Χ> Ε

COM Μ Ε Ν Τ Α II I Ο

DIONYS!! CA SS II LONGINI

περί r ψ ο τ c

EXPOSITIO

——

QUAM

VENIA AMPL. FAC. PIIILOS. UPSAL.

P. P.

mag. JOHANNES SPONGBERGAÄCli.ÉOL. DOC.

ET

PETRUS AUGUSTUS HALLSTRÖMGESTR. IIELS.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE v JU Ν11 MDCCCXXXV.

H. A. M. S.

P. VI.

/

U Ρ S A L I I ,

EXCUDEBANT REGl/E ACADEMIA? TYPOGRAPHI.

viro

admodem reverendo et clarissimo

O Ii A V O IOBEBGERecclesiarum iianebo et segerstad

pastori praeposito

fatruo optima

pie dicavit

r ε spö κ o ε λ s.

De Huldaste Föräldrar

h e 1 g a d t

af

Sonlig vördnad, kärlek och tacksamhet

59

s. caussas subÜmllalTs, adfectus et t ra η s I a t i o η e s (cfr Cap.VI[, i), memoralum invenitur. Ex quo adparet, non in eosensu posilum esse, quo hss quoque partes complectatur; seddiversam ab Iiis ejusdem geriet is forraam, et hane quidera i-psain, quam diximus, significai i: cum eo, quod non attinuissetceterarum mentionem facere, si jam praecedente νφιι fuissentconclusae. Itaque de vi nominis satis est ad liquidum explora-tum. Sed parum hoc proficit. Quid enim interest, amplifi-cationem dicas ad verum celsitatein nihil piodesse, nisi ad-hibita illa eadem celsitale, quae tarnen amplificatione erat effi-cienda, an ifa dicas, nihil prodesse, nisi adjuncta virtute, etilla quidem aliquanto capaciore, quae in se comprehendat haneipsam celsitatem, cujus fundamenlum quoddam esse amplifica-tionem oportebat? Scilicet seque utrumque absonum. Etquidquid fere in hane partem statuas, tamen remanebit illeeententiarum, velut in se recurrentium error, vel in explicatis-simis verbis inexplicabilis. Itaque minus id laborandum, sidefinilione verbi poteris ad aliquem probabilem sensutn ea,

quae dicuntur, revocare. Jllud potius videndum, quomodo illaipsa dici potuerint, quid spectans Grammaticus in talem ser-monis confusionem devenisse judieetur. Sed hunc locum o-

mnii.o praeterierunt, qui in Longino interpretandö versatisunt, rem suo cuique velut Marte gerendam deferenles. Quomagis mihi optandum erat, ut in re difficillima liceret idemtueri silenlium. Nunc quidem, quoniam susceptum negotiumutique flagitat, nimirum sententiam meam proponam. Quam-obrem sie fere mentem et voluntaiem scriptoris fuisse credi-derim. Ampi i ficatione m, quod numero semper et copiaconti:neatur, numquam ea granditate carere, quae horum gene¬rum propria sit (vid. inlr. Cap. XL, i, *«< <χιίον iv t*7sitigiohts sgotvos f?t π "kydovs rot μι γ i 5 y. Add. Quint. VIII, 4,

8

6o

exienuationibus i) contraria ratio exsistit, sunt hsec

genera a sublimitate remota et in humilitatem exeunt

(Cfr Capp. VIII, 2. XXXVIII, 6). Istam, quam quseri-

loc. de Congerie). Ilaque natura sua et sententiis gran-ditatem inferre, et, si ex hac parte separatim consideretur,solam sibi ad perfectionis laudem (τίλιιον) sufficere. Sed etmajora esse, quorum cura in hoc modo respiciatur. Nam nonsolum ainplitudinem peti, ex abundantia et muUitudine prove- 1nientem; sed, quod idem maximum est, robur el efficaciam (τοϊ/Λτίξακτον), quibus destitulam, granditatem illam omnem diftlueroet in nihilura interire. Quse cum non necessario sua spontehabeat, sed ex iis rebus, quibus adhibeatur, adsumat, indefieri, ut uno modo magniludinem rebus ad junge re diea-tur, altero tnodo tarnen et artis absolutionem spectanti non,nisi adsumta rerum magnitudine, satisfaciat. Adeo me-

rito in causis numerari virtntis, de qua quaerilur. Minoremtarnen laudem habere ex ea granditate, quam efficiat: ila per-fectam haberi, si jam paratam et propositam illustret. — Etequidem hujus fere modi perieulum fecerim., etsi perbene sen¬tio, fore,. ut etiam sie parum ei, qui rem ad vivum resecatreffeclum videatur. Quare quid aptius queat et plausibilius in.rem excogitari, facile viderint alii. Mihi non contigit, ut exscripto et ratione Lougini aliquid possein, quod quidem ante-ferrem, comminisci. Ergo hane quasi normara sequens^, simulet oralionem, ne nimis offenderet,. paulum inflectens et modi-fieans, scriptoris et verba reddere, et aensum exponere cona^lus sum.

i) Έν ιυηΧισμοΤί, quod male Morus inlerpretatur "in tenuidicendi genere". Quod en im in arte trädenda Latin i genus.

6ι

<mus, magnificentia decet, et in superiora tendere oportet(€ap. XI, i, 2), quibus excidens jacet, et velut agitantecorpus spiritu caret. A sublimitate tarnen eo discrepatamplificatio, quod illa in elatlone consistit, haec etiam inmultitudine; illa vel uno saepe sensu definitur, haec copiaquadam Semper et ubertate conspicitur (Cap. XII, 1).

tenue, acutum, subtile (Cic. Or. Capp. 5, 6), summis-sum, enucleatum (Ibid. Cap, 26, §. §. 90, 91) usurparunt,quodque in Oratore (Cap. 25) egregie ornavit Tullius, idemGraeci τ -ην φξάσιν Xtrcr^v, κφιλη, uxgifiij (Vid. Dionys. Epist.ad Pomp, de Plat. Cap. 2, pag. 768, Edit. Reisk. et irg. imir.ιΔνμοά. Cap. 54, pag. 1061, Proclum in Chrestom. ap. Phot.Cod. 209 et plurif.) adpellaverunt; nescio an numquam, tinXy.Quantum quidem raemini, non faciunt. Sed etiam, cum provirtute oratoria ubique cedat i^vårys sive subtilitas illa,quam vocant, et tenuitas dicendi (Vid. Quint. XII, 10, 59.Hermog. ng, 1$. Eib. II, Cap. III, ng. xQeXtius*), vereor, ne invitium semper vertatur ro tCnXis, pariter ac ri runtnåv, humileet exile. Certe ut a grandilate abhorret (το tvvtXis, o^yxul hxv-T lov is-i Τψ y.iyiSa. Hermog. ng. ά. Lib. I, Cap. V, ng. χξιΰμχ-tos, init,), sie etiam vitiis adnumeratur, ipsi τ γ u(ptXtloc contra-riis. Eodem modo Photius, Cod. 80, de Olympiodoro:Xlxv τχπανω xxi i ξ y υ τ tX t σ μ i ν ω χχ! rxvrys (sc. rys x(ptXt!xs) ixntnrn.Neque tarnen si aliter res se baberet, sive fieii posset, ut τ ttvriXis pro rφ rys tl'ciit exstaret, ideo ιντιΧισμο'ι proξχκττιςι, φρχσιι tvrtXtT valeat. Hoc quidem genus erat orationisperpetuae; illa est forma qusedam et iigura dicendi, amplifica-tloni contraria, (Quint. VIII, 4, 28. IX, 2, 5). extenuatio-nein adpellant.

β2

Quart um est magnos scriptores ac poetas, q%i antenos fuerunt, imitandi et aemulandi studium (Cap. XIII,2). Quemadmodurn enim Pythiam audimus, dura ad-movetur tripodi (ubi terrae hiatus est, divinum, ut ajunt,anhelitum emittens), numinis adflatu gravidam, oraculafundere; similiter e magnis veterum ingeriiis quoedam fe-runtur in imitantium animos, velut e sacris spiraculis,effluvia, quibus admotis etiam, qui non nimis sunt adexardescendum faciles, alieno spiritu inflammantur k}+Ex hoc autem ultro proficiscetur aliud hujüs generiaadjumentum (Cap. XIV), si non solum imitando virtutescujusque effingere studebimus, verum etiam cogitationeinformare, quomodo quemque verisimile sit, si adforet,ea, quae proferantur a nobis, esse auditurum. Magnumest enim ad summam contentionem incitarnentum, hostales tamquam auditores et judices animo proponere,quibus orationem nostram probari et eorum, qua} dixe-rimus, rationem reddi oporteat. Quod multo etiam eritefficacius, si conjecturam nostram ad omnis posteritatisjudicium et opinionem transferemus. Nam haec cogitans,si quis metuat, ne quid proferre non possit, quod suae

l) Cfr Cic. II, §. §· 89—95. Quint, X, 2. flermog. mit.Libr. ng. iL Dionys, init. Libr. tJ» *£% xgiv. plurif.

63

vitse sit suaeque setati superfuturum, nae is magni quidnon proferet (§. 5).

Ultimum illud additur (Cap. XV), quod est exvision i bus /), φαντασία is > genus. Quibus imagines re-rum absentium ita repraesentantur animo, ut eas cernere

oculis et prsesentes habere videamur (§. §. i. 4). Hisergo incredibiliter sententiarum vis et vehementia et gran-ditas adjuvatur. Cum enim diiplicem esse constat omnemvisionum naturam, quarum unum genus carmini, alterumsolutae orationi tribuatur, illud autem sit ad percellendumadcommodatum, hoc ad rei illustrationem et evi-dentiam «i), id habet utrumque commune, ut ad animicommotionem respieiat (§. §. 2, 8). Ita vero fit, ut ad-ditis ad argumentorum pondera istis concitandi adminicu-lis, ea innascatur in oratione cum impetu gravitas etmagnitudo, cui non cedant auditores, sed obniti neque-ant (§. 9) »).

I) Cfr Quiut. VI, 2, 29. Paulio aliler Cicero tum visio¬nera usurpare videtur, ut Acad. IV, 11, 53. Tusc. II, 18,42., tum visum, ut Acad. I, 11, 4o. IV, 15, 47. 48, pluiifi.

m) Vid. Quint. IV, 2, 65. VI, 2, 52. VIII, 3, 61—64.η) Quae plurima hoc loco, tum in simplicibus verbis, tum

in conjunciis, ainbigi possunt, praeterire licet, cum ejusmodisint, ut tamen rei cognitionem universae non admodum impe-

64

Ser igitur sunt, si e praeceptis ipsis nullum interci-disse putamus (Vid. supr. Lac. See, pagg. 29—-53), qui-bus id Longinus, quod in primo loco posuerat instru-rnentorum sublimitatis, contineri docet. Quod etsi de-

scripto a nobis prasceptorum ordine declaratum est, tamen,ut nominatim iteremus, facit Morus, vir celeberrirnus: re-

diant. Inest vero et illa gravior ambigendi caussa in eo gene-re, quo de rei ipsius natura quaeritur, cujusmodi haberi de-beat: rectene factum sit, quod haec, quae de visionibus tradun-tnr, granditatis praeceptis subjecimus. De qua, cum hujusscriptionis institutum attingat, ut quae proxime, paucis disse-rendum est. Quomobrem fateor quidem, saepius me, in eatanlura intuentem, quae in hoc capite sunt, et primo, ut ajunt,adspeclu in eam sentenliam inclinasse, ut haec omnia in adfe-ctuum tractari natura, alque ipsam secundam sublirnitatis par-tem (Vid. Cap. VIII, 1) explicari putarem, neque facile haecad primum illud, το ηtft rxs vojatis ««1gtnijβαλαν, trahenda. Quamopinionem et sponte adferunt pluriraa, quae passim de adfe-ctibus inculcantur, et firmat quodammodo similitudo hujus di-sputalionis cum iis, quae de adfectibus et visionibus exponitF.abius I. O. VI, 2. Verumlamen haec, etsi specie non carentverilatis, tamen pro veris confidenter haberi vetat tum, quodPoeticam φχντχσίχν scriptor ab oratoria dividit, quo facto, cumillius esse doceat έκπληξε *), hujus, ίνκξγιιχν effieere (§. 2), ipseautem ante professus sit, se hunc librum omnem ad orato-

*) Sic sine dubio cum Cel. Moro legendum est pro ίμπληξιν, quodsensum mimine convenientem daret. Confr Cap. I, 4, et lx. c,

11.

65

Ifquos enim ποπ admodum puto curae habuisse, quid velin divisione universa sequerentur, vel in singulis partibus.Is vero cum tri a tantnm deprehendere sibi videtur, με-

7αλοφξοσΰνψ (Cap. IX), μίμψιν, φαντασία?, clausulae ilii,Cap. XV, 12, cujus in adnotatione proxima nieminimus,id auctoritatis tribuit, ut quse de Amplificatione et

rios usus colfaturum, haud obscure sgnifrcat, quod genus sibiproposilum esse oporteat; tum, quod hoc ipsum ita persequi-tur ut ejusdem Fabii de kvxgytlcx placitis, non minus, quamillis de adfectibus, convenire videatur (Vid. locc. Quint, adnot.prox. eilt.). Itaque poterit eodem jure sumi, visiones h. 1. exea vi considerari, qua fvxgyttxv, s. evidentiam oralioni im-pertiant, quamquam Longinus, qua? solita est hominis incttriasquoniam utrumque, evidentia et adfectus, ad visionum con-

cipiendarum facultatem perlineant, cum in illo genere illu-strando versarelur, plurima quoque de hoc immiseuerit. Quodet alibi factum monuimus jampridem (vid. pag. 21, adnot. m).Hoc vero nihil ad rem; et in ea manearaus. Oratio ergo illi'—us, quem ιέφχντχσίωτον dicimus, licet Ivxpytixv propriam habeat,et eadem unice sit ad adfectuum concilationem comparatarsaepissime etiam haec duo conjuncla et inter se implicata adfe-rat; non tarnen ita colligata tenet, ut allerurn ab aitero dividiac secerni nequeant. Sunt enim haec ejusmodi, ut possint qui¬dem una exsistere; ut una itidem exsistant, id vero non ne-cesse est: originem coramunein habent, neque idcirco ubiqueeffectu consentiunt: adiinia quidem numquam non erunt, sednihilominus diversa. Quod per se manifestum est, neque all—ter Grammaticis visum veteribus, qui quidem his de rebus.

ββ

Eminentissim arum partium delectu et coagmen-

tatione (Capp. Χ, XI, XII) disputantur, pro duplicidigressioue haberi jubeat, quaeque a nobis sunt exCapp. XIII, XIV, ad diversas nostrae divisionis partesrelata, ea una μιμησει comprehendi defendat. Ac de ipsaquidern hujus clausulae scriptura diügentius quaerere con-

sublilius inquisiverinl. Itaque Quint. VI, 2, 82: "Insequeturquae a Cicerone i 11 ustr a tio et ev iden tia nominatur

et adfectus non aliter, quam si rebus ipsis intersimus,sequetur". Quicurn cfr Dionys Ep. ad Pomp, de Plat. rel, Cap.5, post med. pag. "y 5 : " Πξώτη των άξετων γίνοιτ uv η zxSccgdτοϊί ονομχσι χχΐ τον 'ΕλΧηνιχον χχρχκτηροι σωζουσχ SitxXmros ενΰς-γ 1ι μ μετχ ruvTot τε tuxtui ..... μιτχ τχυτην σννίτχτχι την χξίτην των η$ωνy.u.i λ χ 3· ω ν μ i μ. η α t i '. Ubi evidentia orationis aperte ab ad—fectu distinguitur. Nam ne hos quidem ipsos eandem ubique di»-stinguendi loquendive adcurationem adjiibuisse, non modo ceteros,neminem fugerit. Probat exemplum Ulpiani ad Demostb. Cor.pag. 222, Edit. Basil. ΐ5θ2: Διχφέξει Si V SiotTVrru7is τη; Ιχφξώσιω!τω την μεν διχτυπωνιν Sic*. vtx^os τι \εγε£χι, την Si εχφξχσιν ωσπίξ εν

ίιηγήμχτι ιϊνχι ν, τ. >. quo loco Sixtvmditis i. q. ενχργειοι. Id tamenad rem nihil momeuti habet. Neque hac negligentia aut tol-litur ea diversilas, de quo monendum erat, ne repugnanti®videatur esse, si quis de altero genere quaeri, de altero non

quaeri, postulet; aut excluditur diversitatem agnoscens doctieantiquitatis anctoritas. — Hactenus igilur in incerto habeatur.quid potissimum in visionibus sequutus Longinus sit: utrumusum earum ad adfectus, quales sublimitali congruant, expri-mendos, an istam in dicendo repraesentationem, commotiorem

sulto prsetermitto, quid momenti facere videatur palamcuique erit, si caussas et rationes instituti mei paucis de-monstrabo. Perspicuum est enira, Longinum, cum hocmodo Cap. X incipiat: φεςε Af et τι χα.ϊ ετεςον εχοιμεν,ύ-ψήλους ποιεΊν revs Kcycvs άυνάμεναν, ostendere, de eademmateria se in posterioribus perrecturum esse, quam in su-

eam quidem (ανγκβχινημίνον, Cap. XV, 2) et actuosiorem, sednon ad i lam summ am vehemenliarn et contentionem, quae huicgeliere peculiaris sit, accedentem. In quo tarnen non ea obli-tUS SUm, qUcO dicuntur §. 1 nh «TfW τούτων xev.gatynt τον-νομχ, οτκν μ λίγ'Ί! νκ ίνΒονσιωσμο ΰ και η ω Bovs βλεπαν ύοχρ* χ. τ,λ. Nam hecc non magis probent de adfectibus hic agi, quamquod partier dicilur Cap. XIII, 2 «wo rys των άξχωΐω* με-γωλοφυι'χ ί . α-πο^ό-Λχί tivss φίοοντχι, ύψ ων ιπιηνίόμινοι^ xcti οί

ι μ}) λίχν φο^βχτίχοι τγ ετίξων αν ν e ν Β ον <j t ω τ ι μεγεΒεΐ; ai'gumeillo Sit,"iilic de eadem materia disputari. NeqUe in his rebus ex sim-plicibus verbis, sed ex perpetuitate oralionis judicandum est;sie äiitem neutro piseponderant rationes. —Jam vero si inte-gra essent illa ult. hujus Cap. §. 12: TWoct/r« aigl rwv *«τ« tusv o yttets υψηλών xoet νηο μεγχλοφξοσυνηs, y μιμήσεως, y φχντχσίχς uno-

γιννωμίνων ωξχίσιι, satis in expedito foret ratio hanc omnem du-bilationem eximendi. Ita enim consenlaueum est, omnia, quae

aupra sint inde a Cap. VIII commemorata, ad hanc partemreferri: alieri eonjecturie ne locum quidem reliquum fieri.Nunc autem cum manifesto mendosa enumeratione laborent(vid. qua: in expositione perpetua post hujus notse signum se-quunlür), parum etiam celeroquin auetoritatis habere viden-turj quamobrem, quo jure conlenderis, post μεγχλοφξoavvys ex-cidisse y rys των χκροτMTuy ixXoyys **' σννΒεσεως, y uvfyatots κ, τ,

91

68

perioribus tractaverat. Igitur, ut intrelligamus, quale sltid, quod infra, ideoque in Ii. c. disseratur, primum vi-dendum erit, quale in superioribus idera fuisse pateat.In bis vero, i. e. Cap. IX, quidquid in amissum oratio-nis fragmentnm statuetur, id planum est, ad primam sub-limitatis partem, ro πεξ) rccs νοήσεις οίοξεπηβολον, illum

eodem reponatur, post illa wig! των κχτχ τχι vot/ms νφηλων, dees-se zott των ηχητικών. Ergo haec quoque omittimus. Illud verot enen dum, quod in fine libri ostendilur, eam partem, qure deadfectibus ageret, singulari tractationi fuisse reservatam, Ita-que de iis nondum quassitum erat. Un de Ii i c separatio!de adfectibus quseri non potest. Ex quo unura reiinquilur,ut alter um visionum usum proponi exislimemus. Quae cumita sint, de figuris autem, quarum erat in divisione parstertia, Cap. seq. disseri incipiat; consequens est, ut et eo us-

que de granditate sententiarum continuelur disputalio, etad hanc partem ea sint, qua3 de visionibus explicantur, refe¬renda. Ad hanc quidem consequenliam complexionem nostramloci Longiniani adcommodavimus.

Reliqua, ne laborasse videar in hoc capite sine caussa, etfluctus, ut dicitur, excitasse in simpulo, praeter rem non fue-rit commenta quaedam referre doclorum virorum, quibus reiambiguilas et difficultas orationis adpareat. RoBORTEdLüsenim putat, conjuncte hactenus de primis duabus partibusdisputatum fuisse, «tgl vowsxt χχ! nxSovf. Petra, de prima illequidem,· sed tarnen inspersis "quibusdam velöti particulis locosecundi fontis mtgl nx$ovt", Morus rursus, de prima tantuxn(Vid, Prwf. Mori ad Longin. pag. XI. Edit.| Lips, 1769). Wei-

69locum totum respicere, et id genus esse Åcyovc ο-ψ^λου*,de quibus illic agitur. Quod ut inquirere nemini in men-tem venit, ita nec negare. Morus quidem bona fide procerto habet, quarnquam id, quod in eo inclusum est,minus attenderit. Inde enim conficitur, quandoquidemutroque loco in eodem materise genere versatur oratio,etiam hic υψηλού? λόγου? dici, qui eadem laude, τα πεξ)ru? vcfost? ά^ξεπν{βόλω, censeantur: etiam hoc capite ad-jnraentum aliquod proponi primi illius modi snblimitatem

SK.IUS tandem, ne plures colligam, novissimus Longini editor,hanc de visionibus doctrinam solis adfectibus vindicat: re-

liqua granditati Uli et μιγχλοφνΰ? concedit. Neque argumentadoclissimi hominis reete memoria teneo, quum librum, dumBerolini studiorum meorum caussa versabar, inspectum, postreditum in patriam invenire non potuerim. lllud recordor,non mihi nimis visa ad probanclum idonea. Horum igitur sen-tentiis tah tum res dubitationis habere judicata. Nam variisistieinterpretationibus satis jam responsum sit in iis, qua) proximescripta sunt- Ad uiiam Robortelli hoc dicam: Longinum Cap.IX diserte indicare primam se sublimitatis partem ad tra-ctandura susciperej· alteram adjunxisse nusquam significat.Quidquid igitur inde influxit, intempestive influxit. In illaautemuna prima constanter pergit usque ad Cap. XVI. Cur in Cap. XVdubitari possit, inilio hu jus adnotalionis declaratum est: quo jure,postea demonslratum; quarnquam sufliciebat fortasse animadrer-tere illa in principio capitis: "Oyxov xxl /tiyx^Hyogixt χ»Ι χι φχι*τβσίχ* 9X£x<rxtvx?txu)TXTt!ct, ubi posterius **< superioribus ea, qiUP<sequunlur, ut paria pt ejusdem generis, adjungit.

7°

iis, quae dicuntur, conciliandi. Ergo nequaqunm a pro-posito excedit scriptor, sed in ea, quae dernonstrata est,argumenta parte ulterius procedens, inceptmn prseeipiendiordinem persequitur, Recte itaque hunc locum videniurad granditatis materiam et efiectionem retulisse. —Jam vero in istis Cap, XIII, 2 , init cos xxt χλληtis 7tcc%oc rcc είξημενχ c$os hr) t06 υψηλοί τείνει, parimodo τ06 υψηλοί habemus pro eodem τω πεξ) rås νοήσεις

οίΰξεπηβόλω; quod, cum in dubium vocari nequit, argu-nientis docere non opus est. Quare verain hane interpre¬tationen! et agnoscit Morus, et agnoscit ea, quam dixi, clau¬sula. Adeo vero ex his ττοοςοί τχ είξημενοο adparet, ad quodgenus υψηλών adjungantur sequentia, ad idem genus ea, quaepraecesser'ant, adjuncta fuisse. Atqui praecesserat Ampli-ficatio (Capp. XI, XII). Ergo Amplificationem quoqueconstat praeceptis granditatis, s. του πεξί tccs νοήσειςάίξεπηβόλου, esse supponendam. Sed de his satis arbitrorpatefactura, cur sententiae Cel. viri neutiquåm ädstipulan-dura putaverim. Nam quod constituit idem, unam eteandem Imitationem Cap. XIII, XIV, tractari, id qui-dem nullo modo negatum velim; modo primum, üt du-pliciter, tum, ut accedat Cap. XIV, 5, quod ab omniomniao imitation© abhorreat. Alio certe spectat ilLudDie. Or. II, 21, S9, ulf. !'.··.'« tota mente Crassum;