند چک بانک مکلف است مبلغ ۀدارند

یکپارچه ۀکسری مبلغ چک را در سامان فورا چک ۀبه درخواست دارند بنا. بانک مکلف است چک، آن را به بانک تسلیم نمایدا مشخصات مذکور در ماده قبل، آن را به متقاضی ای ببانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه

شود.ی و ثبتی ترتیب اثر داده نمییتحویل دهد. به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضا

بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین ۀگواهیناممحل محسوب و ، بینسبت به مبلغی که پرداخت نگردیدهچک مزبور را برای صاحب حساب ارسال نماید. مذکور در ماده قبل ۀاعالمیرد این ماده نیز بانک مکلف است . در موشوداصل چک می

وظایف بانک در صورت کسر موجودی حساب:







۹٤

در صورتی که بخشی از مبلغ چک در حساب موجود باشد و با کسر موجودی حساب مواجه شویم، باید:

و شودو اصل چک از دارندۀ چک دریافت شوددر صورتی که دارندۀ چک درخواست کند، مبلغ موجود در حساب، به او پرداخت شود.شود و در سامانۀ یکپارچۀ بانک مرکزی قید میصادر می گواهی عدم پرداختنسبت به کسری موجودی

ت بزند و یا اینکه مبلغ موجود در حساب را دریافت و نسبت به مبلغ برگش ر است بین اینکه چک را نسبت به کل دارندۀ چک مخی مندرج، چک را برگشت بزند. مبلغ مابقی

یکپارچه بانک مرکزی، این ۀبودن یا کسری مبلغ چک در سامانپرداخت غیرقابل بعد از ثبت : )۱۳۹۷مکرر (الحاقی ۵ماده ۀدهد. پس از گذشت بیست و چهار ساعت کلیها و مؤسسات اعتباری اطالع میسامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک

عمال إها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا هنگام رفع سوء اثر از چک، اقدامات زیر را نسبت به صاحب حساب بانک نمایند:

دم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ع -الف

ق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا متعل های بانکی و هر مبلغ ها و کارتحساب ۀیکل وجوه مسدودکردن -ب مؤسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعالمی از سوی بانک مرکزی؛

های ارزی یا ریالی؛نامهیالت بانکی یا صدور ضمانتعدم پرداخت هرگونه تسه -ج

عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی. -د

ه به با توج ٢های اقتصادیدر خصوص بنگاه »د«و »ج«، »الف«های مذکور در بندهای عمال محرومیتإچنانچه :۱ ۀتبصر به تشخیص شورای تأمین استانشود، استان مربوطموجب اخالل در امنیت اقتصادی شرایط، اوضاع و احوال اقتصادی

اجرائی این تبصره با در نظر گرفتن معیارهایی مانند میزان ۀنام. آیین٣آیدبه حالت تعلیق در می ت یک سالبه مد موارد مذکور

عداد . ت١د: باشن حداقل باید دارای یکی از شرایط زیرمکرر قانون صدور چک ٥ ۀماد١ ۀتبصر ییاجرا نامۀیینآطبق های اقتصادی بنگاه ٢

میزان فروش بنگاه ناشی از فعالیت . ٢؛ نفر و بیشتر باشد ۱۰۰پرداختی ۀبیم ماه منتهی به درخواست طبق فهرست حق ۱۲کارکنان بنگاه در مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و ۀنامآیین ۲ل موضوع ماده های مالی، بیش از نصاب مقرر برای گروه او اصلی تولیدی طبق آخرین صورت

اصالحی قانون ۹۵اظهارنامه مالیاتی و نحوه ارایه برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات موضوع ماده های نگهداری و نمونهروشمیانگین میزان ارزش صادرات بنگاه در دو سال آخر فعالیت، حسب . ٣؛ وزیر امور اقتصادی و دارایی باشد - ۱۳۹۴مصوب -های مستقیم مالیات

) یورو بوده و ارز حاصل از آن طبق ضوابط و مقررات بانک مرکزی به ۱٫۰۰۰٫۰۰۰بیش از یک میلیون (اعالم گمرک جمهوری اسالمی ایران، اشخاص دارای محکومیت قطعی به جرایم اقتصادی موضوع قانون مجازات اسالمی یا دارای -تبصره .اقتصادی کشور بازگردانده شده باشد ۀچرخ

ای (سیستمی) برقرار نامه نخواهند بود. این شرط صرفا پس از ایجاد امکان استعالم سامانهینحکم ورشکستگی به تقصیر و یا تقلب مشمول این آی خواهد بود.

صرفا سه سال یهر بنگاه اقتصادو قابل تمدید نخواهد بود تعلیق محدودیت نسبت به بنگاه اقتصادیشده برای در نظر گرفته ۀسالت یکد م ٣ را خواهد داشت. یدمزبور امکان ثبت درخواست جد سالهیکمدت یپس از انقضا







۹٥

پیشنهاد مشترک وزارت شدن این قانون بهاالجراءت سه ماه از الزمتولید و صادرات بنگاه و تعداد افراد شاغل در آن ظرف مد رسد.امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی به تصویب هیأت وزیران می

صادر شود، از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی به وکالت یا نمایندگیدر صورتی که چک :۲ ۀتبصر ی یقضا گردد مگر اینکه در مرجع عمال میإاقدامات موضوع این ماده عالوه بر صاحب حساب، در مورد وکیل یا نماینده نیز

ها مکلفند به هنگام . بانکاو است بعدی ۀمستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نمایند عدم پرداخت اثبات نمایدصالح ۀعدم پرداخت، در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینام ۀصدور گواهینام

درج نمایند. مذکور

و به صورت بانک مرکزی اعالم کند تا فورا ۀیکپارچ ۀدر هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامان :۳ ۀتبصر برخط از چک رفع سوءاثر شود:

بانک مکلف ین صورت درخواست مسدودی که در ا ۀیه و ارائل ع حال جاری نزد بانک م چک به حساب مبلغ کسری واریز ـ الفمبلغ واریز ،ت سه روزت یک سال، ظرف مد چک و حداکثر به مد ۀدارند ۀکردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعاست ضمن مسدود

چک برساند. ۀدارند بخش و قابل استناد به اطالع ای اطمینانرا به شیوه

یه؛ل ع حال الشه چک به بانک م ۀارائ ـ ب

دولتی یا حقوقی رسمی از شخص ۀچک یا نام ۀشده در دفاتر اسناد رسمی) از دارندرسمی (تنظیم ۀنامرضایت ۀارائ ـ ج چک؛ ۀدارند غیردولتی عمومی

صالح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک؛ذی ی یا ثبتی یقضا رسمی از مرجع ۀنام ۀارائ ـ د

صاحب حساب در خصوص چک؛ ۀی مبنی بر برائت ذمیحکم قضا ۀارائ ـ ـه

عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری در ۀسال از تاریخ صدور گواهینامت سهسپری شدن مد ـ و خصوص چک توسط دارنده.

های آن باشد، این قانون و تبصره ۱۴عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۀچنانچه صدور گواهینام :۴ تبصرۀ وءاثر محسوب نخواهد شد.س

سسه اعتباری حسب مورد مسؤول جبران خساراتی خواهند بود که از عدم انجام تکالیف مقرر در این ؤبانک یا م: ۵ ۀتبصر های آن به اشخاص ثالث وارد گردیده است.ماده و تبصره

ه است. در این مورد نکات ذیل قابل توج نشدنی یا دارای کسر موجویپرداخت موارد تنبیهی برای صادرکنندۀ چک کنندۀ مادۀ فوق بیان است: .این موارد تنبیهی تا رفع سوءأثر از چک پابرجاست :این موارد تنبیهی به شرح ذیل هستند







۹٦

؛عدم افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید • یا بانک نزد عنوان هر تحت که صادرکننده به متعلق مبلغ هر و بانکی هایکارت و هاحساب ۀکلی وجوه دن نمومسدود •

مرکزی؛ بانک سوی از اعالمی ترتیب به چک مبلغ کسری میزان به دارد اعتباری مؤسسه ریالی؛ یا ارزی هاینامهضمانت صدور یا بانکی تسهیالت هرگونه پرداخت عدم • .ریالی یا ارزی اسنادی اعتبار گشایش عدم •

که صادرکننده به متعلق مبلغ هر و بانکی هایکارت و هاحساب ۀکلی وجوه مسدودنمودن« غیر از مورد اجرای موارد تنبیهی فوق ممکن است » مرکزی بانک سوی از اعالمی ترتیب به چک مبلغ کسری میزان به دارد اعتباری مؤسسه یا بانک نزد عنوان هر تحت

سال به حالت تعلیق درآید.ت یکبه مد های اقتصادی، بنگاهخصوص به تشخیص شورای تأمین استان در در مورد شخص حقیقی نماینده یا وکیل نیز دامات تنبیهی فوقاق ،مانند مدیر شرکت مایندهدر فرض صدور چک توسط وکیل یا ن

شود؛ مگر ثابت کند عدم پرداخت منتسب به او نیست.إعمال می شود و إقدامات أثر تلقی نمیباشد، سوء پرداخت توسط صاحب حسابدستور عدم در صورتی که گواهینامۀ عدم پرداخت به دلیل

خواهد شد.تنبیهی فوق إعمال مسدود شود، به ها و مؤسسات اعتباریدر نزد بانکچک مبلغ کسری های برگشتی باید به میزان چک صادرکنندگان اینکه وجوه

رسد وفق اصالحات جدید،به نظر می. شودچک تلقی اعتباریهای صادره بر عهدۀ مؤسسات دستور پرداختاین معنا نیست که قابل صدور دانسته شده است. بانکچک فقط بر عهدۀ

إعمال نخواهد شد: إقدامات تنبیهی فوقخواهد شد و در نتیجه ثرارفع سوءبرگشتی در موارد ذیل از چک ثر: رفع سوءا

روز واریز مبلغ را به ٣(بانک باید ظرف دارندۀ چک یا نهایتا سپری شدن یک سال مسدودی آن تا برداشت واریز کسری موجودی و دارندۀ چک اطالع دهد.)

ارائۀ الشۀ چک به بانک ؛عمومی غیردولتییا دولتی نامۀ محضری رسمی یا نامۀ رسمی شخص حقوقی رضایت حکم قضایی مبنی بر برائت ذمۀ صاحب حساب؛ ور گواهینامۀ عدم پرداخت، مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری.سال از تاریخ صد ٣سپری شدن

و بدون آنکه چک آنها نیز چک ها شوند های مالی و اعتباری بدون آنکه مشمول امتیازات بانکقانون صدور چک مؤسسه نکته: طبقاند از جمله تکلیف ثبت در سامانۀ قرار گرفتهاصطالحی محسوب شود و امتیازات چک را داشته باشد مشمول تکالیف قانون صدور چک

ها و ...صیاد، مسدودکردن حساب

چک ۀصدور یکپارچ ۀسامان، صرفا از طریق دسته چک به مشتریان خود ۀبرای ارائها مکلفند بانک ):۱۳۹۷ (اصالحی ۶ دۀمات متقاضی با استعالم از سامانه نظام اقدام نمایند. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصا (صیاد) نزد بانک مرکزی

ملی ۀسنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، حسب مورد نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانهویتهای تولیدی طرح و تسریع در اجرای طرح هایهزینهقانون تسهیل اعطای تسهیالت و کاهش « ۵اعتبارسنجی موضوع ماده







۹۷

قانون « ١ماده ۲۱د ندی اعتباری از مؤسسات موضوع بنبیا رتبه ٤»۵/۴/۱۳۸۶ها مصوب مالی و کارایی بانکو افزایش منابع اقدام نموده و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز ٥»١/٩/١٣٨٤بازار اوراق بهادار جمهوری اسالمی ایران مصوب

از زمان دریافت ت اعتبار چکحداکثر مد دهد. اختصاص می اعتبار تمد و شناسه یکتامتقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شوند. ضوابط ت اعتبار باشد، مشمول این قانون نمیهایی که تاریخ مندرج در آنها پس از مد سال است و چکسه دسته چک

انند هویت صاحب محاسبه سقف اعتبار و موارد مندرج در برگه چک م ۀاین ماده از جمله شرایط دریافت دسته چک، نحوشود االجراء شدن این قانون توسط بانک مرکزی تهیه میسال پس از الزمحساب مطابق دستورالعملی است که ظرف مدت یک

رسد.و به تصویب شورای پول و اعتبار می

بارسنجی یا ها و سایر اشخاصی که طبق قوانین یا مقررات مربوط، اطالعات مورد نیاز اعت): بانک۱۳۹۷ (الحاقی ۱ ۀتبصر باشند.اطالعات صحیح و کامل می ۀدهند، مکلف به ارائبندی اعتباری را در اختیار مؤسسات مربوط قرار میرتبه

دار، بانک مرکزی وعده پرداخت به منظور کاهش تقاضا برای دسته چک و رفع نیاز اشخاص به ابزار ):۱۳۹۷ (الحاقی ۲ۀ تبصر شدن این قانون، ضوابط و زیرساخت خدمات برداشت مستقیم را به صورت االجراءمکلف است ظرف مدت یک سال پس از الزم

اندازی نماید تا بدون نیاز به برای اشخاصی که دسته چک ندارند، به صورت یکپارچه در نظام بانکی تدوین و راه چک موردین فراهم معی نفعان ندی اعتباری و استفاده از دسته چک، امکان برداشت از حساب این اشخاص برای ذیباعتبارسنجی، رتبه

شود. در صورت عدم موجودی کافی برای پرداخت چک موردی، صاحب حساب تا زمان پرداخت دین، مشمول موارد مندرج چک موردیدسته چک، صدور چک جدید و استفاده از مکرر این قانون و نیز محرومیت از دریافت ۵در بندهای الف تا د ماده

باشد.می

دریافت دسته چکی غیرمتناسب با های متقلبانه مبادرت به هر شخصی که با توسل به شیوه ):۱۳۹۷ (الحاقی ۳ ۀتبصر ، چکدریافت دسته ت سه سال از ، به مد دریافت آن توسط دیگری را تسهیل نمایدکرده یا اوضاع مالی و اعتباری خود

شود و در محکوم می جزای نقدی درجه پنج قانون مجازات اسالمیبه ومحروم استفاده از چک موردیو صدور چک جدیدآن جرم محکوم صورتی که عمل ارتکابی منطبق با عنوان مجرمانه دیگری با مجازات شدیدتر باشد، مرتکب به مجازات

شود.می

چک:سنجی متقاضیان برای اعطای دسته اعتبار

کنندتنظیم و صادر صیادباید طبق سامانۀ را هاتمام دسته چک هابانک در این ماده مقرر شده است که. شود.اختصاص داده می ایشناسۀ ویژهو ت اعتبارمد به هر برگ چکها از طریق اعتبارسنجی صادر شده و این دسته چک

کارگیری نهادهای جدید مالی از قبیل بانک سال از تاریخ تصویب این قانون با ایجاد و بهدولت مکلف است ترتیبی اتخاذ نماید که ظرف مدت یک٤

ی غیردولتی، ساماندهی مطالبات معوق، مؤسسات گذارهای مشاور مالی و سرمایهبندی و اعتبار سنجی مشتریان، گروهجامع اطالعات، رتبه تسهیل و تسریع اعطاء تسهیالت بانکی را فراهم نماید. ۀتضمین اعتبار، زمین

گردانان، مشاوران گران، بازار کارگزاران/معامله توان به کارگزاران،منظور نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادارند که از آن جمله می٥ های های پردازش اطالعات مالی، شرکتگذاری، شرکتهای سرمایهگذاری، شرکتهای سرمایهبندی، صندوقمؤسسات رتبه گذاری،سرمایه

های بازنشستگی اشاره کرد.تأمین سرمایه و صندوق







۹۸

هایی که شود. مجموع مبالغ چکداده می صیدسته چکی با اعتبار مشخ دسته چک، به آنها متقاضیان ه به اعتبارسنجی با توج، این صیادسامانۀ ،تواند از سقف اعتبار مزبور بیشتر باشد، در غیر این صورتاند، نمیصادرکنندگان صادر کرده و هنوز پرداخت نشده

شناسد.چک را به رسمیت نمی یا اش متناسب نباشد دسته چکی دریافت کنه با اوضاع مالی و اعتباری این ماده، اگر شخصی به شکل متقلبانه ٣طبق تبصرۀ

شود:های زیر محکوم میدیگر را تسهیل کند، به مجازات شخص نامتناسب دسته چک دریافت شود.می محروم چک موردیو صدور چک جدیدو دریافت دسته چکتا سه سال از ـ باشد. برای أعمالش قابل تصور شدیدتری مگر مجازات ال) یر ١٨٠٬٠٠٠٬٠٠٠ال تا یر ٨٠٬٠٠٠٬٠٠٠(بیش از ۵جزای نقدی درجۀ ـ شود.ها قید میبر روی چک ت اعتباراین مد ت اعتبار چک از زمان دریافت دسته چک، سه سال است، همچنین حداکثر مد صدور چک نیستند. مزایای قانون ت اعتبار باشد، مشمولپس از مد مندرج بر روی آنها ت هایی که مد چک رسد و تا دستورالعمل این ماده ظرف یک سال توسط بانک مرکزی تهیه و به تصویب شورای پول و اعتبار می ،طبق قسمت اخیر ماده

کنند.های رایج فعلی از احکام چک تبعیت میقبل از آن، همان چک

تند قابل صدور است.چک موردی برای اشخاصی که دارای دسته چک نیسموردی: چک

احکام چک موردی:

موردی را تعیین نماید. مرکزی باید ظرف یک سال، ضوابط چک بانک .صدور چک موردی، نیازمند اعتبارسنجی و داشتن دسته چک نیست د موار تا زمانی که وجه آن پرداخت نشده، مشمول موردی، موجودی کافی در حساب نباشد چک وجه برای پرداخت در صورتی که

تواند دسته چک دریافت کند یا چک موردی دیگری یا هر نوع ثر) است و همچنین شخص نمیتنبیهی مندرج در مادۀ قبل (سوءا چک دیگری صادر کند.

شوداجرا می نیز یدربارۀ چک موردسایر احکام چک، مانند صدور اجرائیه، ضمانت، مسؤولیت تضامنی و غیره. وعده.است، نه بی دارهای وعدهپرداختی برای طبق نص مادۀ فوق، چک مورد .چک موردی در وجه حامل قابل صدور و ظهرنویسی نیست

بزه صدور چک بالمحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:مرتکب هرکس ): ۱۳۸۲ (اصالحی ۷ ۀماد

شش ماه محکوم خواهد شد.چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر -الف

سال حبس محکوم ماه تا یکچنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد از شش -ب خواهد شد.

چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن -جهای بالمحل نموده باشد چک اقدام به صدور چک صادرکننده کهه مدت دوسال محکوم خواهد شد و در صورتی چک بدسته

ها مالک عمل خواهد بود.مجموع مبالغ مندرج در متون چک







۹۹

ربوی ۀهای بالمحل بابت معامالت نامشروع و یا بهر چک ثابت شودشامل مواردی که این مجازات ):۱۳۸۲ (الحاقی تبصرۀ .باشدنمی، دهصادرش

مشمول از لحاظ کیفری باشند شده صادرهای خارج از کشور بانک ۀعهد در ایرانهایی که چک ):۱۳۷۲ (اصالحی ۸ ۀماد مقررات این قانون خواهند بود.

به موافقت یابه دارنده آن پرداخته نقدا ، وجه چک را قبل از تاریخ شکایت کیفری چک ۀصادرکنندصورتی که : در۹مادۀ فراهم نماید قابل تعقیب یهل ع حال موجبات پرداخت آن را در بانک م یاشاکی خصوصی ترتیبی برای پرداخت آن داده باشد

و به محض حساب صادرکننده را مسدود نماید تا میزان وجه چکدر مورد اخیر بانک مذکور مکلف است کیفری نیست. بپردازد. دارنده و تسلیم چک وجه آن را ۀعمراج

در مبادرت به صدور چک نماید عمل وی بودن حساب بانکی خودبا علم به بستههر کس ): ۱۳۷۲ (اصالحی ۱۰ ۀماد ،شدهتعیین محکوم خواهد شد و مجازات ۷حداکثر مجازات مندرج در ماده خواهد بود و به محلحکم صدور چک بی

خواهد بود. غیرقابل تعلیق

تا شش ماه از چک ۀو در صورتی که دارند قابل تعقیب نیست چک ۀبدون شکایت دارندجرایم مذکور در این قانون :۱۱دۀ ما شکایت ننماید ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت یا برای وصول آن به بانک مراجعه ننماید تاریخ صدور چک

(مرور زمان خاص) .شکایت کیفری نخواهد داشت دیگر حق

.لین بار چک را به بانک ارائه داده استشخصی است که برای او چک در این ماده ۀمنظور از دارند

ۀبه محض مراجعها مکلفند کرده است، بانک مراجعهلین بار برای وصول چک به بانک برای تشخیص این که چه کسی او کامل او را در پشت چک با ذکر تاریخ قید نمایند. هویت ،چک ۀدارند

مگر آنکه انتقال قهری شکایت کیفری نخواهد داشت حق کسی که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گردیده .باشد

شکایت حق و شخص دیگری به نمایندگی از طرف خود وصول کند ۀچک را به وسیلچک بخواهد ۀدر صورتی که دارند هر در ظ مذکور شخص نمایندگی با تصریح باید هویت و نشانی خود را ، بودن چک محفوظ باشدمحلکیفری او در صورت بی

شکایت کند و حق صادر می به نام صاحب چکرا ۵و ۴مذکور در ماده ۀاعالمی بانک صورت [این] درو چک قید نماید کیفری وی محفوظ خواهد بود.

حقوق خود را نسبت به چک به هر نحو دیگری ا ی دهدچک را به دیگری انتقال شاکی هرگاه بعد از شکایت کیفری، :تبصره (قرار موقوفی تعقیب) تعقیب کیفری موقوف خواهد شد. واگذار نماید

چک و خسارت وجه ،متهماینکه یاو شاکی گذشت نماید، قبل از صدور حکم قطعیهرگاه ):۱۳۸۲ (اصالحی ۱۲ ۀمادچک به بانک) را ۀموجبات پرداخت وجه چک و خسارت مذکور (از تاریخ ارائ یا آن پرداخت کند ۀبه دارند نقدا را تأدیه تأخیر

صادر خواهد کرد. [تعقیب] قرار موقوفیمرجع رسیدگی ثبت تودیع نماید دادگستری یا اجراء در صندوق یا فراهم کند







۱۰۰

رسیدگی و حکم مورد مطالبهدادگاه نسبت به سایر خسارت مانع از آن نیست که صدور قرار موقوفی تعقیب در دادگاه کیفری .صادر کند

به ترتیب فوق موجبات پرداخت وجه چک و یهل ع محکوم اینکه یاو شاکی گذشت کند ،پس از صدور حکم قطعیهرگاه [قرار موقوفی اجرا صادر شوداجرای حکم موقوف می و سایر خسارات مندرج در حکم را فراهم نماید تأدیه تأخیرخسارات

فقط ملزم به پرداخت مبلغی معادل یک سوم جزای نقدی مقرر در حکم خواهد بود که به دستور یهل ع محکوم و شود]می دادستان به نفع دولت وصول خواهد شد.

قانون اصالح موادی ۲قانون الحاق یک تبصره به ماده «احتساب آن بر مبنای ۀمیزان خسارات و نحو ):۱۳۸۲ تبصره (الحاقی(این تبصره، در باال توضیح داده خواهد بود. )مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۳۷۶٫۳٫۱۰مصوب ( »کاز قانون صدور چ

شد)

کیفری نیست: تعقیبقابل چک ۀصادرکننددر موارد زیر ):۱۳۸۲ (اصالحی ۱۳ ۀماد

داده شده باشد. ءسفید امضا چک ثابت شوددر صورتی که ـ الف

.ق شرطی شده باشدبه تحق منوط وصول وجه آن در متن چکهرگاه ـ ب

.بابت تضمین انجام معامله و یا تعهدی است قید شده باشد که چک در متن چکچنانچه ـ ج

بابت تضمین انجام معامله یا چک ق شرطی بودهمنوط به تحق وصول وجه آنکه ثابت شود بدون قید در متن چکهرگاه ـ د .یا تعهدی است

تاریخ مندرج در متن چکمقدم بر تاریخ واقعی صدور چک یاصادر شده و بدون تاریخدر صورتی که ثابت شود چک ـ ـه باشد.

موارد غیرقابل تعقیب کیفری بک

ودن چ

چک سفید امضاء

چک مشروط

چک تضمینی

چک بدون تاریخ

.تچک وعده دار که تاریخ واقعی صدور آن مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک اس







۱۰۱

یا سرقتیا مفقود با تصریح به اینکه چک قانونی آنها مقامقائمیا ذینفعیا چک ۀصادرکنند ):۱۳۷۲ (اصالحی ۱۴ مادۀدستور عدم پرداخت کتبا تواند تحصیل گردیده می جرائم دیگرییا امانت خیانت دریا کالهبرداریشده یا از طریق جعل

ۀدر صورت ارائو خودداری خواهد کرد از پرداخت وجه آن دستوردهندهپس از احراز هویت را به بانک بدهد. بانک وجه چک نماید.صادر و تسلیم می شدهاعالمت با ذکر عل را گواهی عدم پرداخت بانک چک

خالف ادعایی که موجب عدم پرداخت و هرگاه علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند تواندمی چک ۀدارندچک ۀخسارات وارده به دارند ۀبه پرداخت کلی این قانون ۷عالوه بر مجازات مقرر در ماده دستوردهنده ثابت گردد شده

محکوم خواهد شد.

شده یا چک به او ظهرنویسییا صادرنفع در مورد این ماده کسی است که چک به نام او ذی ):۱۳۷۶ (اصالحی ۱ رۀتبص واگذار گردیده باشد (یا چک در وجه حامل به او واگذار گردیده)

تعیین تکلیف آن در مرجع تا بانک مکلف است وجه چک را شودمطابق این ماده صادر می دستور عدم پرداختدر موردی که مسدودی نگهداری نماید. در حساب راف دستوردهندهانص یا رسیدگی

شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر پس از اعالم به بانک مکلف استدستوردهنده ):۱۳۷۲ (الحاقی ۲ ۀتبصر (یعنی پس از انقضا مدت مذکور در غیر این صورت گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید یک هفتهت ظرف مد

کند.وجه آن را پرداخت می چک ۀبه تقاضای دارندموجودی بانک از محل بعد از اتمام یک هفته)

صادرکننده بانک مگر آنکه توان متوقف نمودنمیرا مسافرتیو شدهتضمینهای چک پرداخت ):۱۳۷۶ (الحاقی ۳ ۀتبصر شکایت به مراجع قضایی طبق مفاد قسمت اخیر چک راجع به ۀدارند نماید. در این مورد نیز حق عای جعلاد نسبت به آن

محفوظ خواهد بود. ۱۴ماده

.مطالبه نماید رسیدگی مرجع کیفری در دادگاه ضرر و زیان خود راو وجه چکتواند چک می ۀدارند :۱۵ ۀماد

فوری و ، شکایات و دعاوی جزایی و حقوقی مربوط به چک در دادسرا و دادگاه تا خاتمه دادرسی ۀکلیرسیدگی به :۱۶ دۀما به عمل خواهد آمد. خارج از نوبت

مگر خالف این امر ثابت شاکی از شکایت است آن و انصراف وجه دلیل پرداخت وجود چک در دست صادرکننده :۱۷ۀ ماد گردد.

ه اتهام طبق از متهمان در صورت توج جرائم مربوط به چک بالمحل،[به] کننده مرجع رسیدگی :)۱۳۷۲(اصالحی ۱۸ ۀماد ۲۸٫۶٫۱۳۷۸مصوب ـهای عمومی و انقالب (در امور کیفری) دادگاه آیین دادرسیقانون ۱۳۴در ماده ضوابط مقرر

ۀنام(اعم از وجه نقد یا ضمانت وثیقهیا کفالت تأمین حسب مورد یکی از قرارهای ـ کمیسیون قضایی مجلس شورای اسالمی نماید.بانکی یا مال منقول و غیرمنقول) اخذ می







۱۰۲

سخ شده اما ) ن ١٣٩٤(با آخرین اصالحات ١٣٩٢به موجب قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ٧٨نکته: قانون آیین دادرسی کیفری سال فقط یک از دو قرار تواند صادر کند در چک خواد بگه: از ده قرار تأمینی که بازپرس میمی ١٨ماده مهم نیست چراکه ،سخخیلی در اینجا این ن

قابل صدور است.» یرمنقولمال منقول و غ یا یبانک ۀنامضمانت ،اعم از وجه نقدأخذ وثیقه «و » الکفالهأخذ کفیل با تعیین وجه«

صادر شده اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صاحب حساب نمایندگی از طرفیا وکالتبه در صورتی که چک : ۱۹ۀ مادول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن ؤمس متضامنا صاحب امضاو چک ۀصادرکنندباشد،

مگر اینکه کیفری خواهد داشت مسؤولیتطبق مقررات این قانون چک ۀامضاکنندشود. به عالوه علیه هر دو نفر صادر میکسی که این صورتکه در ،بعدی او است ۀمستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نمایندثابت نماید که عدم پرداخت

ول خواهد بود.مسؤموجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری

به قوت خود باقی کماکان [مثال قانون تجارت] طبق قوانین و مقررات مربوط نویسان چکولیت مدنی پشتؤمس : ۲۰ ۀماد

.است

صادر کردهمحل چک بی باریککه بیش از های جاری اشخاصی را حساب ۀها مکلفند کلیبانک ):۱۳۷۲ (اصالحی ۲۱ ۀماد بسته و تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز ننمایند. تعقیب آنها منجر به صدور کیفرخواست شده باشد و

های عدم پرداخت و آرای قطعی محاکم با تجمیع اطالعات گواهینامه مرکزی مکلف استبانک :)۱۳۹۷(اصالحی ۱ ۀتبصر و اعتباری را به سوابق صدور و پرداخت چک ها و مؤسسات بانک برخط دسترسی امکان یکپارچه خود، ۀدر سامان چک ۀدربار

ایجاد نماید. ی عدالتمل ۀثبتی از طریق شبکی و یهای عدم پرداخت را برای مراجع قضاامکان استعالم گواهینامههمچنین ه و ب مرکزی به احکام ورشکستگی، اعسار از پرداخت محکوم بانک برخط دسترسی امکان قضائیه نیز مکلف است ۀقو

عدم ۀاین قانون به همراه گواهینام ۱۴دعاوی مطروحه طبق ماده و های برگشتیچک ۀصادرشده دربار قطعی همچنین آرای فراهم نماید. های مالیسجل محکومیت ۀرداخت مربوط را از طریق سامانپ

پاسخ به استعالمات ۀضوابط و مقرارت مربوط به محرومیت افراد از افتتاح حساب جاری و نحو :)۱۳۷۲(الحاقی ۲ ۀتبصر اسالمی ایران تنظیم و به ماه توسط بانک مرکزی جمهوری ت سهای خواهد بود که ظرف مد نامهها به موجب آیینبانک

رسد.ت دولت میأتصویب هی

ک صادره به و مسؤولیت نسبت به چ

یا نمایندگی از طرف صاحب حسابکالت

مسؤولیت مدنی.صادرکنندۀ چک و صاحب امضاء متضامنا مسؤول پرداخت وجه چک هستند

.اجراییه و حکم ضرر و زیان، بر اساس تضامن علیه هر دو نفر صادر می شود

ریمسؤولیت کیف

.داشتاصوال امضاء کنندۀ چک طبق مقررات این قانون مسؤولیت کیفری خواهد

یاسابحصاحبعملبهمستندپرداختعدمکهنمایدثابتامضاء کنندگاناگرشدهختپرداعدمموجبکهکسیصورتایندرکهاوست،بعدینمایندۀیاوکیل

بودخواهدمسؤولکیفرینظراز







۱۰۳

شدن این قانون در مورد االجراءت دو سال پس از الزمظرف مد بانک مرکزی مکلف است ):۱۳۹۷ مکرر (الحاقی ۲۱ ۀمادچک ، از دریافت دسته چک و صدور دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشدهیا هب معسر از پرداخت محکوم ، ورشکسته اشخاص

چک ۀصادرکنند آخرین وضعیت استعالم صیاد و استفاده از چک موردی جلوگیری کرده و همچنین امکان ۀجدید در سامانرا صرفا برای کسانی نشدههای تسویهمیزان تعهدات چکو سال اخیر چک برگشتی در سه ۀسابق، سقف اعتبار مجازشامل

مستلزم ثبت هویت صدور هر برگه چکمذکور به نحوی خواهد بود که ۀامانکه قصد دریافت چک را دارند، فراهم نماید. سیکتای برگه چک توسط صادرکننده بوده و امکان انتقال چک به شخص ۀبرای شناس تاریخ مندرج در چکو مبلغ، دارنده

پذیر باشد. مبلغ آن، با ثبت هویت شخص جدید برای همان شناسه یکتای چک امکان ۀدیگر توسط دارنده تا قبل از تسوی بیشتر باشد. نشدههای تسویهتعهدات چکو سقف اعتبار مجاز چک نباید از اختالف

چک صرفا در ۀشوند، تسویشدن این قانون صادر میاالجراءهایی که پس از گذشت دو سال از الزمدر مورد چک :۱ ۀتبصر استعالم از سامانه بر اساسچک ی ینها ۀدارند و در وجه تاریخ مندرج در سامانهو مبلغطبق چک (چکاوک) ۀتسوی ۀسامان

ها ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک صیاد ۀدر سامانآنها که مالکیت صیاد انجام خواهد شد و در صورتی در وجه حامل ممنوع است و ثبت چک نویسی پشتو صدورمکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند. در این موارد،

باشد، هایی که تاریخ صدور آنها قبل از زمان مذکور. چکخواهد بود چک نویسیپشتجایگزین صیاد ۀچک در سامان انتقال باشد.تابع قانون زمان صدور می

رفع برگشتی دارای چک یا هب محکوم معسر از پرداخت ، ورشکسته های این ماده در مورد اشخاص ممنوعیت :۲ ۀتبصر نیز مجری کنندکه به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی اقدام می نشدهسوءاثر است.

بینی شده است.پیش صیادای به نام سامانۀ ای رایانهچک، سامانه ی ظهرنویسو صدور در این ماده برای : صیادسامانۀ

:صیادعملکرد سامانۀ

اند و اشخاصی که چک برگشتی صادر کردهیا هب محکوم پرداخت معسر از ، ورشکستهسال نام اشخاص ٢بانک مرکزی باید ظرفصدور چک جدید در و دریافت دسته چک توسط آنهادرج کرده و از صیاددر سامانۀ را نشده استهنوز رفع سوءأثر

جلوگیری نماید. استفاده از چک موردیو صیادسامانۀ بر آن حاکم است. این ماده داللت بر آن ندارد با رعایت قواعد ورشکستگیچکی صادر کنند، احکام چک اشخاص ورشکستهاگر

صدور چک نیست؛ بلکه داللت بر آن دارد قانون تابع احکام بهاز پرداخت محکوم صادره توسط اشخاص ورشکسته یا معسر که چک ها نباید به ایشان دسته چک بدهند.که بانک

به هایی که به وکالت صادر شده نیز مجری است. برای مثال اگر شخصی به وکالت یاممنوعیت مندرج در مادۀ فوق، دربارۀ چکشود و درج می صیادکند و آن چک منتهی به عدم پرداخت شود، نام آن وکیل یا مدیر در سامانۀ امضاءعنوان مدیر شرکت، چک

شوند.ممنوع می صدور هرگونه چکیا صدور چک موردییا گرفتن دسته چکآنها از و سال اخیر ٣سابقۀ چک برگشتی ظرف و اعتبارسقف ، شامل امکان استعالم آخرین وضعیت صادرکنندۀ چکبانک مرکزی باید

فراهم کند. برای کسانی که قصد دریافت چک را دارندرا صرفا نشدهیهتسومیزان تعهدات







۱۰٤

در شناسۀ ویژۀ (یکتا) آن چکهمراه با نام دارندۀ آن چکو تاریخ مندرج در چکو مبلغصدور هر برگ مشروط به آن است که خواهد بود. سند تعهدآور مدنیدرج نشود، آن چک به منزلۀ یک صیادصورتی که صدور چک در سامانۀ در درج شود. صیادسامانۀ

پذیر است.برای همان شناسۀ یکتا امکان ثبت هویت شخصی جدیدانتقال چک قبل از تسویۀ آن با هایی چک مبالغبیشتر باشد. به عبارت دیگر، مجموع نشده یهتسوهای تعهدات چکو سقف اعتبار مجاز مبلغ چک نباید از اختالف

تواند از سقف اند، نمیکند و هنوز پرداخت نشدهدرج می صیادکند و در سامانۀ های خود صادر میکه یک شخص از دسته چک که در سامانۀ اعتبارسنجی برای او در نظر گرفته شده است، بیشتر باشد. اعتباری

شود. تسویۀ آنها طبق مبلغ و از این قانون صادر خواهد شد، در سامانۀ تسویۀ چک (چکاوک) تسویه میسال ٢هایی که بعد از چک درج شده است. صیادو در وجه دارندۀ نهایی است که نام او به عنوان دارنده در سامانۀ صیادتاریخ مندرج در سامانۀ

ثبت نشده باشد، آن چک مشمول قانون صیادارندۀ چک در سامانۀ د سال از تاریخ اجرای این قانون، مالکیت ٢اگر بعد از گذشتمحسوب سند تعهدآور مدنیها باید از پرداخت آن خودداری کنند؛ در غیر این صورت، این چک یک صدور چک نیست و بانک

شود و تابع احکام قانون صدور چک نیست.می ،ممنوع است. چک در وجه حامل ی سظهرنویو صدوربعد از تشکیل این سامانه توسط بانک مرکزی شود؛ بنابراین بعد از تشکیل سامانۀ مذکور، انتقال چک نیازمند جایگزین ظهرنویسی چک می صیادثبت انتقال چک در سامانۀ

شود.یه در سامانه انجام میإل قل تمن خصات شم درج امضاء و ظهرنویسی در پشت چک نیست؛ بلکه صرفا به موجب باشند.تاریخ صدور آنها قبل از زمان مذکور باشد، تابع قانون زمان صدور میهایی که چک

اقامتگاه یهل ع حال آخرین نشانی متهم در بانک م ، دسترسی حاصل نشود متهمدر صورتی که به :)۱۳۸۲(اصالحی ۲۲ ۀمادنشانی یا نشانی بانکی درهرگاه متهم حسب مورد آید.شود و هرگونه ابالغی به نشانی مزبور به عمل میاو محسوب می قانونی شود و رسیدگی ابالغ اوراق تلقی می ۀمور به منزلأگواهی م ی وجود نداشته باشدچنین محل یا شناخته نشود شدهتعیین

وسیله مطبوعات ادامه خواهد یافت.به بدون لزوم احضار متهمبه متهم

صدور اجرائیه نسبت به عدم پرداخت، از دادگاه صالح ۀگواهینام ۀتواند با ارائچک می ۀدارند :)۱۳۹۷(اصالحی ۲۳ ۀمادرا درخواست نماید. دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر وکیل طبق تعرفه قانونی ۀالوکالحق کسری مبلغ چک و

اجرائیه صادر نماید. هر دویا صادرکننده، صاحب حساب حسب مورد علیه

ق شرطی نشده باشد؛در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحق ـ الف

در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است؛ ـ ب

های آن صادر نشده باشد.این قانون و تبصره ۱۴عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۀگواهینام ـ ج

چک ترتیبی برای ۀده روز از تاریخ ابالغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارند تظرف مد مکلف استصادرکننده حسب درخواست دارنده، اجرای احکام این صورتپرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر







۱۰٥

به مورد اجراء گذاشته و نسبت به » ٢٣/٣/١٣٩٤های مالی مصوب محکومیت ۀقانون نحو«دادگستری، اجرائیه را طبق نماید.استیفای مبلغ چک اقدام می

مقام قانونی او دعاوی مانند مشروط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل چک از طریق کالهبرداری یا اگر صادرکننده یا قائمد شد؛ مگر در جریان عملیات اجرائی نخواه خیانت در امانت یا دیگر جرائم در مراجع قضائی اقامه کند، اقامه دعوی مانع از

وارد گردد که در این صورت با أخذ ناپذیرجبرانقوی پیدا کند یا از اجرای سند مذکور ضرر ی ظن یمواردی که مرجع قضانکه شده مستند به سند رسمی باشد یا ای. در صورتی که دلیل ارائهنمایدمیصادر قرار توقف عملیات اجراییتأمین مناسب، ، توقف را قابل قبول بداند شدهارائه دالیل ییمرجع قضاچک بوده و مفقودشدن عی قانونی مد مقام قائمصادرکننده یا

عملیات اجرائی بدون أخذ تأمین صادر خواهد شد. به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد.

برای چک در نظر گرفته است و آن، این است که دارندۀ چک مزیت جدیدیقانون در این مادهصدور اجرائیه برای وصول وجه چک: نماید. درخواست صدور اجرائیه از دادگاه صالح ،در دادگاه به جای طرح دعواتواند برای وصول وجه چک می

شیوۀ درخواست صدور اجرائیه:

بدون نیاز به ، الوکالۀ وکیلحق و وجه چکی وصول برا دادگاهکند که درخواست می با رجوع به دادگاه صالحدارندۀ چک ، اجرائیه صادر کند و وجه چک را وصول کند.رسیدگی قضایی و بدون نیاز به صدور حکم

االجراء و طرز الزم یمفاد اسناد رسم یاجرا نامهینآئ«وفق عالوه بر اجرای مادۀ فوقاالجراء است و چک، سند عادی الزمرا اجراء یبرا یهصدور اجرائ یتقابل )۱۳۹۸با اصالحات یهقضائ ۀقو یسرئ ۱۳۸۷مصوب ( »یاجرائ یاتاز عمل یتبه شکا یدگیرس

دارد. از طریق ثبتی دادگاه یا ، دادگاه صالح برای صدور اجرائیه، همان دادگاه صالح برای اصل دعوا است؛ یعنی٦٨٨طبق رأی وحدت رویۀ شمارۀ

دادگاه یا )انجام تعهد دادگاه محل ( یهل ع حال دادگاه محل وقوع شعبۀ م یا (محل اقامت خوانده) صادرکنندۀ چک محل اقامت .)قرارداد یاوقوع عقد محل ( محل صدور چک

توان از این روش بهره ، نمیخسارت تأخیر تأدیهشود. برای دریافت صادر می الوکالۀ وکیلحق و کسری مبلغ چکرائیه نسبت به اج برد و باید اقدام به طرح دعوا نمود.

قابل وصول است. الوکالۀ مرحلۀ اجراحق الوکالۀ وکیل، معادل روش، حق در این شود.صادر نمی ظهرنویسو ضامنشود، به عبارتی دیگر علیه صادر می فقط علیه صاحب حساباجرائیه قابل به نحو تضامن علیه هر دویا صادرکنندهیا صاحب حسابدر مواردی که چک به نمایندگی صادر شده است، اجرائیه علیه

صدور است. منوط به آن است کهصدور اجرائیه برای وصول وجه چک:

صادر نشده باشد. به صورت مشروط یا بابت تضمینـ در متن چک، چک نباشد. دستور عدم پرداخت از جانب صادرکنندهـ دلیل برگشت خوردن چک،

مالی را معرفی نماید که اجرای یا دارنده را جلب کند موافقت یا مبلغ را بپردازد هروز از ابالغ اجرائی ١٠ظرف صادرکنندۀ چک بایدنسبت به او قابل اجرا است؛ یعنی دارندۀ چک های مالیقانون اجرای نحوۀ محکومیت. در غیر این صورت حکم را میسر کند

را داشته باشد. الخروجی اوممنوعو جلب او، موال اودرخواست توقیف اتواند می







۱۰٦

عای پرداخت وجه چک و عدم اد یا امضای خود را در چک جعلی بداندیا بابت تضمین یا امانت بدانداگر صادرکننده، چک را، مگر نیست ءع جریان اجرامان این اقامۀ دعوای صادرکنندهتواند برای ابطال اجرائیه، اقامۀ دعوا نماید. ، میمدیونیت داشته باشد

، با أخذ تأمین مناسبکه در این صورت ناپذیری به او وارد شوداز اجرای سند ضرر جبرانیا مرجع قضایی ظن قوی پیدا کندآنکه شود.صادر می قرار توقف عملیات اجرائی

.به این دعاوی خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد شود.توقف عملیات اجرائی صادر میدر دو حالت بدون أخذ تأمین، قرار

، مستند به سند رسمی باشد.ادعای صادرکنندۀ چک برای ابطال اجرائیهـ .مرجع قضایی دالیل او را قابل قبول بداند وباشد شدن چکعی مفقودمد ـ صادرکنندۀ چک

اند، نیز صادر شده این قانون ویبهایی که قبل از تاریخ تصنسبت به چکبا توجه به عموم و اطالق این ماده، این امتیاز استفاده است.قابل

اعم از ها یا مؤسسات اعتباریبانکبرای هر یک از تکالیف مقرر در این قانوندر صورت تخلف از ):۱۳۹۷ (الحاقی ۲۴ مادۀه به شرایط، امکانات، دفعات و مراتب به حسب مورد با توج مسؤول شعبه مربوطو کارمند خاطیدولتی و غیردولتی،

شوند که رسیدگی به این محکوم می» ٧/٩/١٣٧٢قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب « ۹های مقرر در ماده مجازات تخلفات در صالحیت بانک مرکزی است.

:چک صادرکنندۀطرح شکایت کیفری علیه : چک پیگیری ل او طریق

مطرح نماید. نکات صدور چک بالمحلشکایت کیفری به جرم صادرکنندهعلیه تواندمیدر صورت عدم پرداخت وجه چک دارندۀ چک از قرار ذیل است: موردتوجه

:ماهه رعایت شده باشد یعنی ٦ور چک برای طرح شکایت کیفری بایستی مواعد صد انونق ١١ماده مستندا به .١ .باشدنموده اخذ گواهی عدم پرداخت ،ماه از تاریخ صدور چک ٦ ظرفدر : بایستی دارنده اوال

طرح نموده باشد. شکایت کیفری، ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت ٦ظرف یتیسثانیا: دارندۀ چک با االشعار طرح شکایت کیفری منتفی است.صورت عدم رعایت یکی از مواعد فوقدر

.چک ق ١٩ماده بههرگاه چک به وکالت صادر گردد و یا به نمایندگی صادر شود و یا مدیران شرکت مبادرت به صدور چک نمایند. مستندا .٢ یعنی امضاءکننده خواهد بود. صادرکننده ه متوج کیفری مسؤولیت

صادرکننده، از حیث پرداخت وجه چکبه صدور چک کند مبادرتگی صادر شود و یا مدیران شرکت چک به وکالت یا نمایند هرگاه .٣ تضامنی دارند. مسؤولیت شرکتبا مدیران یا و موکلبا وکیلیعنی صاحب حساببا چکی به وکالت یا نمایندگی صادر شود و یا مدیران شرکت مبادرت به صدور چک نمایند چنانچه به دالیلی مثال عدم رعایت مواعد هرگاه: سؤال

در معتقدندتضامنی حکم فرماست؟ برخی مسؤولیت از حیث پرداخت وجه چکماهه، چک فاقد جنبه کیفری باشد آیا در این صورت باز ٦یعنی موکل یا (تضامنی حاکم نیست و پرداخت وجه چک به عهدۀ صاحب حساب مسؤولیتموارد که چک فاقد جنبۀ کیفری است قبیلاین

.تجارت چک یک حکم استثنایی است و ق ١٩یلی این امر آن است که حکم مقرر در ماده لندارند. د مسؤولیتیر یو وکیل یا مد )شرکت است







۱۰۷

ۀ کیفری نیز باشد. اگر چک فاقد جنبۀ کیفری باشد مثل جنبۀ کیفری نیز باشد. اگر چک فاقد جنبمنصرف به موردی است که چک دارای مورد است و برحسبپرداخت آن بر عهدۀ موکل و یا شرکت مسؤولیتکه منجر به عدم تأدیه گردیده است ایسفتهبرات یا سفته است. برات و

و اجراییه ...«گفته: قانون صدور چک ١٩عالوه بر اینکه در خود ماده چون است ضعیف ،این نظر ؛نخواهند داشت مسؤولیتیوکیل و مدیر به قانون صدور چک ٩٧که در سال مکرر ٥مادۀ ٢تبصرۀ در ،...»شود یصادر م هر دو نفر یهبر اساس تضامن عل یانحکم ضرر و ز

صادر یحقوق یا یقیاز طرف صاحب حساب اعم از شخص حق یندگینما یاکه چک به وکالت یدر صورت«الحاق شده است اینگونه آمده است: صالح اثبات یدر مرجع قضائ ینکهمگر ا گرددیعمال مإ یزن یندهنما یا یلعالوه بر صاحب حساب، در مورد وک ماده یناقدامات موضوع اشود،

عدم پرداخت، ۀینامها مکلفند به هنگام صدور گواهبانکاو است. ی بعد ۀیندنما یا یلوک یاعدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یدنما ».یندمذکور درج نما ۀینامدر گواه یزرا ن یندهصادر شده باشد، مشخصات نما یندگیکه چک به نما یدر صورت

درخواست از دوایر اجرای ثبت توانمیی هایچکدر مورد همچنین آن بانک است. یه ل ع دارای جنبۀ کیفری هستند که محال هایچک .٤آن بانک باشد زیرا هم یه ل ع حال م صدور چک است که انونچکی مشمول ق بنابراین ؛آن بانک باشد یه ل ع حال م صدور اجراییه نمود که

چک محتمل است هر یه ل ع حال م صدور چک است اما مطابق ق.تجارت انون بودن آن منبعث از قءاالجراالزموصف کیفری چک و هم مشمول ق.صدور الحسنهقرض هایصندوقو اعتباریمالی و مؤسسات بر عهدۀصادره هایچکشخص حقیقی یا حقوقی باشد. پس

چک نیستند اما مشمول ق.تجارت هستند.شکایت کیفری طرح تواننمی نویسعلیه ضامن و ظهر است و پذیرامکان صادرکنندهفقط علیه بالمحل شکایت کیفری در مورد چک .٥

کرد. .اندشدهق.چک احصاء ١٣در ماده باشدنمیکیفری تعقیبقابلچک صادرکنندۀمواردی که .٦نسبت صادرکنندهمتوقف نمود مگر آنکه بانک تواننمیو مسافرتی را شدهتضمین هایچک .چک پرداخت ق ١٤ماده ٣مطابق تبصرۀ .٧

عای جعل نماید.به آن اد توانند طرح کنند، اما شکایت کیفری می همه علیه همهدهنده و طرف دعوا محدودیتی ندارد یعنی دعوای حقوقی از حیث دادخواست .٨

؛ به عبارت بهتر، دارندۀ سندی که اولین بار به بانک )یکی علیه یکی( تواند طرح شکایت کند آن هم فقط علیه یکیفقط یکی میتواند علیه یکی یعنی فقط ) میاست» گواهی عدم پرداخت«مالک نهایی به نامش صادر شده (مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت

یه.إل چه دارندۀ چک چه منتقل توانند متقاضی اجرائیه باشندخالف اجرائیۀ ثبتی که همه می، شکایت کیفری مطرح کند بر صادرکننده

:٦یثبتاز طریق اقدام :طریق دوم پیگیری چک یدگیاالجراء و طرز رسالزم یمفاد اسناد رسم یاجرا ۀنامینآئ«ی به موجب از طریق ثبت در صورت عدم پرداخت وجه چک تواندمیدارندۀ چک

از قرار ذیل است: هموردتوج نماید. نکات صادرکنندهصدور اجراییه علیه تدرخواس »یاجرائ یاتاز عمل یتبه شکا

رئیس قوۀ قضائیه با اصالحات ۱۳۸۷(مصوب االجراء و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرائی نامه اجرای مفاد اسناد رسمی الزمین قسمت بر مبنای آیینا ٦

تغییر نموده است. بر مبنای همین تغییرات، جزوه بروزرسانی شده است. ٦/١٢/١٣٩٨نامه در بروزرسانی شده است. این آیین )۱۳۹۸







۱۰۸

مواردی که ... در ]یا در حکم رسمی مانند چک[ مفاد اسناد رسمی درخواست اجرای«نامۀ فوق: به موجب آخرین اصالحات آیین .١

. نحوه پذیرش و اقدام گیردمیصورت از طریق دفترخانه اسناد رسمی باشدمی اجرای ثبت ۀادار یا ثبت محل ۀصدور اجراییه بر عهد ».ای است که به تصویب رییس سازمان ثبت خواهد رسیدنامهنسبت به درخواست اجراییه از دفاتر اسناد رسمی مطابق شیوه

پس از احراز شـرایط قـانونی صـدور اجرائیـه و احـراز هویـت و صـالحیت سردفتر«): ١٣٩٨(اصالحی شده نامۀ ذکر یینآ ٥مطابق مادۀ .٢اقدام، مدارک و مستندات مربوط را بـه سـند الکترونیکـی اجرا ۀسامان، مکلف است نسبت به ورود و تکمیل اطالعات در کنندهدرخواست

ارسال و اصول مـدارک و اجرای ثبت محلۀ ادار ساعت از طریق سامانه مذکور، به ۴۸صادره حداکثر ظرف ۀتبدیل و بانضمام اجراییهرگاه سردفتر در صدور اجرائیه با اشکالی روبرو شود باید از صدور آن خودداری کرده و ظرف :۱تبصره .ی نمایدمستندات را ضبط و بایگان

صـدور اجراییـه فقـط نسـبت بـه تعهـدات :۲تبصـره .اسـتعالم و کسـب تکلیـف نمایـد ثبـت محـلساعت با طرح صریح اشـکال، از ۲۴ ».باشد و اجرای آن در صالحیت اداره ثبت باشد، امکانپذیر استاالجرا منجزا قید شده الزم ای که در سند شدهحال

یـا مفـاد آن را بـه موقـع اجـراء بگـذارد ظـرف ده روزباید متعهد از تاریخ ابالغ اجرائیه): «١٣٩٨شده (اصالحی نامۀ یادآیین ٢١ مادۀ وفق .٣ندانـد بایـد اجرای مفاد اجرائیهاگر خود را قادر به .دگردان مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر یا ترتیبی برای پرداخت دین خود بدهد

ت مـذکور . بـدهکاری کـه در مـد اگر مالی ندارد صریحا اعالم کند ورا به مسئول اجراء بدهد صورت جامع دارائی خودظرف همان مدت تبصـره: .بـدهی خـود گـردد آن را بپـردازد قادر به پرداخت دین خود نبوده مکلف است هر موقع که متمکن از پرداخت تمام یا قسـمتی از

های متعهد از طریق نسبت به شناسایی و توقیف اموال و دارایی با تشکیل پرونده اجرایی الکترونیکیادارات اجرای ثبت مکلفند بالفاصله اقدام نمایند. مقررات این ماده ها که به هر نحو اطالعاتی در مورد اموال اشخاص دارند، های اطالعاتی سازمان ثبت و سایر دستگاهبانک

».شود، نخواهد بودمانع از توقیف اموالی که از سوی بستانکار به منظور تعقیب اجرائیه و استیفای طلب معرفی می نامۀ به موضوع چک اختصاص داده شده است:آیین ١٩٣تا ١٨٣از مادۀ .٤

ه بـه لـمتعهد اقامـت محـل یـا چک در آن محل واقع شده ۀکنندصادر حساب طرف که بانک یمحل چک از یـ درخواست اجرا۱۸۳مادهمصدق یفتوکپو اصل ینچنو هم یهمخصوص صدور اجرائ ۀتقاضانام مکلف است بستانکار ،یهصدور اجرائ یبرا. آیدیعمل م

اصـل چـک را ممهـور بـه مهـر . دفترخانـه یـدارائـه نما یهاجرائ یرشمسئول پذ رسمیاسناد ۀدفترخانرا به آن یبرگشت یچک و گواه .نمایدیاجرا شد) نموده و آن را به بستانکار مسترد م یرش(پذ

کـه در تهـران یاسـناد رسـم یهادفترخانـهدر خـارج از کشـور یرانـیا یهـاصادره از شـعب بانـک یهاچک یـ درخواست اجرا۱تبصره به عمل خواهد آمد. گردد،یم نی سازمان ثبت مع ۀنامیوهش

الزم االجراسند

صدورقابلدادگاهازحکمصدوربدونکهرسمی ايسندطلبرسمیسندمثلباشدسندمدلولاجراءبراياجرائیه

صدورقابلدادگاهازحکمصدوربدونکهعادي ايسندچکمثلباشدسندمدلولاجراءبراياجرائیه







۱۰۹

صـورت، یـن. در ایدالزم را از اداره ثبت درخواست نما یگواه ،ضمن اعالم انصراف تواندیم چک ۀدارند ،یهاز صدور اجرائـ پس ۲تبصره )۱۳۹۸ ی. (اصالحگرددیپرونده مختومه مو وصول االجراء برابر مقرراتابالغ شده باشد، حق یهاگر اجرائ

دارد. یهصدور اجرائ مانده حق یچک نسبت به باق ۀاز مبلغ آن بدون محل باشد، دارند یـ هرگاه چک نسبت به قسمت۱۸۴ ماده موکول به رفع تعارض از همان بانک است. یهصدور اجرائمتعدد و متعارض از بانک صادر گردد هایینامهـ هرگاه گواه۱۸۵ مادهمطالب مذکور در ینو همچن شودیدر متن چک نوشته م… به عنوان بابت یکه گاه یمورد مطالب چک در ۀصادرکنند یـ دعو ۱۸۶ ماده

در یـهقابـل صـدور اجرائمرقـوم در چـک وجـه و فقـط باشدینم یدگیقابل رسدر اداره ثبت یسمورد ظهرنو ظهر چک در .باشدیاداره ثبت م

از وصـول وجـه چـک یبـرا یـهمانع درخواست صدور اجرائ داریتبه مقامات صالح محلیب چک ۀصادرکنند یه اعالم جرم علـ ۱۸۷ ماده صادر شود. یباره از طرف مقامات قضائ یندر ا یدستور ینکهنخواهد بود مگر ا اداره ثبت یقطر

ینچنـو هم صدور چـک را دارد که حق یکس یچک با امضا یرز یعدم مطابقت امضا علت بهـ اگر عدم پرداخت وجه چک ۱۸۸ ماده .صادر نخواهد شد یهدر اداره ثبت اجرائ باشد یاشخاص حقوقفقدان مهر در

یسـیبـه نـام او ظهرنو یـا یـدهدر وجه او صادر گردچک که یدارد اعم است از کس یهصدور اجرائ یتقاضا چک که حق ۀـ دارند۱۸۹ ماده .در وجه حامل) یهامورد چک حامل چک (در یا شدهمتضـامنا صـاحب حسـابو چـک ۀصـادرکنندشده باشد از طرف حساب صادر یندگینما یا وکالتکه چک به یصورت ـ در۱۹۰ ماده

.شودیآنها براساس تضامن صادر م یهعل یهبستانکار اجرائ یمسئول پرداخت وجه چک بوده و به تقاضانسـبت بـه مبلـغ امضاءکننده یهعل یهاز آنان باشد اجرائ یاحد یصاحبان حساب متعدد بوده و چک با امضا که یـ در موارد۱۹۱ ماده .گرددیصادر م چک صادر خواهد شد. یدپس از سررس یهاجرائ داروعده یهاچکمورد ـ در۱۹۲ مادهمطالبه استرداد الشـه چـک را یاجرائ یاتعمل یبضمن اعالم انصراف از تعق تواندیم دارنده چک چک یهپس از صدور اجرائـ ۱۹۳ ماده

پرونده مختومه محسوب است. مورد یندر ابپردازد و یداالجرا را باابالغ شده باشد، حق یهصورت اگر اجرائ ینا بکند در اجرای چک ممکننمود. پس علیه ظهرنویسان و ضامنین درخواست اجرای چکدرخواست توانصادرکننده میفقط علیه یثبت از طریق .٥

نیست.چک سند کهاینرغم است. علی و عادی مختص به برخی اسناد رسمی دادگاه، بدون مراجعه به یاقدام به صدور اجراییه از طریق ثبت .٦

دستور به اجرای ؛ به عبارت بهتر،رسمی را در مورد چک نیز جاری دانسته است االجرابودن برخی از اسناد الزم ویژگی رسمی نیست مقنن سند صادر ۀکنندتنظیم حسب مورد توسط مراجع صالح ثبت یا سردفتر سند رسمی (و یا در حکم سند رسمی مانند چک)

.شودمیمراجعه شده مؤثر یثبت مراجعچک چه زمانی برگشت خورده و در چه زمانی به کهمواعد نیست یعنی این رعایت، نیازی به طریق ثبتیدر .٧

نیست.







۱۱۰

انک در عرف بانکداری تأیید شده اء موجود در بدر چک با نمونه امض س، باید مطابقت امضاء منعکیاز طریق ثبت اجرائیهبرای صدور .٨در چک نخورده باشد صاحب حساب حقوقی ص شخ هر م در صورتی هم که .به طریق ثبتی اقدام کرد تواننمی ،صورتاین د. در غیر شاب

.ثبت اجرائیه صادر نخواهد شد ۀدر ادار و صـادرکنندهعلیـه در شود یا مدیران شرکت مبادرت به صدور چک کنند اجراییه بـه نحـو تضـامن اچنانچه چک به وکالت یا نمایندگی ص .٩

اصـیل و کنندهامضـاءاجرائیـه علیـه (دارنـدۀ چـک) بسـتانکاربـه تقاضـای ؛ بـه عبـارت بهتـر، صاحب حسـاب صـادر خواهـد شـد .شوداساس تضامن صادر می بر حساب)(صاحب

االجراالزمسند است. چک سند رسمی در حکم. چک باشدمی سند تجاریاست. چک سند عادینیست. چک سند رسمیچک .١٠ .باشدمی

شود، ضمنا شامل اجرائیه است که هزینۀ آن از حقوقی و کیفری بیشتر است ولی بعد از اجرا وصول می عشر هزینۀ اجرای ثبت، نیم .١١ شود.الوکاله نمیخسارت تأخیر تأدیه و حق

پرداخت چه کدام مسؤولیت هر نفر چک را امضاء کرده باشند ٤و همۀ باشند مثال چهار نفر باشند متعددچک صادرکنندگان: اگر سؤالاما نکتۀ مهم این است رضی مطرح استع متعدد مسؤولین چک هستند یعنی بحث وجه چهارم یکپرداخت کدام مسؤول هرمبلغی را دارند؟

صادر امضاءکننده نسبت به مبلغ چک یهعل یهاجرائ از آنان باشد یاحد یچک با امضا وصاحبان حساب متعدد بوده کهیدر مواردکه .گرددیم

:ق تقدیم دادخواستیدعوی تجاری از طر اقامۀ :طریق سوم پیگیری چکاقامۀ دعوی تجاری نماید مزایای اقامۀ دعوی با تقدیم دادخواست نویسانظهر و صادرکنندهاعم از مسؤولین ۀهمعلیه تواندمیدارندۀ چک

تجاری از قرار ذیل است: ؛از جمله ظهرنویسان مسؤولیناقامۀ دعوی علیه همۀ -الف

).بدون تودیع خسارت احتمالی(صدور قرار تأمین خواسته -ب شرایط اقامۀ دعوی تجاری:

تجارت برحسب مورد..ق ٣١٧و ٣١٥مستندا به مواد تاریخ صدور چکاز ماه ٤روز یا ٤٥روز یا ١٥در ظرف پرداختگواهی عدم اخذ .١ مورد. برحسبق.تجارت ٣١٤و ٢٨٧و ٢٨٦مستندا به مواد گواهی عدم پرداخت اخذاز تاریخ ظرف یک سال یا دو سال در اقامۀ دعوی .٢

درخواست صدور قرار تأمین خواسته نمود. توانمیذیل با سه استناد چک: در مورد نکتهماهه مقرر ٦. در این صورت بایستی مواعد بدون تودیع خسارت احتمالی )١٣٩٤با اصالحات ١٣٩٢(مصوب ک.ق.آ.د ١٠٧مستندا به ماده -

البته استناد به این ماده صرفا در مراجع جزایی مورد قانون صدور چک رعایت شده باشد یعنی چک باید دارای جنبه کیفری باشد. ١١در ماده ی ن تقاضا مبتنی. هرگاه ابخواهدان خود را از بازپرس ین ضرر و ز یتأم تواندیم یشاک«ک مقرر داشته:.د.آق. ١٠٧قبول است، چراکه مادۀ

».... کندین خواسته صادر میقابل قبول باشد، بازپرس قرار تأم ۀبر ادلدر مورد چک، نظر قوی بر این است که با توجه به .م بدون تودیع خسارت احتمالی.ق.آ.د ١٠٨ق.تجارت و بند ج ماده ٢٢٨ماده مستندا به -

اخذ باشد و دارندۀ چک در صورت می واخواست عدم تأدیه، جایگزین گواهی عدم پرداخترأی وحدت رویۀ ایجادشده که مقرر داشته در چک، مند باشد یعنی مطابق این نظر اگر دارندۀ چک بر تواند از مزایا بهرههمچنان می هماه ٤روزه یا ٤٥روزه، ١٥اعد گواهی عدم پرداخت در مو

ماهه اقدام به اخذ گواهی عدم پرداخت نموده باشد همچنان ٤روزه یا ٤٥روزه یا ١٥ق.ت در مواعد ٣١٧و ٣١٥حسب مورد مطابق مواد ین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی را بنماید.تواند درخواست صدور قرار تأممی







۱۱۱

ق.ت عمل ٣١٧و ٣١٥(در صورتی که خواهان به وظایف قانونی مقرر در مواد .با تودیع خسارت احتمالی .مق.آ.د ١٠٨دا به بند د ماده مستن - نکرده باشد.)

درخواست صدور قرار تأمین خواسته نمود. توانمیبا دو استناد ذیل سفتهو برات: در مورد نکتهمنجر به اگر این دو سند در مورد برات و سفته .بدون تودیع خسارت احتمالی م..آ.دق ١٠٨ق.تجارت و بند ج ماده ٢٩٢مستندا به ماده -

، صدور قرار تأمین خواسته منوط به تودیع واخواست عدم تأدیه در خارج از مؤعد قانونی باشدو همچنین اگر واخواست عدم تأدیه نشده باشدتودیع خسارت احتمالی منوط به آن است که خواهان در مهلت قانونی ده خسارت احتمالی خواهد بود یعنی صدور قرار تأمین خواسته بدون

روزه واخواست عدم تأدیه را بعمل آورده باشد. .خسارت احتمالی با تودیع .مق.آ.د ١٠٨دا به بند د ماده مستن -

تواند دعوای حقوقی طرح کند؟: چه کسی میتست دارندۀ چکی که گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است. × إلیه قرار گرفته است.دارندۀ چکی که با ظهرنویسی پس از صدور گواهی عدم پرداخت منتقل × دارندۀ سند است.دارندۀ چکی که بعد از صدور گواهی عدم پرداخت به واسطۀ ارث × همۀ موارد

: از طریق دادگاه صدور اجرائیه: م پیگیری چکریق چهار طگواهینامه عدم پرداخت، از ۀتواند با ارائچک می ۀارندد«بدین شیوه بیان شده است: ١٣٩٧قانون صدور چک اصالحی ٢٣مادۀ این طریق در را درخواست نمایـد. دادگـاه مکلـف تعرفه قانونی الوکاله وکیل طبقحق و کسری مبلغ چکرائیه نسبت به صدور اجدادگاه صالح

در متن چک، وصـول وجـه -الف :اجرائیه صادر نماید هر دویا کنندهصادر ، صاحب حساباست در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه گواهینامـه -ج انجام معامله یا تعهـدی اسـت؛در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین -ب ق شرطی نشده باشد؛آن منوط به تحق

مفقـود یـا کنـدادعـا می صـادرکننده یـا ذینفـعی کـه چک[های آن این قانون و تبصره ١٤عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ».باشد صادر نشده ]سرقت یا جعل شده یا از طریق کالهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده

صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابالغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چـک ترتیبـی بـرای «در این طریق ، اجرای احکام دادگستریحسب درخواست دارنده، ،صورتپرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این

ه مورد اجراء گذاشته و نسبت به استیفای مبلغ چـک اقـدام ب ١٣٩٤های مالی مصوب محکومیت ۀ اجرایقانون نحوق طباجرائیه را ».نمایدمی

تواند از دادگاه نیز تقاضای صدور اجراییه نماید؛ یعنی عالوه این مادۀ بیست و سه به نظر مالکریمی مهمه! به موجب این ماده دارندۀ چک میباشد و از طریق مرجع ثبتی امکان صدور اجرائیه دارد از االجرا میقانون صدور چک، چک، سند عادی در حکم الزم ٢بر اینکه به موجب مادۀ

الوکاله وجود دارد به شرط آنکه چک مربوطـه، چـک مشـروط یـا مقیـد بابـت طریق دادگاه نیز امکان صدور اجراییه نسبت به مبلغ چک و حق و یا چکی که مواجه با دستور عدم پرداخت شده نباشد. تضمین

برات:







۱۱۲

شرط ٧ق.تجارت برای ٢٢٦شرط دیگر را در مورد برات اعالم نموده است. در ماده ٨ق.تجارت عالوه بر امضاء یا مهر برات دهنده ٢٢٣ماده آن است که در صورت فقدان یکی از این شرایط، نوشته دیگر شدهبینیپیشکرده است. ضمانت اجرای بینیپیشاز این شرایط، ضمانت اجرا

.تجارت ق ٢٢٣ماده ١ق.تجارت در خصوص بند ٢٢٦سند تجاری قلمداد نگردیده بلکه فقط یک سند عادی قلمداد خواهد شد. در ماده رح طمو دارندۀ برات گیربراتو کشبراتند بحث س باشد که در چند جای این امر آننشده است. شاید دلیل این بینیپیشایی ضمانت اجر

ق.تجارت آن است که در صورت فقدان یکی از شرایط، ٢٢٦. از طرف دیگر در ماده باشدنمیشده و نیازی به درج این که نوشته برات است اگر نوشته فاقد مهر یا امضاء برات دهنده باشد دانیممی آنکهحال. شودمینوشته، دیگر سند تجاری قلمداد نگردیده بلکه سند عادی قلمداد

قابلیت استناد ندارد.ای یعنی چنین نوشته شودمیبلکه حتی سند عادی هم قلمداد ن گرددنمیسند تجاری قلمداد تنهانهدر )اثر انگشت است ،از مهرمنظور ( .تجارت صدور برات را هم با مهر تنها تجویز کرده و هم با امضاء تنهاق ٢٢٣ در ماده قانونگذار نکته: نها تجویز نموده است.تبا امضاء مهر تنها و هم اق.تجارت نیز مقنن صدور سفته را هم ب ٣٠٨ماده را فقط با امضاء تجویز نموده صدور چکمقنن است بلکه.تجارت صدور چک با مهر تنها تجویز نشده ق ٣١١در مورد چک در ماده آنکهحال

نتوانند مبادرت به صدور چک کنند. سوادبیافراد خواستهمیاست. علت این امر آن است که چک دارای جنبۀ کیفری بوده و مقنن پذیرامکانبرات است که آیا با مهر تنها ظهرنویسی این سؤالدانسته است. حال پذیرامضاء امکانق.تجارت ظهرنویسی برات را با ٢٤٦نکته:

.تجارت خلق یعنی صدور ق ٢٢٣در ماده قانونگذار ازآنجاکهاین است که نظر اقوی اما ؛معتقدند خیر ٢٤٦است یا خیر؟ برخی با توجه به ماده نویسی آن نیز با مهر تنها صحیح خواهد بود.ظهر اولیطریقبهاین سند تجاری را با مهر تنها تجویز نموده و

:)شرایط اساسی براتبرات ( گانههشتشرایط نوشته برات است: اینکهشرط اول: قید

یگر منتفی است.د گفته شد که این شرط فاقد ضمانت اجرا است زیرا احتمال اشتباه این سند با اسناد شرط دوم: قید تاریخ صدور برات:

تب است:ی قید تاریخ برات مزایای ذیل متر براکه آیا برات دهنده در تاریخ صدور برات صالحیت صدور این سند تجاری را داشته یا خیر؟ برای کندمیقید تاریخ صدور برات مشخص اوال

مثال ورشکسته یا محجور بوده است یا خیر؟زمان صدور خود قانون حاکم درتابع حیث صدور از اسناد دانیممیزیرا گرددمیحاکم بر قضیه مشخص قانون تاریخ برات، از طریق ثانیا:

.باشندمیق.تجارت چنانچه در ظرف یک ٢٧٤. برای مثال مستندا به ماده شودمیثالثا: از طریق صدور برات در برخی موارد مرور زمان دعوی مشخص

رنویسان را ظه بر علیه اقامۀ دعویی به عمل نیامده باشد. دیگر دارندۀ برات حق ضتور برات اقدام مق، از تاریخ صدرؤیتسال در برات به نخواهد داشت.

برات به وعده از تاریخ صدور برات سررسیدیعنی در موردی که شودمیبرات مشخص سررسیدتاریخ صدور برات در برخی موارد از طریقرابعا: .شودمی از طریق تاریخ برات مشخص سررسیدباشد تاریخ

که تاریخ صدور برات و مبلغ برات بایستی به تمام حروف قید شود. حال اگر تاریخ صدور یا مبلغ برات ق.تجارت مقرر داشته ٢٢٥: ماده سؤالنشده است بنابراین برات بینیپیشحکم این ماده ضمانت اجرایی برای ازآنجاکهتی دارد؟ یعد تنها قید شود چنین براتی چه وضفقط به عد

همچنان معتبر است. شرط سوم:







۱۱۳

را مردد بین گیربرات تواننمی بنابراین ؛الزاما باید شخص معین باشد گیربراتباشد یا شخص حقیقی. حقوقی شخصاست محتمل گیربرات محتمل است واحد باشد و محتمل است متعدد باشد. گیربراتچند نفر قرار داد.

؟ پذیرش این امر در حقوق ایران مشکل است. در صورت جمع دو عنوان برات باشد گیربرات تواندمی حالدرعین: آیا خود برات دهنده سؤال سفته قلمداد نمود. توانمیرا ایدر شخص واحد در صورت جمع سایر شرایط چنین نوشته گیربراتدهنده و

نه خواهد بودمتوجه اصیل مسؤولیت صورت در این باشد. یا نمایندگیبه وکالت .تق ٢٢٧ماده به است مستند برات ممکن صدور :نکته نماینده.

: تعیین مبلغ برات:شرط چهارمنمود. اگر برات متضمن غیرپولیدر برات تعهد به انجام سایر تعهدات تواننمی بنابراین ؛برات الزاما بایستی متضمن پرداخت وجه نقد باشد

دیگر سند تجاری برات قلمداد نگردیده بلکه فقط یک سند عادی است. اینوشتهتعهد غیرپولی باشد چنین ٦نمود زیرا مطابق ماده ات تعهد به پرداخت یک ارز خارجی در بر تواننمی بنابراین ؛برات بایستی متضمن پرداخت وجه رایج کشور باشد

داد شده است. الزم به ذکر است اگر صدور برات ق قلممعامالت ارزهای خارجی جرم قاچا ١٣٧٤.نحوۀ اعمال تعزیرات حکومتی مصوب ققید ارز خارجی در برات نخواهد داشت اما در این قبیل موارد محاکم به دلیل احترام به پول رایج کشور، حکم به باشددارای منشاء خارجی

ریالی ارز خارجی خواهند داد. معادل : تعیین مکان تأدیه برات:شرط پنجم

.دیگر باشدیا مکانی گیربراتاست محل اقامت محل پرداخت برات محتملشده در برات به جای دیگر تغییر دهد یا خیر؟ پاسخ این است که باید مکان تأدیه را از محل تعیین تواندمیدر هنگام قبولی گیربرات: آیا سؤال

بخواهد مکان تأدیه را در داخل همان شهر تغییر دهد مثال محل پرداخت برات گیربرات اینکهبین دو مورد قائل به تمایز شویم. مورد اول تأدیه را داخل شهر نبرات، مکادر هنگام قبولی تواندمیکه دفتر تجاری تاجر در بازار است تعیین شود. در این صورت تاجر گیربراتاقامتگاه

یر دهد. این امر ایرادی ندارد.ان از دفتر تجاری خود مثال به بانک طرف حساب خود تغیتهر نیست. گر تغییر دهد. چنین تغییری پذیرفتهبخواهد محل پرداخت وجه برات را از تهران به یک شهر دی تاجر اینکهمورد دوم

برات: سررسیدتعیین :شرط ششم ذیل باشد: تمحتمل است به یکی از چهار صور برات سررسیدق.تجارت ٢٤١مستندا به ماده

رؤیتبه .١ رؤیتبه وعده از .٢ به تاریخ معین .٣مثال شودمیدیگر سند تجاری قلمداد ن اینوشتهفوق باشد چنین برات به غیر از چهار صورت سررسیدبه وعده از تاریخ صدور چنانچه .٤

برف دشبرات را روز با توان سررسیدنمیداد. همچنین برات را تاریخ مسافرت وزیر امور خارجه فالن کشور به ایران قرار سررسید تواننمی و مواردی از این قبیل قرار داد.

ق.تجارت: ٢٤٢تفسیر ماده

آن مشخص نشده باشد زیرا سررسیدنیست که وعده اینبیز برات است. پس منظور مقنن ا رؤیتبرات به در اینجا وعدهبیبرات منظور از .شودمیمشخص نشده است سند تجاری قلمداد ن سررسید آنبراتی که دانیممی

: قید نام دارندۀ برات:شرط هفتم







۱۱٤

در وجه صادر شوند. برات الزاما بایستی نهم در وجه شخص معی و هم در وجه حامل توانندمی برعکس سفته و چک که در هنگام صدورکه برات در وجه شخصی یعنی درآوریمحامل صورتبهیم برات را توانمیجه حامل صادر گردد. البته در و تواندنمیصادر شود و شخص خاصی

دیگری قرار دهد در این صورت برات در وجه حامل درخواهد رایتاء نماید و در اخضبرات را ام ،یهل ا تقل نم قید نامبدون او صادر شده چنانچه تواندمیظهرنویسی کند خواهدمی برای کسی که »ب«. در اینجا گیربرات: »ج«برات، ۀ: دارند»ب«برات، ۀصادرکنند: »الف«ال: آمد. مث

نام او را قید نکند و فقط امضاء کند.بدون امضاء آن را به دیگری منتقل کند و فایدۀ عملی این اقدام آن تواندمیآن است که دارندۀ سند حاملاسناد تجاری در وجه ۀمزیت عمد

علیه او اقامۀ دعوی نمود. عیب این تواننمیکه برات را امضاء نکرده است ایدهندهانتقالوجه سند تأدیه نشود آن سررسیداست که اگر در صورت سرقت یا مفقود شدن اثبات مالکیت آن بسیار دشوار است. درنوع سند این است که

.باشدمیغیرقابل ظهرنویسی شرط درجنویسی نمود ظهر غیرقابلسند تجاری را توانمی: تنها طریقی که نکتهچه تجاری به دیگری منتقل شود علیرغم این شرط، سند باشد اما شدهدرجسند تجاری سی تجاری درینوشرط غیرقابل ظهر هرگاه: سؤال

.شودمیانتقال، انتقال مدنی محسوب آن بار است؟ ظهرنویسی تجاری باطل است و اثری برچنین براتی معتبر است آیا. بحث است که داست که فاقد برخی مندرجات باش یتچیست؟ براء سفید امضاظور از برات سفید مهر یا ن: مسؤال

اجازۀ تکمیل مندرجات را گرفته باشد چنین صادرکنندهاگر از باب وکالت باشد معتبر است یعنی اگر دارندۀ سند تجاری از گویندمییا خیر؟ براتی معتبر است.

رات نسخه چندم است.: قید این که بشرط هشتمنموده اما باید توجه داشت این ضمانت اجرا در مواردی بینیپیش.تجارت مقنن برای این مورد نیز ضمانت اجرا ق ٢٢٦که در ماده هرچند

است که برات در بیش از یک نسخه صادر شود پس از برات در یک نسخه صادر گردد قید که برات نسخه چندم است الزامی اعمالقابل .باشدنمی

دارد. گیربراتبرات عبارت است از طلب یا اعتباری که برات دهنده در نزد محل برات: برات و تئوری محل محل برات محل . اثر پذیرش تئوری شودمیبرات به دارندۀ برات منتقل صادرکنندۀبرات از صدور برات محل محضبه گویدمیتئوری محل برات

برات ورشکسته شود، دیگر ادارۀ تصفیه یا سررسید صادرکنندۀاما قبل از گیربراتآن است که اگر پس از صدور برات و پس از قبولی آن توسط کند مراجعه گیربراتلبه طلب منشاء صدور برات به تساوی حقوق بستانکاران برای مطا استناد اصلبه تواندنمیبرات صادرکنندۀمدیر تصفیۀ

باید به جای یک بدهی دو بار گیربراتاگر تئوری محل برات پذیرفته نشود آنکهحالخواهد بود. مسؤولفقط در قبال دارندۀ برات گیربراتو دارندۀ به دیگر باریکورشکسته به استناد اصل تساوی حقوق بستانکاران و صادرکنندۀبه ادارۀ تصفیه یا مدیر تصفیه باریک پرداخت کند.

استناد بودن ایرادات در قبال دارنده با حسن نیت سند تجاری. غیرقابلبرات به استناد اصل برات یک تئوری فرانسوی است در هنگام تدوین کنوانسیون یکنواخت ژنو به دلیل اختالف کشورها پذیرش یا عدم پذیرش این تئوری محل

خیر. برخی الادر قوانین داخلی خود آن را بپذیرد و شدتا هر کشوری که مایل باتئوری این امر جزو مواد اختیاری کنوانسیون قلمداد شد خود آن را ین داخلی خود آن نقوا درولی برخی کشورها که اندپذیرفتهقوانین آن را به موجبوق داخلی خود سه در حقنکشورها مثل فرا

برات را پذیرفتند. نپذیرفته بودند در عمل خأل ناشی از عدم پذیرش این تئوری را احساس کردند لذا از طریق درج شرط در برات تئوری محل ل برات پذیرفته شده است یا خیر؟: آیا در حقوق ایران تئوری محسؤال

این تئوری وجود ندارد. موردپذیرشنص صریح در قوانین ایران در تئوریاز هاییرگهق.تجارت ٢٧٤و ٢٩٠این تئوری را پذیرفت؟ خیر، زیرا مواد توانمی: آیا در حقوق ایران با درج شرط در خود برات سؤال

آن را نپذیرفته است یعنی قانون ایران تعهدات بوده اماایران مطلع از وجود تئوری محل برات قانونگذارمحل برات بوده و بیانگر آن است که







۱۱٥

بابت یک بدهی باید وجه برات را دو گیربراتبنابراین در حقوق ایران ؛اصل تساوی حقوق بستانکاران را به تئوری محل برات ترجیح داده استورشکسته. البته باید توجه داشت بابت یکی از این صادرکنندۀبه ادارۀ تصفیه یا مدیر تصفیۀ باریکبرات و به دارندۀ باریکبار پرداخت کند.

ورشکسته شود. صادرکنندهداخل در صف غرمای تواندمی گیربرات هاپرداخت شرایط قبولی برات:

مفید باشد. تواندمیمقررات مدنی به موجبقبولی برات بایستی به صورت کتبی باشد. پس قبولی شفاهی فقط .١ مقررات مدنی مؤثر خواهد بود. به موجبقبولی برات بایستی در خود برات به عمل آید. قبولی در سند جداگانه فقط .٢ .باشدنمی برای تحقق قبولی صرف امضای قبول کننده کافی بوده و نیازی به درج عبارت دیگر .٣

تجارت بایستی آن ق. ٢٣٥نامبرده در ظرف چه مدتی باید آن را قبول یا نکول نماید؟ مستندا به ماده رگیبرات: از تاریخ ارائه برات به سؤال ساعت قبول یا نکول نماید. ٢٤را فورا یا نهایتا ظرف

ا قبل از استرداد آن به دارنده برات، ام کردهآن را امضاء گیرگیر نماید اگر براتبراتقبولی برات را تسلیم اخذدارندۀ برات جهت هرگاه: سؤال نکول شده؟ یا شودمیامضاء خود را خط بزند آیا چنین براتی قبول شده محسوب

آن را نکول شده قلمداد نمود: توانمی کنوانسیون یکنواخت ژنو آن را نکول شده قلمداد کرده است. در حقوق ایران نیز با دو دلیل ذیلق.مدنی برای ایجاد عمل حقوقی هم وجود قصد انشاء الزم است و هم ابراز قصد انشاء الزم است در فرض ١٩١دلیل اول: با توجه به ماده

ء قلمداد کرد. چون قبل از ابراز قصد انشاء امضاء خط خورده است لذا قبولی نشاامضاء را قصد انشاء و استرداد سند را ابراز قصد ا توانمیفوق محقق نشده است.

پس از گیربراتخوانند و رد قضیه فوق محتمل است و بعد آن را می کنندمیدلیل دوم: در عرف عوام جامعه، اشخاص اول اسناد را امضاء مقرر ق.تجارت که ٢٣١اء را خط زده است. الزم به ذکر است ماده ضمو ا باشدنمی دهندهشده است که اصال بدهکار به براتاء متوجه امض

کننده حق نکول ندارد منصرف از این مورد است زیرا در این مورد بحث ما بر سر این است که آیا قبولی تحقق یافته است یا خیر؟داشته قبول موارد نکول برات:

. این از مصادیق بارز نکول برات است.کنمنمیمحتمل است برات را صریحا نکول نماید مثال بنویسد قبول گیربرات .١گیر را پیدا کند باز از موارد . اگر دارندۀ برات نتواند براتشودمیحسوب ممحتمل است امتناع از قبول یا نکول نماید این نیز نکول گیربرات .٢

نکول برات است.دود در ح گیربراتد توجه داشت در قبولی مشروط را به صورت مشروط قبول کند این نیز از موارد نکول برات است. بای گیربراتچنانچه .٣

است. مسؤولشرط ق.تجارت) ٢٣٧تفسیر ماده ( مزایای اعتراض نکول

اعتراض نکول به عمل آورد. مزایای تواندمیر برات را نکول کند دارندۀ یگمراجعه کند اگر برات گیربراتقبولی به اخذچنانچه دارندۀ برای مطالبۀ ضامن نماید. اگر ضامن آنهایعنی برات دهنده و ظهرنویسان مراجعه نموده و از مسؤولینبه تواندمیاعتراض نکول آن است که دارندۀ

معرفی کردند مشکلی نخواهد بود ولی اگر ضامن معرفی نکنند برات مؤجل حال خواهد شد. بین حقوق ایران و کنوانسیون یکنواخت ژنو در تبدیل به برات حال مؤجلیون یکنواخت ژنو با اعتراض نکول برات نکول یک تفاوت عمده وجود دارد. در کنوانسخصوص مزیت اعتراض

مسؤولینبه تواندمیحال نخواهد شد بلکه پس از اعتراض نکول دارنده مؤجلدر حقوق ایران با اعتراض نکول برات آنکهحال شودمی فی نکردند برات حال خواهد شد.ر ضامن بخواهد اگر ضامن مع آنهامراجعه نموده از

.تجارت:ق ٢٣٨تفسیر ماده ٢شماره برات ١برات شماره







۱۱٦

صادرکننده: »د«آقای : صادرکننده»الف«آقای : دارنده»ه«آقای آقای ب. دارنده

گیربرات: »ج«آقای گیربرات: »ج«آقای ١٠/٩/٨٢: سررسید ١٠/٤/٨٢برات: سررسید

وجه برات را سررسیددر صورت ١در برات شماره گیربراتدر هر دو مورد یک نفر است و هر دو برات را قبول نموده است. گیربراتمثال:

مراجعه کند، گیربراتبه تواندمی ٢. متعاقب آن دارندۀ برات شماره آوردمیدر اینجا اعتراض عدم تأدیه به عمل »ب«تأدیه نکرده است. آقای ضامن گیربراتت که اگر سمورد این ماده بحث بر سر این ا در بدهد یا پرداخت وجه برات را به نحو دیگری تضمین کند.د ضامن یا بای گیربرات

نکرده است اما با وحدت بینیپیشضمانت اجرایی را ٢٣٨ت؟ ماده سندهد و یا پرداخت وجه برات را به نحو دیگری تضمین نکند تکلیف چیگفت اگر ضامن ندهد و یا پرداخت وجه را به نحو دیگری تضمین نکند برات مؤجل تبدیل به برات حال توانمیق.تجارت ٢٧٣مالک از ماده

.شودمی مزایا اعتراض عدم تأدیه:

.تجارت.ق ٢٩٢ماده ق.آ.د.مدنی و ٠٨صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی مستندا به مواد -١ از جمله ظهرنویسان. مسؤولیناقامۀ دعوی علیه همۀ -٢

باشد و متعاقب آن اقامۀ دعوی نیز در آمدهنکته: استفاده از مزایایی فوق منوط به آن است که اعتراض عدم تأدیه در موعد قانونی به عمل باشد. آمدهموعد قانونی به عمل

اعتراض یا واخواست یا پروتست: اعتراض دو نوع است: .١

واخواست نکول. -الف واخواست عدم تأدیه. -ب

برات را قبول ننموده است. گیربراتواخواست نکول مختص برات است و نمایانگر آن است که .٢گواهی عدم پرداخت در چک ١٣٦٩در سال ایجادشدهواخواست عدم تأدیه مختص به برات و سفته است. با توجه به رأی وحدت رویه .٣

.باشدمییگزین واخواست عدم تأدیه جا واخواست باید به صورت کتبی باشد. .٤ .آیدمیواخواست از طریق دادگستری به عمل .٥ مالک ما برای واخواست تاریخ ثبت آن در دفتر واخواست است نه ابالغ به طرف. .٦ سررسیدروز، روز ١٠است. باید توجه داشت در محاسبۀ سررسیدروز از تاریخ ١٠.تجارت ق ٢٨٠به ماده مستندا مهلت اعتراض عدم تأدیه .٧

.باشدمی ٢١/٤/٩٩باشد آخرین مهلت برای اعتراض عدم تأدیه ١٠/٤/٩٩برات سررسید. پس اگر شودمیو روز اقدام محاسبه ننکول کرد. الزم به ذکر است اقدام به اعتراض توانمی سررسیدتا بنابراین ؛مقنن در مورد اعتراض نکول مهلت خاصی را بیان نکرده است .٨

.تجارت در ظرف یک سال از تاریخ صدور برات به عمل آید.ق ٢٧٤در مورد برات به وعده از رؤیت، درخواست قبولی باید مستندا به ماده ابالغ به سایر مسؤولین الزامی بنابراین ؛سفته صادرکنندهدر برات و به گیربراتابالغ واخواست به متعهد اصلی الزامی است یعنی به .٩

نیست.







۱۱۷

) ٢٨٧-٢٨٦-٢٨٥-٢٨٤-٢٨٠ -٢٧٤( مواد .تجارت شامل همۀ مواعد مذکور درق ٢٩٠و ٢٨٩: آیا منظور از مواعد در مواد سؤال یا خیر؟ باشدمی

ق.تجارت ٢٩٠و ٢٨٩مواعد مذکور در همه مواد است و برخی معتقد بودند مواعد مقرر در مواد لبرخی محاکم معتقد بودند بله شامعدم اینکههیأت عمومی دیوان عالی کشور نظر دوم را پذیرفت یعنی نهایتا ق.تجارت نیست. ٢٨٤و ٢٨٥شامل مواعد مذکور در مواد

برای دارندۀ برات، رعایت . بنابراینکندمیبه حقوق دارندۀ برات ایجاد ن یاخدشهروز ١٠اعالم مراتب عدم تأدیه به ایادی ماقبل ظرف ق.تجارت الزامی نیست. ٢٨٥و ٢٨٤مواد

شرط معافیت دارندۀ سند تجاری از اعتراض نکول یا اعتراض عدم تأدیه چه وضعیتی دارد؟ منظور این است که اگر شرط شود دارندۀ سند .١٠استفاده نماید این شروط چه وضعیتی دارند؟ آنهای ااعتراض نکول یا اعتراض عدم تأدیه به عمل آورد از مزای اینکهتجاری بدون

دارند. برخی معتقدند به دلیل اصل حاکمیت اراده این شروط معتبر است اما نظر اقوی این است که به دلیل نظراختالفحقوقدانان اعتراض نکول و اعتراض عدم تأدیه دارای هزینۀ سنگین بوده و دانیممیزیرا اطل استمخالفت این شروط با نظم عمومی این شروط ب

با انعقاد قرارداد خصوصی مانع وصول درآمد دولت شوند. توانندمیاین هزینه جزء درآمد دولت است. اشخاص ن مداخلۀ شخص ثالث در برات:

به تفصیل در این زمینه بحث خواهیم در ذیلمداخلۀ شخص ثالث محتمل است یا برای قبولی برات باشد و یا برای پرداخت وجه برات که کرد:. این تأسیس حقوقی مختص به برات است زیرا بحث شودمیمداخلۀ شخص ثالث جهت قبولی که اصطالحا شخص ثالث گفته -الف

. قبولی آیدمیسند قابلیت اعمال دارد. قبولی شخص ثالث متعاقب نکول برات و متعاقب اعتراض نکول بعمل فقط در این گیرقبولی براتذینفع تواندنمی گیربراتباشد که محتمل است برات دهنده یا یکی از ظهرنویسان باشد. مسؤولینشخص ثالث بایستی به نفع یکی از

به نفع او برات را قبول کند. قبولی ثالث بر دکه برات را قبول نکرده است سمتی در برات ندارد که ثالث بتوان گیربراتد زیرا شقبولی ثالث با دو نوع است:

قبولی ثالث با درج شرط در برات: .١ر برات د شدهتعیین، برات را نکول کرد دارنده به شخص ثالث گیربراته اگر ک کندمییعنی برات دهنده در هنگام صدور برات شرط

ان مراجعه نماید. قانون تجارت ایران اشاره به این نوع قبولی ثالث نکرده است اما کنوانسیون ژنو آن را پذیرفته است و به اعتقاد حقوقدان ایران اشکالی ندارد. در حقوقپذیرش این نوع قبولی ثالث

شده مراجعه کند اگر تعیینقبولی به ثالث اخذنکول برات جهت در صورتصدور برات شرط شود که دارنده باید در هنگام اگر :سؤالولی رجوع کند دارندۀ برات چه بق اخذمراجعه به ثالث جهت در خصوصدارندۀ برات به این وظیفه خود گیر برات را نکول کند ولی اتبر

؟ فقط مزایای اعتراض نکول را ازکدامهیچهر دو یا خواهد داد؟ مزایای اعتراض نکول یا مزایای اعتراض عدم تأدیه یا از دستمزایایی را دست خواهد داد. مزایای اعتراض عدم تأدیه برای دارندۀ محفوظ خواهند ماند.

قبولی ثالث به ابتکار خود: .٢برات دهنده یا یکی از مسؤولین (یعنی ثالث پس از اعتراض نکول با ابتکار خود مداخله نموده و برات نکول شده را به نفع یکی از

ق.تجارت بیان شده است. ٢٤٠و ٢٣٩قبول نماید. مقررات این نوع قبولی ثالث در مواد )ظهرنویسان گیربرات: »الف« آقای ل:امث

برات صادرکننده: »ب«آقای : ظهرنویس اول»ج«آقای







۱۱۸

: ظهرنویس دوم»د«آقای : ظهرنویس سوم»ه«آقای : ظهرنویس چهارم»و«آقای : ظهرنویس پنجم»ز«آقای : دارنده برات»ح«آقای

به هر یک از ٢٣٧مطابق ماده تواندمیمراجعه کند و مواجه با نکول او شود گیربراتقبولی به اخذبرای سررسیداگر دارنده قبل از و حال اگر ثالثی به نفع یکی از ظهرنویسان مثال شودمیضامن بخواهد. اگر بر فرض ندادند، برات حال آنهاظهرنویسان رجوع کند و از

استفاده کند؟ ٢٣٧ی ماده ااز مزای تواندمیاین است که آیا دارنده همچنان سؤالظهرنویس سوم (ه) مداخله کند همچنان ینمسؤولق.تجارت حکایت از آن دارد که پس از قبولی ثالث باز مزایای ناشی از اعتراض نکول در قبال همۀ ٢٤٠ظاهر ماده

محفوظ است. پذیرش این نظریه به منزلۀ آن است که بگوییم تأسیس حقوقی ثالث عملی بیهوده است. برای پرهیز از این موارد بایستی شویم و لذا در قائلرا به نحوی تفسیر کنیم که هم ظاهر ماده را تا حدی حفظ کنیم و هم به تأسیس حقوقی قبولی ثالث اثر ٢٤٠ماده

، اعتراض نکول به عمل آورد و متعاقب آن ثالثی گیربراتفوق باشد، اگر دارندۀ برات بعد از نکول مسؤولینبراتی دارای موردی کهاز مزایای اعتراض نکول در قبال اشخاص تواندمیمداخله نموده و به نفع ظهرنویس سوم (ه) برات را قبول کند باید گفت دارندۀ برات

ضامن بخواهد و اگر ضامن ندارند برات نسبت به آنهاظهرنویسان چهارم و پنجم) همچنان استفاده کند یعنی از (مابعد ذینفع قبولی ثالث حال خواهد شد اما این دارندۀ برات پس از قبولی ثالث دیگر حق رجوع به ذینفع قبولی ثالث و ایادی ماقبل او را جهت استفاده از آنها

مزایای اعتراض نکول نخواهد داشت.و پذیردنمیندۀ برات آن را ر ه نموده ولی داوردی است که ثالث جهت قبولی مداخل.تجارت منصرف به مق ٢٤٠ته: برخی معتقدند ماده نک

از مزایای اعتراض نکول استفاده کند. تواندمیچون دارنده، مداخلۀ ثالث را جهت قبولی نپذیرفته، ق.تجارت بیان ٢٧٣الی ٢٧٠. مقررات پرداخت ثالث در مواد گرددمیمداخلۀ ثالث جهت پرداخت که از آن به پرداخت ثالث تعبیر -ب

ق.تجارت ذینفع پرداخت شخص ثالث را برات دهنده یا یکی از ظهرنویسان بیان نموده است. در این ماده ٢٧٠شده است. مقنن در ماده پرداخت ثالث به نفع برات دهنده و یا یکی از ذینفع پرداخت ثالث نامی برده نشده است. علت این امر آن است که اگر به عنوان گیربراتاز

باشد گیربراتاگر ذینفع پرداخت ثالث آنکهحالحق رجوع به ذینفع و ایادی ماقبل را خواهد داشت. کنندهپرداختظهرنویسان باشد ثالث ین سند تجاری است موضوع دیگر مشمول مقررات تجاری نیست بلکه بحث ایفاء دین از ناحیه غیر مدیون ، مدیون اصلی اگیربراتچون

گیربرات، مأذون از ناحیه گیربراتبه نفع کنندهپرداختکه در این فرض اگر ثالث باشدمیق.مدنی مطرح ٢٦٧در امور مدنی یعنی ماده باشد حق مراجعه به ایشان را دارد و اال خیر.

ق.تجارت: ٢٧١تفسیر ماده در برخی موارد درست است و در برخی موارد قانونگذاراست بیان تمام حقوق دارندۀ براتدارای کنندهپرداختثالث گویدمیاین ماده

به عمل آورد، اعتراض عدم تأدیهبرات ۀت را تأدیه نکند و دارند، وجه براسررسیددر گیربراتدرست نیست. برای مثال اگر در مثال قبل اقامۀ دعوی نموده و وجه برات را مطالبه کند. حال ح ،و ،ه ،د ،ج یعنی آقایان الف، ب، مسؤولینعلیه همۀ تواندمیمتعاقب آن دارندۀ

کنندهپرداختثالثی مراجعه نموده و وجه برات را به نفع ظهرنویس پنجم پرداخت کند در اینجا ثالث پس از اعتراض عدم تأدیه هرگاه) وجه کننده به نفع ظهرنویس سوم (هاما اگر ثالث پرداخت را دارد مسؤولینرجوع به همۀ دارای تمام حقوق دارنده برات است زیرا حق

و ظهرنویسان چهارمکننده دارای تمام حقوق دارندۀ برات نخواهد شد زیرا حق رجوع به ثالث پرداخت ،برات را پرداخت کرد در این فرض







۱۱۹

برات است بگوییم شخص ثالث ۀدارای تمام حقوق دارند کنندهپرداختتر است به جای این جمله که ثالث هب بنابراین ؛پنجم را ندارد مؤید این امر است. ٢٧٢را دارد. ماده اوایادی ماقبل و رجوع به ذینفع حق کنندهپرداخت

:کنندهپرداخت ثالث: شخص سؤال

دارندۀ برات است.دارای تمام حقوق .١ فقط حق رجوع به ذینفع را دارد. کنندهپرداختثالث .٢ حق رجوع به ذینفع و ایادی مابعد او را دارد. کنندهپرداختثالث .٣ ایادی حق مراجعه به ذینفع و کنندهپرداختثالث . ٤

را دارد. او بل ماق

:کنندهپرداخت: شخص ثالث سؤال

دارای تمام حقوق دارنده برات است. . ١ فقط حق رجوع به ذینفع را دارد. .٢ را دارد. گیربراتفقط حق رجوع به .٣ را ندارد. کسهیچحق رجوع به .٤

ق.تجارت: ٢٧٣تفسیر ماده وجه برات را خواهممیمن به نفع ظهرنویس دوم گویدمی. یکی اندآمدهنفر وبرای مثال، برات منجر به اعتراض عدم تأدیه شده است. د

پرداخت کنم. در اینجا پرداخت کدام را باید قبول کنیم؟ در اینجا باید خواهممیمن به نفع ظهرنویس سوم گویدمیپرداخت نمایم و دیگری مه و افراد ری الذب ٥ و ٤و ٣زیرا در این فرض ظهرنویسان نمایدمیپرداخت ثالثی پذیرفته شود که به نفع ظهرنویس دوم یعنی (د) پرداخت

.گردندمیبری تریبیشن معلوم نه ضامع . بدین شرح که اگر مضمونگیردمی: الزم به ذکر است حکم مقرر در فوق در مورد ضمانت نیز مورد استفاده قرار نکته

چک، برات، صادرکنندۀدر چک بنابراین ؛بری شوند تریبیشکه با پرداخت ضامن افراد شودمینه شخصی محسوب ع نباشد مضمونرا قبول گیربراتمنوط بر آن است که گیربراتنه فرض نمودن ع . مضمونشوندمینه فرض ع سفته، مضمون صادرکنندۀ ر سفته،دو گیربرات

کرده باشد. تفاوت ضامن و ظهرنویس:ظهرنویس کسی است که خود زمانی دارندۀ سند تجاری بوده است و آنکهحالرا نموده است مسؤولینت یکی از ضامن کسی است که ضمان

. ضامن هیچ وقت دارندۀ سند تجاری نبوده است.کندمیا ء ضمی آن سند به دیگری، ظهر آن را ام واگذار اهنگ دربرای مراجعه به کهآنحال: فایدۀ تشخیص ضامن از ظهرنویس چیست؟ آن است که برای مراجعه به ضامن رعایت مواعد شرط نیست. سؤال

، مواعد ظهرنویس رعایت مواعد شرط است یعنی اگر مواعد رعایت نشده باشد حق اقامۀ دعوی بر علیه ظهرنویس وجود ندارد. منظور از مواعداگر است. الزم به ذکر است منظور از ضامن در اینجا ضامن مدیون اصلی است. ق.ت ٣١٧و ٣١٥و ٢٨٧و ٢٨٦و ٢٨٠و ٢٧٤مقرر در مواد

من ظهرنویس نیز رعایت مواعد ت مواعد شرط است برای رجوع به ضابرای رجوع به ظهرنویس رعای ازآنجاکهظهرنویس دارای ضامن باشد شرط خواهد بود.







۱۲۰

در ١٣٧٤در سال ایجادشدهبرای رجوع به ضامن مدیون اصلی رعایت مواعد شرط نیست منبعث از رأی وحدت رویه گوییممی اینکه: نکته این زمینه است.

ای ظهرنویس؟ضمضامن فرض خواهد شد یا ا امضای ،ای مجهولضما آیا :سؤالکه آیا دانیممیای معلوم نیست بلکه منظور آن است که صاحب امضاء معلوم است اما نامضای مجهول این نیست که صاحب امضمنظور از

رنویس؟ فروض ذیل الزم به ذکر است:هنموده یا به عنوان ظاء ضمبه عنوان ضامن سند تجاری را ا ایشاناست »ب«دست آقای . در حال حاضر این سفته در کندمیصادر »ب«را در وجه آقای ایسفتهسفته، صادرکنندهبه عنوان »الف«آقای .١

»ج«آیا ایشان ضامن بوده یا ظهرنویس؟ در این مورد بدون تردید آقای اینکه. بدون قید شودمیدر ظهر سفته دیده »ج«اما امضای آقای .باشدمیبه عنوان ضامن مطرح

است. »ج«دست آقای ر. در حال حاضر این سفته دکندمیصادر »ب«را در وجه آقای ایسفتهسفته، صادرکنندۀبه عنوان »الف«آقای .٢اما قید نشده است که آیا ایشان به عنوان ضامن سفته را امضاء کرده و یا به عنوان شودمیسفته دیده در ظهر »ب«امضای آقای

.شودمیبدون تردید ظهرنویس فرض »ب«ظهرنویس. در این فرض آقای درباشد اما »ج«را در وجه حامل صادر کند که اگر حال حاضر این سفته در دست ایسفتهسفته، صادرکنندهبه عنوان »الف«هرگاه .٣

اء کرده یا ظهرنویس؟ حقوقدانان در عنوان ضامن این سند تجاری را امض به »ب«دیده شود تردید وجود دارد که آیا »ب«اء ظهر آن امض .شوندمیدارند. نظر اقوی این است که ایشان ظهرنویس تلقی نظراختالفایشان ضامن فرض شوند یا ظهرنویس. اینکه

ظهرنویسی:

شرایط ظهرنویسی: مقررات مدنی مفید و مؤثر است. به موجبظهرنویسی شفاهی فقط بنابراین ؛ظهرنویسی باید به صورت کتبی باشد .١مقررات مدنی مفید و مؤثر خواهد به موجبظهرنویسی سند تجاری باید در خود سند به عمل آید یعنی ظهرنویسی در سند جداگانه فقط .٢

شودمیویسی در سند جداگانه موجب نسند جداگانه معتبر است زیرا در این صورت ظهر ردتقدند ظهرنویسی ضی حقوقدانان معبود. بعویسی فقط در خود سند تجاری به عمل آید ناگر قرار باشد ظهر آنکهحالمورد ظهرنویسی قرار گیرد. تریبیشات یسند تجاری به دفاع

ظهرنویسی قرار گیرد. تواند موردمیی، کمتر ر سند تجانویس کافی بوده و نیازی به درج عبارت دیگر نیست. الزم به ر سی صرف امضای ظهی.تجارت برای تحقق ظهرنوق ٢٤٦ماده مستندا به .٣

همان اثر امضاء را دارد. )اثر انگشت(ذکر است ظهرنویسی با مهر تنها که آیا ظهرنویس در تاریخ دهدمینشان اینکهقید تاریخ مزایایی دارد از جمله هرچندقید تاریخ در هنگام ظهرنویسی الزامی نیست. .٤

ظهرنویسی صالحیت ظهرنویسی داشته است یا خیر؟ برای مثال آیا ورشکسته یا محجور بوده یا خیر؟ ضمنا از طریق قید تاریخ ویسی ظهرنویسی تابع قانون حاکم در زمان ظهرناسناد از حیث دانیممیزیرا شودمیسی مشخص یظهرنویسی قانون حاکم بر ظهرنو

.باشندمیبحث است که آیا رشتۀ ظهرنویسی باید مرتب باشد یا خیر؟ یعنی آیا مرتب نبودن رشتۀ ظهرنویسی بر حقوق دارنده برات خدشه ایجاد .٥

ق.تجارت معتقدند در حقوق ایران رشتۀ ظهرنویسی باید مرتب ٢٨٨و ٢٦٦که برخی از حقوقدانان مستندا به مواد هرچندیا خیر؟ کندمی باشد ولی این نظر ضعیف است.

یه.ل ا نام منتقل دقید تاریخ، سوم با قیمرتب بودن رشتۀ ظهرنویسی به طرق زیر قابل اثبات است: اول با قید شماره، دوم با به ذکر استالزم انواع ظهرنویسی:







۱۲۱

ظهرنویسی محتمل است به یکی از سه منظور ذیل به عمل آید:. در این ظهرنویسی، دارندۀ سند کندمیاء سند آن را به دیگری منتقل دارندۀ سند تجاری با امض یعنی ظهرنویسی به منظور انتقال: .١

، وجه برات را تأدیه نکند سررسیددر گیربراتو لذا اگر کندمیخود را نیز منتقل مسؤولیتبلکه کندمیتجاری فقط حقوق خود را منتقل نکه در هنگام انتقال، برات را امضاء نموده است را نیز ایدهندهانتقالدارندۀ برات پس از اعتراض عدم تأدیه حق اقامۀ دعوی علیه آن

پس از اعتراض عدم تأدیه علیه تواننمیدر هنگام انتقال، سند تجاری را امضاء نکند دهندهانتقالاگر دانیممیخواهد داشت. البته اقامۀ دعوی نمود. ایدهندهانتقالچنین

. ر ظهرنویسی جهت انتقال خواهد بودنویس بدون قید عبارتی سند تجاری را ظهرنویسی کند این نوع ظهرنویسی حمل بظهر هرگاه: نکته ن یا وثیقه و همچنین ظهرنویسی به منظور وکالت نیازمند تصریح است.ظهرنویسی به عنوان تضمی

دیگریرا در اختیار ر وکالت: یعنی دارندۀ سند تجاری برای انجام برخی امور از طریق این ظهرنویسی سند تجاری وظهرنویسی به منظ .٢ دارندۀ واقعی بدهد.ل کند و آن را به و که وکیل وجه سند را وص دهدمیبرای مثال وکالت دهدمیقرار

چنین ظهرنویسی به منظور وکالت شماره فالن واریز گردد حساب به: اگر ظهرنویس در هنگام ظهرنویسی قید نماید لطفا پس از وصول نکته است.خود واریز حساببهکه عبارتی را بنویسید. بانک بعد از وصول وجه سند را بدون این کندمیبانکی ظهرنویسی به نفعچکی را شخصی :سؤال

؟این ظهرنویسی جهت وکالت بوده نه انتقال؛ آیا ادعای ظهرنویس مسموع است یا خیر کندمی. ظهرنویس به دادگاه مراجعه و ادعا کندمیصریحی ضیۀ مذکور چنین توکالت نیازمند تصریح است. در ق منظوربهخیر زیرا گفتیم اصل بر ظهرنویسی به منظور انتقال است و ظهرنویسی

ظهرنویسی سند تجاری در اختیار به موجبطرفی که کندمی. تفاوت نشودمیلذا این نوع ظهرنویسی به عنوان انتقال محسوب وجود ندارد بانک باشد یا شخص حقیقی یا حقوقی دیگری باشد. شودمیایشان قرار داده

وکالت فرض گردد مسموع منظوربهنیز این بار بودهوکالت منظوربهشده ی که در اختیار بانک گذاشته هایچک تربیشبنابراین اینکه چون نیست.

به تو خواهممیوامی که گویدمیرد. بانک یگام میمیلیون تومان و ١٠نک ااز ب یشخصمثال: ظهرنویسی به منظور تضمین یا وثیقه: .٣ ١٥دارم به مبلغ ایسفته گویدمیرهن بدهد اما بانکبدهم باید یک مالی را در رهن من بگذاری. این شخص هیچ مالی ندارد که به

بازپرداخت وام در قبال ایوثیقهتضمین و منظوربهپشت سفته را ظهرنویسی کند و این سفته ظهرنویسی شده تواندمیمیلیون. در اینجا ظهرنویسی به منظور انتقال، وکالت و تضمین یا وثیقه) را پذیرفته اما قانون(است. کنوانسیون یکنواخت ژنو هر سه نوع ظهر نویسی

ر وکالت کرده است. حال به دلیل سکوت ی به منظوفقط اشاره به ظهرنویسی به منظور انتقال و ظهرنویس ق.ت ٢٤٧تجارت ایران در ماده ضمین یا وثیقه در حقوق ت منظوربهدارند که آیا منظور ظهرنویسی نظراختالفنان تضمین حقوقدا منظوربهظهرنویسی در مورد ونگذارقان

پذیر است یا خیر؟ نظر اقوی این است که ظهرنویسی به منظور وثیقه یا تضمین در حقوق ایران باطل است و دلیل این امر آن ایران امکانتصور عین در مورد اسناد آنکهحالمطابق مقررات رهن، مورد رهن باید عین باشد و همچنین باید عید معین باشد. دانیممیاست که

ل لمس هستند که در عالم بار از عین معین اموال مادی قوظمن . منظور از عین، اموال مادی قابل لمسی است واستتجاری منتفی ...این کتاب، این ماشین وارند. مثل خارج تشخص و تعین د

ظهرنویسی مشروط چه وضعیتی دارد؟که باید بین دو مورد استاین ط و ظهرنویسی چگونه است؟ پاسخ رطی را درج کند وضعیت شر ظهرنویس در هنگام ظهرنویسی ش هرگاهیعنی

ل به تمایز شویم:قائ







۱۲۲

در این - ق.تجارت ٢٧٥عمال ماده إمثل شرط مندرج در -مندرج هیچ مغایرتی با مندرجات اساسی برات نداشته باشد شرط اینکهمورد اول: ویسی معتبر است.نشرط و هم ظهر مورد هم

علیه دتوانمیپرداخت نگردد در ظهر نویس تجاری دارنده سررسید: تفاوت ظهر نویسی تجاری و انتقال مدنی چیست؟ اگر وجه سند در سؤالعلیه مدیون اصلی و ضامن ایشان اقامۀ دعوی بر تواندمی ، فقطر انتقال مدنید آنکهحالحتی ظهرنویسان اقامۀ دعوی نماید مسؤولینهمۀ

علیه ظهرنویس ندارد. نماید و حق اقامۀ دعوی بر .گرددمیب وسانتقال، انتقال مدنی محل است و باط یر ه وضعیتی دارد؟ این ظهرنویسی تجاویسی قسمتی از برات چن: ظهر سؤالسند تجاری را ظهرنویسی کنند این ظهرنویسی چه وضعیتی دارد؟ این آنهادارندگان سند تجاری متعدد باشند و فقط برخی از هرگاه: سؤال

.گرددمیب وسطل است و انتقال، انتقال مدنی محظهرنویسی تجاری بادر حقوق دارندگان سند تجاری شودمیها موجب فوق آن است که این قبیل ظهرنویسی ؤالس: علت بطالن ظهرنویسی تجاری در دو نکته

مسائلی مطرح شود ازجمله اینکه با این سند تجاری در دست چه کسی باید باقی بماند. به عمل آورد؟ تواندمیچه اقداماتی را گرددمی، دارندۀ سند تجاری ظهرنویسی از طریقت وکالت، وکیلی : در ظهرنویسی جهسؤال

چنین وکیلی حق وصول وجه سند تجاری را خواهد داشت. .١حق دریافت گواهی عدم پرداخت و در مورد برات و سفته، حق اعتراض عدم تأدیه وجه سند، چنین وکیلی در مورد چک،در صورت عدم .٢

را خواهد داشت.آن علیهمحال، حق توکیل به غیر را خواهد داشت. برای مثال شخص دارندۀ چکی است که ن وکیلی برای وصول وجه سند تجاریچنی .٣

که دهد هرچندمیل وجه سند وکالت و چک به بانک ایرانی خود از طریق ظهرنویسی جهت وکالت برای وص بانک خارجی است. دارندۀبه یکی از شعب خود در تواندمیایرانی با استفاده از حق توکیل ، حق توکیل مورد اشاره قرار نگرفته است اما این بانک در این ظهرنویسی

صول کند.وخارج وکالت دهد که این وجه سند تجاری را ظهرنویسی جهت وکالت سند تجاری در دست اوست) حق اقامۀ از طریقکه ایدارنده(ق.ت مقرر داشته چنین دارندۀ ای ٢٤٧ماده .٤

به ) نسخ شده است زیرا ١٣١٥مصوب (مقررات وکالت به موجبق.تجارت ٢٤٧دعوی را دارد. باید توجه داشت این قسمت از ماده در قضیه فوق چنین وکیلی هحالی ک این قانون اقامۀ کننده دعوی یا باید اصیل باشد یا نمایندۀ قانونی یا وکیل دادگستری باشد. در موجب

اقامۀ دعوی ندارد. حق تکه وکیل دادگستری نیس. حال بحث این است که اگر پس از رودمیه از بین تمقررات قانون مدنی، عقد وکالت به فوت و جنون و سف به موجب دانیممی .٥

در اختیار او ظهرنویسی، سند تجاری از طریقنون یا سفیه شود آیا وکیلی که موکل) فوت کند یا مج(ظهرنویسی جهت وکالت، ظهرنویس قرار گرفته حق انجام اقدامات قانونی را خواهد داشت یا خیر؟ بعضی از حقوقدانان حقوق، تجارت معتقدند بله چنین وکیلی کماکان

اخت مقید به زمان محدودی هستند و اگر بگوییم وکالت گواهی عدم پرداخت اقدام کند و عدم پرد اخذدر خصوص عدم تأدیه و تواندمی از بین رفته و وکیل حق اقدام ندارد این امر به ضرر دارنده سند یا وراث او خواهد بود.

اسناد تجاری: مسؤولیتسفته و صادرکننده، گیربراتویس چک، نبرات دهنده، ظهرنویس برات، ظهرنویس سفته، ظهر مسؤولیتدر این قسمت هدف ما بررسی

.باشدمیشعار اال فوق مسؤولینضامن هر یک از مسؤولیتچک و صادرکنندهصادرکننده چک و برات: صادرکنندۀ مسؤولیت

قبولی دارد. مسؤولیت صادرکنندهکه در این دوره سررسیدقبل از -الف پرداخت دارد. مسؤولیته صادرکنند دورهکه در این سررسیدپس از -ب







۱۲۳

مستندا به ماده تواندمیر، برات را نکول نمود، پس از اعتراض نکول، دارندۀ یگاست که اگر براتبرات بدین نحو صادرکنندۀقبولی مسؤولیت .شودمیبرات حال ندهد دهنده مراجعه نموده و تقاضای ضامن نماید و اگر ضامن.تجارت به براتق ٢٣٧

پس از اعتراض ۀوجه برات را پرداخت ننمود. دارند گیربرات، سررسیدبرات نیز بدین نحو است که چنانچه در صادرکنندۀپرداخت مسؤولیتاقامۀ دعوی نماید اما برای اقامۀ دعوی علیه صادرکنندهق.تجارت جهت مطالبۀ وجه برات علیه ٢٤٩مستندا به ماده تواندمیعدم تأدیه قرار داد: موردتوجهبرات بایستی فرازهای ذیل را صادرکننده

تأمین ننموده است: گیربراتنزد برات محل برات را در صادرکنندۀ-الفوص اعتراض عدم تأدیه در موعد را در خصخواه دارندۀ برات وظایف قانونی خود ،و پس از اعتراض عدم تأدیه سررسیددر این مورد پس از

اقامۀ صادرکنندهدر این فرض علیه تواندمیدارنده درهرحال وده باشد و خواه عمل ننموده باشدموعد قانونی عمل نمقانونی و اقامۀ دعوی در دعوی نموده و وجه برات را مطالبه نماید.

تأمین نموده باشد: گیربراتد زبرات محل برات را در ن صادرکنندۀ -ببرات را دارد که به صادرکنندۀ، وجه برات را به دارنده نپردازد، دارنده در صورتی در این فرض حق اقامه دعوی علیه سررسیددر گیربرات هرگاه

وظایف قانونی خود عمل نموده باشد. وظایف دارنده از قرار ذیل است:برات به رؤیت باشد اقدام مقتضی در سررسید ق.تجارت و چنانچه ٢٨٠، مستندا به ماده سررسیدروز از ١٠اعتراض عدم تأدیه در ظرف .١

ق.ت ٢٧٤برات مستندا به ماده طرف یک سال از تاریخ صدور ق.تجارت. ٢٨٧و ٢٨٦سال از تاریخ اعتراض عدم تأدیه مطابق مواد ٢سال یا ١اقامۀ دعوی در ظرف .٢

برات دهنده اثبات نماید محل برات را تأمین کرده است. اینکه: اصل بر آن است که برات دهنده محل برات را تأمین ننموده است مگر نکتهقبولی مسؤولیتقبولی خود را سلب نماید یا خیر؟ و در صورت درج شرط سلب تواند مسؤولیتمی: آیا برات دهنده در هنگام صدور برات سؤال

بلکه فقط دارندۀ برات مزایای شودمیت وارد ناساسی برا مندرجاتبه ایخدشهبا درج این شرط هیچ ازآنجاکهاین شرط چه وضعیتی دارد؟ پرداخت یعنی مزایای مسؤولیتاین فرض درو باشدمیاالتباع ین شرط صحیح و معتبر بوده و الزم. ادهندمیاعتراض نکول را از دست

اعتراض عدم تأدیه همچنان پابرجاست.پرداخت چه مسؤولیتخود را سلب نماید یا خیر؟ و به عبارت دیگر شرط سلب مسؤولیت تواندمیهنگام صدور برات : آیا برات دهنده سؤال

برات را قبول نکند این سند گیربراتزیرا چنانچه این شرط معتبر قلمداد گردد چنانچه باشدمیوضعیتی دارد؟ باید گفت این شرط باطل مراجعه کند زیرا او برات را قبول نکرده است و گیربراتبرای مطالبۀ برات به تواندنمی طرفیکه درخواهد آمد زیرا دارنده از یک الش صورتبهپرداخت خود را سلب نموده است فلذا چون چنین شرطی مسؤولیتبه برات دهنده مراجعه نماید زیرا برات دهنده تواندنمیطرف دیگر از

باطل است.سند تجاری برات به صورت یک الشه درآید بنابراین شرط شودمیموجب ظهرنویس برات: مسؤولیت

:باشدمیبرات دهنده شامل دو دوره مسؤولیتظهرنویس برات نیز همانند مسؤولیت .سررسیدو دورۀ دوم، پس از سررسیددوره اول، قبل از

دارنده اگر برات نکول شد و دارندۀ برات اعتراض نکول به عمل آورد، اینکهیعنی باشدمیقبولی برات مسؤولیت، ظهرنویس دارای دورۀ اول به ظهرنویس جهت مطالبۀ ضامن مراجعه نماید. تواندمی ق.ت ٢٣٧در اعمال ماده

عدم پردازد و دارنده اعتراض، وجه برات را نگیربرات، سررسیدیعنی چنانچه در باشدمیپرداخت مسؤولیتظهرنویس در دورۀ دوم مسؤولیتق.تجارت علیه ظهر نویس نیز اقامۀ دعوی نماید اما اقامۀ دعوی علیه ظهرنویس زمانی ٢٤٩در اعمال ماده تواندمیتأدیه به عمل آورد، دارنده

است که دارنده و به وظایف خود عمل نماید. وظایف دارنده از قرار ذیل است: پذیرامکان







۱۲٤

به رؤیت اقدام مقتضی ظرف یکسال از تاریخ هایبراتق.تجارت و در مورد ٢٨٠مطابق ماده سررسیدروز از ١٠ظرف اعتراض عدم تأدیه -١ ق.ت ٢٧٤صدور برات مطابق ماده

ق.ت ٢٨٧و ٢٨٦ورد مطابق مواد مبرحسب سال ٢یا سال ١ظرف دراقامۀ دعوی -٢ ندارد.اگر دارندۀ به یکی از وظایف خود عمل ننماید حق اقامۀ دعوی علیه ظهرنویسان را

.باشدنمی: در مورد ظهرنویسان بحث از تأمین و عدم تأمین محل برات مطرح نکتهقبولی مسؤولیتبرات درج نماید یا خیر؟ با توجه به شرحی که در باب سلب ررا د مسؤولیتشرط سلب تواندمیبرات س: آیا ظهرنویسؤال

برات دهنده گفته شد در مورد ظهرنویسان نیز درج چنین شرطی صحیح است.بنابراین با این شرط باشدمیاست و آن برات دهنده مسؤولپرداخت، باز برات دارای یک مسؤولیتشرط سلب تواندمی: آیا ظهرنویسان سؤال

گویندمییس سفته و ظهرنویس چک نیز صادق است. اصطالحا این شرط در مورد ظهرنو( آیدمیدیگر برات به صورت یک الشه در ن )خود را مسؤولیتظهرنویس حقوق خود را منتقل نموده است نه

ظهرنویس سفته: مسؤولیت

از پرداخت وجه سفته امتناع ورزد، سررسیددر )متعهد(سفته صادرکنندهیعنی چنانچه باشدمیپرداخت مسؤولیتظهرنویس سفته دارای دارنده به وظایف اینکهاقامۀ دعوی نماید مشروط بر یسق.تجارت علیه ظهرنو ٢٤٩در اعمال ماده تواندمیدارنده پس از اعتراض عدم تأدیه

دارنده از قرار ذیل است: وظایف ... باشدقانونی خود عمل نموده و ٢٧٤ه به مواد با توج های عندالمطالبهدر مورد سفتهقانون تجارت و ٢٨٠مطابق مادۀ سررسیداز روز ١٠در ظرف اعتراض عدم تأدیه .١

.ز تاریخ صدور سفتهاسال ١ظرف در قانون تجارت اقدام مقتضی ٣٠٩قانون تجارت هرگاه دارنده به ٢٨٧و ٢٨٦بر حسب مورد مطابق مواد از تاریخ اعتراض عدم تأدیهظرف یک یا دو سال اقامۀ دعوا .٢

عمل نکند حق اقامۀ دعوا علیه ظهرنویس سفته را نخواهد داشت.یکی از وظایف خود ظهرنویس چک: مسؤولیت

به کهدرصورتییعنی چنانچه چک منجر به صدور گواهی عدم پرداخت گردد، دارنده چک باشدمیت خپردا مسؤولیتظهرنویس چک دارای وظایف قانونی ذیل عمل نموده باشد حق اقامۀ دعوی علیه ظهرنویس چک خواهد داشت:

ت.ق.تجار ٣١٧و ٣١٥ماه از تاریخ صدور چک برحسب مواد ٤روز یا ٤٥روز یا ١٥گواهی عدم پرداخت ظرف اخذوظیفه اول: ه دارندۀ چک به یکی چنانچق.تجارت. ٣١٤و ٢٨٧و ٢٨٦سال تاریخ برگشت چک مطابق مواد ٢سال یا ١وظیفۀ دوم: اقامۀ دعوی در ظرف

الشعار عمل ننموده باشد در این صورت حق اقامۀ دعوی علیه ظهرنویس را نخواهد داشت.ااز وظایف فوق برات: گیربرات مسؤولیت

تواندمیدارنده درهرحال، خواه دارنده به وظایف خود عمل بکند خواهد نکند باشدمیدر برات مدیون اصلی این سند تجاری گیربرات ازآنجاکهر برات را قبول گیاست که براتمشروط بر آن گیربرات مسؤولیتباشد (نمیالزامی ر رعایت مواعدگیبرات در موردر اقامۀ دعوی گیعلیه برات

باشد.) سفته: صادرکنندۀ مسؤولیت

مراجعه به حق خواه نکنند، قانونی خود عمل بکندده به وظایف نر ، خواه داباشدمی سفته صادرکنندۀتجاری سفته، مدیون اصلی سند ازآنجاکه. همچنین باید توجه داشت بدون اعتراض باشدنمیسفته رعایت مواعد الزامی صادرکنندۀبرای مراجعه به بنابراین ؛دارد سفته را صادرکنندۀبرای ایفایدهاست مثال مواعد منقضی گردیده و هیچ برات اقامۀ دعوی کنیم. محتمل گیربراتسفته یا صادرکنندۀیم علیه توانمیعدم تأدیه







۱۲٥

بدون تواننمیبه ظهرنویس مراجعه کرد و از طرف دیگر تواننمیاعتراض عدم تأدیه مترتب نباشد یعنی به دلیل انقضاء مواعد از یک طرف .باشدنمیعدم تأدیه )اعتراض(مین خواسته نمود. در این صورت نیازی به واخواست أتودیع خسارت احتمالی درخواست صدور قرار ت

چک: صادرکنندۀ مسؤولیتموعد گواهی عدم پرداخت در اخذخصوص در ظایف خوددارنده به و خواه .باشدمیتجاری چک مدیون اصلی این سند صادرکنندۀ ازآنجاکه

در هر زمانی صادرکنندهبه تواندمیدارندۀ چک درهرحالقانونی و اقامۀ دعوی در موعد قانونی عمل نموده باشد و خواه عمل ننموده باشد، که بخواهد مراجعه نموده و علیه او اقامۀ دعوی نماید.

ق.تجارت چنانچه وجه چک به سببی ٣١٥االشعار، مطابق قسمت آخر ماده عدم رعایت مواعد فوق در صورتاست : الزم به یادآورینکته صادرکنندۀنیز در محکمه مسموع نیست. برای مثال اگر صادرکنندهاست از بین برود. دعوی دارندۀ چک علیه علیهمحالکه مربوط به

صادر علیهمحالتأمین نموده باشد ولی دارندۀ چک در مواعد قانونی اقدام ننماید و بعدا حکم ورشکستگی علیهمحالرا در نزد وجه چک، گردد. علیهمحالنخواهد داشت و باید داخل در صف غرماء صادرکنندهگردد، در این صورت دارنده حق اقامۀ دعوی علیه

ضامن: مسؤولیتچک باشد، صادرکنندۀسفته یا صادرکنندۀیا گیربراتعنه ضامن، کیست؟ اگر مضمون ضامنباید دید مضمون مسؤولیت یبرای بررس

، برای مراجعه به باشدنمیرعایت مواعد شرط )چک صادرکنندۀسفته، صادرکنندۀ، گیربراتمسؤول (برای مراجعه به این سه همچنان که که برای مراجعه به ضامن باشدمیخود مؤید این امر ١٣٧٤در سال ایجادشدهنیز رعایت مواعد شرط نیست. رأی وحدت رویه آنهاضامن

اما چنانچه ضامن، ضامن ظهرنویس باشد، ؛ باشدنمیآور الزام ق.ت ٢٧٤و ٢٨٧و ٢٨٦و ٢٨٠ در موادمدیون اصلی رعایت مواعد مقرر . خالصه باشدمیبرای مراجعه به ظهرنویس رعایت مواعد شرط است، برای مراجعه به ضامن ظهرنویس نیز رعایت مواعد شرط همچنان که

.باشدمیعنه او مضمون مسؤولیتضامن در خصوص رعایت مواعد کار مسؤولیت آنکه خود صادرکنندۀ برات گفته شد. مسؤولیت در خصوصن مواردی است که امبرات ه صادرکنندۀضامن مسؤولیت

تفاوت پرداخت در اسناد تجاری و مدنی:در مورد اسناد تجاری در وجه حامل، مدیون سند آنکهحالدر اسناد مدنی، مدیون در هنگام اداء دین باید هویت دائن را احراز نماید. .١

تجاری لزومی نیست که هویت دارندۀ سند تجاری را احراز نماید.چنانچه با توجهاسناد تجاری در مورد آنکهحالپرداخت دین را تقسیط نماید، تواندمی.مدنی حاکم ق ٢٧٧ی با توجه به ماده مدندر امور .٢

در مورد اسناد آنکهحال. باشدنمیق.مدنی ٢٧٧آن با توجه به ماده اخذمدیون بخواهد قسمتی از بدهی را پرداخت نماید طلبکار ملزم به .باشدمیق.تجارت مکلف به تمکین ٢٦٨تجاری چنانچه مدیون سند بخواهد قسمتی از وجه سند را بپردازد، دارندۀ سند با توجه به ماده

اما چنانچه در کندمیبه حقوق طلبکار وارد ن ایخدشهچنانچه در امور مدنی طلبکار برای پرداخت دین به مدیون مهلت دهد، این امر .٣ه سند تجاری است این امر موجب تضییع حقوق دارنداسناد تجاری دارنده سند جهت پرداخت وجه سند به مدیون مهلتی بدهد، محتمل

در مورد(در مورد چک) و اعتراض عدم تأدیه (گواهی عدم پرداخت اخذکه اگر اسناد تجاری در مواعد مقرر منجر به دانیممیگردد زیرا ده سند تجاری حق اقامۀ دعوی علیه ظهرنویسان نخواهد داشت.نر و سفته) نگردند، دابرات

بپردازد برائت ذمه حاصلمی نماید زیرا گفته شد پرداخت دین در امور مدنی با سررسیدچنانچه مدیون در امور مدنی بدهی خود را قبل از .٤د محتمل است در مقابل بپرداز سند تجاری، وجه آن را سررسیداما در اسناد تجاری مدیونی که قبل از آیدمیاحراز هویت دائن به عمل

یابنده این سند تجاری در کندمیآن را گم ١/٧/٩٩باقی بماند. برای مثال دارندۀ سند تجاری در مسؤولدارندۀ واقعی آن سند، همچنان سند تجاری سررسید این. داردمیو با بخشیدن مقداری از وجه سند، مابقی آن را دریافت ون اصلی مراجعه نموده یبه مد ١٠/٧/٩٩تاریخ

به دادگاه مراجعه نموده و همان روز از دادگاه دستور موقتی مبنی بر جلوگیری ٣/٧/٩٩بوده است. دارندۀ واقعی سند در تاریخ ١/١١/٩٩







۱۲٦

. در این صورت گرددمیحکم به نفع خواهان در ماهیت امر نیز صادر ١/٢/٩٩و در تاریخ نمایدمی اخذسند تجاری وجهاناز پرداخت ق.تجارت ٢٥٦مستندا به ماده گرددمیدیه نماید. مالحظه را دوباره به دارنده واقعی تأمدیون سند تجاری مکلف است وجه این سند

صالحه، دستور از دادگاه سررسیدزیرا قبل از نمایدنمیتجاری وجه آن را تأدیه نموده، برائت ذمه حاصل سررسیدمدیونی که قبل از ری از پرداخت وجه آن سند صادر گردیده است.یگموقتی مبنی بر جلو

:ضمانت

طلبد. این نص بوده و نص میدر حقوق ایران در صورت تعدد مسؤولین اصل بر مسؤولیت مشترک است. مسؤولیت تضامنی استثناء بر اصل اصل نقل ذمه به ذمه را مفروض دانسته است. ٤٠٣مادۀ ق.تجارت محتمل است نص قراردادی باشد و یا نص قانونی. ٤٠٣مطابق مادۀ

ضمانت در حقوق تجارت با ضمانت در حقوق مدنی از حیث اصل و استثناء تفاوتی با هم ندارند؛ یعنی اصل بر نقل ذمه به ذمه و انتقال در صورت تصریح در قانون یا ٤٠٣مسؤولیت است چراکه ضم (تضامن به مفهوم عام) استثناء و مستلزم تصریح است، به نحوی که مادۀ

شده در قانون برخی به های تضامنی تصریحته است؛ البته به علت کثرت مسؤولیتذیرفته است واال نقل را مفروض دانسقرارداد، تضامن را پعنه، از سویی در صورت تصریح بر ضمانت ضم در باب نحوۀ رجوع به ضامن و مضمون اند.غلط اصل را بر تضامن در حقوق تجارت دانسته

عنه و سپس رجوع به ضامن مضمون رجوع به ای اوال ضمانت وثیقه ٤٠٢ب مادۀ است چراکه به موج اصل به تضامن (به مفهوم خاص) مستلزم تصریح در قانون یا قرارداد دانسته شده است.

یمانکار به نمایند. چنانچه این دو پنص قراردادی مثل اینکه دو پیمانکار با کارفرما برای احداث یک پل در ظرف یک سال قراردادی منعقد میتواند برای مطالبۀ نصف خسارت به هر یک از آنها مراجعه کند اما چنانچه در هنگام انعقاد تعهد خود در موعد مقرر عمل ننمایند. کارفرما می

ت قرارداد پیمانکاری، شرط تضامن درج شده باشد در این صورت هر یک از پیمانکاران در قبال کل خسارات مسؤول خواهند بود. مسؤولیباشد. باید توجه داشت های تضامنی مییعنی شرکت »ق.تجارت ١١٦ماده «جاری و مسؤولیت تضامنی موجود در تضامنی منبعث یعنی اسناد ت

توجه داشت بین این دو مسؤولیت یدمسؤولیت تضامنی حاکم است اما باهای تضامنی، هرچند که هم در اسناد تجاری و هم در شرکتآنکه در اسناد تجاری های تضامنی مسؤولیت هم تضامنی است و هم نامحدود حالرد. بدین نحو که در شرکتتضامنی تفاوت وجود دا

های تضامنی آن است که شرکت تضامنی بدهکار و باشد. منظور از تضامنی بودن مسؤولیت در شرکتمسؤولیت تضامنی است اما محدود مید نباشد هر یک از شرکاء در قبال کل بدهی شرکت مسؤولیت تضامنی دارند و منظور از یا ورشکسته گردد و دارایی آن کافی برای دیون خو

دانند که در قبال چه مبلغی های تضامنی آن است که شرکای این شرکت در هنگام ورود به شرکت نمینامحدود بودن مسؤولیت در شرکتدود است چون معلوم نیست که آیا شرکت یک میلیون تومان بدهکار دیگر سقف این مسؤولیت نامحپذیرند به عبارت مسؤولیت تضامنی را می

میلیون و یا اصال بدهکار نخواهد شد. ١٠٠میلیون یا ١٠خواهد شد یا تواند از منظور از تضامنی بودن مسؤولیت در اسناد تجاری آن است که اگر مدیون سند تجاری در سررسید وجه سند را پرداخت نکند دارنده می

من علیه همۀ مسؤولین اعم از صادرکننده، ظهر نویسان و ضامنین اقامۀ دعوا نمایند و منظور از محدود بودن مسؤولیت در اسناد باب تضاپذیرند یعنی اینکه سقف تجاری آن است که مسؤولین اسناد تجاری فقط در قبال مبلغ مندرج در سند تجاری، مسؤولیت تضامنی را می

باشد.رج در سند تجاری میمسؤولیت محدود به مبلغ مندهای تضامنی دو رابطه وجود دارد: رابطۀ اول حاکم است بین طلبکاران و شرکاء. در این رابطه مسؤولیت تضامنی باید توجه داشت در شرکت

یند اما در رابطه دوم دلخواه خود، مراجعه نماتوانند برای مطالبۀ طلب خود به هر یک از شرکاء بهفرماست یعنی اینکه همۀ طلبکاران میحکمکه بین خود شرکاء حاکم است دیگر مسؤولیت تضامنی حاکم نیست بلکه مسؤولیت نسبی حاکم است یعنی اینکه اگر یکی از شرکاء کل بدهی

الشرکه آنها را خواهد داشت.شرکت را پرداخت نماید آن شریک حق مراجعه به سایر شرکاء به نسبت سهم







۱۲۷

فرماست اما باید به خاطر سپرد مسؤولیت تضامنی در اسناد تجاری که در اسناد تجاری مسؤولیت تضامنی حکمباید توجه داشت درست است اعتماد است. در مورد مسؤولین متعدد عرضی مسؤولیت مشترک حاکم است.در مورد مسؤولین متعدد طولی، قابل

مثال برای مسؤولین متعدد طولی: صادرکننده سفته»: الف«آقای ظهر نویس اول»: ب«آقای ظهر نویس دوم»: ج«آقای دارندۀ سفته»: د«آقای

مراجعه نماید ولی مدیون اصلی وجه آن را پرداخت نکند پس از واخواست » الف«در سررسید به مدیون اصلی سفته یعنی آقای » د«هرگاه آقای اقامۀ دعوی نماید. در این صورت دادگاه همه » الف و ب و ج«تواند از باب مسؤولیت تضامنی علیه همۀ مسؤولین یعنی آقایان عدم تأدیه می

آنها را به نحو تضامن به پرداخت وجه سفته محکوم خواهد کرد.را محکوم خواهد کرد به آن دلیل است که کمکی در وصول » الف و ب و ج«نکته: در اینکه در این مثال گفتیم دادگاه از باب تضامن آقایان

ل کند.و ا این بدان معنی نیست که دارندۀ سفته بتواند سه برابر وجه سفته را وصطلب به طلبکار شود امکند اما در هنگام اجرای حکم دیگر درست است که رد هنگام صدور حکم، دادگاه سه نفر را در این مثال به نحو تضامن محکوم می به عبارت

االجراء خواهد شد.با وصول مبلغی معادل وجه سفته حکم موقوف ثال برای مسؤولیت متعدد عرضی:م

اقامۀ دعوی نماید. در » الف، ب و ج«توان علیه صادرکننده سفته> چنانچه وجه سفته در سررسید پرداخت نگردد می»: الف، ب و ج«آقایان ١این صورت مسؤولیت آنها مشترک است یعنی اینکه در این مثال هر کدام از آنها به پرداخت

٣ وجه محکوم خواهند شد.

اند:مثال برای موردی که مسؤولین متعدد طولی و عرضی باهم جمع شده صادرکننده سفته»: الف و ب«آقایان ظهرنویس اول»: ج، د و ه«آقایان ظهر نویس دوم»: و«آقای دارندۀ سفته»: ک«آقای

لین اقامۀ دعوی نماید و دادگاه هر یک از آنها به توانند علیه همۀ مسؤو اگر این سفته در سررسید منجر به واخواست عدم تأدیه گردد دارنده می شرح ذیل محکوم خواهد کرد:

١هر کدام به» ج و د و ه«هر کام به نصف وجه سفته به نحو تضامن با سایرین، هریک از آقایان » الف و ب«هر یک از آقایان ٤

وجه سفته به گردند.نحو تضامن با سایرین محکوم می

ن سند تجاری متعدد باشند هر کدام چه مسؤولیتی دارند؟سؤال: چنانچه صادرکنندگا هیچ مسؤولیتی ندارند. -الف

مسؤولیت مشترک دارند. -ب مسؤولیت تضامنی دارند. -ج کدامهیچ -د







۱۲۸

کنند. اگر وجه سفته درصادرشده، بعدا آن دو را ظهرنویسی کرده به شخص دیگری منتقل می» الف، ب«ای در وجه آقایان سؤال: سفته سررسید پرداخت نگردد.

آقایان الف و ب هیچ مسؤولیتی ندارند. .الف هر کدام در قبال کل وجه مسؤولیت تضامنی دارند.. ب مسؤولیت مشترک دارند.. ج

کدامد. هیچ سؤال: هرگاه مسؤولین اسناد تجاری متعدد باشند:

هر کدام مسؤولیت مشترک دارند. -الف دارند.هر کدام مسؤولیت تضامنی -ب کدام مسؤولیتی ندارند.هیچ -ج

صادرکننده مسؤولیتی ندارد. -د ها به این صورت است.عنوان نماینده هستند. در همۀ شرکتان بهر فقط شرکت مسؤول است زیرا مدی

سؤال: هرگاه مدیر شرکت چکی صادر کند مسؤولیت حقوقی متوجه کیست؟ مدیر و شرکت به نحو تضامن -الف

مدیر-ب تشرک -ج کدام مسؤولیتی ندارند.هیچ -د

قانون چک بیان شده است. ١٩نکته: این حکم استثنائی در ماده

)١٣١٨رۀ تصفیه اقانون اد ٦٠تا ١ق.ت / ٥٧٥تا ٤١٢(موارد ورشکستگیفصل چهارم: شخص حقیقی باشد و محتمل است شخص حقوقی باشد در مواردی که تاجر شخص . تاجر محتمل استباشدمی ورشکستگی ناظر به تجار

. همچنین مدیران و کارمندان آن گردندمیعضو بودن تاجر قلمداد نحقوقی است باید توجه داشت اعضای آن شخص حقوقی به دلیل زیرا تنها مالک برای تاجر قلمداد شدن، اشتغال به یکی از گردندمیشخص حقوقی به دلیل مدیر و کارمند شخص حقوقی بودن تاجر قلمداد ن

غیرانتفاعی تاجر مؤسساتند. برای مثال باشنمیباید توجه داشت همۀ اشخاص حقوقی تاجر .باشدمی .تق ٢اعمال تجاری موضوع ماده .گردندمیفرض ن

ت: اعسار برای معافیت از پرداخت هزینه دادرسی و اعسار برای . اعسار بر دو نوع اسکندمیغیر تاجر مقررات اعسار حکومت در مورد: نکتهی ، خواه برای معافیت از پرداخت هزینۀ دادرسی باشد و خواه براشودمیمعافیت از پرداخت محکوم به از تاجر، دعوی اعسار مطلقا پذیرفته ن

.باشدمیتاجر فقط مقررات ورشکستگی جاری در موردمعافیت از پرداخت محکوم به. شرایط صدور حکم ورشکستگی:

تاجر بودن .١اشتغال به مالک تاجر بودن فقط . باشدمیبودن رجدر دفتر ثبت تجاری مالک تا نامثبتنه داشتن کارت بازرگانی مالک تاجر بودن است و نه

نمودن شخص الزم نیست که شغل . الزم به یادآوری است برای تاجر قلمداد باشدمی.ت ق ٢اء شده در ماده یکی از اعمال تجاری احص







۱۲۹

اعمال تجاری باشد، مطابق انحصاری شخص اشتغال به یکی از اعمال تجاری باشد بلکه همین که شغل معمولی شخص اشتغال به یکی ازاری اگر کارمندی همه روزه بعد از ظهرها به یکی از اعمال تج اینکه. مثل باشدمیت برای تاجر قلمداد نمودن شخص کافی .ق ١ماده

باید آن کارمند را تاجر فرض نمود. باشداشتغال داشته توقف در پرداخت دیون: .٢

تواندنمیتوقف در اجرای سایر تعهدات غیرپولی است که تاجر در تأدیه دیون خود توقف حاصل نماید. نآ ورشکستگیر حکم شرط دیگر صدو شخصی در قبال مثل اینکهاین تعهد غیرپولی به پول تبدیل گردد و تاجر آن پول را تأدیه ننماید اینکهموجب ورشکستگی تاجر شود مگر

تاجر) در موعد مقرر به تعهد خود عمل نکند چنانچه تعهد از ناحیه (آن شخص هرگاهطبقه نماید. ١٠دیگری تعهد به احداث یک ساختمان موجب صدور حکم ورشکستگی تواندمیورزد این امتناع امتناعت هزینۀ احداث ساختمان دیگری به حکم دادگاه اجرا شود ولی تاجر از پرداخ

تاجر بشود. سؤال: شرایط الزم و کافی برای تحقق ورشکستگی عبارت است از:

تاجر بودن × تاجر زنده و توقف

صرف توقف × صرف توقف تاجر زنده، آن هم به علت عدم کفایت دارایی ×

زده است؛ توقف در زمان حیات توقف؛ حرف از علت توقف نزدهحرفی از ٤١٢شرط است؛ مادۀ عدم تأدیهو توقفشرط نیست؛ عدم تکافورف توقف تاجر در زمان حکم در زمان حیات شرط نیست تا یک سال بعد از آن وقت دارد. ورشکستگی عبارت است از ص شرط است؛ صدور

بعد تواند منتهی به حکم ورشکستگی شود و می در همان زمان حیاتتواند ر زنده را ورشکستگی گویند که میحیات نه ممات! پس، توقف تاجساله برای درخواست صدور حکم رسد مهلت یکنیز تا یک سال منتهی به صدور حکم ورشکستگی شود (البته به نظر می از فوت او

که رشکستگی نباید مهلت قرار داد چرا طقی این است که برای رسیدگی و صدور و ورشکستگی است و نه خود صدور حکم ورشگستگی یعنی من .است) برای صدور رأیساله ممکن است بررسی طلب و دیون یک ورشکسته سه سال طول بکشد البته به موجب نص قانون، مهلت یک

بودن است.برده است، فرض بر زندهبودن تاجر اشاره نشده است و آن را مطلق به کار نکته: در سؤاالتی که به زنده :اصل این است

:استثناء این است

تاجر زنده+توقف )لسمف(ورشکستگی

غیرتاجر+توقف )مفلس(اعسار







۱۳۰

با اینکه کار )١٣٩٤(مصوب یالم یهایتمحکوم یاجرا ۀنحوقانون ١٥مادۀ مطابق هر شخص حقوقی ولو غیر تاجرتحادیۀ تعاونی و ا

گه: شوند (مثل مدرسۀ فوتبال، مؤسسه هنری، مؤسسه آموزشی و ...). مادۀ اخیرالذکر میکنند مشمول ورشکستگی میتجاری نمیبه امر یدگیرس یداعسار باشند با ی عکه مد یدر صورت اشخاص ینشود. اینم یرفتهپذ یدادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوق«

که تاجر بودن آنها نزد دادگاه مسلم یاشخاص یا یاشخاص حقوق یاگر دادخواست اعسار از سو :تبصره خود را درخواست کنند. یورشکستگق.آ.د.م که فقط از ٥١٢این مقرره بر خالف مادۀ »کند.یرا صادر م یاست طرح شود، دادگاه بدون اخطار به خواهان، قرار رد دادخواست و

پذیرفت از اشخاص حقوقی ولو اینکه تاجر نباشد نیز اعسار را نپذیرفته است و آنها را ملزم به ورشکستگی نموده را نمیتجار دادخواست اعسار شد که به صورت مطلق تاجربودن شخص در ورشکستگی را نادیده گرفته است باید قائل به این نی برق.ت مب ٤١٢است چراکه مالک مادۀ

مگر تصریح به شخص حقوقی شده باشد. است شرط ورشکستگی ،بودنتوقف و تاجر است. معسرشود متوقفکه شخص حقیقی غیرتاجرپس فقط

تاجر) نیز شرط است؟ (کافی نبودن دارایی شخص اینکهوجه نقد برای صدور حکم ورشکستگی کافی هست یا ۀتأدیتوقف در رف آیا ص : سؤال.تجارت ق ٤١٢ه به ماده مالک ورشکستگی تاجر را با توج صادر گردیدههیأت عمومی دیوان عالی کشور در یک رأی اصراری که به اتفاق آراء

قلمداد نموده است. توقف در پرداخت رف ص های حکم ورشکستگی:ویژگی باشد.دادگاه بدوی اقامتگاه تاجر میق.ت ٤١٥مرجع صالح برای صدور حکم ورشکستگی طبق مادۀ .١ گردد.، و در زمانی که هنوز قطعیت نیافته است، اجرا میحکم ورشکستگی نیاز به قطعیت ندارد .٢

اعسار= تاجر+توقف در مورد کسبۀ جزء

اتحادیه تعاونی . 1

هر شخص حقوقی ولو غیر تاجر. 2یورشکستگ= غیرتاجر+توقف

شخص

حقیقیورشکسته= توقف + تاجر

»اعسار«= توقف + غیرتاجر

حقوقیورشکسته= توقف + تاجر

تهورشکس= توقف + غیرتاجر







۱۳۱

شود.حکم ورشکستگی به طور موقت اجرا می .٣ حکم ورشکستگی مشمول قاعدۀ فراغ دادرس نیست. .٤

ق.ت) ٤١٦تاریخ توقف و تاریخ ورشکستگی: (مادۀ گردد، مبنی بر این که تاجر از این تاریخ در تأدیۀ دیونش دچار توقف تاریخی است که در حکم ورشکستگی اعالم میتاریخ توقف: .١

شده است. باشد.تاریخ ورشکستگی: تاریخ صدور حکم ورشکستگی و ورشکسته محسوب شدن تاجر می .٢

تأثیر ورشکستگی در دیون تاجر: شود.تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت، به دیون حال تبدیل میق.ت دیون مؤجل تاجر با رعایت ٤٢١طبق مادۀ .١ـ براتی صادر کرده و ٢ای صادر کرده باشد، ـ سفته١ق.ت در صورتی که تاجر ورشکسته قبل از ورشکستگی: ٤٢٢بر اساس مادۀ .٢

یا برات نسبت به تاجر ورشکسته ـ براتی را به عنوان براتگیر قبولی نوشته باشد: بعد از حکم ورشکستگی مبلغ آن سفته ٣قبول نشده، باشند، باید با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت، مبلغ گردد و سایر اشخاصی که مسؤول تأدیۀ وجه سفته یا برات میحال می

سفته یا برات را نقدا بپردازند یا تأدیۀ آن را در موعد آن تأمین نمایند. تجاری باشد. معاملۀتمل است ناشی از معاملۀ مدنی یا : برای صدور حکم ورشکستگی تاجر، دین محنکتهقابلیت اعمال خود را از دست داده ١٣١٩حسبی مصوب رقانون امو ٢٧٤ماده به موجب ١٣١١مصوب ق.ت ٤١٢: قسمت آخر ماده نکته

صدورقابل س از فوت نیزالفوت متوقف بوده تا یک سال پاشته: حکم ورشکستگی تاجری که حینمقرر د .تق ٤١٢است. قسمت آخر ماده متوفی بازرگان باشد تابع مقررات تصفیه امور بازرگان متوقف کهدرصورتیمقرر داشته: تصفیۀ ترکۀ متوفی . امور حسبی ق ٢٧٤و ماده باشدمی

است.میلیون بدهی باشد در این صورت اصل ١٠٠میلیون دارایی اما ١٠بوده و فوت نماید و این تاجر دارای حقیقیتاجر شخص هرگاهبرای مثال،

قانون امور ٢٧٤طلب خود را دریافت خواهند داشت و با اعمال ماده % ١٠تساوی حقوق بستانکاران رعایت گردیده و هر یک از طلبکاران آن تاجر صادر گردد.ی نیست که حکم ورشکستگی دیگر بعدا نیاز حسبی

.باشدنمیقانون امور حسبی مطابق رأی وحدت رویه نیازی به صدور حکم ورشکستگی متوفی ٢٧٤: برای اعمال ماده نکته چه اشخاصی صالحیت درخواست صدور حکم ورشکستگی تاجر را دارند؟

در تشکیالت فعلی دادگستری. دادستانمقام قضایی یعنی .١ طلبکاران.یک یا چند نفر از .٢ف به این کار نیز .تجارت مکل ق ٤١٣ابق ماده حکم ورشکستگی خود را دارد بلکه مطدرخواست صدور حق تنهانهخود تاجر. خود تاجر .٣

دارایی و دفاتر تجاری صورتحسابروز توقف خود را به دادگاه اعالم داشته و ٣تاجر از تاریخ توقف بایستی در ظرف اینکهیعنی باشدمی.تجارت محکومیت به مجازات ورشکسته به ق ٥٤٢اید. ضمانت اجرای تخلف از این امر مطابق ماده مخود را به دفتر دادگاه تسلیم ن

.باشدمیتقصیر اختیاری

نحوۀ اجرای حکم ورشکستگی:ده و ، نیازی به صدور اجراییه نبواین صورت درکه دارد میاعال، حکم دادگاه یا از مواردی است که فقط جنبۀ هادادگاهسایر احکام در مورد

اما در بیشتر مواقع برای اجرای رأی دادگاه بایستی اجراییه صادر شود. دادگاه پس از صدور گرددمییربط اعالم مفاد رأی دادگاه به ادارات ذاما باشدمی لهمحکومقطعیت حکم و درخواست بهمنوط ،دادگاه اجراییهبلکه صدور کندمیرأی، خود به خود در هیچ صورتی اجراییه صادر ن







۱۳۲

بلکه دادگاه پس از صدور حکم ورشکستگی، در شهرهایی ماندنمیدر مورد احکام راجع به ورشکستگی، دادگاه، دیگر منتظر درخواست اجراء و در شهرهایی که ادارۀ تصفیۀ امور ورشکستگی وجود نمایدمیامور ورشکستگی وجود دارد، امر تصفیه را به این اداره محول تصفیهکه ادارۀ

.تجارت مدیر ق ٤٤٠اما نکته قابل توجه آن است که مطابق ماده کندمیتعیین نموده و عضو ناظری را انتخاب ایتصفیهندارد، دادگاه مدیر .تجارت عضو ق ٤٢٧اما با توجه به ماده شودمینتخاب از تاریخ صدور حکم ورشکستگی ا روز ٥ظرف تصفیه یا در حکم ورشکستگی یا نهایتا

.شودمیناظر در ضمن حکم ورشکستگی دادگاه تعیین ه مرحلۀ تجدیدنظر را طی کبدون این کندمیبدوی صادر هیعنی اینکه حکم ورشکستگی که دادگا شودمی: حکم ورشکستگی موقتا اجرا نکته

تجدیدنظرخواهی مانع اجرای حکم نیست. وقابلیت اجرایی دارد دشنموده با نحوۀ اعتراض در مورد حکم ورشکستگی:

:دهدق.ت، قابلیت شکایت از حکم ورشکستگی را توضیح می ٥٤٠تا ٥٣٦مواد ورشکستگی تاریخ ،و چنانچه تعیین ننماید کندمی دادگاه در ضمن حکم ورشکستگی تاریخ توقف را تعیین .تق ٤١٦به ماده با توجه .١

تا زمانی که برای تشخیص و ق.ت ٥٣٨ماده به با توجهنسبت به تاریخ توقف تواندمی. هر ذینفعی گرددمیتاجر، تاریخ توقف محسوب دادگاه اعتراض به تاریخ توقفنماید. دادگاه صالح برای رسیدگی نسبت به اعتراض تصدیق طلب طلبکاران مهلت تعیین شده است

.باشدمیحکم ورشکستگی صادرکنندۀکه تاریخ توقف تاجر در آن آمده است قابل اعتراض است. ممکن است حکم جدا برای تاریخ توقف تاجر حکم اعالن ورشکستگیپس

) که این نیز قابل اعتراض حکمی که به موجب آن، تاریخ توقف تاجر در زمانی قبل از اعالن ورشکستگی تشخیص شودصادر شود (در ایران مقیم باشند یک که از طرف اشخاص ثالثظرف ده روز قابل اعتراض است؛ اما ر ورشکستهاز طرف تاجاست. این دو

قابل اعتراض است. در خارج اقامت داشته باشند دو ماهو ماه یمندمق یرانکه در ا ینفعذاز طرف اشخاص از طرف تاجر ورشکسته در ظرف ده روز و یداعتراض با«گه: می قانون تجارت ٥٣٧ماده

است که احکام یخیمزبور از تار یهامدت یابتدا یددر خارجه اقامت دارند در ظرف دو ماه به عمل آ کهییماه و از طرف آنها یکدر ظرف شود که یه خورده بخوایم دقیق نگاه کنیم ق.ت محسوب می شخص ثالث، ذینفع در حکم ورشکستگیبه نوعی » .شودیمذکوره اعالن م

(البته تعریف از خود نباشه!) گفتم که تنها طریق کامل آیین دادرسی مدنی مالکریمیبسیار جزوۀ است چون در با ق.آ.د.م در تعارض گر پرسیدند بگید اما ؛است» اعتراض شخص ثالث«اعتراضی که اصال مهلت نداره

اینجا توو مادۀ اعتراض ثالث مهلت نداره اال اصوال

!مهلت، تعیین شده است که ق.تجارت ٥٣٧با توجه به لزوم تسریع در انجام «ش اینه که: کنه و خالصههم همین نظر رو تأیید می ٣/٤/١٣٩٩مورخ ٧٨٩رأی وحدت رویۀ شمارۀ

مخصوصی به طرق شکایت از احکام صادره راجع به فصل عملیات تصفیه، مقررات خاصی در قانون تجارت وضع شده است و از جمله گهیورشک مبداء ،همین قانون ٥٣٧کردن حکم ورشکستگی الزامی شده و در مادۀ ستگی تحت همین عنوان اختصاص داده شده و آ

گهی) احکام راجع به ورشکستگیاعتراض اشخاص ذینفع به نحو مطلق، دانسته شده است و قرینۀ کافی بر نسخ مقررات تاریخ اعالن (آوجود ندارد و با )در امور مدنی(های عمومی و انقالب آیین دادرسی دادگاهعام قانون مؤخرالتصویب خاص مذکور به موجب مقررات

قانون ٥٣٧خارج از مهلت مذکور در مادۀ به احکام ورشکستگی، اعتراض کلیۀ اشخاص ذینفععنایت به اصل عدم نسخ، ».قابلیت استماع ندارددر دادگاه صادرکنندۀ حکم، یادشده

واخواهی: .٢برای اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص مقیم روز ٢٠ف ظر دشحکم ورشکستگی غیابی با هرگاهیعنی اعتراض به حکم غیابی.

ایالیحهر نبوده و یک از جلسات رسیدگی حاضهیچغیابی حکمی است که خوانده در . حکم باشدمیغ، قابل واخواهی خارج از تاریخ ابال







۱۳۳

صادرکنندۀد. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی واخواهی، دادگاه شاگی به خوانده ابالغ واقعی نشده بنیز نفرستاده است و وقت رسید .باشدمی حکم ورشکستگی

تجدیدنظرخواهی: .٣قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان ،دعاوی غیرمالی همانند سایر باشدمی، راجع به دعوی غیرمالی حکم ورشکستگی ازآنجاکه

.باشدمیروز یا دو ماه از تاریخ ابالغ حکم ٢٠مورد برحسبو مهلت تجدیدنظرخواهی باشدمی

یزو تم ینافقابل اعتراض و است یلذ یقرارها«قانون تجارت یکسری قرارها رو نام برده که نه قابل اعتراض است و نه قابل فرجام: ٥٤٠مادۀ خانواده او یااعانه به جهت تاجر ورشکسته یراجعه به تقاضا یقرارها. ٢ .یهتصف یرمد یاعضو ناظر ییرتغ یا یینراجعه به تع یقرارها. ١ :یستن

یقرارهـا. ٣ .چهارم صاحبان طلـب برسـد تـا دادگـاه قـرار آن را صـادر کنـد][مطالبۀ بخشی از دارایی برای امرار معاش که باید به تصویب سهرا یهفمطالبات متنازع یقبول موقت یارا موقتا موقوف یکه قرارداد ارفاق ییقرارها. ٤ التجاره که متعلق به ورشکسته است.مال یااسباب فروش »خود صادر کرده است. یتکه عضو ناظر در حدود صالح یاز اوامر یتصادره در خصوص شکا یقرارها. ٥ .داردیمقرر م

مطروحه یدر دعو شخص ثالثبه عنوان ورود تاجر ورشکسته را تواندیمحکمه هر وقت صالح بداند م«گه: می: این ماده ٤٢٠نکتۀ مادۀ تاجر ورشکسته اصال ثالث نیست که اجازه بدیم به عنوان ثالث بیاد در دعـوا! مـدیر تصـفیه نماینـدۀ اون در دعواسـت! بعـد تـازه » .دهداجازه

تواند به عنـوان ثالـث بـه داخـل دعـوا بیـاد! بـه نظـر اینکه در آ.د.م اینجوری بود که هر کس بخواهد میای است؟! مگه نه چه صیغه» اجازه«: مثال بخواهد بیاید دفاع کنـد؛ پـس، نهـاد است ،رسه منظور از اجازۀ ورود ثالث، اجازۀ حضور ورشکسته توسط دادگاه در جاهایی که الزمهمی

منظـورش ورود ٤٢٠طور با وجود شرایط قانونی پذیرش ورود ثالث اجباری است در نتیجه مـادۀ و همینورود ثالث در آ.د.م مختص ثالث است ب ثالث اصطالحی نیست زیرا اوال تاجر اصال ثالث نیست بلکه طرف اصلی دعوا است که به جهت ورشکستگی توسط مدیر یا ادارۀ تصفیه تعقی

بودن آن دارد و حـال دگاه، در صورت صالحدید برای مرود تاجر به عنوان وارد ثالث نشان از اختیـاریشود (به نمایندگی) و در ثانی اجازۀ دامیالوصف مقصود از ورود ثالث تاجر، اجازۀ او در دادگاه است که غالبا در مواردی که اخذ توضیح از خود آنکه پذیرش ورود ثالث، اجباری است مع

ین وجود، در سؤاالت آزمون وکالت اگر از ورود ثالث تاجر پرسـیده شـده بـود ورود ثالـث او را بـه صـالحدید گیرد. با اتاجر الزم است صورت می دانیم.دادگاه مجاز می

گهی خطاب به چهار دسته منتشر قانون ادارۀ تصفیه ٢٤مطابق ماده : اداره تصفیۀ امور ورشکستگی نکته .نمایدمی، آ طلبکاران تاجر. -الف

بدهکاران تاجر. –ب ست.آنهانزد تاجر اشخاصی که مال -ج ضمانت اجرای عدم مراجعه این اشخاص در ماده مذکور بیان شده است.نزد تاجر است. آنهااشخاص که مال -د

اقدام به جلب ورشکسته بنماید. تواندمیرأسا ورشکستگی، اداره تصفیه امور قانون ادارۀ تصفیه ٢١ا به ماده : مستندنکته .خواهدمی، چنانچه توقیف تاجر الزم باشد، اداره تصفیه قرار توقیف را از دادگاه قانون ادارۀ تصفیه ٢١ا به ماده : مستندنکتهون تجارت حکم به مواد مختلف قان ار اعالن شود یا ابالغ گردد؟ با توجهکستگی باید از طریق روزنامۀ کثیراالنتش: آیا حکم ورشسؤال

اعالن گردد. کثیراالنتشارورشکستگی باید از طریق روزنامه نکته: حکم ورشکستگی، غیر مالی است. در قانون تجارت نگفته که این حکم، قابل فرجام است در ق.آ.د.م هم نگفته است.

ممنوعیت تاجر از مداخله در اموال:







۱۳٤

(چه آنچه در مدت ورشکستگی عایدش ممنوع از مداخله در اموال خود.تجارت از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، تاجر ق ٤١٨مطابق ماده . باید توجه داشت:شدبامی شود)شود چه آنچه از طریق ارث عایدش میمی

مثال رسدمیاهد بود که بعدا به دست تاجر شامل اموال موجود بلکه شامل اموالی نیز خو تنهانهممنوعیت تاجر از مداخله در اموال خود، .١که هر بدهکاری با تمام دارایی خود ستا ای اصل وحدت دارایی آن. اقتضطلبدمیارایی این امر را ای اصل وحدت دضتارث اق از طریق ارث به تاجر رسیده جزو دارایی تاجر است. به موجبو مالی که باشدخود می هایبدهیپرداخت مسؤولبری با ارثیه تفاوت دارد: به واسطۀ منع مداخله، منع از ارث شود؟ ارثکه حکم ورشکستگی صادر شد، تاجر از ارث محروم میهمین

شود؛ شامل غیر ارادی قهری مالی نمیامل امور غیرشود پس قاعدۀ منع مداخله شامل امور مالی ارادی خود ورشکسته است، شنمی شود.یگران نمیشود؛ شامل امور دنمی

.باشدنمیتاجر فقط از مداخله در امور مالی خود ممنوع است. تاجر از مداخله در امور مالی دیگران ممنوع .٢تواند امور مالی انجام دهد. این ماده ق.م برای فرد تحت قیمومت خودش نمی ١٢٣١نکته: استثنائا اگر تاجر، قیم باشد به موجب مادۀ

به موجب یلذ یهااز جنحه یکی یا یتکه به علت ارتکاب جنا یکسان. ٢: ... شوند نی مع یمومتبه سمت ق یدنبا یلاشخاص ذ«گه: میآنها یآنها صادر و هنوز عمل ورشکستگ یکه حکم ورشکستگ یکسان. ٣؛ یربتقص یورشکستگ: ... محکوم شده باشند یحکم قطع

» نشده است. یهتصفتونه همسر اختیار کنه! تاجر می .باشدنمی. تاجر از مداخله در امور غیرمالی ممنوع باشدمینوع مخود م خله در امور مالیتاجر فقط از مدا .٣

تونه در امور حضانت، والیت، قیمومت مربوط به خودش دخالت کند. می اثر حکم ورشکستگی:

ممنوعیت تاجر از مداخله در اموال خود. .١شهرهایی که اداره تصفیه وجود دارد، اداره تصفیه امور ورشکستگی و در سایر شهرها مدیر در(از طرف تاجر مقامیقائماقدام دیگری به .٢

.)تصفیه ادارۀ تصفیه: هاینقش

:کندمیادارۀ تصفیه سه نقش ذیل را ایفاء تاجر ورشکسته است. مقامیقائمنقش اول ادارۀ تصفیه، نقش .باشدمین اطلبکار مقامیقائمنقش دوم ادارۀ تصفیه، نقش

کار باشند بهمشغول که سه هزار کارگر ایکارخانه. برای مثال در باشدمیۀ تصفیه رعایت مصالح اقتصادی و امنیتی جامعه ر انقش سوم اد .کشدمیزیرا شورش سه هزار کارگر شهری را به آشوب ؛های آن کارخانه را نخواهد دادتصفیۀ اجازه فروش دستگاه اداره

ورشکستگی نسبت به معامالت تاجر:اثر حکم به سه دوره تقسیم کرد: توانمیمعامالت تاجر را

منعقده تاجر قبل از تاریخ توقف: معامالتدوره اول: نیز دیگر ت و در موردمعامله تاجر قابل فسخ اس دورهاما استثنائا در یک مورد در این باشدمیل بر صحت معامالت تاجر در این دوره محمو

ی بوده یا برا قصد فرار از دینتاجر به معاملۀیعنی چنانچه باشدمی.تجارت ق ٤٢٤ت، ماده لۀ تاجر قابل فسخ اسکه معامباطل است. مورد از تاریخ انعقاد آن، قابل فسخ سال ٢ظرف باشد. در این صورت معامله در قیمت چهارمیکمتضمن ضرری بیش از باشد و رار به طلبکارانضا

است. هتوج قابل.تجارت در خصوص نحوه فسخ ق ٤٢٥ماده مقرراتاست. .اگر طرف معامله قبل از صدور حکم فسخ، تفاوت قیمت را بپردازد، معامله فسخ نخواهد شد







۱۳٥

موضوع معامله است عینا به مدیر علیه باید پس از قطعی شدن حکم، مالی را که در حالت صدور حکم بر فسخ معامله، محکومالمعامله آن را قبل از آنکه دارائی تاجر بین غرما تقسیم شود، دریافت کند و در حالتی که عین مال مزبور تصفیه تسلیم و قیمت حین

در تصرف او نباشد، باید تفاوت قیمت را بپردازد.صوری و یا مسبوق به تبانی طوربه معاملۀ تاجر ت است یعنی چنانچه.تجار ق ٤٢٦موردی که معامله در این دوره باطل است مشمول ماده

.باشدمی.تجارت شامل هر سه دوره ق ٤٢٦. الزم به یادآوری است ماده باشدمیباشد باطل و کان لم یکن بوده است، آن معامله به دلیل فقدان قصد باطل استاگر اثبات شود که معامله به طور صوری یا مسبوق به تبانی.

صدور حکم ورشکستگی: و تاریختوقف تاریخمنعقده بین معامالت دورۀ دوم:انان دین حقوقکه معامالت تاجر در این دوره چه وضعیتی دارد ب. در اینشودمینگاه تردید و شک نگریسته در این دوره به معامالت تاجر با

برخی از معامالت را احصاء نموده و بیان داشته این .تق ٤٢٣زیرا ماده باشدمی ق.ت ٥٥٧و ٤٢٣ین اختالف مواد ا اختالف است. منشأکلیه معامالت تاجر را پس از تاریخ توقف باطل اعالم نموده است. لذا .تق ٥٥٧دیگر ماده از طرفت تاجر پس از توقف باطل است و معامال

با برخی حقوقدانان بر آن است که اما نظر کنندمیتاجر را صحیح فرض معامالتت برخی از ق. ٤٢٣نان با استناد به ماده برخی از حقوقدا کلیه معامالت تاجر در دورۀ دوم باطل است. ق.ت ٥٥٧به اطالق ماده توجه

:حکم ورشکستگیمنعقده پس از صدور معامالتدوره سوم: .تجارت باطل است.ق ٤١٨به ماده با توجهمعامالت تاجر در این دوره

اما طلبکارانی که در گیرندمیقرار ءداخل در صف غرما اندشدهتوجه داشت طلبکارانی که در دورۀ اول و دوره دوم از تاجر طلبکار ید : بانکتهم ورشکستگی از تاجر طلبکار شوند. داخل در صف غرمای ورشکسته قرار کیعنی اشخاصی که پس از اعالن ح اندشدهۀ سوم طبکار دور

د.ینمنتظر بمانند تاجر بدهی طلبکاران دیگر را بپردازد اگر چیزی ماند بعدا طلب خود را وصول نما یدن با. این طلبکاراگیرندنمی :باشدمیورشکستگی بر سه نوع انواع ورشکستگی:

:(یا ورشکستگی عادی اجباری) ورشکستگی عادی .١و آن ناظر به حالتی است که توقف در است ورشکستگی عادی اصل بر ،همان حالت اولیه و معمولی ورشکستگی است که در حالت اطالق

منظور ق شده است. به عبارت بهتر، مترقبه محق بر اثر عوامل خارجی یا حوادث غیرنیت و بدون تقلب تاجر بدون تقصیر و بدون سوء تأدیۀ دیون تاجر تقصیر و تقلب ۀنتیج ،توقف در پرداختحاصل نموده است و این توقف در پرداخت ق.تجارت ٤١٢ماده مطابق که تاجر آن است

کند.هم پیدا نمی محرومیت اجتماعینشده است، پس انگاریجرماست و فاقد مجازات کیفریورشکستگی عادی .باشدنمی :ورشکستگی به تقصیر .٢

که خود دو نوع است: :اختیاری تقصیر بهورشکستگی -الف

.تجارت شده باشد. در این صورت پس ق ٥٤٢ق.تجارت مرتکب یکی از موارد ماده ٤١٢تاجر ضمن توقف در پرداخت مطابق ماده اینکهیعنی العاده . تعهدات فوق١ ورشکسته را به مجازات جرم ورشکسته به تقصیر محکوم بنماید یا خیر. که آن مختار استاز طرح شکایت دادگاه

. ٥ترتیب داشته است؛ . تاجر دفتر ناقص یا بی٤. تاجر دفتر نداشته؛ ٣روز؛ سه. عدم ارائۀ دفاتر تاجر ظرف ٢ت)؛ (بالقوه است؛ بالفعل نشده اس تاجر صورت دارایی غیرواقعی تنظیم نموده ولی تقلبی نداشته (سوءنیت نداشته؛ یه صورت سهوی: مثال یک صفر کم گذاشته است).

:اجباری تقصیر بهورشکستگی -بق.تجارت گردد. در این صورت ٥٤١شده در ماده ق.تجارت، مرتکب یکی از موارد احصاء ٤١٢تاجر ضمن توقف در پرداخت مطابق ماده یعنی

پس از طرح شکایت دادگاه ایالعادهفوق ج مخار . ١ .محکوم خواهد نمودآن ورشکسته را به مجازات جرم ورشکسته به تقصیر الزاما







۱۳٦

شده بالفعلکه ورشکستگی قصد تأخیربه معامله. ٣شده است؛ بالفعلنموده که موهوم ت معامال. ٢شده است؛ بالفعلنموده است که طلب بعد از ت پرداخ. ٤است (قصد، تقصیر اوست!)، (در این خصوص چند تا مثال هم زده: قرض، برات سازشی، خرید باال، فروش پایین)؛

.(ترجیح، تقصیر اوست!) ده استداده ش ترجیحتاریخ توقف به یک طلبکار و » قصد تأخیر«، »موهوم«، »العادهفوق«مواجه هستیم (تقصیرها از این قرار هستند: تقصیرهاییدر ورشکستگی به تقصیر اجباری با

؛ پس حتما »)پرداخت«و » معامله«، »معامالت«، »مخارج«فهم است: ها با این کلمات قابلشدنشده است (بالفعل بالفعلکه ») ترجیح«نیست پس اساسا اگر در سؤاالت این ی اویصورت داراو جرادفتر تدربارۀ ٥٤١هیچکدام از موارد شود.صادر می ورشکستگی به تقصیرحکم

منتفی است. اجباریورشکستگی به تقصیر موارد بود مجازات ورشکستۀ به تقصیر [چه اجباری چه اختیاری] ): «١٣٧٥مصوب » تعزیرات«قانون مجازات اسالمی (کتاب پنجم ٦٧١مطابق مادۀ

»است. از شش ماه تا دو سال حبس٣.

:بورشکستگی به تقل

.تجارت بشود. در این صورت پس ق ٩٥٤ماده مندرج در مرتکب یکی از موارد ق.تجارت ٤١٢ضمن توقف در پرداخت مطابق ماده یعنی تاجر یعنی »مفقود نموده«. تاجر دفاتر خود را مفقود نموده (١ محکوم خواهد شد. به تقلب ورشکسته جرم آن ورشکسته به مجازات ،از طرح شکایت

مفقود نموده نیتبدون سوءنیت، مفروض است) (اگر تاجر، دفتر خود را به طور مطلق آمده سوء» مفقود نموده«(چون تقلب)نیت و با سوءچون یعنی تنظیم نموده است (باید این موضوع احراز شود صورت دارایی غیرواقعی و متقلبانه. تاجر ٢؛ باشد تاجر، ورشکستۀ عادی است)

تصریح نشود مدل » تقلب«(در جایی که تاجر ورشکسته صورت دارایی غیرواقعی تنظیم نموده، چنانچه به )نیت، مفقود استمطلق آمده سوء(فقط در نمودن آنبردن دارایی (چه به شکل صوری چه به شکل مواضعه) یا مخفی. از بین٣؛ »)به تقصیر اختیاری«شود: ورشکستگی می

. مدیون قلمدادکردن خود به ٤فروشد. یعنی کمتر از حالتی که خریده می »مواضعه«. فته است!)گ» دارایی«است که از بورشکستگی به تقل باشد.وسیلۀ اسناد و یا به وسیلۀ صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی

محکوم ورشکستگی به تقلبکسانی که به عنوان : «)١٣٧٥مصوب » تعزیرات«کتاب پنجم قانون مجازات اسالمی ( ٦٧٠مطابق مادۀ + محرومیت از حقوق اجتماعی (به عنوان مجازات تبعی)» محکوم خواهند شد. مجازات حبس از یک تا پنج سالشوند به می

به تقلب ) فقط در خصوص ورشکستۀ ١٣٩٢قانون مجازات اسالمی (مصوب ٢٥: غیر از محرومیت از حقوق اجتماعی که در مادۀ نکتهشه؛ ل.ا.ق.ت به دنبال داره: مدیر شرکت نمی ١٤٧و ١١١ها به موجب مواد حاکم است کال ورشکستگی (هر سه مدلش) یکسری محدودیت

شه و ... بازرس نمی؟ هر جا نوعی اجباریبه تقصیر شود یا محسوب می ببه تقل ترتیب خود را مفقود نموده باشد ورشکسته ای دفاتر بیاگر تاجر ورشکسته:سؤال

ببه تقل آن تاجر، ورشکسته ،ورشکستگی به تقصیر اجباریشود و هم بورشکستگی به تقل از ورشکستگی مطرح باشد که هم مشمول تر مالک است:ورشکستگی نوع سنگینقاعده این است که گردد.محسوب می

ورشکستگی به شود و هم تقصیر اختیاریورشکستگی به م مشمول نکتۀ مرتبط با سؤال: هر جا نوعی از ورشکستگی مطرح باشد که ه گردد.محسوب می تقصیر اجباریبه آن تاجر، ورشکسته ،تقصیر اجباری

آن تاجر، ،به تقصیرورشکستگی شود و هم عادیورشکستگی نکتۀ مرتبط با سؤال: هر جا نوعی از ورشکستگی مطرح باشد که هم مشمول گردد.محسوب می تقصیربه ورشکسته

عمل خواهد آمد.ق.تجارت به ٥٤٨و ٥٤٤پس از طرح شکایت مطابق مواد مجازات ورشکسته به تقصیر یا تقلب : محکومیت تاجر بهنکتهقصیر یا تقلب محکوم نمود یا مدیران آن شرکت را به مجازات جرم ورشکسته به ت توانمی: آیا بدون صدور حکم ورشکستگی شرکت، سؤال

).باشدنمیاالتباع برای محاکم الزم یر البته رأی اصرا(اصراری این تعقیب را تجویز نموده است رأیر یک هیأت عمومی دیوان عالی د خیر؟







۱۳۷

... مفقود نموده باشداست) را نظم و ترتیببیدفاتر خود (که نیتبدون سوءای اگر تاجر ورشکسته :مشتی سؤال اگر تاجر، دفاتر خود را بدون «اگر صورت سؤال اینجوری بود: ! (خب اینکه معلومه پاسخ صحیح نیست ی عادی است.ورشکسته ×

فلذا عالوه نظم و ترتیبدفتر بیداشته و نه دفتر سالماین پاسخ صحیح بود چون که در اینجا تاجر، ...» نیت مفقود نموده باشد سوءقصیری هم نداشته؛ پس اگر در متن سؤال، اون پرانتز و محتویاتش نبود گزینۀ ت نیت نداشته یعنی تقلب نکردهسوءبر اینکه

)درست بود.» است یعاد یورشکسته« ی عادی اختیاری نداریم؛ پس این گزینه اساسا منتفی است)ی عادی اختیاری است. (اصال ما ورشکستهورشکسته × تواند باشد) است پس ورشکستۀ اجباری نمی» دفتر«ی به تقصیر اجباری است. (چون موضوع سؤال ورشکسته × این است) ،(گزینۀ صحیح ی به تقصیر اختیاری است.ورشکسته

)دارد» نیتبدون سوء«حتما این گزینه، غلط است چون در متن سؤال قید ی به تقلب اجباری است. (ورشکسته × ی به تقلب اختیاری نداریم؛ پس این گزینه اساسا منتفی است)ی به تقلب اختیاری است. (اصال ما ورشکستههورشکست × های حقوق تجارت از نوع ورشکستگی باید حذف گزینه شود)در تست اصوال » اعسار(«تواند معسر باشد؛ معسر است. (تاجر نمی ×ای ) کامال مشخص است که قانونگذار تنها در ورشکستگی به تقصیر در مواردی بر ٥٤٩و ٥٤٢ ،٥٤١، ٤١٢( : با نگاهی ظاهری به مواد نکته

سایر موارد صدور حکم ورشکستگی (ورشکستگی بینی نموده است واال را پیش ورشکستگی به تقصیر مکاختیار صدور حدادگاه (دادرس) ب اجباریبه ورشکستگی و تقصیر اجباری به ورشکستگی ، عادی اجباری

، اجباری است.)تقل

عضو ناظر و مدیرتصفیه:

شود.ق.ت، عضو ناظر و مدیر تصفیه توسط محکمه تعیین می ٤٤٠و ٤٢٧به استناد مواد قانون ادارۀ تصفیۀ امور ورشکستگی، در شهرهایی که ادارۀ تصفیۀ امور ورشکستگی موجود است، این اداره ١بر اساس مادۀ

باشد.ناظر و مدیر تصفیه میجایگزین عضو روز پس از ٥شود، اما ممکن است مدیر تصفیه ظرف ق.ت در ضمن حکم ورشکستگی تعیین می ٤٢٧عضو ناظر مطابق با مادۀ

صدور حکم ورشکستگی معین شود. باشد.ستگی میباشد و وظیفۀ مدیر تصفیه انجام امور مربوط به تصفیۀ ورشکوظیفۀ عضو ناظر، نظارت در امور ورشکستگی می ق.ت عضو ناظر از سوی دادگاه قابل تعویض است و طبق وحدت مالک مدیر تصفیه قابل تغییر از سوی ٤٣٢مادۀ به استناد مادۀ

باشد.دادگاه می الزحمۀ عضو ناظر توسط شود و طبق وحدت مالک حقالزحمۀ مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین میق.ت حق ٤٤٢به استناد مادۀ

گردد.تعیین می دادگاه ه یا ع وظیفۀ مدیر تصفیه در دعاوی ل

یه تاجر ورشکسته:ل

منقول داشته باشد یرغ یااز منقول یتاجر ورشکسته دعوائه هر کس نسبت ب یحکم ورشکستگ یخاز تار ،ق.ت ١٩٤ ۀطبق نص مادای که له یا علیه خواد بگه: با صدور حکم ورشکستگی دعاویپس این ماده می .کند یبتعق او یتطرفه ب یا اقامه یهتصف یرمدبر یدبا

ممنوع شدناز طرف دعوا واقعشود باید له یا علیه مدیر یا ادارۀ تصفیه ادامه پیدا کند زیرا ورشکسته تاجر ورشکسته طرح شده یا می است.

ت طرح دعوا نماید و ورشکست شود ...: اگر الف که تاجر است علیه ب که او نیز تاجر استست یابد.دعوا علیه عضو ناظر ادامه می ×







۱۳۸

یابد.وا علیه مدیر تصفیه ادامه میدع × یابد.دعوا علیه مدیر یا ادارۀ تصفیه ادامه می × یابد.دعوا علیه ب ادامه می +

بود فقط همان نقش به مدیر یا همین که حکم تاجر (ورشکستگی) صادر شد در هر نقشی که جواب صحیح، گزینۀ آخر است. شد.، جواب، صحیح می»توسط«گفت می» علیه«به جای ٣اگر در گزینۀ شود.ادارۀ تصفیه واگذار می

اجازه عضو ناظربا یهتصف یرمد باشندیم نفعیذ در آن طلبکارها یئتهکه یتمام دعاو ه نسبت ب، ق.ت ٥٨٤ ۀطبق نص ماد احضار یدمورد تاجر ورشکسته با ینباشد و در ا منقولیراموال غمزبوره راجع به یاگر چه دعاو ،خاتمه دهد صلحه را ب یدعو تواندیم

شده باشد. ینکهاالجرا نخواهد بود مگر اباشد صلح الزم یالهزار ر از پنج یشب یانبوده یماگر موضوع صلح قابل تقو، ق.ت ٥٨٤ ۀطبق نص ماد

یه (تاجر در هر صورت مشارالو شودینامه تاجر ورشکسته احضار مصلح یقدر موقع تصد یدنما یقمحکمه آن صلح را تصد یریجلوگ یمنقول باشد برایراموال غه صلح راجع ب تی کهصور اعتراض ورشکسته درـ صلح اعتراض کنده حق دارد که ب ورشکسته) .یدنما ینصلح را مع یفخواهد بود تا محکمه تکل یاز صلح کاف

موم اموال تاجر ورشکسته:مهر و دهد.ق.ت محکمه در حکم ورشکستگی، امر به مهر و موم را نیز می ٤٣٣طبق نص مادۀ ق.ت، مهر و موم باید فورا توسط عضو ناظر به عمل آید ٤٣٤طبق نص مادۀ. صلح یننموده باشد ام یخود را مخف یاز دارائ یقسمت یاتمام یاتاجر مقروض فرار کرده که یدر صورت ق.ت ٤٣٧طبق نص مادۀ

یدمهر و موم نماه چند نفر از طلبکاران فورا اقدام ب یا یک یبر حسب تقاضا تواندیم» در حال حاضر در حقوق ایران مصداق ندارد.« اطالع دهد. العمومیمدعه اقدام خود را ب ینبالفاصله ا یدو با یدتجارتخانه و منزل تاجر با یهصندوق و اسناد و دفاتر و نوشتجات و اسباب و اثاث ها وانبارها و حجره، ق.ت ٤٣٨ ۀطبق نص ماد

مهر موم شود. موم و مهر ،ضامن شرکاء شخصی اموال نسبی یا مختلط ،تضامنی هایشرکت ورشکستگی صورت در ق.ت، ٤٣٩ ۀطبق نص ماد

.باشد شده صادر جداگانه حکم موجبه ب یا شرکت ورشکستگی حکم ضمن در نیز آنها ورشکستگی حکم اینکه مگر ؛شد نخواهد انجام آن را خواهد یمزبور تقاضا یرباشد مد یامدهعمل نه ب یهتصف یرمد ییناگر مهر و موم قبل از تع، ق.ت ٤٤٣ ۀطبق نص ماد

نمود. معاف است و تحت اختیار تاجر ورشکسته ق.آ.د.م از مهر و موم ٥٢٤ق.ت، مستثنیات دین موضوع مادۀ ٤٣٩به استناد تبصرۀ مادۀ

شود.گذاشته می ق.ت): ٤٣٤مستثنی کردن برخی از اموال از توقیف (مادۀ

پذیر است.مستثنی کردن برخی از اموال از توقیف با درخواست مدیر تصفیه و اجازۀ عضو ناظر امکان اگر مهر و موم شده است از توقیف خارج نمود: کرده وتوان با اجازۀ عضو ناظر از مهر و موم مستثنی اشیاء ذیل را می

اشیاء و اسبابی که برای حوائج ضروری تاجر ورشکسته و خانواده او الزم است. • اشیائی که ممکن است قریبا ضایع شود یا دچار کسر قیمت شود. •







۱۳۹

ورتی که توقیف آنها موجب است، البته در ص ماشیائی که برای به کار انداختن سرمایۀ تاجر ورشکسته و استفاده از آن الز • باب طلب باشد.ر خسارت ا

ق.ت): ٤٤٥موارد فروش فوری اموال تاجر ورشکسته (مادۀ رسند:با اجازۀ عضو ناظر و توسط مدیر تصفیه، اموال ذیل به صورت فوری و بدون رعایت تشریفات به فروش می

.اشیائی که ممکن است قریبا ضایع شوند که ممکن است کسر قیمت حاصل کند.اشیائی .اشیائی که نگاه داشتن آنها مفید نیست

ق.ت): ٤٤٦خروج دفاتر از مهر و موم (مادۀ ،دفتر دار محکمه دفاتر تاجر ورشکسته را به اتفاق عضو ناظر یا امین صلحی که آنها را مهر و موم نموده است از توقیف خارج کرده

نماید.مندرجات جدیدی به آن افزوده نشود و آنها را به مدیر تصفیه تسلیم میبندد تا ذیل دفاتر را می مجلس کیفیت دفاتر را به صورت خالصه قید کند.دفتردار باید در صورت

ق.ت): ٤٤٦خروج اوراق تجاری از مهر و موم (مادۀ ینکه نسبت به آنها اقدامات تأمینی به عمل آید، از توقیف خارج آن دسته از اوراقی که وعدۀ آنها نزدیک است یا باید قبولی آنها نوشته شود یا ا

شوند تا وجه آنها را وصول نماید.مجلس ذکر و به مدیر تصفیه تحویل میشوند و در صورتمی ق.ت): ٤٤٦بازکردن مراسالت تاجر ورشکسته: (مادۀ

شود.او باز میرسد، به مدیر تصفیه تسلیم و توسط مراسالتی که به اسم تاجر ورشکسته می تواند در بازکردن مراسالت شرکت کند.اگر خود ورشکسته حاضر باشد می

ق.ت) ٤٤٧تأمین نفقۀ تاجر ورشکسته و خانوادۀ او (مادۀ اش را از دارائی خود تواند نفقۀ خود و خانوادهدر صورتی که تاجر ورشکسته وسیلۀ دیگری برای اعاشه (زندگی) نداشته باشد، می

کند.درخواست بر عهدۀ عضو ناظر است. دۀ محکمه و تعیین موارد نفقه و مقدار آنهتصویب این امر بر ع

ق.ت): ٤٤٨بستن دفاتر تاجر ورشکسته (مادۀ شود.ساعت مهلت داده می ٤٨نماید. برای حضور تاجر ورشکسته مدیر تصفیه تاجر ورشکسته را برای بستن دفاتر احضار می نشد، با حضور عضو ناظر اقدام به عمل خواهد آمد.در صورتی که تاجر حاضر

ق.ت): ٤٥٠و ٤٤٩تنظیم صورت دارایی تاجر ورشکسته (مواد :ننموده باشد یمخود را تسل ییتاجر ورشکسته صورت دارا که یدر صورت کندیم یمتنظ نمایدیم یلکه تحص اطالعاتی یردفاتر و اسناد و سا یلهوسه آن را فورا ب یهتصف یرمد. از تاجر ورشکسته و شاگردها یاوضاع و احوال ورشکستگه و نسبت ب ییصورت دارا یمعضو ناظر مجاز است که راجع به تنظ

دهد. یبمجلس ترتمذکوره صورت یقاتاز تحق یدبخواهد و با یحاتتوض یگراز اشخاص د یناو و همچن ینمستخدمو ورشکسته:تنظیم صورت دارایی پس از رفع توقیف از اموال تاجر

پس از آن که اموال تاجر ورشکسته از توقیف خارج شد، باید صورت دارائی او مجددا به صورت ذیل تنظیم شود: نموده و تاجر ورشکسته را هم در ییصورت دارا یمشروع به تنظ یفرفع توق یپس از تقاضا یهتصف یرمدق.ت، ٤٥١طبق نص مادۀ

.یستحضور او مانع از عمل ن عدمیول کندیاحضار م موقع ینا







۱٤۰

از یکی. نمایدیم یهرا در دو نسخه ته ییصورت دارا شودیم یفکه رفع توق یجتدر ه ب یهتصف یرمد، ق.ت ٤٥٢ ۀطبق نص ماد .ماندیدر نزد او م یگریو د کرده یمدفتر محکمه تسله ب ها رانسخه

الزم بداند استمداد کند که یاموال از اشخاص یمو تقو ییصورت دارا یهته یبرا تواندیم یهتصف یرمد، ق.ت ٤٥٣ ۀطبق نص ماد .خواهد شد یصورت دارائ یمهشده است ضم یمقبال تقو یول یامدهن یفدر تحت توق ۴۴۴که موافق ماده یائیصورت اش

شیوۀ وصول مطالبات و فروش اموال تاجر ورشکسته: یهو وجه نقد و اسناد طلب و دفاتر و نوشتجات و اثاث ةالتجار تمام مال ییشدن صورت دارا یهپس از ته، ق.ت ٦٤٥ ۀطبق نص ماد

.شودیم یمتسل یهتصف یرمده تاجر ورشکسته ب یاء اش) ویند یاتاز مستثن یرغه ب( اجازه با تواندمی همچنین و نمایدمی مداومت مطالبات به وصول ناظر عضو نظارت با تصفیه مدیر ،ق.ت ٧٤٥ ۀطبق نص ماد

(قبل از قبال (مدیر تصفیه) لیکن نماید مباشرت تاجر التجارةمال و البیتاثاث به فروش ناظر عضو نظارت و العموم (دادستان)مدعی .کنداحضار توضیحات دادن برای را مشارالیه الاقل یا استماع را ورشکسته تاجر اظهارات باید فروش اموال)

صندوق. گردد تسلیم محل عدلیه به صندوق فورا باید شودمی دریافت تصفیه مدیر توسط که وجوهی ،ق.ت ٦٠٤ ۀطبق نص ماد به مگر گرددنمی مسترد صندوق از مزبور وجوه کندمی باز مخارج و عایدات از اعم ورشکسته عمل برای مخصوصی حساب مزبور .تصفیه مدیر تصدیق و ناظر عضو حواله

اقدامات تأمینی به نفع تاجر ورشکسته: ورشکسته تاجر حقوق حفظ برای تأمینیه اقدامات مأموریته ب شروع روز از است مکلف تصفیه مدیر ،ق.ت ٤٦١ ۀطبق نص ماد

.آوردعمله ب او مدیونینه ب نسبت حاضر باشد. ینیهتأم یاتعمل یهدر موقع کل تواندیتاجر ورشکسته م، ق.ت ٤٤٨ ۀطبق نص ماد

تشخیص مطالبات طلبکاران: در حدود نظامنامه یهتصف یرموجب اخطار مده که ب یدر مدت طلبکارها مکلفند یپس از صدور حکم ورشکستگ«ق.ت: ٤٦٢مادۀ

مطالبات آنها یۀکه کل یانضمام فهرسته ب(رونوشت برابر اصل آن را) را سواد مصدق آن یااسناد طلب خود ،شدهینمع یهوزارت عدل »دارند. یافتکرده قبض در یمدفتردار محکمه تسله ب نمایدیم ینرا مع مهلت مذکور در ماده قبل شروع یانقضا یخمطالبات طلبکارها در ظرف سه روز از تار (قبول کردن) یصتشخ« ق.ت: ٤٦٣مادۀ

یبتعق )خواهد شد نی نامه معکه در نظام یبیترته ب( گرددیم یناز طرف عضو ناظر مع که یساعت شده و بدون وقفه در محل و روز و ».شودیم مطالبات یصتشخ یندر ح تواندیمنظور شده م یحساب دارائ جزء صورت یا یصکه طلب او تشخ یهر طلبکار « ق.ت: ٤٦٣مادۀ

یداست اعتراض نما یدگیفعال در تحت رس یاشده یصکه سابقا تشخ یهائطلبه و نسبت ب یدهرسان مه به طلبکارها حضور یرسا »خواهد داشت.حق را خود تاجر ورشکسته هم ینهم از مختصری توصیف عالوهه ب و معین مطالبات تشخیص مجلسصورت در آنها وکالی و طلبکارها اقامت محل«ق.ت: ٤٦٥مادۀ

که شود مسلم نکته این و قید مجلسصورت در باید نیز السطوربین الحاقات یا تراشیدگی یا خوردگیقلم تعیینو شودمی داده سند ».است فیهمتنازع یا مسلم طلب

از دفاتر یصورت یداز محکمه محل تقاضا نما یاابراز دفاتر طلبکارها دهد ه نظر خود امر به ب تواندیعضو ناظر م«ق.ت: ٤٦٦مادۀ »و نزد او بفرستد.طلبکارها استخراج کرده







۱٤۱

را آن یزرا نوشته امضاء نموده و عضو ناظر ن یلسند عبارت ذ یدر رو یهتصف یرمد ،اگر طلب مسلم و قبول شد«ق.ت: ٤٧٦مادۀ »... یخقبول شد بتار ... مبلغ ... قروض جزو«:کندیم یقتصد

،را که اظهار کرده یالتزام بدهد طلب شودیم نی مع یهنامه وزارت عدلموجب نظامه که ب یبیترته در ظرف مدت و ب یدطلبکار با هر »نامشروع است. ۀقصد استفاد و بدون یقیطلب حق

راپرت یفورا از رو یدمحکمه رجوع و محکمه باه را ب یهحل قض تواندیعضو ناظر م ،واقع شد یهفاگر طلب متنازع «ق.ت: ٤٦٨مادۀرا که یو اشخاص یدعمل آه در امر ب یقامر دهد که با حضور عضو ناظر تحق تواندیمحکمه م یدنما یدگیعضو ناظر رس(گزارش)

»از آنها کسب اطالع کند. یاناظر احضار دهند عضو یطلب اطالعات یناه راجع ب توانندیم باشد که محکمه نتواند در یطور یهمحکمه رجوع شده و قضه ب یطلب یصکه اختالف راجع به تشخ یدر موقع«ق.ت: ٤٦٩مادۀ

یرتأخه ب یقرارداد ارفاق یبترت یطلبکارها برا یئتبر حسب اوضاع امر دهد که انعقاد مجلس ه یدصادر کند باروز حکم ١٥ظرف »منعقد شود. زبورو مجلس م نشده یدگیرس یجهمنتظر نت ینکها یاافتد و

که یمعادل مبلغ یهفانعقاد مجلس قرار دهد که صاحب طلب متنازع ه ب یمدر صورت تصم تواندیمحکمه م«ق.ت: ٤٧٠مادۀ »ید مبلغ مذکور شرکت نما یطلبکارها برا یئتشده در مذاکرات هموقتا طلبکار شناخته کندمی ینمحکمه در قرار مزبور مع

اگر یمجلس را بدهد ول یرأخقرار ت تواندیواقع شده باشد محکمه م یجزائ یبمورد تعق یطلب کهیدر صورت«ق.ت: ٤٧١مادۀو مادام که محاکم صالحه حکم یدصاحب آن طلب را موقتا جزو طلبکاران قبول نما تواندینم ،مجلس نمود یرعدم تأخه ب یمتصم

»شرکت کند. یورشکستگه ب راجع لیاتدر عم وجه یچه به تواندیاند طلبکار مزبور نمخود را نداده یورشکستگبه راجع یاتعمل یرساو یقرارداد ارفاق یبترته ب ۴۶۷و ۴۶۲در مواد نی مع یهامهلت یپس از انقضا«ق.ت ٤٧٢مادۀ

».شودیم(پرداخته) مداومت و یصاتو تشخ یاتعمله عمل نکردند نسبت ب ۴۶۲حاضر نشده و مطابق ماده ینهکه در مواعد مع یطلبکارهائ«ق.ت: ٤٧٣مادۀ

که ممکن یماتیدر تقس یول ،ندارند یاعتراض گونهیچعمل آمده حق هه قبل از آمدن آنها ب ،وجوه یمتقسه که راجع ب یماتیتصم گرفتیآنها تعلق مه سابق ب یماترا که در تقس ای هحص اشندحق داشته ب ینکهبدون ا شوندیجزء غرما حساب م ،یدعمل آه است ب ».یندمطالبه نما ،نشده یمکه هنوز تقس یاز اموال

آن را یدبا کنندینظر از آن نمدارند و صرف یاراتیخ یاتاجر ورشکسته دعو یاموال متصرفه نسبت ب یاگر اشخاص«ق.ت: ٤٧٤مادۀ »گذارند. ءموقع اجراه ثابت نموده و ب یورشکستگ عمل یهتصف یندر ح یاخود یاموال متصرفه خواهد بود که تاجر ورشکسته نسبت ب یمجر یزن یاراتیخ یادعو ۀحکم فوق دربار «ق.ت: ٤٧٥مادۀ

»بر ضرر طلبکارها نباشد. ینکها دارد مشروط بر یگراندباشد طی تشریفاتی به موجب شدن جمعی از طلبکاران در حق تاجر ورشکسته میقرارداد ارفاقی که به منزلۀ ارفاق قائل قرارداد ارفاقی:

عقدی الزم است و در ؛قرارداد ارفاقی، یک عقد تشریفاتی است که منوط به تشریفاتی است که خواهیم گفت آید.به عمل می ٤٧٨تا ٤٧٦مواد .ق.ت) ٤٧٦عهدی است (ماده ،ق.ت) قابل فسخ یا بطالن است و عقدی ٤٩٤تا ٤٩٠قانونی ( خاص موارد

تشریفات تشکیل مجمع طلبکاران برای انعقاد قرارداد ارفاقی: ق.ت) مقصود از این مراسم ٤٧٩ق آن منوط به اجرای مراسم رسمی است (مادۀ ی که یک عقد تشریفاتی است تحق قرارداد ارفاق

روز عضو ناظر باید اقدام به دعوت طلبکارها جهت مشاورۀ انعقاد قرارداد ارفاقی و تشکیل مجمع عمومی ٨رف این است ظر و راپرت مدیر تصفیهبا شخصی تشکیل و مدر محل و تاریخ ظرتحت ریاست عضو نا) مجمع فوق باید ٤٧٦طلبکارها نماید (

ق.ت) ٤٧٨+ ٤٧٧برگزار شود ( مجلس عضو ناظرصورت







۱٤۲

توسط شده نی مع ۴۶۷موجب نظامنامه مذکور در ماده ه که ب یموعد یخعضو ناظر در ظرف هشت روز از تار «ق.ت: ٤٧٦مادۀمشاوره در یبرا موقتا قبول شده است یا یقتصدو یصتشخرا که طلب آنها یطلبکارهائ یۀکل [مدیر دفتر دادگاه]محکمه دفتردار

و اعالنات های دعوت)(نامه دعوت یهاطلبکارها در رقعه یعمومموضوع دعوت مجمع ،نمایدیدعوت م یانعقاد قرارداد ارفاق »شود. یحتصر یدبا یدمندرجه در جرا

یهالمشار یاستشده است در تحت ر ینکه از طرف عضو ناظر مع یمزبور در محل و روز و ساعت یمجمع عموم«ق.ت: ٤٧٧مادۀ طلب آنها موقتا که یطلبکارهائ ینو همچن شده است یقتصدو یصشخکه طلب آنها ت ییطلبکارها شودیمنعقد م (عضو ناظر)

یدبا (تاجر ورشکسته) یهالمشار شودیمجمع احضار م یناه ب یزن هتاجر ورشکست .شوندیمالوکاله آنها حاضر ثابت یلوک یا یدهقبول گرد »باشد. یدهعضو ناظر رس یقتصده و صحت آن بکه عذر موجه داشته یدنما یلاعزام وک تواندیم یشخصا حاضر گردد و فقط وقت

یاتیعمل آمده و عمله که ب یاقدامات و یورشکستگ یتوضعاز (گزارشی) یمجمع طلبکارها راپورته ب یهتصف یرمد«ق.ت: ٤٧٨مادۀ یمعضو ناظر تقدو به یدهرس یهتصف یرامضاء مده مزبور ب (گزارش) راپورت دهدیم ،شده است استحضار تاجر ورشکسته اکه ب

»دهد. یبترت یمجلسطلبکارها صورتمجمع یماتمذاکرات و تصم یهاز کل یدو عضو ناظر با شودیم :ارفاقیو شرایط قرارداد طرفین

است ممکناین طلبکاران ق.ت ٤٨٠مطابق ماده ( .باشندمی انت طرفین قرارداد ارفاقی از یک طرف دیگر طلبکار .ق ٤٧٩مطابق ماده باشد.و طرف دیگر تاجر ورشکسته می قبول گشته باشد) موقتا ست طلبشان ممکن ا و تصدیق شده باشد و طلبشان تشخیص

چه طلبی است؟ : منظور از طلب تصدیق شدهسؤال .کندمیادارۀ تصفیه یا مدیر تصفیه طلب طلبکاران را قبول نموده باشد و طلبکاری دیگر بدان اعتراض ن یعنی

قبول گشته چه نوع طلبی است؟ موقتا : منظور از طلب سؤالاما یک یا چند نفر از طلبکاران بدان ندکمی آن است که ادارۀ تصفیه یا مدیر تصفیه، طلب طلبکار را قبولگشته قبول موقتا منظور از طلب

. اگر دعوی محکوم به رد شد، هزینه از کیسه خواهان رفته ولی کندمی. در این صورت معترض با هزینۀ خود اقامۀ دعوی کنندمیاعتراض به ایشان به عنوان پاداش داده عنهمعترض، از آن طلب اعتراض شده تا حد مطلب ع خواهان صادر گردید در این صورتبه نف اگر حکم

و هزینۀ دعوی نیز به ایشان مسترد خواهد شد. شودمی ؟کنند را منعقدارفاقی قرارداد توانندمیچه اکثریتی با طلبکاران :سؤال

بوده و بایستی این طلبکاراناز یک نفر به عالوهحداقل نصف ق.ت ٤٨٠به ماده با توجه نمایندمیطلبکارانی که قرارداد ارفاقی را منعقد سه چهارم کل مطالباتی که تشخیص و تصدیق شده و یا موقتا قبول گشته باشد) باشند (را از تاجر داشته حداقل سه چهارم کل مطالباتتعداد

ق.تجارت قرارداد ارفاقی باید به تصدیق محکمه برسد. ٤٨٦مطابق ماده سه ربع از مطالبات یمبلغ دارا یثاز ح یول ،طلبکارها عددا حاضر شوند یتاکثر یگاه در مجلس قرارداد ارفاقهر «ق.ت: ٤٨١مادۀ

حاصله از آن مجلس معلق و قرار انعقاد یجهرا حائز نباشند نت یعدد یتاکثر یسه ربع از مطالبات باشند ول یآنکه دارا یانباشند »شود.)(گذاشته میود.شیبعد داده م هفته یک یبرا یمجلس ثان

اند مجلس را امضاء نمودهالوکاله آنها حاضر بوده و صورتثابت یلوک یاخود ،که در مجلس اول یطلبکارهائ«ق.ت: ٤٨٢مادۀسابق یماتاگر حاضر نشدند تصم یدهند ول ییریخود تغ یمحاضر شوند مگر آنکه بخواهند در تصم یثاندر مجلس یستندمجبور ن

است یاعتبار خود باقه آنها بسه چهارم کل ی کهطلبکاراناز حداقل نصف به عالوه یک نفر( ۴۸۰مطابق ماده یو مبلغ یعدد ریتاکث یثان لسهاگر در ج

»گردد)(منعقد میخواهد بود. یقطع یشود قرارداد ارفاق یلتکم) مطالبات تشخیص و تصدیق شده یا موقتا قبول گشته باشد







۱٤۳

توانند قرارداد ارفاقی را با شرکت نسبی ورشکسته شود، طلبکارها می ق.ت، اگر یک شرکت تضامنی، مختلط یا ٥٠٦طبق مادۀ ، یا فقط با یک یا چند نفر از شرکاء ضامن منعقد نمایند، البته در صورتی که شرکاء ضامن نیز ورشکسته شده باشند.منعقد کنند

اعتراض به قرارداد ارفاقی: : آیا قرارداد ارفاقی قابل اعتراض است یا خیر؟سؤال

ظرف یک هفته از تاریخ انعقاد قرارداد ارفاقی توانندمیق.ت ٤٨٥ارند مستندا به ماده بلی، کلیۀ طلبکارانی که حق شرکت در انعقاد ارفاقی را د بدان اعتراض نمایند.

برای انعقاد آن رعایت ،(تا محکمه بررسی نماید که آیا تشریفات قانونی دمحکمه برس یقتصده ب یدبا یقرارداد ارفاق«ق.ت: ٤٨٦مادۀ .یدرا از محکمه تقاضا نما آن یقتصد توانندیقرارداد م یناز طرف یکو هر شده است یا خیر)

بینی ای که برای اعتراض به قرارداد ارفاقی پیش(یک هفته مذکور در ماده قبل هفتۀیکمدت یقبل از انقضا تواندینم محکمه یکه حق اعتراض دارند اعتراضات یطلبکارهائ مدت از طرف ینهر گاه در ظرف ا یداتخاذ نما یقتصده راجع ب یمیتصم شده است.)

،حکم واحد صادر کند یقرارداد ارفاق یقدر موضوع اعتراضات و تصد یدعمل آمده باشد محکمه باه ب ».شودیبالاثر م نفعیتمام اشخاص ذ ه شود قرارداد نسبت ب یقتصد راضاتاگر اعت

که (گزارشی) یراپورت یددهد عضو ناظر با یرأ (قرارداد ارفاقی)قرارداد یققبل از آن که محکمه در باب تصد«.ت: ق ٤٨٧مادۀ ».یدنما یممحکمه تقده باشد بو امکان قبول قرارداد یورشکستگ یفیتمتضمن ک

امتناع خواهد نمود. یقرارداد ارفاق یققواعد مقرره محکمه از تصد یتدر صورت عدم رعا«ق.ت: ٤٨٨مادۀ« ارفاقی: دفسخ قراردا

: آیا قرارداد ارفاقی قالب فسخ است یا خیر؟سؤال نمود. ابر علیه تاجر اقامۀ دعو توانمی.ت تاجر به شرایط قرارداد عمل ننماید. برای فسخ قرارداد ارفاقی ق ٤٩٤به ماده با توجه

بطالن قرارداد ارفاقی: یا خیر؟ باشدمی: آیا قرارداد ارفاقی قابل ابطال سؤال

ق.تجارت باطل است: ٤٩٢دو مورد ذیل قرارداد ارفاقی مطابق ماده در(چه در حال تعقیب باشد چه ورشکسته به تقصیر و ورشکسته عادیارفاقی فقط با قرارداددر موردی که تاجر، ورشکسته به تقلب یعنی .١

قرارداد ارفاقی منعقد نمود. تواننمیقابل انعقاد است با ورشکسته به تقلب محکوم شده باشد)در صورت محکومیت تاجر به با او قرارداد ارفاقی منعقد نمود اما توانمیباشد تحت تعقیبنکته: اگر تاجر به جرم ورشکستگی به تقلب

، قرارداد ارفاقی باطل خواهد بود.ورشکستگی به تقلبق.تجارت چنانچه بعد از انعقاد قرارداد ارفاقی معلوم گردد تاجر در میزان دارایی یا میزان قروض خود حیله و تقلب به کار ٤٩٠مطابق ماده .٢

برده و میزان واقعی را بیان ننموده است. آثار بطالن یا فسخ قرارداد ارفاقی:

یا کنندمی وظیفهانجام: پس از فسخ یا ابطال قرارداد ارفاقی در شهرهایی که اداره تصفیه وجود ندارد آیا مدیر تصفیه یا عضو ناظر سابق سؤال ؟کندمی دادگاه مدیر تصفیه یا عضو ناظر جدید انتخاب اینکه

ناظر و مدیر تصفیه جدید انتخاب خواهد نمود اما محتمل ق.تجارت پس از فسخ یا ابطال قرارداد ارفاقی، محکمه عضو ٤٩٧به ماده با توجه همان عضو ناظر یا مدیر تصفیه سابق باشند یا خیر. آنهااست







۱٤٤

اجرای قرارداد ضامنی داده شده باشد در صورت بطالن قرارداد ارفاقی تکلیف ضمانت چیست؟ در این صورت ضمانت ن: اگر برای حسسؤال .گرددمیضامن نیز ملغی

معامالتی که تاجر ورشکسته پس از تصدیق قرارداد ارفاقی تا صدور به واسطۀ فسخ یا بطالن قرارداد ارفاقی، ق.ت، ۵۰۰ مادۀطبقشود مگر در صورتی که معلوم شود معامالت منعقد شده به قصد اضرار بوده و به حکم بطالن یا فسخ قرارداد مزبور نموده باطل نمی

ضرر طلبکاران هم باشد. یبعد از قرارداد ارفاق که یو اشخاص یطلبکاران ارفاق ینتاجر ب ییدارا یابطال قرارداد ارفاق یادر صورت فسخ «ق.ت: ۵۰۱ ماده

».شودیم یمتقسغرما ه ب ،اندطلبکار شده ق.ت): ٥٠٣ورشکستگی مجدد تاجر (مادۀ

این صورت:ممکن است تاجر در طول مدت اجراء قرارداد ارفاقی، مجددا ورشکست شود، در گرددمجددا برای او حکم ورشکستگی صادر و مدیر تصفیه و عضو ناظر تعیین می. دارایی موجود تاجر بین طلبکاران ارفاقی و اشخاصی که به واسطۀ معامالت صورت گرفته پس از انعقاد قرارداد ارفاقی، از تاجر

شود.اند به غرما تقسیم میطلبکار شده تفریغ حساب:

شروع خواهد کرد یعمل ورشکستگ یغتفر و یهتصف یاتعمله فورا ب یهتصف یرمنعقد نشد مد یاگر قرارداد ارفاق«ق.ت: ٥٠٤مادۀ.« را به فروش اموال منقول و غیرمنقول تاجر ورشکستهاین است که مدیر تصفیه یعمل ورشکستگ یغو تفر یهتصف یاتعملمنظور از

با حضور تاجر و تحت نظر عضو ناظرنماید. چنین اقدامی حساب یغتفر ون او را صلح یا وصول نموده و رسانیده و مطالبات و دیآید: منظور از تصفیۀ عادی به به عمل می اختصاریو عادیآید، در نهایت، عملیات تصفیه به دو شکل به عمل می ورشکسته

های عملیات ) حالتی است که ورشکسته هزینه١٣١٨قانون ادارۀ تصفیۀ امور ورشکستگی (مصوب ٤٠و ٢٥، ٢٤موجب مواد گهی گر در یک بار دی ،روز ١٠یک بار به عمل آمده و پس از در روزنامۀ رسمیتصفیه را بتواند پرداخت نماید که در این صورت نشر آ

رح کنند در طی دارند مشود تا ظرف دو ماه هر ادعایای نیز برای طلبکاران ارسال میآید و نسخهبه عمل می روزنامۀ کثیراالنتشاربه شکل مختصر یعنی فقط با یک بار نشر ،تصفیۀ اختصاری که ناظر به حالتی است که هزینۀ عملیات تصفیه قابل پرداخت نیست

گهی اموال به فروش رسیده و تقسیم هبدون مزاید بدون رعایت تشریفاتو روزه به طلبکارها برای طرح ادعا ٠٤دادن فرصت و آ اولشود. نکته حائز اهمیت آنکه تقسیم اموال چه در تصفیۀ عادی و چه در تصفیۀ اختصاری باید به ترتیب ذیل صورت گیرد: می

طلبکارهای با وثیقه بر سایر طلبکارها مقدم است یعنی هر کس وثیقه دوم ؛شودهای ورشکستگی و تصفیه کنار گذاشته میهزینهحقوق . ١: شنکه اینا می طلبکارهای با حق تقدم (ممتازها) مو س؛ است دارد چه رسمی چه غیررسمی بر سایر طلبکارها مقدم

چهارمو ؛نفقۀ همسر. ٤ق درمانی)؛ . پزشک و دارو فروش (حقو٣. حقوق تحت قیمومت یا والیت ورشکسته؛ ٢خدمه و کارگر؛ طلبکاران عادی.

یرمکلف است تمام اموال منقول و غ یهتصف یرحساب شود مد یغتفر ه که عمل تاجر ورشکسته منجر ب یدر صورت«ق.ت: ٥١٠مادۀ مراتب در ینتمام ا. کند یغو حقوق او را صلح و مصالحه و وصول و تفر یونمطالبات و د یدهورشکسته را بفروش رسانمنقول تاجر

العموم ی. اگر تاجر ورشکسته از حضور استنکاف نمود استحضار مدعیدآیحضور تاجر ورشکسته بعمل م تحت نظر عضو ناظر و با »عمل خواهد آمد.به یهوزارت عدلنامه فروش اموال مطابق نظام ـ است یکاف (دادستان)

اصل تساوی حقوق بستانکاران: مدیگر برتری ندارند.بر ه کدامهیچوی برخوردار بوده و حقوق بستانکارن آن است که همۀ طلبکاران از حقوق مسا منظور از اصل تساوی







۱٤٥

یا خیر؟ باشدمیاصل تساوی حقوق بستانکاران استثنائی وارد بر : آیاسؤال .باشندمیاولویت استثنائات وارد بر اصل قانون ادارۀ تصفیه امور ورشکستگی، طلبکاران ممتازه و طلبکاران با حق ٥٨بلی، مطابق ماده

: مالک طلبکاران ممتازه و طلبکاران با حق اولویت چیست؟سؤالکه ادارۀ دارایی ایپرونده. در باشدمیورشکستگی ادارۀ تصفیه امور ق. ٥٨حق اولویت، منحصرا ماده مالک ما برای طلبکار ممتازه و دارای

عمومی دیوان در یک رأی وحدت رویه این هیأت ،نمودمیبه قانون خاص دیگری جهت قلمداد نمودن خود به عنوان طلبکار ممتازه استناد ق.ادارۀ تصفیه امور ورشکستگی قلمداد نمود. ٥٨ممتازه و با حق اولویت را ماده امر را قبول ننموده و مالک طلبکار

از طلبکاران ممتازه کدام طلبکاران هستند؟: منظور سؤال .گردندمیق.ادارۀ تصفیه امور ورشکستگی، طلبکاران صاحب وثیقه به عنوان طلبکار ممتازه قلمداد ٥٨مطابق ماده

اینکهیا گردندمیدر موردی که دارای وثیقه باشند) طلبکار ممتازه قلمداد ( هابهرههم نسبت به اصل طلب و هم نسبت به هابانک: آیا سؤال ؟گردندمی فقط نسبت به اصل طلب، طلبکار ممتازه قلمداد

باید داخل در صف غرماء هابهرهو نسبت به گردندمیب، طلبکار ممتازه قلمداد لفقط نسبت به اصل ط هابانکبه رأی وحدت رویه، با توجه ).باشدمیقبل از زمان توقف هایبهرهمنظور (گردند از طلبی که بابت آن وثیقه بوده به فروش رود و آن طلبکار یک طلب دیگر نیز از تاجر ورشکسته داشته تربیش: اگر مال مورد وثیقه به سؤال

باشد، تکلیف چیست؟ .گرددمیبایستی مازاد به مدیر تصفیه داده شود تا بین غرماء تقسیم گردد و آن طلبکار بابت طلب دیگر، داخل در صف غرماء

حاصل فروش مال وثیقه، کفاف طلب طلبکار را نکند تکلیف چیست؟ اگر :سؤالکه دارای وثیقه بوده و تمام آن از فروش وثیقه پرداخت نشده هاییطلبقانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مقرر داشته، ٥٨قسمت دوم ماده

ثبت اسناد و امالک این قسمت از ماده قابلیت قانون ٣٤توجه به ماده اید گفت با ب اما ؛گرددمیطلبکار بابت بقیه طلب داخل در صف غرماء از قیمتی که رهن بوده به فروش نرود به همان تربیشقانون ثبت اسناد و امالک، اگر مال مورد وثیقه به ٣٤اعمال ندارد زیرا مطابق ماده

.ماندنمین طلبکار با حق وثیقه، از ورشکسته طلبکار باقی یعنی در این صورت، دیگر آ گرددمیمبلغی که رهن بوده به مرتهن تملیک شکستگی:ع قانون اداره تصفیه امور و ور وضمو »الف و ب« هایصندوق

قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی در این زمینه بیان حکم نموده است. ٥٧الی ٥١مواد اعادۀ اعتبار:

تأدیۀ همۀ دیون ورشکسته است که طبیعتا منتهی به تسویۀ دیون شده و بر خالف دو طریق ترین راه خاتمۀ ورشکستگی، تأدیۀ دیون، بدیهیشوند این روش واقعا سبب خاتمۀ مرشکستگی ) که قانونا سبب خاتمۀ ورشکستگی مییوند یۀتصفو یغتفر و ارفاقیتنظیم قرارداد دیگر (

کلیۀ دیون خود را با متفرعات و مخارج کامال بپردازد و نسبت به خسارت تأخیر نیز ق.ت تاجر ٥٦١شود و آن زمانی است که به موجب مادۀ میسال قبل از تاریخ توقف قابل مطالبه و ٥تا ٥٦٢با وجود آنکه به موجب رأی وحدت رویه از تاریخ توقف به بعد منتفی است به موجب مادۀ

اگر تاجر ورشکسته بخواهد مجددا به )تسویه، تصفیه، ارفاقه طریق فوق (پرداخت است به هر حال با خاتمۀ ورشکستگی از هر کدام از سأعمال کند باید به درخواست اعادۀ اعتبار کند، اعادۀ اعتبار یا به صورت واقعی و آن وقتی است که خاتمه از طریق تسویه انجام أعمال تجاری

آید.کل ارفاق یا تصفیه بوده باشد) به عمل میبوده باشد و یا به شکل قانونی بوده باشد (و آن وقتی که به ش خاتمه اگر با ارفاق یا تصفیه باشه: اعادۀ قانونی (حقیقی) خاتمه اگر با تسویه باشه: اعادۀ واقعی

اعادۀ اعتبار بر دو نوع است:







۱٤٦

یا حقیقی: اعادۀ اعتبار واقعی .١متفرعات و مخارج آن پرداخت نماید. در این اعادۀ اعتبار دیگر های خود را با ق.تجارت کلیه بدهی ٥٦١آن است که تاجر مطابق ماده

باشد.نی مطرح نمیت معی بحث از اثبات صحت عمل تاجر در ظرف مد اعادۀ اعتبار قانونی: .٢

باشد و دارای شرایط ذیل است:ق.تجارت می ٥٦٥مشمول ماده گی اثبات نماید.سال از تاریخ اعالن حکم ورشکست ٥تاجر صحت عمل خود را در ظرف -الف

تاجر به مفاد و شرایط قرارداد ارفاقی عمل نموده و وجوهی که به موجب قرارداد ارفاقی به عهده گرفته است، پرداخت نماید یا کلیه -بیکی از و ١طلبکاران به اعاده اعتبار تاجر رضایت دهند یا کلیه طلبکاران ذمه تاجر را بری نمایند. (در صورت جمع شرایط فوق یعنی بند

نماید)تاجر قانونا اعاده اعتبار پیدا می ٢مصادیق بند نماید. همچنین حکم راجع به اعادۀ ق.ت محکمه اتخاذ تصمیم می ٥٧١الزم به یادآوری است که در خصوص اعادۀ اعتبار، با توجه به ماده

اعادۀ اعتبار رد شود پس از شش ماه از تاریخ قطعیت، باشد. اگر اعتبار خواه در خصوص رد و خواه در خصوص پذیرش، قابل تجدیدنظر می باشد.مجددا دعوی اعادۀ اعتبار قابل طرح می

که از جنبۀ جزایی اعاده ق.ت ورشکسته به تقلب و همچنین جرم سرقت یا کالهبرداری یا خیانت در امانت مادامی ٥٧٥: مطابق ماده نکته عادۀ اعتبار کنند.ز جنبۀ تجاری اتوانند ااند، نمیحیثیت نکرده

گفته شده است: تشریفات اعادۀ اعتبار، ٥٧٥تا ٥٦٦از مادۀ ؛ق.ت) ٥٦٦آید (ترجمۀ ماده به دادستان حوزۀ قضایی به عمل می درخواستبا تقدیم ؛ق.ت) ٥٦٧شود (ماده درخواست فوق در مدت یک ماه در اتاق دادگاه بدوی و دادسرا الصاق می ؛ق.ت) ٥٦٧و ٥٦٢، ٥٦١شود ( مواد سفارشی دوقبضه به کلیۀ طلبکارن ارسال میدرخواست فوق با پست ؛ق.ت) ٥٦٩و ٥٦٨عدم اعتراض احتمالی ظرف یک ماه و عدم ورود ثالث توسط معترضان (مواد ؛ق.ت) ٥٧١شود (ماده حکم اعادۀ اعتبار در یک جلسۀ علنی صادر می ؛)٥٧٣تا ٥٧٢ل تجدیدنظر است (مواد قاب روز از تاریخ اعالم حکم ١٠ظرف حکم صادره اگر عرضحال (درخواست) قبول شده و حکم اعادۀ اعتبار صادر شده باشد در دفتر مخصوصی ثبت و با مرکب قرمز، مقابل اسم تاجر

ق.ت)؛ ٥٧٤شود (ماده ورشکسته قید می راه با سرقت یا کالهبرداری یا خیانت در امانت از شود که ورشکستگی به تقلب و یا هماعادۀ اعتبار تجاری در صورتی پذیرفته می

ق.ت). ٥٧٥جنبۀ جزایی اعادۀ اعتبار و یا اعادۀ حیثیت شده باشد (ماده :ق.تجارت) ٥٣٥الی ٥٢٨استرداد (مواد ی ادعو

تواند مال خود را میدعوای استرداد، یعنی شخصی که مالی در دست تاجر دارد، به جای آنکه وارد صف غرما شود؛ دعوای استرداد: مسترد کند و بدین ترتیب به تمام طلب خود نائل شود.

یا اینکه سند تجاری به دلیل دیگری در دست تاجر و یا ظهرنویسی جهت وکالت به عمل آمدهدر این ماده ق.تجارت: ٥٢٨تفسیر ماده سند بایستی داخل در صف غرماء گردد گردد، دارندۀ واقعی ل نماید و ورشکسته و . حال اگر تاجر وجه آن سند تجاری را وصامانت بوده است

تاجر تواند پس از ورشکستگی اما چنانچه هنوز تاجر وجه آن سند تجاری را وصول ننموده است و اصل آن سند در دست تاجر باشد دارنده می ٣استرداد عین اوراق و اسناد با داشتن یستی مسترد گردد.ق به غیر بامتعل دانیم هر عین مراجعه نموده و اصل سند خود را مسترد دارد زیرا می

شرط مسموع است:







۱٤۷

. اسناد و اوراق (چه تجاری و چه غیرتجاری) به صورت امانت و نه مالکیت نزد تاجر باشد.١ . اثبات شود اوراق و اسناد متعلق به خواهان بوده و نه تاجر.٢تواند ابتدا ظرف دو ماه از طریق ادارۀ تصفیه مدعی استرداد میکه در این صورت . عین اسناد و اوراق حین ورشکستگی موجود باشد٣

قانون ادارۀ تصفیۀ امور ورشکستگی ٢٤. مستند: مادۀ شوداز طریق دادگاه اقدام می در صورت عدم پذیرش ادارۀ تصفیهتقاضای تصفیه نماید ق.ت. ٥٣٥این قانون و مادۀ ٢٨و مادۀ ) ١٣١٨(مصوب کار جهت فروش مال غیر بوده لالعمحق ،نموده است یعنی تاجرعنوان واسطه عمل میه در این ماده تاجر ب ق.تجارت: ٥٢٩ماده تفسیر

شرط ٣استرداد عین اموال امانی نیز با جمع استرداد آن را خواهد داشت. ، حق موجود است عین آن مال تاجر، و چون در هنگام ورشکستگی مسموع است:

ال یا اموالی نزد ورشکسته به امانت بوده یا برای نگهداری یا برای فروش.. م١ . تعلق آن مال به خواهان، ثابت شود.٢ چه نزد شخص دیگری که از طرف تاجر است).چه نزد تاجر . عین آن اموال موجود باشد چه کال چه جزئا (٣

کار در خرید بوده است.العملکاری کرده است؛ در واقع، تاجر، حق العملحق که مادۀ مهمیه، تاجر، ٥٣٠در ق.تجارت: ٥٣٠تفسیر ماده تواند رجوع کند. پرداخت نشده باشد، فروشنده می ،پرداخت شده باشد اما اگر قیمت ،تواند به تاجر مراجعه کند که قیمتآمر زمانی مینموده و چون در این ماده نیز باز تاجر به عنوان واسطه عمل میکار در فروش است. العملحق ،در اینجا تاجر :ق.تجارت ٥٣١تفسیر ماده

پس: استرداد کاال را خواهد داشت. در مورد قیمت هنوز محاسباتی با خریدار به عمل نیامده، مالک یعنی فروشنده حق استرداد است.قابل از سوی صاحب کاال که فروشنده استاگر قیمت محاسبه نشده باشد، - قابل استرداد است. از سوی خریداراگر قیمت محاسبه شده باشد، -

تواند آن را استرداد نماید به فروش نرفته یا قیمت آن محاسبه و پرداخت نشده صاحب مال میتا زمانی که عین مال موجود است به طور کلی تواند استرداد کند.واال طرف مقابل یعنی خریدار می

آن اعتبار مشابه بارنامه یا اسناد برای قانونگذارآن است که علت عدم پذیرش دعوی استرداد ،در این ماده ق.تجارت: ٥٣٢ده تفسیر ما باشد:باشد که تاجر به اصالت اقدام به خرید نموده و دعوای استرداد قابل بررسی میبیانگر سه حالت می ٥٣٣و ٥٣٢ باشد.زیادی قائل می

نماید و مقصود از صاحب کاال از تسلیم آن امتناع می ٥٣٣. کاال به تاجر فروخته شده اما مبیع هنوز در تصرف بایع است که به استناد مادۀ ١ است. امتناع از تسلیماسترداد در این حالت همان

حساب یا بارنامه به ز سوی تاجر به موجب صورت. کاال به تاجر فروخته شده و مبیع نیز ارسال شده اما هنوز وصول نشده است و همچنین ا٢ دیگری فروخته نشده است که در این صورت باز هم حق استرداد برای بایع محفوظ است.

کاال به تاجر فروخته شده و مبیع تسلیم تاجر شده است در این حالت قانونگذار قانون تجارت تعیین تکلیف نکرده و بر خالف دیدگاه مادۀ. ٣محور (مثل کانون و قضاوت) رسد سؤاالت نصداند به نظر میقانون مدنی در باب خیار تفلیس که چنین حالتی را نیز قابل استرداد می ٣٨٠

حالتی دیگر قابل استرداد نیست. چنین در این ماده ذکر سه نکته الزم است: ق.تجارت: ٥٣٣تفسیر ماده

باشد.عنوان واسطه بوده، در این ماده تاجر خود اصیل در معامله میاوال: برعکس مواد قبلی که تاجر به باشد.حبس مطرح میثانیا: برعکس مواد قبلی که بحث دعوی استرداد مطرح بوده در این ماده حق

تجزیه باشد.در این ماده حکم موردی را بیان داشته که مورد قابل قانونگذارثالثا:







۱٤۸

میلیون تحویل گرفته است. حال اگر بعدا تاجر، ٢٠فروشد. از ثمن معامله میلیون به تاجر می ١٠٠تن برنج به مبلغ ١٠برای مثال شخصی حکم قانونگذارحبس استفاده نماید اما تن از حق ٨تواند نسبت به ها را تحویل دهد ولی میز برنجتن ا ٢ورشکسته گردد، فروشنده بایستی

فروشد و بابت میلیون به تاجر می ٣٠٠تجزیه نباشد، بیان نداشته است. برای مثال شخصی ماشینی را به مبلغ موردی را که مورد معامله قابلق.تجارت منصرف به ٥٣٣ال اگر بعدا تاجر، ورشکسته گردد تکلیف چیست؟ حکم مقرر در ماده کند حمیلیون دریافت می ١٠٠ثمن معامله

حبس را برای فروشنده قائل شد. حق مدنیق. ٣٧٧ان با استناد به ماده تو موردی است که هنوز مورد معامله تسلیم تاجر نشده و می

:بندی کنیمورشکستگی رو جمع خوایممی ایپنج مرحله» خط زمانی «یا » تایم الین«با این

.٤٢٤/ ٤٢٦ مگر ... االصول چنین معامالتی صحیح استعلی . قبل توقف:١

مدنی، ت باشد یعنی با همان قواعد عمومی در این مقطع، تاجر سالم است پس طبیعتا وضعیت معامالتش نباید با اشخاص عادی متفاوالمثل معاملۀ حاکم است، فی همان ضمانت اجرای مدنیمفقود باشد که باز هم صحتشرایط اساسی معامالتش صحیح است مگر اینکه

خاصی را بر خالف قانون ق.ت ضمانت اجرای ٤٢٤صوری یا مسبوق به تبانی خود به خود باطل است البته قانون تجارت به موجب مادۀ بینی کرده است.مدنی پیش

!نگفته همونی رو بزن که در مدنی گفتهدربارۀ عقد نکته: هر جا قانون تجارت چیزی تاجر دین از ر گوید فرامیق.ت ٤٢٤است اما در مادۀ غیر قابل استنادمدنی حقوق در از دین عقد صوری باطل است. عقد به قصد فرار

ظرف دو سال ؛ سوما وت قیمتتفاپرداخت عدم ؛ دوما ضرر یک چهارم باشد حداقلگوید: اوال متوقف: قبل از توقف: فسخ؛ قابل تجارت می .دعوای فسخ اقامه شده باشد

باطل دانسته شده صوری معامله به قصد فرار از دین معامله به قصد فرار از دین به موجب قانون مدنی ضمانت اجرای صریحی ندارد بلکه تنها خاص قانون ٢١مادۀ ای به موجبین معاملهاست که مطلب جدیدی نیست چرا که هر معاملۀ صوری باطل است بنابراین ضمانت اجرای چن

در حال حاضر برای آنکه معامله به قصد فرار از دین محرز شود حتما باید انتقال .باشدمی غیر قابل استنادهای مالی نحوۀ اجرای محکومیتنیت منتفی است و سوء و اال اموال یا انجام معامله بعد از صدور حکم قطعی علیه مدیون صورت گرفته باشد تا مشمول بزه فرار از دین شود

مشمول همان ضمانت اجرا معاملۀ به قصد فرار دینبه هر تقدیر در ق.ت ) ٢٠/١/٩٨ – ٧٧٤(رأی وحدت رویۀ ای صحیح استچنین معامله قابل فسخ است. ق.ت ٤٢٤مادۀ قبل از توقف مطرح باشد که طبق معامله به قصد فرار از دین تاجر متوقفاست مگر اینکه

.ف، متخلف است)که تاجر متوق ٥٥١+ ٥٥٧و ( ٤٢٣مگر االصول چنین معامالتی صحیح استعلی . بعد از توقف:٢ ق.ت: ٥٥٧و ٤٢٣قف صحیح است مگر دو دسته استثناء مادۀ بعد از توقف نیز با همان قواعد عمومی مدنی اصوال معامالت تاجر متو

ای که مال تاجر را مقید نماید . معامله٣. تأدیۀ قروض؛ ٢. هر نوع نقل و انتقال بالعوض؛ ١دسته باطل است: ٣ق.ت فقط ٤٢٣به موجب گه: کلیۀ معامالت بعد از توقف باطله به شرطی که تاجر متوقف مجرم باشد! ق.ت هم می ٥٥٧مانند رهن که به ضرر طلبکاران باشد. مادۀ

دربارۀ تاجر مجرمه! این ماده ٤٢٣کنند اصل بر غیر مجرم بودن است و معامالت او صحیح است مگر سه دستۀ سؤال می به صورت مطلقها از شما وقتی توی آزمون

گیم کل معامالت، باطل است.ق.ت می ٥٥٧+ ٥٥١که در اینجا با جمع مواد ق.ت؛ اما اگر مقید کند که تاجر، مجرم است

بعد از صدور حکم تا مبعد از توقف تا صدور حکفقبل از توقخاتمۀ ورشکستگی

گی بعد از خاتمۀ ورشکستاربعد از اعادة اعتبتا اعادة اعتبار







۱٤۹

ف اما یک کلید برای آزمون کانون: از آنجا که اصل بر غیرمجرم بودن تاجر است در سؤاالت مطلق باید قائل به صحت معامالت بعد از توق وجود داشته باشد. معاملۀ ورشکسته به تقلب؛ معاملۀ مقید؛ قرض؛ بودنبالعوضباشیم مگر تصریح به

.چنین معامالتی باطل است حکم:صدور . بعد از ٣رسد نتیجۀ سلب مداخلۀ ق.ت که تاجر را از مداخله در اموالش بعد از صدور حکم ورشکستگی منع کرده بود به نظر می ٤١٨با توجه به مادۀ

تاجر در اموالش این باشد که معامالت او پس از صدور حکم ورشکیتگی تماما محکوم به بطالن است. .ق.ت ٥٠٠مگر مادۀ االصول چنین معامالتی صحیح استعلی مۀ ورشکستگی:. بعد از خات٤

تواند در اموال خود مداخله اش خاتمه یافته و مجددا میتاجر ورشکسته به واسطۀ قرارداد ارفاقی یا تصفیۀ دیون یا تأدیۀ دیون، ورشکستگیمعامله ق.ت: ٥٠٠االصول معامالت چنین تاجری بعد از خاتمه صحیح است مگر در یک حالت استثناء که به موجب مادۀ نماید بنابراین علی

باطل که آن یا فسخ د اضراری که به ضرر طلبکاران است پس از صدور حکم راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی تا صدور حکم بطالنبه قص شود؛ ولی اگر معامله به قصد فرار و ضرر نبوده باشد صحیح است.محسوب می

به موجب قرارداد ای بعد از خاتمۀ ورشکستگی معاملهاست و چنین قابل فسخ ٤٢٤نکته: معامله به قصد اضرار قبل از توقف به موجب مادۀ است. غیر قابل استناداست بر خالف قانون مدنی که کال باطلداد مذکور منتهی به بطالن شده است ار ارفاقی که قر

... مگر االصول چنین معامالتی صحیح استعلیاعادۀ اعتبار: صدور حکم . بعد از ٥االصول صحیح است مگر با عادی خود قرار گرفته و مشمول سیستم قانون مدنی است و معامالت او علیدر این مقطع، در همان وضعیت

شود.إعمال می رو باشیم که همان ضمانت اجراهای عمومی قانون مدنی در آنفقدان شرایط اساسی روبهفرماست به جز معامله به قصد فرار از ن مدنی حکمقانو معامالت تاجر ورشکسته همان قواعدهای مطروحه در خصوص به طور کلی در سؤال

و معاملۀ مقیدکنندۀ مالو تأدیۀ قرض، معاملۀ بالعوضبه جز ؛استفسخ و بعد از قرارداد ارفاقی باطل دین یا اضرار که قبل از توقف، قابل است. معامالت تاجر بعد از صدور حکم کال باطلبعد از توقف باطل و معاملۀ ورشکسته به تقلب

شود ولی جنبۀ تأسیس هم دارد. شما هر کتابی رو که دادگاه بدوی اعالم می حکم اعالمی : ورشکستگی تاجر با ق.ت ٤١٥ۀ مادۀ نکتبود و گزینۀ دیگر گفته بود که حکم ورشکستگی » اعالمی«بخوانید نوشته که حکم ورشکستگی، اعالمی است اما اگر تستی آمد و گزینه،

رسد.تر به نظر میینۀ اخیر صحیحاست، گز » اعالمی و تأسیسی«باشد که باید گفت اصوال شخص شود نحوۀ دریافت ثمن یا عوض معامله مینتیجۀ بطالن یا فسخ قرارداد سؤالی که مطرح مینکته: در

آید مگر استثنائا در خصوص فسخ که به جرء هیأت طلبکاران به شمار می ،طلبکار در نتیجۀ بطالن باید در صف غرما قرار گیرد یعنی طلبکار مستحق دریافت دین یا تفاوت قیمت خواهد بود. قبل از تقسیم دارایی بین غرماو بدون ورود در غرما ق.ت ٤٢٥موجب مادۀ

به موقع قبل از قطعیتیعنی شدن جهت اجراء ندارد.شود لذا نیازی به قطعیق.ت: حکم ورشکستگی به طور موقت اجرا می ٤١٧نکتۀ مادۀ

ۀ حقوقی به ه به نظر مشورتی ادار شود یا به طور جزئی محل سؤال است که با توج شود البته در اینکه آیا به طور کامل اجرا میاجرا گذاشته میاست به اقدامات تأمینی و دعوت ، منحصراجرای موقت ، اجرای موقت است.اجرای حکم ورشکستگی در قانون تجارت ،٧٠٤شمارۀ

فروش اموال ورشکسته و شامل کاران و ادارۀ اموال و رسیدگی به مطالبات و سایر اقدامات ضروری برای حفظ حقوق دیان و خود بستان شود.نمی

هر کس نسبت به الین باال) (از مرحلۀ سۀ تایم از تاریخ حکم ورشکستگی: کنهداره راجع به اثر حکم ورشکستگی صحبت می ق.ت ٤١٩مادۀ ته دعوایی اعم از منقول یا غیرمنقول داشته باشد باید بر مدیر تصفیه اقامه یا به طرفیت او تعقیب کند، کلیۀ اقدامات اجرایی نیز تاجر ورشکس

مشمول همین دستور خواهد بود.







۱٥۰

ناظر تصمیمات عضو شکایت ازرسیدگی به توان نزد عضو ناظر برد؛ کنه؛ شکایت مدیر تصفیه را مینکته: محکمه، عضو ناظر رو معین میبا دادگاهی است که عضو ناظر را معین کرده؛ حواستون باشه اگر ادارۀ تصفیه باشه دیگه عضو ناظر » فقط در مواردی که قانون معین کرده«

الزم نیست.کنه و ..) اما مدیر کارش کنه؛ مهر و موم میاست (پلمپ می دهنده)(یعنی راپورت پلیسی عضو ناظرفهمیم که کارهای می ٤٣٤نکته: از مادۀ

مدیر «گه میق.ت ٤٧٨: مادۀ شود که اتفاقا سؤال هم هستکنه و ...). یک جا کار این دو برعکس میجلسه تنظیم میدفتری است (صورتملیاتی که با استحضار تاجر ورشکسته شده است تصفیه به مجمع طلبکارها راپورتی از وضعیت ورشکستگی و اقداماتی که به عمل آمده و ع

دهد! اینجا مدیر تصفیه راپورت می »مجلس ترتیب دهد.و عضو ناظر باید از کلیۀ مذاکرات و تصمیمات مجمع طلبکارها صورت دهد ...می نویسد!جلسه میعضو ناظر صورت

ورشکسته تاجربودن. تعیین ١هاش ممکنه نباشد): بعضی مندرجات و محتویات حکم ورشکستگی (این هفت مورد ممکن است باشد و ٤١٢. تعیین تاریخ توقف از تأدیه (٣(شرط الزم و باید است)؛ ق.ت) ٤١٢از تأدیه ( توقف. تعیین ٢ق.ت) (شرط الزم و باید است)؛ ٤١٢(

) (اگر ٤٣٩تا ٤٣٣. تعیین توقیف اموال تاجر (٥ق.ت) (الزامی نیست)؛ ٤٣٧. تعیین توقیف تاجر (بازداشت تاجر) (٤ق.ت) (الزامی نیست)؛ نویسند، نوشتن این امر، الزامی و مطلق (امر مهر و موم را در رأی می برداری در یک روز باشد، مهر و موم، الزم و اجباری نیست.)صورت

برداری نیاز است که در یک روز انجام رتم بستگی به زمانی دارد که برای صواست، چه ادارۀ تصفیه باشد، چه نباشد. اما اجرای مهر و موپذیر نبود اوون وقت برداری توسط مدیر تصفیه امکانکنه بلکه اگه صورت. حواستون باشه! توی این یک روز مهر و موم نمیشود یا نهمی

پس الزامی نیست که در حکم روز مشخص شود ٥) (مدیر تصفیه باید ظرف ٤٤٢تا ٤٤٠. تعیین مدیر تصفیه (٦؛ )کنه!دادگاه مهر و موم می .)الزم نیستتعیین شود؛ اما اگر ادارۀ تصفیه باشد اصال باید) (اگر ادارۀ تصفیه نباشد ضمن حکم ٤٣٢تا ٤٢٧. تعیین عضو ناظر (٧ باشد)؛

برداری هر دو توسط ادارۀ تصفیه خواهد بود.نکته: وقتی ادارۀ تصفیه داشته باشیم، مهر و موم و صورتیعنی رئیس امین صلح [: در صورتی که تاجر مقروض فرار کرده یا تمام یا قسمتی از دارایی خود را مخفی نموده باشد ٤٣٧نکتۀ مادۀ

توان بر حسب تقاضای یک یا چند نفر از طلبکاران فورا اقدام به مهر و موم نماید و باید بالفاصله این اقدام خود را به می ]دادگاه اطالع دهد. [یعنی دادستان] العموممدعی

برداری ندارد بلکه یک اقدام تأمینی است.نکته: این مهر و موم ربطی به صورتای وجود ندارد، به هیچ عنوان هرچند که در شرکت اشخاص (تضامنی، مختلط یا بین ورشکستگی شرکت تجاری با شرکا مالزمهنکته:

شود.پس از تصفیه شرکت، لذا اموال شخصی شرکای ضامن مهر و موم نمینسبی) امکان رجوع به شرکاء وجود دارد آن هم شود.نکته: مستثنیات دین شامل مهر و موم نمی

نکته: امر به توقیف یک چیز است؛ توقیف اموال چیز دیگری است. قرار توقیف تاجر را خواهد داد: در حکم ورشکستگی: اگر تاجر ورشکسته، به این موارد عمل نکرده باشد محکمه نکته

محکمـۀ بـدایت بـه دفتـر » ای که در تأدیۀ قروض یا سایر تعهـدات نقـدی حاصـل شـدهظرف سه روز از تاریخ وقفه« عدم اظهار توقف خود .١ فقـدان یـک یـا تمـام .٢؛ حساب دارایی و کلیۀ دفاتر تجاری به دفتر دادگاه بدوی محـل اقامـت خـود صورت عدم تسلیمو [دادگاه نخستین]

قـروض و ۀیـصـورت کل .٢؛ متوقف به طور مشروح تاجر منقول یرمنقول و غ اموال ۀیکل یمتعداد و تقو .۱ :حساب دارایی صورتمراتب ذیل در .یصورت نفع و ضرر و صورت مخارج شخص .٣؛ مطالبات

از اداره و خواهـدمی گـردد تـاجر ورشکسـته بـه واسـطۀ اقـدامات خـود قرار توقیف ورشکسته در مواقعی نیز داده خواهد شد کـه معلـوم: نکته شدن عمل ورشکستگی جلوگیری کند.تسویه از موارد فوق.ضروری نیست مگر استثنائا در صورت تخلف توقیف ورشکسته یابازداشت اصوال پس







۱٥۱

شـود؛ اعـالم می العمومتقاضـای مـدعییـا تقاضـای طلبکـاریـا اظهار خود تاجربر اساس ٤١٥نکته: حکم ورشکستگی تاجر به موجب مادۀ توانـد باشـد و خوانـدۀ دعـوا تـاجر ورشکسـته اسـت ولـی در عمـل دعـوای بنابراین خواهان دعوای ورشکستگی هر یـک از اشـخاص فـوق می

که پول توئه طلبکار رو ندم! کنمشود؛ چون مالکریمی ورشکسته دعوای ورشکستگی طرح میورشکستگی علیه طلبکار یا طلبکاران طرح میهای تاجر ورشکسته پس از اینکه ورشکستگی به صورت رسمی محقق شد و آثار آن در معامله: خاتمۀ ورشکستگیدر باب اینکته

تا ٥٠٤و تصفیۀ دیون ( یغتفر . ٢ق.ت)؛ ٥٠٣تا ٤٧٦. تنظیم قرارداد ارفاقی (١یابد: نمایان شد اکنون ورشکستگی یه سه طریق خاتمه می .ق.ت) ٥٧٥تا ٥٦١. تأدیۀ تمام دیون (٣ق.ت)؛ ٥٢٦

تکلیف سه طریق باال نسبت به همدیگر تقدم و تأخر دارند یعنی مدیر تصفیه قبل از اقدام به عملیات تصفیه باید نسبت به قرارداد ارفاقی تعیین تفریغ حساب به عمل خواهد آمد. نماید و در صورت عدم تحقق قرارداد ارفاقی، عملیات تصفیه و

یه جور خوبی می، در ذهنبا خواندن نکات زیر، مطالب تون!وجودتون مق ع توی شینه تان تثبیت خواهد شد و اصال

عمال تجاريأتجار و

.)مؤسساتها و شرکت( یحقوقتاجر و تاجر حقیقیتجار بر دو قسم هستند: :1نکتهایـن منظور .قرار بدهد یرا معامالت تجارت خود یشغل معمولاست که یتاجر کسقانون تجارت 1 ماده وفقاشخاص حقیقی: :2نکته ....» است که یکستاجر « گفته: چون اولش اشخاص حقیقی است صرفا ماده ،انجام آن کهدرصورتی البته .است قانون تجارت 2انجام اعمال مذکور در ماده ؛تاجر شناسایی يقانون تجارت ضابطه 1 ماده وفق :3نکته

فرد باشد. معمولشغل دهند که کس باشه، شغل معمولیش عمل باشه، اونم واسه خودش باشه، به فرمول تاجرسازي از نظر مالکریمی: لباس تاجر را به کسی می دنبال سودش باشه. کسی + شغل معمول + عمل + خود + سود

وجود پروانه (در ،تواند تاجر باشد. طبق این نصتجارتی قرار دهد میق.ت هر شخصی که شغل معمولی خود را عمل 1به موجب مادة لذا اگر در کانون کدام شرط تاجرشدن نیست.هیچ هاي خاصرعایت محدودیت و )و ... وجود مجوز (نمایش فیلم، آژانس مسافرتی، داللی)

توانند تاجر باشند. اما اگر در ارشد سؤال دادند واقعیت این .. میپروانه، سردفتر و .رسد حتی افرادي مثل قاضی، دالل بیسؤال دادند به نظر میهایی ممکن است تجاري باشند ها نیست پس هرچند چنین عملقانون تجارت دلیلی بر جواز عدم رعایت محدودیت 1مادة است که اطالق

تواند تاجر باشد.دهندة آن نمیولی شخص انجام انجام دهد. به حساب خود را يشود که اعمال تجاریتاجر قلمداد م یشخص زمانانجام اعمال مذکور با :4نکتهشوند چون به حساب یدهند تاجر شناخته نمیانجام م يعمل تجار يگریاز د یندگیابت و نمایکه به ن یا ولیم یو ق يمقام تجارقائم :5نکته

.ستیخودشان نمبادرت یذات يبه اعمال تجار میقا ی یاذن ولن اشخاص مجازند با یا لذا .م معامله کنندیا قی یتوانند با اذن ولیم هیسفو زیر ممیصغ :6نکته

.اختالفی است)( شوندیتاجر شناخته م متعاقباورزند و شغل کهیدرصورت .ن گرددیید شغل معمول او تعیبا ،ا نبودنین تاجر بودن ییچند شغل داشته باشد به منظور تع یچنانچه شخص :7نکته

شود.یباشد، تاجر قلمداد نم يرتجاریغ کهیدرصورتباشد، تاجر خواهد بود و يمعمول تجارکه یمقدار زمان نیبنابرا .ک از مشاغل استیزان درآمد شخص از هر ینظر غالب، م بنا بررمعمول یص شغل معمول از غیار تشخیمع :8نکته

ست.یمؤثر ن رمعمولیغص شغل معمول از یکند در تشخین مشاغل صرف میشخص جهت اشتغال به ا







۱٥۲

.اندممنوع یذات ياعمال تجار یعنیاز اشتغال به تجارت یو سران دفاتر اسناد رسم يقضات دادگستر از جملهمشاغل یصاحبان برخ :9نکته .ن اشخاص را تاجر قلمداد کندیست که دادگاه در صورت اشتغال به تجارت این نیت مانع از این ممنوعیتخلف از ا ،نیوجود ا با

قـانون تجـارت 2مگر آنکه شغل معمول آنها شخصا اعمال تجاري مصرح در ماده شوندنمیتاجر محسوب ،تجاريشرکاي شرکت :10نکتهوکیل براي موکـل یـا مـدیر شـرکت يمعامله جهیدرنت .شودمی انجام به حساب خود وي خود شخص واعمال تجاري براي انجام .باشد

.شودینمبراي شرکت و مواردي از این قبیل موجب تاجر قلمداد شدن شخص محسوب ل در مقابل موکل است.یت وکیمقام در مقابل آمر مانند موقعقائم تیموقع .خود فعالیت کند مقامقائمیا توسط شخصاتواند می تاجر :11نکتهح نشود بـرخالف وکالـت هـر کـدام از یمقامان تصراین حالت اگر به اجتماعی بودن قائم در .باشندتواند واحد یا متعدد می مقامقائم :12نکته اصل بر استقاللی بودن است. یعنی؛ خانه استامور تجارت یندگینما يارات الزم برایاخت يمقامان مستقال داراقائمه یـ نکه طبق مقـررات وزارت عدل یست مگر ایمؤثر ن طالعایبد در مقابل اشخاص ثالث ین قیبودن، ا یح به اجتماعیدر صورت تصر :13نکته

شده باشد. یثبت و آگهنکه یست مگر ایارات او در مقابل اشخاص ثالث معتبر نیرا دارد و محدود کردن اخت يتجار یندگیارات نمایه اختیمقام اصوال کلقائم :14نکته

.ستین يجز اعمال تجار يکارالعملو حق یتجاري برخالف دالل یمقامقائم .ثالث از آن مطلع بوده است ثابت شوددر مقابل یمقام در صورتده باشد عزل قائمیبه ثبت رس یمقامن اگر قائمیوجود ا با .است ییجزو عقود رضا یمقام تجارتقائم :15نکته

.ع باشدنکه طرف ثالث از عزل او مطلیده باشد مگر ایه به ثبت رسین وزارت عدلیاشخاص ثالث معتبر است که عزل، مطابق قوان عیبفرعی یا ت -3 حکمی یا تشبیهی -2 ذاتی یا مطلق -1: اندقسماعمال تجاري بر سه :16نکته است. تجاري ذاتیعمل ق ت 2ماده 1تحصیل مال منقول به قصد فروش یا اجاره موضوع بند :17نکتهاست به شرط آنکه به قصد فروش یا اجاره باشد اعم از و معوض دو طرفه یعمل حقوقق یتملک مال از طر ؛تحصیل مالاز منظور :18نکته

.آنکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشدي از واقعه یل مال ناشیتحص نیبنابرا .معوض باشد يدو طرفه یاست که منشأ آن عمل حقوق یلی، تحص1ل در بند یمنظور از تحص :19نکته .شودیشناخته نم يست لذا ذاتا عمل تجاریق.ت ن 2ماده 1بند رمعوض مانند هبه مشمول یغ ی، مانند ارث یا عمل حقوقیحقوقت کلی مال فروخته یا اجاره داده ااست اما اگر تغییرات کلی و اساسی باشد و پس از ایجاد تغییر جزئیتصرفات ،تصرفات منظور از :20نکته .اعمال تجاري نخواهد بود مصادیق از، شودبه حمل و نقل اعم از اینکه حمل و نقل مسافر یا تصدي تجاري ذاتی است.که باشد عمل یتصدي به حمل و نقل به هر طریق :21نکته

قانون تجارت ویژه حمل و نقل اشیاء است. 393تا 377موضوع مواد ونقلحملاشیا باشد تجاري است ولی قواعد قرارداد .شوندمی محسوب ذاتی عمل تجاري ،کاريالعملحقعملیات داللی و :22نکته ياو در انعقاد قرارداد برا يانجام معامله است و اراده ين است که دالل اصوال واسطهیدر ا یبا دالل يکارالعملحقي تفاوت عمده :23نکته

است. مؤثري او در صحت قرارداد اراده و کندیکار به حساب آمر قرارداد منعقد مالعملحق یست ولیامر مؤثر ن رمستمر است.یا غی یر بنگاهیغ ياز اقسام معامالت تجار يکارالعملو حق یز مانند داللیت نیعامل :24نکتهسسه انجام شوند ؤباید در پوشش یک ماست که ت عمل تجاري ذاتی .ق 2 يماده 3تصدي به تأسیسات خدماتی مندرج در بند :25نکته

اما تسهیل شوندنمیت عمل تجاري محسوب .ق 4 يهرچند موضوع آن خدمات تجاري نباشد مانند معامالت ملکی که به صراحت ماده باشد.می معامالت آن عمل تجاري

ل بنگاه یاست که در قالب تشک يتجار ذاتا یونقل در صورتحمل لذا .ا مستمر استی یبنگاه یذات يحمل و نقل از اعمال تجار :26نکتهست و یگران اجاره داده است، تاجر نیا مسافر به دیکه آنها را به منظور حمل بار يا سواری يمالک چند دستگاه خودرو اعم از بار پس باشد.

ست.ین يعمل او هم ذاتا تجار







۱٥۳

بلکه منظور عملیات ساخت یا تکمیل یک کاال به منظور فروش یا باشدنمیت .ق 2 يماده 4تأسیس کارخانه به تنهایی مشمول بند :27نکته .مانند سایر اعمال تجاري وجود قصد انتفاع در ایجاد آن ضروري است عالوه به .باشدمی به کار بردن آن در کاالي دیگر در کارخانه

ن و مقررات خاص به منظور یاست که مطابق آی یعمل یات حراجیاز عمل منظور ،ت.ق 2 يماده 5در خصوص حراجی موضوع بند :28نکته رد.یگیگران صورت میفروش اموال د

.عملیات حراجی را انجام دهد ،یافت حق حراجیمتصدي باید در مقابل در وحراجی باید به همراه تصدي باشد :29نکتهاگر برگزاري نمایشگاه به قصد انتفاع نباشد و یا به همراه ،ت.ق 2 يماده 6تصدي به نمایشگاه عمومی موضوع بند خصوص در :30نکته

.تصدي و مستمر نباشد، عمل تجاري نیستبرپایی نمایشگاه آثار نتیجه در .است يگردد ذاتا عمل تجار يتصدکه به آن یدر صورت یبا هر موضوع یشگاه عمومیهر قسم نما :31نکته

هنري نیز در صورت جمع شرایط فوق عمل تجاري ذاتی است. وجهش گذاشته شده است یآنچه به نما يتماشا ياست که عموم برا يذاتا عمل تجار یدر صورت یشگاه عمومیبه نما يتصد :32نکته

یشگاه عمومیاقسام نما ... از ها ويها و گالرنما و تئاتر و موزهیس يهاگان نباشد (سالنیراش یموضوع نما يعبارت دیگر تماشا ؛ بهبپردازند است).

شوند.می تبدیل پول کشوري به پول کشور دیگر است و عملیات صرافی و بانکی نیز مطلقا تجاري محسوب ،عملیات صرافی :33نکته یکه وجوه و اعتبار مجازا کاال تلق یست مگر در صورتیکاال مطرح نباشد و گردش یوجوه و اعتبار م يا بانکدار، واسطهیصراف :34نکته شود.ا یوام و اعتبار ي، قبول سپرده تحت ضوابط خاص، اعطايد و فروش سهام به دستور مشتریل ارز و معامالت راجع به آن، خریتبد :35نکته 2 يماده 7موضوع بند یو بانک یات صرافیق عملیادبدون ربا، مبادله و معامله بروات از مص یات بانکیموضوع قانون عمل یالت بانکیتسه

.(ق.ت) استل و به یر مقررات مربوط تشکیها و ساامور بانک ياداره یحه قانونی، الیو بانک یاست که بر طبق قانون پول يابانک موسسه :36نکتهمقننه به يمنظور شده است لکن قوه یدر بخش دولت يبانکدار یچه طبق اصل چهل و چهارم قانون اساس اگر .اشتغال ورزد یات بانکیعمل

.ن، مجاز اعالم نموده استیرا تحت ضوابط مع یردولتیغبانک سیتأسل اصل مذکور یاستناد حکم مقرر در ذ ن گردد.ییپول و اعتبار تع يد توسط شورایبا یات بانکیق عملیکشور، مصاد یو بانک یمطابق قانون پول :37نکته يبرا .ردیانجام پذ عام یشرکت سهامدر قالب لزوماد یدر حال حاضر با یات بانکیکشور، عمل یو بانک یبا توجه به قانون پول :38نکتهنکه مجوز را از یتواند آن را ثبت کند مگر ایها نمپول و اعتبار برسد و مرجع ثبت شرکت يد به شوراین شرکت اساسنامه آن بایل ایتشک

اخذ کند. يبانک مرکز موضوع معاملهمعامالت مربوط به سند برات است و در صورتی است که است عمل تجاري ذاتیکه منظور از معامالت برواتی :39نکته

.سند برات باشد .) استیهی(تشب یکمح ي، عمل تجاریمعامالت بروات :40نکته محسوب 2ماده 8آن بروات باشد مشمول بند مورد معاملهکه ايمعامله پس شود.نمیمعامالت اسناد سفته و چک را شامل :41نکته .شودمی

.معامالت برواتی ممکن است بین تاجر یا غیر تاجر باشد :42نکتهل شرکت یدر قالب تشک یات بانکید مانند عملیبا يگرمهیو ب يمه مرکزیس بیدر حال حاضر مطابق قانون تأس ايمهیات بیعمل :43نکته رد.یعام انجام پذ یسهام ران است.یا يي مرکزمهیمه، مطابق قانون فوق در حال حاضر مستلزم اخذ پروانه از بیات بیانجام عمل :44نکته







۱٥٤

نظـر از قصـد طـرف، ذاتـا صرف یي اقسام معامالت راجع به کشتهمه ،ماده 10موضوع بند یرانیکشتو يسازیکشتدر خصوص :45نکته اند.يذاتا تجار یهمگ یه کشتیا عاریعه یا معاوضه و ودی یي کشتبه عنوان مثال اجاره .است يتجارتجاري که اعمال وشوند می اعمال تجاري که به محض انجام تجاري تلقی :قسم هستند اعمال تجاري بر دودر یک تقسیم دیگر :46نکته

باید در قالب بنگاه و تکرار انجام شود.به قصد و تحصیل مال منقول خرید ،کاريالعملحق، داللیشامل که شوندمی به محض انجام تجاري قلمدادتجاري اعمالبرخی :47نکته

باشند.می بیمهصرافی و بانکی و فروش و عملیات تصدي به عملیات حراجی و تصدي ،تصدي به حمل و نقلشامل که شوندمی تجاري قلمداد تکرار صورت تجاري در اعمالبرخی :48نکته .باشندمی بکار انداختن کارخانهعمومی و تصدي به رسانیدن ملزومات و تأسیس و هاينمایشگاهبه

اما قانونگذار بنا به شوندنمیتجارتی محسوب اذات ،در مورد اعمال تجاري شدهپذیرفتهبا توجه به ضوابط ،اعمال تجاري حکمی :49نکته مصالحی احکام و آثار اعمال تجاري را بر آنها بار نموده است.

معامالت عالوه به شوندمی : تصدي به هر نوع تأسیساتی که براي انجام برخی از امور ایجاداز اندعبارتاعمال تجاري حکمی :50نکته برواتی.

.بند احصاء گردیده است 4ت در .ق 3 ياعمال تجاري فرعی یا تبعی است که در ماده ،سوم اعمال تجاري يدسته :51نکته موضوعی يشخصی و ضابطه يتلفیقی از ضابطه یعنی ؛باشدمی تشخیص تجاري بودن ضابطه مختلط يدر این ماده ضابطه :52نکته .مختلط)، ضابطه شخصی است نه برخی نظرالبته به ( باشدمی

است و اثبات خالف آن با کسی است قانونی يامارهشود و این امر می محسوب تجاري معامالت تجار؛ کلیه: قانونی ياماره :53نکته که ادعاي غیرتجاري بودن معامله را دارد.

حتی اگر توسط تاجر و براي حوائج تجاري باشد مگر معامالت شودنمیتجاري محسوب وجههیچبه معامالت غیرمنقول :54نکته کنند.می ساخت و ساز ساختمان که زمین را براي ساخت و فروش خریداري هايشرکت غیرمنقول

ن یا مقامقائمه به موجب نظامنامه یرا که وزارت عدل يگریا دفاتر دیل یي جزء مکلف است دفاتر ذکسبه يبه استثنا يهر تاجر :55نکته .دهد داشته باشدیقرار م دفاتر .شوند اما الزامی به داشتن دفاتر تجاري ندارندمی جزء تاجر محسوب يکسبه :56نکته يال تجاوز نکند کسبهیون ریلیم 100ي آنها از مبلغ انهیزان فروش سالیم کهیدرصورتر آنها یدکنندگان و نظایوران، تولشهیکسبه، پ :57نکته

جزء هستند.ال تجاوز یون ریلیم 50در سال از شدهارائهآنها در قبال خدمات یافتینکه مبلغ دریا مشروط بر يانهیدهندگان خدمات در هر زمارائه :58نکته

.جزء هستند ينکند کسبهدفتري است روزانه و تاجر باید کلیه مطالبات و دیون و معامالت تجاري و برواتی و جمیع واردات و صادرات را و ،روزنامهدفتر :59نکته

.وجوه برداشتی براي مخارج شخصی خود را در این دفتر وارد نماید .ج و در آن وارد کنداز دفتر روزنامه استخرا باریک ايهفتهدفتر هفتگی است و تاجر باید کلیه معامالت خود را ،کلدفتر :60نکته .شودمی دفتري سالیانه است و بیالن مالی تاجر محسوب داراییدفتر :61نکته يدفتر نیاز به پلمپ توسط نماینده این .تاجر است و باید به ترتیب تاریخ تنظیم شود يدفتر مراسالت و مخابرات صادره کپیهدفتر :62نکته شوند.می وارده نیاز به دفتر ندارد و در لفاف پیچیده هاينامه. ثبت ندارد ياداره .خ در صفحات مخصوصه نوشته شودیب تارید به ترتیه معامالت و صادرات و واردات در دفاتر مذکوره فوق بایکل :63نکتهن سطور یا بیه و یمعمول است و در حاش یسیکه در دفترنو ش از آنچهیبد گذاشتن یسف ين جایدن، حک کردن و همچنیتراش :64نکته

.نوشتن ممنوع است







۱٥٥

.نگهداري نماید سال 10 تاجر مکلف است این دفاتر را از ختم هر سال به مدت :65نکته باشد.می الرأسجزاي نقدي و اخذ مالیات به صورت علی :ضمانت اجراي نداشتن دفاتر تجاري یا عدم رعایت مقررات مربوط به آن :66نکتهاگر نداشتن دفاتر با قصد تقلب باشد ،چنانچه تاجري دفاتر نداشته یا دفاتر وي نامنظم باشد و در عملیات وي توقف حاصل شود :67نکته

تواند وي را به ورشکستگی به تقصیر می نماید اما اگر قصد تقلبی وجود نداشته باشد دادگاهمی دادگاه وي را به ورشکستگی به تقلب محکوم .ورشکستگی به تقصیر اختیاري)به نظر برخی و ( نمایدمحکوم

دا یباشد و مندرجات آنها با هم اختالف پ یمیو تنظ یط شکلیه شرایتاجر باشند و دفتر هر دو واجد کل يدو طرف دعو کهیدرصورت :68نکتهخود را با استناد يادعا و خواسته ید مدعیشوند و بایت خارج میاز دفاتر به عنوان سند قابل استناد نخواهد بود و هر دو از سند کدامچیهکنند

گر به اثبات برساند.یبه ادله دمرتـب ن قـانون یمطابق مقررات اکه یبرند در صورتیخود بکار م یامور تجارت يکه تجار برا ير دفاتریسادفاتر مذکور و :69نکته

در عالوه به .صاحب آن معتبر خواهد بوده یصورت فقط بر عل نیر ایدر غت خواهد داشت و یسند یدر امور تجارت، ن تجاریبشده باشد .توانند قرینه محسوب شوندمی مقابل غیرتاجر

.باشندمی عادي اسناد ،دفاتر تجاري :70نکتهکه در آن نقاط به یه اشخاصیس کند کلیتأس یدانسته دفتر ثبت تجارت یه مقتضیکه وزارت عدل یدر نقاط :یدفتر ثبت تجارت :71نکته

به ثبت یدفتر ثبت تجارتد در مدت مقرر اسم خود را در یبا ي جزءبه استثناء کسبه یو خارج یرانیاشتغال دارند اعم از ا یشغل تجارت ال محکوم خواهند شد.یر 2000تا 200از ينقد يبرسانند واال به جزا

م یمرجع تنظ نیبنابرا .شودیم يم و نگهداریي ثبت تنظاست زیرا توسط اداره ی، سند رسمیدفتر ثبت تجارت یبرخالف دفاتر بازرگان :72نکته ، سازمان ثبت اسناد و امالك کشور است.یدفتر ثبت تجارت يو نگهدار

ي چاپی مخصوص ي ثبت نام را در نسخه؛ اظهارنامهسیتأسبه کار یا یک ماه از شروعباید ظرف هاشرکتکلیه بازرگانان و :73نکته .تنظیم و به دفتر ثبت تجاري تقدیم کنند تا نام ایشان را در دفتر ثبت کنند

قانون تجارت با عالمت 576تجاري مقرر در ماده اسم .: محتمل است تاجر براي خود نام تجاري برگزیندنام و عالمت تجاري :74نکته باشند.می تجاري و نام شرکت تجاري کامال متفاوت

: تاجر نام و مشخصات واقعی و سجلی خود را به عنوان یک است متفاوت هاشرکت ثبت دفتر در تاجر نام با تجاري نام :75نکته تواند هر عنوان یا نامی متفاوت از نام واقعی تاجر باشد.می کند اما نام تجاريمی تاجر در دفتر ثبت تجاري ثبت

شخص حقیقی یا حقوقی باشد و الزامی ندارد که نام يکنندهمشخصنام تجاري، عبارت است از هر اسم یا عنوانی که معرف و :76نکته .تجاري تاجر با نام خانوادگی وي یکی باشد

نام تواندنمی» ب«عنوان مثال آقاي به .ک باشدیي خود انتخاب کند که موهوم وجود شرتجارتخانه يبرا یاسم تواندینمتاجر :77نکته تجارتخانه خود را و نام تجاري خود را تجار شریف قرار دهد چون اسم جمع است.

یاسم تجارت نکهیولو اخود قرار دهد یتواند اسم تجارتینم در همان محل يگرید چ شخصیهرا شدهثبت یاسم تجارت :78نکته باشد. یکیاو یبا اسم خانوادگ شدهثبت است و قابل تمدید است. پنج سال یاست و مدت اعتبار ثبت اسم تجارت انتقالقابل یاسم تجارت :79نکته .که بتواند کاالها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد یتیرؤقابلهر نشان عبارت است از :عالمت تجاري :80نکته

...آدیداس، نایک، چی توز و يهاماركعالمت مثل .عالمت تجاري هستند ... همانو یخانگلوازمهاي لباس یا یا مارك برندهاکنند مانند شرکت دیده گستران می : اصوال عنوان یا عبارات سه سیالبی است که شرکاء براي شرکت انتخابنام شرکت تجاري :81نکته .فردا





http://www.tak-tahghigh.com/



۱٥٦

ندارد اما چنانچه یت قانونیممنوع يو عالمت تجار يبودن اسم تجار یکی: واحد يانتخاب عالمت و اسم تجارامکان :82نکته يک عالمت و اسم تجاریک را به طور جداگانه به عنوان ید هریا بالعکس، بایهم باشد يو ياش، عالمت تجاريبخواهد اسم تجار یشخص

.ثبت کند )يتجار ی(اسام مؤسساتا یها شرکت یاسام اما ده سال است يعالمت تجارنام تجاري پنج سال است و مدت اعتبار مدت اعتبار :83نکته

ها پس از انحالل، اعتبار دارد.سال یمنحل نشده و حت یکه شخص حقوق یتا زمان فاقد مدت اعتبار هستند وبه مستقالاست و نام شرکت نیز هادر اداره ثبت شرکت ،يثبت نام تجار مرجع .است یت صنعتیمالک يادارهمرجع ثبت عالمت، :84نکته .رسدمی ، نام شرکت نیز به ثبتهاشرکتت ي ثببلکه در ضمن ثبت شرکت در اداره رسدینمثبت تواند به شکل اسم و می تجاري نیز عالمت .تواند یک یا دو یا چند سیالبی باشد ولی نام شرکت باید سه سیالبی باشدمی نام تجاري :85نکته

.باشد ولی نام شرکت باید معنادار و فقط با حروف باشد یمعنیبیا معناداربا حروف و عدد و یا به صورت اشکال .اما در خصوص نام تجاري و نام شرکت چنین نصی وجود ندارد است ابطالقابل حداقل سه سال استفاده نشود، قانونا یاگر از عالمت :86نکتهار یخود اخت يبرا يک نام تجاریش از یتواند بیکس نمچیه متعدد از سوي یک شخص منع قانونی ندارد اما يتجار يهاعالمتثبت :87نکته .کند

است رممکنیغ بایتقر يانتقال نام تجار اما) يبردارا بهرهی(قرارداد فروش باشدمی یا دائمیبه طور موقت انتقالقابل يعالمت تجار :88نکته .شودیشناخته م ياز آن باشد که با نام تجار یا بخشید همراه با انتقال شرکت یبا يز انتقال نام تجاریو در صورت امکان ن

.است ياجبار ،ک نام به هنگام ثبت شرکتیار یاخت اما ستین ياجبار قانونا يانتخاب و ثبت عالمت تجار :89نکته وجود دارد.را نقض کنند يا نام تجاریصاحب عالمت يکه حقوق انحصار یب اشخاصیحق تعق متعاقباو يحق استفاده انحصار :90نکته یسینومعادل . البتهممنوع است و نام شرکت يا عالمت تجاریبه عنوان نام هازبانر یالفاظ ساگانه، استفاده از یاستفاده از الفاظ ب :91نکته

.، مجاز استبا داشتن کارت بازرگانی یداخل يصادرات کاالها يبرا یگانه و استفاده از الفاظ خارجیبه خط ب یالفاظ فارسبر اساس ضوابط قانونی توسط وزارت است کهمستلزم داشتن کارت بازرگانی ،مبادرت به امر صادرات و واردات کاال به طور تجاري :92نکته

.گرددمی بازرگانی صادر

ي تجاريهاشرکت

.دارند یت حقوقیشخصن قانون یمذکور در ا یتجارت يهاشرکته یق.ت کل 583ي مادهوفق اشخاص حقوقی: :93نکته .شوندمی مختلف تشکیل يهاتیفعالشخص حقوقی، متشکل از اجتماع اشخاص حقوقی است که به منظور :94نکتهشود می ي با مسؤولیت محدود، تضامنی، نسبی و مختلط غیرسهامی: شرکت زمانی تشکیلهاشرکتزمان ایجاد شخصیت حقوقی در :95نکته ي غیرنقدي تقویم و تسلیم شده باشد.الشرکهنقدي تأدیه و سهم تمام سرمایهکه

و در شرکت مؤسسي مجمع عمومی سوي مدیران و بازرسان در جلسهي سهامی عام، پس از قبول کتبی سمت از هاشرکتدر :96نکته شود.می محسوب شدهلیتشک ،ل.ا.ق.ت شرکت 20ي سهامی خاص، از زمان امضاء صورتجلسه ماده

.آن پرداخت شده باشد سومکیالاقل ي شرکت تعهد و شود که تمام سرمایهمی در شرکت مختلط سهامی شرکت زمانی تشکیل :97نکتهشرکت+تفکیک دارایی شرکت از شرکاء+ يت برایداشتن اقامتگاه+وجود تابع :يتجار يهاشرکت یحقوقت یآثار شخص :98نکته

.يریگمیتصمي شرکت و ي ادارهتفاوت نحوهعه فقط یکه بالطب یفیافراد قائل است مگر حقوق و وظا يشود که قانون برا یفیه حقوق و تکالیکل يتواند دارایم یشخص حقوق :99نکته

.دارا باشد مانند ابوتانسان ممکن است در آنجا است. یي شخص حقوقاست که اداره ی، محلیاقامتگاه شخص حقوق :100نکته







۱٥۷

.را دارند که اقامتگاه آنها در آن مملکت است یت مملکتیتابع یاشخاص حقوق :101نکته هر شرکتی که در ایران تشکیل و مرکز اصلی آن در ایران باشد؛ شرکت ایرانی محسوب هاشرکتقانون ثبت 1ي به موجب ماده :102نکته .شودمی

حتی اگر جهینت در .تابعیت شرکت را تغییر دهد تواندینمي سهامی هیچ مجمعی با هیچ اکثریتی هاشرکتقانون 94وفق ماده :103نکتهشود و از لحاظ حقوق و تکالیف مانند می از هم شرکت ایرانی محسوبخارجه باشند ب يشرکاي شرکتی که در ایران تشکیل شده تبعه يکلیه

.باشندمی سایر اشخاص حقوقی ایرانیشوند و بیش از چهل درصد سهام آن متعلق به می که در ایران تأسیس ییهابانکقانون بانکداري، 4ماده 1استثنائا طبق تبصره :104نکته

شود.می جی محسوببانک خار ،اتباع بیگانه باشد از لحاظ این قانونیا مالی در ایران مبادرت نماید باید در یصنعت ایبتواند به وسیله شعبه یا نماینده به امور تجارتی نکهیاهر شرکت خارجی براي :105نکته

.به ثبت رسیده باشد هم ثبت تهران يو در اداره شدهشناختهمملکت اصلی خود شرکت قانونی آن است و مسؤولیت شرکاء و سهامداران در قبال ةشدثبتاست که اعتبار و هویت شرکت به سرمایه ی: شرکتهیشرکت سرما :106نکته

.ون آن به میزان و محدود به آورده آنها استید .و با مسؤولیت محدود یاز سهام اندعبارت هاشرکتاین :107نکتهون شرکت در یمسؤولیت شرکاء در قبال د-آنهااعم از تمام یا بعض -اعتبار و هویت شرکت به شرکاي آن استشرکت شخص: :108نکته توافق برخالف آن در مقابل ثالث فاقد اثر است. یي قروض شرکت است و حتشخصی شرکاء وثیقه یینامحدود است و دارا هاشرکتاین ؛ بهشودمی شود و نسبت برخی سرمایه محسوبمی شرکت نسبت به بعض شرکاء شخصی محسوب مختلط: يهاشرکت :109نکته

یي آنها و محدود است و مسؤولیت برخزان آوردهیاز شرکا به م یک وجود دارد مسؤولیت برخیها دو گروه شرن شرکتییگر در اعبارت د .یرسهامیمختلط غ ـ 2؛ یمختلط سهام ـ 1اند: دو نوع يهاشرکت نیا .ندیها را مختلط گون شرکتیا رونیازاگر نامحدود است ید

ي تعاونی سهامی هاشرکتجمله من اندگرفتهرا نیز در نظر هاشرکتي توسعه، اقسام دیگري از برنامهقوانین فرعی همچون قانون :110نکته بنیان.دانش هايشرکتو

.است شرکت سهامی عام ینوع :تعاونی سهامی عام :111نکته .است ریپذامکانتشکیل بانک فقط در قالب شرکت تعاونی سهامی عام و شرکت سهامی عام :112نکته .شوندمی با اخذ مجوز از وزارت تعاون ایجاد کهیی هستند هاشرکت سهامی عامي تعاونی هاشرکت :113نکته ین درآمدي تشـکیل یدهک پا از سهتعاونی متعارف یا سهامی عام است که براي فقرزدایی ینوع :شرکت تعاونی فراگیر ملی :114نکتهین یآن بایـد از سـه دهـک پـا ياعضـا )%70(در بدو تشکیل حداقل هفتاد درصـد سایر افراد در این تعاونی آزاد است ولی تی. عضوشودمی

.درآمدي باشند به شرکتو مقررات مربوط و با مجوز وزارت تعاون نیچارچوب قوانتواند با اصالح اساسنامه در می هر شرکت سهامی یا تعاونی :115نکته

.تعاونی سهام عام تبدیل شود .شود ولو آنکه موضوع عملیات آن تجاري نباشدمی مطلقا تجاري محسوب ،شرکت سهامی :116نکته است. نفر 3حداقل و در سهامی خاص نفر 5حداقل شرکت در سهامی عام يتعداد اعضا :117نکته .باشدمی محدود به مبلغ اسمی سهامشان ،لیت صاحبان سهامؤومس :118نکته .شودمی نتأمی )نویسیپذیرهاز طریق ( عمومشرکتی است که بخشی از سرمایه آن توسط ،شرکت سهامی عام :119نکتهسازمان بورس و و انتشار سهام اولیه این نوع شرکت باید نزد جادیا .عمومی سهام ممکن است ياز طریق عرضه یسینورهیپذ :120نکته

.به ثبت برسد اوراق بهادار .شودمی ، پس از موافقت سازمان صادرهاشرکتتوسط مرجع ثبت یسینورهیپذانتشار اعالمیه ياجازه :121نکته







۱٥۸

مبلغ را در حین تشکیل %35سرمایه شرکت را خود تعهد نموده و حداقل %20حداقل مؤسسینبراي تشکیل این شرکت باید :122نکته شرکت به صورت نقدي تأمین نمایند.

غیر نقدي باید توسط کارشناس رسمی ارزیابی شود و اسناد مالکیت آن در همان بانکی که براي پرداخت مبلغ نقدي يآورده :123نکته شود. هاشرکتاظهارنامه و ضمایم تسلیم اداره ثبت يده است تودیع و گواهی آن به ضمیمهحساب باز ش

به بیان طرح اساسنامه و مواردي که باید در آن ذکر شود )سهامی هايشرکتقانون (قانون اصالحی قانون تجارت 8 يماده :124نکته .پرداخته است

ي سهامی الزامی است.هاشرکتو وجود آن در است اداره شرکتقانون ت در حکم .ق.ا.ل 8شرکت طبق ماده ياساسنامه :125نکته .آن به تفکیک الزامی است مقدار نقد و غیر نقدو تعیین مبلغ سرمایهتعیین 8ماده 5طبق بند ، شرکت ياساسنامهدر :126نکته سهام ممتازآن و تعیین تعداد و خصوصیات اسمیو مبلغ بانامو نامبی تعداد سهامتعیین 8ماده 6بند ، طبقاساسنامه شرکتدر :127نکته

شود.نمیو انتفاعی در اساسنامه قید مؤسساما تعیین اقسام دیگر سهام از جمله در صورت وجود الزامی استشرکت سهامی عام حداکثر در .دنظر گیر دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیاساسنامه تعیین تعداد سهام خصوص در :128نکته

در. باید متساوي باشد ،مبلغ اسمی سهام و همچنین قطعات سهام در صورت تجزیهعالوه به. باشدمی الیهزار ر 10اسمی سهام مبلغ اسمی سهام حداکثر ندارد. مبلغ ،ي سهامی خاصهاشرکت

تعیین ،شرکت ياساسنامهدر مبلغ اسمی هر سهم يمطالبه بقیه يهر سهم و نحوه شدهپرداختمبلغ باید 8 يماده 7بند طبق :129نکته .باشد سال 5بیش از مطالبه شود که این مهلت نباید ماندهباقیکه باید ظرف آن مبلغ مدتیشود و همچنین می

العادهفوقشرکت مکلف است مجمع عمومی يت مدیرهأپرداخت نشود هی مقرر در اساسنامهظرف مدت نشدهپرداختچنانچه مبلغ :130نکتهحق دارد براي تقلیل سرمایه تا ذینفعیاین صورت هر غیر در .دعوت نماید شدهپرداخترا به منظور تقلیل سرمایه شرکت تا میزان مبلغ

.به دادگاه مراجعه کند شدهپرداختمیزان باید در اساسنامه شرکت ذکر شود. نحوه انتقال سهاماین ماده 8بند طبق :131نکتهدر بانامانتقال سهام ثبت .دنظر گیر دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیاساسنامه انتقال سهام يدر خصوص نحوه :132نکته

منوط به موافقت مدیران یا مجامع عمومی تواندنمینقل و انتقال سهام ،در شرکت سهامی عامعالوه به. دفتر سهام شرکت الزامی است .باشد .شودمی تعیین، اساسنامه شرکتدر و بالعکس نامبیو بانامتبدیل سهام يطریقه 8 يماده 9بند طبق :133نکته دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیو اساسنامه الزامی است 49الی 43در خصوص تبدیل سهام رعایت مقررات مواد :134نکته

شود در سه نوبت می مربوط به شرکت در آن نشر هايآگهیکه کثیراالنتشاري يباید در روزنامه بانامبه سهم نامبیسهم تبدیل .دنظر گیر تبدیل و تعویض خلط نشود.)(بحث تبدیل سهام نباید با ورقۀ سهم قابل .چاپ شود

نامتبدیل سهام بی 46تا 44ها را به یکدیگر تجویز کرده است به نحوي که در مواد الیحه اصالح، قانونگذار، تبدیل سهام 43به موجب مادة بینی نموده است.را پیش تبدیل سهام بانام 47و در مادة

ماه نباشد است اما 6اش کار سختی است پس تبدیلش مستلزم سه بار نشر آگهی و مهلتی که کمتر از نام شناساییاز آنجایی که سهام بی است.چون سهام بانام، قابل شناسایی است پس فقط یک بار نشر آگهی و مهلتی که کمتر از دو ماه نباشد

ماه به صاحبان سهام براي مراجعه به شرکت و 6روز باشد و از تاریخ اولین آگهی باید حداقل 5بین هر نوبت انتشار باید يفاصله :135نکته .تبدیل سهام مهلت داده شود

سهام او در حکم اموال بالصاحب است ولی ،سال مراجعه نکند 10بعد از سهمصاحب کهدرصورتی بانامبه نامبیدر تبدیل سهام :136نکته .شودنمیي اموال بالصاحب شود و هیچگاه در زمرهمی در صندوق شرکت نگهداري صادرشده بانامسهام نامبیبه بانامدر تبدیل سهام

.شود بینیپیشامکان صدور اوراق قرضه باید 8ماده 10بند طبق :137نکته







۱٥۹

بر خالف این تواندنمیو اساسنامه الزامی است 71الی 55رعایت مواد ،نامهمقررات صدور اوراق قرضه در اساس خصوص در :138نکتهدو :] 2[شرکت به ثبت رسیده باشد و يکلیه سرمایه:] 1[اوراق قرضه در صورتی ممکن است که انتشار .دنظر گیر دري دمقررات قانونی، قی

تواندنمیبه تصویب مجمع عمومی رسیده باشد و مقررات اساسنامه زین دو ترازنامه آن:] 3[سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته باشد و .ترتیب دیگري مقرر نماید

ضوابط این .شرکت ذکر شود يبایست در اساسنامهمی شرایط و ترتیبات افزایش و کاهش سرمایه شرکت 8 يماده 11بند طبق :139نکته .دنظر گیر دري دخالف این مقررات قانونی، قی بر تواندنمیو اساسنامه باشد 198الی 158مخالف مواد تواندنمی .قبلی شرکت تماما تأدیه شده باشد يامکان دارد که سرمایه صورتی درافزایش سرمایه :140نکتهشرکت را تا میزان ينباشد سرمایه سال 5بیش از تواند به هیأت مدیره اجازه دهد در مدتی که می العادهفوقمجمع عمومی :141نکته

مبلغ معینی به یکی از طرق قانونی افزایش دهد.الزم جهت شرکت در مجامع و اتخاذ تصمیم هاياکثریتو ترتیبات دعوت از مجامع عمومی و مواقع 14 و 13 و 12 هايبند طبق :142نکته

نظر دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی دتواننمیو اساسنامه باشدنمیقابل کاهش هااکثریتو این باید در اساسنامه شرکت قید شود است. پذیرشقابلمواردي افزایش در البته. دگیر

رأي محسوب 1سهم 50محتمل است اساسنامه شرکت مقدار معینی سهام را براي رأي دادن در نظر گرفته باشد مانند آنکه هر :143نکته .سهم دارد حق رأي در مجامع را ندارد 40چنین حالتی فردي که در .شودتعیین جانشین براي يذکر تعداد مدیران در شرکت و طرز انتخاب ایشان و مدت مأموریت آنها و نحوه 8 يماده 15طبق بند :144نکته

شود.می مدیران در اساسنامه شرکت ذکري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیو اساسنامه باشدمی یقانون الزام 128الی 107در خصوص بند مذکور رعایت مواد :145نکته

سال باشد اما تمدید مدت مدیریت ولو کرارا 2بیش از تواندنمیشود اما این مدت می مدیریت مدیران در اساسنامه تعیین مدت .دنظر گیر در .است بالمانع

.باید در اساسنامه درج شود و اختیارات مدیران وظایف ،8ماده 16بند طبق :146نکتهبر تواندنمیو اساسنامه قانون الزامی است 162و 141 ،129 ،118رعایت مواد ،در خصوص تعیین وظایف مدیران در اساسنامه :147نکته

.دنظر گیر دري دخالف این مقررات قانونی، قیصاحبان سهام معتبر وروابط بین مدیران محدود کردن اختیارات مدیران در اساسنامه یا به موجب تصمیم مجامع عمومی فقط در :148نکته

ي سهامی است.هاشرکتخصوصیت ویژه مدیران این. باشدمی یکنلمو کان باطلاست و در مقابل اشخاص ثالث حق صاحبان سهام را در مورد اقامه دعوي مسؤولیت علیه وجههیچبه تواندنمیمقررات اساسنامه و تصمیمات مجامع عمومی :149نکته

.باشدنمیمدیران شرکت محدود کند و شرط رفع مسؤولیت از مدیران یا تحدید مسؤولیت مدیران نافذ در صندوق شرکت بگذارند در اساسنامه مشخص عنوان تضمینتعداد سهامی که مدیران باید به ،8 يماده 17بند طبق :150نکته الزامی است. 115و 114خصوص رعایت مواد این در. شودمی

مالکیت آن همچنان متعلق البته. باشدنمیاست و قابل نقل و انتقال با نامسهام این. کندمی تعداد این سهام را اساسنامه تعیین :151نکته تواند سود آن را دریافت کند.می به مدیر است و سود آن نیز وثیقه نیست و مدیر

144مواد رعایت .شودمی انتخاب و مدت مأموریت ایشان در اساسنامه ذکر يتعیین تعداد بازرسان و نحوه 8 يماده 18 بند طبق :152نکته .دنظر گیر دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیو اساسنامه در این زمینه الزامی است 147الی آغاز و پایان سال مالی و موعد تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان و تسلیم آن به بازرسان در اساسنامه ،8 يماده 19بند طبق :153نکته

.شرکت باید قید شود .دنظر گیر دري دبر خالف این مقررات قانونی، قی تواندنمیو اساسنامه الزامی است 138و 137خصوص رعایت ماده این در :154نکته







۱٦۰

مجمع عمومی عادي را براي تصویب عملیات سال مالی قبل و ،سال مالی مقرر در اساسنامههیأت مدیره باید بعد از انقضاي :155نکته .تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت دعوت نماید

نماید.می موارد انحالل اختیاري شرکت و ترتیب تصفیه آن را اساسنامه تعیین 8 يماده 20بند طبق :156نکته در این خصوص الزامی است. 83سنامه باید در اساسنامه شرکت ذکر شود و رعایت ماده تغییر اسا ينحوه 8 يماده 21بند طبق :157نکته باشد.می العادهفوقشرکت یا انحالل پیش از موعد منحصرا در صالحیت مجمع عمومی يتغییرات در اساسنامه یا سرمایه :158نکتهاست که هاشرکتمرجع ثبت با نویسیپذیرهاجازه انتشار جهت تشکیل شرکت سهامی عام؛ :تشکیل شرکت سهامی عام :159نکته

کند.می اظهارنامه و ضمایم آن و تطبیق آن با قانون اجازه آن را صادر يپس از مطالعهعمومی يباشد و عرضهمی بورسمقررات قانون تیبا رعاعمومی اوراق بهادار در بازار اولیه منوط به ثبت آن نزد سازمان يعرضه :160نکته

.این قانون ممنوع است مفاد تیرعااوراق بهادار به هر طریق بدون ياعالمیه دییتأنسبت به ،آن و اطمینان از انطباق آنها با مقررات میو ضماسازمان پس از بررسی تقاضاي ثبت اوراق بهادار :161نکته

.کنداقدام می یسینورهیپذ یي قانونحهیمطابق ال نیبنابرا .د منتشر کنندید در جرایه را باین اعالمی، ایسینورهیه پذین پس از اخذ مجوز انتشار اعالمیمؤسس :162نکته

است که انتشار از یگردد بلکه کاف یراالنتشار آگهیکث يل آن در روزنامهیسهام شرکت در زمان تشک یسینورهیپذي هیست اعالمیالزم ن .د باشدیاز جرا یکیق یطر

ه ید اعالمیق صدور سهام جدیاز طر هیش سرمایافزا يدر مرحلهل آن یي سهام شرکت پس از تشکعرضه يبرا :163نکته .راالنتشار شرکت باشدیکث يد روزنامهیدو حتما با از آن یکیراالنتشار منتشر شود که یکث يدو روزنامهدر دیباسهام یسینورهیپذ

در حین را %20از %35سرمایه شرکت را خود تعهد نموده و حداقل %100از %20حداقل نیمؤسسبراي تشکیل این شرکت باید :164نکته .بسپارند سیتأسحساب شرکت در شرف در ،تشکیل شرکت

يآوردهشود و می سپرده سیتأسي نقد در حساب شرکت در شرف آورده .تواند نقدي یا غیر نقدي باشدمی :نیمؤسسي آورده :165نکته شود.می تودیع در آن سپرده شده است،نقدي آوردهشود و اسناد مالکیت آن در همان بانکی که می غیر نقدي توسط کارشناس رسمی ارزیابی

نقد و غیر نقـد امـا در سهام .گرفته شده بود نظر در: در قانون سابق براي پذیره نویسان دو قسم سهام گذارانسپردهي آورده :166نکته نقدا یسینورهیپذباید نقدي باشد اما لزومی ندارد تمام مبلغ مورد یسینورهیپذقانون اصالح قسمتی از قانون تجارت چنین نصی وجود ندارد و

.شودمی ذکر یسینورهیپذدر طرح اعالمیه 9ي ماده 11ي پرداخت وفق بند نحوه .تأدیه شودشود و می ذکر توانند خریداري کنندمی یسینورهیپذفقط حداقل تعداد سهامی که اشخاص بر اساس یسینورهیپذي در اعالمیه :167نکته

عنوان مثال به .سهام وجود دارد يحداکثرهابراي ییهاتیمحدودقانونا محدودیتی براي خرید سهام بیشتر وجود ندارد اما در برخی موارد شرکتاز نیم درصد سرمایه نباید ،تعاونی سهامی عامشرکت زمان تأسیس و طول فعالیت در ،شخص حقیقیحداکثر سهم هر

د ده درصحق مالکیت حداکثرباشند تعاونی سهامی عامیا فراگیر ملی یشرکت تعاونخود اگر حقوقی اشخاصو کند تجاوزحداکثر خود میرمستقیغمتناسب با تعداد سهامداران مستقیم و مؤسساتو هاشرکتسایر یعنی یحقوقاشخاص ریو سارا دارند سهام

20بیش از تواندینم حقیقی یا حقوقیاعم از هر شخص ي بیمه، هاشرکتخصوص در .را دارند از سهام دپنج درصحق مالکیت نیز سهمصاحبدرصد شامل اقارب نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول 20 . نصابباشد یک موسسه بیمه ایرانی را دارا درصد سهام

.خواهد بودعمل حقـوقی اسـت کـه قرارداد کهداخت وجه کامل آن طبق آن و تعهد پر یقانون يندهینمافرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا :168نکته

جـه یدرنت .ي شـرکت در حـدود مبلـغ آورده در شـرکت سـهامی عـام شـریک شـود قسمتی از سرمایه نیتأمکند با می طی آن شخص تعهد .باید اهلیت داشته باشد و یا از طریق نماینده قانونی وي انجام شده باشد سینورهیپذ







۱٦۱

عـام یسهام شـرکت سـهام یسینورهیتوانند در پذیم یا دولتی یخصوص یو اشخاص حقوق یقیاشخاص حقه اشخاص اعم از یکل :169نکتهآنهـا در يرا بـرا یط خاصـ یرا محـدود کننـد و شـرا یسینورهیحق در مشارکت در پذيتوانند اشخاص ذین میمؤسس اصوال .مشارکت کنند

ند.ین نمایمع یسینورهیه پذیاعالمن یانجـام شـود بنـابرا ي تعهد سهمورقهبه نام يسند يد با امضایعام توسط عموم با یسهام يهاسهام شرکت یسینورهیپذ :170نکته

م متن قرارداد ورقه تعهد سـهم یا در تنظید مکتوب باشد ثانیرا اوال بایز یفاتیاست تشر يعام قرارداد یسهام شرکت سهام یسینورهیعمل پذنویسی به اي است که در زمان پذیرهورقۀ تعهد سهام ورقه .د گرددیدر متن سند ق یحه قانونیال 13ماده د به موجب یمقرر با یمندرجات الزام

قبل تشکیل 15تا 13نویسی براي تشکیل شرکت که به موجب مواد . پذیره1نویسی داریم: شود و در دو حالت، پذیرهنویسان تسلیم میپذیرهبعد از تشکیل و ثبت و تأدیه تمام سرمایۀ 180تا 179ي افزایش سرمایه شرکت که به موجب مواد نویسی برا. پذیره2شود؛ شرکت صادر می شود.شرکت صادر می

.باشد یبینمره ترت يو دارا یتعهد سهم چاپ يست ورقهیبرخالف اوراق سهام الزم ن :171نکتهد وجـه و مهـر و ید رسـ یگر با قید يو نسخهماند ینسخه از آن نزد بانک م کی .م گرددید در دو نسخه تنظیي تعهد سهم باورقه :172نکته گردد.یم میس تسلینورهیبانک به پذ يامضاماه تعهدات پذیره نویسان را رسیدگی نموده و پس از احراز تعهد کیحداکثر ظرف مؤسسین ،نویسیپذیرهپس از انقضاء مدت :173نکته

را دعوت مؤسستعداد سهام تعهدکنندگان را تعیین نموده و مجمع عمومی ،مؤسسینآن توسط درصد 35صحیح سرمایه اولیه و پرداخت .نمایندمی

یدگیرس یسینورهیپذج یبه نتا دشدهیتمدان مدت ید آن پس از پایو در صورت تمد یسینورهیان مهلت پذید پس از پاین بایمؤسس :174نکته .ندیم نمایج آن تنظیدر مورد نتا یگزارش یسینورهیان مهلت پذیخ پایاز تار ک ماهیظرف کنند و

ن ین گزارش و احراز اینکه تمام سرمایه صحیحا تعهد شده و اقال سی و پنج درصد آن پرداخت شده است، مؤسسیم ایپس از تنظ :175نکته باشد.می خالف واقع جرم قیتصد .کنندمی را تصدیق یسینورهیپذکنند و می نویسان) را تعیینپذیرهتعهدکنندگان (تعداد سهام هر یک از

ن، الزام آنها به یصورت امتناع مؤسس و درند ینمامی نیمؤسس یاقدام به دعوت مجمع عموم نیمؤسس، یسینورهیپذپس از تصدیق :176نکته انیل شرکت موجب ورود زیچنانچه امتناع آنها از دعوت مجمع و به تبع آن عدم تشک البته .ستیر نیپذل مجمع مؤسس امکانیدعوت و تشک

.اندسان شود، متضامنا مسؤول جبران خسارتینورهیبه پذ روز 40و حداکثر 10، حداقل اصوال ل جلسهیخ تشکیدعوت مجمع و تار ین انتشار آگهیب یزمان يفاصله :177نکته .باشدمی نیمؤسس .ن مجمع حاضر نشودیا يت جلسهیرسم يبرا یمؤسس نصاب قانون یدعوت مجمع عموم ین آگهیپس از انتشار اول اگر :178نکته

خ یدعوت با تار یخ انتشار آگهیمرتبه دوم و سوم تار يهایآگه در .مؤسس را دعوت کنند یگر مجمع عمومید يتوانند تا دو مرحلهیم .د فاصله داشته باشدیروز با 20مجمع حداقل يجلسه .نقد آنها امتناع کند ي غیرو آورده نیمؤسساي مورد تقاضاي یمزا رشیب و پذیتواند از تصویمؤسس م یمجمع عموم :179نکته یا در شـرکت بـاق یـ ن مزاینظر کردن از اتوانند فقط با صرفیآنها رد شده است م يمورد مطالبه يایکه مزا ینیا مؤسسیمؤسس :180نکته

را بـا تواننـد سـهام آنهـا یسان مـ ینورهیر پذیگردد و سایاند باطل منموده يداریکه خر ین صورت تعهد آنها نسبت به سهامیر ایغ در .بمانند کنند. يدارینقد خر يآوردهسهام يدارین و عدم خریمؤسس معلوم گردد به جهت باطل شدن تعهد مؤسس یدوم مجمع عموم يل جلسهیچنانچه پس از تشک :181نکته

ثبـت ل شرکت را به مرجع ید عدم تشکین بایمانده است، مؤسس ین نشده باقیي شرکت تأمهیاز سرما یسان بخشینورهیر پذیسا يآنها از سو .ها اعالم کنندشرکت







۱٦۲

کنند و مدیران و می طرح اساسنامه را تصویب نموده و اولین مدیران و بازرسان را انتخاب ،پس از تشکیل مؤسسمجمع عمومی :182نکته مؤسسین ،انجام داده باشند و شرکت آن را نپذیرد ايمعامله مؤسسینقبل از تشکیل شرکت، چنانچه. بازرسان باید کتبا قبول سمت نمایند

خواهند بود. مسؤولدوم حضور ياول و در مرتبه يدر مرتبه حداقل نصف سرمایهدارندگان حضور :مؤسسمجمع عمومی ينصاب اعضا :183نکته

.سرمایه سومکیدارندگان حداقل .در جلسه مجمع، رسمیت خواهد داشت آراء حاضر دوسومتصمیمات با اکثریت : يریگمیتصمنصاب :184نکتهکلیه مؤسسدر مجمع عمومی در سایر مجامع محتمل است دارندگان برخی از سهام شرکت حق حضور و رأي نداشته باشند اما :185نکته

.و پذیره نویسان حق حضور و رأي دارند و هر سهم یک رأي دارد نیمؤسسیی که در زمان تأسیس بیش از هاشرکتبرگزاري مجمع عمومی مؤسس براي آن دسته از ي تعاونی سهامی عام هاشرکتدر :186نکته

د.ت مؤسس خواهد بوأهی از سوي شدههیتهبندي و بر اساس طرح اساسنامه سهامدار داشته باشند نیز با بلوك پانصد نفر .شودمی محسوب شدهتشکیلشرکت ،با قبول سمت توسط مدیران و بازرسان :187نکته یران منتخب مجمع عمومین مدیاول يعهده برعام، یسهام يهاثبت آن در شرکت يم اسناد الزم برایثبت شرکت و تسل يتقاضا :188نکته

باشد.ین نمیف مؤسسیاند و از وظامؤسس است که کتبا قبول سمت کرده در .دیها به عمل آخ ارائه اظهارنامه ثبت شرکت به مرجع ثبت شرکتید حداکثر ظرف شش ماه از تاریعام با یثبت شرکت سهام :189نکته

خ را یعدم ثبت شرکت تا آن تار یصدور گواه هاثبت شرکتتوانند با مراجعه به مرجع یسان مینورهیو پذن یک از مؤسسین صورت هر یر ایغ تقاضا کنند.

.ع شده است ارسال کندیکه وجوه نزد آن تود یرا صادر و به بانک ین گواهید ایمرجع ثبت شرکت با :190نکتهب ین ترتیرند و بدیاند پس بگرا که پرداخته یبه آن بانک مبالغتوانند با مراجعه یسان مینورهین و پذیک از مؤسسیپس از آن هر :191نکته

شود.یل نمیشرکت تشکشرکت باطل است و قابلیت درخواست بطالن و یعنی ؛است بطالن نسبیموجب عدم رعایت ضوابط ثبت شرکت :192نکته

عملیات وجود دارد. کند.می کفایت 20 يمندرج در ماده يالزامی نیست و صورتجلسه مؤسستشکیل مجمع عمومی ،در شرکت سهامی خاص :193نکته امضا شده باشد.ن یهمه مؤسسد توسط یي ثبت شرکت بااظهارنامه :194نکته ن امضا شده باشد.ید توسط همه مؤسسیبا ،شرکت یا بازرسان قانونیران و بازرس ین مدیاز انتخاب اول یحاک ياجلسهصورت :195نکتهرا در یه شرکت را شخصا تعهد کنند زیي سرماد همهیبان یعام، مؤسس یسهام يهاخاص برخالف شرکت یسهام يهادر شرکت :196نکته

ست.ین مطرح نیر از مؤسسیسهام توسط اشخاص غ یسینورهیها پذن شرکتیا ین کنند بلکه آنچه الزامیس آن نقدا تأمیي شرکت را در بدو تأسهین تمام سرمایست مؤسسیخاص، الزم ن یسهام يهادر شرکت :197نکته

نقدتوانند به صورت ین میشرکت را مؤسس یه اسمیسرما %35بر مازاد .نقد است يشرکت با آورده یاسم يهیسرما %35ن یاست صرفا تأم .ندیه نمایرا تأد ماندهباقیل شرکت مبلغ یخ تشکید ظرف پنج سال از تارین صورت بایتعهد کنند که در ا

ين صورت تمام آوردهین کنند که در ایرنقد تأمیغ يآوردهه را با یسرما یمبلغ اسم درصد 35توانند مازاد بر ین مین مؤسسیهمچن :198نکته م گردد.یم و تسلیل شرکت تقوید در بدو تشکیرنقد بایغ

س یبه نام شرکت در شرف تأس ید نزد بانک در حسابین باینقد مؤسس يعام، آورده یخاص مانند سهام یسهام يهادر شرکت :199نکتهم یران شرکت تسلین مدید به اولیخاص با یسهام شرکت دررنقد یغ يآورده .ستین یبانک الزامرنقد نزد یغ يهاع آوردهیتود یع گردد ولیتود

گردد.







۱٦۳

نیا .باشد يدادگستر ینظر کارشناس رسم اساس برد یعام با یخاص مانند سهام یسهام يهارنقد در شرکتیغ يهام آوردهیتقو :200نکته ست.ین ین آن مراجعه به دادگاه الزامییتع يشود با اتفاق آرا و براین میین تعیکارشناس توسط مؤسس

ب یعام، تصو یسهام يهادر شرکت ین الزم است ولیه مؤسسیب اساسنامه موافقت کلیتصو يخاص، برا یسهام يهادر شرکت :201نکته ر اساسنامه در هر دو شرکت باییتغ ید ولیآیمؤسس به عمل م یمجمع عموم یرسم يحاضر در جلسه يت دوسوم آرایاساسنامه با اکثر

العاده.فوق یمجمع عموم یي رسمحاضر در جلسه يت دوسوم آرایرد و منوط است به موافقت اکثریگیت صورت میاکثردر ین ولیي مؤسسمنوط است به موافقت همه یا بازرسان قانونیران و بازرس ین مدیخاص، انتخاب اول یسهام يهادر شرکت :202نکته

.دیآیمؤسس به عمل م یمجمع عموم يحاضر در جلسه يوم آرات دوسیعام، انتخاب آنها با اکثر یسهام يهاشرکتت یو با اکثر يعاد یعام و خاص، توسط مجمع عموم یشرکت در هر دو شرکت سهام يا بازرسان بعدیران و بازرس یانتخاب مد :203نکته رد.یگیصورت م ینسب

.دارند تضامنیمسؤولیت دهند می شرکت نسبت به کلیه اعمالی که براي تأسیس شرکت انجام مؤسسین :204نکته اند:ل ممنوعیاند از انجام امور ذدهیکه به ثبت نرس یعام و خاص تا زمان یسهام يهاشرکت :205نکته

شود منوط است به ثبت شرکت.یع میس شرکت تودیتأس يکه نزد بانک برا یوجوه برداشت .1

نام.یا بیاند اعم از سهام با نام و اند از صدور اوراق سهام ممنوعدهیکه به ثبت نرس یها تا زمانشرکت .2

اند.موقت سهم ممنوع ينامهیعام و خاص قبل از ثبت از صدور گواه یسهام يهاشرکت .3

.اندا مرکب ممنوعیورقه قرضه اعم از اوراق قرضه ساده هرگونهعام قبل از ثبت از صدور یسهام يهاشرکت .4

اند.عام و خاص قبل از ثبت از صدور هر نوع ورقه مشارکت ممنوع یسهام يهاشرکت .5

تعهداتو مشارکتمیزان يکنندهمشخصشرکت است که يقسمتی از سرمایه سهام: اوراق بهادار در شرکت سهامی :206نکته :منع شود آن ازاست که ممکن است در برخی موارد سهامدار رأيحق ،از مشارکت منظور. صاحب آن استمنافع و

.مبلغ تعهدشده را که توسط مدیران مطالبه شده نپرداخته باشد مابقی .1

و یا بالعکس تبدیل نکرده باشد. بانامخود را به نامبیموعد مقرر سهام در .2

ي سهم تبدیل نکرده باشد.ي موقت سهام را به ورقهموعد مقرر گواهینامه در .3

دارد. یاست که صاحب آن در شرکت سهام یي تعداد سهامندهیاست که نما ياقابل معاملهي سهم، سند ورقه :207نکتهو غیرمستقیم در زمان تأسیس و طول فعالیت نباید از می، مستقحداکثر سهم هر شخص حقیقیي تعاونی سهامی عام، هاشرکتدر :208نکته

.کند شرکت تجاوز نیم درصد سرمایهفراگیر یشرکت تعاونهرگاه خود ،سهامدار شرکت تعاونی سهامی عام اشخاص حقوقیي تعاونی سهامی عام هاشرکتدر :209نکته

اشخاص حقوقی متناسب با تعداد سهامداران ری. ساسهام را دارندد باشند حداکثر حق مالکیت ده درص ملی یا تعاونی سهامی عام .از سهام را دارند دحداکثر حق مالکیت پنج درص خود میرمستقیغمستقیم و

.نامبیاست یا بانامسهم یا به صورت :210نکتهن باشد نام ین چنیاگر ا یبرگه سهم باشد ول يبر رو باناما صرفا ذکر سهام یممکن است با اسم شخص باشد و بانامسهام :211نکته

ن نوع سهام است.یت در مورد ایل مالکیسهام شرکت دل . دفترگرددیمدر دفتر سهام شرکت ثبت سهمصاحب شود.می در نقل و انتقال سریع آن است و به صرف قبض و اقباض منتقل نامبیمزیت سهم :212نکته







۱٦٤

.در این امر است که در صورت مفقود شدن یا سرقت شدن یا جعل امکان اثبات ادعا آسان است باناممزیت سهم :213نکتهمعتبر نخواهد بود اما بین طرفین اشخاص ثالثو شرکتانتقال سهم بانام باید در دفتر سهام شرکت ثبت شود و اال در مقابل :214نکته

.معتبر است .در بورس اوراق بهادار وارد شوند و باید سهام خود را به بانام تبدیل نمایند توانندنمیاست نامبیسهامی که سهامشان هايشرکت :215نکتهسهام شرکت و رعایت دفتردر بوده و تملک یا نقل و انتقال آن منوط به ثبت بانام ،کلیه سهامي تعاونی سهامی عام هاشرکتدر :216نکته

،توافقی بر خالف حکم این بند . هرنباید از سقف مقرر تجاوز کند است کهسقف مالکیت سهام مقرر در اساسنامه به تشخیص هیأت مدیره .بالاثر خواهد بود باطل و

حبان امضاء شرکت که اساسنامه حداقل دو نفر از صا يو چاپی و داراي شماره ترتیبی بوده و به امضا متحدالشکلاوراق سهام باید :217نکته .کند برسدمی تعیین :الزامی است بانامموارد صدور سهام این در :218نکته

.پرداخت نشده باشد نامبیتمام مبلغ اسمی هر سهم کهمادامی .1

.باشدمی انتقالغیرقابلمفاصا حساب دوره تصدي مدیران يتا خاتمه کهمدیران ي وثیقه سهام .2

.محجورین و صغار به منظور حمایت از حقوق آنها سهام .3

مزایایی از قبیل ،که به دلیل ارائه خدمات انجام داده در زمان تأسیس شرکت مؤسسانیسهمی است براي :مؤسسسهم :219نکتهسهام در آگهی این. دهدمی شرکت در حین تصفیه تخصیص يماندهباقیقسمتی از منافع شرکت یا قسمتی از دارایی اضافه بر سرمایه

قانون تجارت است. 93امتیازات این نوع سهام با تصویب مجمع عمومی خاص موضوع ماده تغییر .شودبینی میپیش نویسیپذیرهي اعالمیه شرکت العادهفوقیا طبق تصویب مجمع عمومی شودبینی میپیش اساسنامه یا درت که .ق.ا.ل 42 يماده موضوع: سهم ممتاز :220نکته

تواند درصد معینی می امتیازات این. شودمی آن اعطا يامتیاز یا امتیازاتی خاص به دارنده شود و به موجب آنگیري میتصمیمدر خصوص آن امتیازات این نوع سهم منوط به تصویب مجمع عمومی تغییر. از سود یا سود بیشتر یا حق تقدم در طرف معامله شدن یا حق رأي بیشتر باشد

دارندگان سهام ممتاز است. 1نصف + فقتبا موا العادهفوق : سهمی است که در ازاء اضافه ارزشی که از سهامداران جدید دریافت و به سهامداران سابق شرکت اختصاص دادهسهم جایزه :221نکته .شودمی

نامه را که باید تعداد سهام الزم به موجب اساس مدیران. باشدمی این سهام براي تضمین خسارات احتمالی مدیران :سهام وثیقه :222نکته .ماه اقدام به تهیه آن نمایند یکغیر این صورت باید ظرف در .براي رأي دادن در شرکت مقرر گردیده است دارا باشند

قهرا سهام انتقال یابد یا در اثر افزایش یافتن تعداد سهام الزم، مدیر اقدام به تهیه و سپردن کهدرصورتیدر صورت عدم تهیه آن و :223نکته .شودمی محسوب مستعفی ،آن به صندوق شرکت نکند

تصدي و تصویب ترازنامه در يو تا پایان مدت مدیریت و ارائه حساب دوره باشدنمیاست و قابل نقل و انتقال با نامسهام وثیقه :224نکتهمالی تصدي مدیر این سهام خود به خود از قید يبا تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان دوره وماند می وق شرکت به عنوان وثیقهصند

.شودمی وثیقه آزاد .شودنمیمتعلق به مدیران است و جزء وثیقه منظور ،سود سهام وثیقه :225نکته شرکت وکالت در فروش داشته باشد اگر. مراجع قضایی انجام شودفروش سهام وثیقه براي جبران خسارات مدیران باید از طریق :226نکته .تواند اقدام به فروش نمایدمی







۱٦٥

گردد می به رهن گذاشته شود باید به قبض مرتهن یا به تصرف کسی که بین طرفین معین نامبیسهم چنانچه: سهام يوثیقه :227نکتهگردد و اال از نظر شرکت و اشخاص ثالث فاقد می مراتب در دفتر سهام شرکت ثبت بانامق.م) و در مورد رهن سهم 772داده شود (ماده .اعتبار خواهد بود

حق مالکیت نسبت به اموال و تصرف مالکانه در سهام حق حق تقدم در خرید سهام جدید، حقوق مالی مربوط به سهام: :228نکته شرکت پس از تصفیه.

شرکت و اقامه هايحساباطالع از حق، و مجامع در جلساتو حضور دعوت شرکت در مجامع، حق حقوق غیرمالی سهام: :229نکته .دعوي

: پرداخت مبلغ اسمی سهم + قبول اساسنامه و تصمیمات شرکت به مجرد امضاء و خرید تکالیف مربوط به صاحب سهام :230نکته .ورقه سهم

بقیه بهاي تعهد سهمصاحبدر صورتی که حقوق ناشی از سهام خود را به اجرا گذارند: توانندینمدر برخی موارد صاحبان سهام :231نکتهدارندگان سهام ، به نرخ رسمی بهره به عالوه چهار درصد در سال رکردیدخسارت بر تعلق عالوه ،را در مهلت مقرر پرداخت ننمایدسهام شده

تا در سهام از کل تعداد سهام شرکت کسر خواهد شد گونهنیاتعداد را ندارند و جامع عمومیمدر يرأ حق حضور و حق مذکور .در مجامع عمومی را خواهند یافت يرأحضور و حق و در صورت پرداخت بدهی خود مجددامنظور نشوند هايریگمیتصم ن شده است.مبلغی که در اساسنامه براي تعیین سهم معی :مبلغ اسمی سهم :232نکتهسهامی خاص محدودیتی براي حداکثر مبلغ اسمی در. هزار ریال بیشتر باشد 10از مبلغ اسمی سهم در شرکت سهامی عام نباید :233نکته

.نداردوجود ارزش اصوال با این. شودمی ترازنامه تعیین طبقفعالیت شرکت و سود و زیان آن و مبلغ بر اساس میزان این :مبلغ واقعی سهم :234نکته

توجه به فعالیت شرکت در حال نوسان است. شود.می اساس ارزش واقعی و برخی موارد دیگر مثل شرایط اقتصادي و تبلیغات تعیینارزش بورسی سهم بر :235نکتهممنوع است و به نامبیموقت ينامهگواهییا نامبیصدور ورقه سهم ،تمام مبلغ اسمی سهم پرداخت نشده است که زمانیتا :236نکته

.است بانامانتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهم شود و نقل ومی داده بانامموقت يسهم، گواهینامه گونهاینتعهدکنندگان و انتقال آن هم است نامبیاست و از لحاظ مالیات بر درآمد مشمول مقررات سهم نامبیدر حکم سهم نامبیسهم ينامهگواهی :237نکته

است. نامبیمثل سهام منوط به موافقت مدیران یا مجامع عمومی تواندمیننقل و انتقال سهام در شرکت سهامی عام بر خالف شرکت سهامی خاص :238نکته

شرکت باشد. .ناقل خواهد بود مقامقائملیه إمنتقل ،در صورتی که قسمتی از مبلغ اسمی سهم با نام پرداخت نشود :239نکتها اجزاء آن یآن ین که تمامیي معاست با بهره وام یمبلغاست که معرف ياي قابل معاملهي قرضه، ورقهورقه :قرضه اوراق :240نکته

شرکت سهامی فقط ز شناخته شود.ین يگریي قرضه ممکن است عالوه بر بهره حقوق دورقه يبرا .د مسترد گرددیبا ینیا مواعد معیدر موعد تواند اوراق قرضه منتشر کند.می عام

شوند.یشرکت محسوب م بستانکارو فقط نداشته یدخالتچگونه یي امور شرکت هدارندگان اوراق قرضه در اداره :241نکتهخ ثبت یتمام از تار سال دو:] 2[شده و هیتأدشرکت شدهثبت هیه سرمایکل :]1[ کهوقتیست مگر یانتشار اوراق قرضه ممکن ن :242نکته

ده باشد.یرس یب مجمع عمومیآن به تصو دو ترازنامه :]3[ شرکت گذشته و قابل تعویض با سهام) -2 سهامبه تبدیلقابل -1مرکب (اوراق قرضه -2اوراق قرضه ساده -1: اوراق قرضه دو نوع هستند :243نکتهتواند پیشنهاد اعطاي مجوز صدور اوراق قرضه را به مجمع عمومی دهد و مجمع عمومی در صورت تشکیل با حد می ت مدیرهأهی :244نکته

.کندمی ت مدیره اجازه صدور اوراق قرضهأو به هی گیريتصمیمنصاب قانونی نسبت به آن







۱٦٦

است که به موجب نامییبیا بانامبهادار اوراق ي انتشار اوراق مشارکت،اجرایی قانون نحوه نامهآیینوفق :اوراق مشارکت :245نکته -عمرانی يهاطرحنیاز مورد یمالو براي تأمین بخشی از منابع براي مدت معینقانون یا مجوز بانک مرکزي به قیمت اسمی مشخص

شود و می تعاونی تولید منتشر يهاشرکتسهامی عام و خاص و هايشرکت. .. و هايشهردار ،دولتی يهاشرکت ،انتفاعی دولت توسط دولت .گرددمی را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار یادشده يهاطرحدر اجراي قصد مشارکتکه گذارانییهسرمابه

بود کهدر سود حاصل از اجراي طرح مربوط شریک خواهند ،مشارکت زمانمدتاسمی و یمتنسبت قدارندگان این اوراق به :246نکته .است و یا از طریق بورس اوراق بهادار مجاز یمامستقو فروش این اوراق یدخر .ممکن است این سود کمتر یا بیشتر از سود سهام شرکت باشد

اعالمی به مصرف برساند اما در اوراق قرضه ناشر هايطرحدر الزامادر اوراق مشارکت، ناشر باید وجوه حاصل از مشارکت را :247نکته .داند وجوه حاصله را مصرف کندمی تواند به صالحدید خود و در هر زمینه اقتصادي که الزممی

شود.می برعکس وجوه حاصل از اوراق قرضه به شرکت ناشر تملیک آیدنمیوجوه حاصل از اوراق مشارکت به مالکیت شرکت در :248نکتهشود اما می مشارکت حاصل زمانمدتاوراق مشارکت سود مشخص ندارند بلکه بر اساس قیمت اسمی و در نتیجه اجراي طرح و :249نکته

و غیرشرعیبودن سود از طرف شوراي نگهبان باشند و به همین دلیل یعنی قطعیمی اوراق قرضه در زمان انتشار داراي سود معلوم و مقطوعالیحۀ اصالح) با نظر شوراي نگهبان متروك است با این وجود 71تا 51ر، مواد مربوط به اوراق قرضه (مواد در حال حاض شناخته شد. ربوي

الزم است مطالعه شود چون امکان طرح سؤال ازش وجود دارد.هم در مشارکتاوراق قانون نحوة انتشار 1مادة داند ولی فقط در سهامی عام مجاز می، اوراق قرضه را اصالح ۀالیح 51مادة :250نکته

داند.هاي دولتی را مجاز در صدور اوراق مشارکت می، شرکتهاسهامی عام، هم سهامی خاص، تعاونی، شهرداري 3و 2طبق مواد اي است که معرف مبلغی وام (با بهرة معین) است ولی معاملهورقۀ قرضه، ورقۀ قابل اصالح یحۀال 52 ةمادطبق :251نکته

الحساب نامی است که معرف مشارکت (شراکت) آن هم با سود علی، اوراق مشارکت ورقۀ بانام یا بیانتشار اوراق مشارکت ةقانون نحو باشد. ضمن اینکه بر خالف اوراق قرضه، اوراق مشارکت حتما باید نزد بانک، پرداخت اصل و سودش تضمین شود.می

هم اوراق مشارکت اوراق مشارکتقانون نحوة انتشار 6مادة به موجب ضه و هم اوراق قر الیحه اصالح 56موجب تبصرة مادة به :252نکته در صورتی که به قطعات تنظیم شود باید مساوي باشد.

در اوراق مشارکت، اوراق مشارکتقانون نحوة انتشار 6مادة به موجب در اوراق قرضه و الیحه اصالح 71تا 61به موجب مواد :253نکته د.نتبدیل به اوراق سهام باشتعویض با اوراق سهام یا قابلند قابلنتوامشارکت میهم اوراق قرضه و هم اوراق

شود یعنی افزایش سرمایه افزایش سرمایه نیز تصویب می )با صدور زمان با صدور (مقارنهم: ورقۀ قرضه یا مشارکتی است که تعویض تواند اوراق خود را با ورقۀ سهام تعویض کند.در صورت تمایل در سررسید می 64قطعی است، حال صاحب ورقه طبق مادة

ه را صادر کند، پس افزایش زمان با صدور آن اجازة افزایش سرمایاي است که شرکت، همتبدیل، ورقه: ورقۀ قرضه یا مشارکت قابلتبدیل ، احتمالی است و نه حتمی.بر خالف تعویضسرمایه در این حالت

حق تقدم و حق رجحان منتفی است. تعویضنسبت به سهام قابل، بانام بوده و قابل تأمین و توقیف نیست و تعویضورقۀ قرضۀ قابل ) و عملش، عمل تجاري نیست.53(مادة صاحب اوراق قرضه یا مشارکت، حق دخالت در شرکت نداشته

شوند اما دارندگان اوراق مشارکت همانگونه که از نام آن معلوم است، شریک می دارندگان اوراق قرضه، طلبکار شرکت محسوب :254نکته .ناشر) ۀسسؤشریک مدنی با م( باشندمی شرکت

ولی در اوراق قرضه، تضمین اصل و سود بستگی به شود می الزاما تضمین الحسابعلیدر اوراق مشارکت، بازپرداخت اصل و سود :255نکته .تواند تضمین بدهد یا ندهدمی صالحدید ناشر دارد که

دولتی است که فهرست آنها در عمرانی يهاطرحآن بخش از بودنانتفاعیمنوط به ،انتشار اوراق مشارکت توسط دولت :256نکته .خواهد شدمشخص درج با عالمت ،عمرانی مربوط به قوانین بودجه سنواتی يهاطرح بینییشپدولت به میزانی که در قوانین بودجه ساالنه کل کشور از طرفقانون مزبور انتشار اوراق مشارکت 3 يماده بر اساس :257نکته .بود خواهد شود مجازمی







۱٦۷

.العادهو فوق يمؤسس، عاد باشند:می شرکت سهامی سه قسم یمجامع عمومارکان اجرایی یا :258نکتهو شودمی و پذیره نویسان و قبل از ثبت شرکت تشکیل مؤسسیناجتماع این مجمع از است که مؤسسمجمع عمومی اولین رکن، :259نکته

دهد.می با تشکیل شرکت این مجمع، موجودیت خود را از دست :مؤسسوظایف مجمع عمومی :260نکته

و تأدیه مبالغ الزم نویسیپذیرهو تصویب آن و احراز مؤسسینبه گزارش رسیدگی .1

طرح اساسنامه و اصالح آن تصویب .2

هاي شرکت در آن آگهی تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادي شرکت که کثیراالنتشاراولین مدیران و بازرسان و روزنامه انتخاب .3 .شودمی منتشر

نظر مؤسس یعمومد قبل از اقدام به دعوت مجمع ین بایداشته باشند مؤسس رنقدیغي ن آوردهیا چند نفر از مؤسسیک یهرگاه :261نکتهار مجمع یاقدامات خود در اخت جزء گزارشو آن را جلبرنقد یغ يهاآورده یابیارزرا در مورد يوزارت دادگستر یکارشناس رسم یکتب

ي گزارش مزبور به مجمع مهیآن به ضم هیتوجد یمطالبه کرده باشند با ییایمزاخود ين برایکه مؤسس یصورت در .مؤسس بگذارند یعموم م شود.یتقد مؤسس

که يرنقدیي غم آوردهیکه تقو یدر موقع اندکردهخود مطالبه يبرا یخاص يایکه مزا یکسانر نقد و یي غآورده دارندگان :262نکتهاز است يکه موضوع مذاکره و رأ يرنقدیغي هیو آن قسمت از سرما ندارند يحق رأاست يآنها موضوع رأ يایا مزای اندکردهتعهد

.منظور نخواهد شده شرکت ینصاب جزء سرما ث حدیح .و پذیره نویسان حق حضور و رأي دارند و هر سهم یک رأي دارد مؤسسینکلیه ،مؤسسدر مجمع عمومی :263نکتهکند اما در می کفایت 20 يمندرج در ماده يالزامی نیست و صورتجلسه مؤسسدر شرکت سهامی خاص تشکیل مجمع عمومی :264نکته

غیر نقد الزامی است. هايآوردهبراي رسمیاین شرکت نیز جلب نظر کارشناس ب یعام تصو یسهام يهادر شرکت ین الزم است ولیه مؤسسیب اساسنامه، موافقت کلیتصو يخاص برا یسهام يهادر شرکت :265نکته

ر اساسنامه در هر دو شرکت با ییتغ ید ولیآیمؤسس به عمل م یمجمع عموم یرسم يحاضر در جلسه يت دوسوم آرایاساسنامه با اکثر العاده.فوق یمجمع عموم یي رسمحاضر در جلسه يت دوسوم آرایرد و منوط است به موافقت اکثریگیت صورت میاکثردر ین ولیسي مؤسمنوط است به موافقت همه یا بازرسان قانونیران و بازرس ین مدیخاص، انتخاب اول یسهام يهادر شرکت :266نکته

ران و یمد انتخاب .دیآیمؤسس به عمل م یمجمع عموم يحاضر در جلسه يت دوسوم آرایعام انتخاب آنها با اکثر یسهام يهاشرکت رد.یگیصورت م یت نسبیو با اکثر يعاد یعام و خاص توسط مجمع عموم یشرکت در هر دو شرکت سهام يا بازرسان بعدیبازرس

براي شرکت حادث شده و نیاز ايالعادهفوقشود که به صورت می براي رسیدگی به اموري تشکیل :العادهفوقمجمع عمومی :267نکته مجمع دارد.و تغییر در اساسنامه یا اصالح آن در گیريتصمیمبه

:وظایف این مجمع عبارت است از :268نکته و اصالح اساسنامه مواد اساسنامه تغییر .1

در سرمایه شرکت از طریق افزایش یا کاهش سرمایه تغییر .2

قبل از موعد انحالل .3

دادن سهام ممتازه ترتیب .4







۱٦۸

مجوز به هیأت مدیره براي صدور اوراق قرضه اعطاء .5

شرکت سهامی عام به خاص تبدیل .6

و بالعکس نامبیبه بانامتبدیل سهام تصویب .7

تابعیت شرکت را تغییر دهد و یا تغییري در اساسنامه ایجاد کند که باعث افزایش تعهدات سهامداران شود مگر تواندنمیاین مجمع :269نکتهایشان شدهشناختهبه محروم شدن سهامداران از حقوق تواندنمیتغییر در اساسنامه ضمناسهامداران شرکت باشد يآنکه با تصویب همه

.منجر شودکه حق رأي دارند و اگر این حد نصاب حاصل بیش از نصف سهامیاول حضور دارندگان يدر مرتبه :حد نصاب حضور :270نکته .سهامی که حق رأي دارند براي رسمیت جلسه الزامی است سومیکبیش از دوم حضور دارندگان يدر مرتبه ،نشد .در جلسه رسمیت دارد آراء حاضر دوسوماکثریت با العادهفوقمجمع عمومی تصمیمات :گیريتصمیمحد نصاب :271نکتهدارد مگر اموري که در گیريتصمیموظایف این مجمع عام است و نسبت به کلیه امور شرکت حق مجمع عمومی عادي: :272نکته

موارد مقرر شده رکه تشکیل آن جز د العادهفوقو بر خالف مجمع عمومی باشد می شرکت العادهفوقو مؤسسصالحیت مجامع عمومی اجباري است. باریکضرورتی ندارد، تشکیل مجمع عمومی عادي سالی

معامالت تصویب و نصب مدیران، عزل رسیدگی به حساب سود و زیان و تصویب ترازنامه، :وظایف مجمع عمومی عادي :273نکته ...و تقسیمقابلتقسیم سود و اندوخته ،129موضوع ماده

هر دوم با حضور يکه حق رأي دارند و در مرتبه بیش از نصف سهامیاول حضور دارندگان يمرتبه در حد نصاب حضور: :274نکته که حق رأي دارند. عده از سهامدارانی

آراء حاضر در جلسه رسمیت دارد مگر در خصوص یک ينصف به عالوهتصمیمات با اکثریت : گیريتصمیمحد نصاب :275نکته حاکم است. اکثریت نسبیانتخاب مدیران و بازرسان که

ق ید از طریدهد بایل جلسه میساالنه تشک يعاد ین مجمع عمومیل اولیالعاده شرکت که از قبل از تشکفوق ین مجمع عمومیاول :276نکتهراالنتشار یکث يروزنامه .2 مؤسس یتوسط مجمع عموم شدهتعیینراالنتشار یکث يروزنامه .1ر دعوت شود: یز يدر دو روزنامه ینشر آگه

توسط وزارت فرهنگ شدهتعیین يدر روزنامه یق نشر آگهیدهند، از طریل جلسه میساالنه تشک يعاد ین مجمع عمومیل اولیکه بعد از تشک یمجامع عموم :277نکته

ن خواهد شد.ییتع يعاد یتوسط مجمع عموم شدهتعیینراالنتشار یکث ،توانند از هیأت مدیرهمی )%20( شرکتسهام پنجمیکدارندگان حداقل :تشکیل مجمع عمومی به دعوت صاحبان سهام :278نکته

.تقاضاي تشکیل مجمع عمومی را نمایندتوانند دعوت مجمع را از بازرس یا می کنندگاندرخواستمجمع را تشکیل ندهد، روز 20ظرف چنانچه هیأت مدیره حداکثر :279نکته

.بازرسان شرکت تقاضا نمایندتوانند مستقیما و به شرط رعایت می صورت صاحبان سهام مجمع را تشکیل دهند در غیر این روز 10ظرف بازرسان مکلفند :280نکته

.اقدام به تشکیل این مجمع کنند ،کلیه تشریفات دعوت و قید عدم اجابت هیأت مدیره و بازرسان در آگهیدر دو روز باشد مگر 40و حداکثر 10د حداقل یآن با يل جلسهیخ تشکیدعوت مجمع و تار یخ انتشار آگهین تاریب یزمان يفاصله :281نکته

حالت:







۱٦۹

.ن مجمع حاضر نشودیا يت جلسهیرسم يبرا یمؤسس نصاب قانون یدعوت مجمع عموم ین آگهیپس از انتشار اول چنانچه .1 یخ انتشار آگهیي دوم و سوم تارمرتبه يهایآگه در .مؤسس را دعوت کنند یگر مجمع عمومید يتوانند تا دو مرحلهیم نیمؤسس

د فاصله داشته باشد.یروز با 20مجمع حداقل يخ جلسهیدعوت با تار

ين مجمع برایرد ایرا نپذ هاآنرنقد یغ يهاا آوردهین یمؤسس يمطالبه شده از سو يایمؤسس، مزا یکه مجمع عموم یصورت در .2 یک ماه است.ن مورد یمؤسس در ا یدوم مجمع عموم يل جلسهیتشک يبرا یي زمانفاصله حداکثر .ل جلسه دهدید تشکیبار دوم با

باید این موارد ذکر شود: یه مجامع عمومیدعوت کل یدر آگه :282نکته ل باشد.)یا تعطیو يرکاریمجمع ممکن است روز غ يل جلسهیزمان تشکساعت (د روز و یمجمع با ق يل جلسهیتشک خیتار .1

ل جلسهیق محل تشکیدق ینشان .2

مجمع يجلسه دستور .3

یعنی .، یک منشی و دو ناظر استرئیسمرکب از چهار عضو اداره گردد که شامل یک ايرئیسهد تحت نظر هیأت یه مجامع بایکل :283نکته گردد.یز منحل مین رئیسهافتن مجمع هیأت یان یاند و با پامجامع موقت رئیسه هیأت .ل گرددیتشک رئیسهک هیأت ید یهر مجمع با يبرا

ت ینیز با اکثر یمنش .انتخاب شوند یت نسبیحاضر در مجمع با اکثرن سهامداران ید از بیه مجامع بایشه در کلیناظر هم ياعضا :284نکتهمجمع عمومی در موارد خاص به درخواست کهیدرصورت استثنائا .سهامداران باشدر از یا غیتواند از بین سهامداران می شود ویانتخاب م ینسب

ن صاحبان سهام انتخاب شود.ید از بیز باین یحه) منشیال 96پنجم سهام شرکت دعوت شده باشد (ماده کیو دعوت دارندگان نده از همان یحضور خود سهامدار است و نما يبه منزله سهمصاحب يندهیحضور نما یسهام يهاشرکت یه مجامع عمومیدر کل :285نکتهحاضر در مجمع ي سهامدار ندهینما نی؛ بنابراگرددیاز آن برخوردار م یبرخوردار است که خود سهامدار در صورت حضور شخص یحقوق

.انتخاب گردد سهیرئتواند به عنوان عضو ناظر هیأت یمشود و در یم میک نسخه تنظیمجامع اصوال در يجلسهصورت .گرددمی میتنظ جلسهصورتمات مجامع، یاز مذاکرات و تصم :286نکته

.شده است یدر دو نسخه الزام جلسهصورتم یکه تنظ ییگردد مگر در موارد استثنایم يمرکز شرکت نگهدار .برسد رئیسههیأت يه اعضاید به امضاء کلیشود و بایم میمجمع تنظ رئیسههیأت یمجامع توسط عضو منش جلساتصورت :287نکته ست.یره شرکت الزم نیمدهیأت ين اعضایندگان آنها و همچنیا نمایمجامع توسط سهامداران حاضر در مجمع جلساتصورتامضاء نیبنابراي دوم شود و نسخهیم يآن در مرکز شرکت نگهدار يک نسخهیم گردد که ید در دو نسخه تنظیبا جلسهصورتدر برخی موارد :288نکته

گردد.یم میها تسلجهت ثبت به مرجع ثبت شرکت :از اندعبارت براي ثبت ارسال شود هاشرکتتصمیماتی که باید به مرجع ثبت :289نکته

مدیران و بازرسان انتخاب .1

ترازنامه تصویب .2

یا افزایش سرمایه و تغییرات در اساسنامه کاهش .3

تصفیه آن يشرکت و نحوه انحالل .4

باشند یا بعضا قابل عزل مین صاحبان سهام انتخاب شده و کال یکه از ب يارهیأت مدیله هیبه وس یسهام شرکت هیأت مدیره: :290نکته باشد. پنج نفر کمترد از ینبا یعموم یسهام هايشرکتره در یأت مدیه يي اعضاعده .اداره خواهد شد







۱۷۰

نفر 2است (البته برخی اساتید نفر 3 خاصو در سهامی نفر 5حداقل شرکت سهامی عام در اعضاء هیأت مدیره: يعده :291نکته .دانند)می را نیز صحیح

مجمع عمومی عادي شرکت است و يعهده برت مدیره أهی ياعضا تعیین. ت مدیره باید از سهامداران شرکت باشندأهی ياعضا :292نکته .همین مجمع حق عزل آنها را دارد

.حداکثر دو سال است و قابل تمدید است ،مدت مدیریت مدیران :293نکتهشخص حقوقی که به نمایندگی از شخص حقوقی در هیأت مدیره حضور دارد همان وظایف و اختیارات شخص حقیقی را ينماینده :294نکته .داردغیر در .عضو هیأت مدیره قابل عزل است به شرط اینکه جانشینی را کتبا به شرکت معرفی کنداین نماینده توسط شخص حقوقی :295نکته

شود.می این صورت غایب محسوبافرادي که حکم ورشکستگی آنها صادر شده و محجورین + افرادي که به جهت اشخاص ممنوع از مدیریت شرکت: :296نکته

محرومیت از حقوق اجتماعی. در مدت اندشدهحکم آن از حقوق اجتماعی محروم در جرائمدر امانت کالهبرداري یا خیانت ارتکاب سرقت،سمت هاتعاونیي تجاري غیر از هاشرکتدر توانندنمیجمهور و معاونان وي و وزیران و کارمندان دولت رئیسهمچنین :297نکته

و مدیریت داشته باشند. مدیرعامل را داشته باشند. هاشرکتت مدیره و مدیریت عامل أعضویت در هی توانندنمیسردفتران و دفتریاران نیز :298نکتهولی به تقاضاي هر ذینفع و از طرف در مقابل اشخاص ثالث معتبر است اندبودهاعمال و اقدامات مدیرانی که ممنوع از مدیریت :299نکته

دادگاه قابل عزل است.ضطراري است و در صورت عزل مدیر، مجمع براي موارد ا البدلعلیت مدیره، اختیاري است و اعضاي أهی البدلعلیانتخاب عضو :300نکته

موظف است ضمن عزل، مدیر دیگري انتخاب کند.صاحبان و مدیرانمحدود کردن اختیارات مدیران به موجب اساسنامه یا به موجب تصمیمات مجمع عمومی فقط در روابط :301نکته

.شودمی یکن محسوبلممعتبر است و در مقابل اشخاص ثالث باطل و کأن سهام :اختیارات هیأت مدیره وظایف و :302نکته

و تعیین حدود اختیارات وي مدیرعاملانتخاب هیأت مدیره/ رئیسو نایب رئیس انتخاب .1

141و 138و 91مجامع عمومی در مواعد مقرر در مواد دعوت .2

)243و 233و 137مواد ( عاديشرکت و ارائه آن به بازرسان و مجمع عمومی هايحساب تنظیم .3

)167ماده يو تبصره 189و 156و 71و 61 موادگزارش و ارائه به مجمع عمومی ( تهیه .4

129معامالت مذکور در ماده تجویز .5

140قانونی ماده ياز سود خالص شرکت به عنوان اندوخته بیستمیکنمودن موضوع .6

هاشرکتن افزایش سرمایه و اعالم آن به مرجع ثبت عملی نمود)، 162ماده ( العادهفوقافزایش سرمایه از مجمع عمومی تقاضاي .7 )181ماده ( نویسانبه تعهدات پذیره رسیدگی، )163ماده (

)192ماده ( سرمایهآگهی مربوط به کاهش سرمایه قبل از اقدام به کاهش اختیاري انتشار .8

)204ماده ( شرکتامر تصفیه .9







۱۷۱

شود.می با حضور بیش از نصف اعضاي هیأت مدیره جلسات تشکیل :نصاب تشکیل جلسات هیأت مدیره :303نکته .شودمی تصمیمات با اکثریت آراء حاضرین اتخاذ :گیريتصمیمنصاب :304نکته .تنظیمی باید به امضاء اکثریت مدیران حاضر برسد جلساتصورتدر جلسات هیأت مدیره :305نکتهشود و مسؤولیت کیفري و مدنی می قید جلسهصورتمدیرانی که با تصمیمات اتخاذي در جلسات مخالف باشند نظر مخالفشان در :306نکته

.شودمی تخلفات هیأت مدیره از مدیر مخالف رفعمتناسب با ،ا اجرتیحضور حق .شودین مییتع يعاد یحق حضور توسط مجمع عموم ره:یمدهیأت ياعضا الزحمهحق :307نکته

ين نشده باشد براییحق حضور به صورت مقطوع تع چنانچه .د مقطوع باشدیشود و باین مییره تعیمدهیأت يساعات حضور اعضا در جلسه المثل هستند.ران مستحق اجرتین صورت مدیشرکت باشد، قابل مطالبه نخواهد بود و در ا تقسیمقابلا یاز سود خالص يمثال درصد

ه داشت پاداشی باشد. باید توجل.ا.ق.ت می 241و 134با لحاظ مواد ،توان براي هیأت مدیره در نظر گرفتپاداشی که میحقوق و :308نکتهبـدین شـرح » از قـانون تجـارت یاصالح قسمت یحه قانونیال 241قانون اصالح ماده «توان براي هیأت مدیره در نظر گرفت مطابق که میأت یشرکت که ممکن است جهت پاداش ه یاز سود خالص سال مال ینینسبت مع [الیحه اصالح] 134ماده ط مقرر در یت شرایبا رعا« است:

که يخاص از شش درصد سود یسهام يهاعام از سه درصد و در شرکت یسهام يهاد در شرکتیچ وجه نبایره در نظر گرفته شود، به هیمدـ از معادل موظفهر عضو يبراتواند ین پاداش نمیند. در هر حال ادر همان سال به صاحبان سهام قابل پرداخت است، تجاوز ک ک سـال ی

یمیشتر باشد. مقررات اساسنامه و هرگونه تصـم یره بیأت مدیموظف ه ياز حداقل پاداش اعضا رموظفیغهر عضو يبراو يو ۀیحقوق پاـ ، مشمول مقررات ایدولت يهاشرکت -1تبصره ن ماده باشد، باطل و بالاثر است.یکه مخالف با مفاد ا أت یـ ن مـاده در خصـوص پـاداش ه ی

...» باشندیم 1386,7,8مصوب يات کشورت خدمیریقانون مد 78ستند و تابع حکم مقرر در ماده یره نیمدـ توانـد اصـالتا ینمـ يچ فـرد یهـ : «... از قانون تجـارت یاصالح قسمت یحه قانونیال 241قانون اصالح ماده 2بصره وفق ت :309نکته ا بـه ی یا مؤسسـات عمـوم یا نهادها یه آن متعلق به دولت یاز سرما یا بخشیک شرکت که تمام یش از یزمان در بهم یاز شخص حقوق یندگینما يبه شرکت، به پرداخـت جـزا یافتیره انتخاب شود. متخلف عالوه بر استرداد وجوه دریأت مدیا عضو هیرعامل یاست به سمت مد یردولتیغ

».شودیمعادل وجوه مذکور محکوم م ينقدتفویض به وي در حدود اختیاراتی که توسط هیأت مدیره و شود می توسط اعضاي هیأت مدیره انتخاب مدیرعامل: مدیرعامل :310نکته

از تواند بیشتر، میتواند غیر سهامدار باشدمدیرعامل می شود و از طرف شرکت حق امضا دارد.می محسوب شرکت ينماینده،است نموده باید شخص حقیقی باشد. حتما و به تودیع سهام وثیقه ندارد نیاز .یک نفر باشد

.شودمی توسط هیأت مدیره تعیین ،وي الزحمهحقو مدت تصدي وي و مدیرعاملحدود اختیارات :311نکته اعمال به عذر عدم رعایت تشریفات مربوط به انتخاب آنها، تواننمیاقدامات و اعمال مدیران در مقابل اشخاص ثالث معتبر است و :312نکته

.ایشان را غیر معتبر دانست این) 142در صورت تخلف از مقررات قانونی یا اساسنامه شرکت (موضوع ماده :مدیران اشتراکیمسؤولیت انفرادي یا :313نکته

علیت بین يو وجود رابطه بارزیانمسؤولیت یعنی وجود ضرر و فعل گانهسهشود که ارکان می و در صورتی ایجادشود يمسؤولیت ایجاد مدیران وجود داشته باشد. بارزیانضرر وارده و فعل

است که در اثر صورتی درو )143صورت ورشکستگی شرکت (موضوع ماده در :مدیران تضامنیمسؤولیت انفرادي یا :314نکته تخلفات مدیران، شرکت دچار ورشکستگی شود یا دارایی شرکت براي پرداخت قروض آن کافی نباشد.

غیر این صورت در .مسؤولیت اشتراکی تا زمانی است که شرکت ورشکست نشده یا دارایی آن براي پرداخت قروضش کافی باشد :315نکته .مسؤولیت تضامنی است

اسهام شرکت را دار )%20( پنجمیکاز سهامداران که حداقل ايعده ،مدیران یا مدیرعاملطرح دعواي حقوقی علیه خصوص در :316نکتههیأت مدیره اقامه دعوي نمایند و در يیا تمام اعضا رئیسخود علیه يتوانند به نام شرکت یا از طرف شرکت و به هزینهمی ،باشندمی







۱۷۲

طرح دعوي از يدادرسی محکوم شده و هزینه هايهزینهارت و پرداخت صورتی که در دعوي پیروز شوند خواندگان دعوي به جبران خس .شودمی کنندگان پرداخت، به اقامهبهمحکوممبلغ .کنندگان دعوي وجود ندارددر خصوص طرح دعوي کیفري محدودیتی از نظر اقامه :317نکته :شوندمیمعامالت مدیران با شرکت مشمول کنترل است که به دو دسته تقسیم :318نکته

الیحه اصالح قسمتی از قانون تجارت). 132موضوع ماده ( استکه مطلقا باطل معامالتی .1

الیحه اصالح قسمتی از قانون تجارت). 131تا 129موضوع مواد (هستند ابطالقابلکه معامالتی .2

جلسهصورتطبق ،و در سهامی خاص در صورت عدم تشکیل مجمع فوق مؤسسانتخاب اولین بازرسان شرکت با مجمع عمومی :319نکته است. 20ماده .باشدمی بازرسان با مجمع عمومی عادي يالزحمهحقبازرسان بعدي با مجمع عمومی عادي خواهد بود، تعیین و عزل انتخاب :320نکتهبازرس انتخاب. شوند و انتخاب مجدد آنان بالمانع استمی ساالنه انتخاب بازرسان. تواند واحد یا متعدد باشدمی تعداد بازرسان :321نکته ، اجباري است.البدلعلی .مرجع عزل بازرسان مجمع عمومی عادي است به شرط آنکه جانشین آنها را نیز انتخاب نماید :322نکتهبه سمت بازرسی تواننمیرا اندشدهاز حقوق اجتماعی محروم 111مذکور در ماده جرائم يمحجورین و افرادي که به واسطه :323نکته

.منصوب کردبه بازرسی منصوب تواننمیاول و دوم را نیز يسببی و نسبی آنها تا درجه سوم از طبقه ياشرکت و اقرب مدیرعاملمدیران و :324نکته

.نمایندمی اشخاصی که از اشخاص مذکور موظفا حقوق دریافت به عالوهنمود انتخاب .ف خود عمل کنندین قانون به وظایا بر طبقکند تا یانتخاب م ا چند بازرسیک ی هر سالدر يعاد یمجمع عموم :325نکته

است. بالمانعا بازرسان یمجدد بازرس د.یز انتخاب نماین آنها را نیآنکه جانش به شرطکند عزلا بازرسان را یتواند بازرس یدر هر موقع م يعاد یمجمع عموم :326نکتهط یسلب شراا یا استعفاء یا فوت یت یز انتخاب کند تا در صورت معذورین البدلیعلا چند بازرس یک ی دیبا يعاد یمجمع عموم :327نکته

دعوت شوند. یف بازرسیجهت انجام وظا یا بازرسان اصلیا عدم قبول سمت توسط بازرس ی :وظایف بازرسان :328نکته

روز 10سهامداران در عرض پنجمیکمجمع عمومی به درخواست تشکیل .الف

اعالم تخلف مدیران به اولین مجمع عمومی و اعالم جرم به مراجع قضایی.ب

عملکرد مدیران و حساب سود و زیان و ترازنامه و اظهارنظر در يدوره حسابصورتاظهارنظر در خصوص صحت صورت دارایی و .ج .دهندمی خصوص صحت اطالعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی قرار

گزارش بازرسانی که ممنوع از تصویب صورت دارایی و ترازنامه توسط مجمع عمومی بدون دریافت گزارش بازرسان یا با دریافت :329نکته .، اثر قانونی ندارد و از درجه اعتبار ساقط استاندبودهبازرسی

.توانند از نظر کارشناسان استفاده نمایند به شرط آنکه کارشناسان را به شرکت معرفی نموده باشندمی بازرسان در صورت لزوم :330نکته را در آن قید نمایند. نظرشاناختالفئه دهند اما باید موارد بازرسان در صورت تعدد باید گزارش واحدي را به مجمع ارا :331نکته .خسارت است يبا شرکت یا به حساب شرکت مستقیم یا غیرمستقیم معامله کنند و ضمانت اجراي آن مطالبه توانندنمیبازرسان :332نکته است. يعاد یمجمع عمومي بازرس با الزحمهن حقییتع :333نکته شود. نفعیذم یرمستقیا غیم یرد به طور مستقیگیا به حساب شرکت انجام میکه با شرکت یتواند در معامالتیبازرس نم :334نکته







۱۷۳

مسؤولیت بازرسان در مورد اقدامات خود در برابر شرکت و اشخاص ثالث اشتراکی است. :335نکته .کاهش سرمایهیا سرمایه و افزایش :تغییر در سرمایه به دو صورت استتغییرات در سرمایه شرکت: :336نکتهتواند صدور اوراق را اجازه دهد ولی در افزایش سرمایه فقط العاده و هم اساسنامه میاوراق قرضه هم مجمع عمومی فوقدر صدور :337نکته

ي شرکت را سال تجاوز کند سرمایه 5تواند این اجازه را به هیأت مدیره دهد که ظرف مدت معینی که نباید از العاده میمجمع عمومی فوق تواند مجوز افزایش سرمایه را به هیأت مدیره دهد.هم نمی افزایش دهد. حتی اساسنامه

گیرد، کلیۀ افزایش سرمایه باید نقدا پرداخت در موردي که افزایش سرمایه از طریق باالبردن مبلغ اسمی سهام موجود صورت می :338نکتهحسب مورد کال پرداخته یا تهاتر شود. در نویسی برشود باید به هنگام پذیرهشود و نیز سهام جدیدي که در قبال افزایش سرمایه صادر می

هاي سهامی خاص، پرداخت مبلغ اسمی سهام جدید به غیرنقد جایز است.شرکتشود اما اگر حق تقدم سهامداران به در خرید سهام جدید سهامداران شرکت حق تقدم + سهام به مبلغ اسمی به آنها فروخته می :339نکته

التفاوت مبلغ واقعی و اسمی یا بین شود و مابهسلب شده باشد، سهام به مبلغ واقعی فروخته می العادهموجب تصمیم مجمع عمومی فوق دهند.شود و یا بابت همان مبلغ به سهامداران سابق شرکت سهم میسهامداران سابق تقسیم می

تواند سهام خود را بخرد.در هنگام افزایش سرمایه، خود شرکت نمی :340نکتههاي عالوه در افزایش سرمایه در شرکتمجاز است به به صورت غیرنقديیۀ مبلغ اسمی سهام ، تأددر زمان تشکیل شرکت :341نکته

تواند به صورت غیرنقد باشد اما در سهامی عام تأدیۀ مبلغ اسمی سهام جدید در افزایش ، تأدیۀ مبلغ اسمی سهام جدید میسهامی خاص سرمایه است باید نقدي باشد.

به سرمایه ممنوع است. اندوختۀ قانونیانتقال در افزایش سرمایه :342نکتهبه ،اتخاذ تصمیم و اجازه افزایش سرمایه پس از پیشنهاد هیأت مدیره مبنی بر افزایش سرمایه و پس از قرائت گزارش بازرسان :343نکته

.باشدمی شرکت العادهفوقمجمع عمومی يعهده مدیره باشد.ت أمتضمن اختیار افزایش سرمایه براي هی تواندنمیشرکت ياساسنامه :344نکته .است که کلیه سرمایه شرکت تأدیه شده باشد پذیرامکانافزایش سرمایه زمانی :345نکتهو یا اندوخته اختیاري به سرمایه شرکت نشدهتقسیمسود انتقال ،صدور سهام جدیداست: پذیرامکانافزایش سرمایه از چندین راه :346نکته

تبدیل اوراق قرضه به سهام شرکت.از مبلغ اسمی يتأدیهکه در این صورت یسینورهیپذبا انتشار سهام جدید : صدور سهام جدیداز طریق افزایش سرمایه :347نکته

مبلغ اسمی سهام جدید به صورت غیر نقدي ياست اما در شرکت سهامی خاص تأدیه ریپذامکانفقط به صورت نقدي سوي پذیره نویسان نیز جایز است.

مگر آنکه کلیه صاحبان باشدنمی پذیرامکانبراي صاحبان سهام ایجاد تعهد کند کهدرصورتیپرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد فقط :348نکته .سهام با آن موافق باشند

نیا. این حق تقدم را سلب نماید تواندمی العادهفوقدارند، مجمع عمومی حق تقدمصاحبان سهام شرکت در خرید سهام جدید :349نکته .دارد ییهاتیمحدودحق قابل نقل و انتقال است و

در شرکت ( باشدباشد مانند آنکه منوط به موافقت مدیران و مجامع عمومی ییهاتیمحدودچنانچه نقل و انتقال سهم داراي :350نکته سهامی خاص)، انتقال حق تقدم در خرید سهام جدید نیز منوط به موافقت مدیران است.

توان در سهامی عام حداکثر تا می مبلغ اسمی سهام را :از طریق باال بردن مبلغ اسمی سهام موجودافزایش سرمایه :351نکتهشرکت مبلغ اسمی سهام هزار تومان باشد افزایش سرمایه از این طریق ممکن نیست اما در سیتأساگر در ابتداي پس .هزار ریال باال برد 10

سهامی خاص محدودیتی وجود ندارد.







۱۷٤

براي صاحبان سهام ایجاد تعهد کند فقط با هیتأدمواردي که این مبلغ اسمی جدیدي به یکی از طرق ذیل است و در يهیتأد :352نکته است: ریپذامکاني سهامداران توافق همه اشخاص از شرکت به سهام جدید شدهحاصلمطالبات نقدي تبدیل .1

یا اندوخته اختیاري به سرمایه شرکت نشدهتقسیمسود انتقال .2

عواید حاصل از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت. انتقال .3

بودن اوراق قرضه به سهام شرکت لیتبدقابلصورت در :تبدیل اوراق قرضه به سهام شرکتاز افزایش سرمایه :353نکتهضمن تعیین شرایط و دهد و می انتشار اوراق قرضه را يت مدیره و گزارش خاص بازرسان اجازهأبنا به پیشنهاد هی العادهفوقمجمع عمومی

معادل مبلغ شدهنییتعمدیره نیز در پایان مهلت هیأتشرکت را افزایش دهد و يدهد تا سرمایهمی ت مدیره اجازهأمهلتی به هیتشریفات ثبت از انجامکه براي تبدیل به سهام شرکت عرضه شده است سرمایه شرکت را افزایش داده و پس ياقرضهنشده اوراق بازپرداخت

اوراق به شرکت تسلیم نشدهپرداختسهام جدید انتشار و به صاحبان اوراق مذکور معادل مبلغ باز ،هاشرکتافزایش مزبور در مرجع ثبت .دهدمی تحویل اندنموده احتیاطی) به سرمایه ممنوع است. ي(سرمایه قانونی ياندوختهانتقال :354نکتهسرمایه تعهد شده ممکن است ولی انتشار اوراق قرضه باید بعد از گذشت دو سال افزایش سرمایه در هر زمان پس از پرداخت کل :355نکته

از ثبت شرکت باشد.3نکته 5 در زمان افزایش سرمایه هر سهم يبرا یاست که اضافه بر ارزش اسم یمبلغ معرف» صرف سهام« اصطالحصرف سهام: :6

.بورسه سهام و چه در بازار یاول نویسیپذیره يدر مرحله چه ،شودمیپرداخت این حق تقدم را سلب نماید. تواندمی العادهفوقعمومی مجمع .دارند حق تقدمصاحبان سهام شرکت در خرید سهام جدید :357نکتهباشد مانند آنکه منوط به هاییمحدودیتنقل و انتقال سهم داراي چنانچه .دارد هاییمحدودیتاین حق قابل نقل و انتقال است و :358نکته

.در شرکت سهامی خاص)، انتقال حق تقدم در خرید سهام جدید نیز منوط به موافقت مدیران است( باشدموافقت مدیران و مجامع عمومی .اختیاري و کاهش اجباري کاهش: دو صورت قابل تحقق است به ،کاهش سرمایه :359نکتههیأت ،شرکت از میان برود يوارده حداقل نیمی از سرمایه هاينزیاچنانچه بر اثر :141کاهش اجباري موضوع ماده :360نکته

.شود گیريتصمیمرا دعوت نموده تا در خصوص انحالل یا بقاي شرکت العادهفوقمدیره مکلف است مجمع عمومی قانونی براي شرکت يمبنی بر انحالل شرکت نباشد باید در همان جلسه با در نظر گرفتن حداقل سرمایه مجمعچنانچه تصمیم :361نکته

.موجود کاهش دهد يشرکت را به مبلغ سرمایه يسهامی، سرمایه گیرد.می کاهش اجباري سرمایه از طریق کاهش تعداد سهام و یا از طریق کاهش مبلغ اسمی سهام صورت :362نکتهرکت اتخاذ تصمیم ش يتواند به پیشنهاد هیأت مدیره در خصوص کاهش سرمایهمی العادهفوقمجمع عمومی :کاهش اختیاري :363نکته .نماید .کاهش سرمایه به صورت اختیاري در صورتی امکانپذیر است که به حقوق صاحبان سهام لطمه وارد نکند :364نکتههر سهم به صاحب یافتهکاهشرد مبلغ سهام به نسبت مساوي و بهاي اسمیکاهش اختیاري سهام فقط از طریق کاهش :365نکته .است پذیرامکانآن

در خصوص کاهش سرمایه حداقل یک ماه قبل از اقدام توسط العادهفوقبراي کاهش اختیاري سرمایه باید تصمیم مجمع عمومی :366نکته .آگهی شود ،شرکت کثیراالنتشار يهیأت مدیره در روزنامه

.باشدمی از سوي طلبکاران و دارندگان اوراق قرضه شرکت اعتراضقابلشرکت يکاهش اختیاري سرمایه :367نکته







۱۷٥

از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع بیستمیکهیأت مدیره مکلف است هر سال :قانونی يدوختهان :368نکتهموضوع ،سرمایه شرکت برسد دهمیکقانونی به ياندوخته چنانچه .سرمایه شرکت برسد دهمیکقانونی به ياندوخته که زمانینماید تا

.شودمی نمودن آن اختیاريمیان سهامداران و اندوخته کردن آن به تقسیمقابلتصمیم مجمع عمومی مبنی بر عدم تقسیم سود :اختیاري ياندوخته :369نکته

.اختیاري يعنوان اندوخته .هاذخیرهو استهالکات و هاهزینههر سال منهاي کلیه درآمد :سود خالص :370نکتهاختیاري هاياندوختهقانونی و سایر يمالی قبل و اندوخته هايسال هايزیانسود خالص سال مالی منهاي :تقسیمقابلسود :371نکته

.قبل که تقسیم نشده است هايسال تقسیمقابلبه عالوه سود مبلغی را که باید به ،تقسیمقابل: مجمع عمومی پس از تصویب حساب سال مالی و احراز وجود سود تقسیم سود ينحوه :372نکته

کند.می سهامداران تخصیص یابد تعیینشود و اگر مجمع عمومی تصمیمی در این خصوص اتخاذ نکند می توسط مجمع عمومی تعیین تقسیمقابلتقسیم سود ينحوه :373نکته

.نمایدمی پرداخت آن را تعیین يهیأت مدیره نحوه .انجام شود ،از تصمیم مجمع عمومی به پرداخت سود ماه 8ظرف پرداخت سود به صاحبان سهام باید نهایت :374نکتهبند بیان شده است و ورشکستگی 5در 199موارد انحالل شرکت سهامی در ماده :و تصفیه آنانحالل شرکت سهامی :375نکته

باشد.می یکی از موارد آنتوسط دادگاه براي رفع ماههشش(با اعطاي مهلت موارد تقاضاي افراد ذینفع از دادگاه براي انحالل شرکت :376نکته

:موجبات انحالل)جهت انحالل العادهفوقاز زمان به ثبت رسیدن شرکت هیچ اقدامی جهت موضوع شرکت نشود و مجمع عمومی سال 1تا اگر .1

شرکت تشکیل نشود.

جهت انحالل شرکت تشکیل العادهفوقمتوقف شده باشد و مجمع عمومی سال 1بیش از شرکت براي مدتی هايفعالیت اگر .2 نشود.

نامه مقرر کرده مجمع عمومی ساالنه براي رسیدگی به حساب سال مالی قبل تشکیل نشود.از تاریخی که اساس ماه 10تا گر .3

.بالتصدي مانده باشد ماه 6بیش از سمت مدیران یا برخی از اعضاء هیأت مدیره براي مدتی اگر .4

است مگر در خصوص ورشکستگی مدیران شرکت يعهده سهامی و بر هايشرکتتصفیه شرکت با رعایت مقررات قانون امر :377نکته شرکت.

کند.اگر دادگاه، شرکت را منحل کند یا شرکت را باطل کند، رأسا مدیر تصفیه را انتخاب می :378نکته ماند.تا خاتمۀ امر تصفیه، شخصیت حقوقی شرکت، جهت انجام امور مربوط به تصفیه باقی می :379نکتهساله مجمع عمومی عادي صاحبان سهام شرکت را با رعایت شرایط همهمادام که امر تصفیه خاتمه نیافته باشد، مدیران تصفیه باید :380نکته

بینی شده است دعوت کرده و صورت دارایی منقول و غیر منقول و ترازنامه و حساب سود و زیان و تشریفاتی که در قانون و اساسنامه پیشد به مجمع عمومی مذکور تسلیم کنند. طرح دعوا علیه اني گزارشی حاکی از أعمالی که تا آن موقع انجام دادهعملیات خود را به ضمیمه

پذیر است.ي آن خاتمه نیافته به طرفیت مدیران تصفیه امکانشرکت منحله که تصفیه .رودمی از بین ،با اتمام امر تصفیهشخصیت حقوقی شرکت :381نکته







۱۷٦

امر تصفیه شرکت در جریان است موظف به خاتمه دادن و که زمانیشرکت در حال تصفیه هستند و تا ينماینده ،مدیران تصفیه :382نکتهاقدام به انجام ،اجراي تعهدات شرکت و تقسیم دارایی شرکت بوده و چنانچه معامالت جدیدي براي اجراي تعهدات شرکت الزم باشد

کنند.می معامالت .است و بالاثر باطل سهامی هايشرکت تصفیهمحدود کردن اختیارات مدیران :383نکتهو جرم چهار به هر صورت باطل و بالاثر است ياول و دوم تا درجه يطبقه اقاربدارایی شرکت به مدیران تصفیه و انتقال :384نکته

شود.می محسوبسال است و اگر مهلت بیشتري الزم باشد مدیران تصفیه باید از مرجعی که آنها را تعیین نموده دومدت مأموریت مدیران تصفیه :385نکته

.(حسب مورد مجمع عمومی یا دادگاه) تقاضاي تمدید مدت را کنند .باشندمی مدیران تصفیه توسط مرجعی که آنان را انتخاب نموده است قابل عزل :386نکته یکبار به فاصله سهامکان دارد که شروع تصفیه و دعوت بستانکاران حداقل صورتی درتقسیم دارایی شرکت بین صاحبان سهام :387نکته

ماه از تاریخ انتشار اولین آگهی گذشته باشد. سهرسمی و کثیراالنتشار منتشر شده و حداقل يماه در روزنامهشود به شرطی که حقوق می قسیمبین صاحبان سهام به نسبت سهامشان ت ،دارایی نقدي که در مدت تصفیه مورد احتیاج نباشد :388نکته

.موضوع شده باشد مؤجلطلبکاران و دیون مالی یابد و مازاد بر آن به می دارایی شرکت بدوا به بازپرداخت مبلغ اسمی سهام تخصیص ،کلیه دیون يتصفیه و تأدیهختم پس از :389نکته

شود.می باشد به نسبت سهام بین سهامداران تقسیمشود و اگر در اساسنامه ترتیبی مقرر نشده می ترتیب مقرر در اساسنامه تقسیم يرسمی و روزنامه ياعالم تا در روزنامه هاشرکتمراتب را به مرجع ثبت ،ماه پس از ختم تصفیه یکمدیران تصفیه ظرف :390نکته

مدیر هايحسابمجمع عمومی باید ،ختم تصفیه در و دفتر ثبت تجارتی حذف شود. هاشرکتکثیراالنتشار درج و نام شرکت از دفتر ثبت تصفیه را تصویب کند.

نگهداري هابانکمدیران تصفیه باید وجوهی را که باقی مانده است در حساب مخصوصی در یکی از ،پس از اعالم ختم تصفیه :391نکتهاز تاریخ انتشار آگهی ختم سال 10 انقضاياز پس. به بانک تسلیم کنند اندنکردهنموده و صورت طلبکارانی را که طلب خود را دریافت

.شودمی دولت منتقل يمال بالصاحب بوده و از طرف بانک با اطالع دادستان شهرستان محل به خزانه حکم در ماندهباقیمبالغ ،تصفیه اشتراکی یا نسبی است. اندنرسیدهبرابر طلبکارانی که به طلب خود در ،مسؤولیت مدیران تصفیه در صورت تخلف از مقررات :392نکتهچنانچه در مورد تشکیل شرکت سهامی یا عملیات آن یا تصمیمات اتخاذي توسط هر یک از ارکان شرکت، مقررات قانونی رعایت نشده :393نکته

و مدیران و بازرسان و مؤسسیننماید اما دادگاه بطالن شرکت یا عملیات یا تصمیمات مذکور را اعالن می ذینفعیباشد، بنا به تقاضاي هر .در مقابل اشخاص ثالث به این بطالن استناد نمایند انندتونمیسهامداران

.دارند تضامنیدر مقابل خسارات وارده مسؤولیت اندبودهصدور حکم بر بطالن موارد مذکور، کسانی که مسؤول این بطالن صورت در :394نکته

ت محدودیشرکت با مسؤول

.)2باشد (ماده یذات يد اعمال تجاریت آن بایموضوع فعال یعنی .است يموضوعا تجار يهاشرکت از :شرکت با مسؤولیت محدود :395نکته .ستین يشکال تجار یعام و خاص و تعاون یسهام يهامسؤولیت محدود برخالف شرکت با شرکت

برخی، البته .شودسرمایه محسوب می هايشرکتشرکت از این .شودنفر و الزاما براي امور تجاري تشکیل می دواین شرکت بین حداقل :396نکته دانند.آن را شرکت شخص می

یکحداقل سرمایه را هاشرکتثبت يعملی در اداره يقانون در خصوص حداقل میزان سرمایه در این شرکت ساکت است اما رویه :397نکته .ال قرار داده استیمیلیون ر







۱۷۷

نیبنابرا است. الزامی هارنقد آنیغ يهاآوردهم یم و تسلیتقوو شرکا يي نقده آوردهیپرداخت کلل شرکت با مسؤولیت محدود یتشک يبرا :398نکته ایثان .بدن!) باس [باید](یعنی تمام سرمایۀ نقدي را اول کار ي نقد توسط شرکاء ممنوع استت محدود تعهد به آوردهیبا مسؤول يهادر شرکتاوال

م یو قابل تسل يرنقد قابل ارائه هستند که مادیغ ةبه عنوان آورد یاموال است الزامین شرکت یل ایتشک يرنقد برایغ يهام آوردهینکه تسلینظر به ارنقد قابل یي غبه عنوان آورده يتجار يهار شرکتیالشرکه ساز سهمیا منفعت) و نیل مطالبات و منافع اشخاص (خدمت یاز قب ین اموالیباشند بنابرا

نقدي است.ۀ غیرنقدي و تقویم و تسلیم سرمای ۀسرمای ۀکلی ۀتأدیزمان تشکیل این شرکت پس از ثالثا ستند.یارائه به شرکت با مسؤولیت محدود ند و منوط به جلب نظر یآیي شرکاء به عمل مرنقد با توافق همهیي غم) آوردهی(تقو يگذارمتیت محدود قیبا مسؤول يهادر شرکت :399نکته

ست.ین يدادگستر یکارشناس رسمن صورت شرکت باطل و بالاثر یر ایغ در .د شودیق نامهشرکتد در یت محدود حتما بایبا مسؤول يهاشرکترنقد در یغ يهامت آوردهیق :400نکته ست.ین یالزام نامهشرکترنقد در یغ يمت آوردهید قیر از شرکت با مسؤولیت محدود قیغ يچ شرکت تجاریه در .است يگذارمتین قیکه در ا یین گردد، شرکاییآن تع یمت واقعیاز قش یب یرنقد شرکت با مسؤولیت محدود ارزشیغ يآورده يچنانچه برا :401نکته

محکوم خواهند شد. يشرکت کردند به مجازات کالهبردارعدم ثبت شرکت با ياست و ضمانت اجرا ین شرکت قانونا الزامیچند ثبت ا هر .ستیل آن نیثبت شرکت با مسؤولیت محدود شرط تشک :402نکته

قانون راجع به 20مقرر در ماده ينقد يران شرکت به جزایا مدیر یده باشد مدیچنانچه شرکت به ثبت نرس اوالمسؤولیت محدود عبارت است از: تواند صدور حکم انحالل را از دادگاه بخواهد.ید در آنجا به ثبت برسد میکه شرکت با یمحل دادستان ثانیا .ها محکوم خواهد شدثبت شرکت

ن یا يشرکا .ل اوراق سهام، اوراق قرضه و اوراق مشارکت ممنوع استیي بهادار از قبوع ورقهشرکت با مسؤولیت محدود از صدور هر ن :403نکته رد.یگیآن سهم تعلق م يکه به شرکا یو تعاون یسهام يهاشرکت برخالف .شوند نه سهامیالشرکه مخود مالک سهم يآورده يشرکت در ازا

است که در شرکت گذاشته است. ايسرمایه تا میزانمسؤولیت هر شریک :404نکته .قانون تجارت باشد 2 يمگر آنکه شغل معمول آنها شخصا اعمال تجاري مصرح در ماده شوندنمیشرکاي شرکت تجاري، تاجر محسوب :405نکتهها حداقل دارند و همۀ شرکت .باشدشرکت می يبقاء و ادامه يشرط وجود حداقل دو شریک هم در زمان تشکیل شرط است و هم الزمه :406نکته

نامۀ هاي تجاري گفته نشده است مگر شرکت تعاونی که به نسبت موضوع شرکت تعاونی و به موجب نظامتاصوال تعداد حداکثر تعداد شرکاي شرکشرکت حداقل دو شخص با شریکی به رسمیت شناخته نشده و براي تشکیل هاي تکخاصی حداکثر شرکاء نیز دارند. از نظر قانون تجارت، شرکت

توانند هر دو دو اراده (بر خالف قانون مدنی که ممکن است شراکت به موجب اراده شکل نگیرد و قهري باشد) الزم است. حال آنکه دو شخص مید در صد سهام آنها هاي دولتی که صتوانند تجاري باشند یا غیرتجاري (دو شخص به هر کیفیت). البته عمال شرکتحقیقی باشند یا حقوقی؛ می

شوند.شریک محسوب میمتعلق به دولت است، شرکت تک :استثنائات مسؤولیت شرکا در میزان مسؤولیتشان :407نکته

و نامحدود خواهد بود و یشرکاء در مقابل بستانکاران تضامن مسؤولیت نشودعبارت با مسؤولیت محدود در اسم شرکت قید چنانچه .1ه یم سود و انحالل و تصفیشرکا، تقس يریگمیتصم ي، نحوهیت، بازرسیریر جهات مثل مدیاز سا یاست ول یشرکت در حکم شرکت تضامن ت محدود است.یبا مسؤول يهاتابع مقررات حاکم بر شرکت

عبارت به ؛دارد تضامنیشریک ضامن بوده و مسؤولیت حکم درآن شریک قید شده باشددر اسم شرکت ءنام یکی از شرکا چنانچه .2شرکت با مسؤولیت ياز شرکا یکیچنانچه نام پس ک ضامن است.ید شده در حکم شریکه نام او در کنار اسم شرکت ق یکیشر دیگر

یرسهامیث مسؤولیت شرکاء در مقابل بستانکاران در حکم شرکت مختلط غین شرکت از حید شده باشد ایمحدود در کنار اسم شرکت ق ت محدود است.یبا مسؤول يهامقررات حاکم بر شرکت ر جهات تابعیاز سا یاست ول

دارند. تضامنیمسؤولیت ءشرکت باطل است و شرکا تأدیه نشده باشدنقدي شرکت يتمام سرمایه که زمانی .3

.دارند تضامنیمسؤولیت ءشرکت باطل است و شرکا تقویم و تسلیم نشده باشدالشرکه غیرنقدي سهم که زمانی .4







۱۷۸

تضامنینقد مسؤولیت الشرکه غیرو یا قید نکردن صریح میزان تقویم سهم الشرکهتقویم برخالف واقع سهمنسبت به شرکاء .5 .دارند

.باشدمی سال 10مرور زمان دعاوي مسؤولیت در این شرکت :408نکته )...یا نقدي است یا غیرنقدي (اموال مادي مانند ملک یا غیرمادي مانند حق اختراع، حق کسب و پیشه :سرمایه بر دو نوع است :409نکتهدر شرکت با مسؤولیت محدود تقویم ،غیر نقد الزامی است يبرخالف شرکت سهامی که جلب نظر کارشناس رسمی براي ارزیابی آورده :410نکته

.باشدمی ءآن با شرکامحدود آورده به مسؤولیت باغیرنقد با اسناد مالکیت آن باید نزد بانک تودیع شود در شرکت يبرخالف شرکت سهامی که آورده :411نکته

شود.مدیرعامل شرکت تسلیم میکه حداقل اکثریت عددي شرکامگر با رضایت باشدنمیو قابل انتقال آیدنمیدر انتقالقابلالشرکه به صورت اوراق تجاري سهم :412نکتهالشرکه در این شرکت عقدي تشریفاتی محسوب . (انتقال سهمباشد سند رسمیباید به موجب کهنها است متعلق به آ سرمایه چهارمسه .شود)می

از آن و براي مدتی محدود یا نامحدود خواهد بود. بین اعضا یا خارجمدیریت در این شرکت از :413نکتهعام و خاص و یسهام يهاباشند برخالف شرکتک شرکت یران شرکت شریا مدیر یست مدیت محدود الزم نیبا مسؤول يهادر شرکت :414نکته ک شرکت باشند.ید شریران آنها حتما بایکه مد یرسهامیو غ یو مختلط سهام یتعاون .ی، مسؤولیت محدود و تضامنیدر سه شرکت تعیین مدیر از بین شرکا الزامی نیست: نسب :415نکته سؤولیت محدود بالمانع است.ر شرکت با میاو صادر شده به عنوان مد یکه حکم ورشکستگ یانتخاب شخص :416نکتهد شود در یت در اساسنامه شرکت قین محدودیهاي سهامی چنانچه اران را محدود کنند و برخالف شرکتیارات مدیتوانند اختیشرکاء م :417نکته

ت استناد یثالث قابلران معتبر است و نسبت به اشخاص ین شرکاء و مدیب ين صورت صرفا در رابطهیر ایغ در .مقابل اشخاص ثالث قابل استناد است ندارد.در امور شرکت توسط يریگمیتصم يبا مسؤولیت محدود برا يهاشرکت در اتخاذ تصمیم در شرکت با مسؤولیت محدود: :418نکته

د ین صورت بایباشد که در ا )کیشر 13حداقل (ک یشر 12ش از ین شرکت بیا ينکه تعداد شرکایست مگر این یالزام یل مجمع عمومیشرکاء تشک ل دهند.یتشک یمجمع عموم مرتبهیکحداقل در هر سال

دوم با اکثریت عددي شرکا اتخاذ يشود و در مرتبهاتخاذ می حداقل نصف سرمایهتصمیمات امور جاري در شرکت با اکثریت :419نکته .دیآیبه عمل م يت مطلق عددیبا اکثر يریگمیدر شور دوم تصمعبارت دیگر به ؛گرفته شود نظر درشود مگر اساسنامه اکثریت بیشتري می

این تصمیمات عبارتند از: :420نکته رانیمد انتخاب .1

ر در اساسنامه انتخاب نشده باشد.یکه مد یران در صورتیمد عزل .2

ا بازرسانیبازرس انتخاب .3

د نشده باشد.یکه در اساسنامه ق یا بازرسان در صورتیبازرس عزل .4

ه شرکتیر تصفیا مدی يبه عنوان متصدران شرکت یر از مدیغ یاشخاص نییتع .5

هیران تصفیا مدیر یه به مدیشرکت در حال تصف يا ارجاع دعاویحق سازش يدر خصوص اعطا يریگمیتصم .6







۱۷۹

)درصد 75= ربع سه( سرمایه چهارمسهحداقل الشرکه با اکثریت عددي شرکا که تصمیمات راجع به تغییرات اساسنامه و انتقال سهم :421نکتهاز شرکا به شخص یکیالشرکه توسط ر اساسنامه شرکت و انتقال سهمییدر خصوص تغ يریگمیصمت عبارت دیگر به ؛شودباشند اتخاذ میرا دارا

د.یهستند به عمل آ )1(نصف + ت مطلق یدر اکثر يي شرکت که از نظر عددهیسرماچهارم سهد با موافقت دارندگان الاقل یگر باید .ردیه شرکت صورت گیش از نصف سرمایبد با موافقت دارندگان یدر خصوص انحالل شرکت با يریگمیتصم :422نکته .باشد مگر اساسنامه ترتیب دیگري مقرر داشته باشدهر شریک به نسبت سهمی که در شرکت دارد داراي حق رأي می :423نکته باشند.یش هستند اما قابل کاهش نمیقابل افزا یقانون يهاتیاکثر :424نکته .به نسبت سرمایه است مگر اساسنامه تغییر دیگري در نظر گرفته باشد ءتقسیم نفع و ضرر بین شرکا :425نکتههیأت باید از بین شرکا این. ظاري تشکیل دهدباشد باید هیأت ن نفر 12 ن بیش ازآ يهر شرکت با مسؤولیت محدود که تعداد شرکا :426نکته

نظار اختیاري است. هیأتنفر یا کمتر است انتخاب 12با مسؤولیت محدودي که تعداد شرکاي آن هايشرکتدر بنابراین ؛انتخاب شودقانونی ياز سود خالص سالیانه را به عنوان اندوخته بیستمیکباید ء: در شرکت با مسؤولیت محدود شرکااحتیاطی يتشکیل سرمایه :427نکته

که زمانیشرکت افزایش یابد منظور نمودن اندوخته قانونی تا يسرمایه شرکت برسد و اگر سرمایه دهمیکمیزان آن به که زمانی تا .منظور نمایند یابد.سرمایه برسد ادامه می دهمیکمیزان آن به

ک یشر 13ا حداقل یک یشر 12ش از ینکه تعداد شرکا بیست مگر این یبا مسؤولیت محدود اصوال انتخاب بازرس الزام يهادر شرکت :428نکته ل شود.یشرکت هیأت نظارت تشک يد براین صورت بایدر ا باشد که

ن ید از بیهیأت با ياعضا ید سه عضو باشد و همگین هیأت حداقل بایا ياست، تعداد اعضا یکه انتخاب هیأت نظارت الزام يدر موارد :429نکته شرکت انتخاب شوند. يشرکاکه انتخاب بازرس قانونا ين شرکت در مواردیبازرسان ا یک شرکت باشند ولیست شریبا مسؤولیت محدود الزم ن يهاران شرکتیمد :430نکته ک باشند.ید حتما شریاست با یالزامد شده یط بازرس چنانچه انتخاب آن در اساسنامه قیست شراین یشرکت با مسؤولیت محدود قانونا الزام يکه انتخاب بازرس برا يدر موارد :431نکته

ا خارج از شرکاء انتخاب شود.ین شرکاء یتوانند شرط کنند که بازرس از بیدر اساسنامه م لذا .شودین مییباشد به موجب اساسنامه تع :موارد انحالل شرکت با مسؤولیت محدود :432نکته

موضوعی که شرکت براي آن تشکیل شده است انجام شده یا انجام آن موضوعا منتفی شود. اگر .1

مدت شرکت منقضی شده و شرکا آن را تمدید نکرده باشند. کهدرصورتی .2

صورت ورشکستگی شرکت در .3

اي از شرکا که بیش از نصف سرمایه شرکت را داشته باشند.عده تصمیم .4

را تقاضاي انحالل کرده و محکمه دالیل وي ءضررهاي وارده از بین رفته و یکی از شرکا ينیمی از سرمایه شرکت به واسطه اگر .5گیرد به وي پرداخت نکرده و او را از شرکت خارج نکرده می سهمی را که در صورت انحالل به وي تعلق ءموجه دانسته و سایر شرکا

باشند.

فوت یکی از شرکا به شرط آنکه در اساسنامه به انحالل شرکت در اثر فوت شرکا تصریح شده باشد. صورت در .6

مختلط حق تقاضاي انحالل هايشرکتشخصی و هايشرکتي سهامی یا هاشرکتطلبکاران این شرکت و افراد ذینفع برخالف :433نکته شرکت را ندارند.







۱۸۰

وراث وي مستقیما ،اگر در اساسنامه از فوت شریک به عنوان یکی از علل انحالل شرکت ذکر نشده باشد با فوت آن شریک :434نکته .شوندمی شریک شرکت

ورشکستگی شرکت موجب ورشکستگی شریک نخواهد بود مگر آنکه آن شریک شخصا تاجر بوده و به حکم قانون در حکم :435نکته از پرداخت دیون عاجز باشد و دادگاه حکم به ورشکستگی وي دهد. ،طلبکاران به وي يشریک ضامن در شرکت باشد و پس از مراجعه

شرکت تضامنی

.شودمی شخص محسوب هايشرکتشود و این شرکت از می است که بین حداقل دو نفر تشکیل شرکتی :شرکت تضامنی :436نکته يهار شرکتیهیچ عنوانی ندارند ولی در سا ) تحتدر شرکت تضامنی شرکاء حق رقابت با شرکت را (بدون اجازه سایر شرکا :437نکتهعام و خاص صرفا رقابت یسهام يهادر شرکت فقط .ک با شرکت وجود نداردیرقابت شر يبرا یمانند مسؤولیت محدود، منع يتجار

د آن را جبران کنند.یان به شرکت شود بایبا شرکت ممنوع است و اگر رقابت آنها موجب ورود ز رعاملیره و مدیمد هیأت ياعضاضامن چه میزان بدهی دانندنمیدر این شرکت تضامنی و نامحدود است زیرا شرکا در هنگام تشکیل شرکت ءمسؤولیت شرکا :438نکته

.خواهند بودصحیح اما ءباشد و توافق برخالف آن بین شرکامی مسؤولیت هر شریک در مقابل طلبکاران تضامنی است و این امر از قواعد آمره :439نکته

.باشد)می یکنلمشرط تحدید مسؤولیت در مقابل اشخاص ثالث کأن( باشدمی یکنلمنأدر مقابل اشخاص ثالث باطل و ک .تقویم و تسلیم شود ءشرکا ينقدي توسط کلیهغیر يالشرکهنقدي تأدیه و سهم يالشرکهشود که سهممی کت زمانی تشکیلشر :440نکته

.ندارند را صورت عدم رعایت این امر شرکت باطل است اما شرکا حق استناد به این بطالن در مقابل اشخاص ثالث در باشد.می نامهشرکتدر این شرکت تابع ءروابط شرکا :441نکته ترتیب دیگري مقرر نموده باشد. نامهشرکتاست مگر آنکه الشرکهبه نسبت سهمتقسیم منافع در این شرکت :442نکتهاین چنانچه .گیردمی شود با رضایت تمامی شرکا صورتمی الشرکه در شرکت تضامنی که شرکت شخص محسوبانتقال سهم :443نکته

.ابقاء یا انحالل شرکت مختارندشرکاي دیگر در ،انتقال قهري باشد (در اثر فوت شریک)توانند به شرکا مراجعه نمایند که اوال شرکت منحل شده می طلبکاران فقط زمانی :طلبکاران شرکت به شرکا يمراجعه :444نکته

دارایی شرکت کفاف طلب طلبکاران را نکند. و ثانیاباشد .باشدمی نسبی ،ءدر مقابل طلبکاران تضامنی و در مقابل سایر شرکا ءمسؤولیت شرکا :و روابط آنها ءمسؤولیت شرکا :445نکتهاگر شرکت منحل شود و طلبکار به شریک مراجعه :مسؤولیت شرکا در مقابل طلبکاران تضامنی است به این معنا که :446نکته

.باشد سهم وي در شرکت بیش از نماید شریک موظف است کلیه طلب طلبکار را پرداخت نماید حتی اگر چندین برابر شریکی که طلب طلبکار را پرداخت نموده است :مسؤولیت شرکا در مقابل سایر شرکا نسبی است به این معنا که :447نکته .تواند به هر یک از شرکا به نسبت سهم او مراجعه نمایدمی

طلبکاران شخصی شرکا (طلبکارانی که طلبشان نسبت به شخص تاجر است نه شخص حقوقی ،تا زمانی که شرکت منحل نشده :448نکته ).حق توقیف و تأمین و وصول طلب خود از اموال شرکت( ندارند دارایی شرکتشرکت مثل طلب زن بابت مهریه) حقی بر

دارایی ران شخصی شرکا نسبت به طلبکاران شرکت و طلبکا ،اگر شرکت منحل شود و طلب آن کافی براي طلب طلبکاران نباشد :449نکته .توانند طلب خود را از اموال شریک استیفاء نمایندمی حق تقدمی ندارند و هر یک شریک

منافع طلب خود سهم مدیون را از يتواند جهت استیفامی ندارد اما دارایی شرکتطلبکار شخصی شریک حقی نسبت به :450نکتهاجراي يشریک را از دادگاه بخواهد و دایره الشرکهسهماین صورت که توقیف منافع هب .که شریک در آن سهم دارد استیفاء نماید شرکت







۱۸۱

منافع مذکور را به هیچ عنوانی در اختیار توانندنمیاحکام دستوري دال بر توقیف منافع به مدیران شرکت ارسال نموده و از آن تاریخ مدیران .رداخت نمایندشریک قرار دهند یا در ازاي طلب طلبکاران به آنها پ

منافع شرکت ندارد اما دارایی شرکتطلبکار شخصی شریک حقی نسبت به دارایی شرکت متعلق به شرکت است درنتیجه، :451نکتهمنافع را از شریکجهت استیفاء طلب خود سهم حتی قبل از انحالل شرکت، دنتوانمی متعلق به شرکاء است و طلبکاران شخصی آنها،

.دنشریک را بخواه الشرکهسهمتوقیف منافع و از دادگاه درخواست د ننمای توقیفکه شرکتدستوري دال بر توقیف منافع به مدیران شرکت ارسال نموده و از آن ، مستند به حکم محکومیت شریک،اجراي احکام يدایره :452نکته

د یا در ازاي طلب طلبکاران به آنها پرداخت را به هیچ عنوانی در اختیار شریک قرار دهن و سودي منافع گونهچیه توانندینمتاریخ مدیران .طبق دستور دادگاه به حساب دادگستري واریز کنند را آنباشد باید پس از حال شدن، مؤجلو اگر سود نمایند

ا با مسؤولیت یک ضامن یت مشابه به عنوان شریبا موضوع فعال يگرید يهادر شرکت یو نسب یت شرکاي شرکت تضامنیعضو :453نکته .شودیر شرکاء به اتفاق آرا برطرف میست و با موافقت سایت مطلق نین ممنوعیا البته .استمحدود ممنوع

ت مشابه وجود ندارد مگر یگر با موضوع فعالید يک در شرکت تجاریت شریعضو يبرا یتی، ممنوعيتجار يهار شرکتیدر سا :454نکتهبا همان موضوع يگرید یت) در شرکت تعاونیعضو یک (متقاضین است که شریت ایط عضویاز شرا یکیکه در آنها یتعاون يهاشرکت

ت عضو نباشد.یفعال :موارد انحالل شرکت تضامنی :455نکته

صورت پایان مدت شرکت در .1

صورت انجام موضوع شرکت یا منتفی شدن موضوعی که شرکت براي آن تشکیل گردیده است. در .2

شرکت ورشکستگی .3

ءتمامی شرکا تراضی .4

موجه دانستن آن دالیل از طرف دادگاهاز دادگاه و ءیکی از شرکا تقاضاي .5

حق فسخ نیز طبق ( باشدماه قبل از فسخ کتبا به شرکا اعالم نموده ششبه قصد اضرار نباشد و کهدرصورتی ءیکی از شرکا فسخ .6 .اساسنامه از شرکا سلب نشده باشد)

را تصفیه مدیرمدیر تصفیه تقاضاي انحالل شرکت را کرده باشد و شرکت کهدرصورتی ءورشکستگی یکی از شرکا صورت در .7 منصرف نکرده باشند.

یکمتوفی ظرف مقامقائممتوفی است و اگر مقامقائمو ءبقاء شرکت منوط به رضایت شرکا ،فوت یا محجوریت شریک صورت در .8 .شودمی د سکوت وي حمل بر رضایت ويماه از تاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را اعالم نکرده باش

ل موجهی انحالل شرکت را از محکمه یتوانند به هر دلیشرکاء م ،با مسؤولیت محدود در این دو شرکت يهابرخالف شرکت :456نکتهکه تواند درخواست انحالل کندمی بخواهند حتی اگر سرمایه شرکت افزایش هم داشته باشد اما در شرکت با مسؤولیت محدود شریک زمانی

.ي شرکت از بین رفته باشدي ضررهاي وارده بیش از نصف سرمایهبه واسطهورشکستگی شرکت مالزمه قانونی با ورشکستگی شریک ندارد مگر آنکه شرکت منحل شود و طلبکار به شریک مراجعه نماید و :457نکته

ادگاه توقف شریک تاجر را احراز نماید و حکم به شریک از پرداخت طلب عاجز باشد و شخصا نیز تاجر باشد و طلبکار طرح دعوي نماید و د .ورشکستگی شریک دهد







۱۸۲

توان حکم داد مشروط بر آنکه دارایی شرکت تقسیم نشده باشد زیرا با می به ورشکستگی شرکت تضامنی پس از انحالل آن نیز :458نکته رود.می تقسیم دارایی شخصیت حقوقی شرکت کامال از بین

شرکت نسبی

شود.می است که بین حداقل دو نفر شریک تشکیل شرکتی: شرکت نسبی :459نکته اند.است که در شرکت گذاشته ايسرمایه به نسبتدر مقابل طلبکاران ءدر این شرکت مسؤولیت شرکا :460نکته .تقویم و تسلیم شود ءغیرنقدي به تراضی شرکا يتأدیه و آورده ءنقدي شرکا هايآوردهشود که می شرکت زمانی تشکیل :461نکته .باشدمی ءتمام شرکادر این شرکت به تراضی الشرکهسهمانتقال :462نکته ترتیب دیگري مقرر نموده باشد. نامهشرکتباشد مگر آنکه می تقسیم منافع در این شرکت به نسبت سرمایه :463نکته طلبکاران شرکت براي وصول طلب خود باید به شرکت مراجعه نمایند و اگر شرکت منحل شود و دارایی شرکت کافی نباشد :464نکته .وانند به شرکا براي وصول طلب خود مراجعه نمایندتمی

.ندارند دارایی شرکتطلبکاران شخصی شریک تا قبل از انحالل شرکت حقی بر :465نکته، شرکاي شخصی و شرکاي شرکت تقدمی بر یکدیگر براي مراجعه دارایی شریکچنانچه شرکت منحل شود براي مراجعه به :466نکته

.به دارایی شرکت ندارند .موارد انحالل شرکت نسبی همان موارد انحالل شرکت تضامنی است :467نکته

شرکت مختلط غیرسهامی

= حداقل یک شریک با مسؤولیت محدود و یک دو دسته اشخاص در این شرکت حضور دارند: یرسهامیشرکت مختلط غ :468نکته .شریک ضامن یکشریک با مسؤولیت محدود و حداقل یکحداقل :نفر است دودر این شرکت ءحداقل اعضاپس، .شریک ضامن

است که در شرکت آورده است که این اصل داراي استثنائاتی ايسرمایهمسؤولیت شریک با مسؤولیت محدود فقط تا میزان :469نکته باشد:می

نام شریک با مسؤولیت محدود جزء نام شرکت باشد در مقابل طلبکاران در حکم شریک ضامن خواهد بود. اگر .1

الت از طرف شرکت انجام براي شرکت نماید و تصریح نکند که معامله را در سمت وک ايمعاملهشریک با مسؤولیت محدود اگر .2 داده است.

،و قواعد حاکم بر این شرکاء الزامات .تأمین سرمایه با شرکاي با مسؤولیت محدود است اصوالشرکاي با مسؤولیت محدود: :470نکته .مسؤولیت محدود است ي باهاشرکتتابع مقررات

.باشدمی مسؤولیت شریک ضامن مسؤولیت تضامنی :471نکتهشود و شریک ضامن اصوال بدون گذاشتن سرمایه وارد می در این شرکت سرمایه از طرف شرکاي با مسؤولیت محدود گذاشته :472نکته

.شودمی شده و با کار و صنعت خود در منافع سهیمتوان براي پرداخت قروض تعقیب نمود که می شریک ضامن را زمانی عالوه به .شرکاي ضامن است يعهده برشرکت ياداره :473نکته

شرکت منحل شده باشد.







۱۸۳

روابط شرکاي ضامن) ( یکدیگرآنها با يآنها با طلبکاران مسؤولیت تضامنی است و رابطه يرابطه ،تعدد شرکاي ضامن صورت در :474نکته .تابع مسؤولیت نسبی است

.شرکت داشته باشد يشریک با مسؤولیت محدود حق نظارت بر امور شرکت را دارد بدون آنکه دخالتی در امر اداره :475نکتهشرکت وارد نماید و باید با درخود يالشرکهسهمشخص ثالثی را با انتقال تمام یا بخشی از تواندنمیشریک با مسؤولیت محدود :476نکته

باشد. ءرضایت سایر شرکا .دخالت و نظارت و تفتیش در امور شرکت را ندارد گونههیچبه شرکت وارد شده است حق ءرضایت سایر شرکاشریکی که بدون :477نکته شود.می تقسیم طلبکاران شرکتبین دارایی شرکتحقی بر آن ندارد و شریک طلبکار ،در صورت ورشکستگی شرکت :478نکته شود.می شرکاي با مسؤولیت محدود نیز جزو دارایی شرکت محسوب يالشرکهسهم ،در تقسیم دارایی شرکت :479نکتهدارایی طلب خود به يبقیه يتوانند براي استیفامی در صورت عدم کفایت دارایی شرکت پس از انحالل، طلبکاران شرکت :480نکته

.باشدنمیمراجعه کنند و در این حالت تفاوتی بین طلبکاران شریک و طلبکاران شرکت شریکیا محجوریت شرکاي با مسؤولیت مرگ .موارد انحالل شرکت تضامنی است همان الل شرکت مختلط غیرسهامی،موارد انح :481نکته

.باشدنمیمحدود موجب انحالل شرکت

شرکت مختلط سهامی

شریک یکشریک سهامی + حداقل دو حداقل .نفر است سهآن ياست که حداقل اعضا شرکتی :شرکت مختلط سهامی :482نکته .دانند)می نفر سهنفر دانسته و شرکاي سهامی را حداقل چهاررا اعضاءبرخی نیز حداقل تعداد ( ضامن

.در اسم شرکت باید عبارت شرکت مختلط و اسم یکی از شرکاي ضامن قید شود :483نکتهکه یگر مجمع عمومیي دشود مگر در جلسهیواقع نم ل شرکتید و تشکیآیا به عمل نمیا موجبات مزایم یتقو یب قطعیتصو :484نکته

د الاقل پنج روز قبل از انعقاد یب شود بایا تصویا موجبات مزایم یي دوم تقونکه در جلسهیا يد منعقد خواهد شد و برایبرحسب دعوت جد ع شده باشد.ین تمام تعهدکنندگان توزین خصوص طبع و بیجلسه گزارشی در ا

نکه ینخواهد بود مگر ا یقانون یي مجمع عمومو جلسهباشد دو ثلث تعهدکنندگان حاضرت ید به اکثریب امور مذکور بایتصو :485نکته .را دارا باشند يه نقدیاند حاضر بوده و نصف کل سرمارا تعهد کرده يد سهام نقدیکه خر ییاز نظر تعداد نصف کل شرکا

آنها يایمزاا ی يرنقدیکه سهم غ یاند در موقعخود مطالبه کرده يبرا یخاص يایا مزایهستند يرنقدیسهم غ يکه دارا یکسان :486نکتهه شرکت محسوب نخواهد یاست در جزء سرما يکه موضوع مذاکره و رأ يرنقدیه غیقسمت از سرما آن .ندارند ياست، حق رأ يموضوع رأ

شد.ي ثبت اسناد مرکز رهیکند و به دامی ر شرکت اقرار به وقوع آن رایشود و مدمی ي شرکت، شرکت محققهیه تمام سرمایپس از تأد :487نکتهال نباشد تعهدکنندگان یا قطعات آن زائد بر پنجاه ریرسد و هرگاه سهام می دهد و به همراه سایر مدارك الزم به ثبتمی شرکت ارائه یاصل

د کمتر از پنجاه یشود نبایکه پرداخته م یمت سهام را نقدا بپردازند و در هر حال وجهید الاقل ثلث قیند واال بایه نماید تمام وجه را تأدیبا ال باشد.یر

است که در شرکت ايسرمایهآید و مسؤولیت آنها تا میزان می القیمت سهم دربه قطعات متساوي شرکاي سهامیآورده و سرمایه :488نکته .اندگذاشته

مسؤولیت تضامنی دارد و اگر شرکاي ضامن متعدد ،و نسبت به بدهی شرکت آیدنمیشریک ضامن به صورت سهام در يسرمایه :489نکته .مسؤولیت نسبی است اما در مقابل طلبکاران شرکت مسؤولیت تضامنی خواهند داشت پایه بر شرکاء این بینروابط و باشند







۱۸٤

ال باشد و ید کمتر از پنجاه ریا قطعات سهام نبایال تجاوز نکند سهام یست هزار ریاز دو یسهام يهاه شرکتیکه سرما یدر صورت :490نکتهل یتشک یمادام که شرکت سهام ایثان ال نخواهد بود.یکصد ریال باشد سهام و قطعات سهام کمتر از یست هزار ریه زائد بر دویهرگاه سرما

.شودینمنشده سهام موقت صادر .است ضامن شرکاي يعهدهمدیریت شرکت بر :491نکته شرکت انتخاب ياست و از بین شرکا نفر سهحداقل ظار هیأت ن تعداد .ظار در شرکت مختلط سهامی الزامی استوجود هیأت ن :492نکته .شوندمی

:موارد انحالل شرکت مختلط سهامی :493نکته مدت شرکت و عدم تمدید آن انقضاء .1

موضوعی که شرکت براي آن تشکیل شده یا منتفی شدن انجام آن انجام .2


.)با اکثریت مطلق آراء(که اساسنامه این حق را براي مجمع در نظر گرفته باشد تصمیم مجمع عمومی در صورتی صورت در .4

)با اکثریت مطلق آراء(تصمیم مجمع عمومی و رضایت شرکاي ضامن صورت در .5

.انحالل شرکت در این موارد در اساسنامه شرط شده باشد کهدرصورتییا محجوریت یکی از شرکاي ضامن فوت .6

شرکت تعاونی

ن وجود در یا با .مشترك اعضاست نه کسب سود يازهایآنها رفع نل یهدف از تشک چراکهستند ین يتجار تایماه :شرکت تعاونی :494نکته .هستند تاجر نیبنابرا .اندشناخته شده يتجار ،ق.ت 20ي مادهاین تعداد بر اساس 1371قانون بخش تعاون مصوب نامهآیینبا توجه به البته. نفر است هفتحداقل تعداد اعضاي شرکت تعاونی :495نکته

نوع شرکت تعاونی متفاوت است. تأمین شوداعضاء يسرمایه بوسیله درصد 51 تمام یا حداقلکه ندستهی یهاشرکتي تعاونی هاشرکت :496نکتهماه قبل از استعفاء کتبا موضوع را به شرکت ششمتخصص تعاونی باید ياز شرکت اختیاري است و فقط اعضا ءخروج اعضا :497نکته

.اطالع دهند حداقلی براي میزان سرمایه در شرکت تعاونی وجود ندارد. :498نکته هیتأداست مگر مجمع عمومی تصویب نماید که اعضاء سهم بیشتري برابري تعاونی هاشرکتمین سرمایه أسهم اعضاء در ت :499نکته

.نمایند غیرنقدي تقویم و تسلیم شده باشد. يآن تأدیه و آورده يسرمایهسوم یکشود که حداقل می شرکت تعاونی زمانی تشکیل :500نکته .پرداخت مبلغ تعهد شده ظرف مهلتی است که اساسنامه شرکت مقرر نموده است :501نکته باشد.می تا میزان سرمایه متعلق به آنها اصوال مسؤولیت شرکا در این شرکت :502نکتها یباشد یبستانکار دولت اگر .ستون شرکت با توجه به نوع طلبکار متفاوت ای، مسؤولیت شرکاء در قبال دیتعاون يهادر شرکت :503نکته

یچنانچه بستانکار از بخش خصوص یون شرکت نامحدود است ولیدر قبال د ی، مسؤولیت شرکاي شرکت تعاونیردولتیغ یعموم يمؤسسه زان آورده.یباشد مسؤولیت شرکاء محدود است به م







۱۸٥

بازرس یا بازرسان ،هیأت مدیره ،: مجمع عمومیارکان شرکت تعاونی :504نکته .فقط یک رأي دارد اشسرمایهگرفتن نظر درهر عضو بدون ،در مجامع عمومی :505نکته .است اعضاي اولین مجمع عمومی عادي دوسومحداقل شرکت تعاونی با يتصویب اساسنامه :506نکتهعضو اصلی و تا نفر هفتنفر و حداکثر سهحداقل مرکب از ايمدیرههیأت يعهده برامور تعاونی طبق اساسنامه ياداره :507نکته باشد.می البدلعلیاعضاي سومیک باشد.می با اکثریت نسبی البدلعلیاصلی و يانتخاب اعضا :508نکته .سال مالی انتخاب شده و انتخاب مجدد آنان بالمانع است کیتوانند واحد یا متعدد باشد و براي می شرکت بازرسان :509نکتهمتوالی تنها براي یک شوند و انتخاب مجدد آنان به صورتمی انتخابت مدیره براي مدت سه سال أهی ياعضا ت مدیره:أهی :510نکته

.دوره بالمانع است سومکیهفت نفر عضو اصلی و تا و حداکثرمرکب از حداقل سه نفر يارهیمدت أهی بر عهدهامور تعاونی طبق اساسنامه ياداره :511نکته

.گردندمی و با رأي مخفی انتخاباعضاء براي مدت سه سال باشند که از بینمی البدلیعلاعضاء اصلی البدل اصلی به ترتیب اعضاء علی ياکثریت بعد از اعضا نیحائز .آیدمی در یک نوبت به عمل یاصل ياعضااخذ رأي براي انتخاب :512نکته

.براي دو نوبت متوالی بالمانع است حداکثر رهیمدت أهی البدلیعلاصلی و يشوند و انتخاب مجدد هر یک از اعضامی شناخته .باشدمی مدیره با اکثریت نسبی مجمع عمومی تأهی البدلیعلاصلی و يانتخاب اعضا :513نکتهیا دو نفر کیو سیرئیک نفر را به عنوان نایب ،ت مدیرهأهی سیرئمیان خود یک نفر را به عنوان جلسه ازت مدیره در اولین أهی :514نکته

.کندمی را به عنوان منشی انتخابت أهی ياعضا )شودمی تعیین در اساسنامهمکرر (به نحوي که رموجهیغممنوعیت قانونی و یا غیبت ،فوت ،در صورت استعفاء :515نکته

.نمایدمی ت مدیره شرکتأبراي بقیه مدت مقرر به جانشینی وي در جلسات هی شتریب يآراالبدل به ترتیب علی يیکی از اعضا ،مدیره .نمایند حقوق و مزایا دریافتتوانند با تصویب مجمع عمومی می ت مدیرهأهی ياعضا :516نکته .پاداش دریافت خواهد کرد مربوط صرفاگیرد در تعاونی می ت مدیره از محل دیگري حقوقأدر صورتی که عضو هی :517نکته :موارد انحالل شرکت تعاونی :518نکته

.العادهفوقمجمع عمومی تصمیم .1

ماه تعداد اعضاء به نصاب مقرر نرسد. 3ظرف کهدرصورتیتعداد اعضاء از حد نصاب کاهش .2

در اساسنامه و عدم تمدید مدت آن شدهتعیینمدت انقضاي .3

فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه توقف .4

بار اخطار کتبی سهرعایت قوانین و مقررات مربوطه پس از عدم .5


بنا به پیشنهاد هریک از مدیران و ذیلتشخیص موارد :شودمی شرکت تعاونی اخراجدر موارد زیر عضو از : اخراج از عضویت :519نکته :خواهد بود مجمع عمومی تصویب

دادن هریک از شرایط عضویت دست از .1

روز از تاریخ اخطار 15 يبه فاصله هیات مدیره و سایر تعهدات قانونی پس از دو اخطار کتبی توسط اساسنامه رعایت مقررات عدم .2 عادي دوم با تصویب مجمع عمومی





http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9+%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9+%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA+%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87+%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA+%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87+%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA



۱۸٦

اعمالی که موجب زیان مادي تعاونی شود و وي نتواند ظرف مدت یک سال آن را جبران نماید یا اعمالی که به حیثیت و ارتکاب .3 .اعتبار تعاونی لطمه وارد کند یا با تعاونی رقابتی ناسالم به نماید

عضو برابر مقررات اساسنامه و قرارداد منعقده و مطالباتسهم و کلیه حقوق ،انحالل و اخراج ،استعفا ،در صورت لغو عضویت به سبب فوت .خواهد شد ماه پرداختحداکثر ظرف مدت سه اشورثهشود و پس از کسر بدهی وي به تعاونی به او یا می محاسبه و به دیون تعاونی تبدیل

عضو تعاونی شناخته ،سایر وراث یک یا چند نفر به تعداد مورد نیاز تعاونی با توافق ،اگر تعداد ورثه بیش از ظرفیت تعاونی باشد :520نکته .شوندمی

تعاونی مراتب را به دادگاه صالح اعالم و هايیا اتحادیه هاشرکتامور يتواند در صورت احراز تخلف در ادارهمی وزارت تعاون :521نکته را ادشدهیتعاونی يهاهیاتحادو هاشرکتدر صورت احراز تخلف حکم تعلیق مدیران یمقدمات یدگیرسدادگاه موظف است خارج از نوبت در

ت مدیره جدید أهیمجمع عمومی و انتخاب لیتشک يبرااین صورت وزارت تعاون موظف است به طور موقت افرادي را . درصادر نماید .دیمنصوب نما

هاي تضامنی شرکت شود؛ ثانیاوقت با شرکت دیگري خلط نمیهاي نسبی و تعاونی هیچق.ت اوال شرکت 20با توجه به نظم ظاهري مادة حسب مورد با شرکت تضامنی خلط شده و با مسؤولیت محدودو هاي سهامیشرکتهاي مختلط هستند؛ ثالثا همیشه پاي ثابت شرکت

دهند.مختلط سهامی و غیرسهامی را تشکیل می

انیبندانشهاي شرکت

باو اختراعات که هاينوآور يسازيتجارو انیبندانشو مؤسسات هاشرکتقانون حمایت از : وفق انیبندانشي هاشرکت :522نکته، در شوراي اسالمی تقدیم گردیده بود و اختراعات به مجلس هاينوآور يسازيتجارو انیبندانشي هاشرکتحمایت از يالیحه عنوان .به تأیید شوراي نگهبان رسید 5/8/89تاریخ

يتوسعه ،علم و ثروت ییافزاهمشرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور داراي اوصاف ذیل هستند: هاشرکتاین :523نکتهشامل (نتایج تحقیق و توسعه يسازيتجارو )و کاربرد اختراع و نوآوري (شامل گسترشتحقق اهداف علمی و اقتصادي محور،دانشاقتصاد . شودمی مربوط تشکیل يافزارهانرم دیدر تولفراوان به ویژه افزودهارزشبرتر و با يهايفناور يدر حوزه )کاال و خدمات دیو تولطراحی متعلق هاآن تیاز مالک )%50(و مؤسساتی که بیش از پنجاه درصد هاشرکتعمومی غیردولتی و نیز ياهو نهادمؤسسات ،ي دولتیهاشرکت

.این قانون نیستند يهاتیحما ، مشمولي دولتی و مؤسسات و نهادهاي عمومی غیردولتی باشدهاشرکتبه شود: هاي موجود و داراي شخصیت در دو حالت تصفیه میشرکت :هاشرکتتصفیه :524نکته

یابد.شود، تصفیه میاي که از سوي دادگاه انتخاب می. در حالت ورشکستگی که توسط مدیر تصفیه1کند و در صورت عدم انتخاب، آخرین مدیر قبل از انحالل میاي که مجمع عمومی آن را انتخاب . در حالت انحالل که توسط مدیر تصفیه2

شود.باشد، عملیات تصفیه انجام میمیپس شرکت ورشکسته و شرکت منحله تا ختم عملیات تصفیه داراي شخصیت حقوقی است، یعنی شخصیت باقی است مگر تا ختم عملیات

تصفیه.شده که شخصیتشان زایل شده شده یا تصفیهشده و تجزیههاي ادغامالف شرکتشده شخصیتشان باقی است بر خهاي منحله و تبدیلشرکت است.تصفیه يشرکت بر عهده مدیر یا مدیران شرکت است مگر آنکه انحالل بر اثر ورشکستگی باشد که در این صورت با اداره تصفیه :525نکته

.توسط دادگاه خواهد بود شدهتعیینورشکسته یا مدیر تصفیه







۱۸۷

208توجه داشت که طبق ماده باید . البتهکنددر طول تصفیه شخصیت حقوقی خود را حفظ می پس از انحالل و شرکت سهامی :526نکته .بقاي شخصیت حقوقی شرکت در راستاي انجام اموري است که براي تصفیه شرکت الزم است هالیحشرکت و دارایی شرکت براي انجام امور نیاهلیت و نام و نشا ،قانون 203و 206با بقاي شخصیت حقوقی شرکت، مستند به مواد :527نکته

نیز در شرکت یورشکستگامکان صدور حکم قید شود و حتی » در حال تصفیه«در کنار نام شرکت باید عبارت البته .ماندمی تصفیه باقی .حین تصفیه وجود دارد

.انجام دهد -معامله و...–شرکت هر عمل حقوقی ماندهیباقتواند در راستاي اجراي تعهدات می مدیر تصفیه :528نکته 203ماده کرد (توان حکم ورشکستگی آن را از دادگاه تقاضا می ،هرگاه در حین تصفیه معلوم شود که شرکت ورشکسته است :529نکته

.)حهیال درمختلط سهامی و غیر سهامی که داراي شرکاي ضامن است انتخاب مدیر تصفیه با شرکاي ضامن خواهد بود و هايشرکتدر :530نکته

.کندمی تالف دادگاه مدیر تصفیه تعییناخ صورت .نمایند معینتوانند یک یا چند نفر را براي نظارت بر امر تصفیه می مختلط سهامی و غیرسهامی شرکاي غیرضامن هايشرکتدر :531نکتهتعهدات مدیر تصفیه اقدامات الزم را جهت تصفیه از قبیل حفظ اموال و پرداخت دیون و انجام معامالت جدید که براي اجراي :532نکته

دهد.می شرکت الزم است را انجامد و نباید از دادگاه تقاضاي صدور ورشکستگی نمای کندنمیتصفیه متوجه شوند دارایی شرکت کفاف کلیه دیون را حین درچنانچه :533نکته

.پس از صدور حکم امر تصفیه با اداره تصفیه یا مدیر تصفیه تعیینی دادگاه خواهد بود یکمرتبه در روزنامه رسمی و کثیراالنتشار آگهی شده و سهامکان دارد که ابتدائا صورتی درتصفیه نحی درتقسیم دارایی شرکت :534نکته

سال از تاریخ انتشار آن گذشته باشد. 223ماده به اما مستند گیردهاي شرکت انجام میتقسیم دارایی پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و پرداخت تمام بدهی اصوال :535نکته

نیست بین شرکا به نسبت سهام تقسیم اجیمورداحتکه در مدت تصفیه را آن قسمت از دارایی نقدي شرکتتواند می تصفیه مدیرالیحه .کنندمی

مربوط مالیاتی يمدیران تصفیه اشخاص حقوقی مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ انحالل اظهارنامهمستقیم، يهااتیمالوفق قانون :536نکته .مربوط تسلیم و ترتیب پرداخت مالیات متعلق را بدهند تنظیم و به دفتر ممیزي مالیاتی 85عملیات شرکت را بر اساس ماده يبه آخرین دوره

نوبت رسیدگی نموده و در خارج ازعملیات اشخاص حقوقی يمربوط به آخرین دوره يممیز مالیاتی مکلف است به اظهارنامه :537نکتهاز تاریخ تسلیم اظهارنامه مالیات متعلق را به موجب برگ تشخیص یک ساله باشد منتهی ظرف صورتی که به مندرجات آن اعتراضی داشت

.گرددمی مدیران تصفیه قطعی تعلق يمالیات متعلق به اظهارنامه تسلیمی به وسیله وگرنه دیابالغ نماتعیین و .چهار به هر صورت باطل و بالاثر است يب طبقه اول و دوم تا درجهرانتقال دارایی شرکت به مدیران تصفیه و اقا :538نکته-رسمی و روزنامه يتا در روزنامهکنند می اعالم هاشرکتماه پس از ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت یکمدیران تصفیه ظرف :539نکته

سیده است در مقابل انحالل به ثبت نر که یزمانو تا و دفتر ثبت تجارتی حذف شود هاشرکتکثیراالنتشار درج و نام شرکت از دفتر ثبت ي .اشخاص ثالث بالاثر است

نگهداري هابانکمدیران تصفیه باید وجوهی را که باقی مانده است در حساب مخصوصی در یکی از ،پس از اعالم ختم تصفیه :540نکته .به بانک تسلیم کنند اندنکردهنموده و صورت طلبکارانی را که طلب خود را دریافت

مال بالصاحب بوده و از طرف بانک با اطالع حکم در ماندهیباقمبالغ ،انتشار آگهی ختم تصفیهاز تاریخ سال 10پس از انقضاء :541نکته .شودمی دولت منتقل يدادستان شهرستان محل به خزانه

قرار یکیتملآوري و فروش اموال جمع سازماناین اموال و کلیه اموالی که در حکم مال بالصاحب باشند در اختیار :542نکته .به حکم قضایی یا قانون است اموال منوطآن اقدام نماید و فروش این قبیل يآوري و نگهداري و ادارهجمعتا در گیرد می







۱۸۸

شخصیت حقوقی واحد و ،ضمن محو شخصیت حقوقی خود ،آن چند شرکت بر اساسکه است اقدامی ادغام :هاشرکتادغام :543نکته .جدیدي تشکیل دهند یا در شخصیت حقوقی دیگري جذب شوند

:باشدمی از لحاظ مقررات مالیاتی به دو صورت ذیل هاشرکتادغام یا ترکیب :544نکتهطوري ، بهشودمی هاي یک یا چند شرکت به یک شرکت دیگر که از این پس شرکت موجود نامیدهبدهی و هاییداراانتقال -الف :545نکتهکرده و دارایی و بدهی آن به میزان جمع دارایی و را حفظشوند لکن شرکت موجود نام و هویت خود می ادغام شونده منحل يهاشرکتکه

.یابدمی یششونده افزاادغام يهاشرکتبدهی ادغام شونده منحل شده و میزان يهاشرکتبه طوري که ،یک یا چند شرکت به شرکت جدید هايیبدهو هاییداراانتقال -ب :546نکته

.ادغام شونده خواهد بود يهاشرکت هايیبدهو هاییدارا معادل جمعدارایی و بدهی شرکت جدید .تحصیل شده باشد آن یقانونمشروط به آن است که مجوز فوقبه یکی از دو طریق هاشرکت یبترک یاادغام :547نکتهاین حالت سهامداران شرکتی که رونق در .وضعیت اقتصادي بهتري دارد هاشرکتاز یکی اصوال در مورد ادغام دو شرکت، :548نکته

.شودمی در قالب سهام ممتاز اعطا اصوالکنند که این امتیازات می بیشتري دارد اصوال تقاضاي امتیازاتیایران و يمرکز يیمهبتوانند با موافقت می بیمه مؤسسات 54 يمادهوفق : انتقال عملیات بیمه و هايشرکتادغام :549نکته

خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشی از آن به یک یا چند موسسه بیمه مجاز دیگر پورتفويتصویب شوراي عالی بیمه تمام یا قسمتی از .واگذار کنند

هاشرکتبقاء یکی از ( جانبهیک به شکل ،نشودي تجاري، مادامی که موجب ایجاد تمرکز و بروز قدرت انحصاري هاشرکتادغام :550نکته )،ي ادغام شونده و ایجاد شخصیت حقوقی جدید ـ شرکت جدیدهاشرکتحقوقی یت(محو شخص چندجانبهو ادغام دو یا )شرکت پذیرنده ـ

دیون و مطالبات ،ییدارا ،تعهدات حقوق و یهکل .مجاز است ،ي تجاري موضوع ادغامهاشرکتاساسنامه آن شرکت در سایر در چهارچوب .شودمی یا شرکت جدید منتقل ادغام یرندهپذبه شرکت ،ادغامي موضوع هاشرکتشرکت یا

از عرضه و تقاضاي و فروشندهخریدار ،یدکنندهتولوضعیتی در بازار که سهم یک یا چند بنگاه یا شرکت عبارت است ازانحصار :551نکته .باشد مواجه یتمحدودجدید به بازار با يهابنگاهج و خروبازار داشته باشد یا ورود را دربازار به میزانی باشد که قدرت تعیین قیمت و یا مقدار

از ،آن شده درادغامي هاشرکتگردد تا سقف مجموع سرمایه می ي موضوع این بند حاصلهاشرکت از ادغامشرکتی که يسرمایه :552نکته .هاي آن معاف استمستقیم مصوب و اصالحیه هايیاتمالقانون )48(پرداخت مالیات موضوع ماده

تجارياسناد

قابل نقل و انتقال هستند و متضمن دستور پرداخت مبلغی معین (موضوع اسناد اسنادي .سفته و چک ،شامل برات اسناد تجاري :553نکتهگیرند و از امتیازات ویژه برخوردار می پرداخت قرار يجاي پول وسیله هستند و به مدتکوتاهتجاري وجه نقد است) به رؤیت یا به سررسید

.هستند یعنی ؛به شمار آورده است یسند رسم حکم در ،از حیث اجراء را آندر مورد چک قانونگذار فقط .هستند ياسناد عاد ،يتجاراسناد :554نکته

توان از طریق ادارات اجراي ثبت نیز اقدام نمود.، میبراي وصول آنها عالوه بر اقدام از طریق دادگستريو یدادرس ينهیاز بابت هزممکن است که یخسارت هیتأد يبرا تواندیمدر دعاوي مدنی خوانده .آ.د.م،ق مکرر 225 يماده وفق :555نکتهموجه بداند او را يکه تقاضا یو دادگاه در صورت که تأمین دعواي واهی نام دارد دین نمایمأت ياز دادگاه تقاضا به وي وارد شود الوکالهحق

دعواي واهی از خوانده نیتأم يا چک باشد تقاضایا سفته یکه مستند آن برات يدر دعاواما صادر کند نیتأمد قرار یبا .شودینمرفته یپذ







۱۸۹

تواند مطابق اوضاع و احوال براي او مهلت پرداخت معین کند یا مقرر کند به ، دادگاه میتقاضا کندبدهکار هرگاهدر حقوق مدنی، :556نکته تواند بدون رضایت دارندة برات براي پرداخت وجه آن به مدیون مهلت ق.م) در حالی که هیچ دادگاهی نمی 652و 277اقساط بپردازد (مواد

). 269اعطاء کند (مادة ق.م) 277تواند، چنین پیشنهادي را از جانب مدیون رد کند (ماده ممکن نیست و طلبکار می ي دین،در حقوق مدنی تجزیه :557نکته

مهذاليبر شدهپرداختنسبت به قسمت بسپارد ين را در صندوق دادگستریاز د یون قسمتیاست که هرگاه مدي این قاعده این نتیجهپرداخت شود، مسؤول سند به نسبت سند وجه از قداريم و اگراست شده ینیبشیپن ید يهیتجز ،اسناد تجاري (به جز چک)در اما گرددینم

ق.ت) اما در مورد چک 268ماده کند (عدم تأدیه اعتراض تواندیم وجه سند ماندهیباقفقط نسبت به شود و دارنده می بري شدهپرداخت .را ملزم به دریافت قسمتی از چک نمود توان دارندهنمیمقررات قانون مدنی را در تواننمیخاص خود است و هايویژگیسندي است مجرد که متضمن یک تعهد تجاري با سند تجاري، :558نکته

آن حاکم دانست. .کندیبرات پرداخت م يخود را به دارنده یر وصول و بدهیبرات دهنده با صدور برات، طلب خود را از براتگ :559نکتهبراتی توسط شخص فاقد اهلیت اگر .است که قرارداد ارفاقی تنظیم نموده باشدبازرگان ورشکسته در صورتی مجاز به صدور برات :560نکته

صادر شود قابلیت پرداخت ندارد اما اگر همین سند مورد ظهرنویسی قرار گیرد به استناد اصل استقالل امضائات، مسؤولین بعدي باید وجه این ایرادتوانند به ینم سایر مسؤولین سند تجارير و یبراتگ ،برات محجور باشد صادرکننده کهیدرصورتعبارت دیگر ؛ بهبرات را پرداخت کنند

.استناد کنند (اصل استقالل امضاها)خصوص در .امضاء یا مهر شود و به عبارتی صادرکنندگان متعدد باشند ،محتمل است برات از سوي چند نفر به عنوان صادرکننده :561نکته

مسؤولیت آنها دو نظر وجود دارد: .نسبی: طبق این نظر هرکدام از صادرکنندگان مسؤولیت پرداخت نیمی از سند را دارند مسؤولیت .1

طبق این نظر هرکدام از صادرکنندگان در مقابل دارنده مسؤولیت تضامنی دارند. :تضامنی مسؤولیت .2

.مورد است 8 ،شرایط شکلی برات عالوه بر مهر و امضاء :562نکته .شودنمیسند محسوب ،ه باشدکه مهر و امضاء نداشت اينوشته :563نکته :ذکر تاریخ صدور عبارت است از فواید. باید ذکر شود تحریر برات تاریخ ،ت.ق 223ماده 2طبق بند :564نکته

صادرکننده محجور باشد موجب کهدرصورتی .در تاریخ صدور اهلیت الزم را داشته است یا خیر صادرکنندهشود که می مشخص .1 مسؤولیت خواهند داشت. نکنندگاتعهد وي خواهد بود ولی سایر امضاء اعتباريبی

قرض به هیچ يتاجر پس از تاریخ توقف حق تأدیه 423 يماده 2موجب بند به اهلیت صادرکننده براي صدور برات: تشخیص .2 نخواهد داشت. ايوسیله

این حال تعیین سررسید برات از تاریخ تحریر در ،سررسید برات یک یا چند ماه از تاریخ صدور برات باشد اگر نوع برات. شخیصت .3 .شودمی تعیین

شخص علیهمحالو ممکن است ، الزامی استشخصی که باید وجه برات را تأدیه کند یعنی: براتگیر)( علیهذکر نام محال :565نکته .حقیقی یا حقوقی باشد

.شودمی تواند خود براتکش باشد در این صورت سند سفته محسوبمی براتگیر :566نکتهشخص يعهده برصدور برات ،دیگر صادر شود يشخص حقوقی توسط شرکت مادر یا شعبه يشعبه يعهده برچنانچه برات :567نکته

.شودمی ثالث محسوب







۱۹۰

.الزامی است و مبلغ برات باید با تمام حروف نوشته شود اما اگر با عدد باشد ضمانت اجرایی ندارد ،تعیین مبلغ برات :568نکته مبلغ کمتر مناط اعتبار است. ،نوشته شود و بین آنها اختالف باشد بار دوچنانچه مبلغ برات :569نکته است.مبلغ با حروف معتبر ،چنانچه مبلغ با حروف و عدد نوشته شود و بین آنها اختالف باشد :570نکتهکه همان سررسید برات است باید در برات قید شود و ممکن است توسط دارنده و به وکالت از صادرکننده برات يتاریخ تأدیه :571نکته

بعد از صدور برات تعیین شود و ایرادي ندارد.قبولی و پرداخت ارائه براي علیهمحالالزامی است و عبارت است از محلی که دارنده باید برات را به برات يمکان تأدیهبیان :572نکته دهد.م هم دادگاه محل اقامت .د.آ.ق 13براي طرح دعوي به استناد ماده ،برات و محل اقامت براتگیر متفاوت باشد ياگر مکان تأدیه :573نکته

باشند.می براتگیر و هم دادگاه محل تأدیه صالح به رسیدگی .تواند صادر شودمی اسناد تجاري به چهار صورت :574نکتهخط خورده کردحوالهشود و ممکن بر روي برات عبارت می برات است صادر يدر وجه شخص معین که با نام شخصی که دارنده :575نکته

صورتی انتقال برات ایرادي ندارد اما انتقال تابع ظهرنویسی تجاري نبوده و مشمول چنین در ،باشد یا عبارت غیرقابل انتقال ذکر شده باشد .نی استمقررات انتقال طلب مد

تواند شخصا به براتگیر مراجعه یا برات را از طریق ظهرنویسی به دیگري می : شخصی که نامش روي برات استکردحوالهبه :576نکته .انتقال)( دهدحواله

.حواله دهد)( کندتواند خودش براي وصول اقدام کند و یا برات را به دیگري منتقل می این صورت دارنده در: کردحوالهدر وجه یا :577نکته ارائه دهد و وجه سند را مطالبه کند. علیهمحالبه را آنتواند می سند در وجه حامل یعنی هر کس :در وجه حامل :578نکته درنتیجه .باید در سند برات قید شود ،شودمی او پرداخت کردحوالهیعنی شخصی که برات در وجه یا به برات ينام دارنده :579نکته

.برخالف سفته و چک)( استممنوع صدور برات در وجه حامل .در برات اجباري است ،ذکر اینکه برات نسخه چندم است :580نکته یکی از نسخ شدنگم کهدرصورتیت .ق 261استناد ماده به. صدور برات در چند نسخه در تسهیل اخذ قبولی است يفایده :581نکته .را مطالبه نمود نسخه دیگر، قبولی برات يتوان با ارائهمی

شود که متضمن می و یک سند حقوقی محسوب شودنمیسند تجاري محسوب ،شرایط شکلی برات رعایت نشود کهدرصورتی :582نکته .نوعی دین حقوقی یا تجاري است

بهو برات رؤیت بهدر مورد برات یقانون یین اصل اوال استثنایا بر. است سررسیدن صدور برات تا یب ي، فاصلهیموعد گرفتن قبول :583نکته )ت.ق 276 یال 274مواد ( استوارد يقرارداد يا استثنایو ثان رؤیتاز وعدهمنع کند و نسبت به یرا از ارائه جهت قبول تواند دارنده براتیخ صدور میا به وعده از تارین یبرات به روز مع مورد دربرات دهنده :584نکته

یقبول يتقاضا شد و دارنده برات در مدت مذکور،ن کرده بایمدتی مع یقبول يتقاضا يس برایه است+ اگر ظهرنویالرعاسان نیز الزمیظهر نو س مراجعه کند.یتواند به ظهرنوینم نکند، يتوانند دارندهیها نمسیا ظهرنویبرات دهنده پس. شودین میید تعیبراتگیر سررس یاز قبول پس ،رؤیتاز وعده بهدر مورد برات :585نکته

برات را از قبول منع کنند. است ظهرنویسیاصوال بر روي برات است زیرا امضائات پشت سند اصوال و برات باید در خود سند برات صورت گیرد یقبول :586نکته ، برات قبل از قبولی نیز قابل ظهرنویسی است.یا مهر براتگیر ءبا امضا ضمنا د.به ایرادات موجود استناد نمای تواندنمیو براتگیر باشدنمیقابل نکول شدهقبولبرات :587نکته







۱۹۱

صورت نسبت به این در .تواند نسبت به مبلغی از وجه برات باشدمی و قبولی شودنمینکول محسوب ،قبولی قسمتی از برات :588نکته شود.می مابقی نکول شده محسوب

تواند از می همچنین .تحقق شرط در سررسید به براتگیر مراجعه نماید صورت درتواند می براتی که مشروط قبول شده يدارنده :589نکته .مزایاي نکول استفاده نموده و به سایر مسؤولین مراجعه نموده و از آنها ضامن بخواهد

قبول یا نکول شود. ،ساعت 24برات باید به محض ارائه یا منهتی ظرف :590نکتهبلغی به م »الف«برات نزد وي تأدیه شده باشد به عنوان مثال اگر آقاي الزامی به قبول برات ندارد حتی در فرضی که محل گیربرات :591نکته

برات نزد اخذ کند، هرچند اصطالحا محل »ب«از آقاي را آنصادر کند تا وجه »ج«قرض داده باشد و سپس براتی در وجه آقاي »ب«آقاي ،عالوه به .وجود دارد اما وي مجبور به قبول نیست زیرا محتمل است این شخص تمایلی به قبول یک تعهد براتی نداشته باشد »ب«آقاي

ي مدیونیت براتگیر به براتکش است.قبول برات به نوعی اماره صـورت درتوانـد مـی ،اسـت براتی که مشروط قبول شـده يدارنده اما شودیم نکول محسوب قبولی مشروط، قبولی مشروط: :592نکته

از مزایاي نکـول اسـتفاده نمـوده و بـه تواند می چنین براتی يدارنده البته .در سررسید به براتگیر مراجعه نمایدو در حدود شرط، تحقق شرط سایر مسؤولین مراجعه نموده و از آنها ضامن بخواهد.

و شودمی صورت نسبت به مابقی نکول شده محسوب نیا در :)قبولی نسبت به مبلغی از وجه برات یا( قسمتی از براتقبولی :593نکته شود.می مقررات نکول نسبت به آن مقدار قبول نشده جاري

این قید که براتگیر برات را امضاء نموده و ذکر کند که آن را قبول ندارد یا ممکن است ضمنی با .صریح باشد نکول ممکن است :594نکته .ساعت از ارائه از انجام قبولی امتناع کند یا ممکن است به صورت مشروط قبول شود 24باشد مانند آنکه ظرف

با امتناع براتگیر براي رؤیت برات مواجه شود برات نکول شده ،شودمی سررسید آن تعیین رؤیتچنانچه در براتی که به وعده از :595نکته .شودمی محسوب رؤیت تاریخ ،شود و در این صورت تاریخ واخواستمی محسوب

عالوه به .برات را قبول نمایند تواندنمیورشکستگی براتگیر قبل از قبول نیز در حکم نکول است زیرا براتگیر یا مدیر تصفیه :596نکته .کندنمیراتگیر دارنده را از اعتراض نکول معاف ورشکستگی ب

.دبومسؤولین برات نخواهد در شمار براتگیر دیگر مسؤولیتی در مقابل دارنده نخواهد داشت و ،با نکول برات :597نکتهمجددا آن را جهت توانینماگر براتی ارائه شده و مورد نکول واقع شود جهیدرنت .نشده است ینیبشیپدر حقوق ایران قبول ثانویه :598نکته

.ساعت از ارائه اولیه باشد 24ق.ت ارائه مجدد ظرف 235قبولی ارائه داد مگر اینکه وفق ماده تواند اعتراض نکول به عمل آورد و از مزایاي اعتراض نکول استفاده کند اما اعتراض نکول، اجبـاري می ي برات نکول شدهدارنده :599نکته

.نیستت .ق 237عمل نیاورد از مزایاي ماده ه دارنده پس از نکول اعتراض نکول ب کهدرصورتیو باشدنمیاعتراض نکول اجباري :600نکته

.ضامن به سایر مسؤولین برات مراجعه کند يبراي ارائه تواندنمینتیجه در و شودمی محروم .راه ندارد سفتهر نکول د درنتیجه .در سفته نیازي به اخذ قبولی وجود ندارد و اعتراض نکول فقط در برات وجود دارد :601نکته دارنده ،با نکول برات و اعتراض آن :)ضامن و ظهرنویس ،اثر نکول نسبت به سایر مسؤولین از قبیل صادرکننده(ت .ق 237ماده :602نکتهچه وجه برات در سر وعده (موعد پرداخت) نماید و چنان يتواند به سایر مسؤولین برات مراجعه نموده و از آنها تقاضاي ضامن براي تأدیهمی

.ایشان ضامن معرفی نکنند باید وجه برات را به انضمام سایر مخارج فورا تأدیه نمایندرا قبولی » ج«و » ب«دو برات متعلق به آقایان ،»الف«آقاي :)قبول شده هايبراتاثر عدم تأدیه برات بر سایر (ت .ق 238ماده :603نکته

کنند ایشان وجه برات را پرداخت می مراجعه» الف«در سررسید به آقاي که زمانی .است 5/5/99» ب«آقاي برات سررسید. نوشته استتواند به آقاي می است 9/9/99براتش که سررسید» ج«این بین آقاي در. شودمی نکرده و برات مواجه با عدم پرداخت و اعتراض عدم تأدیه







۱۹۲

برات حال ،ضامنی ندهد» الف«ر وعده نماید و چنانچه آقاي مراجعه کند و از وي تقاضاي ضامن یا تضمین پرداخت براتش را در س» الف« .شودمی

.پس از اعتراض نکول برات است ،زمان قبولی شخص ثالث :قبولی شخص ثالث :604نکته ها برات را قبول نماید.تواند به نفع برات دهنده (صادرکننده) یا یکی از ظهرنویسمی ثالث :605نکته .زیرا براتگیر با نکول برات از مسؤولین برات نخواهد بود باشدنمیبرات به نفع براتگیر قابل قبولی ثالث :606نکتهتواند قبول شخص می ي براتولی دارنده تواند به عنوان شخص ثالث برات را به نفع یکی از مسؤولین برات قبول نمایدمی براتگیر :607نکته

.ثالث را نپذیرفته و از مزایاي نکول استفاده کند :انواع سررسید :608نکته

.دارنده تکلیفی به قبولی ندارد ،این برات در .براتی است که به محض ارائه باید پرداخت شود :)وعدهبیبرات ( رؤیتبه برات .1

.نماید پرداخت نمایدمی معینی از تاریخی که دارنده آن را به وي ارائه يبراتگیر باید وجه آن را در وعده :رؤیتبه وعده از برات .2

.باشدمی پرداخت آن موکول به مدت معینی از تاریخ صدور برات :برات به وعده از تاریخ برات .3

.تاریخ معینی براي پرداخت قید شده است :به وعده از تاریخ معین برات .4

.شودمی صدور برات خارج از یکی از چهار صورت فوق باعث خروج آن از شمول مقررات راجع به بروات تجاري :609نکتهمحل تقویمخ پرداخت طبق یتار ؛م محل صدور و محل پرداخت باشدین تقویپرداخت شود و اختالف بد ین بایدر روز مع یاگر برات :610نکته .(پرداخت) معتبر است هیتأدظهرنویسی باید در خود برات باشد نه ضمنا .آیدمی عمله ب) پشت آن(سند در ظهر آن يظهرنویسی فقط با امضا :ظهرنویسی :611نکته

در سند جداگانه. .است باطل ،از برات یقسمت یسیظهرنو :612نکته .از آنها انتقال باطل است یکی یسیبرات باشند با ظهرنو يدو نفر دارنده هرگاه :613نکته .است وجه رسید يمنزلهبه ،علیهمحالبه نفع یسیظهرنو :614نکته .ظهر نویسی یا جهت انتقال است یا جهت وکالت در وصول وجه سند یا جهت وثیقه :615نکتهد وارد در صف غرما یبرات با يل پس از وصول وجه ورشکست شود: دارندهیوک هرگاه ،جهت وکالت در وصول)( وصولیدر برات :616نکته

تواند براي استرداد آن به تاجر ورشکسته مراجعه کند.می صاحب برات ،شود اما اگر وجه برات وصول نشده باشد باید در وجه شخص معین باشد.باشد (ظهرنویسی سفید امضاء) برخالف صدور برات که حتما در وجه حاملتواند می ظهرنویسی :617نکتهو سند در باشدنمیحامل) نیاز به ظهرنویسی مجدد ( دارندهچنانچه ظهرنویسی در وجه حامل باشد براي انتقال مجدد آن از سوي :618نکته

.شودمی باشد که با قبض و اقباض منتقلمی وجه حاملیاما ذکر تاریخ فوایدي دارد ازجمله تشخیص اهلیت ظهرنویس در زمان انتقال و همچنین باشدنمیذکر تاریخ ظهرنویسی الزامی :619نکته

ت هر ظهرنویسی در صورت پرداخت وجه .ق 249ها به یکدیگر پس از پرداخت وجه برات زیرا به استناد ماده تشخیص حق رجوع ظهرنویسمقدم) باید به تاریخ ظهرنویسی ( ماقبلهاي راي تشخیص ظهرنویسهاي ماقبل خود و صادرکننده رجوع کند و بتواند به ظهرنویسمی سند

شود.می اگر ظهرنویس تاریخ را ذکر کرد نباید تاریخ مقدم باشد در غیر این صورت جاعل شناخته البته. مراجعه شوداز پرداخت مبلغ سان پس ید مرتب باشد چون ظهرنویدر برات با یسیظهرنو يت رشته.ق 249با تأمل در ماده ،نظري طبق بر :620نکته مرتب باشد. یسیظهرنو ين است که رشتهید ماقبل منوط بر ایکنند و مراجعه به ید ماقبل خود مراجعه میبه ،برات .دهنده مراجعه نمایدتواند به براتمی ظهرنویسی مرتب نبوده باشد هر کدام از ظهرنویسان که پرداخت نماید يچنانچه رشته :621نکته







۱۹۳

در این صورت ،با قید غیرقابل انتقال صادر یا ظهر نویسی نماید را آنیکی از دارندگان برات صادرکننده یا کهدرصورتی :622نکته .شوندنمیهاي بعدي مشمول ظهرنویسی مقرر در قانون تجارت ظهرنویس

با گیرد و برخالف قانون مدنی با ظهرنویسی وثایق سابق همراهمی در ظهرنویسی برات تضمینات دین سابق به دین الحق تعلق :623نکته .شودمی ظهرنویسی سند منتقل

عنوان مثال با قید به .خالف اصل است و نیاز به تصریح دارد ،اصل بر ظهرنویسی جهت انتقال است و ظهرنویسی جهت وکالت :624نکته .شودمی وکالت در وصول یا براي وصول ظهرنویسی

خود يکسی است که برات به حواله کرده او صادر شده و وي با امضا ظهرنویس .ظهر سند یا ضمانت است یا ظهرنویسی يامضا :625نکتهبه ظهرنویس .کندمی عنه خود تضمینکسی است که پرداخت وجه سند را از سوي مضمون ضامن. کندمی در ظهر سند آن را به غیر منتقل

.خود مسؤولیت تضامنی دارد عنههمراه کلیه امضاکنندگان دیگر سند مسؤولیت تضامنی دارد اما ضامن فقط با مضمون اختالف وجود دارد. )مجهول در ظهر سند (شک در ضامن یا ظهرنویس بودن امضاي ظهر سند يماهیت امضا خصوص در :626نکتهشود مگر آنکه خالف آن می مجهول ظهرنویسی فرض ياست و امضا ظهرنویسیاکثریت قضات دادگستري معتقدند اصل بر :627نکته

.ثابت شود .دانسته است ضمانتکسبه و تجار امضاء جهت عرفظهر چک را در يامضا 2/4/72- 1950/7حقوقی در نظریه ياداره :628نکتهفایده تشخیص ظهرنویس از ضامن در این است که براي مراجعه به ضامن صادرکننده برات رعایت مواعد شرط نیست اما براي :629نکته

.مراجعه به ظهرنویس رعایت مواعد شرط استکه با ظهرنویسی برات با تاریخ مقدم طلب یکی از طلبکاران را پرداخته و به این وسیله به سایر طلبکاران ضرر ايورشکستهتاجر :630نکته شود.می کند مزور شناختهمی وارد .شود و تمام مسؤولین در عرض هم قرار دارندمی تضامنی محسوب ،مسؤولیت در اسناد تجاري :631نکته ق.ت 249+ 231+ 230مواد :رادات استیر قابل استناد بودن ایاصل غ مؤیدکه يموارد :632نکته .حجر و جعل و ایرادات شکلی وارد است ياستثنا ،راداتیر قابل استناد بودن ایبر اصل غ :633نکته ست.یرفته نیچ صورت پذیدر ه ؛صدور سند ءمنشا يراد به معاملهیت ایبا حسن ن يدر قبال دارنده :634نکته .توانند به آن استناد کنندیمسؤولین نمر و سایر یبراتگ ،براتکش يدر صورت ادعاي جعل از سو :635نکته .توانند به آن استناد کنند (اصل استقالل امضاها)یه مسؤولین نمیر و بقیبراتگ، اگر صادرکننده محجور باشد :636نکته .راد استناد کنندین ایتوانند به ایه هم میبق ،کند یراد شکلیاستناد به ا صادرکنندهاگر :637نکته .راد کندیتواند به آن ایر میبراتگ ،معامله صدور برات نامشروع باشد يبرات باشد و مبنا ياگر براتکش، خود دارنده :638نکتهراد به عدم یا تواندمی نباشدون یر مدیبراتگ اگر ؛ریه براتگیعل يدعو يبرات دهنده باشد، در صورت اقامه ،برات ياگر دارنده :639نکته

یرد و تفاوتیرادات قرار گیر قابل استناد بودن ایست تا در پناه اصل غیبرات، شخص ثالث ن ين مورد دارندهیرا در ایت خود کند زیونیمد .برات شده است يدارنده یسیا بر اثر ظهرنویکند که برات دهنده از ابتداي صدور دارنده بوده ینم

مسؤول صادرکنندهر یمد ،ضا کندام یکیر شرکت باشد و فقط یمد دود با امضا یصدور برات با ،هر گاه مطابق اساسنامه شرکت :640نکته است.ارات تفویض شده در اساسنامه تجاوز یر از حدود اختینکه مدیشرکت مسؤول است مگر ا ،شرکت باشد يهیصدور برات از ناح هرگاه :641نکته

عنوان مثال حق ش از مبلغ معینی نداشته باشد به یر حق صدور برات بیشود و اگر مدیفرض م صادرکنندهر، ین صورت خود مدیکند که در ار نسبت به مازاد یون مسؤول و مدیلین میزان صادر کند، شرکت نسبت به ده میشتر از ایال نداشته باشد ولی بیمیلیون ر 10صدور برات تا در شرکت سهامی حتی اگر مدیر بیش از حد مقرر در .متفاوت است ،ي مختلفهاشرکتالبته این تحدید مسؤولیت در ( مسؤول است.

).شرکت مسؤول پرداخت است بازهمه برات صادر کند اساسنام .ر برات را قبول کرده باشدین است که براتگیر مشروط بر ایت براتگیمسؤول :642نکته







۱۹٤

حق اعتراض نکول را از دست ،ن فرض فقط دارندهیح است و در ایکند و صحیوارد نم ايخدشهچ یه ،یت قبولیشرط عدم مسؤول :643نکته دهد.یم

د.یآیک الشه در می صورتبهن سند یر برات را پرداخت نکند، ایرا اگر براتگیباطل است ز یشرط ،ت پرداختیشرط عدم مسؤول :644نکته باید وجه برات را بپردازد اعم از آنکه جهیدرنت. شودیمقلمداد ين سند تجاریا یون اصلیمد ي که برات را قبول کرده است،ریبراتگ :645نکته

يهاقامـ ي که وجه بـرات را در سررسـید نپرداختـه ریه براتگیتواند علیدر هر حال مه باشد و دارنده درنک کرده یاف خود عمل یدارنده به وظا کند. يدعوبـه نفـع را آنمثل اینکه شخصی براتی به نام خود صادر کرده باشد یا دارنده بعدي بـرات، ( باشد کشبرات خود برات ياگر دارنده :646نکته

.براتگیر مطلق نخواهد بود تیمسؤول) براتکش ظهرنویسی کرده باشددر ( باشد، اگر براتکش محل برات را نزد براتگیر تأدیه نکرده ریه براتگیعل يدعو ياقامهو با عدم پرداخت وجه برات صورت این در :647نکتهست تا در پناه اصـل یبرات، شخص ثالث ن ين مورد دارندهیرا در ایت خود کند زیونیراد به عدم مدیتواند ایم يو )؛ون نباشدیر مدیبراتگواقع

براتی به نفع خود صادر کرده باشـد) ( باشددارنده بوده برات، کند که برات دهنده از ابتداي صدورینم یرد و تفاوتیرادات قرار گیا عدم استماعبا ظهرنویسی به خود براتکش منتقـل کـرده را آنبراتی را به نفع ثالث صادر کرده و سپس ثالث ( استدارنده برات شده یسیا بر اثر ظهرنوی

.باشد)خ اعتـراض عـدم یروز از تـار 10ظـرف د در یه اعتراض شده است بایکه به علت عدم تأد یي براتدارنده 284وفق ماده :648نکته .که برات را به او واگذار نموده اطالع دهد یدو قبضه به کس یي سفارشا مراسلهی یاظهارنامه رسم يلهیوسبهرا ه یتأدقانون تجارت که بـرات دهنـده و قبـول 249با اطالق ماده دیوان عالی کشور در خصوص این ماده به شرح ذیل نظر داده است: :649نکته

آنان را کدام ازدعوي علیه هر يول شناخته است و حق مراجعه و اقامهؤمس برات متضامنا يمقابل دارنده ها را دربرات و ظهرنویس يکننده يقانون مزبور که مدت اقامه 287و 286به مدلول مواد با توجهبرات محفوظ داشته است و يبدون رعایت ترتیب از حیث تاریخ براي دارنده

ن همـا 288 مفاد مـاده ماه از تاریخ اعتراض عدم پرداخت برات تعیین نموده است و عنایت به ماه و ششسه برات را يدعوي از طرف دارندهقانون تجارت 287و 286به رعایت مواعد مقرر در مواد داده شده هاقانون به ظهرنویس 249 يقانون که شرط استفاده از حقی را که در ماده

وجه برات را هیتأدمزبور را از فرداي ابالغ احضار به محکمه به او وهمچنین در صورت يهامدتموکول و شروع مرور زمان از تاریخ اعتراض نیا 289ماده قرار داده بدیهی است که اشاره و منظور هیتأدشده باشد موعد را از فرداي روز ه دارنده آن بدون آن که بر علیه او اقامه دعويب

و سفارشـی د يرسمی و یا نامـه يده روز ارسال اظهارنامه موعد به قانون به مواعد مقرره در مواد فوق مواعد مذکوره مورد بحث بوده و ناظر .باشدینمتجارت قانون 285و 284قبضه مذکوره در مواد

برات یا اطالع نامه از طـرف هـر ظهرنـویس بـه يدو قبضه به واگذارنده سفارشی يرسمی یا مراسله يلذا عدم ارسال اظهارنامه :650نکتههـا و همچنـین هـر ظهرنـویس برات بر واگذارنده و قبول کننده و يدعوي دارنده يتواند موجب اسقاط حق اقامهنمی ظهرنویس سابق خود

.ظهرنویس بر ظهرنویس سابق خود گردد ت صادرکننده برات:یمسؤول صور :651نکته

ضامن کند و اگر يدهنده رجوع کند و تقاضاتواند به براتیر نکول کرد، پس از اعتراض نکول، دارنده می: اگر براتگیقبول تیمسؤول .1 شود.یبرات حال م ،ضامن نداد

پرداخت: تیمسؤول .2

خود عمل کرده و خواه یف قانونیخواه دارنده به وظا ،ن فرضین ننموده باشد: در ایر تأمیمحل برات را نزد براتگ صادرکننده .الف کرده و وجه برات را مطالبه کند. ياقامه دعو ،صادرکنندهه یتواند علینکرده باشد، در هر حال دارنده م







۱۹٥

ف یطرح دعوا کند که به وظا يه ویتواند علیم یدر صورت دارنده ن نموده باشد:یر تأمیمحل برات را نزد براتگ صادرکننده. ب عمل کرده باشد. نامهاعتراضقانونی خود از جمله تنظیم

ن کرده یبرات را تأمنکه برات دهنده ثابت کند محل ین ننموده است مگر این است که برات دهنده محل برات را تأمیا راصل ب :652نکته .استسند تجاري مبادرت به صدور سند يوجهی است که به اتکاي وجود فعلی آن و یا وجودش در موعد پرداخت، صادرکننده :محل :653نکته

.نیست یکسان همیشه و با محل برات متفاوت است محل برات . منبعکندمی تجاريوجود محل ممکن است ناشی از وجود دین حال یا مؤجل مبلغی باشد اما منبع محل برات ممکن است یک سند تجاري باشد که :654نکته

ي برات مأمور وصول آن است. براتگیر از جانب صادرکننده .براتکش رجوع کندتواند به می اگر محل برات نزد براتگیر تأمین نشده باشد براتگیر پس از قبول برات و پرداخت آن :655نکتهچنین حالتی اگر دارنده به وظایف در .اگر محل در برات تأدیه شده باشد و براتگیر پس از پرداخت حق رجوع به براتکش را ندارد :656نکته

.باشدینمق.ت مسموع 290خود در خصوص مواعد عمل نکند، دعوي وي علیه براتکش به حکم ماده محل برات تأدیه نشده است و درنتیجه اگر برات تأدیه شده باشد براتکش باید این در قانون تجارت ایران اصل بر این است که :657نکته

که يادارنده( کاهلي کند و مسؤولیت وي را در مقابل دارندهمی ازینیبموضوع را در برات قید کند و قید این موضوع، مدعی را از اثبات امر غیر این صورت اصل بر این است که محل تأدیه نشده و عدم رعایت مواعد مسقط رد .بردمی به وظایف قانونی خود عمل نکرده است) از بین

.شودینم حق دارنده براي رجوع به ويوجود محل در هنگام تأدیه مناط اعتبار یعنی؛ نیست یمحل الزاموجود و انتقال اسناد تجاري در :ضرورت وجود محلعدم :658نکته .استمالکیت جهینت در .است پذیرفته نشده در قانون تجارت ایرانتئوري انتقال محل :ورشکستگیتأثیر وجود محل در صورت :659نکته

پس از اعالم حکم ورشکستگی تمامی اموال وي بر اساس اصل تساوي چونتاجر ورشکسته تا زمان سررسید بر وجه سند باقی است و شود اما در کشورهایی که ي خود داخل در غرما میفت حصهصاحب سند براي دریا گردد می طلبکاران میان طلبکاران به نحو غرمایی تقسیم

.کندمی را دریافت تمام وجه آن و شودینموارد در غرما صاحب سند تجاري انتقال محل پذیرفته شده است، س برات:ینوت ظهریمسؤول صور :660نکته

يس جهت مطالبهیتواند به ظهر نویم 237مستند به ماده ،برات اعتراض نکول کرد ي: اگر برات نکول شد و دارندهیقبول تیمسؤول. 1 ضامن مراجعه کند.

س یه ظهر نویتواند علیم 249ر، وجه را نپردازد و دارنده اعتراض کند، دارنده مستند به ماده ی، براتگسررسیدپرداخت: چنانچه در تیمسؤول. 2 خود عمل نموده باشد.ف ینکه دارنده به وظاید مشروط بر اینما يدعو يز اقامهین

يادیسان پرداخت کند وي حق مراجعه به ایاز ظهرنو یکیر، وجه برات را یبراتگ يه وجه برات از سویعلت عدم تأده ب هرگاه :661نکته .ت).ق 249ماده ( دارد را خودماقبل

ایراداتی که از تواند به کلیه می ضامن جهیدرنت .عنه او استمسؤولیت ضامن در حدود مسؤولیت مضمون :ت ضامنیمسؤول :662نکتهتشخیص ظهرنویس از ضامن در این است که براي مراجعه به ضامن صادرکننده يدهیفا .عنه وي مسموع است استناد کندسوي مضمون

.برات رعایت مواعد شرط نیست اما براي مراجعه به ظهرنویس رعایت مواعد شرط استت ین سه مسؤول رعایمراجعه به ا يکه براا چک باشد، همچنانیا سفته یبرات يصادرکنندها یر یعنه ضامن، براتگاگر مضمون :663نکته

.ستیت مواعد شرط نیز رعایمراجعه به ضامن آنها ن يست برایمواعد شرط ن







۱۹٦

ز یمراجعه به ضامن او ن يبرا پس .ت مواعد شرط استیس رعایمراجعه به ظهرنو يس باشد برایظهرنو ،عنه ضامنمضمون اگر :664نکته ت مواعد شرط است،یرعا

.ت ندارندیکاهل مسؤول يس در مقابل دارندهیضامن ظهرنویس و ظهرنو :665نکته ماقبل او را دارد. يادیعنه و اوي حق مراجعه به مضمون ،ضامن يلهیدر صورت پرداخت وجه برات به وس :666نکته دارد یت تضامنیکه از او ضمانت کرده مسؤول یس را کرده است فقط با کسیا ظهرنویه یعلا محالیدهنده که ضمانت برات یضامن :667نکته

.)ت.ق 249م ( برات: يف دارندهیوظا :668نکته

خ یاز تار سال یکظرف یت باشد اقدام مقتضیو چنانچه برات به رو )280د (م یاز سررس روز 10ظرف ه در یعدم تأد اعتراض .1 .)274صدور برات (ماده

ق.ت 287و 286ه مطابق مواد یخ اعتراض عدم تأدیاز تار سال دوا ی یکظرف حسب مورد يدعو ياقامه .2

یتواند بدون پرداخت خسارت احتمالینم وسان را ندارد یه ظهر نویعل يدعو يحق اقامه ،ف خود عمل نکندیاز وظا یکیاگر دارنده به خواسته تأمینتواند می ي سند تجاريدارنده ،دکتر شمس معتقد است حتی در صورت عدم رعایت مواعد. (دین خواسته نمایقرار تأم درخواست

.بدون تودیع خسارت احتمالی را بخواهد)

یقبول يرا که دارد در مواعد مقرر برا ياا سفتهیبرات یعنی. کندیت نمیق.ت را رعا 286و 274که مواد ياکاهل: دارنده يدارنده :669نکتهها و ضامن آنها را سین موارد حق مراجعه به ظهرنویدر ا کند کهینم يدعو يا در موعد مقرر اقامهیدهد و یارائه نم علیهمحالا پرداخت به ی

.نداردظرف مهلت يدعو ياقامه وا عدم پرداخت یه یاعتراض عدم تأدبا : ین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالیتأم قرار صدور :670نکته .یقانونه پس از دادن ضامن ب محکمهامر پرداخت فقط به موجب يتقاضا ،آن نوشته شده يرو یکه قبول یبرات شدنگمدر صورت :671نکته

.دیآیعمل م .بخواهد يتواند وصول وجه آن را به حسب نسخ بعدیصاحب برات م، نوشته نشده است یکه هنوز قبول یبرات شدنگم صورت در :672نکته .ه کنندید با هم اعتراض عدم تأدینفر با دوهر ، برات دو نفر باشند ياگر دارنده :673نکته .ستیگران نین برات، موجب اسقاط حق رجوع به دیاز مسؤولا چند نفر یک یه یعل يدعو ياقامه :674نکتهموکول یو مخارج قانون نامهاعتراضم برات و یپرداخت را به تسل دتوانیکند، میه مین برات که وجه برات را تأدیک از مسؤولیهر :675نکته .کند

.)ت.ق 251ماده (ک از غرما داخل شود یا هر یتواند در صف تمام ین برات ورشکسته شوند، دارنده میچند نفر از مسؤول هرگاه :676نکتهتواند به یکه وجه برات را پرداخته است نم ايتصفیه يا ادارهیه یر تصفین برات ورشکسته شوند، مدیمسؤول يهمه کهدرصورتی :677نکته

.)ت.ق 251ماده (د یگر مراجعه نماید يه ورشکستهیتصف يا ادارهیه یر تصفیمدک از یتواند در صف هر یم طلبکار دارند ورشکسته شوند، یت تضامنین مسؤولیک دیپرداخت يکه برا یچند نفر از کسان هرگاه :678نکته

ا تمام غرما وارد شود.یغرما برات باید ظرف یک سال ارائه تیرؤبرات به رویت و به وعده از در .پرداخت باید روز وعده یا پس از آن باشدپرداخت برات: :679نکته

مطالبه کند. را آناز سررسید روز 10شود اما در براتی که موعد یا سررسید معین دارد دارنده باید حداکثر ظرف :کننده است مگر در دو فرضشدن پرداختالذمهپرداخت برات موجب بري اثر پرداخت وجه برات: :680نکته







۱۹۷

قانون اجراي احکام 95الی 87کننده توقیف شده باشد، وفق مواد نونا نزد پرداختق.ت اگر وجه برات قا 258وفق ماده :فرض اول :681نکته .شودمی مدنی عمل

پرداخت کند ممکن است در مقابل کسانی که حقی نسبت به آن دارند را آنوجه ،پیش از موعد برات کنندهپرداختاگر :فرض دوم :682نکته .همچنان مسؤول باشد

-شوند و دارندهمی اگر قسمتی از وجه برات تأدیه شود مسؤولین برات به همان اندازه بري اثر پرداخت قسمتی از وجه برات: :683نکته .تواند اعتراض کندمی ي برات فقط براي بقیه آن

.گیردمی این امر پس از اعتراض عدم تأدیه صورت :ي شخص ثالثي وجه برات به وسیلهأدیهت :684نکته .شودید میق )270نامه (ماده در اعتراض ،ثالث در پرداخت يمداخله :685نکتهشود و همان حقوق و می نماید و جایگزین ويمی سابق دریافت يرا از دارنده نامهاعتراضو برات کننده،شخص ثالث پرداخت :686نکته

تکالیف را خواهد داشت.صورت، ن یس دوم مبلغ برات را پرداخت نموده باشد در ایظهرنو نفع بهس داشته باشد و شخص ثالث یظهرنو پنجبرات هرگاه :687نکتهتواند به ظهرنویسی که به نفعش پرداخت نموده و می برات يپس از پرداخت به عنوان دارنده زیرا ؛از حقوق دارنده برات را دارد یبرخ

همچنین مسؤولین قبل از او رجوع کند. .شوندیالذمه ميها برسیظهرنو يهمه ،دهنده پرداخت کنداگر وجه برات را ثالث از طرف برات :688نکته مثال .شوندیم يبر يشتریافراد ب يشود که با پرداخت ویقبول م یم پرداخت کسیداشته باش کنندهپرداختچند نفر (ثالث) هرگاه :689نکته

صورت پرداخت ثالث به نفع این در. س چهارم حاضر به پرداخت وجه برات هستندیکی به نفع ظهرنویس دوم و یکی به نفع ظهرنوی .شودیرفته میس دوم پذیظهرنو

.ح داردیترج یبر هر شخص ثالث یقبول يه برایعلمحالخود :690نکتهکند، پرداخت یپرداخت م ینفع چه کسه د نکند که بیوجه برات را پرداخت کند و ق یشخص ثالث ،هیپس از اعتراض عدم تأد هرگاه :691نکتهون یکه مد یرا کسیم زیکنیرا اصال حساب نم ریبراتگ. شوندیم يبر يشترین حالت افراد بیرا در ایشود زینفع برات دهنده فرض مه او، ب

م.ینفع او تصور کنه ست که پرداخت را بیسته نیبوده و پرداخت نکرده شا(اگر با اذن باشد حق )ق.م 267ماده ( استون یر مدیه غین از ناحید يفایر باشد بحث ایدر پرداخت ثالث، اگر منتفع ثالث براتگ :692نکته

.ر را دارد)یمراجعه به براتگ نیبنابرا .شوندمی يبر يشتریافراد ب يشود که با پرداخت ویمحسوب م یعنه شخصعنه ضامن معلوم نباشد، مضمونمضموناگر :693نکته

.شوندیعنه فرض ممضمون صادرکنندهنکه برات را قبول کرده باشد) و در سفته، ی(به شرط ا ریبراتگ، در برات و صادرکننده، در چکشوند، مراجعه یالذمه ميپرداخت ثالث بر یکه با فرض قبول یکند، حق ندارد به مسؤوالنیکه پرداخت ثالث را رد م یبرات يدارنده :694نکته تواند قبول شخص ثالث را نپذیرد.می ي براتولی در مورد قبول شخص ثالث اینگونه نیست و دارنده کند

)طلب فته( سفته

بپردازد. عندالمطالبها ین یرا در موعد مع یکند مبلغیتعهد م امضاکنندهاست که به موجب آن يفته طلب سند :695نکته کهدرصورتیخ صدور و مبلغ به تمام حروف و تاریخ پرداخت و نام گیرنده یا مهر صادرکننده و تاریشرایط صورت سفته: با امضا :696نکته

.سند در وجه حامل نباشدبرات، دستور پرداخت وجه سند را به دیگري يسفته برخالف صادرکننده يتفاوت سفته و برات در این است که صادرکننده :697نکته کند.می در سررسید پرداخت را آنبلکه خود وجه دهدنمی







۱۹۸

تنظیم نمود. در وجه حاملتوان برخالف برات به صورت سند می سفته را :698نکته .ناء شده استباشد مگر در مواردي که استثمی الرعایهمقررات راجع به برات در سفته نیز الزم :699نکته ست.ین يبرات، در مورد سفته جار یو نکول یسفته براي قبول يمقررات مربوط به ارائه :700نکته .شودنمینکول و اعتراض نکول در سفته اجرا :701نکته .اما امکان پرداخت از سوي ثالث وجود دارد)(قبولی شخص ثالث در سفته راه ندارد :702نکته .مقررات مربوط به محل سفته مصداق ندارد :703نکته .د نام دارنده برات در سفته مصداق نداردیبودن ق یمربوط به الزاممقررات :704نکته يادیحق رجوع به ا کنندهپرداختتواند وجه سفته را مطالبه کند و ین میاز مسؤول هرکدامه سفته، دارنده از یدر صورت عدم تأد :705نکته

.خود را دارد یقبل .ت).ق 256شود (ماده الذمه نيکه وجه سفته را قبل از موعد بپردازد ممکن است بر یشخص :706نکته .کند يدعو ياو اقامه ماقبل يادیعنه خود و اه مضمونیحق دارد عل ،ضامن پرداخت کند هرگاه :707نکته .) را داردصادرکننده( یون اصلیفقط حق رجوع به مد ،ت نکندیدارنده مواعد را رعا هرگاه :708نکته .شودمی محسوب یتبع ياز اعمال تجار تاجر باشد ياگر از سوصدور سفته :709نکته .سفته نیز همانند برات، قابل ظهرنویسی است و مقررات برات در این مورد نیز جاري است :710نکتهوجه سفته را مطالبه کند و نیاز مسؤول هرکداماز تواند می ه سفته دارندهیدر صورت عدم تأدبر مبناي مسؤولیت تضامنی، :711نکته

خود را دارد. یقبل يادیحق رجوع به ا کنندهپرداخت

مسؤولین سفته

لیت پرداخت دارد و حتی اگر دارنده به ؤوصادرکننده مسؤول نهایی سند است و در هر صورت مست صادرکننده سفته: یمسؤول :712نکتهتواند علیه صادرکننده می سفته يوظایف قانونی خود عمل نکرده باشد مادام که مرور زمان دعاوي اسناد تجاري حاصل نشده باشد دارنده

طرح دعوي نماید.وجه را نپردازد، سررسیددر صادرکنندهچنانچه یعنی .ت پرداخت استیمسؤول يس سفته دارایظهرنونویس: مسؤولیت ظهر :713نکته

خود عمل کرده باشد. یف قانونینکه به وظایکند مشروط بر ا يدعو ياقامه 249تواند در اعمال ماده یه میدارنده پس از اعتراض عدم تأدت مواعد شرط ین مسؤول رعایمراجعه به ا يصادرکننده سفته باشد، همچنانکه براعنه ضامن، مضمون اگر ت ضامن:یمسؤول :714نکته

.ستیت مواعد شرط نیز رعایمراجعه به ضامن آن ن يست براینمراجعه به ضامن او يبرا پس .ت مواعد شرط استیس رعایمراجعه به ظهرنو يس باشد برایظهرنو ،عنه ضامنچنانچه مضمون :715نکته

.ت مواعد شرط استیز رعاین .اگر شخص ثالثی ظهر سفته را بدون هیچ قیدي امضاء نماید این امر ظهور در ضمانت دارد :716نکته سفته: يف دارندهیوظا :717نکته

ظرف یاقدام مقتض 309و 274 موادبا توجه به عندالمطالبه يهاو در مورد سفته 280 مطابقمروز 10ظرف تأدیهعدم اعتراض .1 سفته صدورخ یاز تار سال یک

هیاعتراض عدم تأدخ یاز تار سال دوا ی یکظرف يدعو ياقامه .2







۱۹۹

واخواست از تاریخ ابالغ اظهارنامه يوجه سفته عندالمطالبه باید از طریق اظهارنامه به متعهد ابالغ شود و زمان محاسبه يمطالبه :718نکته شود.می به مدیون محاسبه

پرداخت به يرا که دارد در مواعد مقرر برا ياسفته یعنیکند یت نمیق.ت را رعا 286و 274که مواد ياکاهل: دارنده يدارنده :719نکته .ها و ضامن را نداردسیمراجعه به ظهرنو ن موارد حقیکند که در اینم يا در موعد مقرر اقامه دعویدهد و یارائه نم علیهمحال

چک

.کندمی به دیگري واگذار جزئایا کالدارد علیهحالموجوهی را که در نزد ،است که به موجب آن صادرکننده اينوشتهچک :720نکته شود.می محسوب حالچک سندي بر طبق قانون تجارت :721نکته .تواند در وجه حامل باشدمی صدور چک همانند سفته و برخالف برات :722نکته امکان دارد. صادرکننده يامضاصدور چک برخالف برات و سفته فقط با :723نکته تواند بانک نباشد.یدر چک م علیهحالم ،قانون تجارت طبق. باشد بانکد یبا علیهحالم ،چک صدورطبق قانون :724نکته .شودمی محسوب عیبت تجاري عمالأست و اگر از طرف تاجر در امر تجاري صادر شود از ین يعمل تجار ،صدور چک :725نکتهثبت يق اجرایداشتن، اقدام از طر يفریک ين خواسته، جنبهیتأم صدور: است و مزایاي آن عبارت است از االجراسند الزمچک :726نکته .اسنادا یخود عمل کند یف قانونیسند است و چه دارنده به وظا یون اصلیچک مد يکنندهصادر چک: يت صادرکنندهیمسؤول :727نکته

.کننده را داردمراجعه به صادر حق ،دارنده ،نکند در هر حاله یچک عل ةدارند يبرود، دعو نیاست از ب علیهحالمکه مربوط به یچنانچه وجه چک به سبب 315 يمطابق قسمت آخر ماده :728نکته .ستیز در محکمه مسموع نیکننده نصادرعدم یچنانچه چک منجر به صدور گواه یعنی .ت پرداخت استیمسؤول يس چک دارایظهرنوس چک: یت ظهرنویمسؤول :729نکته

.س را داردیه ظهرنویعل يدعو ياقامه کرده باشد، حقل عمل یذ یف قانونیکه به وظا یچک در صورت يپرداخت گردد، دارندهکه ظهر چک را فردي .باشدمی خالف اصل وکالت در وصولشود و می محسوب ظهرنویسی جهت انتقال ،چک هرظ يامضا :730نکته

.باشدمی صادرکننده مسؤولیت کیفري نخواهد داشت زیرا مسؤولیت کیفري فقط مختص ،امضاء و به دیگري منتقل نموده است چک: يف دارندهیوظا :731نکته

)ت.ق 317و 315 مطابق مواد( چک صدورخ یماه از تار 4 و روز 45 ،روز 15ظرف عدم پرداخت یگواه اخذ .1

)ق.ت 314و 287و 286 موادمطابق (چک برگشتخ یسال از تار دوا یسال یکدر ظرف يدعو ياقامه .2

.س را نداردیه ظهرنویعل يدعو ياقامه ف فوق عمل نکند حقیاز وظا یکیچنانچه دارنده به

.ا مهر کندی ءد ظهر آن را امضایکند (دارنده)، بایافت میکه وجه چک را در یکس :732نکته .مسافرتی و شدهتضمین ،شدهتأیید ،عادي: انواع چک :733نکتهدولتی و خصوصی داخل کشور و شعب آنها در خارج از هايبانک يصادره عهده هايچک ،مشمول قانون صدور چک هايچک :734نکته

.باشدنمیمالی و اعتباري مشمول قانون صدور چک مؤسساتالحسنه و قرض هايصندوقباشند و صدور چک از می کشورمشروط یه صادر نمود یاجرا ،از طریق اجراي ثبت چک يصادرکنندهتوان فقط علیه می باشد ومی االجراحکم سند الزم چک در :735نکته

صادرکننده در حدود عرف بانک داري از طرف بانک تأیید شود و مالی از صادرکننده در دسترس باشد. يبر آنکه مطابقت امضا







۲۰۰

یه از دایره اجراي ثبت اسناد و امالك یاظهار داشته که درخواست صدور اجرا 25/3/82 – 1213/7حقوقی در نظریه شماره ياداره :736نکته .باشدنمیدر مورد چک مقید به مهلت معین

:معایب اجراي ثبتی :737نکتهکه پنج درصد مبلغ گیردیم یاسناد رسم ۀیاست به صورت پول که دولت از بابت اجرائ یحق االجرااالجرا: حقحقباالي ۀهزین .1

مورد اجراست.

به عبارت بهتر، مطابق اصالحات .شودنمیمسترد ،هزینه ،یهیاجراي ثبتی و پس از ابالغ اجراشدن از طریق منصرف صورت در .2 گواهی الزم را تواند ضمن اعالم انصراف،چک می ةدارند ،پس از صدور اجرائیه، 98االجرا در سال نامۀ اجراي اسناد رسمی الزمآیین

.گردداالجراء برابر مقررات وصول و پرونده مختومه میاجرائیه ابالغ شده باشد، حقاز اداره ثبت درخواست نماید. در این صورت، اگر

قانون نحوه اجراي 2که مالی از وي در دسترس نباشد و معسر هم نباشد در اجراي ماده صورتی یه درلعمحکوم حبس .3 نامه اجراي مفاد آئین«چراکه در چنین اقدامی نمود تواننمیمالی مختص اقدام دادگستري است و با اجراي ثبتی هايمحکومیت

بینی نشده است اما ) حبس پیش98اصالحی ؛ 87مصوب ( »االجراء و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرائیاسناد رسمی الزم بینی شده است.) پیش1394(مصوب » هاي مالیدر قانون نحوة اجراي محکومیت«

سایر مسؤولین را از این طریق تعقیب نمود. تواننمیاز طریق اجراي ثبتی فقط علیه صادرکننده امکانپذیر است و اقدام .4

:مزایاي اجراي ثبتی :738نکته به تقدیم دادخواست و تشریفات دادرسی و قطعیت حکم ندارد. نیاز .1

.حقوقی و کیفري دارد اقامۀ دعوايزمانی بسیار کمتري نسبت به مدت .2

زمان با اعالم جرم علیه صادرکننده براي وصول وجه چک از تواند هممی ثبتی به موازات تعقیب کیفري ایرادي ندارد و دارنده اماقد .3 .ثبت اقدام نماید يطریق اداره

صادراساس تضامن یه علیه آنها بریو صاحب حساب متضامنا مسؤول هستند و اجرا صادرکننده، صدور چک به نمایندگی صورت در .4 .شودمی

را ما و به طور متعارف دارنده در جهت وصول متحمل شده است یوارد شده که مستق يهانهیه خسارات و هزیتواند کلیدارنده م :739نکته مطالبه کند.

.دهدنمیبه آن ترتیب اثر بانککه شرطی براي پرداخت در چک درج شده باشد صورتی در :740نکتهشود و عدم پرداخت آن از طرف بانک کاشف از یمحقق م خ صدور چکیتارک جرم ساده است و از یصدور چک بالمحل :741نکته

شده دادگاه محلی که چک در آنجا برگشت خورده است صالح است.براین در مورد جرم واقعبنا وقوع جرم در زمان صدور است.نسبت به مازاد گواهی که موجودي حساب کمتر مبلغ چک باشد بانک مکلف است همان میزان را پرداخت نموده و صورتی در :742نکته

.عدم پرداخت صادر نماید :مجازات صدور چک بالمحل :743نکته

.ماه 6حبس تا ال باشدیمیلیون ر 10کمتر از چک مبلغ .1

.سال 1ماه تا 6حبس از ال باشدیمیلیون ر 50میلیون تا 10از چک مبلغ .2







۲۰۱

.سال 2سال + ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2تا 1حبس از ال باشدیمیلیون ر 50بیش از چک مبلغ .3

سال 2( مجازاتدر حکم صدور چک بالمحل است و به حداکثر ،بودن حسابک از حساب مسدود با علم به مسدودصدور چ :744نکته .شود و این جرم غیر قابل تعلیق استمی حبس) محکوم

اخذ گواهی عدم ماه از تاریخ 6براي اخذ گواهی عدم پرداخت + صدور چکاز تاریخ ماه 6 :مرور زمان تعقیب کیفري :745نکته .ي کیفريابراي طرح دعو پرداخت

دعوي کیفري ندارد مگر اینکه ظهرنویسی جهت وکالت در وصول طرح کسی که چک پس از برگشت به وي منتقل شده حق :746نکته .باشد باشد.می و قابل رسیدگی غیابی جرم خصوصی است جرم صدور چک بالمحل ،قانون صدور چک 12طبق ماده :747نکتهشود و مجوزي براي اخذ یک سوم جزاي نقدي می صادر قرار موقوفی تعقیبدر این جرم با گذشت شاکی در حین رسیدگی :748نکته

.وجود نخواهد داشت تجدیدنظر به دادگاه تجدیدنظر ارسال چنانچه شاکی پس از صدور حکم قطعی گذشت نماید، اعالم رضایت شاکی با درخواست :749نکته .نمایدمی حکم بدوي را فسخ و مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب ،قانون صدور چک 12شود و این دادگاه پس از انطباق مورد با ماده می

و دادگاه مکلف است تواند در حین طرح دعوي کیفري دادخواست ضرر و زیان خود را تقدیم دادگاه نماید می ی شاکیبه صورت کل :750نکتهتواند جبران تمام یم یشاک«ق.آ.د.ك 14مطابق مادة ،پس .به آن رسیدگی و حکم مقتضی صادر نماید حتی اگر حکم بر برائت متهم دهد

تحت پس از آنکه متهم «ق.آ.د.ك 15به موجب مادة » .از جرم را مطالبه کند یناش الحصولممکن و منافع يو معنو يماد يهاانیضرر و ز بیبه مرجع تعقوست به پرونده یا رونوشت مصدق تمام ادله و مدارك خود را جهت پیر یتواند تصویده از جرم میدانیب قرار گرفت، زیتعققانون 16که در مادة توجه و نکتۀ قابل» کند دادگاهم یرا تسل ان خودیدادخواست ضرر و ز، یدادرس ختم از اعالم تا قبلم کند و یتسل

ست، مگر ین يفریمذکور قابل طرح در دادگاه ک يدعوا اقامه شود، یان ابتدا در دادگاه حقوقیضرر و ز يهرگاه دعوا«اینکه: اخیرالذکر آمده صورت ن یز بوده است که در این يفریک ۀه شود که موضوع واجد جنب، متوجیدر دادگاه حقوق يپس از اقامه دعو یخصوصیآنکه مدع

يفریمطرح و صدور حکم ک يفریان ابتداء در دادگاه کیضرر و ز ياما چنانچه دعوا ،مراجعه کند يفری، به دادگاه کيتواند با استرداد دعویممراجعه یان به دادگاه حقوقیضرر و ز ۀمطالب ي، برايتواند با استرداد دعویم یخصوصیر مواجه شود، مدعیبا تأخ یاز جهات قانون یبه جهت

همین قانون: 17و نهایتا به موجب مادة » ست.یبه پرداخت مجدد آن ن يازیرا پرداخته باشد ن ینه دادرسیقبال هز یخصوصیکند. چنانچه مدعصادر یمقتض يز طبق ادله و مدارك موجود رأین یخصوصیان مدعی، در خصوص ضرر و زيفریک يدادگاه مکلف است ضمن صدور رأ«

يرا صادر و پس از آن به دعوا يفریک ين صورت، دادگاه رأیشتر باشد که در ایقات بیان مستلزم تحقیبه ضرر و ز یدگیه رسکند، مگر آنک ».دینمایم یدگیان رسیضرر و ز

.خواهد بود خارج از نوبترسیدگی به دعاوي چک فوري و :751نکته :باشدنمیموارد صدور چک بالمحل که قابل تعقیب کیفري :752نکته

سفید امضاء چک .1

مشروط چک .2

بابت تضمین یا تعهد باشد. چک .3

.وعده دار و چک بدون تاریخ چک .4

ادعاي مفقود یا سرقت شدن یا جعل چک :موارد امکان صدور دستور عدم پرداخت و اقدامات متأخر بر آن :753نکته کند.می تسلیمگواهی عدم پرداخت صادر و به دارنده ،این صورت بانک با قید دلیل عدم پرداخت چک در :754نکته







۲۰۲

.هفته در مراجع کیفري طرح دعوا نموده و گواهی مخصوص به بانک ارائه دهد یکدهنده مکلف است ظرف دستور :755نکتهداري چک را در حساب مسدودي نگه وجه ،دهندهدر مراجع قضایی یا انصراف دستور بانک مکلف است تا تعیین تکلیف نهایی :756نکته .نماید دارنده عالوه به. تواند به بانک مراجعه و وجه چک را وصول نمایدمی دارنده ،هفته یکدرصورت عدم طرح شکایت پس از :757نکتهدهنده معلوم شود عالوه بر محکومیت دستور دهنده به حبس مقرر در ماده خالف ادعاي دستور اگر دهنده شکایت نماید،تواند علیه دستورمی

.را مطالبه کند کلیه خسارات وارده 7 .نماید جعلمتوقف نمود مگر آنکه بانک ادعاي تواننمیشده و مسافرتی را تضمین هايچکپرداخت :758نکتهخالف برات و سفته) صادرکننده و صاحب حساب متضامنا مسؤول بر: (صدور چک بالمحل به نمایندگی و وکالت از شرکت :759نکته

.باشندمی پرداخت .باشدمی سال پنجمرور زمان دعاوي راجع به اسناد تجاري :760نکته

تجاريقراردادهاي

داللی

تابع احکام یق.ت در موارد سکوت قانون تجارت، عقد دالل 335را به موجب ماده یز است زیو جا ییرضا يعقد یقرارداد دالل :761نکته .وکالت است

ل یتوانند هر زمان که ماین میک از طرفین هر یشود و همچنین عقد منفسخ میک از طرفیبه فوت و حجر هر یقرارداد دالل :762نکته قرارداد را فسخ بکنند.ن یباشند ا

ک مال،ین است نه تملیمتعامل يجاد تعهد برایذات آن ا ياقتضا یعنی .ياست عهد يعقد یدالل :763نکتهانعقاد يگرواسطه يي آمر براندهیدالل در واقع پس از انعقاد عقد، به عنوان نما نیبنابرا .است يتجار يهایندگیجزو نما یدالل :764نکته

کندیاقدام مدا کردن طرف معامله یا پیقرارداد گردد.یشود و آمر ملزم به پرداخت اجرت میانعقاد عقد م يگرا واسطهیدا کردن طرف معامله ین قرارداد دالل متعهد به پیبا انعقاد ا :765نکتهرا قرارداد یست زین اجرت در قرارداد موجب بطالن عقد نیی، عدم تعیوجود معوض بودن قرارداد دالل با .است معوض يعقد یدالل :766نکتهشود و در صورت ین اجرت، سبب بطالن قرارداد نمییر موارد سکوت قانون تجارت تابع احکام عقد وکالت است و در وکالت عدم تعد یدالل

دالل تابع اجرت ن اجرت شرط صحت قرارداد است.ییگردد برخالف اجاره که در آن تعیالمثل مل مستحق اجرتین اجرت وکییعدم تع تجاوز نکند. نامهنییآرفه مقرر در قرارداد است به شرط آنکه از تع

کرده باشند. ین قاعده تراضین (آمر و طرف مقابل او) برخالف اینکه طرفیآمر است مگر ا يبر عهدهپرداخت اجرت دالل اصوال :767نکتهات مربوط ین را از جزییصداقت رفتار کند و ملزم است طرف يانعقاد عقد از رو يگرا واسطهیدا کردن طرف معامله ید در پیدالل با :768نکته

خود مسؤول جبران خسارات وارده است. ير در انجام تعهد قراردادیارتکاب تقص ين صورت به واسطهیر ایبه معامله آگاه سازد در غر ینکه ثابت شود تقصیباشد مگر ایرد نمیگیاو مورد معامله قرار م يکه به واسطه یا جنس مالیدالل ضامن و مسؤول ارزش :769نکته

.کرده است .جه استیشود، تعهد به نتیاست که ضمن انجام معامله به او سپرده م يا اسنادیا و یدالل در خصوص اش تیمسؤول :770نکتهي او که به واسطه ياز عقد یتعهدات ناش يي اجرانمونه منعقد شده باشد دالل ملزم است نمونه را تا خاتمه يچنانچه معامله از رو :771نکته

ف معاف کنند.ین تکلیآمر و طرف مقابل او دالل را از ا یعنیداد نکه دو طرف قراریکند مگر ا يمنعقد شده نگهدار شود:ین مبادله مین طرفیاست که ب ياسناد ير مسؤول صحت و اعتبار امضایط زیشرا اجتماعدالل در صورت :772نکته ي دالل منعقد شده است.باشد که به واسطه ياجات مبادله شده راجع به معاملهو نوشته اسناد .الف







۲۰۳

م کند به طرف مقابل ین بدهد به دالل و دالل تسلیاز طرف یکیسند را یعنی .ن مبادله شودین طرفیق دالل بیجات از طرنوشتهاسناد و . ب ما خودشان سند را مبادله کنند.ین مستقینکه طرفینه ا

اند.دالل معامله کرده يباشد که به واسطه یمربوط به اشخاص مایمستقجات اسناد و نوشته يامضا. ج

که با وساطت يتعهدات در قرارداد ين مسؤول اجرایست و همچنیکنند نیکه به وساطت او معامله م یدالل ضامن اعتبار اشخاص :773نکته ها را ضمانت کرده باشد.از آن یکیا ینکه هر دو طرف معامله و یباشد مگر ایاو منعقد شده نم

ن امر را به طرف مقابل اطالع دهد وید ایم باشد بایا سهینفع یاو انجام گرفته ذ يکه به واسطه ياکه در معامله یدالل در صورت :774نکته شود.یال محکوم میر 3000تا 500از ينقد يباشد مجرم است و به جزاینکه مسؤول جبران خسارت میاال عالوه بر ا

عقد يحال با آمر متضامنا مسؤول اجرام باشد در هر یا سهینفع یآن شده است ذ يکه واسطه ياکه دالل در معامله یدر صورت :775نکته ا نه.ین نکته را به طرف مقابل اطالع داده باشد ینکه ایاست اعم از ا

م در منعقد شدن قرارداد دارد یرمستقینفع بودن دالل نفع غین است که در فرض ذیم بودن دالل در معامله اینفع و سهیتفاوت ذ :776نکته شود.یع به او منتقل میت مبیاز مالک یشود به عنوان مثال بخشیم میعقد سهاز یم بودن دالل در آثار ناشیدر فرض سه یول

یط شکلیث شرایاز ح یدالل دفتر .کند يم و نگهداریتنظ یگر به نام دفتر داللیک دفتر دی يدالل ملزم است عالوه بر دفاتر تجار :777نکتهز ملحق به یجزء باشد دالل مزبور ن ين کسبهیاگر شغل دالل مخصوص به معامالت ب یاست ول يتابع مقررات راجع به دفاتر تجار یمیو تنظ ست.یف مختص تجار نیجزء بوده و مکلف به انجام تکال يکسبهونقل به حمل يبکند هم مثال تصد یهم دالل یعنی .اشتغال داشته باشد ير موضوعات تجاریبه سا یتواند عالوه بر داللیدالل م :778نکته

ي مختلف داللی کند.داشته باشد یا در چند رشته .و وساطت او تمام شده باشد ییشود که معامله به راهنمایافت اجرت میمستحق در یدالل زمان :779نکتهکه به وساطت دالل با آمر یر، پس از آنکه آمر و شخصین تفسیا با .شود که بین دو طرف منعقد گرددیتمام م یمعامله زمان :780نکته گردد.یشود و دالل مستحق اجرت میرا منعقد کردند معامله تمام م موردنظرکند قرارداد یمله ممعا

نکه فسخ شدن یرود مگر این نمیا فسخ شود استحقاق دالل بر اجرت از بیکه با وساطت دالل منعقد شده اقاله و يچنانچه قرارداد :781نکته ا ترك فعل دالل باشد.یقرارداد مستند به فعل

ا یگردد که به موجب قانون ممنوع است ياانجام معامله يواسطه یچنانچه شخص یعنی .معامالت ممنوع فاقد اجرت است یدالل :782نکته دا کند مستحق اجرت نخواهد بود.یباشد طرف معامله پیکه قانونا ممنوع م يامعامله يبرا

ياء و اسنادیاش یا به طور کلیمال موضوع معامله نسبت به یا مخارج داللیوصول مطالبات خود از آمر بابت اجرت يدالل برا :783نکته .ونقلحمل يکار و متصدالعملبرخالف حقار اوست در مقابل آمر حق حبس ندارد یکه در اخت

مخارج و یعنیباشد یانجام تعهد خود متحمل شده نم يکه برا یافت مخارجیکار، دالل اصوال مستحق درالعملبرخالف حق :784نکتهدالل و آمر توافق کنند که یعنی .کرده باشند ین تراضین برخالف اینکه طرفیخود دالل است نه آمر مگر ا يعهدهبر یدالل يهانهیهز

محل دالل را مستحق مخارج بداند. ينکه عرف تجاریا ایآمر باشد يبر عهدهمخارج نکه ید مگر این معامله را اجرا نمایطرفا تعهدات ین کند یه دیا تأدین معامله قبض وجه یاز طرف یکیتواند از طرف یدالل نم :785نکته د مخصوص و مکتوب باشد.یگردد بایا قبض وجه اعطا مین یدالل جهت پرداخت د يکه برا يااجازه .مخصوص داشته باشد ينامهاجازه يمظنه ي داراا کاالیبه دالل عرضه کرده باشد ینیمت معینکه آمر فروش کاال را به قیدالل از معامله با خود ممنوع است مگر ا :786نکته باشد. یبورس یها دو نفر باشند هر کدام مستحق داللاگر دالل نیبنابرا .ده نه حق هر داللین گردیینامه تعنییزان مذکور در آیبه م یحق دالل :787نکته

م خواهد شد.ین آنها تقسینامه بنییدر حدود تعرفه نخواهد بود بلکه حق مزبور در آ







۲۰٤

يکارالعملحق

ز است و در موارد سکوت قانون تجارت تابع مقررات وکالت یجا یاست و مانند عقد دالل ییاست رضا يقرارداد يکارالعملحق :788نکته .استو برخالف اجاره عدم یکار اجرت بپردازد البته مانند داللالعملد به حقیرا آمر بایو معوض است ز يعهد يقرارداد يکارالعملحق :789نکته

المثل خواهد بود.کار، مستحق اجرتالعملن صورت حقیست و در این يکارالعملققرارداد ح ياعتبارین اجرت سبب بییتعن خصوص یدر ا یي رسمتعرفه یشود و برخالف داللین میین تعیطرف یتراض بر اساس يکارالعملن اجرت در قرارداد حقییتع :790نکته

ست.یمطرح نل حقوق و یاص يکار براالعملبا انعقاد قرارداد توسط حق یعنی .گر ناقص استیا به عبارت دیبا واسطه یندگینما يکارالعملدر حق :791نکته

يف مزبور را در ازاینده حقوق و تکالیي دوم نماد و سپس در مرحلهیآیکار به وجود مالعملحق ياز قرارداد ابتدا به عهده و برا یتعهدات ناش کند.یم رالذکر منتقلیل) آمر به شخص اخی(اص يلهیبه وس يانجام تعهدات قرارداد

شود خود او در برابر طرف قرارداد مسؤول ین امر موجب میکند و همیل به اسم خود قرارداد منعقد میکار برخالف وکالعملحق :792نکته باشد. يانجام تعهدات قرارداد

متعلق به شخص يکاال یفات گمرکیشود که تشریاطالق م یا حقوقی یقیبه شخص اعم از حق یکار در امور گمرکالعملحق :793نکته وکالت یدر امور گمرک يکارالعملت حقیتوجه به مراتب فوق ماه با .را به وکالت از طرف آن شخص در گمرك انجام بدهد يگرید باشد.یم

کل گمرك يشغل را از اداره نیمخصوص ا يمگر اینکه پروانه شودینمکار در گمرك پذیرفته العملحقهیچ شخصی به عنوان :794نکته .تحصیل نموده باشد

.فقط یک سال از تاریخ صدور آن است يکارالعملحق ياعتبار پروانهمدت :795نکتهاز انقضاء مدت و یا پرداخت بهاي تمبر قبل دیبادر گمرك باشد يکارالعملحق يمایل به ادامه ،پروانه يدر صورتی که دارنده :796نکته

.پروانه تقاضا کندتمدید آن را از گمرك صادرکننده کاري العملحقپروانه و تسلیم دفتر مخصوص دهد مطلع سازد.یانجام معامله صورت م يکه برا ید آمر را از اقداماتیکار باالعملحق :797نکتهن کرده باشد، ییتع یمتیا فروش مال قید یخر ياگر آمر برا نیبنابرا .ت کندید در انعقاد معامله دستورات آمر را رعایکار باالعملحق :798نکته یشتر از دستور آمر تخطیز از ضرر بیپره ينکه ثابت کند برایمت منعقد کند مگر این قیشتر از ایا بیتواند معامله را به کمتر یکار نمالعملحق

ر نبوده است.یپذکرده و کسب اجازه به موقع از آمر امکان د گردد، متعلق به آمر خواهد بود.یاکه ع ياز معامله هر سود نیبنابرا .کار ممنوع استالعملحق يکسب سود از قبل معامله برا :799نکتهوارده به يهاانین صورت مسؤول جبران زیر ایقسط دهد و در غشیمعامله پ يا برایه معامله کند ید به صورت نسیکار نباالعملحق :800نکته

نکه آمر دستور یاه است مگر ینس يکار مجاز به معاملهالعملن صورت حقیه در عرف معمول باشد که در اینکه فروش نسیآمر است مگر ا .مخالف دهد

نکه آمر صراحتا معامله با خود را به او اجازه یتواند مال خود را به آمر منتقل کند مگر اید است نمیکار، مأمور به خرالعملحقاگر :801نکتهدارد یمت بورسیامله قکه مال موضوع مع ین صورت در فرضیا در .داشته باشد يا بازاری یمت بورسینکه مال موضوع معامله قیا ایداده باشد

ه یمت زمان انجام وکالت را به آمر تأدیا به اصطالح قانون تجارت قیمت زمان معامله با خود ید قیکار با خود معامله کند با العملچنانچه حق کند.اجرت و مخارج را خواهد يکه مجاز به معامله با خود است با خود معامله کند حق مطالبه يکار در مواردالعملکه حق یدر صورت :802نکته

داشت.







۲۰٥

ن معنا که اگر مأمور فروش باشد، در مقابل آمر مسؤول یا به .ستیتعهدات طرف مقابل ن يکار در مقابل آمر مسؤول اجراالعملحق :803نکته داد کند.کار را مسؤول قلمالعملمحل حق يا عرف تجارینکه از طرف مقابل ضمانت کرده باشد یمت معامله نخواهد بود مگر ایپرداخت ق

ن امر ینکه برخالف ایشود که معامله اجرا شده باشد مگر ایافت اجرت میمستحق در یزمان 369کار به موجب ماده العملحق :804نکته قرارداد مستند به فعل آمر باشد. ينکه عدم اجرایا ایکرده باشند یتراض شدهانجامکار متناسب با اقدامات العملا ترك فعل آمر باشد، حقیر از فعل یغ يگریچنانچه اجرا نشدن قرارداد مستند به اسباب د :805نکته

جعاله در قانون مدنی که اگر اجزاء مقصود باالصاله باشند و جعاله منحل شود، عامل به همانند .مشروع) يفایالمثل است (استمستحق اجرت .میزان عمل خود مستحق اجرت است

که متحمل شده است در مقابل آمر حق حبس دارد برخالف دالل. یاجرت و مخارج يمطالبه يکار براالعملحق :806نکتهاگر به حساب و نفع آمر نیهمچن .دیمتحمل شده از آمر مطالبه نما يکارالعملانجام حق يرا که برا یتواند مخارجیکار مالعملحق :807نکته

ین برخالف آن تراضینکه طرفیمگر ا یخالف دالل کند بر تواند از آمر مطالبهین مبلغ را اصال و منفعتا میپرداخت) داده باشد اشیمساعده (پ کار باشد.العملحق يعهده نکه توافق کنند مخارج بریا یعنی .کرده باشند

از ید تعهدات ناشیل محسوب شده و بایکند اصیکار به نام خود معامله مالعملکار و طرف قرارداد، چون حقالعملحق يدر رابطه :808نکته ل است.ین جهت تعهد او مانند تعهد اصیقرارداد را اجرا کند و از ا

و اگر منافع آمر تواند یکار مالعملفروش ارسال شده حق يکار براالعملرود که نزد حق ياالتجارهع مالیم فساد سریاگر ب :809نکتهاو به يندهیا نمایالتجاره در آنجاست که مال یالعموم) محلیالعموم (نه اجازه مدعیمدع اطالعالتجاره را با است مال جاب کند مکلفیا

فروش برساند.

تصدي به حمل و نقل

.به مقصد برساند یب و نقصیچ عیشود محموله را بدون هیو نقل در قانون تجارت با انعقاد قرارداد، ملزم و مکلف م حمل يمتصد :810نکته .جه استیب و نقص در قانون تجارت، تعهد به نتیدر خصوص به مقصد رساندن محموله بدون ع يتعهد متصد یعنی

ر است:یت به شرح زیاز مسؤول يت متصدیاسباب معاف :811نکته وب و ناقص شدن محموله، مربوط به جنس محموله است.یا معیشود که تلف ثابت الف.

ه است.یالا مرسلی کنندهارسالر یبه تقصب و نقص محموله، مستند یا عیکه ثابت شود تلف یدر صورت. ب

داده است. يه به متصدیالا مرسلیکننده بوده است که ارسال یماتیاز تعل یب و نقص، ناشیا عیثابت شود تلف . ج

حدوث توانسته از یز نمیونقل مواظب و محتاط نحمل يچ متصدیه است که هیب و نقص محموله، مربوط به علل قهریا عید.ثابت شود تلف کند. يریآنها جلوگ

را مأمور يگریشخص د یعنید، یواگذار نما يگریونقل پس از انعقاد قرارداد حمل کاال را به شخص دحمل يکه متصد یدر صورت :812نکته تواند خسارتیطرف قرارداد را دارد و نم يده صرفا حق رجوع به متصدیدانیحمل کاال کند و در زمان حمل به محموله خسارت وارد شود ز

به حمل و نقل طبق قواعد مسؤولیت مدنی در مقابل مأمورکه مأمور به حمل است مطالبه کند ولی یرا طبق قرارداد حمل و نقل از شخص مالک مسؤول است.

به آنچه کهان (شخص مأمور حمل کاال) جهت مطالبه و وصول یتواند به عامل زیان میونقل پس از جبران زحمل يمتصد :813نکته ته رجوع کند.ده پرداخیدانیز







۲۰٦

ت:یت از مسؤولیموارد معاففاسد یزند یا ماهیخشکبار کرم م مثال .از جنس خود کاالست یاوقات خسارت ناش یبعض ه از جنس کاال:یخسارات ناش :814نکته

يونقل براحمل ينکه متصدیکند مگر ایجاد نمیونقل احمل يمتصد يبرا یتین گونه خسارات مختص خود کاالست، مسؤولیا چون .شودیم يعاد يهاونیونقل آن را با کامحمل يحمل شود متصد یخچالیون یبا کام یماه یستیاگر با مثال .کرده باشد یحمل آنها تعهد مخصوص

فرستاده باشد. نیبنابرا .کند يبندعدل ید کاال را به نحو مناسبیکاال با يفرستنده ه:یالا مرسلیکننده ر ارسالیاز تقص یخسارات ناش :815نکته

.381ست مگر در مورد ماده یونقل مسؤول نحمل يجه شکسته شود، متصدینشود و در نت يبنددرست عدل یشکستن ياگر کاالا ی یدهد ماهینکه هوا گرم است فروشنده دستور میمثال با وجود ا ه:یالا مرسلیکننده مات ارسالیاز تعل یخسارات ناش :816نکته

جه کاال خسارت یاست دستور حمل بدهد و در نت یو طوفان ینکه هوا بارانیا با وجود ایفرستاده شود يه عادیل نقلیوسا يلهیگوشت به وسن ییکه از طرف آنها تع یرنده کاال را در محل مخصوصیا گیدن به مقصد طبق دستور فروشنده یا بعد از رسینکه کاال قبل از حمل یا ایند یبب

ندارد. یتیونقل مسؤولحمل يند متصدیببجه کاال خسارت یشده است بگذارد و در نتکند ینم ین باره فرقیا در .گرددیرممکن میقرارداد غ ياجرا چون .شودیاگر محموله تلف شود قرارداد حمل خود به خود منفسخ م :817نکته

ن قرارداد از یشدن طرف يانفساخ قرارداد بر اثر .نباشد يو يعهده برن امر یت ایا مسؤولیقانونا مسؤول جبران خسارت باشد و يمتصد د مسترد دارد.یگرفته باشد با یه حمل وجهیبابت کرا يکه متصد یاست و در صورت يتعهدات قرارداد

کننده در را به نفع ارسال یکه مخارج یکار در صورتالعملتواند مانند حقیونقل محمل يمتصد ونقل:حمل يحقوق متصد :818نکته ه مطالبه کند.یالا مرسلی کنندهارسالدن محموله به مقصد متحمل شده است از یا پس از رسیطول حمل

ه حق حبس یالکننده و مرسلوصول اجرت و مخارج نسبت به محموله در مقابل ارسال يکار براالعملونقل مانند حقحمل يمتصد :819نکته دارد.قرارداد بسته و بر اجرت توافق يکننده با متصدارسالرا یکننده است زارسال يعهده برونقل حمل ياصوال پرداخت اجرت متصد :820نکته يپرداخت اجرت به متصد يبرا يا قراردادی یف قانونیست لذا تکلیونقل طرف قرارداد نحمل يه با متصدیالنکه مرسلیاند و با توجه به اکردهم محموله را به او مشروط به پرداخت اجرت و ید تسلتوانیونقل محمل يم شود متصدیچنانچه بخواهد محموله به او تسل یونقل ندارد ولحمل

در مقابل او حق حبس دارد. یعنیمخارج کند م یتسل يد قبول نکند، حق تقاضاینمایمطالبه م التجارهمالونقل بابت حمل يرا که متصد یر وجوهیه مخارج و سایالاگر مرسل :821نکته ه امانت گذارد.یتا ختم اختالف در صندوق عدل ه رایفنکه مبلغ متنازعیمگر االتجاره را نخواهد داشت مال چنانچه .ونقلحمل يکننده و متصدارسال یعنین است یونقل در نوبت اول تابع قرارداد طرفحمل يزمان پرداخت اجرت متصد :822نکته

کننده قبل ارسالنکه یشود مگر ایدن کاال به مقصد مستحق اجرت میپس از رس حمل ين خصوص ساکت باشد، متصدین در ایقرارداد طرف ين صورت استرداد کاال منوط است به پرداخت اجرت متصدیآن را استرداد کند که در ا یعنی .دن محموله به مقصد رد آن را تقاضا کندیاز رس ونقل.حمل نیا .مقرر کرده است سالهکیونقل مرور زمان حمل يه متصدیخسارت) عل ي(دعو یت مدنیمسؤول يدعو يقانون تجارت برا :823نکته

ير از دعوایگر غیان دیب به .ستین محموله قابل استناد نیع يمطالبه يزمان مذکور در دعوا مرور .االجرا و قابل استناد استمرور زمان الزم کنند فاقد مرور زمان است.یونقل طرح محمل يه متصدیه علیالا مرسلیکننده که ارسال ير دعاویسا یت مدنیمسؤول

ورشکستگی







۲۰۷

از سوي غیرتاجر توقف .ها)یتعاون یو حت هاشرکت( یا حقوقی یقیاست اعم از حق تجاربه فقط مختصورشکستگی مقررات :824نکتهي جزء مشمول کسبه. شودیرفته نمیاز تاجر، دادخواست اعسار پذ ق.آ.د.م 512 ماده وفق .اعسار)شود (می تحت عنوان افالس رسیدگی

اعسار کنند.مقررات ورشکستگی نیستند و باید درخواست يکسبه. دهد یورشکستگ دادخواست تجارتد برابر مقررات قانون یباشد بایم یدادرس ينهیاعسار نسبت به هز یکه مدع يتاجر :825نکته

.ن ماده نخواهند بودیجزء مشمول اقانونی با يمالزمهتضامنی، شرکت یورشکستگ شرکت بر شرکاي شرکت: یتأثیر صدور حکم ورشکستگ :826نکته

ورشکستگی شریک ندارد مگر آنکه شرکت منحل شود و طلبکار به شریک مراجعه نماید و شریک از پرداخت طلب عاجز باشد و شخصا نیز .تاجر باشد و طلبکار طرح دعوي نماید و دادگاه توقف شریک تاجر را احراز نماید و حکم به ورشکستگی شریک دهد

.ف است و استمرار عدم امکان پرداخت تا زمان صدور حکم مالك نیستصرف عدم پرداخت دین، موجب توق :827نکتهتوان مـالك می باشد اما توقف در پرداخت دینی رامی ي ورشکستگیضابطه يا تجاریاعم از دیون مدنی ونیتوقف در پرداخت د :828نکته

باشـد توقـف از مؤجـل اگـر دینـی جهیدرنت .باشدتوقف قرار داد که مسلم و منجز باشد اعم از آنکه دین مربوط به امور تجاري یا غیرتجاري پرداخت سالبه به انتفاع موضوع است و دینی هم که محل اختالف باشد و محتاج رسیدگی قضایی باشـد، عـدم پرداخـت آن موجـب توقـف

.مگر آنکه ادعاي تاجر رد شده و دین وي ثابت شود و تاجر از پرداخت آن و اجراي حکم استنکاف ورزد باشدینمصورتی که تـاجر از انجـام تعهـد ماننـد اما درباشد ي توقفضابطهتواند ینم مانند تعهد به انجام امري یرمالیغقف در تعهدات تو :829نکته

یعنی دادگـاه - ازاي مالی آن شده باشد، محکوم به پرداخت مابهقانون مدنی 238ماده شرط فعلی که ضمن عقد بوده خودداري کرده و وفق ياامارهتواند می ،استنکاف ورزد بهمحکومو پرداخت و تاجر از تأدیه - ي متعهد داده باشدي متعهدله و به هزینهبه وسیلهحکم به انجام تعهد بر توقف وي باشد.

اگـر تـاجر در جهینت در .شرط پذیرش دعواي ورشکستگی، توقف در زمان معامله یا زمان سررسید بدهی است نه زمان طرح دعوا :830نکته شود و تـاجر می زمان سررسید یا معامله متوقف باشد و پس از آن در حین رسیدگی امکان پرداخت داشته باشد، قانونا حکم ورشکستگی صادر

.شودینمالبته در رویه قضایی چنین امري واقع .ي اعتبار کندتواند متعاقبا درخواست اعادهمیسال قبل از تـاریخ رسـیدگی 10تواند یک ماه یا یک سال یا می دیون است و محدودیتی ندارد وتاریخ توقف تاریخ وقفه در اداي :831نکته

ق.ت پس از انقضاي مدتی که براي تشـخیص و 538توانند نظر خود را راجع به این تاریخ بیان کنند و وفق ماده می دادگاه باشد و طلبکاران .شودینمی از طرف طلبکاران راجع به تعیین تاریخ توقف قبول شود دیگر هیچ تقاضایمی تصدیق طلب طلبکاران تعیین

اگر ورشکستگی راجع به تاجر متوفی باشد و دادگاه تاریخی را جهت توقف اعالم نکرده باشد، تاریخ فوت، تاریخ توقـف محسـوب :832نکته .شودمی

اجر، اجباري است.ي تاجر و طلبکاران و دادستان اختیاري است اما از سوي خود تاعالم توقف از سوي ورثه :833نکتهشامل تقویم خود يی و دفاتر تجاریدارا حسابصورتتوقف خود را به دادگاه اعالم و ، وفق قانون تاجر باید ظرف سه روز از توقف :834نکته

ـ تخلـف از ا ياجـرا ضمانت .دیم نمایرا به دفتر دادگاه تسلکلیه اموال و قروض و مطالبات و صورت نفع و ضرر و مخارج شخصی ،حکـم ن ی= دادگاه مخیر به محکوم نمـودن تـاجر بـه ياریر اختیورشکستگی به تقص( شـود تواند منجر به صدور حکم ورشکستگی می

.)شودمی ورشکستگی به تقصیرکنید که این اعالم ماهیتا اقرار نیست بلکـه بـرعکس ممکـن توجه .مدیران شرکت است يعهده براین وظیفه هاشرکتدر مورد :835نکته

یعنی طلبکاران) باشـد درنتیجـه دلیـل قطعـی نیسـت و ( يگریدتاجر، اظهار به امري باشد که به نفع خود و به ضرر تیسوءناست بر اساس بررسی کند. قایدقدادگاه باید







۲۰۸

ق.آ.د.م در صورتی که خواهان دعواي مدنی از اتباع بیگانه باشد باید به درخواست خوانـده ایرانـی تـأمین مناسـب 145وفق ماده :836نکته -تـاجر ایرانـی -ي دعـواي توقـف همان ماده چنین الزامی وجود ندارد و خوانـده 5در خصوص دعواي علیه متوقف به استناد بند بسپارد ولی

.درخواست تأمین اتباع بیگانه کند -طلبکار -از خواهان تبعه خارجه تواندینممرکـز اصـلی هـا شـرکت ق.آ.د.م دادگاه صالح براي رسیدگی دادگاه حقوقی محل اقامت تاجر است و در مورد 22و 21وفق مواد :837نکته

.شرکت مالك استشود و اگر تاجر وفق وظیفه قانونی خود اقدام به اعالم توقـف نمـوده باشـد می دادخواست از سوي طلبکاران، به طرفیت تاجر طرح :838نکته

.رفیت طلبکاران و دادستان طرح کندباید دعوا را به ط .باشدمی الیهزار ر 50هزینه طرح دعوا معادل پس .این دعوا غیرمالی است :839نکته .ستین و همچنین قابل رسیدگی در شوراهاي حل اختالف يقابل ارجاع به داور یورشکستگ يدعوا ق.آ.د.م 496ماده وفق :840نکتهتوانـد یي عضو ناظر مـ ه با اجازهیر تصفیباشند، مدینفع میطلبکارها در آن ذأت یکه ه يق.ت نسبت به تمام دعاو 458ماده وفق :841نکته .د احضار شده باشدین مورد تاجر ورشکسته بایرمنقول باشد و در ایمزبوره راجع به اموال غ يرا به صلح خاتمه دهد اگر چه دعاو يدعونکه محکمه یاالجراء نخواهد بود مگر اال باشد، صلح الزمیش از پنج هزار ریا بیم نبوده یاگر موضوع صلح قابل تقو 459ماده وفق :842نکته

ه حق دارد که بـه صـلح اعتـراض یشود و در هر صورت مشارالینامه تاجر ورشکسته احضار مق صلحید در موقع تصدیق نمایآن صلح را تصدف صلح را یخواهد بود تا محکمه تکل یکافاز صلح يریجلوگ يرمنقول باشد برایکه صلح راجع به اموال غ یورشکسته در صورت اعتراض .کند د.ین نمایمع

:ير اجباریبه تقص یورشکستگ

يام عادیا مخارج خانه تاجر ورشکسته در ای یدر مخارج شخص یتیکفایبو ی) ولخرج1بند :843نکته تاجر حسابیب) ریسک غیرمنطقی و 2بند :844نکتهـ ارزان براي به دست آوردن نقدینگی یـا قـرض گـرفتن فروش ای) خرید گران براي معلوم نشدن کمبودهاي تجاري وي 3بند :845نکته ا ی

.با نرخ بهره باال یا گرفتن ربا يهاوامصدور برات سازشی یا خ توقف بر سایر طلبکاران و پرداخت طلب وي.یاز طلبکارها پس از تار یکی) ترجیح دادن 4بند :846نکته

:ياریر اختیبه تقص یورشکستگ

توجه به اینکه پذیرش اینگونه تعهدات با با .دیافت نمایدر یگرفتن تعهدات مالی دیگري بدون آنکه در مقابل عوض بر عهده) 1بند :847نکته .عنهي مضمونباشد مانند قبول ضمان موجب نقل ذمه بدون اجازهمی و خارج از اصول تجاري العادهفوقوضع وي

.به دادگاه اعالم نکرده است تیسوءن) پس از سه روز از تاریخ توقف، آن را با وجود 2بند :848نکتهخود را اعم از قروض یقیت حقیوضع ییا در صورت دارایب بوده و یترتیا بیا دفاتر او ناقص و یکه دفتر نداشته ی) در صورت3بند :849نکته

ن موارد مرتکب تقلب نشده باشد.ینکه در ایمشروط به ا البته .ن نکرده باشدیح معیو مطالبات به طور صح به تقلب: یورشکستگ

و به قصد تقلب.) يعمد( يمفقود کردن دفاتر تجار )1بند :850نکته .يق مواضعه و معامالت صوریتاجر از طر ییاز دارا یان بردن صوري قسمتی) از م2بند :851نکته .تاجر يلهیبه وس ییاز دارا یکردن قسمت ی) مخف3بند :852نکته تاجر براي کم کردن سهم غرمایی (غرما یعنی طلبکاران). يلهیبه وس یي بدهبیشتر نشان دادن متقلبانه )4بند :853نکته







۲۰۹

باشد به مجازات بدون مشارکت مشارالیهورشکسته و توسط یکی از اقواماگر از بین بردن تمام یا قسمتی از دارایی تاجر :854نکتهباشد و یا اقـوام بـا -یر از اقوامغ-شود یعنی در حکم سرقت است اما اگر این امر از سوي سایر نزدیکان می ق.م.ا محکوم 552مقرر در ماده

شوند یعنی در حکم ورشکستگی به تقلب است.می ق.ت محکوم 551ام را بکنند مشمول مجازات مقرر در ماده دمشارکت ورشکسته این اق صدور حکم ورشکستگی و آثار آن:

حکم از مداخله در تمـام امـوال خ صدور یورشکسته از تار محجوریت تاجر و متعاقبا منع مداخله وي در کلیه امور مالی: :855نکته د او گردد ممنوع است.یعا یآنچه که ممکن است در مدت ورشکستگ یخود حت

چـه ارادي و چـه قهـري باشدمی دیآیبه دست م که بعد از صدور حکم یاموال و همچنین شامل اموال موجودتاجر يهاتیممنوع :856نکته (ارث) .ستیگران ممنوع نید یتاجر از مداخله در امور مال :857نکته ست.یخود و دیگران ممنوع ن یرمالیغتاجر از مداخله در امور :858نکتهقانون تجارت از مداخله در کلیه اموال خود ممنوع اسـت و مـدعی 418ماده موجببهورشکسته از تاریخ صدور حکم ورشکستگی :859نکته

طلبکـاران اسـت حـق يهمـه حق متعلقاینکه دارایی ورشکسته يبه واسطه ،صورتی که به اموال او دسترسی داشته باشد در زینخصوصی .نماید مراجعه هیتصف يحقوق خود به اداره يمداخله نداشته و باید براي استیفا

،ق.آ.د.م 337مـاده اگر حکمی مالی علیه تاجر صادر شده باشد و در مهلت تجدیدنظر، حکم ورشکستگی وي نیز صادر شود وفـق :860نکته .شودیم ه شروعیتصف ریبه مدا قرار در مورد ورشکسته یابالغ حکم خیاز تارتجدیدنظرخواهی، د یمهلت جد

ورشکسته شود مراتب از طرف مدیر اجـرا بـه ي حکم مالی،و در جریان اجرا بازرگان بوده هیعلمحکومهرگاه ق.ا.ا.م 33 ماده وفق :861نکته .شود شود تا طبق مقررات راجع به تصفیه امور ورشکستگی اقداممی اعالم هیتصف ریمدتصفیه یا يادارهقـروض ت بـه ه نسبت بـه مـد یفات مقتضیت تخفیبا رعا مؤجلقروض صادر شد ین که حکم ورشکستگیهم 421وفق ماده :862نکتهشـود مگـر در حالـت حـال نمـی قروض دیگران (مسؤولین دیگـر) شود یعنی حال نمی مطالبات اوو این یعنی شودیمبدل م حال

را یا براتیصادر کرده که قبول نشده یا براتیاگر تاجر ورشکسته سفته صادر کرده باشد 422همین مبنا وفق ماده بر ق.ت؛ 422استثنائی ماد ت وجه آن را ه نسبت به مدیفات مقتضیت تخفید با رعایباشند بایا برات میفته طلب ۀوج ۀیکه مسؤول تأد یر اشخاصینوشته باشد؛ سا یقبول

.ندین نمایآن را در سر وعده تأمه یتأد اینقدا بپردازند تواند تراضی کنـد به صورت اختیاري می باشندیا برات میفته طلب ۀوج یۀکه مسؤول تأد یاشخاصشود؛ پس: مطالبات تاجر اجبارا حال نمی

شود.دیون تاجر حال می(البته با لحاظ تخفیف مقتضی). نیست ولو اینکـه هیتأداصلی ضامن ملزم به قبل از رسیدن اجل دین ق.ت 405ماده ضامن وي از این حکم مستثنی است و وفق :863نکته

اگر ضامنی ضمانت 406و 405به عبارت دیگر، به موجب مواد .موجل او حال شده باشد اصلی دینورشکستگی یا فوت مدیون يبه واسطهصـلی زودتـر از سررسـید اجـل بـه دالیلـی مثـل مؤجل کرده باشد (نه حال) صرفا در همان سررسید اجل مسؤول است ولو اینکـه مـدیون ا

کنید در این ماده از چک سخنی به میان نیامده و دلیـل آن ایـن اسـت کـه از نظـر قـانون توجهورشکستگی یا فوت دینش حال شده باشد. .شود )پرداخت( يکارسازنتیجه به محض صدور باید است در وعدهیبتجارت چک سندي حال و

با توجه به تبعیت »حق مطالبۀ دین اصلی مشروط به اخطار قبلی است این اخطار نسبت به ضامن نیز باید به عمل آید. اگر«گه: می 407ماده کند.، تشریفات و شرایط دین نیز تبعیت میعنهضامن از مدیون/مضموندین

است. سقوط و برائت دین ضامناصلی برابر با و با توجه به تبعیت دین ضامن از دین اصلی، سقوط دین 408به موجب مادة کند ولی اگر ضامن، اراده بـر پرداخـت داشـته باشـد، بـراي شدن ضمان مؤجل، تکلیفی براي ضامن ایجاد نمی، حال409و 405با جمع مواد

شود.له تکلیف بر پذیرش ایجاد میمضمون







۲۱۰

ق.م). در حقـوق مـدنی، 273شود (بر خـالف مـادة سبب برائت فوري ضامن میله از دریافت طلب در ضمانت حقوق تجارت امتناع مضمون شود بلکه تکلیف به رجوع به حاکم و تسلیم به او سبب برائت است.له سبب برائت فوري نمیامتناع مضمونتواند به مدیون اصـلی مقامی جانشین او شده و میله پرداخت نمود از باب قائماصلی را به مضمون یند ،که ضامنهمین 411به موجب مادة

لـه دریافـت کـرده مستلزم داشتن اسناد و مدارك و وثیقۀ منقول (در صورت وجود) در نزد ضامن که از مضمون ايهمراجعه کند. چنین مراجع باشد.به ضامن میعنه مضمون انتقال آن وثیقه از سوي تستلزم انجام تشریفاغیرمنقولی باشد م هباشد و اگر وثیقاست می

ق.ت) 423موضوع ماده (تا صدور حکم ورشکستگی بعد از توقف معامالت از بطالن برخی

راجع به نکهیااعم از بالعوضهر نقل و انتقال یهبه و به طور کل -صلح معوضی که عوض آن ناچیز است -یمحابات صلح .الف :864نکته .باشدرمنقول یا منافع یا حقوق مالی یا غیعین منقول

.له که به عمل آمده باشدیبه هر وس مؤجلا یه کردن هر قرض اعم از حال یتأد. ب :865نکتهطلبکاران تمام شـود منظـور معـامالتی مثـل به ضررو دید نمایمقرمنقول تاجر را یا غیاز اموال منقول یهر معامله که مال. ج :866نکته

.رهن است که هر دو شرط مقید شدن و به ضرر طلبکاران را دارد 423 مـاده 3بند و 2بند . درشناخته است اجراقابل قانون تجارت حکم ورشکستگی تاجر را موقتا 417ماده :وحدت رویه يرأوفق :867نکته

جل به هر وسیله که به عمل آمده باشد و هر معامله که ؤم هر قرض تاجر ورشکسته اعم از حال یا يهیتأدقانون تجارت هم تصریح شده که .است اثریبباطل و ،مالی از اموال منقول و غیرمنقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود

کلیـه ،بعضی از بستانکاران وي صادر و اجرا شود او بهحکمی علیه تاجر متوقف در مورد بدهی ،در هر مورد که بعد از تاریخ توقف :868نکتهو تجـارت بـوده قـانون 423باشد مشمول مـاده می که متضمن ضرر سایر طلبکاران تاجر ورشکسته انتقاالت مربوطعملیات اجرایی و نقل و

.است اعتباریبباطل و نیست بلکه مالـک و خواهـان عـین اسـت و ي طلبکاران: در دعاوي استرداد، خواهان دعوي در زمرهاستماع دعاوي استرداد :869نکته

.خواهدمی استرداد آن را از دادگاه التجـاره مالو در حین ورشکستگی، - جارتت انونق 531 و 529مواد موضوع -کار بوده جهت فروش مال خواهان العملحقتاجر :870نکته

.جود باشد قابل استرداد استنزد تاجر ورشکسته مو ئاا جزیآنها کال نیعمادام که و نزد تاجر ورشکسته بوده (فروشـنده) مـال صـاحب از طـرف ورشکسته قیمت آن پرداخت نشـده باشـد، دار و تاجر ین خریمعامله شده و ب التجارهمالهرگاه :871نکته .قابل استرداد است ،در نزد تاجر ورشکسته يگریهر مال متعلق به د یطور کل به .دار باشدیا خرینکه نزد تاجر یاست اعم از ا استردادقابلن آن یکرده و عـ يداریخر دیگريبه حساب ياالتجارهمالو -ت.ق 530ماده موضوع-کار جهت خرید بوده است العملحقتاجر :872نکته

.دار قابل استرداد استیاز طرف خر شده باشداز طرف فروشنده و اگر پرداخت نشده باشدمت آن پرداخت یاگر ق ،موجود استکن هنوز جـنس بـه تـاجر یبه تاجر ورشکسته فروخته ل ياالتجارهمالفردي جارت: ت انونق 533ماده فروش مال به تاجر موضوع :873نکتهم یکه وجه را نگرفته از تسل يااندازهتواند به یم یل در معامله بوده)، آن کسیاورد (تاجر خود اصیکه به حساب او ب یم نشده و نه به کسیتسل

.)قانون مدنی در خصوص خیار تفلیس 533ماده ( داردحق حبس یعنی ؛آن امتناع کند اگر مال فروخته شده و به متصدي حمل داده شده باشد تا آن را به تاجر برساند و در این حـین تـاجر ورشکسـته شـود، فروشـنده :874نکتهالحساب یرا که به طور عل ید وجوهید کننده بااستردا و) مادام که به تاجر تسلیم نشده است( بخواهدتواند استرداد آن را از متصدي حمل می

ي متصـدي اما اگر تاجر مالی را که به وسـیله ه شده به طلبکارها بپردازدیمه تأدیون و بیسیه حمل و نقل و کمیاز بابت کرا ا مساعدتایگرفته ست.یرفته نیاسترداد پذ يدعو ،نباشد يو فروش صوري بارنامه فروخته باشد حمل براي وي ارسال شده است به وسیله

ـ ياضرار بـه طلبکـاران باشـد و متضـمن ضـرر يا براین یمعامالت تاجر به قصد فرار از د :جارتت انونق 424طبق ماده :875نکته ش از یب باشد.یم فسخقابلخ انعقاد یسال از تار دون صورت معامله در ظرف یمت باشد در ایق چهارمکی







۲۱۱

مال ،مالی يهاتیمحکومو کلیه االجراالزمو تعهدات مالی موضوع اسناد نید ياداهر کس با قصد فرار از ق.ن.ا.م.م 4ماده وفق :876نکتهاو جرم تلقی و مرتکب به چهار ماه تا نباشد عملاموالش براي پرداخت بدهی او کافی يدیگري انتقال دهد به نحوي که باقیمانده را بهخود

گردد می انتقال گیرنده نیز با علم به موضوع اقدام کرده باشد شریک جرم محسوب در صورتی کهدو سال حبس تعزیري محکوم خواهد شد و ـ بادنتقال گیرنده بابـت یا مثل آن از اموال ا متیصورت قو در این صورت اگر مال در ملکیت انتقال گیرنده باشد عین آن و در غیر این يهی

.دین استیفا خواهد شدفرار از دیـن قصـد فـروش يبرا ونیمددالیل اقامه نماید که و هرگاه طلبکار به دادگاه دادخواست داده ق.ممکرر 218ماده وفق :877نکته

صورت بدون اجازه دادگـاه حـق فـروش را به میزان بدهی او صادر نماید که در این ياموال وتواند قرار توقیف می دادگاه ،اموال خود را دارد .نخواهد داشت اموال را

:وجود دارد بارهدرایننص قانونی سه: یخ صدور حکم ورشکستگیخ توقف و تاریتار نیب معامالتوضعیت :878نکته جارتت انونق 423 ماده. 1

جارتت انونق 557 ماده. 2

این ماده در هر سه دوره شمول دارد)( تجارتقانون 426 ماده .3

ي طلبکـارانی کـه در ردیـف شود یعنی در طبقهمی رعایتبستانکاران عادي اصل در خصوص ینا تساوي بستانکاران:اصل :879نکته غرماي با وثیقه و حق تقدم نیستند.

اسـت و به تقصیر يعاد یناظر به ورشکستگ که تجارتقانون 423 ادهمدارایی، يدهندهکاهشبر مبناي اصل منع اعمال حقوق :880نکته .بیان نموده است

در بطالن یا صحت قراردادها ياکنندهنییتعتعیین تاریخ توقف نقش ،است مؤثراز آنجا که تاریخ توقف در صحت قراردادهاي تاجر :881نکته و در نتیجه اموال تاجر خواهد داشت.

است. رییتغقابلتاریخ توقف با اعتراض ذینفعان :882نکته توقف همان تاریخ حکم خواهد بود. تاریخ ،تاریخ توقف تعیین نشده باشد ،در صورتی در حکم دادگاه :883نکتهقانون تابع ،ي تصفیه امور ورشکستگی و در موارد سکوتي تصفیه صورت گیرد تابع قانون ادارهدر صورتی که امور تصفیه در اداره :884نکته

تـابع قـانون گیـرد مـی ي تصفیه تشکیل نشده و امور تصفیه توسط مدیر تصفیه و عضو ناظر صورتکه اداره ییهامحلتجارت است ولی در تجارت است.

ـ کل مقـرر نمـوده اسـت: ناظر بر ورشکستگی به تقلب .تق 557ماده دارایی، يدهندهکاهشبر مبناي اصل منع اعمال حقوقی :885نکته ه یخود تاجر ورشکسته محکوم به بطالن است و طرف قرارداد ینسبت به هر کس حت ،خ توقف تاجر منعقد شده باشدیکه پس از تار ییقراردادها

.دیمسترد نما حقذيافت نموده به اشخاص یرا که به موجب قرارداد باطل در یا اموالیر است که وجوه مجبو باشد.یکن میلمنأباطل و ک ،باشد یا مسبوق به تبانی يچنانچه معامله تاجر صور :جارتت انونق 426طبق ماده :886نکته .باطل است ،معامالت تاجر در این دوره جارتت انونق 418 ادهطبق مسوم: دوره معامالتوضعیت :887نکتهوثیقه داشته باشـند یـا نـه حـق ینکهاطلبکاران ورشکسته اعم از : 14/12/1347 – 155شماره یهي وحدت رورأوفق :888نکته

.ایام بعد از تاریخ توقف را ندارند یهتأد یرتأخ خسارت يمطالبه یاما یۀتأد یرتأخ خسارت يمقررات مربوط، طلبکاران ورشکسته حق مطالبه یرقانون تجارت و سا 421و 419، 418مستفاد از مواد :889نکته

) کند و از یاعتبار (حق ةاست که تاجر بخواهد اعاد یقانون مذکور ناظر به زمان 562و 561توقف را از ورشکسته ندارد و حکم مقرر در مواد یتمسؤول ینکهبا توجه به ا«اشعار داشته است: 27/3/99مورخ 788 ةارشم یۀوحدت رو يجزوه رو بروز کرده رأ ینا کریمی،که مال ییآنجا







۲۱۲

قابل یزالذکر از ضامن تاجر ورشکسته نفوق یۀتأد یرعنه باشد، خسارت تأخمضمون یتمسؤول یزاناز م یشب تواندیضامن در هر حال نم .»یستمطالبه ن

چون ورشکسته از تاریخ صدور حکم ورشکستگی به موجب ماده : ت عمومی دیوان عالی کشورأهی یهوحدت روي أر وفق :890نکتهبـه داشـته باشـد عی خصوصی نیز در صورتی که بـه امـوال او دسترسـی اموال خود ممنوع است و مد یهدر کلقانون تجارت از مداخله 418

تصفیه مراجعـه يبراي استیفا حقوق خود به اداره یدو بامداخله نداشته همه طلبکاران است حق دارایی ورشکسته متعلق حق ینکها يواسطهدادگاه جنحه تهران صحیح و مطـابق بـا مـوازین امیستصمیم شعبه ینبنابرا .ورشکسته را به استناد آن توقیف کرددارایی توانینمنماید و

.قانونی استکه پس از اعـالن یاما طلبکاران دوره سوم (اشخاصشود یرما ماند داخل در صف غکه در دوره اول و دوم طلبکار شده یطلبکاران :891نکته

گر را بپـردازد یطلبکاران د ید منتظر بمانند تاجر بدهیطلبکاران با نیا. شوندیرما نماز تاجر طلبکار شوند) داخل در صف غ یحکم ورشکستگ ند.یماند بعدا طلب خود را وصول نما يزیاگر چتاجر و وجوه مطالبات و انجام تعهدات و تقسیم اموال يهایبدهاین عملیات شامل پرداخت عملیات تصفیه و تقسیم: :892نکته

باقیمانده است.عضو ناظر (البته در شهرهایی که اداره تصفیه است این -2مدیر تصفیه -1 :گیردمی از طریق دو مجرا صورت عملیات تصفیه :893نکته ).شودمی توسط اداره تصفیه انجام کالامور شود.می یه شخصی است که از سوي دادگاه براي انجام امور تصفیه ورشکسته تعیینمدیر تصف :894نکتهطلبکار ا یکه با تاجر ورشکسته قرابت نسبی یا سببی تا درجه چهارم دارند ی... اشخاص و 441و 440وفق نظامنامه راجع به مواد :895نکته

توانند به می آنها نی؛ بنابرااما قانون ممنوعیتی براي مدیران شرکت در نظر نگرفته است هستند نباید به مدیریت تصفیه معین شوند ورشکسته سمت مدیر تصفیه انتخاب شوند.

است.ی از طلبکاران احتمالی تاجر ورشکسته پس از تعیین مدیر تصفیه اولین وظیفه وي تهیه صورت :896نکته .ق.ت) 538موضوع ماده باشد (می وقفروزه اعتراض به تاریخ ت 20تهیه صورت مزبور پس از پایان مهلت :897نکتهدهد و یا بر طبق می تجارت قانون 414ماده که تاجر متوقف مطابق یصورت مزبور را مدیر تصفیه با مراجعه به صورت قروض :898نکته

.کندمی خود را تسلیم ننموده باشد تنظیم ییصورت دارادر صورتی که تاجر ورشکسته 449دستور ماده رسمی و الاقل يدر مجله اعالن يلهیوسمدیر تصفیه به ،صورت طلبکاران احتمالی موافق ماده فوق تنظیم گردید پس از آنکه :899نکته

ذیل خود را معرفی کرده و اسناد يهامدت که در کندمی به طلبکاران احتمالی اخطار ،به فاصله پنج روز دیگر کثیراالنتشاریک روزنامه افتیقبض درنماید به دفتردار محکمه تسلیم کرده می که کلیه مطالبات آنها را معین یانضمام فهرستطلب خود یا سواد مصدق آن را به

.دارند :مذکور از این قرار است يهامدت :900نکته .آخرین اعالن نشر خیتاراز ماه کیدادگاه طلبکاران مقیم در مقر يبرا الف.

.اعالن نینشر آخراز تاریخ دو ماهبراي طلبکاران مقیم در سایر نقاط ایران ب.

.از تاریخ نشر آخرین اعالن سه ماه براي طلبکاران مقیم در خارجهج.

و بدون وقفه در محل و روز و ساعتی که شده شروعاز تاریخ انقضاي مهلت مذکور ظرف سه روزتشخیص مطالبات طلبکارها در :901نکته .شودمی گردد تعقیبمی از طرف عضو ناظر معین







۲۱۳

امضاء نموده و ،را نوشته »جزو دیون منظور شد«تصفیه در روي سند عبارت ریمد ،مسلم و قبول شداگر طلب 467ماده وفق :902نکته .کندمی عضو ناظر نیز آن را تصدیق

شود التزام بدهد طلبی را که اظهار کرده می هر طلبکار باید در ظرف مدت و به ترتیبی که به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین :903نکته باشد.می د استفاده نامشروعطلب حقیقی و بدون قص

تشخیص مطالبات تواند در حینمی دارایی منظور شده حسابصورتهر طلبکاري که طلب او تشخیص یا جز ق.ت 464وفق ماده :904نکتهحق نیهم .در تحت رسیدگی است اعتراض نماید فعالشده یا تشخیص سابقاهایی که سایر طلبکارها حضور به هم رسانیده و نسبت به طلب

.خواهد داشت را خود تاجر ورشکسته هم .اندگر به آن اعتراض نکردهیه آن طلب را قبول نموده است و طلبکاران دیتصف يطلبی است که اداره :ق شدهیطلب تصد :905نکتها چند نفر از طلبکاران بدان اعتراض یک ی یه طلب را قبول نموده ولیتصف يادارهاست که یطلب: طلب موقت قبول شده :906نکتهاگر حکم به نفع یرفته است ول معترضسه ینه از کیمحکوم به رد شد هز يدعو اگر .کندیم يدعو ينه خود اقامهیبه هز معترض .اندکرده

مسترد ويز به ین يدعو ينهیشود و هزیشان به عنوان پاداش داده میخواهان صادر شود از آن طلب اعتراض شده تا حد طلب معترض به ا .شودیم

.شوندید میادداشت قی يکه رهینه دارند فقط در صورت غرما برا یطلبکاران :907نکته و است یدگیا فعال در تحت رسیص شده یتشخ یدارای یطلبکارانی که طلبشان جزء صورتاز سوي اعتراض به صورت مطالبات :908نکته

شود.می پذیرفته تاجر ورشکسته .عادي ثبت خواهد شد هايبستانکاري واین قسمت جز ،هرگاه در قبال طلبی اموال شخص ثالثی در رهن بوده باشد :909نکتهجانشین مالصاحبو بستانکار به حق خود برسد دهیفروش رسدر صورتی که مال مورد رهن قبل از تقسیم وجوه حاصله به :910نکته

.به همان نسبت شرکت خواهد کرد يبندسهمبستانکار شناخته شده و در ی تاجر یء مرهون را از رهن خارج و جزء دارایعضو ناظر طلب طلبکاران داراي رهینه را داده و ش يتواند با اجازهیه میر تصفیمد :911نکته

منظور کند.انجام آن را از عضو ناظر ير مزبور تقاضایامده باشد مدیه به عمل نیر تصفین مدییق.ت اگر مهر و موم قبل از تع 443ماده وفق :912نکته

خواهد نمود.که موجب آن شده و نوع یو علل و اوضاع یت ورشکستگیاز وضع يات خود خالصهیخ مأموریروز از تار 15ه ظرف یر تصفیمد :913نکته

کند.یم میتسل العمومیمدعبه را آندهد و عضو ناظر فورا یرا به تشخیص خود تهیه و به عضو ناظر م یورشکستگن به یست و همچنید نیآنها مف داشتننگاهکه ییایمت حاصل کند و اشیا کسر قیع شده و یبا ضایکه ممکن است قر ییایفروش اش :914نکته

شود.می عضو ناظر توسط مدیر تصفیه انجام يه تاجر ورشکسته با اجازهیکار انداختن سرماد و در صورت اختالف محکمه پس از یاسترداد اموال شخص ثالث را قبول نما يب عضو ناظر تقاضایتواند با تصویه میر تصفیمد :915نکته

دهد.یرا م یکم مقتضعضو ناظر ح يدهیاستماع عقرا به صلح خاتمه يتواند دعویعضو ناظر م يه با اجازهیر تصفیمد ،نفع هستندیت طلبکاران در آن ذأیکه ه ينسبت به تمام دعاو :916نکته

.باشد رمنقولیغراجع به اموال يدهد اگر چه دعاوق یدادگاه آن را تصد نکهیا مگرنخواهد بود االجراالزمصلح ،ال باشدیش از پنج هزار ریا بیم نباشد یاگر موضوع صلح قابل تقو :917نکته .کند

مزبور مسترد وجوه. شودیم میدر صندوق دادگستري تسل یشود در حساب مخصوصیافت میه دریر تصفیکه توسط مد یوجوه :918نکته ه.یر تصفیق مدیعضو ناظر و تصد يگردد مگر به حوالهینم

شود صورت می ارفاقی منعقد قرارداد ایمجمع عمومی طلبکارها که براي تصفیه عمل ورشکستگی يمدیر تصفیه در آخرین جلسه :919نکتهرساند صورت مخارج و می شود به اطالع طلبکارهامی طرف عضو ناظر معین که ازخود و متصدیان امر تصفیه را يالزحمهحقمخارج و







۲۱٤

در به مدیر دفتر کتباکه نسبت به آن دارند توانند اعتراضاتیمی سته و طلبکارهاشود و تاجر ورشکمی در دفتر محکمه تودیع الزحمهحقمیزان .پس از رسیدگی به اعتراضات وارده میزان قطعی آن را معین خواهد نمود يادار يجلسهتقدیم دارند و محکمه در ظرف یک هفته

عضو ناظر مکلف به نظارت در 428ماده وفق .کندمی دادگاه ضمن حکم خود یک عضو ناظر تعیینعضو ناظر و وظایف وي: :920نکته .ان آن استیو سرعت جر یاداره امور راجعه به ورشکستگ

کنید توجه .شودیتوسط عضو ناظر انجام م ،مهر و موم اموال تاجردهد و می دادگاه در حکم خود امر به مهر و موم نیز :مهر موم :921نکته .ي تصفیه استاداره يبر عهدهز که در صورتی که اداره تصفیه در محل باشد این امر نی

ي عضو مزبور برداشتن دهیبه عقکه ید مگر در صورتید فورا به توسط عضو ناظر به عمل آی.ت مهر و موم باق 434وفق ماده :922نکته د فورا شروع به برداشتن صورت شود.ین صورت بایا در .ک روز ممکن باشدیتاجر در ییصورت دارا

ن محل و روز و ساعت جلسه جهت ییمطالبات: پس از تهیه صورت طلبکاران توسط مدیر تصفیه، تعتعیین روز و محل تشخیص :923نکته گیرد.می امر و دستور به ابراز دفاتر طلبکارها توسط عضو ناظر صورت نیهمچن .گیردمی عضو ناظر صورت توسط ص مطالبات،یتشخقانون تجارت از مهر و 444اء ذکر شده در ماده یکردن اش ه و همچنین مستثناءیر تصفیمد يق طلب طلبکاران: پس از امضایتصد :924نکته

گیرد.می ف آنها توسط عضو ناظر صورتیموم و رفع توقتکلیف شکایت را و به شکایت واصله رسیدگی نموده سه روزعضو ناظر باید در ظرف :شکایت از عملیات مدیر تصفیهرسیدگی به :925نکته

به محکمه شکایت نمود. ممکن استتصمیم عضو ناظر از .معلوم کند. نظر خود تغییر مدیر تصفیه را از محکمه بخواهده او و یا ب يهايورشکسته طلبکارتواند برحسب شکایت موجه تاجر می عضو ناظر :926نکته

.دیمراجعه نماتواند به محکمه می ناظر در ظرف ده روز به شکایات واصله رسیدگی نکند شاکی که عضوصورتی دره یفحل اختالف در طلب متنازع يت به دادستان و گزارش برایم گزارش خالصه وضعیمنازعات و تسل یتمامگزارش دادن: گزارش :927نکته

.شودمی توسط عضو ناظر انجام یق قرارداد ارفاقیتصد يصدور رأ يگزارش در راستا وخود درخواست ییاش را از داراخانوادهتواند نفقه خود و یاعاشه نداشته باشد م يبرا يگرید يلهیکه وس یتاجر ورشکسته در صورت :928نکته .کند

آن را براي تعیین و ،دارند یطلبکارانی که حق انعقاد قرارداد ارفاق یو رقم يعددت یعضو ناظر نفقه و مقدار آن را با موافقت اکثر :929نکته دهد.می ب به محکمه ارائهیتصوح بودن یکه طلبکاران به صح يخ موعدیاز تار روز 8ظرف عضو ناظر مشاوره در انعقاد قرارداد ارفاقی: يدعوت از طلبکاران برا :930نکته

ا موقتا قبول شده یق یو تصد صیتشخ هاآنه طلبکارانی را که طلب یکل ،دادگاه دفترمدیر توسط) ق.ت 467ماده ( دهندیطلب خود التزام م کند.یجهت مشاوره در انعقاد قرارداد دعوت م

از کلیه مذاکرات و تصمیمات مجمع عمومی طلبکاران راجع به قرارداد ارفاقی. مجلسصورتتهیه :931نکتهتوانند با ارفـاق بـه می طلبکاران -اعم از مثبت و منفی –پس از تعیین و مشخص شدن دارایی تاجر ورشکسته قرارداد ارفاقی: :932نکته

.ادامه کار و تجارت به تاجر داده شود يتاجري که ورشکستگی وي معلول تقلب نیست قرارداد ارفاقی منعقد کنند تا اجازه .کندمی منعقد را آن تاجر ،ورشکستگیاست که پس از توقف و صدور حکم ياولین عقدقرارداد ارفاقی :933نکتهبا تاجري که به عنـوان اما قرارداد ارفاقی تنظیم نمود توانمی است تحت تعقیببا تاجري که به عنوان ورشکستگی به تقلب :934نکته

قرارداد ارفاقی تنظیم نمود. تواننمیشده است محکومورشکستگی به تقلب عمـومی در محـل و روز و سـاعت مجمـع .اسـت پـذیر امکـان قرارداد ارفاقی پس از اجراي مراسم مقرر در قانون 476وفق ماده :935نکته

.کنندمی توسط عضو ناظر حضور پیدا شدهتعیین :تنظیم قرارداد ارفاقی تشکیل و رسمیت جلسه ت الزم جهتیاکثراشخاص و :936نکته

.تواند وکیل اعزام کندمی باید حضور داشته باشد مگر در صورت عذر موجه که شخصاشخص تاجر ورشکسته .1







۲۱٥

.ناظر که سمت ریاست جلسه را نیز دارد عضو .2

کل مطالبات تشخیص و تصدیق شـده یـا چهارمسهبا داشتن حداقل -یا وکیل آنها–نفر از طلبکاران یک نصف به عالوه حداقل .3 .موقتا قبول شده

کنـد و بـه مـی مدیر تصفیه گزارش وضعیت ورشکستگی و اقدامات و عملیات صورت گرفته را در جلسه مطـرح ترتیب جلسه: :937نکته .کندمی تنظیم مجلسیصورترسد و از کلیه مذاکرات عضو ناظر می امضاي وي و عضو ناظر

.برسد ق محکمهیتصدد به یباو معتبر شود االجراالزمبراي اینکه یقرداد ارفاقرا :اجراي قرارداد ارفاقی :938نکته یعنی ظرف یک هفته پس از تنظیم قرارداد ارفاقی).( شودمی تصدیق محکمه پس از پایان مدت اعتراض به قرارداد ارفاقی انجام :939نکتهخ انعقاد یک هفته از تاریتوانند ظرف یرا دارند م ارفاقیکه حق شرکت در قرارداد یه طلبکارانی: کلیقاعتراض به قرارداد ارفا :940نکته

شود.یابالغ م )(هر دو خود تاجرو هیر تصفیمدبه یقبه قرارداد ارفا اعتراض. به آن اعتراض کنند یقرارداد ارفاقرا وارد ندانـد، قـرارداد شود ولی اگر اعتراض می اگر اعتراض وارد باشد دادگاه اعتراض را تصدیق نموده و قرارداد ارفاقی کال بالاثر :941نکته

.شودمی کند و از این زمان قرارداد مذکور معتبرمی ارفاقی را تصدیق بـه .شـود مـی قطعـی انـد نمودهبا تصدیق این قرارداد، نسبت به طلبکارانی که قرارداد را تصدیق اثر تصدیق قرارداد ارفاقی: :942نکته

تاجر به وي مسترد شده و تاجر فعالیت تجاري خود را از سـر هايحسابشود و دفاتر و می با تصدیق قرارداد ارفاقی تاجر از حجر خارجعالوه .گیردمی

طلبکـاران را از گونـه ایـن است و تاجر باید سهم اثربیتصدیق قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکاران معترض و مخالف قرارداد ارفاقی :943نکتهسبت به دارایی آتیه تاجر ندارند مگر پس از تأدیه تمام طلـب طلبکـاران موافـق و دارایی زمان توقف پرداخت کند و اینگونه طلبکاران حقی ن

.حاضر در قرارداد ارفاقی روز از تصدیق قرارداد ارفاقی در دادگاه، آن را امضاء کننـد ماننـد طلبکـاران گـروه اول 10اگر طلبکاران مخالف و معترض، ظرف :944نکته شوند.می

ورشکستگی مجدد -3 فسخ -2 بطالن -1طرق منتفی شدن قرارداد ارفاقی: :945نکته کرد. ياقامه دعو يه ویتوان علیفسخ قرارداد م يبرا ،عمل نکند ارفاقیط قرارداد یتاجر به شرا چنانچه: فسخ قرارداد ارفاقی :946نکته :یقابطال قرارداد ارفا :947نکته

ورشکسته به تقلب اعالم شود. تاجر .1

ان ننموده یرا ب یزان واقعیله و تقلب به کار برده و میا قروض خود حی ییزان دارایمعلوم گردد تاجر در م یاز انعقاد قرارداد ارفاق بعد .2 .است

شـود و طلبکـاران مـی : در این فرض مجددا عملیات تصفیه آغـاز )ق.ت 503و 502و 501(موضوع مواد ورشکستگی مجدد :948نکتهدت قرارداد ارفاقی، تاجر مقداري از دیون خود را پرداخته باشـد گیرند و اگر در ممی موافق قرارداد ارفاقی و طلبکاران جدید، در صف غرما قرار

.شودمی از دیون طلبکاران کسر ،بدیهی است که این مقدارسابق يکند اما محتمل است آنها همان اعضاین میید تعیه جدیر تصفیدادگاه عضو ناظر و مد یقا ابطال قرارداد ارفایپس از فسخ :949نکته

باشند.له اعالن در روزنامـه ید فورا به وسیبا هیر تصفیمدکند؛ ین مییتع يناظر ه و عضویر تصفیدادگاه مد یقارفاپس از ابطال قرارداد :950نکته

ابراز کنند. یدگیرس ياسناد مطالبات خود را برا ماه یکظرف د را اگر باشند دعوت کند که در یجد يطلبکارها .اعتبار و شهرت تاجر بازگشت :اعتبار ياعاده :951نکته







۲۱٦

هر تاجر ورشکسته که کلیه دیون خود را با متفرعات و مخارجی که به آن تعلق گرفتـه اسـت حقی یا حقیقی:ي اعتبار اعاده :952نکته .نمایدمی اعاده اعتبار بپردازد حقا کامال دو حالت اعاده اعتبار حکمی وجود دارد: در: قانونیي اعتبار حکمی یا اعاده :953نکتهرا عمل نموده یط قرارداد ارفاقیمفاد و شرا و دیاثبات نما یاعالن حکم ورشکستگخ یاز تار سال 5ظرف صحت عمل خود را در تاجر الف.

.دیرا که به موجب قرارداد به عهده گرفته پرداخت نما یو وجوه

.ندینما يه طلبکاران ذمه تاجر را بریا کلیت دهند یه طلبکاران به اعاده اعتبار تاجر رضایکل زمانی.ب

ي عبارت دیگر صدور حکم مبنی بر رد اعاده به ؛است طرحقابلمجددا تیقطعخ یاز تار ماه 6از پس اعتبار رد شود ياگر اعاده :954نکته اعتبار مثل رد ادعاي اعسار اعتبار امر مختومه ندارد.

ا یـ يکه به مجازات سـرقت، کالهبـردار بوده +تاجريورشکسته به تقلب که تاجري عدم قابلیت درخواست اعاده اعتبار: :955نکتهاعتبـار يتقاضـاي اعـاده توانندنمیتجارتی ياند از جنبهت نکردهیثیح يجزایی اعاده يمادام که از جنبه باشد محکوم شدهانت در امانت یخ

کنند.بـه ماه یکمدت توانـد در یافت نکرده میکه طلب خود را کامال در يهر طلبکار :اعتبار ياعتراض به دادخواست اعاده :956نکته اسناد مثبت طلب. يضمیمه به کنداعتبار اعتراض ياعاده دادخواستبه اظهارنامه يلهیوس

ظـرف تواننـد یمعترض م يو طلبکارها العموممدعیاعتبار و ياعادهعدم یمدع :تجدیدنظرخواهی از حکم اعاده اعتبار :957نکته ي اعتبار تجدیدنظرخواهی کنند.اعاده از اعالم حکم روز 20سازمانی دولتی است که تحت نظارت قوه قضاییه قرار دارد و داراي کارمندان تصفیه و :اداره تصفیه امور ورشکستگی :958نکته

.کنندابزارهایی است که امر تصفیه را تنظیم و تسهیل میاین اداره و طبق مقررات قانون اداره تصفیه يتصفیه امور ورشکستگی دایر شده است، امر تصفیه به وسیله يدر نقاطی که اداره :959نکته

.پذیردنامه آن، انجام میامور ورشکستگی و آیینخ یکه تا آن تار یه اعالم شود امور ورشکستگیل اداره تصفی: در هر حوزه که تشکي تصفیهتوسط اداره هاشرکتتصفیه :960نکته

.ندینما ياقدام خوددار هرگونهد از یکارمندان ناظر باه و یران تصفیده و مدیه گردیي تصفل ادارهیافته تحویخاتمه نافته است، طبق مقررات قانون اداره یه خاتمه نیل اداره تصفیه آنها در موقع اعالم تشکییی که تصفهاشرکت یات ورشکستگیعمل :961نکته افت.یادامه خواهد نامهنییآه و یتصفتصفیه پرونده را دریافت ياداره سیرئپس از اینکه :حکم صادرکنندههاي دریافت شده از دادگاه رسیدگی به پرونده :962نکته

طبق ،دهدکه یک مدیر تصفیه انجام می طورهماندهد تا وي امر تصفیه را تصفیه ارجاع می يکرد پرونده را به یکی از کارمندان اداره .تصفیه و نیز طبق قوانین تجارت انجام دهد ينامه ادارهمقررات و آیین

.باشددر آیین دادرسی مدنی می ذکرشدهرد همان موارد موارد .مشمول مقررات رد دادرس استه، کارمند اداره تصفی :963نکتهاما در صورت شوندینمیات دین، مهر و موم نمستثمهر و موم نمودن اموال و درو مهر يبردارصورتشامل : اقدامات اولیه :964نکته

.شوندمی دارایی درجنماید مگر اینکه بتواند تحت نظارت خود ها میها، کاالها و کارخانهتصفیه اقدام به بستن و مهر و موم نمودن انبارها، مغازه ياداره :965نکته

.آنها را اداره نماید .نکه بتواند آنها را تحت نظارت خود اداره کندیکند مگر ایتصفیه اقدام به مهر و موم اموال تاجر م ياداره :966نکته .ماندیم یکه الزم بداند مهر و موم باق یکند و آنها را مهر و موم کرده تا وقتیممکن اقدام به حفاظت اموال ماداره به طرق :967نکته .گرددید میجزء صورت اموال ق یرد ولیگیار ورشکسته قرار مین تحت اختیمستثنیات د :968نکته







۲۱۷

ياداره ءصورت اقتضا در .تصفیه قرار دهدق.ا.ت مکلف است خود را در اختیار اداره 21تاجر متوقف طبق ماده : توقیف تاجر :969نکته .تواند اقدام به جلب او بنمایدتصفیه می

.ن تکلف معاف شده باشدیحا از این صریار اداره بگذارد مگر ایه خود را در اختیتاجر متوقف مکلف است در مدت تصف :970نکتهتواند می تصفیه يتاجر متوقف الزم باشد اداره فیتوق چنانچه. دیاقدام به جلب نما رأساتواند یه میتصف يدر صورت اقتضا اداره :971نکته

.بخواهد دادگاهف او را از یقرار توق .دیآیبه عمل م هیتصف يدستور ادارهف از تاجر به یرفع توق :972نکتها چند یک ی يتواند بر حسب تقاضایم ن صلحیامکند یاز اموال خود را مخف یا قسمتیکه تاجر فرار کرده یدر صورتهمچنین :973نکته

اطالع دهد. العمومیمدعنفر از طلبکاران فورا اقدام به مهر و موم اموال تاجر کند و بالفاصله اقدامات خود را به پست و گمرك بخواهد که در مدت تصفیه کلیه يتواند از ادارهتصفیه می يق ا.ت: اداره 10به موجب ماده : تفتیش مراسالت :974نکته .هایی که به عنوان متوقف ارسال گردیده براي آن اداره بفرستدها و بستهبرگ .دهد ي کارادامه ياو اجازه تجارتخانه ورشکسته جلوگیري کرده و به شدناز تعطیلتصمیم گرفته و رأساتواند می اداره تصفیه :975نکته عادي و اختصاري. باشد:تصفیه بر دو نوع می :976نکتهتصفیه حاصل فروش اموالی که صورت آنها را برداشته کافی يقانون تصفیه اگر به نظر اداره 23طبق ماده بر تصفیه اختصاري: :977نکته

روز 10برخی از طلبکاران، ظرف مدت نماید مگر اینکه مزبور اقدام به تصفیه اختصاري می يبراي پرداخت هزینه ورشکستگی نباشد اداره است تصفیه عادي را نموده و هزینه آن را هم بپردازند.درخوی علیه ورشکسته یدارد که هر کس ادعانماید و در آن اعالم میاختصاري، متصدي پرونده به انتشار آگهی مبادرت می يدر تصفیه :978نکته

تصفیه اعالم نماید. يدارد ظرف چهل روز به ادارهکند ـ بدون رعایت تشریفات ـ اقدام به فروش اموال و تقسیم وجوه حاصله سپس به هر ترتیب که منافع بستانکاران اقتضاء :979نکته .داردنماید و ختم عمل تصفیه را اعالم میمی

بداند ممکن است به یاداره مقتضهرگاه ذلکمع شوندینماختصاري بستانکاران براي تشکیل جلسه دعوت يدر مورد تصفیه :980نکتهورشکسته پیشنهاد قرارداد ارفاقی نموده باشد در این مورد باید جلسه وسیله تشکیل جلسه جلب نظر آنها را بنماید ولی در صورتی که

دعوت شود.بستانکاران حو مقتضی اقدام به فروش تصفیه به ن يمجدد به عمل نیامده و اداره دهیبه مزااقدام شدهیابیارز يدر صورت نبودن خریدار به بها :981نکته

.آن خواهد نمودشود ولی صورت تقسیم می دارایی صادر تیکفاعدمقانون به عمل آمده و سند 47و 46تقسیم وجوه حاصله طبق مدلول مواد :982نکته

نشده و تقسیم موقت سهام نیز به عمل نخواهد آمد گذارده هیتصف يبراي مراجعه اشخاص ذینفع در ادارهورشکستگی باشد و یا یکی از طلبکاران يصورتی که دارایی شخص ورشکسته کافی براي پرداخت هزینهدر : عادي يتصفیه :983نکته

پذیرد.تصفیه و قانون تجارت انجام می يآن را بپردازد، تصفیه طبق تشریفات اداره يهزینه .شود تا براي تشخیص و تصدیق طلب مراجعه کنندمی طلبکاران به آگهی: :984نکتهکـه دعـاوي تـاجر در آن مطـرح اسـت و همچنـین ییهادادگاهرونوشت آگهی به واحدهاي اجرایی حوزه ورشکسته و دادسراها و :985نکته

شود.می در آن اقدام به بیمه نموده است ارسال احتماالکه تاجر يامهیبي هاشرکتي طلبشان تصدیق یا موقتـا قبـول شـده بـه وسـیله قانون اداره تصفیه پس از رسیدگی به مطالبات، بستانکارانی که 38وفق ماده :986نکته

ي اقدام بـه قرارداد ارفاقی تنظیم نشود اداره اگر .شودمی قید نامهدعوتشوند و اگر درخواست قرارداد ارفاقی شده باشد در می اخطاریه دعوت کند.می تقسیم و فروش اموال







۲۱۸

مفاصاحساب مالیاتی یا بـدون لیاز تحصتقسیم دارایی اشخاص حقوقی منحل شده قبل مستقیم، يهااتیمالقانون 88 وفق ماده :987نکته .معادل میزان مالیات مجاز نیست نیتأمسپردن

اظهارنامه خالف واقع و مدیران تصـفیه در صـورت عـدم میتسل ای آخرین مدیران شخص حقوقی در صورت عدم تسلیم اظهارنامه :988نکتهو کلیه کسانی که دارایی شخص حقوقی متضامنا خص حقوقی و شرکا ضامن موضوع قانون تجارتش يهاضامنرعایت مقررات و ضامن یا

رکـرد یدو زیان جرائمول پرداخت مالیات و ؤدارایی شخص حقوقی نصیب آنان شده است مس که ازبین آنان تقسیم گردیده به نسبت سهمی .به شخص حقوقی خواهند بود متعلقه

چهـارم سـه يدارنـده کـه يت عـدد یأت طلبکاران با اکثریشود مگر هیده فروخته میب مزایاموال متوقف به ترت فروش اموال: :989نکته .ن داردیمت معیا در بازار قیمال در بورس کهیوقت یات دهند یرضا هستند مطالبات

قـه دارنـد یبستانکارانی که نسبت به آن حق وثت ینکه رضایده فروخت مگر ایر مزایق غیتوان به طرینم نیز قه رایوثداراي اموال :990نکته .جلب شود

و اموالی که در معرض تنزل قیمت هستند و اموالی که داراي قیمت مشخص بازاري هستند بـه طریـق مزایـده یفاسدشدناموال :991نکته .ثمن را بپردازد ظرف سه ماهاموال را باید به طریق نقدي فروخت مگر آنکه ضمنا .روندینمفروش

ورشکسته به نفع خود طرف معامله واقع ییدوم نسبت به دارا يدوم از طبقه يا کسانشان تا درجهیه یتصف يکارکنان ادارهچنانچه :992نکته شود.یم یب انتظامیآنها باطل و متخلف تعق يشوند معامله

هر شـیئی ياالترین بهاو ب دهیمدت مزاباید نام اشخاصی که مباشر مزایده بوده و همچنین تاریخ و محل و مجلسصورت نیدر ا :993نکته .نمایندمی امضاء هیاداره تصفیا کارمند سیرئرا مجلسصورت و در آن قید شود

را تا روزي که براي مزایده شدهیابیارز رمنقولیغمال يصدي پنج بهاکنند باید می شرکت رمنقولیغمال يکسانی که در مزایده :994نکته .تصفیه بسپارند يمقرر شده به صندوق اداره

تعهد خود نگردد خسارت وارده از مبلغ سـپرده يپیشنهاددهنده حاضر به اجرا آنکههرگاه پرداخت بها در موعد مقرر انجام نگیرد یا :995نکته د.برداشت خواهد ش

ییـ سند را سند انتقـال اجرا نی. اشودمی یا بستانکار منتقل دهیبرنده مزامال مورد مزایده به موجب سند رسمی به يبعد از مزایده :996نکته .شودمی و داراي تمام اوصاف سند رسمی مالکیت است و در نهایت نیز در دفتر اسناد رسمی انتقال انجام و ثبت نامندمی

موقت تهیه نموده و اعالم نماید که میصورت تقستصفیه يقانون اداره 48اداره تصفیه باید براي تقسیم موقت سهام بر طبق ماده :997نکته .بستانکاران گذارده خواهد شد در دسترس ظرف مدت ده روزصورت تقسیم در

به نتیجه نرسیده باشد سهمی که براي او منظور شده کنار گـذارده موقت سهامهرگاه دعواي مربوط به بستانکاري در موقع تقسیم :998نکتهاي برگشـت فـرع بـر مگر آنکـه است قبل از رسیدن موعد به آنها پرداخته نخواهد شد مؤجل هاآنبستانکارانی که طلب شود و همچنینمی

قانونی از طلب خود رضایت دهندبـراي تنظـیم و شـده باشـد یورشکسته قطعشود که کلیه دعاوي مربوط به دارایی و بدهی می صورت تقسیم نهایی وقتی تنظیم :999نکته

.تصفیه گردید قانون اداره 45صورت قطعی الزم نیست منتظر مازاد مذکور در ماده ـ توانـد ا یدادگاه استان م سیرئ البته. ه شودیتصف ماه 8ظرف خ وصول حکم آن به اداره ید از تاریبا یامور ورشکستگ :1000نکته ن مـدت را ی .دید نمایتمد

.اعالم خواهد شد یخاتمه ورشکستگ م اموالیتقسپس از :1001نکته

گزیدة مواد مهم قانون تجارت

تجار و معامالت تجارتی







۲۱۹

قرار بدهد. یخود را معامالت تجارت یشغل معمولاست که یتاجر کس -١ماده

ل است:یاز قرار ذ یمعامالت تجارت -٢ماده

ا نشده باشد.یدر آن شده باشد یاعم از اینکه تصرفات قصد فروش یا اجارهبه مال منقولل هر نوع یا تحصید یخر -١

که باشد. یهر نحو ا هوا به یا آب ی یبه حمل و نقل از راه خشک یتصد -٢

از شود یجاد میامور ا یانجام بعض یکه برا یساتیتأسبه هر نوع یتصدن یو همچن یا عاملیون) و یسیکاری (کمالعملحقا ی یدالل اتیعملهر قسم -٣ ره.یو غ رسانیدن ملزوماتو هیتها ی خدمهدا کردن یا پی یمعامالت ملکل یتسه لیقب

نباشد. یرفع حوائج شخص یبرا مشروط بر اینکهس و بکار انداختن هر قسم کارخانه یتأس -٤

یات حراجیبه عمل یتصد -٥

یعموم یهاشگاهیبهر قسم نما یتصد -٦

یو بانک یات صرافیعمل هر قسم -٧

رتاجر باشدیا غیاعم از اینکه تاجر یبرواتمعامالت -٨

یر بحر یو غ یبحر مهیبات یعمل -٩

و معامالت راجعه به آنها یخارجا ی یداخل یرانیو کشت ید و فروش کشتیسازی و خر کشتی -١٠

شود:یمحسوب م یاز آنها تجارت یکیا ین یل به اعتبار تاجر بودن متعاملیمعامالت ذ -٣ماده

هاو کسبه و صرافان و بانک ن تجاریبه معامالت یکل -١

د.ینمایخود م یج تجارتیحوا یر تاجر برایا غیکه تاجر یه معامالتیکل -٢

ند.ینمایارباب خود م یامور تجارت یبراا شاگرد تاجر یا خدمه یکه اجزاء یه معامالتیکل -٣

.یهای تجارتشرکته معامالت یکل -٤

.شودیمحسوب نم یوجه تجارتهیچبه رمنقولیغمعامالت -٤ماده

ست.ین یثابت شود معامله مربوط به امور تجارت مگر اینکهمحسوب است یه معامالت تجار، تجارتیکل -٥ماده

تجاریدفاتر

دهد داشته ین دفاتر قرار میمقام اه به موجب نظامنامه قائمیرا که وزارت عدل یگر یا دفاتر دیل یکسبه جزء مکلف است دفاتر ذ یبه استثنا یهر تاجر -٦ماده باشد.

دفتر روزنامه -١ دفتر کل -٢







۲۲۰

یدفتر دارائ -٣ هیدفتر کپ -٤نده ادارة ثبت (که مطابق نظامنامه وزارت یدر آن نوشته شده باشد به توسط نما یزیقبل از آنکه چ هیبه استثناء دفتر کپ ٦دفاتر مذکور در ماده -١١ماده

انه هر ید سالیباشد. در موقع تجد یبینمره ترت ید اوراق آن دارایبا یست. ولیمزبور الزم ن یامضا هیدفتر کپ یبرا شود) امضاء خواهد شد.ین میه معیعدل قانون ثبت اسناد است. ١٣٥ال و به عالوه مشمول ماده یخواهد شد. حق امضاء از قرار هر صد صفحه با کسور آن دو ر تین ماده رعایدفتر مقررات ا

ن یدن، حك کردن و همچنیخ در صفحات مخصوصه نوشته شود. تراشیب تار ید به ترتیه معامالت و صادرات و واردات در دفاتر مذکوره فوق بایکل -١٣ماده یهر سال ختمرا از تمام دفاترد ین سطور نوشتن ممنوع است و تاجر بایا بیه و یمعمول است و در حاش یسیکه در دفترنو ش از آنچهیبد گذاشتن یسف یجا

نگاه دارد. سال ١٠الاقل تا

مرتب شده باشد ن قانونیا مطابق مقرراتکه یبرند در صورتیخود بکار م یامور تجارت یکه تجار برا یر دفاتر یساو ٦دفاتر مذکور در ماده -١٤ماده ه صاحب آن معتبر خواهد بود.یصورت فقط بر عل نیر ایدر غت خواهد داشت و یسند یدر امور تجارت، ن تجاریب

نامه دفتر ثبت تجاریاز آیین

های تجارتی دفتر مخصوصی های بازرگانی و شرکتبنگاهشود به منظور ثبت نام بازرگانان و در هر محلی که اداره یا دایره یا شعبه ثبت تشکیل شده یا می - ١ماده به نام دفتر ثبت تجارتی تأسیس خواهد شد.

های تجارتی ایرانی و خارجی که مرکز اصلی آنها یا تجارتخانه آنها در ایران بوده و یا اینکه در خارجه باشد ولی های بازرگانی و شرکتکلیه بازرگانان و بنگاه - ٢ماده .نامه در دفتر مذکور در ماده یک به ثبت برسانندبه یا شعبی دارند باید نام خود را طبق مقررات این آییندر ایران شع

های تجارتیشرکت

ها و قواعد راجع به آنهادر اقسام مختلف شرکت عام و خاص یهای سهامشرکت

.نباشد یامور بازرگان ات آنینکه موضوع عملیا ولوشود یمحسوب م یبازرگانشرکت یشرکت سهام -٢ماده

د کمتر ینبا الیمیلیون ر یکاز خاص یسهامهای ه شرکتیو سرما الیون ر یلیپنج ماز عام یسهام یهاشرکت هیسرماس، یدر موقع تأس -٥ماده زان یتا م هیش سرمایافزانسبت به ك سالیظرف د ین ماده کمتر شود، بایس به هر علت از حداقل مذکور در ایه شرکت بعد از تأسیکه سرما یباشد. در صورت

از انحالل آن راتواند یم نفعیهر ذوگرنه ابدیر شکل ییتغهای مذکور در قانون تجارت از انواع شرکت یگر یا شرکت به نوع دید یحداقل مقرر اقدام به عمل آ را موقوف خواهد نمود. یدگیگردد دادگاه رس یموجب درخواست انحالل منتف یقطع یدار درخواست کند. هرگاه قبل از صدور رأتیدادگاه صالح

بیبان یمؤسس عام یسهامهای س شرکتیتأس یبرا -٦ماده مبلغ و پنج درصد یو الاقل، سکرده تعهدشرکت را خود هیست درصد سرماید اقال

مه طرح اساسنامه شرکت و طرح یبه ضم یاسپس اظهارنامه سپردهها از بانک یکینزد » سیشرکت در شرف تأس«به نام: یتعهد شده را در حسابره یکه دا یها و در نقاطره ثبت شرکتیها به داها و در شهرستانثبت شرکت ده باشد در تهران به ادارهین رسیة مؤسسینویسی سهام که به امضاء کله پذیرهیاعالم

افت کنند.ید در یم و رسید و امالك محل تسلها وجود ندارد به اداره ثبت اسناثبت شرکت

حساب یپرداخت مبلغ نقد یکه برا یآن را در همان بانک تیا مدارك مالکین آن یعد یباشد با رنقدیغن به صورت یاز تعهد مؤسس یهرگاه قسمت -تبصره ند.یم نمایتسلها مه اظهارنامه و ضمائم آن به مرجع ثبت شرکتیبانك را به ضم یو گواهع یتودباز شده است







۲۲۱

را صادر یسینورهیه پذیاجازه انتشار اعالمق مندرجات آنها با قانون، یپس از مطالعه اظهارنامه و ضمائم آن و تطب هامرجع ثبت شرکت-١٠ماده خواهد نمود.

را که یسهام را امضاء و مبلغمندان به بانك مراجعه و ورقه تعهد ن شده است عالقهینویسی معه پذیرهیکه در اعالم یظرف مهلت -١٢ماده د پرداخت یبانقدا

افت خواهند کرد.ید در یه و رسیشود تأد

باشد.یصاحبان سهام م یمات مجامع عمومیتصمو قبول اساسنامه شرکتخود مستلزم ی، بخودورقه تعهد سهمامضاء -١٥ماده

ه مبالغ یتأده سهام شرکت و یکل یسینورهیاحراز پذو یدگیپس از رسشود و ل میین قانون تشکیت مقررات ایبا رعا مؤسس یمجمع عموم-١٧ماده یباران و بازرسان شرکت یکند. مدیم انتخابشرکت را ا بازرسانیران و بازرس ین مدیاولآن، بیتصوشرکت و شور درباره اساسنامهو الزم

د کتبا

ن یاز ا اند.دهیدار آن گردهای سمت خود عهدهف و مسئولیتیو بازرس با علم به تکالر ین است که مدیا ل بریدلخود یند. قبول سمت به خودیقبول سمت نما .شودیمحسوب مل شده یتشک خ شرکتیتار

ا ی نیمؤسسك از یده باشد به درخواست هر ین قانون به ثبت نرسیا ٦م اظهارنامه مذکور در ماده یخ تسلیاز تار تا شش ماهکه شرکت یدر صورت -١٩ماده ه یکه تعهد سهام و تأد یاز عدم ثبت شرکت صادر و به بانک یحاک یانامهیم شده است گواهیکه اظهارنامه به آن تسل هامرجع ثبت شرکت؛ سانینورهیپذ

خود را مسترد دارند. در این صورت هرگونه یسان به بانك مراجعه و تعهدنامه و وجوه پرداختینورهین و پذیدارد تا مؤسسیوجوه در آن به عمل آمده است ارسال م ن خواهد بود.یا تعهد شده باشد به عهده مؤسسیس شرکت پرداخت یتأس یکه برا یانهیهز

خواهد بود: یها کافر به مرجع ثبت شرکتیمه مدارك ز یم اظهارنامه به ضمیفقط تسل خاص یسهامهای س و ثبت شرکتیتأس یبرا -٢٠ماده

ده باشد.یرس ه سهامدارانیکلد به امضاء یشرکت که با اساسنامه -١ کل سهام باشد. و پنج درصد یکمتر از سد یآن که نبا یه قسمت نقدیتأداز یحاک ینامه بانکیه سهام و گواهیاظهارنامه مشعر بر تعهد کل -٢

ده و صورت یه گردید تمام آن تأدیباشد با رنقدیغه به صورت یاز سرما یقسمتا ی تمامده باشد. هرگاه یرس ه سهامدارانیکل ید به امضایمذکور با اظهارنامهازات و موجبات آن در اظهارنامه منعکس شده ید شرح امتیکه سهام ممتازه وجود داشته باشد با یك در اظهارنامه منعکس شده باشد و در صورتیم آن به تفکیتقو

باشد. ده باشد.یرس ه سهامدارانیکل ید و به امضایای قجلسهد در صورتیه باا بازرسان شرکت کیران و بازرس ین مدیانتخاب اول -٣ .١٧ر ماده یت قسمت اخیبا رعا یت و بازرسیر یقبول سمت مد -٤گه یراالنتشار یذکر نام روزنامه کث -٥ در آن منتشر خواهد شد. یعاد ین مجمع عمومیل اولیتا تشکراجع به شرکت یکه هرگونه آ

نخواهد ه یالرعاخاص، الزم یهای سهامعام مقرر است در مورد شرکت یهای سهامل و ثبت شرکتیتشک ین قانون برایکه در ا یطیود و شرایر قیسا -تبصره بود.

ا در مورد مذکور در یو دن شرکتیبه ثبت رسست مگر پس از یس ممکن نیدر شرف تأس یهای سهامه شده به نام شرکتیاستفاده از وجوه تأد -٢٢ماده .١٩ماده

دارند. یت تضامنیمسئولدهند یدن شرکت انجام میس و به ثبت رسانیکه به منظور تأس یه اعمال و اقداماتین نسبت به کلیمؤسس -٢٣ماده

سهامباشد. ورقه سهم، یم یصاحب آن در شرکت سهام منافعو تعهداتو مشارکتزان یکه مشخص م یه شرکت سهامیاست از سرما یسهم قسمت -٢٤ماده دارد. یاست که صاحب آن در شرکت سهام ینده تعداد سهامیاست که نما یاقابل معاملهسند

باشد. نامیبا یو با نامسهم ممکن است -١تبصره







۲۲۲

شود.یده مینام سهام ممتازنگونه سهام یقائل شوند ا ییاین قانون مزایت مقررات ایاز سهام شرکت با رعا یبعض یکه برا یدر صورت -٢تبصره

شوند ین مییتع اساسنامهکه به موجب مقررات الاقل دو نفر یب بوده و به امضایشماره ترت یو دارا یو چاپ متحدالشکلد یاوراق سهام با -٢٥ماده برسد.

مبلغ و نوع سهامو تعدادسهم بدهد که معرف نامه موقتیگواهد به صاحبان سهام یکه اوراق سهام صادر نشده است شرکت با یتا زمان -٢٧ماده د ورقه سهم یسهم با یمبلغ اسم یپس از پرداخت تمام ك سالیدر هر حال ظرف مدت یاست ول در حکم سهمنامه ین گواهیآن باشد. ا شدهپرداخت

گردد. ابطالنامه موقت سهم مسترد و یم و گواهیصادر و به صاحب سهم تسل

است. در صورت تخلف امضاء کنندگان مسئول جبران ممنوعنامه موقت سهم یگواها یصدور ورقه سهم دهیثبت نرسکه شرکت به یتا وقت -٢٨ماده خسارات اشخاص ثالث خواهند بود.

ن گونه یممنوع است. به تعهدکننده ا نامنامه موقت بییگواها ی نامیسهم بهر سهم پرداخت نشده صدور ورقه یمبلغ اسم یتماممادام که -٣٠ماده است. سهام با نامداده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال نام نامه موقت بایگواهسهام

د مجمع یبا ره شرکتیأت مدیهن صورت ید ظرف مدت مقرر در اساسنامه مطالبه شود. در غیر ایبا ینشده سهام هر شرکت سهاممبلغ پرداخت -٣٣ماده حق خواهد نفعیذ ل دهد وگرنه هریه دعوت کند و تشکیشده سرمازان مبلغ پرداختیه شرکت تا میل سرمایصاحبان سهام را به منظور تقل العادهفوق یعموم

رجوع کند. دادگاهبه شدهزان مبلغ پرداختیتا مشرکت شدهه ثبتیل سرمایتقل یداشت که برا

سهم آن را به یه تمام مبلغ اسمیکه قبل از تأد یباشد و در صورتیآن م یرا نموده مسئول پرداخت تمام مبلغ اسم یسهم اعیتعهد ابتکه یکس -٣٤ماده آن خواهد بود. یه مبلغ اسمیمسئول پرداخت بق دارنده سهمانتقال دهد بعد از انتقال سهم یگر ید

ل یصاحبان سهام شرکت را نخواهند داشت و در احتساب حد نصاب تشک یدر مجامع عموم یرأو حق حضور ٣٥دارندگان سهام مذکور در ماده -٣٧ماده د ید سهام جدیدر خر حق رجحانتقسیم و قابل افت سودیحق در گونه سهام از کل تعداد سهام شرکت کسر خواهد شد. به عالوه تعداد این یمجامع عموم

خواهد ماند. معلقگونه سهام تقسیم به اینافت اندوخته قابلین حق در یشرکت و همچن

به قبض گونه سهام شود مگر خالف آن ثابت گردد. نقل و انتقال اینیم و ملك دارنده آن شناخته میتنظنام به صورت سند در وجه حامل، یسهم ب -٣٩ماده باشد.ینام میات بر درآمد مشمول مقررات سهام بینام است و از لحاظ مالیام بنام در حکم سهینامه موقت سهام بید. گواهیآیبه عمل م و اقباض

د انتقال را در دفتر مزبور امضاء یاو با ینده قانونیا نمایل یا وکی دهندهانتقالبه ثبت برسد و دفتر ثبت سهام شرکتد در یبا با نامانتقال سهام -٤٠ماده ا یرنده یانتقال گ ید و به امضایز در دفتر ثبت سهام شرکت قیرنده نیکامل انتقال گ ینشان نشده استسهم پرداخت یمبلغ اسم یکه تمام یکند. در مورد

ه دیب به ثبت رسید به همان ترتیز بایر اقامتگاه نییاز نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود. هرگونه تغ یتعهدات ناش یده و از نظر اجرایاو رس ینده قانونیا نمایل یوک اعتبار است. اشخاص ثالث فاقدو از نظر شرکتد یط فوق به عمل آیت شرایکه بدون رعا یو امضاء شود. هر انتقال

صاحبان سهام بشود. یا مجامع عمومیران شرکت یمشروط به موافقت مد تواندینمنقل و انتقال سهام عام یسهامهای در شرکت -٤١ماده

العادهفوق یب مجمع عمومیکه شرکت منحل نشده است طبق تصو ین تا موقعیو همچن موجب اساسنامهتواند به می یهر شرکت سهام -٤٢ماده ازات وابسته به سهام یر در امتیین گردد. هرگونه تغیید به طور وضوح تعیگونه سهام و نحوه استفاده از آن باازات اینیب دهد. امتیترت سهام ممتازصاحبان سهام،

رد.یسهام انجام گ گونهك اینینصف به عالوه العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان فوق یب مجمع عمومید به تصویممتاز با

اوراق قرضه







۲۲۳

د مسترد گردد. یبا ینیا مواعد معیا اجزاء آن در موعد یآن ین که تمامیاست با بهره مع وام یمبلغاست که معرف یاورقه قرضه ورقه قابل معامله -٥٢ماده ز شناخته شود.ین یگر یورقه قرضه ممکن است عالوه بر بهره حقوق د یبرا

شوند.یشرکت محسوب م بستانکارو فقط نداشته یدخالتگونه دارندگان اوراق قرضه در اداره امور شرکت هیچ -٥٣ماده

دو ترازنامهخ ثبت شرکت گذشته و یتمام از تار دو سالشده و هیتأدشده شرکت ثبت هیه سرمایکلکه ست مگر وقتییانتشار اوراق قرضه ممکن ن -٥٥ماده ده باشد.یرس یب مجمع عمومیآن به تصو

ره یأت مدیشنهاد هیتواند بنا به پیالعاده صاحبان سهام مفوق ینشده باشد مجمع عموم ینیبشیهرگاه انتشار اوراق قرضه در اساسنامه شرکت پ -٥٦ماده که از دو سال تجاوز یمدت یره شرکت اجازه دهد که طیأت مدیتواند به هیم یمجمع عموما یو ن کند. اساسنامه ییط آن را تعیو شرا بیانتشار اوراق قرضه را تصو

د.یبه انتشار اوراق قرضه مبادرت نما ا چند باریك ینکند

باشد. ید متساو یه) بایز قطعات اوراق قرضه (در صورت تجز یاوراق قرضه و ن یدر هر بار انتشار مبلغ اسم –تبصره

یدر مجامع عموم ر است:یمؤسس به قرار ز یف مجمع عمومیوظا -٧٤ماده

مبالغ الزم. هیتأده سهام شرکت و یکل یسینورهیپذ احرازن یآن و همچن بیتصوو نیگزارش مؤسسبه یدگیرس -١ .اصالح آنشرکت و در صورت لزوم طرح اساسنامهب یتصو -٢ ا بازرسان شرکت.یران و بازرس یمد نیاولانتخاب -٣ در آن منتشر خواهد شد. یعاد ین مجمع عمومیل اولیسهامداران تا تشک یبرا یه بعد یکه هرگونه دعوت و اطالع یراالنتشار یکث ن روزنامهییتع -٤

گه یمؤسس در محل یمجمع عموم لیتشکقبل از حداقل پنج روزد ین بایگزارش مؤسس -تبصره مراجعه ین شده است براییدعوت مجمع تع یکه در آ سان سهام آماده باشد.ینورهیپذ

کارشناس ینظر کتبمؤسس ید قبل از اقدام به دعوت مجمع عمومین بایداشته باشند مؤسس رنقدیغن آورده یا چند نفر از مؤسسیك یهرگاه -٧٦ماده یمؤسس بگذارند. در صورت یار مجمع عمومیاقدامات خود در اخت گزارشجزء و آن را جلبرنقد یغ یهاآورده یابیارز را در مورد یوزارت دادگستر یرسم

م شود.یمه گزارش مزبور به مجمع مؤسس تقدیآن به ضم هیتوجد یمطالبه کرده باشند با ییایمزاخود ین برایکه مؤسس

مؤسس مطرح گردد. یمجمع عمومد در یمطالبه شده با یایرنقد و علل و موجبات مزایهای غآورده یابیگزارش مربوط به ارز -٧٧ماده

یآنها موضوع رأ یایا مزایاند که تعهد کرده یرنقد یم آورده غیکه تقو یدر موقعاند خود مطالبه کرده یبرا یخاص یایکه مزا یکسانر نقد و یآورده غ دارندگان .منظور نخواهد شده شرکت ینصاب جزء سرما ث حدیاز حاست یکه موضوع مذاکره و رأ یرنقدیغه یو آن قسمت از سرما ندارند یحق رأاست

گردد، باید های غیر نقد و مزایای مطالبه شده تشکیل میدر جلسه دوم مجمع عمومی مؤسس که بر طبق ماده قبل به منظور رسیدگی به وضع آورده - ٨٠ماده گهی دعوت این جلسه باید نتیجه جلسه قبل و دستور جلسه دوم نویسانبیش از نصف پذیره هر مقدار از سهام شرکت که تعهد شده است حاضر باشند در آ

.قید گردد

ن قانون یا ٧٦مذکور در ماده جلب نظر کارشناسکن یل ستین یمؤسس الزام یل مجمع عمومیتشک خاص یسهامهای در شرکت -٨٢ماده کارشناس قبول نمود. یابیش از ارز یب یرنقد را به مبلغیهای غآورده توانینماست و یضرور

شرکت قبل از موعد انحاللا یشرکت هیسرماا در ی اساسنامهر در مورد ییهرگونه تغ -٨٣ماده العادهفوق یت مجمع عمومیدر صالح منحصرا

باشد.یم







۲۲٤

که حق رأی دارند باید حاضر باشند. اگر در اولین دعوت حد نصاب مذکور حاصل نشد العاده دارندگان بیش از نصف سهامیدر مجمع عمومی فوق- ٨٤ماده سوم سهامی که حق رأی دارند رسمیت یافته و اتخاذ تصمیم خواهد نمود به شرط آنکه در دعوت دوم مجمع برای بار دوم دعوت و باحضور دارندگان بیش از یک

نتیجه دعوت اول قید شده باشد.

معتبر خواهد بود. یدر جلسه رسم دوسوم آراء حاضرت یالعاده همواره با اکثر فوق یات مجمع عموممیتصم -٨٥ماده

معتبر خواهد بود. مگر در مورد انتخاب یدر جلسه رسم ك آراء حاضرینصف بعالوه ت یمات همواره با اکثر یتصم یعاد یدر مجمع عموم -٨٨ماده خواهد بود. یکاف یت نسبیاکثر ران و بازرسان که یمد

حاصل ضربدهنده برابر با هر رأی یشود و حق رأید انتخاب شوند ضرب میکه با یرانیعدد مددر دهندهآراء هر رأیتعداد رانیمددر مورد انتخاب ب ین ترتیخالف ا تواندینمم کند. اساسنامه شرکت یل باشد تقسیکه ما ین چند نفر یا آن را بیك نفر بدهد یتواند آراء خود را به یدهنده ممذکور خواهد بود. رأی

را مقرر دارد.

سود و زیان سال و حساب ترازنامهبه یدگیرس یشده است برا ینیبشیکه در اساسنامه پ یدر موقع ك باری ید سالیبا یعاد یمجمع عموم -٨٩ماده ا بازرسان و یران و بازرس یمد گزارشبه یدگیشرکت و رس انهیعملکرد سالدوره حسابصورتون شرکت و یو مطالبات و د یو صورت دارائ قبل یمال ل شود.یتشک یهای سال مالر امور مربوط به حسابیسا

معتبر نخواهد یان سال مالیم نسبت به ترازنامه و حساب سود و ز یاخذ تصم یا بازرسان شرکت در مجمع عمومی بدون قرائت گزارش بازرس-تبصره .بود

سود از ده درصدم یجایز خواهد بود و در صورت وجود منافع تقس یب مجمع عمومین صاحبان سهام فقط پس از تصویم سود و اندوخته بیتقس -٩٠ماده است. ین صاحبان سهام الزامیب ژه ساالنهیو

شرکت مکلفند ا بازرسانیبازرس ساالنه را در موعد مقرر دعوت نکند یعاد یره مجمع عمومیأت مدیچنانچه ه -٩١ماده اقدام به دعوت مجمع رأسا

ند.یمزبور بنما

ن صورت یند در ایدعوت نما العادهبطور فوقرا یعاد یمجمع عموم یتوانند در مواقع مقتضیا بازرسان شرکت مین بازرس یره و همچنیأت مدیه -٩٢ماده گهیدستور جلسه مجمع با د شود.یدعوت ق ید در آ

.دیفزایبصاحبان سهام تعهداتتواند بر ینم یتیچ اکثر یهر بدهد و با ییت شرکت را تغیتواند تابعینم یچ مجمع عمومیه -٩٤ماده

یککه سهامدارانی - ٩٥ماده را مالک باشند حق دارند که دعوت صاحبان سهام را برای تشکیل مجمع عمومی از هیأت پنجم سهام شرکتاقال

مجمع مورد درخواست را با رعایت تشریفات مقرره دعوت کند در غیر این صورت تا بیست روزو هیأت مدیره باید حداکثر شوند مدیره خواستارتوانند دعوت مجمع را از بازرس یا بازرسان شرکت خواستار شوند و بازرس یا بازرسان مکلف خواهند بود که با رعایت تشریفات مقرره مجمع کنندگان میدرخواست

دعوت نمایند وگرنه آنگونه صاحبان سهام حق خواهند داشت مستقیما به دعوت مجمع اقدام کنند به شرط آنکه کلیه تشریفات حداکثر تا ده روزاضا را موردتق .راجع به دعوت مجمع را رعایت نموده و در آگهی دعوت به عدم اجابت درخواست خود توسط هیئت مدیره و بازرسان تصریح نمایند

چهل روز خواهد بود حداکثرده روز و حداقلنامه مجمع عمومی و تاریخ تشکیل آن فاصله بین نشر دعوت - ٩٨ماده

گه -١٠٠ماده د یکامل با ینشانو ساعتد یل مجمع با قیتشک محلو خیتار و دستور جلسه یل مجمع عمومیتشک یدعوت صاحبان سهام برا یدر آ د شود.یق







۲۲٥

ینیبشیدر اساسنامه پ یگر یب دیکه ترت یشود. در صورتیناظر اداره م دوو یمنش كیس و یرئ كیمرکب از یاسهیرئ أتیتوسط ه یمجامع عموم -١٠١ماده ه آنها جزو دستور جلسه مجمع باشد که در یا کلیران یاز مد یا عزل بعضیکه انتخاب یخواهد بود مگر در مواقع رهیأت مدیس هیرئاست مجمع با ینشده باشد ر

یانتخاب خواهند شد ولن صاحبان سهام یز با ناظران انتخاب خواهد شد. یت نسبین سهامداران حاضر در جلسه به اکثر یس مجمع از بین صورت رئیا صاحب سهم نباشد. ممکن استجلسه یمنش

ك یده و یمجمع رس سهیأت رئیامضاء هشود که به یب داده میترت یتوسط منش ایجلسهصورت یمات مجمع عمومیاز مذاکرات و تصم -١٠٥ماده خواهد شد. ینسخه از آن در مرکز شرکت نگهدار

به مرجع ثبت د جهت ثبت یجلسه مجمع باك نسخه از صورتیل باشد یاز امور ذ یکیمتضمن یمات مجمع عمومیکه تصم یدر موارد -١٠٦ماده ارسال گردد: هاشرکت

ا بازرسانیران و بازرس یانتخاب مد -١ ب ترازنامهیتصو -٢ ر در اساسنامهییه و هر نوع تغیش سرمایافزا ایکاهش -٣ ه آنیانحالل شرکت و نحوة تصف -٤ رهیأت مدیه

یباشند اداره خواهد شد. عده اعضایا بعضا قابل عزل مین صاحبان سهام انتخاب شده و کال یکه از ب یارهیأت مدیله هیبه وس یشرکت سهام -١٠٧ماده باشد. پنج نفر کمترد از ینبا یعموم یهای سهامره در شرکتیأت مدیه

است. بالمانعران یتجاوز نخواهد کرد. انتخاب مجدد مد دو سالن مدت از یکن ایشود لین میران در اساسنامه معیت مدیر یمدت مد -١٠٩ماده

های مدنی شخص حقیقی عضو به مدیریت شرکت انتخاب نمود. در این صورت شخص حقوقی همان مسؤولیت توانمیرا اشخاص حقوقی - ١١٠ماده ای مشمول همان شرایط و تعهدات و هیأت مدیره را داشته و باید یک نفر را به نمایندگی دائمی خود جهت انجام وظایف مدیریت معرفی نماید. چنین نماینده

خواهد مسؤولیت تضامنییأت مدیره بوده از جهت مدنی با شخص حقوقی که او را به نمایندگی تعیین نموده است های مدنی و جزایی عضو همسؤولیتشرط آنکه در همان موقع جانشین او را کتبا به شرکت معرفی نماید وگرنه غایب تواند نماینده خود را عزل کند بهداشت. شخص حقوقی عضو هیأت مدیره می

.شودمحسوب می

که به موجب اساسنامه جهت دادن ید از تعداد سهامین تعداد سهام نبایرا که اساسنامه شرکت مقرر کرده است دارا باشند. ا ید تعداد سهامیران بایمد -١١٤ماده ران یمد راتیتقصاست که ممکن است از ین خساراتیتضم ین سهام برایالزم است کمتر باشد. ا یدر مجامع عموم یرأ

ا ی منفردا

بر شرکت وارد مشترکا

افت نداشته است سهام مذکور در یخود در شرکت را در یدوره تصد مفاصاحساب یر یو مادام که مد ستیانتقال نقابلبوده و با اسمشود. سهام مذکور خواهد ماند. یقه باقیصندوق شرکت به عنوان وث

ا یقه و یسهام مورد وث ین در صورت انتقال قهر یقه نباشد و همچنیدر هنگام انتخاب مالك تعداد سهام الزم به عنوان وث یر یکه مد یدر صورت -١١٥ماده یمستعفه و به صندوق شرکت بسپارد وگرنه یقه را تهیتعداد سهام الزم به عنوان وث ك ماهیمدت د ظرف یر بایقه مدیافتن تعداد سهام الزم به عنوان وثیش یافزا

محسوب خواهد شد.

ب یباشد و پس از تصویم یهمان دوره مال یران برایمد مفاصاحسابشرکت به منزله دوره مالیان هر یسود و ز حسابو تصویب ترازنامه-١١٦ماده گونه قه اینیاز آنان سلب سمت شده است سهام مورد وث یگر یا بهر نحو دی یران منقضیت مدیر یآن مدت مد یکه ط یان دوره مالیترازنامه و حساب سود و ز

قه آزاد خواهد شد.ید وثیاز ق خودخودبهران یمد







۲۲٦

یران شرکت دارایاست مد یت خاص مجامع عمومیم و اقدام درباره آنها در صالحین قانون اخذ تصمیکه به موجب مقررات ا یجز درباره موضوعات -١١٨ماده ارات یباشد. محدود کردن اخت در حدود موضوع شرکتمات و اقدامات آنها یباشند مشروط بر آنکه تصمیم اداره امور شرکت یبراارات الزم یه اختیکلران و صاحبان سهام معتبر بوده و در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم ین مدیفقط از لحاظ روابط ب یمات مجامع عمومیا به موجب تصمیران در اساسنامه یمد

کن است.ی

اتخاذ گردد مگر اکثریت آرا حاضرینبرای تشکیل جلسات هیأت مدیره حضور بیش از نصف اعضا هیأت مدیره الزم است. تصمیمات باید به - ١٢١ماده .آنکه در اساسنامه اکثریت بیشتری مقرر شده باشد

یکای از مدیران که ترتیب دعوت و تشکیل جلسات هیأت مدیره را اساسنامه تعیین خواهد کرد. ولی در هر حال عده - ١٢٢ماده سوم اعضا هیأت اقال

ا گذشته باشد با ذکر دستور جلسه هیأت مدیره ر حداقل یک ماهتوانند در صورتی که از تاریخ تشکیل آخرین جلسه هیأت مدیره را تشکیل دهند می مدیره .دعوت نمایند

یک نفرهیأت مدیره باید - ١٢٤ماده الزحمه او را تعیین کند شرکت برگزیند و حدود اختیارات و مدت تصدی و حق مدیریت عاملرا به حقیقیشخص اقال

بود.در صورتی که مدیرعامل عضو هیأت مدیره باشد دوره مدیریت عامل او از مدت عضویت او در هیأت مدیره بیشتر نخواهد

مجمع عمومی.آرا حاضر در چهارمسهبا تصویب مگردر عین حال رئیس هیأت مدیره همان شرکت باشد تواندنمیمدیرعامل شرکت

.تواند مدیرعامل را عزل نمایدهیأت مدیره در هر موقع می –تبصره

محسوب و از طرف شرکت حق امضاء دارد. نده شرکتینماض شده است یره به او تفویأت مدیکه توسط ه یاراتیشرکت در حدود اخت رعاملیمد-١٢٥ماده

أت یا عضو هیك یرعامل شرکت شر یا مدیره و یأت مدیه یهایی که اعضان مؤسسات و شرکتیرعامل شرکت و همچنیره و مدیأت مدیاعضاء ه -١٢٩ماده طرف م یرمستقیا غیم یشود بطور مستقیا به حساب شرکت میکه با شرکت یدر معامالت رهیأت مدیبدون اجازه هتوانند یرعامل آنها باشند نمیا مدیره یمد

د و یکه اجازه آن داده شده بالفاصله مطلع نما یاشرکت را از معامله بازرسمکلف است رهیأت مدیهز یشوند و در صورت اجازه ن میسها یواقع و معاملهات معامله نظر خود را درباره یجزئ یحاو یز مکلف است ضمن گزارش خاصیصاحبان سهام بدهد و بازرس ن یعاد ین مجمع عمومیاولآن را به گزارش

م کند.یبه همان مجمع تقد یان معاملهیچن

نخواهد یرأ م نسبت به معامله مذکور حقیهنگام اخذ تصم یعاد یز در مجمع عمومیره و نیأت مدینفع در معامله در جلسه هیرعامل ذیا مدیره یأت مدیعضو ه داشت.

مگر در موارد معتبر استدر مقابل اشخاص ثالث ب نشودیتصو یتوسط مجمع عاد ولو آنکهدر هر حال ١٢٩معامالت مذکور در ماده -١٣٠ماده عهده خسارت بر وارد آمده باشد جبران یخسارتکه بر اثر انجام معامله به شرکت یکه شخص ثالث در آن شرکت کرده باشد. در صورت تقلبو سیتدل

آنها یاند که همگآن معامله را داده اجازهاست که یرانیو مد نفعیذران یا مدی رعاملیمدو رهیأت مدیهمسئول جبران خسارات وارده به شرکت متضامنا

باشند.یم

شرکت آنها را یعاد یمجمع عمومصورت گرفته باشد هرگاه رهیأت مدیبدون اجازه هن قانون یا ١٢٩که معامالت مذکور در ماده یدر صورت -١٣١ماده انه انجام گرفته باشد تا سه یکه معامله مخف یخ انعقاد معامله و در صورتیاز تار تا سه سالتواند یخواهد بود و شرکت م قابل ابطالنکند آن معامالت بیتصو

نفع در مقابل شرکت یرعامل ذیا مدیران و یر و مدیت مدیکن در هر حال مسئولیاست کند. لتدار درخو یخ کشف آن بطالن معامله را از دادگاه صالحیسال از تار ت یصاحبان سهام است که پس از استماع گزارش بازرس مشعر بر عدم رعا یعاد یبا مجمع عمومم به درخواست بطالن معامله یخواهد بود. تصم یباق

ن یمذکور در ا ینخواهد داشت. مجمع عموم ینفع در معامله حق شرکت در رأیرعامل ذیا مدیر یخواهد داد. مد ین مورد رأیفات الزم جهت انجام معامله در ایتشر ل خواهد شد.یا بازرس شرکت تشکیره یأت مدیماده به دعوت ه







۲۲۷

ند و شرکت یل نمایاز شرکت تحص ا اعتباریچگونه وام یهحق ندارند یره به استثناء اشخاص حقوقیأت مدیرعامل شرکت و اعضاء هیمد -١٣٢ماده ن یمعامالت مذکور در ا یو اعتبار یهای مالها و شرکتاست. در مورد بانک باطلخود خودیات بهیگونه عملکند. این تعهدا ی نیتضمون آنها را یدتواند ینم

شخص یندگیز که به نماین ین ماده شامل اشخاصیکور در ات مذیرد معتبر خواهد بود. ممنوعیانجام گ یو جار یط عادیود و شرایماده به شرط آنکه تحت قن شامل همسر و پدر و مادر و اجداد و اوالد و اوالد اوالد و برادر و خواهر اشخاص یکنند و همچنیره شرکت میأت مدیره در جلسات هیأت مدیعضو ه یحقوق

باشد.ین ماده میمذکور در ا

توان به عذر عدم اجرای تشریفات مربوط به و نمی معتبر استاعمال و اقدامات مدیران و مدیرعامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و کلیه - ١٣٥ماده طرز انتخاب آنها اعمال و اقدامات آنان را غیر معتبر دانست.

امور شرکت و اداره آن خواهند بود. هرگاه کماکان مسؤولابق مأموریت مدیران تا زمان انتخاب مدیران جدید مدیران س انقضا مدتدر صورت -١٣٦ماده دعوت مجمع عمومی عادی را برای انتخاب هااز مرجع ثبت شرکتتواند می هر ذینفعمراجع موظف به دعوت مجمع عمومی به وظیفه خود عمل نکنند

.مدیران تقاضا نماید

به یکه اندوخته قانوند. همینیموضوع نما یاندوخته قانونشرکت را به عنوان خالصسود از بیستمیکره مکلف است هر سال یأت مدیه -١٤٠ماده یافت تا وقتیبیستم مذکور ادامه خواهد ابد کسر یکیش یه شرکت افزایکه سرما یو در صورتاست یار یاختد موضوع کردن آن یه شرکت رسیسرمادهم یک

ه بالغ گردد.یدهم سرمابه یک یکه اندوخته قانون

صاحبان العادهفوق یمجمع عمومره مکلف است بالفاصله یأت مدیان برود هیشرکت از م هیحداقل نصف سرماهای وارده اگر بر اثر زیان -١٤١ماده ت یجلسه و با رعاد در همان یبه انحالل شرکت ندهد با یواقع شود. هرگاه مجمع مزبور رأ یا بقاء شرکت مورد شور و رأید تا موضوع انحالل یسهام را دعوت نما

دهد. کاهشه موجود یه شرکت را به مبلغ سرماین قانون سرمایا ٦مقررات ماده

یشود نتواند مطابق مقررات قانونیکه دعوت م یمجمع ایو د یالعاده مبادرت ننمافوق ین ماده به دعوت مجمع عمومیره برخالف ایأت مدیکه ه یدر صورت تدار درخواست کند.یانحالل شرکت را از دادگاه صالحتواند یم نفعیهر ذمنعقد گردد

مجمع مصوباتا یشرکت و اساسنامها ی یتخلف از مقررات قانونرعامل شرکت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به یران و مدیمد -١٤٢ماده برحسب مورد یعموم

ا ی منفردا

ن خواهد نمود.ییجبران خسارت تع یك را برایت هر یباشند و دادگاه حدود مسئولیمسئول م مشترکا

تواند به یتدار میست دادگاه صالحین یون آن کافیه دیتأد یشرکت برا ییا پس از انحالل معلوم شود که دارایشود ورشکستهکه شرکت یدر صورت -١٤٣ماده از انحاء معلول تخلفات او بوده است یشرکت به نحو یینبودن دارا یا کافیشرکت یرا که ورشکستگ یرعاملیا مدیران و یك از مدیهر نفعیذهر یتقاضا

منفردا

ا ی د.یست محکوم نمایشرکت ممکن ن ییپرداخت آن از دارا که یونیده آن قسمت از یبه تأد متضامنا

بازرسان شرکت

ا یف خود عمل کنند. انتخاب مجدد بازرس ین قانون به وظایکند تا بر طبق ایانتخاب م ا چند بازرسیهر سال یک در یعاد یمجمع عموم -١٤٤ماده است. بالمانعبازرسان

د.یز انتخاب نماین آنها را نیآنکه جانش بشرطکند عزلا بازرسان را یتواند بازرس یدر هر موقع م یعاد یمجمع عموم

اطالع به اولین مجمع عمومیاز ناحیه مدیران و مدیرعامل مشاهده کنند تخلف یا تقصیری در امور شرکتبازرس یا بازرسان باید هرگونه - ١٥١ماده صالحیتدار اعالم نموده و نیز جریان را به اولین مجمع به مرجع قضاییباید وقوع جرمی مطلع شونددهند و در صورتی که ضمن انجام مأموریت خود از

عمومی گزارش دهند







۲۲۸

ن ییعنوان بازرس تعن قانون بهیا ١٤٧که برخالف ماده یا بر اساس گزارش اشخاصیافت گزارش بازرس یبدون در یکه مجمع عموم یدر صورت -١٥٢ماده نداشته از درجه اعتبار ساقط خواهد یاثر قانونچ وجه یب به هین تصویب قرار دهد ایان شرکت را مورد تصویو ترازنامه و حساب سود و ز ییاند صورت داراشده بود.

مربوط یطبق قواعد عمومشوند یف خود مرتکب میکه در انجام وظا ینسبت به تخلفات شرکت و اشخاص ثالثا بازرسان در مقابل یبازرس -١٥٤ماده مسئول جبران خسارات وارده خواهند بود. یت مدنیبه مسئول

است. یعاد یمجمع عمومالزحمه بازرس با ن حقییتع -١٥٥ماده

ه شرکتیرات در سرماییتغ ش داد.یسهام موجود افزا یق باالبردن مبلغ اسمیطر ا از یو دیصدور سهام جدق یتوان از طر یه شرکت را میسرما -١٥٧ماده

ر است:یپذر امکانیاز طرق ز یکید به یسهام جد یه مبلغ اسمیتأد-١٥٨ماده

به نقدسهم یپرداخت مبلغ اسم -١ دیبه سهام جدحال شده اشخاص از شرکت یمطالبات نقد لیتبد -٢ ه شرکتیبه سرماد ید حاصله از اضافه ارزش سهام جدیا عوای اندوختها ینشده تقسیم انتقال سود -٣ قرضه به سهام ل اوراقیتبد -٤

ز مجاز است.ین ر نقدیغد به یسهام جد یه مبلغ اسمیخاص تأد یفقط در شرکت سهام -١تبصره

ه ممنوع است.یبه سرما یاندوخته قانونانتقال -٢تبصره

ه یکل مگر آنکهجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود یصاحبان سهام ا یکه برا یسهام موجود در صورت یق باالبردن مبلغ اسمیه از طر یش سرمایافزا -١٥٩ماده صاحبان سهام با آن موافق باشند.

ه شرکت اتخاذ یش سرمایشرکت در مورد افزا ا بازرسانیگزارش بازرس ره پس از قرائتیأت مدیه شنهادیپبه العادهفوق یمجمع عموم-١٦١ماده کند.یم میتصم

ا ی نییتعمت آن را یه قید و تأدیمربوط به فروش سهام جد طیشراکند یم میه اتخاذ تصمیش سرمایالعاده که در مورد افزافوق یمجمع عموم -١تبصره واگذار خواهد کرد. رهیأت مدیبه هآن را نییار تعیاخت

ه شرکت را تا یکند سرما از پنج سال تجاوزد یکه نبا ینیاجازه دهد که ظرف مدت معره یأت مدیبه هتواند یم العادهفوق یمجمع عموم-١٦٢ماده .ش دهدیافزان قانون یاز طرق مذکور در ا یکیبه ینیزان مبلغ معیم

شرکت یه قبلیمادام که سرما -١٦٥ماده مجاز نخواهد بود. یعنوان چیتحت هه شرکت یش سرمایه نشده است افزایتأد تماما

است مهلتی که طی آن قابل نقل و انتقالدارند و این حق حق تقدم اند در خرید سهام جدید صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالک - ١٦٦ماده شودگردد شروع مینویسی تعیین مینخواهد بود. این مهلت از روزی که برای پذیره از شصت روزتوانند حق تقدم مذکور را اعمال کنند کمتر سهامداران می

وجوه مزبور به انتقالو فیتوقو نیتأم شود. ینگاهدار ید در حساب سپرده مخصوصیشود بایه میه تأدیش سرمایکه به حساب افزا یوجوه -١٨٤ماده شرکت. هیش سرمایافزادن یاز به ثبت رسپس مگرست یهای شرکت ممکن نحساب







۲۲۹

حال شده اشخاص از شرکت یل مطالبات نقد یق تبدیه شرکت را از طر یش سرمایالعاده صاحبان سهام افزافوق یکه مجمع عموم یدر صورت -١٨٥ماده یسینورهیل به پذیکه ما یطلبکاراند سهم توسط یورقه خر امضاءه صادر خواهد شد با یش سرمایگونه افزاجه اینیکه در نت ید یب کرده باشد سهام جدیتصو

رد.یگید باشند انجام میسهام جد

د یه بایش سرمایه افزایرد کلیگیسهام موجود صورت م یق باالبردن مبلغ اسمیه از طر یش سرمایکه افزا یدر مورد -١٨٨ماده ز سهام یپرداخت شود و ن نقدا

شود. تهاترا ی پرداختبرحسب مورد کال یسینورهیپذ د هنگامیشود بایه صادر میش سرمایکه در قبال افزا ید یجد

ه یره در مورد کاهش سرمایأت مدیشنهاد هیتواند به پیالعاده شرکت مفوق یمجمع عموم ١٤١ه مذکور در ماده یسرما یعالوه بر کاهش اجبار -١٨٩ماده ه شرکت از حداقل یوارد نشود و سرما یاحقوق صاحبان سهام لطمه یتساو ه به یبر اثر کاهش سرما مشروط بر آنکهم کند یاتخاذ تصم یار یشرکت بطور اخت

ن قانون کمتر نگردد.یا ٥مقرر در ماده

یکاهش بهاق یه از طر یسرما یار یکاهش اخترد و یگیسهام صورت م یمبلغ اسما ی کاهش تعدادق یه از طر یسرما یکاهش اجبار -تبصره شود.یبه صاحب آن انجام مافتة هر سهم یو رد مبلغ کاهش یسهام به نسبت متساو یاسم

ممنوع است. د سهام شرکت توسط همان شرکتیخر -١٩٨ماده

به بازرس یا بازرسان العادهمجمع عمومی فوقتشکیل چهل و پنج روز قبل ازباید حداقل کاهش سرمایهپیشنهاد هیأت مدیره راجع به - ١٩٠ماده شرکت تسلیم گردد.

و همچنین شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع توجیه لزوم کاهش سرمایهپیشنهاد مزبور باید متضمن .های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشدعمومی نسبت به حساب

العاده تسلیم خواهد نمود و رسان شرکت پیشنهاد هیأت مدیره را مورد رسیدگی قرار داده و نظر خود را طی گزارشی به مجمع عمومی فوقبازرس یا باز - ١٩١ماده تصمیم خواهد گرفت. پس از استماع گزارش بازرسعمومی مجمع

هیانحالل و تصف شود:یر منحل میدر موارد ز یشرکت سهام -١٩٩ماده

شده باشد. رممکنیغا انجام آن ی انجام دادهل شده است یآن تشک یرا که برا یکه شرکت موضوعوقتی -١ د شده باشد.ینکه مدت قبل از انقضاء تمدیشده باشد مگر ا یمنقضده و آن مدت یل گردین تشکیمدت مع یکه شرکت برا یدر صورت -٢ یورشکستگدر صورت -٣

به انحالل شرکت بدهد. یرأ یصاحبان سهام به هر علت العادهفوق یمجمع عمومدر هر موقع که -٤ دادگاه یحکم قطعدر صورت صدور -٥

است. یتابع مقررات مربوط به ورشکستگ یانحالل شرکت در صورت ورشکستگ -٢٠٠ماده

تواند انحالل شرکت را از دادگاه بخواهد:یم نفعیذر هر یدر موارد ز -٢٠١ماه

های شرکت در که فعالیت یز در صورتیجهت انجام موضوع آن صورت نگرفته باشد و ن یچ اقدامیدن شرکت هیپس از ثبت رس ك سالیکه تا یدر صورت -١ شده باشد. متوقفك سال یاز شیبمدت

ل ین کرده است تشکیکه اساسنامه مع یخیاز تار تا ده ماه یهای مالك از سالیهای هر به حساب یدگیرس یساالنه برا یکه مجمع عموم یدر صورت -٢ نشده باشد.







۲۳۰

مانده باشد. یبالتصد زائد بر شش ماه یمدت یرعامل شرکت طین سمت مدیره و همچنیأت مدیه یاز اعضا یا بعضیکه سمت تمام یدر صورت -٣به انحالل یا رأیل نشود و یالعاده صاحبان سهام جهت اعالم انحالل شرکت تشکفوق یکه مجمع عموم یدر صورت ١٩٩ك و دو ماده ی یدر مورد بندها -٤

شرکت ندهند. یگر یب دیدهد ترتیبه انحالل م یکه رأ یاالعادهفوق یمجمع عموما یشرکت اساسنامهشرکت است مگر آنکه رانیمده با یامر تصف -٢٠٤ه ماد

مقرر داشته باشد.

یخاتمه دادن کارهاه موظف به یران تصفیخواهد ماند و مد یه باقیشرکت جهت انجام امور مربوط به تصف یت حقوقیشخص هیتا خاتمه امر تصف-٢٠٨ماده ه یران تصفیالزم شود مد یدیمعامالت جدتعهدات شرکت یاجرا یباشند و هر گاه برایشرکت م ییم دارایتعهدات و وصول مطالبات و تقس یو اجرا یجار

انجام خواهند داد.

بالاثر است. نسبت به اشخاص ثالثده و اعالن نشده باشد یانحالل شرکت مادام که به ثبت نرس -٢١٠ماده

ه یشرکت در حال تصف ییانتقال دارا -٢١٣ماده ا ی کال

است. هر نقل ممنوعا به اقارب آنها از طبقه اول و دوم تا درجه چهارم یه و یران تصفیا مدیر یبه مد بعضا

خواهد بود. باطلرد ین ماده انجام گیکه برخالف مفاد ا یو انتقال

باشند.یم قابل عزلکه آنان را انتخاب کرده است یهمان مرجعه توسط یران تصفیا مدیر یمد -٢١٦ماده

مکلف به ناظرف عمل نکنند ین تکلیه به ایران تصفیه است. هرگاه مدیران تصفیه موارد به عهده مدیدر کل یه دعوت مجامع عمومیدر مدت تصف -٢١٩ماده نفعیهر ذ یبه تقاضا دادگاهنشده باشد نیا معی ینیبشیپا ناظر ی عمل نکندف خود یز به تکلیکه ناظر ن یخواهد بود و در صورت یدعوت مجمع عموم

خواهد داد. یل مجمع عمومیحکم به تشک

آنکه به شرطشود یم میتقس به نسبت سهامن صاحبان سهام یست بیاج نیه مورد احتیشرکت که در مدت تصف ینقد ییآن قسمت از دارا -٢٢٣ماده ده است موضوع شده باشد.یه آن نرسیکه هنوز موعد تأد یونیحقوق بستانکاران ملحوظ و معادل د

شرکت ییون، دارایه دیه کلیه و انجام تعهدات و تأدیپس از ختم تصف -٢٢٤ماده د و یسهام به سهامداران خواهد رس یمبلغ اسمبه مصرف بازپرداخت بدوا

م خواهد شد.ین سهامداران تقسیب به نسبت سهامکه اساسنامه ساکت باشد یشرکت و در صورت ب مقرر اساسنامهیمازاد به ترت

ه و دعوت بستانکاران قبال یشروع تصف مگر آنکهست یه و خواه پس از آن ممکن نین صاحبان سهام خواه در مدت تصفیشرکت ب ییم دارایتقس -٢٢٥ماده گهکه اطالعیه یراالنتشار یو روزنامه کث ینامه رسمدر روز به فاصله یک ماهو هر مرتبه سه مرتبه یگردد آگهیمربوط به شرکت در آن درج م یهایها و آ

گهیخ انتشار اولیاز تار الاقل شش ماهشده و گذشته باشد. ین آ

یصورت اسامع و یران تودیهای ااز بانک یکینزد یمانده است در حساب مخصوصیرا که باق ید وجوهیران بایه مدیپس از اعالم ختم تصف -٢٢٨ماده نفع یمذکور در همان ماده به اطالع اشخاص ذ یآگه یم و مراتب را طیز به آن بانك تسلیاند نفاء نکردهیرا که حقوق خود را است یبستانکاران و صاحبان سهام

گرفتن طلب خود به بانك مراجعه کنند. یبرسانند تا برا

بوده و از طرف بانك به مال بالصاحبمانده باشد در حکم ی، هر مبلغ از وجوه که در بانك باقهیختم تصف یانتشار آگهخ یتار ده سال ازپس از انقضاء اطالع دادستان شهرستان محل به خزانه دولت منتقل خواهد شد.

تصفیه محفوظ بماند به این منظور مدیران تصفیه باید مقارن تا ده سال از تاریخ اعالم ختمشده باید دفاتر و سایر اسناد و مدارک شرکت تصفیه - ٢٢٩ماده ها تحویل دهند تا نگهداری و برای مراجعه اشخاص ذینفع ها دفاتر و اسناد و مدارک مذکور را نیز به مرجع ثبت شرکتاعالم ختم تصفیه به مرجع ثبت شرکت

.آماده باشد







۲۳۱

های شرکتحسابهای افزایش سرمایه باید حداکثر تا پنج سال از تاریخی که مستهلک شود. هزینه باید قبل از تقسیم هرگونه سودهای تأسیس شرکت هزینه - ٢٣٦ماده

شود به قیمتی بیش از مبلغ اسمی فروخته ها به عمل آمده مستهلک شود. در صورتی که سهام جدیدی که در نتیجه افزایش سرمایه صادر میگونه هزینهاین محل این اضافه ارزش مستهلک نمود.توان از های افزایش سرمایه را میشده باشد هزینه

.هارهیذخو استهالکاتو هاهزینهه یکل یمنها یحاصل در همان سال مال درآمدعبارت است از یشرکت در هر سال مال سود خالص-٢٣٧ماده

یبه عنوان اندوخته قانون ١٤٠آن بر طبق ماده بیستمیکد معادل یهای قبل باهای وارده در سالاز سود خالص شرکت پس از وضع زیان -٢٣٨ماده ن ماده باطل است.یم برخالف ایموضوع شود. هر تصم

مذکور در ماده یاندوخته قانونو قبل یهای مالهای سالمنهای زیانشرکت یسود خالص سال مالعبارتست از تقسیمسود قابل-٢٣٩ماده م نشده است.یهای قبل که تقستقسیم سالسود قابل به عالوه یار یاخت یهار اندوختهیو سا ٢٣٨

س و یر رئیا تقصیتوانند در صورت تخلف یباشد م پنجم مجموع سهام شرکتیککه مجموع سهام آنها حداقل یاشخاصا ی شخص-٢٧٦ماده ند و ینما یاقامه دعو رعامل یره و مدیأت مدیاز اعضاء ه یا بعضیا تمام یس یه رئینه خود علیرعامل به نام و از طرف شرکت و به هز یا مدیره و یأت مدیاعضاء هرعامل به جبران خسارات شرکت و یا مدیره یأت مدیك از اعضاء هیا هر یس یت رئیه خسارات وارده به شرکت را از آنها مطالبه کنند. در صورت محکومیجبران کل

، مسترد خواهد شد. در ی، به و بهمبلغ محکومپرداخت شده از یکننده دعو قامهای که از طرف احکم به نفع شرکت اجراء و هزینه ینه دادرسیپرداخت هز ها و خسارات به عهده آنان است.ه هزینهیپرداخت کل یت اقامه کنندگان دعو یصورت محکوم

رانیمده یعل تیمسئول یدعوارا در مورد اقامه حق صاحبان سهاماز انحاء یبه نحو دینبا یمات مجامع عمومیمقررات اساسنامه و تصم -٢٧٧ماده د.یشرکت محدود نما

ل شود که:یعام تبد یتواند به شرکت سهامیم یدر صورت خاص یسهامشرکت -٢٧٨ماده

یهای سهامشرکت یباشد که برا یزانیآن حداقل به م هیسرماا یده باشد. ثانیخاص رس یشرکت سهام العادهفوق یمجمع عمومب یاوال موضوع به تصو آن به دو ترازنامهس و ثبت شرکت گذشته و یخ تأسیاز تار دو سال تمامش دهد. ثالثا یزان مذکور افزایه خود را به میا شرکت سرمایعام مقرر شده است و

شده ا اصالح یم یتنظعام یهای سهامن قانون در مورد شرکتیت مقررات ایآن با رعا اساسنامهده باشد. رابعا یصاحبان سهام رس یب مجمع عمومیتصو باشد.

آنها ذکر نشده تابع یهان و اساسنامهیکه در قوان ینسبت به موضوعات فقطباشند و یهای خود مس و اساسنامهین تأسیتابع قوان یهای دولتشرکت -٣٠٠ماده شوند.ین قانون میمقررات ا

ت محدودیشرکت با مسئولتشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا امور تجارتی برای دو یا چند نفرشرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین - ٩٤ماده

.خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است تا میزان سرمایهفقط - قطعات سهام تقسیم شده باشد







۲۳۲

محسوب و تابع مقررات آن یتضامنشرکت اشخاص ثالثد شود واال آن شرکت در مقابل یت محدود) قیمسئولد عبارت (با یدر اسم شرکت با -٩٥ماده خواهد بود.

در ك ضامنیشر د شده در مقابل اشخاص ثالث حکم یکه اسم او در اسم شرکت ق یکیشر ك از شرکاء باشد واال یچ یمتضمن اسم ه دینبااسم شرکت را خواهد داشت. یشرکت تضامن

شده باشد. میم و تسلیتقوز ین یرنقدیغالشرکه و سهم نقدی تأدیهه یسرما تمامشود که یل میتشک یت محدود وقتیشرکت با مسئول -٩٦ده ما

.دارند مسئولیت تضامنیاشخاص ثالث مقابلهای غیرنقدی معین شده در الشرکهشرکا نسبت به قیمتی که در حین تشکیل شرکت برای سهم - ٩٨ماده

.از تاریخ تشکیل شرکت است ده سالمرور زمان دعاوی ناشی از مقررات فوق - ٩٩ماده

اگر حکم بطالن شرکت به استناد ماده قبل صادر شود شرکایی که بطالن مستند به عمل آنها است و هیئت نظار و مدیرهایی که در حین حدوث - ١٠١ماده ن اند در مقابل شرکاء دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارات ناشیه از این بطالسبب بطالن یا بالفاصله پس از آن سر کار بوده و انجام وظیفه نکرده

متضامنا

.از تاریخ حدوث موجب بطالن است ده سالمسئول خواهند بود. مدت مرور زمان

ر یتوان منتقل به غیالشرکه را نمد. سهمیره درآیو غ اسمیبا ی با اسماعم از انتقالقابل یبه شکل اوراق تجارت تواندینمالشرکه شرکاء سهم -١٠٢ماده ز داشته باشند.ین یت عددیاکثر متعلق به آنها بوده و هیربع سرماالاقل سهعده از شرکاء که ت یمگر با رضانمود

.یسند رسمبه عمل نخواهد آمد مگر به موجب الشرکهانتقال سهم-١٠٣ماده

محدود یا نامحدودیبرای مدت از خارج یا بین شرکاکه از موظف یا غیرموظفشرکت با مسئولیت محدود به وسیله یک یا چند نفر مدیر - ١٠٤ماده .گرددمعینمی شوند اداره می

ب مقرر شده باشد. هر ین ترتیر ایدر اساسنامه غ نکهیمگر او اداره شرکت خواهند داشت یندگینما یارات الزمه را برایه اختیران شرکت کلیمد -١٠٥ماده است. کنیکان لم و مقابل اشخاص ثالث باطلدر به آن نشده حیتصر ران که در اساسنامه یارات مدیراجع به محدود کردن اخت یقرارداد

اگر در دفعه اولی این اکثریت حاصل نشد باید تمام شرکا مجددا -اتخاذ شود اکثریت الاقل نصف سرمایهتصمیمات راجعه به شرکت باید به - ١٠٦ماده شود اگر چه اکثریت مزبور دارای نصف سرمایه نباشد.اتخاذ می اکثریت عددی شرکاءدعوت شوند در این صورت تصمیمات به

تواند ترتیبی برخالف مراتب فوق مقرر دارد.اساسنامه شرکت می

.دارای رأی خواهد بود مگر اینکه اساسنامه به ترتیب دیگری مقرر داشته باشد به نسبت سهمی که در شرکت داردهر یک از شرکا - ١٠٧ماده

شرکاء به هیبه نسبت سرمام مزبور ینباشد تقس یم نفع و ضرر مقررات خاصیاست اگر در اساسنامه راجع به تقس اساسنامهن شرکاء تابع یروابط ب -١٠٨ماده عمل خواهد آمد.

ك مرتبه ی یسالأت مزبور الاقل یبوده و هأت نظار یه ید دارایباشد با ش از دوازده نفریبت محدود که عده شرکاء آن یهر شرکت با مسئول -١٠٩ماده ت شده یرعا ٩٧و ٩٦نان حاصل کند که دستور مواد یق کرده و اطمید بالفاصله بعد از انتخاب شدن تحقیأت نظار بایل دهد. هیشرکاء را تشک یمجمع عموم

د.یالعاده دعوت نمافوق یانعقاد مجمع عموم یتواند شرکاء را برایأت نظار میاست. ه

.اتفاق آراءبه مگرر دهند ییت شرکت را تغیتوانند تبعیشرکاء نم -١١٠ماده







۲۳۳

الشرکه خود کند.اد سهمیرا مجبور به ازد یکیتواند شر ت شرکاء نمییاکثر چ موردیدر ه-١١٢ماده

باشند به عمل آید مگر اینکه در اساسنامه را نیز دارا ربع سرمایه الاقل سهشرکا که عددی اکثریتهر تغییر دیگری راجع به اساسنامه باید به - ١١١ماده اکثریت دیگری مقرر شده باشد.

ه است.یالرعاز الزمیت محدود نیهای با مسئولدر شرکت یاطیه احتیسرمال یتشک -١١٣ماده

شود:شرکت با مسئولیت محدود در موارد ذیل منحل می - ١١٤ماده

.٩٣ماده ٣ - ٢ - ١الف ) در مورد فقرات

شرکت باشد. بیش از نصف سرمایهها الشرکه آنعده ایاز شرکا که سهم تصمیمب ) در صورت

دیده و دالیل او را موجهکرده و محکمه تقاضای انحاللاز بین رفته و یکی از شرکا نصف سرمایه شرکتج ) در صورتی که به واسطه ضررهای وارده گیرد پرداخته و او را از شرکت خارج کنند.سایر شرکا حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحالل به او تعلق می

.شده باشد بینیاساسنامه پیش اگر به موجب فوت یکی از شرکاد ) در مورد

شوند:یمحسوب م کالهبردارل یاشخاص ذ -١١٥ماده

ثبت ید برایکه با یدر اوراق و اسنادرا یرنقد یالشرکه غم سهمیم و تسلیو تقو یالشرکه نقد که برخالف واقع پرداخت تمام سهم یرانین و مدیمؤسس -الف شرکت بدهند اظهار کرده باشند.

م کرده باشند.یآن تقو یمت واقعیقش از یرا ب یرنقد یالشرکه غل متقلبانه سهمیکه به وسا یکسان -ب

م کنند.ین شرکاء تقسیرا ب یموهوممنافع مزور ییصورت داراا به استناد ی ییکه با نبودن صورت دارا یرانیمد -ج

یشرکت تضامنشود: اگر یل میتشک یت تضامنیمسئولا چند نفر با ین دو یب یامور تجارت یبرااست که در تحت اسم مخصوص یشرکت یشرکت تضامن -١١٦ماده

شرکت است. مسئول پرداخت تمام قروضك از شرکاء ینباشد هر یقروض کافه تمام یتأد یشرکت برا ییدارا

خواهد بود. کنیاشخاص ثالث کان لم ب داده شده باشد در مقابل ین ترتین شرکاء برخالف ایکه ب یهر قرار

شده باشد. میو تسلم یتقوز ین یرنقد یغ الشرکهسهمو هیتأد یه نقد یشود که تمام سرمایل میتشک یوقت یشرکت تضامن -١١٨ماده

ب را مقرر داشته باشد.ین ترتیر از ایغ نامهشرکتشود مگر آنکه یم مین شرکاء تقسیب الشرکهبه نسبت سهممنافع یدر شرکت تضامن -١١٩ماده

م شود.یتقو تمام شرکاء یبه تراضالشرکه مزبور قبال د سهمیباشد با یرنقد یا چند نفر غیك یالشرکه اگر سهم یهای تضامندر شرکت -١٢٢ماده

.ت تمام شرکاءیبه رضامنتقل کند مگر یگر یتواند سهم خود را به دیك از شرکاء نمیچ یه یدر شرکت تضامن -١٢٣ماده

یتواند برایشرکت م پس از انحالل طلبکاراند و یبه عمل آ خود شرکتد از یمنحل نشده مطالبه قروض آن با یکه شرکت تضامن مادام-١٢٤ماده زان قروض ینکه میتوانند به استناد ایك از شرکاء نمیچ یا به تمام آنها رجوع کنند، در هر حال هیکه بخواهند و ك از شرکاءیبه هر وصول مطالبات خود







۲۳٤

ه قروض یآنها در تأدك از یت هر یمسئول ن شرکاءیروابط بدر فقط ه قروض شرکت امتناع ورزد.ید از تأدینمایزان سهم او در شرکت تجاوز میشرکت از م اتخاذ نشده باشد. یگر یب دیترت نامهشرکتکه در یخواهد بود که در شرکت گذاشته است آن هم در صورت یهسرمابه نسبت شرکت

ییدر آن دارا یشرکاء حق یطلبکاران شخصاز یکیچهه نشده یآن تأد ییمنحل شود مادام که قروض شرکت از دارا یهرگاه شرکت تضامن -١٢٦ماده شرکاء ضامن فرد فردا یه طلب خود را از تمام یحق دارند بق طلبکاران شرکتت نکند یپرداخت قروض آن کفا یشرکت برا یی. اگر دارانخواهد داشت

نخواهند داشت. حق تقدمشرکاء ین مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصیدر ا یمطالبه کنند ول

م نشده باشد.یتقسشرکت یینکه دارایتوان حکم داد مشروط به ایز میبعد از انحالل ن یشرکت تضامن یبه ورشکستگ -١٢٧ماده

.نداردشرکت یبا ورشکستگ یاز شرکاء مالزمه قانون یبعض یشرکاء و ورشکستگ یبا ورشکستگ یقانون مالزمهشرکت یورشکستگ -١٢٨ماده

از منافع خود ونیه مدیسهمتوانند نسبت به یم یا وصول کنند ولین یشرکت تأم ییشرکاء حق ندارند طلب خود را از دارا یطلبکاران شخص-١٢٩ماده باشد به عمل آورند. یکه مقتض یرد هر اقدام قانونیون مزبور تعلق گیکه در صورت انحالل شرکت ممکن است به مد یسهما ی شرکت

ه یتأد یبرا یون از منافع شرکت کافیون خود وصول کنند و سهم مدیمد یشخص ییکه نتوانسته باشند طلب خود را از دارا یشرکاء در صورت یطلبکاران شخصالاقل ینکهامشروط بر ل شده باشد) یرمحدود تشکیا غیمدت محدود ینکه شرکت برایند (اعم از ایانحالل شرکت را تقاضا نما توانندیمطلب آنها نباشد

توانند مادام که حکم از شرکاء می یا بعضین صورت شرکت یده باشد. در ایبه اطالع شرکت رسان یاظهارنامه رسمله یقصد خود را به وس قبل شش ماه کنند. یر یگر از انحالل شرکت جلوگید یقبه طر ت آنان یا با جلب رضایدر شرکت ونیمد ییتا حد داران مزبور ینیه طلب دایانحالل صادر نشده با تأد یینها

تواند در مقابل یم كیشر کند نه خود تهاترداشته باشد استناد به از شرکاء یکیکه ممکن است از یتواند در مقابل طلبیشرکت م ونیمدنه -١٣٠ماده پس از انحاللاز شرکاء بوده و یکیون یکه طلبکار شرکت و مد ید. معذالك کسیاستناد نما یکه ممکن است طلبکار او به شرکت داشته باشد به تهاتر یقرض

ك حق استناد به تهاتر خواهد داشت.یاو الوصول مانده در مقابل آن شر شرکت طلب

انحالل شرکت را ١٢٩از شرکاء به موجب ماده یکی یاز طلبکاران شخص یکیکه ین در صورتیاز شرکاء و همچن یکی یدر صورت ورشکستگ -١٣١ماده تأدشرکت ییك را از دارایتوانند سهم آن شر یر شرکاء میتقاضا کرد سا

کرده و او را از شرکت خارج کنند. هینقدا

یت تمام مقررات راجعه به شرکت سهامین صورت رعایمبدل گردد در ا یبه شرکت سهام ب تمام شرکاءیتصوتواند با یم یهر شرکت تضامن -١٣٥ماده است. یحتم

:شودشرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می - ١٣٦ماده

٩٣ماده ٣ - ٢ - ١الف ) در مورد فقرات

تراضی تمام شرکا. ب ) در صورت

.را موجه دانسته و حکم به انحالل بدهد یلدال تقاضا نماید و محکمه آن از محکمهج ) در صورتی که یکی از شرکا به دالئلی انحالل شرکت را

١٣٧د ) در صورت فسخ یکی از شرکا مطابق ماده

١٣٨ ه ) در صورت ورشکستگی یکی از شرکا مطابق ماده

.١٤٠ و ١٣٩و ) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکا مطابق مواد







۲۳٥

تواند به تقاضای سایر شرکا به جای انحالل حکم محکمه می باشد ینیمعانحالل منحصرا مربوط به شریک یا شرکا یلدال در مورد بند (ج) هر گاه -تبصره .معین را بدهد اخراج آن شریک یا شرکای

شش ماهد یفسخ با یتقاضا -از قصد اضرار نباشد یو ناش سلب نشدهن حق از شرکاء یممکن است که در اساسنامه ا یفسخ شرکت در صورت -١٣٧ماده انه به عمل یشود فسخ در موقع ختم محاسبه سال یدگید سال به سال به حساب شرکت رسیکتبا به شرکاء اعالم شود. اگر موافق اساسنامه با قبل از فسخ

د.یآیم

مزبور یانحالل شرکت را نموده و از تقاضا یه کتبا تقاضایر تصفیرد که مدیگیصورت م یاز شرکاء انحالل وقت یکی یدر مورد ورشکستگ -١٣٨ماده انحالل منصرف نکرده باشد. یه را از تقاضایر تصفیو شرکت مد ماه گذشتهشش

م یر شرکاء به بقاء شرکت تصمیخواهد بود. اگر سا یمقام متوفقائمو ر شرکاءیسات یاز شرکاء بقاء شرکت موقوف بر رضا یکیدر صورت فوت -١٣٩ماده یمقام متوفکه قائم ید در صورتیت خود را راجع به بقاء شرکت کتبا اعالم نمایا عدم رضایت یخ فوت رضایاز تار ك ماهید در مدت یبا یمقام متوفنموده باشند قائم

در مدت منافع حاصلهت در یدر صورت اعالم عدم رضا یك خواهد بود ولیت خود را اعالم نمود نسبت به اعمال شرکت در مدت مزبور از نفع و ضرر شر یرضا ت است.یك ماه در حکم اعالم رضای ی. سکوت تا انقضانخواهد بودم یمدت سه ضرر آنو نسبت به بوده ك یمذکور شر

مطابق مدلول ماده فوق عمل خواهد شد. از شرکاء یکی تیمحجور در مورد -١٤٠ماده

یرسهامیشرکت مختلط غا چند نفر یك یو ك ضامنیا چند نفر شر یك ین یب یدر تحت اسم مخصوص یامور تجارت یبرااست که یشرکت یرسهامیشرکت مختلط غ -١٤١ماده

دا شود. یشرکت پ ییاست که ممکن است عالوه بر دارا یقروض هیمسئول کلك ضامن یشود شر یل میبدون انتشار سهام تشک ت محدودیك با مسئولیشر د عبارت یبگذارد. در اسم شرکت با یستیا بایاست که در شرکت گذارده و یاهیزان سرمایتا مت او فقط یاست که مسئول یت محدود کسیك با مسئولیشر

د شود.یاز شرکاء ضامن ق یکی(شرکت مختلط) و الاقل اسم

.خواهد بود نامهشرکت روابط بین شرکا با رعایت مقررات ذیل تابع - ١٤٢ماده

محسوب خواهد شد. هر ك ضامنیشر که اسمش جزء اسم شرکت باشد در مقابل طلبکاران شرکت ت محدودیشرکاء با مسئولك از یهر -١٤٣ماده اثر است.ین شرکاء داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث بیب بین ترتیکه برخالف ا یقرار

مقرر یتضامنآنها همان است که در مورد شرکاء شرکت اراتیاختو حدود ضامن یا شرکایك یشر به عهده یرسهامیمختلط غ اداره شرکت-١٤٤ماده است.

ت یخود راجع به وضع یاطالع شخص یدفاتر و اسناد شرکت برا یتواند از رو یدر امور شرکت داشته و م حق نظارتت محدود یك با مسئولیهر شر -١٤٧ماده .درجه اعتبار ساقط استب داده شود از ین ترتین شرکاء برخالف ایکه ب یب دهد. هر قراردادیشرکت صورت خالصه ترت یمال

خود به او داخل الشرکهاز سهم یا قسمتیانتقال تمام را با یر شرکاء شخص ثالثیسات یتواند بدون رضایت محدود نمیك با مسئولیچ شر یه -١٤٨ماده در شرکت کند.

ند. شخص ینما واگذار یا بعضا به شخص ثالثین کال یر یدر شرکت بدون اجازه سا حق خود رات محدود یا چند نفر از شرکاء با مسئولیك یاگر -١٤٩ماده در امور شرکت را خواهد داشت. شینه حق تفتدر اداره شرکت و نه حق دخالتمزبور

شده باشد. منحلب نمود که شرکت یقروض شرکت تعق یتوان شخصا برایم یك ضامن را وقتیشر -١٥١ماده







۲۳٦

یحقشرکاء در آن یشخصم شده و طلبکاران یخود شرکت تقس طلبکارانن یب شرکت ییداراورشکست شود یرسهامیاگر شرکت مختلط غ -١٥٦ماده شرکت محسوب است. ییز جزو دارایت محدود نیالشرکه شرکاء با مسئول، سهمندارند

ك از شرکاء یا هر یتمام یشخص ییداراه طلب خود را از ینباشد طلبکاران آن حق دارند بق یه تمام قروض آن کافیتأد یشرکت برا ییاگر دارا -١٥٧ماده .نخواهد بود یتفاوتشرکاء ضامن یطلبکاران شرکت و طلبکاران شخص نیبن صورت یضامن وصول کنند در ا

ك مزبور یشر یا طلبکاران آن با طلبکاران شخصیخود شرکت ت محدودیاز شرکاء با مسئول یکی یورشکستگدر صورت -١٥٨ماده خواهند بود. الحقوقیمتساو

یتضامن یهاشرکتراجع به تابع مقرراتگر یکدیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یك نفر باشد مسئولیش از یك ضامن بیاگر شر -١٦٠ماده است.

یشرکت مختلط سهامل یتشک ك ضامنیا چند نفر شر یك یو یسهامشرکاء ك عدهین یب یاست که در تحت اسم مخصوص یشرکت یشرکت مختلط سهام -١٦٢ماده

شود.یم

است که در هیزان همان سرمایتا مت آنها یمه در آمده و مسئولیالقیا قطعات سهام متساو یه آنها به صورت سهام یهستند که سرما یکسان یشرکاء سهام شرکت دارند.

دا شود در صورت یشرکت پ ییاست که ممکن است عالوه بر دارا یه قروضیمسئول کلو امدهینه او بصورت سهام در یاست که سرما یکس ك ضامنیشر خواهد بود. یگر تابع مقررات شرکت تضامنیکدیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یك ضامن مسئولیتعدد شر

شرکاء یأت را مجمع عمومین هیشود و ایالاقل مرکب از سه نفر از شرکاء برقرار م یأت نظار یه یمختلط سهام یهاشرکتك از یدر هر -١٦٥ماده شود ید میط مقرر در اساسنامه شرکت تجدیأت به موجب شرایکند، انتخاب هین میدر امور شرکت مع یشرکت و قبل از هر اقدام یقطعل یبالفاصله بعد از تشک

انتخاب خواهد شد. سالكی یفقط برا أت نظارین هیاولدر هر صورت

شرکت را منحل ١٨١فقره (ب) ماده بر طبقمجمع مزبور یموافقت رأد و با یدعوت نما یانعقاد مجمع عموم یتواند شرکاء را برایأت نظار میه -١٦٩ماده کند.

الن و صورت یشرکت حاضر شده از صورت ب ینده او) در مرکز اصلیا نمایتواند (خود یم یهر صاحب سهم یتا پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عموم -١٧٠ماده أت نظار اطالع حاصل کند.یو راپورت ه ییدارا

.١٣٨ك از شرکاء ضامن موجب انحالل شرکت نخواهد شد مگر در مورد ماده یچ یه یورشکستگ -١٧١ماده

یها باقآن بر عهدهه آنچه را که یر تصفیمت سهام خود را نپرداخته باشند مدیتمام ق یشود و شرکاء سهام ورشکست یهرگاه شرکت مختلط سهام -١٧٣ماده کند.یاست وصول م

مت سهام خود یکه از بابت ق یك از شرکاء سهامیتواند به هر یك از طلبکاران شرکت میمنحل شد هر یر از ورشکستگیغ یقیطر به اگر شرکت -١٧٤ماده وصول طلب خود حق رجوع ید مادام که شرکت منحل نشده طلبکاران برایك طلب خود را مطالبه نمایآن شر یون شرکت است رجوع کرده و در حدود بدهیمد

ندارند. یشرکاء سهامك از یچ یبه ه

.شرکت ندارند ییدارابه یشرکاء ضامن حق یطلبکاران شخصه نشده یآن تأد ییاگر شرکت مختلط ورشکست شد تا قروض شرکت از دارا -١٧٥ماده







۲۳۷

شود:یل منحل میشرکت مختلط در موارد ذ -١٨١ماده

٩٣ماده ٣و ٢-١در مورد فقرات -الف

شده باشد. حیتصر مجمع مذکور ین حق برایا در اساسنامهکه یدر صورت یم مجمع عمومیتصمبرحسب -ب

ت شرکاء ضامنیرضاو یم مجمع عمومیبرحسب تصم -ج

ح شده باشد. در مورد فقرات ب و ج ین موارد در اساسنامه تصر یکه انحالل شرکت در ا نیمشروط بر ا ضامناز شرکاء یکیت یا محجور یدر صورت فوت -د است. یجار ٧٢حکم ماده

و شرکاء ضامن راجع به انحالل موافقت حاصل ین مجمع عمومیو ب نشدهن یم به انحالل معیحق تصم یمجمع عموم یهرگاه در اساسنامه برا -١٨٢ماده یلیاز شرکاء ضامن به دال یکیاست که یز جار ین ین حکم در موردیند حکم به انحالل خواهد داد. همیل طرفداران انحالل را موجه ببینشود و محکمه دال

ند.یل را موجه ببیانحالل شرکت را از محکمه تقاضا نموده و محکمه آن دال

ناظر بر شرکت مختلط ١٣١١از قانون تجارت مصوب

ه زائد بر یباشد و هرگاه سرماال ید کمتر از پنجاه ر یا قطعات سهام نبایال تجاوز نکند سهام یست هزار ر یاز دو یسهام یهاه شرکتیکه سرما یدر صورت -٢٨ماده ال نخواهد بود.یکصد ر یال باشد سهام و قطعات سهام کمتر از یست هزار ر یدو

که قبل از یق موقتیا تصدیتوان صادر کرد هر سهم یاسم) نمی(اعم از بااسم و ب یق موقتیا تصدیل نشده سهام یتشک یمادام که شرکت سهام -٢٩ماده که پنجاه یل اوراق وارد شده است. تا زمانین قبیهستند که به دارندگان ا یه باشد باطل و صادرکنندگان متضامنا مسئول خساراتداده شد یل شرکت به کسیتشک

اسم انتشار داد.یب یق موقتیا تصدیاسم یتوان سهام بیه نشده نمیسهام تأد یمت اسمیدرصد ق

ا قطعات آن زائد بر پنجاه یه شرکت تعهد شده باشد بعالوه هرگاه سهام یه تمام سرمایتأد ینکهاشود مگر بعد از یمحقق نم یهای سهامل شرکتیتشک -٣٨ماده پنجاه د کمتر از یشود نبایکه پرداخته م یمت سهام را نقدا بپردازند و در هر حال وجهید الاقل ثلث قیند واال بایه نماید تمام وجه را تأدیال نباشد تعهدکنندگان بایر ال باشد.یر

ل شود.ید تحویتعهد شده تماما با یرنقد یکه در ازاء سهام غ یزیچ -٣٩ماده

شود امر به یدر جلسه اول که منعقد م ید مجمع عمومیخود مطالبه نما یبرا یخاص یایا مزایار کند یاخت یرنقد یاز تعهدکنندگان سهم غ یکیهرگاه -٤١ماده ل شرکت واقع ید و تشکیآیا به عمل نمیا موجبات مزایم یتقو یب قطعیرد. تصویگیمطالبه شده را تحت نظر م یایموجبات مزاا ینموده یرنقد یم سهم غیتقود الاقل یب شود بایا تصویا موجبات مزایم ینکه در جلسه دوم تقویا ید منعقد خواهد شد و برایکه برحسب دعوت جد یگر مجمع عمومیشود مگر در جلسه دینمت دو ثلث تعهدکنندگان حاضر ید به اکثر یب امور مذکور بایع شده باشد. تصوین تمام تعهدکنندگان توز ین خصوص طبع و بیدر ا یبل از انعقاد جلسه راپرتروز ق ٥

را یه نقد یاند حاضر بوده و نصف کل سرمارا تعهد کرده ید سهام نقد یکه خر یینکه عددا نصف کل شرکاینخواهد بود مگر ا یقانون یباشد و جلسه مجمع عموماست حق یآنها موضوع رأ یایا مزای یرنقد یکه سهم غ یاند در موقعخود مطالبه کرده یبرا یخاص یایا مزایهستند یرنقد یسهم غ یکه دارا یدارا باشند. کسان

نصف یه شرکت محسوب نخواهد شد. اگر در جلسه دوم مجمع عمومیدر جزء سرمااست یکه موضوع مذاکره و رأ یرنقد یه غیندارند آن قسمت از سرما یرأشود. هرگاه سهام یرفتار م ٤٥ر ماده یم خواهد گرفت و مطابق قسمت اخیحاضر نشده مجمع به طور موقت تصم یه نقد یو نصف سرما یتعهدکنندگان سهام نقد

تواند از شرکت خارج شود.یك از تعهدکنندگان میب نشود هر یکه مطالبه شده تصو ییایا موجبات مزای یرنقد یغ







۲۳۸

شرکت یره ثبت اسناد مرکز اصلیر شرکت وقوع آن را به موجب نوشته که به داید مدیه از طرف شرکاء ثابت بشود بایه وجه سرمایتعهد و تأد ینکها یبرا -٥٠ماده نامه به ن شرکتیتسخ از ن یکیك نسخه از اساسنامه و یه که پرداخته شده با یاز سرما یشرکاء را با مقدار ید اسامید و بایرسد اعالم نمایسپارد و به ثبت میم

د.ینوشته مزبور منضم نما

یشرکت نسببه نسبت ك از شرکاء یت هر یل و مسئولیتشک ا چند نفرین دو یبدر تحت اسم مخصوص یامور تجارت یاست که برا یشرکت یشرکت نسب -١٨٣ماده است که در شرکت گذاشته است. یاهیسرما

ه یکه در شرکت داشته مسئول تأد هیبه نسب سرماك از شرکاء یهر نباشد یکافه تمام قروض شرکت یتأد یبرا ینسب شرکت ییدارااگر -١٨٦ماده قروض شرکت است.

ت ماده فوق به یتوانند با رعایپس از انحالل طلبکاران مد فقط ید از خود شرکت به عمل آیمنحل نشده مطالبه قروض آن با یمادام که شرکت نسب -١٨٧ماده فرد فرد شرکاء مراجعه کنند.

هم خواهد بود که یگذارد مسئول قروضیه که در شرکت میداخل شود به نسبت سرما یموجود یك ضامن در شرکت نسبیهرکس به عنوان شر -١٨٨ماده ب نسبت به اشخاص ثالث اثر ندارد.ین ترتیا نشده باشد قرار شرکاء برخالف ایداده شده یر ییدر اسم شرکت تغ نکهیاعم از اشرکت قبل از ورود او داشته

شرکت تعاونی

های تعاونی تولید و مصرفشرکت

فروش اشیا یا اجناس به ید وتولشود و شرکا مشاغل خود را برای تشکیل می ای از ارباب حرفبین عدهاست که یشرکت یدتولشرکت تعاونی - ١٩٠ماده برند.کار می

ثلث اعضاءالاقل دو دائمی شرکت نبوده یا از اهل حرفه که موضوع عملیات شرکت است نباشند اگر در شرکت تولید یک عده از شرکا در خدمت - ١٩١ماده .شرکت استشرکت باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آنها موضوع عملیات کنندهاداره

قانون بخش تعاوناز

اینامهینآئها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به وسیله حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی -۶ماده .باشد نفر ۷کمتر از رسد ولی در هر صورت تعداد اعضاء نباید شود که به تصویب وزارت تعاون میتعیین می

.باشندهای تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل میها و اتحادیهشرکت -۷ماده

که واجد شرایط مندرج در این قانون بوده ملتزم به اهداف بخش تعاونی و اساسنامه قانونی آن حقیقیتعاونی شخصی است یهاشرکتعضو در -۸ماده .تعاونی باشد

.داشته باشدبه کار اشتغال تولید عضو باید در تعاونی هاییتعاوندر -۱تبصره

باید از یرعاملمدت مدیره و أدر صورتی که عضویت برای همه آزاد باشد. داشتن عضو غیر شاغل مجاز است، اما هی یاچندمنظوره هاییتعاوندر -۲تبصره .میان اعضاء شاغل انتخاب گردد







۲۳۹

ها، گیرد و وزارتخانهبوسیله اعضاء در اختیار شرکت تعاونی قرار می سرمایه ٪۵۱تمام یا حداقل است که ییهاشرکتهای تعاونی شرکت -۱۷ماده ها، شوراهای اسالمی کشوری، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای ها، شهرداریهای دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانکها، شرکتسازمان

شرطبهاز راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، اجاره ۴۳اصل ۱۲بند توانند جهت اجرای عمومی می .تعاونی نمایند بدون آنکه عضو باشند یهاشرکتتملیک، بیع شرط، فروش اقساطی، صلح، اقدام به کمک در تأمین یا افزایش سرمایه

.باشند نکردهطبق قانون عملیات بانکی بدون بهره وام دریافت هابانکی است که از یهامالی دولتی اولویت با تعاونی یهاکمکدر استفاده از وام و -۱۹ماده

است مگر مجمع عمومی تصویب نماید که اعضاء سهم بیشتری تأدیه نمایند که در این صورت برابرتعاونی یهاشرکتسهم اعضاء در تأمین سرمایه -۲۰ماده .نمایدتعیین می هایتعاونها باید در حدودی باشد که وزارت تعاون متناسب با نوع و تعداد اعضاء حداقل و حداکثر سهم

تقویم و تسلیمنقدی و جنسی باشد صورتبهکه و در صورتی تأدیهآن سرمایه سومیکشود که حداقل هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می -۲۱ماده .شده باشد

.باشد مگر آنکه در قرارداد ترتیب دیگری شرط شده باشدسهم آنان می به میزانتعاونی محدود یهاشرکتمالی اعضاء در یتمسؤول -۲۳ماده

:باشندهای تعاونی برای اداره امور خود دارای ارکان زیر میشرکت -۲۹ماده

.مجمع عمومی )١ .ت مدیرهأهی )٢ .بازرسی )٣

باشد، از اجتماع اعضای تعاونی یا تعاونی می یهاشرکتمرجع اتخاذ تصمیم و نظارت در امور باالترینکه بر اساس این قانون مجمع عمومی-۳۰ماده .است فقط دارای یک رأیشود و هر عضو بدون در نظر گرفتن میزان سهم تشکیل می العادهفوقعادی و صورتبهها آن یاراالختتامنمایندگان

البدلیعلاعضاء سومیکتا عضو اصلی و نفر ۷حداکثر و نفر ۳حداقل ای مرکب از ت مدیرهأاداره امور تعاونی طبق اساسنامه بر عهده هی -۳۶ماده .باشدمی

باشد:به شرح زیر می ت مدیرهأهیوظایف و اختیارات -۳۷ماده

)العادهفوق–مجمع عمومی (عادی دعوت -١ .مجمع عمومی و سایر مقررات مربوط تصمیماتاساسنامه و اجرای -٢ .به مجمع عمومی یرعاملمدمیزان حقوق پیشنهادو نظارت بر عملیات وی و یرعاملمداستعفای قبولو عزلو نصب -٣ .ت مدیرهأدرخواست عضویت و اخذ تصمیم نسبت به انتقال سهم اعضاء به یکدیگر و دریافت استعفای هر یک از اعضای هی قبول -٤ .و ارائه به بازرس یا بازرسان و تسلیم به موقع گزارش مالی و ترازنامه تعاونی به مجمع عمومی هاحساببر مخارج جاری تعاونی و رسیدگی به نظارت -٥ به مجمع عمومی جهت اتخاذ تصمیم. ارائه آنها و بودجه و سایر پیشنهادات و و برنامه هاطرح تهیه و تنظیم -٦ .ی که تعاونی در آنها مشارکت داردیهاو اتحادیه هاشرکتاز بین اعضای تعاونی برای حضور در جلسات مجامع عمومی نمایندهتعیین -٧ .به مجمع عمومی برای تصویب داخلی تعاونی و تقدیم آن یهادستورالعملتهیه و تنظیم -٨ .با حق توکیل غیر هاسازمانو مراجع قانونی و سایر هادادگاهتعیین نماینده یا وکیل در -٩

.تعاونی تعهدآور) برای قراردادها و اسناد یرعاملمدت مدیره باتفاق أ(یک یا دو نفر از اعضاء هی امضای مجازتعیین و معرفی صاحبان -١٠ .است بالمانعکند و انتخاب مجدد آنان انتخاب می مدت دو سال مالیرا برای بازرس یا بازرسانیمجمع عمومی عادی -۴۰ماده

:وظایف بازرس یا بازرسان تعاونی به شرح زیر است -۴۱ماده







۲٤۰

.مربوطه یهادستورالعملبا اساسنامه و قوانین و مقررات و شدهانجامبر انطباق نحوه اداره امور تعاونی و عملیات و معامالت نظارت مستمر- ۱

به ت مدیره أعملکرد و سود و زیان، بودجه پیشنهادی و گزارشات هی یهاحسابهای مالی از قبیل ترازنامه و ، دفاتر، اسناد، صورتهاحسابرسیدگی به - ۲ .مجمع عمومی

.ی و مراجع ذیربطاعضاء و ارائه گزارش به مجمع عموم شکایترسیدگی به -۳

.و تقاضای رفع نقص یرعاملمدو ت مدیرهأهیتخلفات موجود در نحوه اداره امور تعاونی به تذکر کتبی-۴

شوند:های تعاونی در موارد زیر منحل میها و اتحادیهشرکت -۵۴ماده

.العادهفوقتصمیم مجمع عمومی - ۱

.باشد نرسیدهتعداد اعضاء به نصاب مقرر ماه ۳ظرف مدت که حداکثر کاهش تعداد اعضاء از حد نصاب مقرر در صورتی- ۲

.باشد نکردهکه در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید در اساسنامه مربوط در صورتی شدهیینتعانقضای مدت - ۳

.بدون عذر موجه سال یکتوقف فعالیت بیش از - ۴

.مربوط نامهینآئدر سال بوسیله وزارت تعاون بر طبق بار اخطار کتبی ۳پس از عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط - ۵

.ورشکستگی طبق قوانین مربوط -۶

هر تعاونی مسئولیت اعضاء شود. مسترددر اختیار تعاونی قرار گرفته با انحالل آن باید هابانککلیه امتیازات و اموالی که از منابع عمومی دولتی و -۴تبصره .است تضامنیدر این مورد







۲٤۱

...ها نوآوری سازییتجار و یانبندانشو مؤسسات هاشرکتقانون حمایت از از

تحقق ، محوردانشعلم و ثروت، توسعه اقتصاد ییافزاهماست که به منظور تعاونی یا یخصوصشرکت یا مؤسسه یانبندانشها و مؤسسات شرکت ـ ١ماده و توسعه (شامل طراحی و تولید کاال و خدمات) در حوزه یقتحق یجنتا سازییتجار علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و اهداف شود.مربوط تشکیل می یافزارهانرمهای برتر و باارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید فناوری

) از مالکیت آنها متعلق به %٥٠پنجاه درصد ( از یشبو مؤسساتی که هاشرکتدولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نیز یهاشرکتتبصرهـ .این قانون نیستند هاییتحماعمومی غیردولتی باشد، مشمول دولتی و مؤسسات و نهادهای یهاشرکت

:موضوع این قانون عبارتند از یانبندانش مؤسساتو هاشرکتها و تسهیالت قابل اعطاء به ـ حمایت ٣ماده

الف ـ معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت پانزده سال

بر طبق عقود مدتکوتاهندمدت یا یا بدون بهره بل بهرهکم یالتاعطاء تسهب ـتأمین تمام یا بخشی از هزینه تولید، عرضه یا به کارگیری نوآوری و فناوری با شرعی.

های علم و فناوری، موضوع این قانون در محل پارک یانبندانشو مؤسسات هاشرکتج ـاولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی و تولیدی و یا مناطق ویژه علم و فناوری. یاقتصاد یژهومراکز رشد، مناطق

برنامه چهارم توسعه از قانونضوابط قانون اصالح موادی بر اساس یواگذار قابلمراکز و مؤسسات پژوهشی دولتی از سهامد ـ اولویت واگـذاری تمام یا بخشی یانبندانشمؤسسات و هاشرکت) قانون اساسی به ٤٤ی اصل چهل و چهارم (های کل سیاست اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسالمی ایران و اجراء

این قانون. موضوع

.یریکارگبهدانش، نوآوری و فناوری در تمام مراحل تولید، عرضه و یمحصوالت دستاوردهاای مناسب برای کاهش خطرپذیری هـ ـ ایجاد پوشش بیمه

.قانون یناموضوع یانبندانشو مؤسسات هاشرکت) و تمهید امکان مشارکت ١با ماده ( موضوعات مرتبطو ـ تسهیل شرایط مناقصه در

شرکت تعاونی سهامی عام) قانون اصالح موادی ١٢( در مادهمندرج یهاتیمحدودو در چارچوب ١ماده ٩هستند که با رعایت جزء ییهاعام شرکتهای تعاونی سهامی شرکت ـ ١ماده

شود، با اخذ مجوز از وزارت تعاون قانون نامیده می نامهنییآاین که درکلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی یهااستیساز قانون برنامه چهارم توسعه و اجرای شوند.ایجاد می

مراجع مزایای برخوردار شده از آن است که پس از تأیید وزارت تعاون و نیز سایر فیتکل نییتعتعاونی سهامی عام منوط به یهاشرکتتغییر نوع ـ ٣ماده گیرد.در اساسنامه صورت می شدهینیبشیپ

از قانون اصالح موادی از قانون برنامه چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ...

:شوددر این قانون اصطالحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار برده می ـ ١ماده

کنند.، کاالها و خدمات مشابه یا جانشین نزدیک را مبادله میو فروشندگانشود که در آن خریداران ـ بازار: به فضایی جغرافیایی یا مجازی اطالق می ١

تواند مورد مبادله و استفاده قرار گیرد.منقول و یا غیرمنقول که می یءهر شـ کاال: ٢







۲٤۲

نیست. یکتفکقابله از آن از فرایند تولید آن خدمت: محصول غیرملموسی که استفاد ـ ٣

کند، اعم از آنکه دارای شخصیت حقوقی یا حقیقی باشد.ـ بنگاه: واحد اقتصادی که در تولید کاال یا خدمت فعالیت می ٤

یا قانون خاص تشکیل شده باشد. قانون تجارتـ شرکت: شخص حقوقی که با رعایت ٥

.مدیره شرکت دارد یک شرکت که دارنده آن طبق اساسنامه اختیار تعیین حداقل یک عضو را در هیأت سهاماز ـ سهام مدیریتی: میزانی ٦

آن قادر به تعیین اکثریت اعضاء هیأت مدیره شرکت باشد. که دارندهـ سهام کنترلی: حداقل میزان سهام مورد نیاز برای آن ٧

شود.تشکیل شده باشد. این نوع شرکت تعاونی متعارف نیز نامیده می بخش تعاونی ...شخص حقوقی است که با رعایت قانون :ـ شرکت تعاونی ٨

های مذکور در این قانون تشکیل شده باشد.تجارت و محدودیت ـ شرکت تعاونی سهامی عام: نوعی شرکت سهامی عام است که با رعایت قانون ٩

شود. عضویت سایر افراد در درآمدی تشکیل می یندهک پائی عام است که برای فقرزدایی از سه ملی: نوعی تعاونی متعارف یا سهام یرفراگ یتعاونـ شرکت ١٠ باشند. یدرآمد ینپائ) اعضاء آن باید از سه دهک %٧٠این تعاونی آزاداست ولی در بدو تشکیل حداقل هفتاد درصد (

کنند، به طوری که ـ رقابت: وضعیتی در بازار که در آن تعدادی تولیدکننده، خریدار و فروشنده مستقل برای تولید، خرید و یا فروش کاال یا خدمت فعالیت می ١١ وجود نداشتهبازار یا خروج از آن محدودیتی به هابنگاهنداشته باشند یا برای ورود در بازارهیچ یک از تولیدکنندگان، خریداران و فروشندگان قدرت تعیین قیمت را

.باشد

قیمت و یینقدرت تعتولیدکننده، خریدار و فروشنده از عرضه و تقاضای بازار به میزانی باشد که ـ انحصار: وضعیتی در بازار که سهم یک یا چند بنگاه یا شرکت ١٢ جدید به بازار یاخروج از آن با محدودیت مواجه باشد. یهابنگاهیا مقدار را در بازار داشته باشد، یا ورود

که بنگاه دیگری با آن قیمت قادر به ورود یا عرضه کندتواند کاال یا خدمت را به قیمتی به دلیل نزولی بودن هزینه متوسط، می بنگاه یکـ انحصار طبیعی: ١٣ ادامه فعالیت در بازار نباشد.

گیرد.کاال و یا خدمت خاص در انحصار یک یا چند بنگاه معین قرار می یدخر یاازار که به موجب قانون، تولید، فروش و ـ انحصار قانونی: وضعیتی از ب ١٤

کاال یا خدمت یا شرایط قرارداد در اختیار یک یا چند یتقاضا یاـوضعیت اقتصادی مسلط: وضعیتی در بازار که در آن توانایی تعیین قیمت، مقدار عرضه ١٥ قرار گیرد. قی و یا حقوقیشخص حقی

، شخصیت حقوقی واحد و جدیدی تشکیل دهند یا در شخصیت حقوقی خود یحقوقآن چند شرکت، ضمن محو شخصیت بر اساسـ ادغام: اقدامی که ١٦ دیگری جذب شوند.

حقوقی جدید تشکیل دهد. یتچند شخصآن یک شرکت ضمن محو شخصیت حقوقی خود دو یا بر اساسـ تجزیه: اقدامی که ١٧

های اقتصادی یا سرمایه یا مدیریت و یا از طرق دیگر، فعالیت از سهام: بنگاه یا شرکتی که از طریق تملک تمام یا قسمتی کنندهکنترلـ بنگاه یا شرکت ١٨ کند.را در یک بازار کنترل می یگرد یهاشرکتیا هابنگاه

، به موجب قانون و یا در شرکت گیرییمتصممدیرعامل و افراد دارای عناوین مشابه یا هر شخص دیگری که مسؤولیت ـ مدیران شرکت: اعضاء هیأت مدیره، ١٩ قانونی به آنها واگذار شده باشد. صالحاساسنامه آن، یا به موجب حکم دادگاه و یا مراجع ذی







۲٤۳

یهاگروهافراد و در دستاضرار به عموم، منتهی شدن به تمرکز و تداول ثروت ـ اخالل در رقابت: مواردی که موجب انحصار، احتکار، افساد در اقتصاد، ٢٠ کشور شود. بر یگانهبخاص، کاهش مهارت و ابتکار در جامعه و یا سلطه اقتصادی

٣٥حداکثر تا سهـام خود را با امکان اعمال رأی %٤٩تعاونی مجازند در بدو تأسیس یا هنگام افزایش سرمایه تا سقف و اتحادیه های هاشرکتکلیه ـ ١٠ماده رأی هر سهامدار غیرعضو که هیأت مدیره به همین نسبت به شرط عدم نقض حاکمیت اعضاء و رعایت سقف معین برای سهم و هایو تصدی کرسی کل آراء

گذارییهبر سرماغیرعضو واگذار نمایند. فروش به اشخاص غیرایرانی باید با رعایت مقررات حاکم د شد به اشخاص حقیقی یا حقوقیدر اساسنامه معین خواهتعاونی و بدون رعایت یهاشرکتقانون ٦٢و ٦١تعاونی تخصصی در چهارچوب مواد هاییهاتحادهای تعاونی مجازند نسبت به تشکیل خارجی باشد. شرکت

قانون بخش تعاونی اقتصاد اقدام نمایند. ٤٣ماده ٢تبصره

چک –فته طلب -برات -اسناد تجاری

برات -فصل اول

مبلغ کمترن آنها اختالف باشد یك دفعه به تمام حروف نوشته شده و بیش از یشود. اگر مبلغ بینوشته م تمام حروفبرات با مبلغر و یتحر خیتار -٢٢٥ماده معتبر است. مبلغ با حروفن آنها اختالف باشد یمناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و ب

به برواتنباشد مشمول مقررات راجعه ٢٢٣ماده ٨و ٧ - ٦ - ٥ - ٤ - ٣ - ٢در فقرات مقرر یاساسدر صورتی که برات متضمن یکی از شرایط - ٢٢٦ماده .تجارتی نخواهد بود

تمام حروفبا یخ قبولیباشد تار تیبه وعده از رؤکه برات یشود. در صورتیا مهر مینوشته شده امضاء خید تار یقبرات در خود برات با یقبول -٢٢٨ماده شود.یت حساب میخ رؤیتار خ براتیتار نوشته شد خیبدون تار یقبولنوشته خواهد شد. اگر

یصر ینکهامحسوب است مگر یا مهر کند قبولیدر برات نوشته امضاء یهعلمحالکه یعبارتهر -٢٢٩ماده عبارت مشعر بر عدم قبول باشد. اگر عبارت حا

برات را امضاء یچ عبارتیر هیبدون تحر یهعلمحالکه یمحسوب است. در صورت قبول شدهوجه برات هیبقاز برات باشد ك جزءیعدم قبول فقط مشعر بر شود.یمحسوب م برات قبول شدهد یا مهر نمای

.در این صورت دارنده برات باید برای بقیه اعتراض نماید برات باشدیک قسمت از وجه منحصر به قبولیممکن است - ٢٣٢ماده

مسئولکه نوشته یدر حدود شرط به شرط کنندهقبولمعهذا یشود ولیمحسوب م نکول شدهنوشته شد برات مشروط یقبولاگر -٢٣٣ماده پرداخت وجه برات است.

اعتراض (پروتست) نکول.مزبور موسوم است به نامهیقتصدشود محقق گردد. م مییکه رسما تنظ نامهیقتصدد به موجب یبرات با نکول-٢٣٦ماده

وجه برات را به انضمام ایه وجه آن در سر وعده بدهند یتأد یبرا یضامند یدارنده با یدهنده به تقاضاها و براتسیپس از اعتراض نکول ظهرنو -٢٣٧ماده ) اگر باشد( یو مخارج برات رجوع نامهاعتراضمخارج

ند.یه نمایتأد فورا

هنوز یز که همان شخص قبول کرده ولین یه شود دارنده براتیوجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تأد یرا قبول کرده ول یکه برات یه کسیاگر بر عل -٢٣٨ماده کند. نیتضم یگر یا پرداخت آن را به نحو دیدهد ضامنپرداخت وجه آن ید که برایتواند از قبول کننده تقاضا نمایده است میموعد پرداخت آن نرس







۲٤٤

یقبول -قبول کند هاسیظهرنواز یکیا ی برات دهندهتواند آن را به نام یم یشخص ثالثنکول شد و اعتراض به عمل آمد یهرگاه برات -٢٣٩ماده د شود و به امضاء او برسد.یق نامهاعتراضد در یشخص ثالث با

شود می ها حاصلحقوقی که برای دارنده برات از نکول آن در مقابل برات دهنده و ظهرنویس یهنشده کلبعد از قبولی شخص ثالث نیز تا برات تأدیه - ٢٤٠ماده .محفوظ خواهد بود

د گردد.یشود قیکه برات به او انتقال داده م یکس اسمو خیتار یسیاست در ظهرنو ممکنس برسد ید به امضاء ظهرنویبا یسیظهرنو -٢٤٦ماده

ین صورت انتقال برات واقع نشده ولید نموده باشد که در ایس وکالت در وصول را قیظهرنو ینکهامگر از انتقال برات است یحاک یسیظهرنو -٢٤٧ماده ح شده باشد.ین در برات تصر یکه خالف ا یوصول خواهد داشت جز در موارد یبرا یاالقتضا حق اعتراض و اقامه دعو یلد دارنده برات حق وصول و

شود.یشناخته م مزورد کند یق یخ مقدمیتار یسیس در ظهرنویهرگاه ظهرنو -٢٤٨ماده

دارند. دارنده برات در صورت عدم یت تضامنیمسئولبرات ۀدر مقابل دارند هاسیظهرنوو قبول کردهاست که برات را یکس -برات دهنده-٢٤٩ماده از آنها که بخواهند به هرکدامتواند یه و اعتراض میتأد

ا به تمام آنها یا به چند نفر ی منفردا

ها نسبت به سیك از ظهرنوین حق را هر ید. همیرجوع نما مجتمعا

اقامه -ستین برات نیر مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایا چند نفر از مسئولیك یه یبر عل یماقبل خود دارد. اقامه دعو یهاسیدهنده و ظهرنوبرات یس را کرده فقط با کسیا ظهرنوی یهعلمحالا یکه ضمانت برات دهنده یضامن ت کند.یخ رعایث تار یرا از ح یسیب ظهرنویترت ستیملزم ن یکننده دعو

دارد که از او ضمانت نموده است. یتضامنت یمسئول

وصول تمام طلب خود (وجه برات یبرا در تمام غرماا ی ك از غرمایدر هر تواند ین برات ورشکست شوند دارنده برات میهرگاه چند نفر از مسئول -٢٥١ماده که به صاحب یوجه یبرا تواندینماز ورشکستگان یکیچهه یتصف ریمد -دیطلب خود را کامال وصول نما ینکها) داخل شود. تا یو متفرعات و مخارج قانون

تمام ورشکستگان به صاحب طلب ییکه از دارا یمجموع وجوه کهیدرصورتمگر د یگر رجوع نمایه ورشکسته دیر تصفیشود به مدین طلب پرداخته میچن یورشکستگان ییاند جزء داراپرداخته هرکدامکه یزان وجهیتا م -خ تعهدیب تار یبه ترتد ین صورت مازاد بایزان طلب او باشد در ایش از میابد بییص میتخص

ها حق رجوع دارند.ر ورشکستهیمحسوب گردد که به سا

خواهد بود. یداشته باشند مرع یت تضامنین مسئولیك دیپرداخت یز که براین یهر چند نفر ین ماده در مورد ورشکستگیمفاد ا -تبصره

است. مسئولدارند یکه نسبت به وجه برات حق یه نموده در مقابل اشخاصیکه وجه برات را قبل از موعد تأد یشخص -٢٥٦ماده

ت یکه به مهلت مزبور رضا دهندهبراتو ماقبل خود یهاسیبه ظهرنوپرداخت بدهد یبرا ینوشته مهلت یکه قبول یاگر دارنده برات به کس -٢٥٧ماده داشت. نخواهدحق رجوع اندنداده

ف شده باشد.یوجه برات قانونا در نزد او توق آنکهمگر شود یالذمه محسوب میپردازد بر یکه در سر وعده وجه برات را م یشخص -٢٥٨ماده

تواند یه میشوند و دارنده برات فقط نسبت به بقیم یها بر سیبرات دهنده و ظهرنو به همان اندازهبرات پرداخته شود از وجه یمبلغاگر -٢٦٨ماده اعتراض کند.

بدهند. یه وجه برات مهلتیتأد یت صاحب برات برایبدون رضا توانندینممحاکم -٢٦٩ماده

د دخالت شخص ثالث و پرداخت ینما یوجه برات اعتراض شده را کارساز هاسیظهرنواز یکیا ی دهندهبراتتواند از طرف یم یهر شخص ثالث -٢٧٠ماده د شود.یل آن قیا در ذی نامهاعتراضد در یوجه با







۲٤٥

است. دارنده براتف یتمام حقوق وظا یداراکه وجه برات را پرداخته یشخص ثالث -٢٧١ماده

از یکیو اگر پرداخت وجه از طرف شوندیالذمه میبر هاسیتمام ظهرنوپرداخت دهندهبراتاگر وجه برات را شخص ثالث از طرف -٢٧٢ماده اند.الذمهیاز او بر بعد یهاسیظهرنود یعمل آها به سیظهرنو

ه وجه از یتأداست که رفتهیپذ یشنهاد آن کسیپرداخت وجه حاضر شوند پ ین برات برایاز مسئول یکیك از جانب یاگر دو شخص متفقا هر -٢٧٣ماده ح دارد.یترج یه وجه حاضر شود بر هر شخص ثالثیتأد یپس از اعتراض برا یهعلمحالاگر خود -کندیالذمه مین را بر یاز مسئول یادتر یز عده طرف او

ا در خارجه دارنده یران صادر شده باشد ینکه برات در ایه شود اعم از ایتأد تیبه وعده از رؤا ی تیبه رؤران ید در ایکه وجه آن با ینسبت به برات -٢٧٤ماده که وجه دهنده ن به براتیها و همچنسید واال حق رجوع به ظهرنویمطالبه نما خ براتیسال از تار كیرا در ظرف آن یا قبولیپرداخت برات مکلف است

است نخواهد داشت. دهیرسانه یعلرا به محال برات

نوشتن یمقرر در مواد فوق قبوله شود در مواعد ید در ممالك خارجه تأدیران صادر و بایا یاز شهرها یکیا به وعده که در یت یهرگاه دارنده برات به رؤ -٢٧٧ماده .حق او ساقط خواهد شدا پرداخت وجه را مطالبه نکرده باشد مطابق مقررات همان مواد ی

شود معلوم گردد.ده میینام هیاعتراض عدم تأدله نوشته که یبوس خ وعدهیظرف ده روز از تار د در یوجه برات با هیامتناع از تأد-٢٨٠ماده

.نخواهد کرد یمستغنه یبرات را از اعتراض عدم تأد ۀنکول دارند اعتراضاو نه یورشکستگنه یهعلمحال فوتنه -٢٨٢ماده

.است یباقبرات ۀ دارند یبرا اعتراض حق برات قبل از وعده ورشکست شود ۀکنندکه قبول یدر صورت -٢٨٣ماده

ا مراسله ی یله اظهارنامه رسمیرا بوسه یخ اعتراض عدم تأدیروز از تار ١٠ظرف د در یه اعتراض شده است بایکه به علت عدم تأد یدارنده برات -٢٨٤ماده که برات را به او واگذار نموده اطالع دهد. یدو قبضه به کس یسفارش

خود اطالع دهد. سابقس یظهرنوله به یافت اطالع نامه فوق آن را به همان وسیخ در یروز از تار ١٠د در ظرف یز بایها نسیك از ظهرنویهر -٢٨٥ماده

او مقرر داشته استفاده کند یبرا ٢٤٩که ماده یه شود و به علت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقیران تأدیدر ا یستیکه با یاگر دارنده برات -٢٨٦ماده .دینما یاقامه دعو خ اعتراض یاز تار سالكیظرف د در یبا

ك روز اضافه خواهد شد.یشش فرسخ ید در آنجا پرداخته شود برایباشد که وجه برات با یاز محله خارج یعل یهرگاه محل اقامت مدع -تبصره

خ اعتراض یاز تار ظرف دو سالران در یم ایمق یهاسیا ظهرنویدهنده و ه براتیبر عل یاقامه دعو ه شودیدر خارجه تأدد یکه با یدر مورد بروات -٢٨٧ماده دید به عمل آیبا

مقرر است اقامه ٢٨٧و ٢٨٦که به موجب مواد ید در مواعد ید بایبه او داده شده استفاده نما ٢٤٩که در ماده یها بخواهد از حقسیاز ظهرنو كیهر -٢٨٨ماده د از یه نمایشده باشد تأد یه او اقامه دعو یبر عل ینکهامحکمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون هیابالغ احضار یاز فرداکند و نسبت به او موعد یدعو ه محسوب خواهد شد.یروز تأد یفردا

د سابق خود در ی ها برسیك از ظهرنویهر ین دعو یو همچن هاسیظهرنوبرات بر ۀدارند یدعو پس از انقضاء مواعد مقرره در مواد فوق -٢٨٩ماده .نخواهد شدرفته یمحکمه پذ

د یدهنده ثابت نماکه برات نیمشروط بر اشود، یرفته نمیز پذیدهنده نه براتیبرات بر عل یهاسیدارنده و ظهرنو یپس از انقضاء مواعد فوق دعو -٢٩٠ماده خواهد داشت. هیعلمحالفقط حق مراجعه به برات ۀدارندن صورت یو در ا دهیه رسانیعلمحالرا به وجه براتدر سر وعده







۲٤٦

ه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال یکه به علت عدم تأد یبرات ۀدارند یتقاضامحکمه مکلف است به مجرد یپس از اقامه دعو -٢٩٢ماده د.یف نمایتوق نیبه عنوان تأمه یعل یمدع

:آیداعتراض در موارد ذیل به عمل می - ٢٩٣ماده

ل.در مورد نکو -١ .مورد امتناع از قبول یا نکول در -٢ .در مورد عدم تأدیه -٣

ابالغ شد: یلاشخاص ذباید دریک نسخه تنظیم و به موجب امر محکمه بدایت به توسط مأمور اجراء به محل اقامت نامهاعتراض

.علیهمحال -١ .اندن شدهعنداالقتضاء معی وجه ۀاشخاصی که در برات برای تأدی -٢ ت.شخص ثالثی که برات را قبول کرده اس -٣

به عهده تفاوت نرخو نامهاعتراض مخارج صدورآن و افت وجهیدر یپس از اعتراض برا یاست که دارنده برات اصل یبرات یبرات رجوع-٢٩٨ماده کنند.ها صادر میسیاز ظهرنو یکیا یدهنده برات

و خسارت تأخیر تأدیه مخارج اعتراض و مخارج روز اعتراضتأدیه اعتراض شده است از واسطه عدمخسارت تأخیر تأدیه مبلغ اصلی برات که به - ٣٠٤ماده .شودمحسوب میاز روز اقامه دعوی برات رجوعی فقط

از یر تعهدات (تعهدات ناشیاست. هر قسمت از سا ن مملکت صدوریقوانبرات تابع یط اساسیران صادر شده شرایکه در خارج ا یدر مورد بروات -٣٠٥ماده برات یط اساسیدا کرده است معذلك اگر شرایدر آنجا وجود پ تعهداست که ین مملکتیکه در خارجه بوجود آمده تابع قوانز یره) نیو غ یس ضمانت قبولیظهرنو

یط اساسین ندارند که شرایاند حق استناد به اکرده یران تعهداتیکه در ا یح باشد، کسانیران صحیموافق قانون ا یا تعهدات براتیران موجود و یمطابق قانون ا ست.ین ین خارجیمقدم بر تعهدات مطابق با قوان یا تعهدات براتیبرات

خواهد بود که آن ین مملکتید تابع قوانید بعمل آیه از برات و استفاده از آن در خارجه بایحفظ حقوق ناش یکه برا یهر اقدام یاعتراض و به طور کل -٣٠٦ماده .بشود آنجاد در یاقدام با

ته طلب

ته)در ف

(سفا به ین و یا شخص معیدر وجه حامل عندالمطالبها ی نیدر موعد مع یکند مبلغیتعهد م کنندهامضاءاست که به موجب آن یفته طلب سند -٣٠٧ماده

د.ینما یحواله کرد آن شخص کارساز

ل باشد:یخ و متضمن مراتب ذیتار ید دارایا مهر بایفته طلب عالوه بر امضاء -٣٠٨ماده

ه شود با تمام حروفید تأدیکه با یمبلغ -١ رنده وجهیگ -٢ خ پرداختیتار -٣

ه است.یالرعاز الزمین باب) در مورد فته طلب نیآخر فصل اول ا ی(از مبحث چهارم ال یتمام مقررات راجع به بروات تجارت -٣٠٩ماده

چک

دارد یهعلمحالرا که در نزد یاست که به موجب آن صادرکننده وجوه یاچك نوشته -٣١٠ماده مستردا ی کال

.دینمایواگذار م یگر یبه دا ی بعضا







۲٤۷

وعده داشته باشد. دینباصادرکننده برسد، پرداخت وجه ید شده و به امضایق خ صدوریتار و محل د یدر چك با -٣١١ماده

شود. منتقل یگر یدر ظهر چك به د امضاءممکن است به صرف -باشد کردحوالهبه ا ی نیشخص معا ی حاملچك ممکن است در وجه -٣١٢ماده

صادرکننده و ضمانتن قانون از یکن مقررات ایل ستینمحسوب یگر باشد ذاتا عمل تجارتیبه محل د ینکه از محلیصدور چك ولو ا -٣١٤ماده ز خواهد بود.یراجع به بروات شامل چك ن مفقودشدنو ضمانو یاقامه دعو و اعتراضو هاسیظهرنو

ك یوجه آن را مطالبه کند و اگر از خ صدوریتار از روز ١٥ظرف د در یه گردد، دارنده چك باید تأدیکه صادر شده است با یاگر چك در همان مکان -٣١٥ماده ن ماده پرداخت وجه یدر اخ صدور چك مطالبه شود. اگر دارنده چك در ظرف مواعد مذکوره یاز تار روز ٤٥ظرف د در یران صادر شده باشد بایگر اینقطه به نقطه د

دارنده ین برود دعو یاست از ب یهعلمحالکه مربوط به یمسموع نخواهد بود و اگر وجه چك به سبب سیه ظهرنویعلاو بر یدعو یگر یآن را مطالبه نکند د ست.یدر محکمه مسموع ن یزصادرکننده نه یچك بر عل

د اگر چه چك در وجه حامل باشد.یا مهر نماید ظهر آن را امضاء یکند بایافت میکه وجه چك را در یکس -٣١٦ماده

ت خواهد یز رعایران پرداخته شود نید در ایکه از خارجه صادر شده و با ییهاران صادر شده است در مورد چكیهایی که در امقررات راجعه به چک -٣١٧ماده خ صدور است.یاز تار چهار ماهتواند وجه چك را مطالبه کند یکه در ظرف آن دارنده چك م یکن مهلتیل -شد

در مرور زمان خ صدوریپنج سال از تار یصادر شده پس از انقضا یامور تجارت یا برایراجعه به برات و فته طلب و چك که از طرف تجار یدعاو -٣١٨ماده

ن صورت ین واقع شده باشد که در اید اقرار به رسما ن مدت یدر ظرف ا نکهیمگر ادر محاکم مسموع نخواهد بود ییب قضاین تعقیا آخر یو نامهاعتراض شود.یخ انقضاء مهلت اعتراض شروع میخ اقرار محسوب است: در صورت عدم اعتراض مدت مرور زمان از تار یمبداء مرور زمان از تار

تواند تا یا چك میا فته طلب یبرات ۀدارندمطالبه کرد پنج سالا چك را نتوان به واسطه حصول مرور زمان یا فته طلب یاگر وجه برات -٣١٩ماده د.یکه به ضرر او استفاده بالجهت کرده است مطالبه نما یوجه آن را از کس مرور زمان اموال منقولهحصول

یدالل نموده وهای مختلف داللی در رشته تواندمیدالل - ٣٣٦ماده

.نیز تجارت کند شخصا

ینکهامگر نماید و یا آنکه تعهدات آنها را به موقع اجرا گذارد یا تأدیه دین قبض وجه تواند عوض یکی از طرفین معاملهدالل نمی - ٣٣٨ماده .مخصوصی داشته باشدۀ ناماجازه

ا اسناد یاء یا تلف شدن اشیع ید که ضایثابت نما نکهیمگر ااست که در ضمن معامالت به او داده شده یاء و اسنادیدالل مسئول تمام اش -٣٣٩ماده مربوط به شخص او نبوده است.

ب و ین ترتین را از اید آمر ین صورت بایدر ا یکند ول یدالل مختلفهای ا رشتهیرشته كیدر چند آمر یبراتواند در زمان واحد یدالل م -٣٤١ماده د.ینما مطلعآنها شود یر رأییکه ممکن است موجب تغ یگر یامور د

که یشود و در صورت رد و بدلاو به توسطن ین طرفیراجع به آن معامله ب یو نوشتجات و اسناد واقعدالل به توسطهرگاه معامله -٣٤٢ماده مزبور است. اسنادنوشتجات و یامضاهاو اعتبار حتضامن صاند دالل باشد که به توسط او معامله را کرده یامضاها راجع به اشخاص

.ستین شودیکه به توسط او م یمعامالت یاجراکند و ضامن یم یآنها دالل یکه برا یاعتبار اشخاصدالل ضامن -٣٤٣ماده







۲٤۸

ر از جانب او بوده.یتقص ثابت شودنکه یمگر ا ستیمسئول نای که مورد معامله بوده التجارها جنس مالیدالل در خصوص ارزش -٣٤٤ماده

معامله نمود دالل ضامن است. به اعتبار تعهد شخص داللاز آنها یکیا ین معامله یهرگاه طرف -٣٤٥ماده

دهد واال مسئول خسارات وارده اطالعداند ین نکته را نمیکه ا ید به طرفیباشد با میسها ی منتفعکه دالل در نفس معامله یدر صورت -٣٤٦ماده محکوم خواهد شد. ینقد یال جزایبوده و به عالوه به پانصد تا سه هزار ر

م باشد با آمر خود یکه دالل در معامله سه یدر صورت -٣٤٧ماده تعهد خواهد بود. یمسئول اجرا متضامنا

.تمام شده باشدا وساطت او ی ییکه معامله به راهنما یرا مطالبه کند مگر در صورت یتواند حق داللیدالل نم -٣٤٨ماده

مأموریت داده به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید و یا برخالف عرف تجارتی محل به اواگر دالل برخالف وظیفه خود نسبت به کسی که - ٣٤٩ماده به عالوه محکوم به مجازات مقرر برای بود نخواهدکرده مزبور وجهی دریافت و یا وعده وجهی را قبول کند مستحق اجرت و مخارجی که از طرف

.خیانت در امانت خواهد شد

مستحق اجرت خواهد بود. پس از حصول شرطباشد دالل یقیهرگاه معامله مشروط به شرط تعل -٣٥٠ماده

معامله سر نگیرد. همین ولو آنکهشود دالل مستحق اخذ مخارج خواهد بود او دادهکند به اگر شرط شده باشد مخارجی که دالل می - ٣٥١ماده .موردی نیز جاری است که عرف تجارتی محل به پرداخت مخارجی که دالل کرده حکم کند ترتیب در

مشروط بر شودیسلب نمبشود حق مطالبه دالل فسخ یارات قانونیاز اخت یکیا به واسطه ین یت طرفیکه معامله به رضا یدر صورت -٣٥٢ماده نکه فسخ معامله مستند به دالل نباشد.یا

.نداردداللی معامالت ممنوعه اجرت - ٣٥٣ماده

ون)یسی(کم یکار العملحق

آمر دستور داده باشد. ینکهامگر ستینکه موضوع معامله است یمه کردن اموالیالعمل کار مکلف به بحق -٣٦٠ماده

کار باید برای محفوظ داشتن حق العملحقباشد عیوب ظاهریکار ارسال شده دارای العملکه برای فروش نزد حق التجارهمالاگر - ٣٦١ماده به عمل آورده و اقدامات الزمه التجارهمال و محافظتعلیه متصدی حمل و نقل و تعیین میزان خسارات بحری (آواری) به وسایل مقتضیه رجوع بر

.آمر را از اقدامات خود مستحضر کندو اال مسئول خسارات ناشیه از این غفلت خواهد بود

منافع آمرو حتی در صورتی که تواندمیکار العملحقکار برای فروش ارسال شده العملحقرود که نزد التجارهمالاگر بیم فساد سریع - ٣٦٢ماده .است یا نماینده او به فروش برساند در آنجا التجارهمالمحلی که العمومییمدعرا با اطالع التجارهمال ایجاب کند مکلف است

د از یمگر ثابت نما خواهد بودن کرده به فروش رساند مسئول تفاوت یکه آمر مع یمتیالتجاره را به کمتر از حداقل قالعمل کار مالاگر حق -٣٦٣ماده ل اجازه آمر در موقع مقدور نبوده است.یاحتراز کرده و تحص یشتر یضرر ب

ن نموده به فروش رساند حق یکه آمر مع یمتیشتر از قیا به بین کرده بخرد یکه آمر مع یمتیالتجاره را به کمتر از قالعمل کار مالاگر حق -٣٦٥ماده ب دارد.د آن را در حساب آمر محسویو با نداشتهاستفاده از تفاوت







۲٤۹

دهد ضررهای ناشیه از آن متوجه خود او خواهد بود معذالک قسطییشپبفروشد یا یهبه نسکار بدون رضایت آمر مالی را العملحقاگر - ٣٦٦ماده .مگر در صورت دستور مخالف آمر کار مأذون به آن محسوب می شود العملحقبه نسیه داخل در عرف تجارتی محل باشد اگر فروش

ا شخصا یمگر مجاز در معامله به اعتبار نبوده و ستینا انجام تعهدات طرف معامله یالعمل کار در مقابل آمر مسئول پرداخت وجوه و حق -٣٦٧ماده بلد او را مسئول قرار دهد. یتجارتعرف ایضمانت طرف معامله را کرده و

ینسبت به امور فعل آمر باشدآن مستند به یعدم اجراا یو اجراء شدهشود که معامله یالعمل مالعمل کار مستحق حقحق یوقت -٣٦٩ماده د.ینماین میخواهد بود که عرف و عادت محل مع یاقدامات خود فقط مستحق اجرت یالعمل کار برانشده حق یرپذانجام یگر یجه علل دیکه در نت

موردی که به حساب آمر قیمتی عالوه بر قیمت خرید و یا کمتر از قیمت فروش نادرستی کرده و مخصوصا در ، [کار]کارالعملحقاگر - ٣٧٠ماده خریدار یا فروشنده محسوب کند. کار راالعملحقتواند به عالوه در دو صورت اخیر آمر می -نخواهد بود العملحق دارد مستحقمحسوب

.رر است نیستمق خیانت در امانت یکه برادستور فوق مانع از اجرای مجازاتی -تبصره

دارد یا بازار ی یمظنه بورسباشد که یر اوراق بهادار یا سای یا اسناد تجارتیالتجاره ا فروش مالید یالعمل کار مأمور بخر اگر حق -٣٧٣ماده را که مأمور به فروش آن بوده شخصا به عنوان یزیا چیم بکند و ید آن بوده خود شخصا به عنوان فروشنده تسلیرا که مأمور به خر یزیچ تواندیم

داده باشد. یآمر دستور مخالف ینکهامگر نگاه دارددار یخر

ونقلقرارداد حمل

رد.یگیرا به عهده م اءیحمل اشاست که در مقابل اجرت یحمل و نقل کس یمتصد -٣٧٧ماده

ال استثناء شده باشد.یکه ذ یدر موارد مگرخواهد بود وکالتقرارداد حمل و نقل تابع مقررات -٣٧٨ماده

به عهده یبندوب عدلیعاز یناش یخسارات بحر شود، یبند عدل یالتجاره به طرز مناسبد که مالید مواظبت نمایبا کنندهارسال -٣٨٠ماده است. کنندهارسال

خواهد یمسئول آوار قبول کرده باشد تیمسئولد عدم یبدون قحمل و نقل مال را یو متصد داشته ب ظاهریع یبند اگرعدل -٣٨١ماده .بود

ه یالا به مرسلیو ه نشودیتأدالتجاره حمل و نقل بابت مال یر مطالبات متصد یا مخارج و سایالتجاره را قبول نکند و مال هیالمرسلاگر -٣٨٤ماده را التجارهمالده و یرسان کنندهارسالاطالع د مراتب را به یحمل و نقل با یمتصد نباشد یدسترس

ا نزد ینگاه داشته امانتنزد خود بطور موقتا

یه در مدت مناسبیالا مرسلیو کنندهارسالخواهد بود. اگر کنندهارسالبه عهده ب یو هر نقص و ع مخارجامانت گذارده و در هر صورت یثالث .به فروش رساندآن را ٣٦٢تواند مطابق ماده یحمل و نقل م ین نکنند متصد یالتجاره را معف مالیتکل

مربوط به شدنگما ید تلف یثابت نما نکهیمگر ا مت آن خواهد بودیمسئول قحمل و نقل یا گم شود متصد یالتجاره تلف اگر مال -٣٨٦ماده بوده یحوادثا مربوط به یاند و از آنها داده یکیبوده که یماتیاز تعل یناشا یو هیالمرسلا ی کنندهارسالر یبه تقص مستندا یالتجاره جنس خود مال

مت کامل یادتر از قیا ز یکمتر یزان خسارت مبلغیم یتواند بران میید. قرارداد طرفینما یر یتوانست از آن جلوگیز نمین یمواظب یچ متصد یکه ه د.ین نمایالتجاره معمال







۲٥۰

حمل و نقل در حدود فوق مسئول یز متصد ین التجارهمال) یآوار ( یخسارات بحر ا ی نقصا ی میر تسلیتأخه از یدر مورد خسارات ناش -٣٨٧ماده نکه قرارداد ید مگر ایالتجاره حکم به آن شود تجاوز نماکه ممکن بود در صورت تلف شدن تمام مال یتواند از خساراتیخواهد بود. خسارات مزبور نم

ب را مقرر داشته باشد.ین ترتین خالف ایطرف

خود مباشرت به حمل و نقل نکهیاعم از ااست که در مدت حمل و نقل واقع شده یراتیحوادث و تقص مسئولحمل و نقل یمتصد -٣٨٨ماده که از جانب او مأمور شده یحمل و نقل یر حق رجوع او به متصد یاست که در صورت اخ یهیرا مأمور کرده باشد. بد یگر یکننده دا حمل و نقلیکرده و

محفوظ است.

١٣١٧به دالالن مصوب هشتم اسفند ماه قانون راجع

.به داشتن پروانه است منوط یداللتصدی به هر نوع - ١ماده

تا دوو یا قبل از انقضا ممنوعیت به داللی اشتغال ورزد به حبس تأدیبی از شش ماه مشغول گرددهر کس که بدون اخذ پروانه به شغل داللی - ٩ماده .هزار ریال محکوم خواهد شد ٥سال یا به غرامت از یک هزار ریال تا

دالالن معامالت ملکی نامهیینآ

گهاداره ثبت هر محلی طبق دستور اداره کل ثبت به منظور اجرا قانون - ١ماده های محلی (در صورت مقتضی صادر و با انتشار در روزنامه یدالالن آگهیدر روزنامهنبودن روزنامه محلی نامبرده را به اطالع اهالی خواهد رسانید. اجرا قانوننماید) و الصاق به معابر عمومی های ثبتی را منتشر میای که آ

گهی باید شرایط مقرر .قید شود نامهیینآاین ٣و ٢ دوم قانون دالالن و مفاد ماده در مادهدر آ

اشتغال به او جهتو احراز صالحیت شخصی و فنی کنندهدرخواستدرخواست و تحقیق از اخالق و رفتار به یدگیرساداره ثبت محل پس از - ٥ماده تاده و صدور پروانه داللی معامالت ضمایم آن به اداره کل ثبت فرس را باداللی معامالت ملکی و رعایت احتیاجات محل یک نسخه از برگ درخواست

.نمایدکننده پیشنهاد میدرخواست ملکی را به نام

نماید.و ندیدن نقص اقدام به صدور پروانه می یشنهادبه پاداره کل ثبت اسناد و امالک پس از رسیدگی - ٦ماده

.نکند در حکم دالل بدون پروانه است پروانه یدتجدو هر داللی که ظرف یک ماه آخر مدت اقدام به دو سالمدت اعتبار پروانه -تبصره

اجرای قانون امور گمرکی نامهیینآ

که تشریفات گمرکی کاالی متعلق به شخص دیگری را به شودکار در گمرک به شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) اطالق میالعملحق - ٣٧٦ماده دهند انجام می تشریفات گمرکی کاال را به وکالت یکار العملحقانجام بدهد کسانی که بدون داشتن کارت طرف آن شخص در گمرک وکالت از

در سال به این کار اقدام نمایند. مرتبه ١٠بیش از توانند نمی

دهند مشمول کار را در گمرک انجام میالعملحقیا آن کاران که منحصرا کارهای آن تجارتخانهالعملحقها یا مستخدمین مستخدمین تجارتخانه .بود خواهند نامهیینآاین ٣٨٢مقررات ماده

کنند یکار العملحقخواهند در آنجا این شغل باید کتبا از گمرکی که می گمرک داوطلباندر یکار العملحقبرای تحصیل پروانه - ٣٧٩ماده که از طرف مقامات صالحیت نامهیینآاین ٣٧٧مذکور در ماده صدور پروانه نمایند متقاضی باید به درخواست خود مدارک حائز بودن شرایط درخواست







۲٥۱

به نیز درباره سوابق متقاضی یقاتیو تحقگمرک مزبور درخواست و ضمایم آن را رسیدگی یسرئسه قطعه عکس ضمیمه نماید، باشد بادار باید صادر شده یبتصو یبرانظرش نرسد پروانه صادر و امضاء و آن را به ضمیمه درخواست و ضمایم ضمن گزارش تقاضا بهعمل آورده در صورتی که اشکالی در قبول

دارد.و امضاء به اداره کل گمرک ارسال می

و ابطال شود پروانه الصاقذ و معادل آن تمبر به ریال از او اخ ٢٠٠و ١٠٠به ترتیب یبند درجهنسبت به یدباموقع تسلیم پروانه به ذینفع

از تاریخ صدور آناست در صورتی که دارنده پروانه مایل به ادامه فقط یک سال یکار العملحقمدت اعتبار پروانه - اصالحی ٣٨٠ماده این ٣٨٣ موضوع ماده یکار العملحقانقضا مدت و با پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص قبل ازدر گمرک باشد باید یکار العملحق

گمرک محل در صورتی که تخلفی که مستلزم محرومیت دائم یا موقت از شغل یسرئدرخواست تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته بکند، نامهیینآسال قبل و پلمپ و امضای دفتر یکار العملدفتر حقتواند با مالحظه ندیده و ادامه شغل او را صالح بداند، می کاری باشد از متقاضی - العملحق .را تمدید نماید پروانه یگردسال بعد تا یک سال یکار العملحق

دهد در دفتر مخصوص ثبت نماید این دفتر به هزینه به وکالت اشخاص انجام می در گمرککار موظف است تمام عملیاتی را که العملحق - ٣٨٣ماده های آن از طرف گمرک محل باید برگ به ثبتشود و قبل از شروع دهد نگاهداری میکار طبق نمونه و دستوری که گمرک محل میالعملحق

و همچنین تعداد کل گمرککار و شماره و تاریخ پروانه صادره از اداره العملحق مزبور نام و نشانی برگ دفترو دفتر پلمپ شود و در اولین یگذار شماره .کار تسلیم شودهای آن قید و به امضای رییس گمرک برسد و سپس در مقابل رسیدبه حق العملبرگ

یندگان تجارتیر نمایو سا یمقام تجارتقائمب خود قرار داده و یاز شعب آن نا یکیا یه امور مربوط به تجارتخانه یانجام کل یاو را برا س تجارتخانهیرئاست که یکس یمقام تجارتقائم -٣٩٥ماده آور است. سمت مزبور ممکن است تجارتخانه الزام یاو را برا یامضا

ا یداده شود کتبا

.عمال

ب خود قرار دهد.ینا خانهتجارت یه کارهایرا در کل یکس تواندینمس تجارتخانه یرئ اذنبدون یتجارت یمقامقائم -٣٩٨ماده

در واالده و اعالن شود یه به ثبت رسید مطابق مقررات وزارت عدلیو اعالن شده با دهیوکالت او به ثبت رسکه یمقام تجارتعزل قائم -٣٩٩ماده شود.محسوب می یکه از عزل مطلع نبوده وکالت باق یمقابل ثالث

.منعزل است یمقام تجارتقائم انحالل شرکت. با ستیمنعزل ن یمقام تجارتتجارتخانه قائمس یرئ ا حجریفوت با -٤٠٠ماده

ضمانت د که یحق دارد از مضمون له تقاضا نما یضامن وقت -٤٠٢ماده

ن ید که بیرجوع کرده و در صورت عدم وصول طلب به او رجوع نما یون اصلیبه مد بدوا

ب مقرر شده باشد.ین ترتی) انامهضمانتخواه در خود ین (خواه ضمن قرارداد مخصوصیطرف

ون یتواند به ضامن و مدیباشد طلبکار م یتضامنضمانت یخصوص یقراردادهاا موافق ی نیموجب قوانکه به یموارد هیدر کل -٤٠٣ماده د.یرجوع نما یگر یه طلب به دیا بقیتمام یاز آنها و عدم وصول طلب خود برا یکیا پس از رجوع به یمجتمعا رجوع کرده یاصل

باشند. یمسئول انجام تعهدا قانون متضامنا یاست که چند نفر به موجب قرارداد یز جار ین یحکم فوق در مورد -٤٠٤ماده

حالن مؤجل او ید یون اصلیمد فوتا ی یورشکستگبه واسطه نکهیولو است یه نیضامن ملزم به تأد ین اصلیدن اجل دیقبل از رس -٤٠٥ماده شده باشد.

است. یاز قاعده فوق مستثن ضمان حال -٤٠٦ماده







۲٥۲

د.ید به عمل آیبا زینن اخطار نسبت به ضامن یاست ا یاخطار قبلمشروط به ین اصلیاگر حق مطالبه د -٤٠٧ماده

قه بوده ضامن را ین با وثیقه اگر دیم وثیا امتناع از تسلیافت طلب یاستنکاف مضمون له از در -٤١٠ماده .خواهد ساخت یبر خودیخودبهو فورا

د است به یعنه الزم و مفبه مضمون ضامنرجوع یرا که برا یاسناد و مدارک تمامد یرا پرداخت مضمون له با ین اصلیپس از آنکه ضامن د -٤١١ماده د.یم نمایقه باشد آن را به ضامن تسلیبا وث ین اصلیاو داده و اگر د

قه به ضامن الزم است.یانتقال وث یاست که برا یفاتیعنه مکلف به انجام تشر رمنقول داشته مضمونیقه غیوث ین اصلیاگر د

یدر ورشکستگرا که یتاجر یشود. حکم ورشکستگیکه بر عهده او است حاصل م یه وجوهیجه توقف از تأدیدر نت یا شرکت تجارتیتاجر یورشکستگ -٤١٢ماده

توان صادر نمود.یز میبعد از مرگ او ن سالكیدر حال توقف بوده تا الفوتنیح

ت محل اقامت یاو حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمه بدا یتعهدات نقده یخ وقفه که در تأدیاز تار روز ٣ظرف د در یتاجر با -٤١٣ماده د.یم نمایخود را به دفتر محکمه مزبوره تسل یه دفاتر تجارتیو کل ییدارا حسابصورتخود اظهار نموده

خ توقف محسوب است.یتار خ حکمیتار ن نشد ید و اگر در حکم معین نمایتاجر را مع خ توقفیتار د در حکم خود یمحکمه با -٤١٦ماده

ممنوع د او گردد یعا یآنچه که ممکن است در مدت ورشکستگ یحتاز مداخله در تمام اموال خود خ صدور حکمیتار تاجر ورشکسته از -٤١٨ماده ورشکسته بوده و حق یمقام قانونقائم هیر تصفیمداو باشد ونیه دیمؤثر در تأدورشکسته که استفاده از آن یارات و حقوق مالیه اختیدر کل است.

ارات و حقوق مزبوره استفاده کند.یاو از اخت یدارد به جا

شود.یمبدل م قروض حاله نسبت به مدت به یفات مقتضیت تخفیبا رعا قروض مؤجلصادر شد ین که حکم ورشکستگیهم -٤٢١ماده

ه یکه مسئول تأد یر اشخاصیسا نوشته یرا قبول یبراتا یکرده که قبول نشده صادر یبراتا یداده یفته طلبهرگاه تاجر ورشکسته -٤٢٢ماده ه نسبت به مدت وجه آن را یفات مقتضیت تخفیبا رعا دیباباشند یا برات میوجه فته طلب

ند.ینما نیتأمه آن را در سر وعده یا تأدیبپردازند نقدا

د باطل و بالاثر خواهد بود:یل را بنمایهرگاه تاجر بعد از توقف معامالت ذ -٤٢٣ماده

باشد.یرمنقول میا غیراجع به منقول ینکهااعم از بالعوضهر نقل و انتقال یا هبه و بطور کلی یهر صلح محابات -١

که به عمل آمده باشد. لهیبه هر وسا مؤجل یاعم از حال قرضهر هیتأد -٢

طلبکاران تمام شود. به ضررو دید نمایمقرمنقول تاجر را یا غیاز اموال منقول یهر معامله، که مال -٣

ن خواهد کرد.یمع عضو ناظرك نفر را به سمت یشود محکمه یتاجر اعالم م یکه به موجب آن ورشکستگ یدر حکم -٤٢٧ماده

ان آن است.یجر سرعتو یبه ورشکستگ امور راجعهعضو ناظر مکلف به نظارت در اداره -٤٢٨ماده

ك روز یتاجر در ییده عضو مزبور برداشتن صورت دارایکه به عق ید مگر در صورتیبه عمل آ عضو ناظرد فورا به توسط یبا مهر و موم-٤٣٤ماده رداشتن صورت شود.د فورا شروع به بین صورت بایممکن باشد در ا

را خواهد داد. ف تاجریقرار توق یعمل نکرده باشد محکمه در حکم ورشکستگ ٤١٤و ٤١٣ورشکسته به مفاد ماده اگر تاجر -٤٣٥ماده







۲٥۳

یورشکستگشدن عمل هیبه واسطه اقدامات خود از اداره و تسو معلوم گرددز داده خواهد شد که ین یف ورشکسته در مواقعیقرار توق -٤٣٦ماده کند. یر یخواهد جلوگیم

ك ی یتواند برحسب تقاضامی ن صلحیامنموده باشد یمخفخود را ییدارااز یا قسمتیا تمام ی فرار کردهکه تاجر مقروض یدر صورت -٤٣٧ماده ا چند نفر از طلبکاران ی

العموم اطالع دهد.ین اقدام خود را به مدعید بالفاصله اید و بایاقدام به مهر و موم نما فورا

نکه حکم یمگر ا نخواهد شدشرکاء ضامن مهر و موم یاموال شخص یا نسبیمختلط یتضامن یهاشرکت یدر صورت ورشکستگ -٤٣٩ماده ا به موجب حکم جداگانه صادر شده باشد.یشرکت یز در ضمن حکم ورشکستگیآنها ن یورشکستگ

ن از مهر و موم معاف است.ید اتین ماده و ماده فوق مستثنیدر مورد ا -تبصره

کند.ین میه معیت تصفیر یك نفر را به سمت مدیپس از صدور حکم در ظرف پنج روزا منتها ی یمحکمه در ضمن حکم ورشکستگ -٤٤٠ماده

انجام آن را خواهد نمود. یتقاضار مزبور یامده باشد مدیه به عمل نیر تصفین مدییاگر مهر و موم قبل از تع -٤٤٣ماده

خود درخواست کند، در ییاش را از داراتواند نفقه خود و خانوادهیاعاشه نداشته باشد م یبرا یگر یله دیکه وس یتاجر ورشکسته در صورت -٤٤٧ماده د.ینمایم نیمع ب محکمهیبا تصونفقه و مقدار آن را عضو ناظرن صورت یا

خاتمه دهد صلحرا به یتوان دعو یم اجازه عضو ناظربا هیر تصفیمدباشند ینفع میکارها در آن ذأت طلبیکه ه ینسبت به تمام دعاو -٤٥٨ماده د احضار شده باشد.ین مورد تاجر ورشکسته بایرمنقول باشد و در ایمزبوره راجع به اموال غ یدعاو اگرچه

ر طلبکارها حضور یص مطالبات سایتشخ نیتواند در حیمنظور شده م یدارائ حسابصورتجزء ا ی صیتشخکه طلب او یهر طلبکار -٤٦٤ماده ورشکسته هم خود تاجرن حق را ید، همینما اعتراضاست یدگیا فعال در تحت رسیص شده یکه سابقا تشخ ییهاده و نسبت به طلبیبهم رسان

واهد داشت.خ

ه عمل ین تصفید آن را در حیکنند بایاز آنها نم نظرصرفدارند و یاراتیخ یتاجر ورشکسته دعو ینسبت به اموال متصرف یاگر اشخاص -٤٧٤ماده ثابت نموده و به موقع اجراء گذارند. یورشکستگ

بر ضرر نکهیمشروط بر اگران دارد یخواهد بود که تاجر ورشکسته نسبت به اموال خود با د یز مجر ین یاراتیخ یحکم فوق درباره دعو -٤٧٥ماده طلبکارها نباشد.

یه مطالباتیاز کل ربعسهالاقل با داشتن ك نفر از طلبکارهاینصف به عالوه شود که الاقل یمنعقد م یفقط وقت یقرارداد ارفاق -٤٨٠ماده ا یشده قیص و تصدیتشخکه مطابق مبحث پنجم از فصل ششم

قبول گشته است در آن قرارداد شرکت نموده باشند واال بالاثر خواهد بود. موقتا

ب تاجر شروع شده یکه تعق یکن در صورتیل ممکن است یمحکوم شود انعقاد قرارداد ارفاق ریبه تقص یورشکستگاگر تاجر به عنوان -٤٨٤ماده اندازند.یر بیم در قرارداد را به تأخیت مقررات ماده قبل تصمیب و با رعایجه تعقیتوانند تا حصول نتیباشد طلبکارها م

زان یمق مکشوف شود که در یپس از تصد ینکهامگر شودینمبطالن نسبت به آن قبول یدعوا یقرارداد ارفاقشدن قیپس از تصد -٤٩٠ماده قلمداد نشده است. یقیبکار رفته و قدر حق یالهیحمقدار قروض ا ی ییدارا

است: باطل یل قرارداد ارفاقیدر موارد ذ -٤٩٢ماده

به تقلب یورشکستگت تاجر به یدر مورد محکوم -١







۲٥٤

٤٩٠در مورد ماده -٢

شود.یم یملغ خود ی) بخودکه باشد یها (در صورتا ضامنیضامن ضمانترا بدهد یاگر محکمه حکم بطالن قرارداد ارفاق -٤٩٣ماده

باطل ا فسخ قرارداد مزبور نموده یتا صدور حکم بطالن یق قرارداد ارفاقیکه تاجر ورشکسته پس از صدور حکم راجع به تصد یمعامالت -٥٠٠ماده هم باشد. به ضرر طلبکارانو به قصد اضرار بودهکه معلوم شود یمگر در صورت شودینم

چند نفر از ا ی كیبا ا منحصرا ی با شرکترا یتوانند قرارداد ارفاقیورشکست شود طلبکارها م یا نسبی، مختلط یاگر شرکت تضامن -٥٠٦ماده که با آنها ییشرکا یشخص ییدارا یشود ولیم مین مبحث و به غرما تقسیشرکت تابع مقررات ا ییدارا یند در صورت ثانیمنعقد نما شرکاء ضامن

ند یتوانند تعهد حصه نمایمنعقد شده نم یا شرکاء ضامن که با آنها قرارداد خصوصیك یم نخواهد شد. شر یمنعقد شده است به غرما تقس یقرارداد ارفاق مبرا است. یت ضمانتیکه با او قرارداد مخصوص منعقد شده از مسئول یکیخودشان شر یاز اموال شخصمگر

ا به خود یمخصوص انتخاب نموده یا عاملیل ین امر وکیا یتوانند برایم ادامه دهنداگر طلبکارها بخواهند تجارت تاجر ورشکسته را -٥٠٧ماده ت را بدهند.ین مأمور یا هیر تصفیمد

ا به مصرف یبه او داده باشد که وجه آن را وصول و به حساب صاحب سند نگاه دارد و یاوراق تجارت یتاجر کس یاگر قبل از ورشکستگ -٥٢٨ماده یعه نگشته و اسناد یا تأدیبرساند و وجه اوراق مزبور وصول ینیمع

ن یتوانند عیدر نزد تاجر ورشکسته موجود باشد صاحبان آن م ین ورشکستگیدر حنا

اسناد را استرداد کنند.

فروشبه التجارهبه حساب صاحب ماله داده شده است که یا به مشارالیهایی که در نزد تاجر ورشکسته امانت بوده التجارهمال -٥٢٩ماده فروش گذارده شده و یا برایاز طرف تاجر مزبور امانت یگر یا نزد شخص دی موجودا جزئا نزد تاجر ورشکسته یها کال آن ینکه عمادام برسانند

است. استردادقابلموجود باشد

باشد از پرداخته نشدهمت آن یاست اگر ق ن آن موجودیعکرده و یدار یخر یگر یبه حساب دکه تاجر ورشکسته ییهاالتجارهمال -٥٣٠ماده است. استردادقابل شدهیداریخر که به حساب او آن مال یواال از طرف کس فروشندهطرف

دار و تاجر ین خر یب یچ نحو یبه تاجر ورشکسته داده شده بود معامله شده و به ه فروش یالتجاره که برااز مال یا قسمتیهرگاه تمام -٥٣١ماه ن مال متعلق به یع یبطور کلدار باشد و یا خر ینزد ورشکسته ینکهاقابل استرداد است اعم از از طرف صاحب مالورشکسته احتساب نشده باشد

است. استردادقابلکه در نزد تاجر ورشکسته موجود باشد یگر ید

است به کنندهارسالامضاء یا بارنامه که دارایحساب صورت یتاجر ورشکسته حمل شده قبل از وصول از رو یکه برا یاالتجارهاگر مال -٥٣٢ماده را که بطور ید وجوهیاست و استرداد کننده با استردادقابل ٥٢٩واال موافق ماده شودیرفته نمیپذاسترداد ینباشد دعو یده و فروش صور یفروش رس

ه بشود به طلبکارها بپردازند.ید تأدیها بان بابتیا از ایه شده یره تأدیمه و غیون و بیسیه حمل و حق کمیا مساعدتا از بابت کرایالحساب گرفته یعل

گر که به ید یم شده و نه به کسیکن هنوز آن جنس نه به خود تاجر ورشکسته تسلیبه تاجر ورشکسته فروخته ول یاالتجارهمال یهرگاه کس -٥٣٣ماده التجاره امتناع کند.م مالیتواند به اندازه که وجه آن را نگرفته از تسلیاورد آن کس میاورد آن کس که به حساب او بیحساب او ب

ورشکسته به تقصیر اجباری):( شودیاعالن مر یبه تقصل ورشکسته یتاجر در موارد ذ -٥٤١ماده

بوده است. العادهفوقاو ید یبالنسبه به عا یام عادیه در ایمشارال ا مخارج خانهی یمخارج شخصکه محقق شود یدر صورت -١ا نفع آن منوط به اتفاق ی موهومکرده که در عرف تجارت یه خود مبالغ عمده صرف معامالتیکه محقق شود که تاجر نسبت به سرما یدر صورت -٢

محض است.







۲٥٥

که دور از صرفه است یلیا اگر به همان قصد وساینازلتر از مظنه روز کرده باشد یا فروشیباالتر ید یخود خر یرانداختن ورشکستگیتأخ به قصداگر -٣ باشد.گر یق دیا به طر یا صدور برات ی یاستقراضنکه از راه ید اعم از اینما یل وجهیبکار برده تا تحص

داده و طلب او را پرداخته باشد. حیترجن یر یبر سا خ توقفیپس از تار از طلبکارها را یکیاگر -٤ اعالن شود: ریبه تقصاست ورشکسته ممکنل هر تاجر ورشکسته یدر موارد ذ -٥٤٢ماده

تعهدات ن انجام آنها آن یاو در ح یت مالیکرده باشد که نظر به وضع ید تعهداتیافت نمایدر یو بدون آنکه در مقابل عوض یگر یاگر به حساب د -١ باشد. العادهفوق

ن قانون رفتار نکرده باشد.یا ٤١٣او متوقف شده و مطابق ماده یات تجارتیاگر عمل -٢ نشده باشد). ین مورد مرتکب تقلبیدر ا نکهیمشروط بر ا( ...ب بوده یترتیا بیا دفاتر او ناقص یقانون تجارت دفتر نداشته یخ اجرایاگر از تار -٣

ان یاز م یق مواضعه و معامالت صور یا به طر یکرده و یخود را مخف ییدارااز یا قسمتی دفاتر خود را مفقودهر تاجر ورشکسته که -٥٤٩ماده باشد یون نمیمد قتیکه در حق یزانیو قروض بطور تقلب به م ییله صورت دارایا به وسیله اسناد ین هر تاجر ورشکسته که خود را به وسیو همچنبرده

شود.یاعالم و مطابق قانون جزا مجازات م ورشکسته به تقلبون قلمداد نموده است یمد

گرفته است کامال بپردازد تعلقکه به آن یمخارجو با متفرعاتخود را ونیه دیکلهر تاجر ورشکسته که -٥٦١ماده د.ینمایاعاده اعتبار م حقا

ند و در هر یمطالبه متفرعات و خسارات نما ش از پنج سالیب یطلب آنها شده است برا یکه در ادا یر یتوانند از جهت تأخیطلبکارها نم -٥٦٢ماده هفت طلب باشد. یش از صد ید بیشود در سال نبایکه مطالبه م یحال متفرعات

توانند اعتبار خود را اعاده یم یخ اعالن ورشکستگیاز تار در مدت پنج سالل پس از اثبات صحت عمل یتجار ورشکسته در دو مورد ذ -٥٦٥ماده ند:ینما

ك یب در مورد شر ین ترتیکه به موجب قرارداد به عهده گرفته است پرداخته باشد، ا یتمام وجوهنموده و یل قرارداد ارفاقیتاجر ورشکسته که تحص -١ شود.یت میز رعایجداگانه نموده است ن یل قرارداد ارفاقیشرکت ورشکسته که شخصا تحص

اند.داده تیرضاا به اعاده اعتبار او یکرده یبر او را ذمهه طلبکاران یتاجر ورشکسته که کل -٢ شش ماه یانقضاست مگر پس از ید ممکن نیاگر عرض حال اعاده اعتبار رد بشود تجد -٥٧٣ماده

ت یثیاعاده ح ییاز جنبه جزا کهیماداماند انت در امانت محکوم شدهیا خی یا کالهبردار یسرقت یکه برا یورشکسته به تقلب و اشخاص -٥٧٥ماده اعاده اعتبار کند. یتوانند از جنبه تجارتیاند نمنکرده

یاسم تجارت کند. یرا الزام ثبت آنه یکه وزارت عدل یدر موارد مگراست یار یاخت یثبت اسم تجارت -٥٧٦ماده

ك باشد.یتجارتخانه خود انتخاب کند که موهوم وجود شر یبرا یاسم تواندینمك در تجارتخانه ندارد یکه شر خانهتجارتصاحب -٥٧٧ماده

با شدهثبت یاسم تجارت نکهیولو اخود قرار دهد یتواند اسم تجارتینم در همان محل یگر ید چ شخصیهشده را ثبت یاسم تجارت -٥٧٨ماده باشد. یکیاو یاسم خانوادگ

است. انتقالقابل یاسم تجارت -٥٧٩ماده

است. پنج سال یمدت اعتبار ثبت اسم تجارت -٥٨٠ماده

یاشخاص حقوق







۲٥٦

ن خواهد یمعه یکه وزارت عدل یخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصیا بشوند از تار یس شده یتأس یرتجارتیمقاصد غ یکه برا یالت و مؤسساتیتشک -٥٨٤ماده کند.یدا میپ یت حقوقیکرد شخص

شوند.یم یت حقوقیشخص یدارا اج به ثبتیبدون احتجاد و یبه محض ا یو بلد یدولتالت یمؤسسات و تشک -٥٨٧ماده

عه فقط انسان یکه بالطب یفیافراد قائل است مگر حقوق و وظا یشود که قانون برا یفیه حقوق و تکالیکل یتواند دارایم یشخص حقوق -٥٨٨ماده ف ابوت، بنوت و امثال ذلك.یآن باشد مانند حقوق و وظا یممکن است دارا

در آنجا است. یاست که اداره شخص حقوق یمحل یاقامتگاه شخص حقوق -٥٩٠ماده

.آنها در آن مملکت است اقامتگاهرا دارند که یت مملکتیتابع یاشخاص حقوق -٥٩١ماده







۲٥۷

موفقیتی مهم نکات مهم مهم بـه اختیـاربیافتد ایـن اسـت کـه مـا اتفاق می به طور معمولآنچه .(همچون تلفن همراه، تلویزیون و ...) در اطرافمان را کنترل کنیم انگیزمسائل وسوسه* باید

د.آرییک تلفن همراه ساده تهیه کنید؛ باور کنید که در سه/چهار ماه آخر، کلی وقت کم می .رویمسمت آنها می

بیداری بکشـید. هرچنـد کـه بسـیاری از * شما [برای موفقیت] باید [مدتی] از آسایش دور باشید؛ ممکنه برخی از دوستانتوون رو از دست بدید؛ مجبور بشید شب ... مردم حاضر نیستند چنین کاری را انجام دهند

در !ها از موبایل، تلویزیون و وسایل ارتباطی دوری کنید. مراقب دزدهای زمان باشـیدتدر استراح .استراحت دقیقه ٥تا ٤ مطالعه کنید سپس دقیقه ٤٥تا ٣٠* خواندنتان شود.تر از زمان درسرا شروع کنید، ممکن است زنگ تفریح شما طوالنی کنندهفعالیتی سرگرمهای استراحت بین مطالعه، اگر زمان

را نـرمش بدهیـد. سـعی کنیـد در ایـن بـازۀ زمـانی از چشـمانتانو گـردن، هاشـانه، انگشـتان، هادسـت؛ ه برویـدراهای استراحت بین مطالعه: کمـی * در زمان دوری کنید. های فکریفعالیت

ت و تمرکز انسان بر روی یک متن درسی، * بدانید که حتی در آرام است. دقیقه ٢٥ترین محیط، حداکثر دق

ـت شـما را در دقیقه ٥تا ٤با فاصلۀ ایمطالعۀ چهل دقیقه ٤* یک مطالعۀ مطلوب سه ساعته باید شامل ای در میان آنها باشـد. ایـن روش، عـالوه بـر اینکـه دق

شود از نظر جسمی خسته نشوید.دارد باعث میباالترین حد خود نگاه می

و نهایتا رویاهایتـان را دنبـال کنیـد و یقـین !زندگی کنیدکنید؛ در رویاهایتان مکتوب* یک هدف را انتخاب کنید و فقط به سوی آن حرکت کنید؛ رویاهای خود را داشته باشید که رویاهایتان راه را بلد هستند.

شـود کامـل می ٦ریزی کنید. مثال اگر مطالعۀ فصلی از کتاب تـا بعـد از سـاعت رنامهب های کتابترکیبی از ساعت و تعداد فصل* زمان مطالعۀ خود را به صورت ، مطالعۀ خود را متوقف کنید.رسانیدن آن فصلتنها با به پایان

ای از آن بنوشید ...گاه جرعهخواندن، باید یک لیوان آب بر روی میز خود بگذارید و به یاد داشته باشید که گه* در هنگام درس

مطلبـی کـه بـرای مطالعـه همواره قبل از مطالعه، مقدار درسی که باید خوانده شود را تعیین کنید و نه مدت زمان درس خواندن را. برای به پایان رساندن مقـدار* در عین حال، اهداف غیر واقعی را هم برای خود در نظر نگیرید. !زده عمل نکنیدشتاباید مشخص کرده

ها!ترین ساعات روز؛ یعنی صبحترین و ثمربخشکردن انرژی کافی برای فعالیت در پرتحرکۀ سالم، یعنی فراهم* خوردن یک صبحان

خوانی)، موضوع را به سرعت مطالعه کرد. این کار بـه ایهای مطالعه، مطالعۀ اجمالی قبل از خواندن دقیق است. ابتدا باید با تندخوانی (روزنامه* یکی از تکنیکخوانی)، را ایخوانـدن مـؤثر فـراهم آوریـد. تنـدخوانی (روزنامـهزمینۀ مناسـبی بـرای درسآوری کرده و پیشکند تا اطالعات شاخص را جمعما کمک میذهن ش

دخوانی باید از انگشـتان خـود شود. در تنساختن مطالعه به کار گرفته میتوان جایگزین مطالعۀ معمولی کرد بلکه این روش، صرفا تمرینی است که برای مؤثرنمی کمک بگیرید و به چشمان خود یاد دهید که حرکت انگشتان را تعقیب کنند.

هایتان را کوچک شمارند دور شوید.* از افرادی که سعی دارند بلندپروازی

کردن نکات مهم، تـأثیر بسـزایی ت را ثبت کنید. یادداشتکند تا تأثیرات آنچه در جریان مطالعه گذشته اسبرداری در جریان مطالعه، به شما کمک می* یادداشت کند.فراموش می پس از یک روزدر تثبیت آن در ذهن دارد. به یاد داشته باشید مغز حدود هفتاد و پنج درصد آنچه را که فراگرفته







۲٥۸

کنند به این دلیل اسـت کـه: ایـن رؤیـای دیگران رؤیای شما را تأیید نمی* شما به هیچ کس نیاز ندارید که رؤیایتان را تأیید کند! رؤیای شما برای شماست ... اگر .کنندآنها نیست و آن را درک نمی

د. همانـا کـه داشـتن * اگر انگیزۀ مطالعه و درس خواندن به اندازۀ کافی جذاب نباشد یقینا با جدیت تالش نخواهید کرد. بـرای خـود آرزوی بزرگـی را تصـور کنیـ ای استوار به مطالعه ادامه دهی.ای برای این خواهد شد که با ارادهزهآرزوی بزرگ، انگی

گیـرد. ایـن گفتـه، به عبارت دیگر، متن قوانین و آرای وحـدت رویـه، مـورد سـوأل قـرار می» محور است.آزمون وکالت یا قضاوت نص«گفتند: * از قدیم به ما میکنند. یک داوطلب ناچار اسـت بـرای فهـم افتند و صرفا به متن قوانین اکتفا میطلبان در دام این معنی میای از داودهنده است و متأسفانه عدهتاحدودی فریب

حجم و جزوات را نیز مطالعه کند.های کمأبعاد یک مادۀ قانونی، عالوه بر متن ساده قوانین، کتاب

کیلـومتر ٢٠ها کیلـومتر و شـب ١٠ها گویـد: مـن صـبحدترین دوندۀ جهان شـود. او میاش توانست بزرگترین، سریعترین و با استعداای با برنامۀ تمرینی* دوندهعلـت کنم.روز در سـال ایـن کـار را مـی ٣٦٥برنامۀ تمرینات من ساده اسـت، ولـی مـن اش خیلی ساده است، گفت:دوم. وقتی به او گفتند که برنامۀ تمرینیمی

.توانند این برنامۀ ساده را دنبال کنندای دارند، بلکه آنها نمیاین نیست که برنامۀ ساده رسند،هایشان نمیها به خواستهاینکه بعضی

نباید به صورت خمیده و یا مایل به سمت طرفین مطالعه نمود؛ سـتون فقـرات بـه هنگـام .کنند بسیار مهم است* وضع نشستن برای افرادی که زیاد مطالعه میها و وضع نشستن خود را تغییر داده، مختصری حرکت نمایید تا از رکـود خـون در پاهـا های استراحت چشممطالعه و در وقت مطالعه باید راست باشد. باید ضمن

.رسدشود و خستگی زودتر فرا میمطالعه در حال دراز کشیدن برای چشم مناسب نیست چراکه روشنایی کتاب تأمین نمی جلوگیری شود.

ات بـدهی، چرایـت بایـد در ات ایجاد کنی، باید دلیلی داشته باشی و برای اینکه بخواهی تغییرات ضـروری را در زنـدگیزندگی * اگر بخواهی اصالحات مهمی در های متمـادی ... بـروی و بـروی وبخش باشد و تو را برای دست زدن به هر اقدام الزمی به هیجان آورد. تو بایدبخواهی که بلند شوی، و برای سـالنظرت انگیزه

بروی و بروی ...

ون داره! اینـایی کـه * بد نیست که یک همراه موفقیت پیدا کنید. مثال یه دوستی که هدفش قبولی در آزمونه و به اندازۀ کـافی انگیـزۀ قـوی بـرای قبـولی در آزمـتـونن باهـاش درد دل کننـد. و بعضـی اوقـان هـم می زنههای سرشون داد میده و یه موقعرن یک حریف تمرینی دارند که بهشون انگیزه میباشگاه ورزشی می

ها و اشتباهاتتان صحبت کنید. تان راجع به مخمصهمهم هستند. با همراه موفقیت –یعنی خیلی –نشینا و معاشران خیلی دونید که همکال این رو می

شود که یـه نفـر هایی که مطرح میر کسب نتایج آنی باشیم؛ این داستانآید؛ نباید در انتظاهای خوب به دست میکوشی، نظم و عادت* موفقیت در سایۀ سخت فودی نیست!شبه میلیاردر شده، یک در میلیونه! و موفقیت، مایکروویوی و فستیک

شود.ها رو متنوع بخونید مثال در یک روز، دو درس را بخوانید؛ آدمی از یکنواخت بودن به زودی ملول می* درس

دونم کنـد (مـثال مـن مـیشده را نیز حفـظ میگیرید هرگز عوض نکنید چون ذهن شما تصویر صفحات مطالعهکنید و انس میرا که با آن کار می* کتاب قانونی ه پیشـنهاد کنـه! یـکنـه معجـزه میدر آزمون کار نمی حافظۀ علمی، وقتی که حافظۀ تصویریکه توی قانونم مادۀ فالن در باالی صفحه سمت چپه! این مزیت

استفاده کنید. dotic.irبه نشانی » معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری«دیگه: از مجموعه قوانین

* دو راه مفید برای مواجهه با صداهای مزاحم هنگام مطالعه وجود داره:

زمان بـا دیـدن برفـک پخـش ها همشبیه صدایی که توی این تلویزیون قدیمی -» White noise«هنگام مطالعه: صدای » نویز سفید«یک: استفاده از صدای گیرها (محافظ گوش): بـرای رفـع عامـل صـدای محـیط، صـداگیرهای اسـفنجی خوندن پخش کنید. دو: گذاشتن گوشرو دانلود کنید و موقع درس -شد می

نظیره.گیره و بیمجرای گوش قرار می ها قابل تهیه هستند و داخلقیمتی در داروخانهکوچک ارزان

کـردن سـر و گـردن و های کتـاب کـه هنگـام مطالعـه از خمهـاتون رو حتمـا سـیمی کنیـد کـه باهـاش یـک سـال کلنجـار نریـد. از نگهدارنـده* جـزوات و کتاب مختلف در بازار موجوده. هایها با جنسBook Holderکند استفاده کنید. این هایتان جلوگیری میداشتن چشمنگاهپایین







۲٥۹

گه! همرنگ جماعت شدن افتخاری نداره! * همیشه اوون آدمه باش که نه می

ن ل «* اگه تا به حال به جایی نرسیدید دیگران را مقصر ندونید چون نسان إال ما سعییوأ ن سـع «سـت ینکـه بـرای انسـان جـز حاصـل تـالش او نیو ا» س لإل

ه یوأ

ده خواهد شد.یجۀ] کوشش او به زودی دیو [نت» رییسوف

شود مگر اینکه آن را سه هفتۀ مکرر انجام دهید. این حرف علمی نیست اما من ازش جواب گرفتم!گویند چیزی تبدیل به عادت نمی* روانشناسان می

و البته کار زیاد! –* موفقیت واقعی و ماندگار، نیازمند کارکردن است

خواهنـد. آنهـا هدفشـان را روی کاغـذ داننـد کـه چـه میدانند کـه کـی هسـتند و میهای خیلی روشنی دارند. آنها میافراد موفق هدف«گه: برایان تریسی می * »کنند. از نظر من هدفی که نوشته نشده فقط خیال است!ریزی مینویسند و برای رسیدن به آن برنامهمی

هـا کـامال غیراسـتاندارد و در شه چرا کـه سـؤاالت ایـن آزمونتون خراب میهای آزمایشی مؤسسات شرکت نکنید چون روحیهآزمون* یه چیز دیگه هم بگم: در ارتباط با آزمون اصلی است.اغلب موارد بسیار دشوار و بی

انگیزند.ها و رویدادهای شگفتنندۀ معجزهها و رویدادهای شگفت انگیزند اما افراد قوی، خود آفریاراده همیشه منتظر معجزه* افراد سست

از مـادۀ » توکـل«سپردن کارها به خدا، اعتماد بر لطف اوست زیـرا » توکل«سوره طالق) منظور از ٣* و هر که بر خدا توکل کند خدا او را کفایت خواهد کرد (آیه گاهی فزون ،است هر قدر وکیلبه معنای انتخاب وکیل نمودن و اعتماد بر دیگری کردن است. بدیهی » وکالت« تر داشته باشد، شـخص موکـل توانایی بیشتر و آ

العـاده احسـاس کنـد، آرامـش فوقاش نامحدود است، هنگامی که انسان، توکل بر او میپایان و تواناییکند و از آنجا که علم خدا بیاحساس آرامش بیشتری میبسـا بسا چیزی را خوش ندارید و آن برای شـما خیـر اسـت، و چهو چه«گه: سورۀ بقره می ٢١٦است. آیۀ » خیر«سد کند چه آنکه حتی اگر از بدی هم بر او بر می

سورۀ رعد رو همیشه گوشـۀ ٢٨و در آخر هم آیۀ » دانید.داند و شما نمیچیزی را دوست دارید و آن برای شما بد است؛ و خدا [مصلحت شما را در همۀ امور] می »گیرد.ها تنها با یاد خدا آرام میو دل«کنه: تون بازی میشد که با دلذهن داشته با

کنـه و ایـن سـمه! و ایـن رو بدونیـد خونید بذارید کنار! چون بخشی از ظرفیت ذهن شمار رو اخبار اشغال میها رو در مدتی که درس میدر پایان اینکه کل رسانههایی کـه روی حـوزۀ رشـد فـردی کـار ها، رؤیاها و بلنـدپروازی مـا نـداره! البتـه اسـتثنائا رسـانهروی زندگی ما، یا هدف درصد از کل اخبار هیچ اثر شخصی ٩٩که های مالکریمی رو دنبال کنید!کنن و رسانهمی

خـواهیم کنـیم. اگـر میمـان را در بخشـش بـه دیگـران متمرکـز هـای دسـتیابی بـه اهـداف ایـن اسـت کـه انرژی: از بهتـرین راهیه توصـیۀ مخلصـانهخـواهیم بایـد در شـخص اندیشی میمان را باال ببریم. اگر حس امیدواری و مثبتنفس خودمان بیشتر شود، سعی کنیم اعتماد به نفس اطرافیانبهاعتماد

اسـت بـر زنـدگی مـا! اثـر » اثر دیگـران«. این خواهیم برای دیگران هم بخواهیماگر موفقیت را برای خودمان میها را القا کنیم و دیگری اینخـواهیم بـود. وقتـی » دوسـتینوع«ترین ذینفع این مان به آنها این است که خودمان بزرگموجی کمک به دیگران و بخشیدن سخاوتمندانۀ وقت و انرژی

بود وضع اطرافیان در واقع زندگی خودمـان را بـه سـمت خـوبی باشد، لذا با بهها بر زندگی هر کس اطرافیانش میهم آموختیم یکی از تأثیرگذارترین بخشمـن بـه دیگـری هدیـه ایم. اثر دیگران یعنی اینکه اگر دوستم جزوۀ حقوق مدنی را خوانده است و از آن متأثر شده، آن را به مـن هدیـه کنـد، تغییر داده

و اطرافیـانم هـم کنم تا هم خودم لذت ببـرم، هـم جامعـهبا نوشتن مطلبی دربارۀ این جزوه، دیگران را تشویق به خواندن آن یـا کنمام خواهم این است کـه انـرژیام میآوردن چیزهایی که در زندگیام بهترین راه برای به دستموجی از لذت و تغییر مثبت را احساس کنند. من متوجه شده

حتی ممکن نبود آن را پیدا کند. و برای پنج نفر بفرست؛ چون بدون تورا روی بخشش به دیگران متمرکز کنم. اگر این جزوه به تو کمک کرده اوون ر







۲٦۰

ارزش اصلی من در زندگی، کمک به دیگران و تأثیرگذاري بر ! 60پرت متولد دهۀ امید مالکریمی هستم؛ یه حواسـ ي زیـادي دارم هایم با دیگران عالقهگذاشتن آموختهزندگی آنهاست. به یادگیري و اشتراك تالشـم را ۀ. البتـه هم

کنند یاد بگیرم و بعد از افـزودن تجربیـات خـودم، هایی را که به افزایش کیفیت یادگیري کمک میکنم تا روشمیبـه کـار «و » نویسیساده«آنها را به دیگران هم انتقال بدهم. در حوزة آموزش و نویسندگی در رشتۀ حقوق با روش

خواهی باید به دیگران کمـک اگر موفقیت بیشتري می«من به این جمله ایمان دارم: متفاوتم!» هاي روانبردن مثال »یابند. کنی تا به موفقیت بیشتري دست

روی و مصـرف بـیش از بپرهیزید از زیـادههای اضافی را حذف و اصل سخن را مورد توجه قرار دهید؛ های خود را تیز بتراشید و خطوط را نزدیک به هم بنویسید، عبارتنوک قلم«از امیر (ع) نقل است: جویی حداکثری از کاغذ انجام شده؛ امید داریم چنانچه احتمـاال از سـهولت اسـتفاده از سازی این جزوه با هدف صرفه؛ انتخاب قلم، چینش و آماده»حد که اموال مسلمانان، تحمل ضرر و زیان را ندارد

ایم، مواجـه شـدید؛ از قلم و یا خطاهای انسـانی دیگـر کـه مـا از آن غافـل مانـده اگر در حین مطالعه با موارد سهومن را ببخشند و همچنین شایان ذکر است که:مجموعه کاسته شده، خوانندگان عزیز ، کتـاب »دکتـر تـوکلیآقـای تجـارتمختصر حقـوق « از کتاب نوشتههای این از قسمت با ما در میان بگذارید تا اصالح نماییم. در نگارش بعضی [email protected]طریق ایمیل

omid_mollakarimi: اینستاگرام نویسنده ١٤٠٠ روزرسانی:به آخرین ایم.کمک گرفته» تجارت دکتر پاشاییحقوق «و کتاب »حقوق تجارت در نظم تطبیقی دکتر علی فالح«

ارشد شدم؛ البته باید بگم که یه کـار ثابـت های حقوق وارد دورۀ کارشناسیآموختهبعد از اینکه لیسانسم رو گرفتم مثل خیلی از دانشداستان نویسنده: ادامه بدم دسـت آخـر بعـد از دریافـت مـدرک گرفتم. رفته رفته به این نتیجه رسیدم که اگه بخوام اینجوریهم داشتم که ماهانه یه حقوق ثابت از اوون می

هـا خوام یه کارمند سطح باال توو یه اداره بشم که نهایتا یه حقوق خوب دریافت کنم. شاید برای خیلیارشد و یا حتی دکتری در بهترین حالت میکارشناسیدیـدم. همیشـه دوسـت ن بـه یـه حقـوق ثابـت خـوب رو مطلـوب نمیرسیدن به یه حقوق کارمندی خوب نقطۀ اوج آرزوهاشون محسوب بشه اما من رسید

های بد قرار گرفتن کمک کنم و با کلی غرور و کمال رضایت از مفید بودن خودم یه نفس عمیـق داشتم مثل قهرمانای این فیلما به آدمایی که توو موقعیتصبح به صـبح کـارت زدن تـوو یـه «یا همون » یه جا نشستن«د اینه که باید بجنگه و از از این فیلما که بگذریم ذات زندگی آدمیزا». تونستم!«بکشم و بگم فراری باشد. خالصه اواخر اسفند ماه بود که تصـمیم گـرفتم عطـای حقـوق ثابـت را بـه لقـایش ببخشـم و از اول فـروردین شـروع کـنم بـه » محیط اداری

تـو کـه کـار ثابـت داری، «خود آدم ایجاد بشه و حتی اگه دوسـتان و اطرافیـان بـا تمسـخر بهـت بگـن: خوندن! البته این اشتیاق سوزان باید اول اول توو » دارن و تو بدون سهمیه عمـرا شانسـی نـداری!کنن و نهایتا سه هزار تا ور میصد و ده هزار تا شرکت می«؛ یا بگن: »خوای بشینی و بخونی که چی!می

ام خواسـتم بگم و با همۀ توانم پیش برم؛ البته قبلشم از خـانواده» اللهبسمه«برسم اما با خودم عهد کردم که اول فروردین اطمینان نداشتم که به موفقیت ای رو آغاز کـرده بـودم؛ خالصـش که توو این مسیر کمکم کنن و این هشت ماه یه کم توقع و انتظارشون رو از من کم کنن. من ریسک شیرین بلندپروازانه

گفت اگر آرزوت اینـه کـه یـه ی خدا اوومد توو ذهنم که میجملۀ یه بنده». ام راضی بودم!با وجود تمام ترسی که از شکست داشتم، از تصمیم«برات: کنم ، رفـتم یـک رسـی! مـنم بـدون معطلـیماشین بخری، اول برو یه جاسوئیچی برای ماشینی که توو رویاته تهیه کن و یقین داشته بـاش کـه بـه ماشـینه می

هـای خـدا رو زنن تهیه کردم. تا شـروع کـردم کمکهای کانون همیشه روی کت یا مانتوشون میسینۀ کوچولو که رووش آرم کانون رو داره و وکیلسنجاقتـونی بـا ز ظهر بـود بهـم گفـت: میبعد ا ۶اومد. مثال با مسؤول یه کتابخونه صحبت کردم و با وجود اینکه ساعت کار اوونجا تا دیدم که یکی یکی برام می

شب هم از کتابخونه استفاده کنی! خالصه اینکه ایمان داشتم اگـر امـروز زحمـت بکشـم فـردا از نتیجـه و میـوۀ ۱۱نگهبان مجموعه هماهنگ کنی و تا مروز که این متن رو نوشتم در وضـعیتی هسـتم کـه خوشحالم از اینکه که ا». فان مع العسر، یسرا«شم؛ به فرموده قرآن: مند میشیرین اوون زحمات بهره

خوام متنم رو با یـه جملـه تمـوم کـنم: رسیدم و می» هیأت علمی«های حقوقی (وکالت، قضاوت، ارشد، دکتری) قبول شدم و به عضویت در تمامی آزمون »تووی سکوت تالش کن و اجازه بده صدای موفقیتت همه جا بپیچه!«

ان است.)یان گفتار ما: حمد و سپاس مخصوص پروردگار جهانیمالکریمی (پا امیدموفقیت تو؛ امیدتان هستم. به تان موفقیتانتظار خواندن داسچشمTelegram: @OmidMollakarimi E-mail: [email protected] Instagram: @vekalatyar web: mollakarimi.ir

برایتان ارسال کنم! رایگاناز من بخواهید تا آنها را وکالت، قضاوت و ارشد را و جزوات بدین پواتسا ٠٩٣٥٢٢١٣١٧٥به شماره همراه





https://www.instagram.com/omid_mollakarimi/





جزوه کامل حقوق تجارت دکتر امید ملاکریمی - جزوات حقوقی

Documents