TEM VIR 'N NUWE SUID-AFRIKA

29September1989 Tel: (011) 836-2151 Fax: 838-590 1 Prys: R1,20 (R1,06 + 14c AVB)

~.

J

o sink al dieper

Delmas-verhoor: nuwe drama

Swa

Jacques Pauw

DIE uitspraak van di e opspraakwekkende Delmas­verhoor, wat lan ger as drie jaar geduur en 'n belang­rike dee l van die UDF-le ierskap uit die gemeenskapverwyder het, kan binnekort deur die Appelhof tersyde verklaar word.

In 'n sensasionele regsverwikkeling en 'n uiters onge­wone slap het die Appel hof besluit om 'n spesiale aanteke­ning in die hofrekord, wat verband hou met die verhoor­regter se onreelmatige samestelling van die verhoorhof,onmiddellik op appel te neem.

Indiendie appel slaag, worddie langste verhoor in Suid­Afrika se regsgeskiedenis, wat37 maande geduur, sowat 30000 bladsyese getuienis beslaan en honderdduisende randeaan regskostes gekos het, nietig verklaar.

Dit sal beteken dat die elf veroordeeldes, wat weensve~ en terrorisme skuldig bevind is, se vonnisse ooknietig verklaar word en hulle onmiddellik vrygelaat word.

Onder hulle is van die jonger en mees dinamiese leiers

in die UDF: Patrick "Terror" Lekota, Moss Chikane en PopoMolefe. Hulle is al drie weens verraad skuldig bevind envroeer vanjaar deur regter Kces van Dijkhorst tronk toegestuur.

Die Delrnas-verhoor, wat intemasionale belangstellinggaande gemaak en felle kritiek teen ons regstelsel ontlok het,het negentien swartmense vir drie jaar in die beskuldigde­banke van vier verskillende hofsale gehou. Drie van diebeskuldigdes was deur die hele hofsaak in die tronk omda t

, hulle borgtog geweier is.Dieaansienen onafhanklikheid van Suid-Afrika se regsbank,

wat 'n lelike knou na die Delmas-verhoor gekry het, is ook opdie spel.

Indien die appel slaag, sal dit 'n regter se grootste enduurste blaps in die Suid-Afrikaanse regsgeskiedenis wees.

'n Opsienbare gebeurtenis tydens die hofsaak - toe VanDijkhorst een van Suid-Afrika se mees gerespekteerde juristeas assessor van die regtersbank verwyder het - is die kern

Vervolg op bladsy 2

Max du Preez

WINDHOEK - Met net meer as vyf weke voor dieonafuanklikheidsverkiesing in Namibia is Swapo sekrisis random die aanhouding van honderde vermeende"spioene" en die dood van tientalle van die mense aand ie hande van Swapo-soldate besig om te verdiep.

Diesterk sin vansolidariteitwatdieorganisasieoor. die jare heen talle aans/ae laat oorleef het, het plek

gemaakvir 'n geesvanagterdogwatSwapo seonder­steunerta/en selfs senior leierskap deurspek.

Die kris is word vererger deurdat die Swapo-leiersd ie krisis grootliks ignoreer. Maar dit begin duidelikw ord dat eerder as weggaan, die probleem al emstigerword.

Waarnem ers glo dat Swapo waarskynlik steeds 'n goeiekans het om die Novernber-verkiesing te wen, maar dat hulkanse om 60 persent van die stem te trek, al skraler word sooshulle dieper in 'n moeras van wantroue sink.

Swapo se Stalinistiese optrede isbesig om die organisasievan sy vroeere wye internasionale steun te beroof. Veral inWes-Duitsland het die organisasie meeste van sy steun 'verloor nadatkerkleiers en selfs die Groenes die laaste tweeweke hul skerp teen die Swapo-optrede uitgespreek het

Sakemanne in Namibia vrees OOt die gebrek aan vertrouein Swapo kan lei tot erg verminderde buitelandse hulp enbeleggings mi onafhanklikheid.

Die "spioen-drarna" is ook besig om tot 'n landwye anti­Owambo-gevoel te lei wat ernstige gevolge vir die land setoekoms kan he. Swapo se sterkste steun is onder Owambo­sprekendes, en uit die vertellinge van aangehoudenes is dit •du idelik dat die "suiweringsveldtogte" hoofsaaklik deurOwambo-elemente teen lede van ander etniese groepe enintellektuele gevoer is.

Die Swapo-leiers se geloofwaardigheid is boonop besigom 'n kwaai knou te kry, deels deur hul voortgesette ontken­ning OOt die probleem bestaan, en deels deurdat min mensehulle glo dat daar nie nog aangehoudenes is wat neg nieteruggekeer het nie. Hulle word of steeds aangehou, Of isreeds dood .

Leiers van die groepe teruggekeerde aangehoudenes isge frustreerd in hul pogings om die .Swapo-leierskap inNamibia hof toe te neem omdat die misdade in 'n ander landgepleeg is. Maar die moontlikheid van 'n saak in die Intema­sio nale Hof word al sterker omdat regsverteenwoordigersmeen OOt die NUremberg-verhore van Nazi-misdadigers 'npresedent geskep het in die intemasionale reg.

In een van die jongste verwikkelinge die week het 'noorlogsheldvan Swapoen onder-bevelvoerdervan die People'sLiberation Army (Plan) se eli te-eenheid, Typhoon, Johannes"Kameraad Mistake" Goamab, volledig vertel van die swakbesluitneming en binnegevegte in Plan en hoe hysonder redeself daarvan beskuldig is OOt hy 'n spioen is, gemartel is enjare lank in 'n kerker aangehou is.

Goamab se vertelling (voll edige berig op bladsye 12 en13) laat die suggestie OOt daar wel Suid-Afrikaanse spioenein Swapo was, maar OOt dit nie die mense was wat daarvanbeskuldig is nie.

In verdere verwikkelinge het twee vroue-aktiviste watlank in Swapo se ondergrondse kerkers in Angola aangehouis, in 'n ope brief die Yinger reguit na die Swapo-leier, Sam

Vervolg op bladsy 2

• a

... :4 •j•

NUUS

RAU stem oor ' 'nlastige probleempie'...en bly toe

Koinonia kry vredesprys

leerlinge, onderwysers en ouers van die JohannesburgHigh School for Girls het Woensdagoggend 'n

demonstrasle voor die skoal gehou in 'n laaste paging amdie openbare aandag te vestig op die lot van die skoal,

wat aan die einde van die [aar gesluit moet word tensy dieregering instem om leerlinge van aile rasse daar toe telaat. 'n Afvaardiging van die skool se bestuursraad het

gistermiddag samesprekings gevoer met die minister vanOnderwys en Kultuur in die Volksraad, Piet Clase, om hom

te probeer oorreed am die skoal oop te stel.

mokratiese Universiteits-person­eelverenigings (UDUPV) aanRAU,CherryClayton,het ook by die op­togaangesluit en in'nverklaring hulsteun aan die swart studenteuitgespreek en die rassistiese kos­huisetensterkste afgekeur. Dieoptoghet vreedsaam verloop.

*Die Raad van die UniversiteitvandieOranje-Vrystaathetdieweekinbeginselbesluitomdiebeperkingop die inwoning van swartstudentein hul koshuise op te hef.

kenderegsgesindeop kampus,ElcoVan der Colff saamgeroep.

Dft alles het uitgeloop op 'nmassavergadering wat Woensdagdeur die swart studente gehou is.Daar is besluit om 'n vreedsameprotesoptog te hou.

Onderbaniere wat vir die oop­-stel van die koshuise vra, het dieswart studente rondom die grootgroep feesvierende wit studentemarsjeer. Talle wit studenteen dievoorsitter van die Unie van De-

Anton Steenkamp

KOINONIA Snider-Afrika, 'n Christelike organisasiewai kontak tussenwit-enswartmenseaanmoedig, is een van diedrieorganisasies wereldwydwatasvanjaarse ontvangers vandie BeyondWar-toekenning aangewys is.

Dieander ontvangersisdie mense van 'n dorpie in IsraelwaarJodeenPalestyne in vrede saarn woon en die Carter-sentrum in Georgia, VSA.

Koinonia, wardeurds Nico Smithgestigisom'nbeterverstandhoudingtussen wit- en swartmenseop 'n Christelike grondslag te bewerkstellig,reel onder meer ontmoetings waarwitmense nawekein swart townshipsdeurbring. '

Die organisasie word deur die Beyond War-stigting vereer "omdathulle die fondasie Ie vir versoeningtussen swart en wit". -

Koinonia, met sy hooikwartier in Pretoria, het takke in 14 stede endorpe in Suid-Afrika.

Die mense van die dorpieNeve Shalom/Wahat al-Salam, tussen TelAviv enJerusalem in Israel,word vereer vir hul "uitbeelding van same­werking te midde van een van die dreigendstekonflikte ter wereld".

Die derde ontvanger van die toekenning is die. Carter-sentrum inAtlanta,Georgia,wat in 1982deurJimmy enRosalynnCartergestigis om.mee te werk aandie oplosvan konflikte.endie bevordering van rnense­regte, gesondheiden bewaring.

CharlesLeonard

WOENSDAG het die RandseAfri­kaanse Universiteit (RAU) se 320swart studente die (baie) vrolikelentedagvierings op hul kampus !geboikot Ditwas uit protesteendie I

universiteit se besluit dat die kos­huise vir die mense bot toe sal bly.

In plaasvan saam te jot met diewit studente - wat hulle goedgehelphet aangebraaideos en geblikte bier~ het die RAU Concerned BlackStudents(RCBS) 'nprotesoptog metplakkatedeurdie binnepleinvan diekampus gehou. "

, Verlede Donderdagaand is daarreferendums in die koshuise gehouwat deur een student as- "sinister"beskryfis. Die student wounie haar

,naam bekend maak me uit vreesvirmoontlike stappe deur die univer-siteitsowerhede. Studente mag vol­gens universiteitsregulasies nie metdie pers praat nie.

Die. verskillende -koshuise seinwoners is die aand vir "noodver­gaderings" bymekaargeroepwaaropdie rektor, Cas Crause, endieonder­voorsitter van dieStudenteraad;­Janette Maarschalk, die studentetoegespreek het oor wat Crause 'n"Iastige ou probleempie" genoemhet.

Die "lastige probleempie" wasdie oopstelling.of eerderdie toehouvan die koshuise. 'n Referendum isop dieplek gehou. ,

Vandie koshuisstudentehet aanVrye Weekblad gese dat hulle nieverbaas,is dat-75 persent van die

, studentevirdie behoudvaildiestatus'. "quo gestem het nie. Crause, wat

dieselfdetoesprakieby elkekoshuisafgesteek het, het die studente ge­waarskudat "alle gerieweoopgestelsal word en ons gaan geen beheer

.daaroor he nie".Hyhet ook die ou verdringing-

• spook opgejaag deur te se dat diekoshuise reeds oorvol is. Van diemanskoshuise ondervindegteral jarelank'nprobleemomdathulleleegge- _

~, loop het. Dieprobleem blyknognieiets van die verlede te weesnie.

'Geen vrae of debat is oor dieaangeleentheid toegelaatnie.Crausehet gepraat en die mense moesonmiddellik daarna stem. Dit alleswas in 'n kwessie van 'n halfuurafgehandel.

Die studenteraad, wat die refe­rendums moes reel. het net 48 uurtyd gehadom dit te doen, Diekos­huisvaders is nie eens in die saakgekennie.Van hulleisblykbaar baieontsteld oor die "stoomroller-refe­rendum", Net koshuisstudente is indie saakgekenen geenander studenteis geraadpleeg nie.

DieRCBS is inJulievanjaar gestigen die swart studente om die ras­sistiese koshuis-brandpunt s6 ver­enig.

"Dit is ons fundamentele reg omte kan woon waar ons studeer," seChris Landsberg, 'n woordvoerdervan die RCBS.

Vrye Weekblad is bewus van 'ngeheimevergaderingwatindieeers­te semester gehou is en watdeurdieleiers in die manskoshuise, hulhuisvaders, en die nuwestudentedekaan, Hennie. Pieters,bygewoon en waar strategiebeplanis hoe om die manskoshuise vol tehou. Die vergadering wat deur dierektor bygewoon is, is deur 'n be-_

Ver,olg,an blDdsy 1

IQ••en SaID swygVenolg WIll bladsy1

Nujoma. en van sy senior adjudante gewys, en Iaai die bitterheidonder die militante jeug in vera! Windhoekop oor die lot van 'ngewildejongstudenteleier, Josef Hendricks, wat laatverledejaaroordiegrensnaSwapogevlug heten nbanhouding as'n "spioen" invandie kerkersverdwynhet,

Byna aldie aangehoudenes was goedgeleerden hetmeestalaanSwapo se linkervleuel behoort. Baie van die aangehoudenes wasMarxiste en sosialiste.

Intussen het die manwat vir die meestevan die wandadever­antwoordelik gehou word, na Windhoek teruggekeer: SolomonAua1a, adjunk-bevelvoerder van Planen hoofvan sekuriteitmetdieoorlogsnaam Jesus. Voormalige aangehoudenes verwysna homasdie "Slagtervan Lubango."

Auala hou 'n baie lae profiel in Windhoek. Toe hy SondagopSwaposegrootvergadering in Windhoekaandieskarevoorgestel is,het hy, andersas aldieander leiers wat voorgestel is. nieopgestaanomsygesig tewysnie. Andersas dieanderleiers,wasdaarook geentoejuiging toe sy naam uitgeleesis nie.

Daar wordegter ookvingers gewys na ander Swapo-leiers watmedepligtigwas: Nujoma self, die krooriprins en sekretaris vir in­ligting en publisiteit, Hidipo Hamutenya, die nasionale voorsitter,David Meroro, die administratiewe sekretaris, Moses Garoeb, diesekretaris vir verdediging, Peter Mueshiange, en die sekretaris virvervoer, MaxtonJoseph.

In van die video-opnames wat Swapovandie gedwonge beken­tenissevan "spioene" gemaak het en in Windhoek gesirkuleer word.wordook gesuggereer datdie hoofvan Swapose verkiesingsdirek­toraat, Hage Geingob, 'n spioen was. Geingob wasdieenigste Pol-

o itburo-lidnog watdieaanhoudings en martelings op 'nvergaderingte berde gebring het, maar volgens bronnehet hy dit nooit weergedoennadatJesusAuala homtoegesnou hetdat hynetbekommerdwasomdatvan die"spioene't.ook Damaras was.Diestorieloop wydin Windhoek.

Ookdie vise-president van Swapo,die Nama-hoofman HendrikWitbooi, is in 'n neteligeposisieen bitterongelukkig. Diemeestevandiejong Nama-mans watdie grensoorgesteek hetombySwapoaante sluit, is as spioene aangehou.

Twee aangehoudenes het aan Vrye Weekblad geseWitbooihettydens'n privateontmoeting metvandie teruggekeerdes gese: "Julieisas heldehier weg, enjullehet as heldeteruggekorn.' Witbooihetegter Sondag sy plekop die Swapo-verhoog ingeneem.

Delmas-verhoorwaaromdieappeldraaienwatdieuitspraakvan 1521bladsyenietigkan verklaar. / "

'n Volle regsbank van die Appelhopf, insluitende hoofregter­Corbett,sal moontlik nogvoor die eindevan vanjaarbesluitofdie-verhoorhof onreelmatig saamgestel was nadat Van Dijkhorst virprof Willem Joubertin Maart 1987 as assessorverwyder het.

Jouberthet in 1983 dieUDP se Miljoenhandtekeninge-veldtogteendie nuwegrondwet onderteken.Toe Van Dijkhorst daarvan tehorekom,het hyJoubert verwyder omdathy glopartydig was.Dftterwyl die ander assessor, wie se status glad nie in die gedranggekom hetnie, 'n lidvandie Broederbondwas. - ,

Indien dieAppelhofsoubevind dat VanDijkhorstnieredegehad, hetomJoubertteverwydernieendiehofdusonreelmatigsaamgestel

was,word die helehofsaak nietig verklaar.VryeWeekblad verneem dat die Appelhofdie hoogste prioriteit

aandieappelgeeomdat somrnigebeskuldigdes al'n jaarindie tronksit. Indiendie uitspraak nietigverklaar word,kan diestaatweerdiesaak heropenen met 'n nuwe hofsaak begin.Die kansehiervoor isegter bitter skraal.

Verloftotappel aandiebeskuldigdesiskortnaskuldigbevindingreeds toegestaan. Dieberaamdekostevirdie voorbereiding vandiehofrekordaan dieAppelhofsou R450 000wees.

-Waarnemende appelregter Nicholas, in ooreenstemming methoofregter Corbetten regterBotha, hetegterbevinddat 'n spesialeaantekening in diehofrekord oor dieonreelmatige samestelling,vandie hof, nou apart op appel geneem salword.

Indiendie Appelhofdieaanvanklikeappeloordieonreelrnatigesamestelling sou verwerp, sal die hof dievollesaak opappel neem.Uitspraak kan egter veel langer as 'n jaar neem, verneem VryeWeekblad.

Nicholas het bevind, deur die spesialeaantekening op appel teneem, dat dit gerieflik vir aile partye sal wees en baie tyd kanbespaar. Hy het gese daar is buitengewone omstandighede wat

- appellering in twee fases regverdig.VanDijkhorst seuitspraakin die Delmas-verhoor, watdie UDP

volslae verdoem het en bykans enige politieketeenstand war diehuidigebestel witaftakel met verraad strafbaar gemaak het, is wydveroordeel. -

Die hofsaak is deurentyd deur van Suid-Afrika se bekendsteswartleiers - DesmondTutu, AllanBoesak, FrankChikane, WinnieMandelaen Enos Mabuza - en buitelandse diplomate en juristebygewoon. 0 ,

Die driemanskap van Lekota, Molefeen Chikane word as dienuwegeslagleiersindieUDFbeskou enhet'ndeurslaggewende rolin die stigting en organisering van die beweging gespeel. _

c

1(

I Ailepolitieke kommentaar in hierdie uilgawe vanVryaWeakblad is deurMaxduPraaz,an opskrifte deurRykHallingh.Albei is vanBreeslraat153,Newtown, Johannesburg_ '

Vrye Weekblad. 29 September 1989

_ ",.$ ( .... U ...... #$

NUUS---~...---_..

Kerk in beroeringoorMarike se 'Iiefdeloseuitsprake'

Jacques Pauw

\ " Marike wuif vir die skare (FolD: Eric Miller· Afrapix)

ek trek riiks ooi die inhoud terug nie," hetKoopman gese,

Die leraar van dieWelgemoed-gerneente,ds Chris Liebenberg, wou vandeesweek nie dieklagtes of preek bespreek me. Hy se die goeieverhouding wat nou al vir jare tuss~n Wel­gemoed en Atlantis bestaan,duurvoorten gaanin die toekoms uitgebou word.

"Die inisiatief vir die gesamentlike nag­maal kom uit ons kerkraad. Die hele kerkraadsteun die inisiatief en daar is niks om verder te ,~

rapporteer me," se Liebenberg.

..\, \ \

\

'l

waarheid vertel het, ander dat hy die staatspre­sidentvrou belaster en beswadder het.

Die kerkraad is gewaarsku om nie met dieondersoek voort te gaan nie omdat dit die uitruil­skemakanverongeluk, DeKlerkse "goeienaam"

,verder in die gedrang bring en die saak in die opeuitbring. ','

Koopman se enigste fout met verwysing naDe Klerk se uitsprake is die datum. Sy het ditnatuurlik nie verlede jaar gese me, maar ses jaargelede.

"Ek sal erken dat my datum verkeerd is, maar

transkripsie van die bandopname gesoek,Die kerkraad het selfs 'n afskrif van die Wet

op Bevolkingsregistrasie aangevra om presiesvas te stel hoe "Kleurling" wetlik oms 'word.:

Die Welgemoed-gerneente het 'n uiskema met twee Sendingkerk-gemeentes inAtlantis waarvolgens leraars in mekaar segemeentes preek en selfs nagmaal bedien. Dievrees bestaan nou dat die skema weens diebeswaardes se protes kan skipbreuk ly.

Koopman, leraar van die Wes-Fleur-ge­meente in Atlantis, het vandeesweek gese hyweier om enigiets in die preek terug te trek."Watkan ek nou se? Ek moet mos die waarheidpreek en uit die hart praat, anders is ek oneerliken is daar geen nut in die uitruilskema nie."

Koopman het in sy preek gese dat apartheidkerkeenheid vernietig en daartoe lei dat een rashom hoer ag as die ander, Hiema het hy na DeKlerk verwys: "Die nuwe staatspresidentvrou 'het einde verlede jaar gese wanneer sy oor diesogenaamde Kleurlingbevolking praat, sy hierdie'bevolking as nie-mens tipeer.

"Die een lyk soos 'n Chinees,' die ander lyk· soos 'n sogenaamde Bantoe, die ander een lyk· soos 'n witmens, Hulle het geen karakter me.

Hulle het geen identiteit me en al sarnebin­dende faktor wat hulle het, is die feit dat diemeeste van hulle Afrikaanssprekend is, en di~feit dat die meeste van hulle aan die NG Send­ingkerk behoort," het Koopman vir De Klerkaangehaal. ' ,

Hy het gese dit is juis sulke apartheid watvan geregtigheid in ons land 'n bespottingmaak en tot bloedvergieting lei.

Vrye Weekblad verneem dat daar 'n yslikeberoering mi die preek was. Sornmige lidmate .

· het gemeen dat Koopman hulle kaalkop die

'N YSLIKEherrie het in die spoggerigeNG-gemeente van Welgemoed buiteKaapstad losgebars omdat'nbruin leraarvan die NG-Sendingkerk tydens 'n uit­ruilpreek glo lasterlikhede oor diestaatspresidentvrou, Marike de Klerk,kwytgeraak het.

Beswaarde lidmate van die Welgemoed­gemeente, geestelike tuiste van talle voorsteAfrikaners in Kaapstad, het die Sen­dingkerkleraar, dsNico Koopman van Atlan­tis, by die kerkraad aangekla oor sy preekvroeer vandeesmaand waarin hy Marike deKlerk aangeval het oor liefdelose uitsprakewat sy sou gemaak het. '

Die gemeentewas in beroering na Koop­man se preek waarin hy verwys het na DeKlerkse uitsprakedat "Kleurlinge" nie-menseis omdat die een soos 'n Chinees lyk, dieander soos 'n "bantoe", die volgende soos 'nwitmens. De Klerk sou gese het hulle het ,geen karakter of identiteit nie.

Koopman het aangehaal uit 'n uiters ras­sistiese toespraak wat De Klerk in 1983 voor'n ouetehuis in Vereeniging gemaak het. Eenvan die bejaardes hethaar stilletjies opgeneemen die band daarna aan die KonserwatieweParty oorhandig.

Koopman is onder meer aangekla omdathy die staatspresidentsvrou sou beswadderhet. Talle gemeentelede se hy jok; De Klerkhet dit nooit gesenie. Ben het selfs beweer datditeintlik Elize Botha was watditkwytgeraakhet.

Daar is verlede week in die kerk afgekon­dig dat die dagbestuur van die kerkraad vanWelgemoed ondersoekna Koopman se preekinstel. Daar is vandeesweek naarstiglik na 'n

UDF-leier OphongerstakingDIEUDF-Ieier TitusMafolo, wat onlangssamesprekingsmet Marga­retThatcherenGeorgeBushgevoerhet,hetverlede Vrydag met 'neet­stakingbegin.

Mafolo,'n lid vandieuitvoerendebestuurvan die UDF,sal na ver­wagtinghierdienaweeknadieGrootvlei-tronk net buiteBloemfonteinoorgeplaas word waarvoorsieningvir eetstakers gemaak is.

Mafolois vroeervandeesmaand in hegtenis geneem kort nadathyintoespraak oor onderhandeling in Johannesburggemaakhet.

Die Menseregte-kommissie se in 'n verklaring dat daarvandeesweek266menseinaanhouding sonderverhooris. Sedert die verkiesing op6 September is 48 mense ingevolge die noodmaatreels in hegtenis.geneem.

Van die 48 mense is agt 17 jaar of.jonger, Twee van die aange­houdendes is net veertienjaar oud. Altesametwaalf kinderswordtansingevolge die noodmaatreels aangehou.

Sedert12Junievanjaaris69menseuitaanhoudingvrygelaat.Daar­teenoor is 275 mense aangehou. In dieselfde tydperk is inperk­maatreels op 656 mense geplaas. Intussen is maatreels op elf mense

'opgehef.

In.'0 swembad isalmal nou welkom,. ' ...maar DOg DIe-In

die seenieopenbare vervoer, is egter oopvir alle rasse.

Vandeesweek is aangekondigdat afsonderlike swembaddens,ontspanningsoorde en busdiens­te in Johannesburg geskrap gaanword, soosreeds in Kaapstad diegeval is.

In Port Elizabeth is swembad­dens en busdienste ook al lankoop vir mense van aile rasse.Koningstrand, waar eerw AllanHendrickse in 1~87 gaan swemen hom pres PW Botha se woedeop die halsgehaal het, is onlangsoopgestel.Die strande by Hume-

. woodenKaapRecife is egternogvir blankes gereserveer, se KoosCilliers van die Stadsklerk sekantoor.

In die hoofstad,Pretoria, wordswartrnense nog nie op "blanke"busse toegelaat nie, en swem­baddens en selfs sornmige parkeis vir hulle verbode terrein. '

Swembaddens en busse inBloemfontein is ook nog apart,maar parke is "nog al die jare"oop, se Johan Redelinghuys vandie stad se departement Parke enOntspanning.

en Pik Bothabetreur.Dieadministrateur vanKaap-

, land, KobusMeiring; het gisterin antwoordop 'nvraag aanVrye .Weekblad gese die .:"Slegs '

'Blankes"-bordjies by diegenoemde strande is opgerig in 'termevan bestaandewetgewing.,

"Dienuwe staatspresident hetegter onlangs aarigedui dat dieregeringbereidisom aIlewetge­wing te- heroorweegwatwelwillendheid tussendiernensevan Suid-Afrika kan skaad, in­sluitende die Wet op Afsonder­like Geriewe," se Meiring.

Hyhetegter bygevoeg dat enige, bespiegeling oormoontlikewysi­gings van die wetgewing, voor­tydig is.

'n Demonstrasie teen dieafbakeniiig vir blankes van Ad­dington-strand in Durban hetsonderenigevoorvalleafgeloop,netn week nadat die mense in ­'dieKaaphardhandig uiteengejaagen in hegtenisgeneem is.

Addington- en Suidstrand inDurbanis nog vir blankes gere­serveer. AIle .ander openbaregeriewe, soos swembaddens en '

uitJohannesburg verdwyn en is op 8September by Rietfontein in die suidevan Namibia saam met 'n ander Suid­Afrikaner en 'n Duitse burger inhegtenis geneem.

Van die verdagtes gaan voorkomop moordklagtes rtadat David Hoa­seb van Untag agt weke gelede in 'noutomatiese geweer- en hand­granaataanval dood is.

Anton Steenkamp

OPENBARE geriewe in diemeestegroterstede in Suid-Af­rika is nou oop vir aIle rasse nadieJoharmesburgse Stadsraadseaankondiging die weekdatalmal

"nouwelkomis op diebusseen indie swembaddens van dieGoudstad, maar sommigestrandeis nog spierwit, en die bree de­mokratiesebeweging isvasbesloteomoral te gaan swem.

Die beweginggaanmore nog'n aanslag op die Kaap se witstrande loads nadat hulle dievorige ,keer deur polisiemanne metsambokke en hondeuiteengejaagis. '

,Mensevan aile rassesal moreweerprobeer om by Die Strand,enmoontlik ook by Gordonsbaai,Melkbos ,en Bloubergstrand tegaan swem. Die hardhandige

'polisie-optrede wat die vorigepaginggekenrnerk het, is intussendeurministersBarenddu Plessis

Charles Leonardprobeer verongeluk het. As deel vandie "Oop Johannesburg"-veldtog hetmense van alle rasse, insluitenddienuwe DP-LP, Tony Leon, by dieswembad gaan swem het. Veenen­dal, wat opsigter van die swembadwas, het die regse teenstand teen dieveld tog gelei.

Die 23-jarige Veenendal het daarna

EEN van die sewe witmense watgister in die landdroshof in Otjiwa­rongo verskyn het op aanklagte watverband hou met 'n noodlottige aan­val op 'n Untag-distrikskantoor, isdie Johannesburgse AWB-lid, le­onard Veenendal.

Veenendal was die AWB-voor­bok wat die swembad-protes by dieHillbrow-swembad vroeer vanjaai

Vrye Weekblad, 29 September 1989 3

)

""

Gavin Relly, 17 Julie 1989.

I. t t • t t·

So is 440, ofeehvyfde, van die ­vakleerlinge wat deur ons mynbou-

. assosiate ingeboek isbyvoorbeeld swart.Highveld Steel,wat in 1984 net een

swart vakman indiens gehad het,hetnou118, en 31 van die 91 vakleerlinge watverlede jaar as vakmanne gekwalifiseerhet,was swart.

Daarbenewens verskaf dieKorporasie tans die fondse virberoepsgerigte studiebeurse aan 500studente (waarvan 'nderde swart is) watopgelei word vir middelbestuursposte indie tegniese, wetenskaplike enhandelsrigtings.

. Atgesien van enige regverdigheids­oorwegings was die kostedoeltreffendste

. manier om ons programte implementeer,die bevordering van die nie-rassigegebruik van onderriggeriewe opsekondere en tersiere vlak, en die <

verlening van enige spesiale bystand aanswart studente binne hierdie konteks.

Die stukrag van die Voorsitters-. fonds, wat nou ongeveer R50 miljoen perjaarbedra, .is reeds meer as 'n dekadelankop nie-rassige sekondere entersiereonderwys toegespits.

Anglo American Corporation ~f South Africa. (Si](5i]@

KLERCK & WHITE 'NSAATCHI &5MTCHI·AGENTSKAP/17896

4 Vrye Weekblad, 29 September 1989

..."J# A

AGTERGROND

plan) sal daar nie koppe getel wordnie, maar groepe."

"Rasseklassifikasie, woonbuurt­skeriding en afsonderlike geriewe salnie geskraap word nie, maar vervang ,word met reelings wat aanvaarbaaris en geskik is om minderhede te 00- ­skerrn." (Is dit die groot belange vandie blanke minderheid wat beskerrnmoet ~ord totdat die perde horingskry?)

"Die regering is nie voornemensom apartheid af te skaf nie, maar wildit tot 'n minimum beperk."

,Sela!As Viljoen dink hy gaan 'n Groot

Indaba met die soort apartheidsreto­riek op dreefkry, kan hy dit maar opsy magie skryf en met sy hempiedoodveeg.

feit dat die DP nie 'n groepsbenade­ring het nie.) Die KP-beleid is vol­gens hom ook onrealisties want ditbeklemtoon net die afsonderlikheidvan groepsbelange. Die NP het vol­gens hom die enigste realistiese beleid .want die beklemtoon sowel die gesa­mentlikheid as die afsonderlikheidvan groepsbelange. '

ArmeViljoen! Indien hy genoegvan ekonomie en demo grafie geweethet, sou hy besef het dat realismevereis dat al 37 miljoen mense in _Suid-Afrika se gesainentlike lotsbe­stemming meer as tagtig persent vandie Suid-Afrikaanse werklikheid vandie toekoms verteenwoordig en datdaar metafsonderlike groepsbelangenet verdere konflik in die Suid-Afri­kaanse politieke stelsel ingebou word.

Maar dit pas klaarblyklik nie 'nman soos Gerrit Viljoen se "blankeoog" om die werklikheid s6 rea­listies onder De te neem nie!

Viljoen is waarskynlik 'n klas­sikus van formaat. Maar om 'n klas­sikus van formaat te wees, wil noggeensins se dat mens ook 'n sosialawetenskaplike en 'n politikus vanformaat is en geskik is om man­alleen 'n "think tank" vir die idee- enrigtinglose NP te beman nie.

Oor die volgende uitsprake vanViljoen sal ek maar liewer swygwant dit is te werklikheidsvreemdom waar te wees.

"In die toekomstige grondwet­like bestel (volgens die NP se vyfjaar-

woordig.Maar eienaardig genoeg voer hy

nooitargumente aan van hoe hy in sysoektog nasy "werklikheid" te werkgegaan het nie en gee meestal ooknie 'n historiese verantwoording daar­van nie. In stede van die werklikheidte soek, gaan hy baie dogmaties tewerk in die wyse waarop hy sy"werklikheid" definieer en dit danproklameer as die ware (of enigste)"werklikheid".

'n Sorgvuldige ontleding van sygedefinieerde "werklikhede" toon dat ,sy "werklikhede" in die sewentiger­jare eng uit die oogpunt van dieAfrikaner en sy gevestigde belangegedefinieer is en dat hy dit in dietagtigerjare (ietwatbreermaar steedseng) uit die oogpunt van die blankesen hulle gevestigde belange defi­nieer.. Viljoen maak hom skuldig aandie tipiese Afrikaner-neiging totideologiese ontvlugtingsdenke. Hyskep vir homself 'n "orde" in die rykvan idees en vergis hom dan dat die"orde" die werklikheid is!

'n Mooi voorbeeld van hoe hy sy"werklikheid"definieer en proklameerhet geblyk in sy onlangse TV-debatmet Zach de Beer. Hy het daardieaand beweer dat net die NP 'n rea­listiese (sic) beleid het.

Volgens Viljoen is die DP-beleidonrealisties want dit beklemtoon netdie gesamentlikheid van belangetussen die groepe in Suid-Afrika,

(Hyhounieeensn~~~~~~~~~~~5~~~~~~~~~~~~~~~~~~=;;;;;;;i"lrekening met die

Dr Gerrit Viljoen

van apartheid en etniese skeidingwas nie.

Dit is natuurlik Viljoen se goeiereg om soos baie ander mense (ekinkluis) sy opvattings te verander.Hyonderskryfklaarblyklikniemeersy uiters verregse opvattings vanweleer nie.

Maar wat my oor die jare geinte­resseer het, is sy uiters dogmatiesemanier van dink en argumenteer.Aan die begin van die sewentiger­jare het ek op verskeie vlakke'n .persoonlike oordosis daarvan gehaden sedertdien het dit steeds my be­langstelling geprikkel.

'n Baie opvallende kenmerk vanViljoen se manier van doen, is diedogmatiese wyse waarop hy daaropaanspraak maak dat sy benaderingsaltyd realisties is en 'nwerklikheidsgetroue benadering teen-

DR GERRIT VIUOEN word deur G ' -t ~-1-die NP se propagandamasjien as die erTl L,'0ense~~~::ti~~~:~::;:~:';~ ',' ":J' "prys. Hy is glo bestem om te vermag

wak~~~:~~~i~er~~~;~:~~~skewe 'de"1il-n'l-Sl-eswag dat hy sal voldoen aan die hoeverwagtings watnou skielikaan homgestel word? Bestaan daar grond vir

sodanige optimisme, of is dit bloot d - klikh' dnog een van die publisiteitsfoefies -

waarmeedieDeKlerk-regeringso van te wer l eidesperaatsy eie "hervormingsbeeld" ,- nadie verkiesing - probeer bou? '

Die Sunday Times het Viljoenonlangs as die NP se "one man thinktank" beskryf. Dit se nie veel vir dieres van die NP nie! Is Gerrit Viljoendaardie soort "think tank" wat dieNP se grondwetlike bankrotskap kanbeeindig?

Wat grondwetlike aangeleenthedebetref, het Viljoen nie juis 'nongeskonde rekord nie. Op 6 April1971 het hy op Robertson 'n vurigepleidooi gelewer dat die Kleurling-en Indier-t'volke" (sic) van 'n eieeksklusiewe "volksgebied" (sic)voorsien moet word, want "in dieSuid-Afrikaanse ervaring (ken ons)geen voorbeelde van volwaardige..J'

volksbestaan in die sin van staatkun­dige outonomie sonder 'n territorialegrondslag daarvoor nie",

By dieselfde geleentheid het hyook met idiomatiese welsprekend­heid gepleitdat 'n spoorlyn - "desnoodsdeur die berge heen" - na die gekoseeindbestemming (naamlikdievolke- 're-beleid met eie volksgebiede) geboumoetword! .

Op 22 September 1972 het hy inDurbandie moontlikheid geopperdat daardie blankes "wat prys stelopdie handhawing van eie identiteitenkultuur en die behoud van politieke

'selfbestuur" hulle eie blanke tuis-land kan stig! (Ek het hom by diegeleentheid daarvan beskuldig .dathy 'n oproep tot 'n tweede dorsland­trekmaaken dat dit net so rampspoedigas die eerste sal eindig!)

In April 1980 het Viljoen die nouberugte Proklamasie AG8 in SWNNamibia geproklameer wat niksanders as 'n gekamoefleerde vorm

Anton SteenkampMOSES MAYEKISO, hoofsekretaris van die begin organiseer.National Union of Metalworkers of South Sy eerste .leiersposisie in die vakbondAfrica (Numsa), is op 21 Oktober 1948 in die was as "shop .steward" by die Toyota-fa-Cala-distrik van die Transkei gebore. briek:.

Sy pa het op die myne in Johannesburg Nadat hy in 1979 'n algemene stakinggewerk, en Moses het hom min tesienegekry. gereel het, is Mayekiso saam met talle wer-

Hy het sy skoolopleiding op Bumbana kers afgedank. Hy het toe as 'n vrywilligerbegin, en is toenadie MatanzimaHigh School vir Mawu begin werk in Wadeville aandiein Umtata. .Oos-Rand.

Hy het vakansietye in Kaapstad gaan werk Hy het later Transvaalse streeksekretarisom die skoolfonds te kan betaal. van Mawu geword en die strukture van die

Voordat hy matriek kon behaal, moes hy organisasie help opbou.gaan werk - op die myne in Johannesburg, In Mei 1987 het Mawu met 'n andersoos sy pa en sy oupa. faksie in die metaalbedryf saamgesmelt om

Hyhetinl973inAlexandragaanwoon,en Numsa te vorm.later werk gekry as 'n algemene arbeider op'n ' Intussen het Mayekiso betrokke geraakbouperseel. In 1975 is hy met sy vrou, Eliza- by die gemeenskapstrukture in Alexandra,beth, getroud. ' veral in die Alexandra Action Committee

In 1976 het hyby die Toyota-fabriekbegin wat in Februarie 1986 gestig is, om die in-werk, waar hy by die Metal and Allied Work- woners se lewenstandaard te verbeter.ers Union (Mawu) aangesluit het. Op28 Junie 1986, toehyterugkeervan 'n

'Mayekiso het gou betrokke geraak in, vakbondbesoek aan Swede, is Mayekiso opvakbond-aktiwiteite en werkers in die fabriek Jan Smuts-lughawe in hegtenis geneemen

maande lank onder die Wet op BinnelandseVeiligheid aangehou voordat hy uiteindelikop 13 April 1987 van hoogverraad aangeklais.

Mayekiso en sy vier rnede-beskuldigdesis daarvan aangekla dat hulle deur hulaktiwiteite in dieAAC en straatkomitees diestaat wouomverwerp,

Al vyfis uiteindelik op 24 April 1989 on­skuldig bevind.

Mayekiso het na die uitspraak gese hy salnog steeds aanhou werk vir demokrasie ennie-rassigheid.

Vrye Weekblad, 29 September 1989 5

_i;!NEDBANI'n Aldeflng'van NedPermBa~k Geregistreerde Bank(Reg No51/00009106)

,'BRON: UNIVERSITEIT VAN PRETOR;A, NAGRAADSE ,

BESTUURSKOOL, EFFEKTETRUSTOPNAME.

~uplectes ori.x orix (Linnaeus), 1758. Rooivink.

HUISKOOP IS NIE 'N MANIER OM

GOU GELD TE MAAK NIE. MAAR

MET NEDGROEI IS DIT 'N ANDER

SAAK OP LANG TERMYN, WANT

NEDGROEI BlED 'N UNIEKE GE­

LEENTHEID OM TWEE INFLASIE­

VLIEE MET EEN KLAP TE SLAAN.

- 'N KANS WAT. GEEN ANDER

BANK OF BOUVERENIGING JOU

GEE NIE.

NEDGROEI STEL JOU IN STAAT OM

'N AANSIENLIKE EFFEKTETRUST­

PORTEFEULJE OP TE BOUTERWYL

JYJOU HUISLENING AFBETAAL.

WANT ANDERS AS DIE GEWONE

HUISVERBAND - WAT GEREELDE

MAANDELIKSE TERUGBETALINGS

IN EEN REKENING VEREIS - BE­

HELS NEDGROEI'TWEE AFSON­

DERLIKE REKENINGS.,

DIE EERSTE GEBRUIK DEEL VAN

JOU 'TERUGBETALINGS OM DIE

RENTE OP JOU LENING TE DELG.

DIE TWEEDE REKENING IS JOU

BELEGGING INDIE UAL-EFFEKTE­

TRUST.(VIR DIE '12-JAARTYDPERK

GEEINDIG 30 JUNIE 1989HET 'N,BELEGGING IN UAL-EFFEKTE-"

TRUST, WAARVAN DIE INKOMSTE

HERBELE IS, 'N SAAMGESTELDE

JAARLIKSE OPBRENGS VAN 28,15% 'GETOON':'.) " '

Dus, AS JY NOU 'N NEDGROEI­

, HUISLENING VAN RlOO 000 OaR-, 25 JAAR AANGAAN, KAN JY AAN

DIE EINDE VAN DIE TYDPERK NIE

NET' DIE OORSPRONKLIKE LE­

NINGAFBETAAL NIE, MAAR OaK

'N "KAPITAALBELEGGING VAN

R 728000 OPBOU ( GEGROND OP'N JAARLIKSE SAAMGESTELDE

GROEIKOERS VAN 20%).DIS SO EENVOUDIG.

NEDGROEI •.• EENVOUDIG 'N

BETER HUISLENING.

.ONDERAANDELEWAARDES SKOMMEL IN VERHoUDING T~DIE MARRWAARDES VAN DIE ONDERLIGGENDE EFFEKTE.

DIE ,VERKOOPPRYS SLUIT 'N MAKSIMUM AAl'lVANGSKOSTE

WI-N'S% PLUS VERPLlGTE KOSTE IN, DIENSKOSTE VAN0,5%/I'J VAN DIE TRUST SE MARKWAARDE WORD VAN' DIE IN­

,';/<- ,,6MSTE AFGETREK. DIE BESTUURSMAATSKAPPY ONDER' .

,.:::;;:).,w': NEEM OM DIE ONDERAANDELE TEEN DIE HEERSENDE PRYS

'd;::"I":)y'~;i!;;!' TERVO TE KOOP. GEEN VOORSIENING VIR DIE AMORTISASJE

J";ii]l!~' 'VAN BESTAANDE EFFEKTE.WORD NODIG GEAG NIE.

• HOEOM·.'N HUIS 'TEKOOP';EN GELD DAARUIT,

TE MAAK

• (HOEKOM HET NIE-, ''\.

MAND.VANTEVOREDAARAAN,GEDINK NIE?)

....,.NEDGROEIDIE EERSTE HUISLENING:WAT AAN 'N EFFEKTE~

TRUST GEKOPPEL IS

_-::-:--..,----:~NEDBANK-NEDGROEI, As jy ernstig is oor'n berer huislening

STAM M • M' l L E R & ASS 0 CI ATE S 961

"•• • ~ •• _~.. '. f<, ) ,0', ',\. , .' '~'.~., '" .~ \ . ,- .,., .... / ,-,., ""-."'," .

MENSE

Geheime verhaal van die SAW en dieMblk

Die gewete wil die oe nie laatrus nie

, Foto: Andrea Vinassa, i ,

Roland Hunter (31), vrygelaat uit die paradoksaleparadys

Roland Hunter is die week vrygelaatnadat hy vyf jaar gevangenisstraf

weens 'n oortreding van die, Verdedigingswet uitgedien het.

ANDREA VINASSA het met hom geselsoor sy tronkervaring, maar hy het

geweier om te praat oor die weermagse bedrywighede wat hy oopgevlekhet. ANTON STEENKAMP het metDerek Hanekom, Hunter se mede­

beskuldigde wat nou in Harare woon,gepraat en gee die bisarre agtergrond

weer wat tot hul vonnis gelei het.

dieselfde artikels skuldigbevind en tot 38 maandegevangenisstrafgevonnis.

Hanekom het in HarareaanVryeWeekbladvertelvandiebesonde:rhede in diedokumentewatHunternabeweringindiekantore van die Direktoraat:Spesiale Opdragte .van dieSAW se intelligensiediensbekom het. '

Diedokumente hetbewyseweergegeevan gereelde beta­lings en oorhandigings vanwapens, onder meer AK47­gewere, aan die MNR inMosambiek, se Hanekom.Onder die mense wat glonamensdieSAW deurHunterbetaalis. was die MNR-Ieier.AlfonsoDhlakama.

Weermagoffisiere war indie dokumentegenoem worden glo gereelde kontak metMNR-arnpsdraers gehad het,is kol Corneliusvan Niekerk,'n maj Keyser en 'n sers-majDeBruyn.

Volgens Hanekom het VanNiekerkaan die hoof gestaanvan OperasieMila, die kode­naarn vir die SAW se steun­programaan die MNR.

In Augustus 1985 is dieGorongosa-dokumente byCasa Banana in MosambiekdeurFrelimo-en Zirnbabwie­se magte buitgemaak. In diedokumente vandie MNRwordVan Niekerk, sowel as luit­genl KatUebenberg (nouHoofvan die Leer) en 'n brig VanTonderook genoem. .

Volgens Hanekom isMNR­soldate by "plase" indieNoord­en Oos-Transvaal opgelei,asook by 5 Verkenningsregi- 'mentse basisop Phalaborwa.

ConstantinoReis, 'n voor­malige MNR-lid, het inDe­sember1984vertel dat hyvirdie "Voice of Free Africa".watanti-Frelimo-propagandauitgesaai het, in Suid-Afrikagewerkhetendat Hunterelkemaandsy salaris uit 'n SAW­fonds betaal het

Reis het op 'n kleinhoeweby Cullinannoord van Preto­ria gewoon saam met diesekretaris-generaal van dieMNR, Orlando Cristina, enander omroepersvan "Voiceof Free Africa".

Cristina isop21 April1983op die kleinhoewe vermoor,skynbaar deur 'n strydendefaksie binne die MNR, en hyisassekretaris-generaalopge­volgdeurEva Fernandes,watvolgens bronne in MaputodeurVan Niekerk self aangewysis. '

Hanekom het aan VryeWeekblad gesedat Hunterookbandopnames afgelewer hetwat deur "Voice of Free Af­rica" uitgesaai is. Dieuitsen­dings is gestaak nadat dieNkomati-verdrag in Maart1984 gesluit is. ;

VolgensHanekom het die-.. SAW hoofsaaklik die MNRin Mosambiek en Unita inAngolagesteun,maar ookopkleinerskaalhulpverleenaandie LesothoLiberation Armyenafvalliges inZimbabwewatteenpresMugabegekantwas.

Diehoogverraadklag is toelaat vaar en Hunter is uitein­delik onder 'n mindere oor­treding van art 118(4) vandieVerdedigingswet,watdieoordra van inligting aan on­gemagtigdepersoneverbied,skuldig bevind en diemaksimum vonnis van, vyfjaar opgele,

Derek Hanekom, 'n oud­leerling van die HoerskoolJan van Riebeeck, is skuldigbevind weensoortredings vandieWetop BinnelandseVei­ligheid en die Wet op Pub­likasies en tot twee jaar.gevangenisstraf gevonnis.

Sy vrou, Trish, is onder

die"Iocker-room-mentaliteit"wat onder mans ontstaan.

"Dit is 'n grootverlies omgeen vroulike geselskap tehenie.Dit is nienet 'n kwessievan seksualiteit nie."

Die politieke situasie indie "buitewereld" is druktussenhomensy sesmakkersbespreek. Inligting oor die

. politiekeverwikkelingeisuitgesensureerde koerantegeraap - die'Weekly Mail,

. maarnieVrye Weekbladnie.Die frustrerendsteaspek van

, die "voorreg"om koerante telees, was die feit dat sensuur

s nie konsekwent toegepas isnieen dat gedeeltesvan ver­volgstukkesoms nieby hulleuitgekom het nie.

"Diegrootste verskil tussennoli en toe is die heersendenoodtcestand. Meer onlangshet ons opgewonde geraakoordieversetveldtogteendieopmarse. Maar· ek is nieonmiddellik optimisties oor 'onderhandelinge nie - dis 'nwoord war baie betekenisseaanneem.

"Omring deur die betonen die staal waar alles sosolied lyle; is 'n mens nie:geneigtotoptimisme nie, Eksien die situasie nog in dielangtermyn. Ek sien dit nievinnig ten einde loop nie.". Maar vroeer die moreonthoujy het hy gese:"Ek isnie sinies in die sin dat niksgedoen lean word nie. Farfrom it"

en anderpersone by 'n "spes­iale taakbasis"in April 1982.

Die Prokureur-Generaalvan die Transvaal, Don Bru­nette, het eers gevra dat be­sonderhedevan die klagstaatniebekendgemaakmagwordnie en regter DJ Curlewishetbeslis dat die hele verhoor incamera moet geskied.

Nadat die saak vier maaluitgestelis, hetdie beskuldig­des se advokaat, . ErnieWentzel,SC, samesprekingsgevoer metdie PGen indirekmet verskeie kabinetsrninis­ters -rmder meer genl.Mag­nus Malan,KobieCoetseeenPik Botha, volgensHanekom.

onderteken waarin hullegeweld afsweer.Disal. Man­dela het die aanbod van diehand gewys en s6 ook tien­talle ander. Enkeles het dieaanbodaanvaar, maar vir dietoegewydes is dit 'n beledig­ing.

"Dis nie maklik daarbinnenie, en hulle het ekstra drukop ons geplaas met die aan­bod. Ons waardeerdie onder­steuning vandie gemeenskapin ons besluit om nie diedokument te onderteken nie.:Maar dat mense ~ wat vyftienjaar oflanger moet sit - ditnieaanvaar nie, is 'n aanduidingvan hul toewyding."

Roland som die tronk-er­varing in een woord op:"Frustrasie." Frustrasie watelke dimensie van die lewebei'nvloed.

Dit is rnoeilik vir kleingroepies mense om langtydperkein afsonderingsaarnte woon, Wit en swart vroueen wit mansword veral deurdie rasse-skeiding benadeel,omdat hulle so min is. Poli- 'tieke gevangenes wil nie netuit beginsel aan rasse-skei­ding onderwerp wordnie. Dit .sou 'n groot verskil aan hul 'daaglikse lewensmaak ashulle ''n wlsselwerking: .met meermense kon he. \' , ,

Roland beskrYt'die klein .groepiewitmanlikegevange­nes waarvan hy deel was as"commune living with thedoors locked." Hy vertel van

TOERoland Hunter op 13Desember 1983 in hegtenisgeneem is, het hy net sesdae van sy Nasionale Diens­plig oorgehad voordat hysou uitklaar,

Gedurendesy tweejaar as'n klerk bydie Hoofvan Staf:Inligting van die Suid-Afri­kaanse Weermag, het Hunteraansienlike dokurnenterebewyse vandieSAWsegelde­like en rniliteresteun aan dieMosambiekse terroristebewe­ging, die MNR, versamel., Hy het die dokumenteaanDerek Hanekom en sy vrou,Trish, op hul plaas in dieMagaliesberg oorhandig;vanwaar dit na bewering aandie ANC gestuur is. DieHanekoms is twee dae nliHunter in hegtenis geneem.

Al drie is weens hoogver­raadaangekla, maar die klagis laat vaar toe dit geblyk hetdat hoogs sensitiewe militereinligting in die hof openbaargemaak sou word.

Onder die dokumente waras bewysstukke op die klag­staatweergegee word, isbinne­en buitelandse intelligensie­verslae, roetekaarte, afskriftevanvliegkaartjies enpaspoorte,'n visum-aansoek, betaallysteen 'n foto van lede van die

,Direktoraat SpesialeOpdragte

en hom meegedeeldat hulle ongelukgebeur. "Ekwasniehom in aanhouding neem van plan om by militere in-weens beweerde spioenasie vir telligensie betrokke te raakdie ANC. 'n Woede het hom nie. Ek is soontoeoorgeplaas.·oorval. 'n Woede wat'n lang "Ek het bloot as 'n sleep-tyd sou duur, net opgetreevir die inligting

Voordie voorval het die wat mykanttoe gekomhet."vreesdat hulle hom sou vang' Daar wasgeen sprakedat ,hom nooit verlaat nie. "Ek sy gewete hom sou toelaatwas doodbang hulle sou my ornsy oe toe te maak nie.vang." Hy kon net hoop dat "Dit sou krimineel geweeshullehom niesouvang me. In het om wegte loop en niks teaanhouding het hy nog ge- doen nie."hoop hulle sou hom nie ver- In die afgelope ses jaarvolg me, weens diesensitiwiteit het ons hier buite aan onsvan die saak. . , . loopbanegewerskaf,ons het '

Toe hulle hommeedeeldat liefdesverhoudings gehad, ons .hy weens hoogverraad aan- was ooksomsbangdat hullegekla word, het hy gooink.... onsgaanYang. Ons hetgroot-"Hier gaat ons." ,'geword.

Vanaf die oomblik van '.' Hyhet ook grootgeword.aanhouding het 'n senu-ag- "Dit het 'n groot verskil aantigheid hom beetgepak - '''n my gemaak, omdat ek sterksoort senu-agtigheid wat jou en toegewyde menseontmoetvanbinne opskeuren maande het, Maar niks is maklikaanlank voortduur." Deur die tronk toe gaan nie. Die ku-verhooren later toe hy by die. ' mulatiewe uitwerking vandieander wit, manlike,politiekedaaglikse spanning moetmegevangenes in D-seksie van onderskat word nie,"Pretoria-sekerheidsgevangenis Die mense wat 'n verskilaangesluit het. aan sy lewe gemaak het, die '

Rolandonderskei tussensy .' vriende wat hy met 'n SWaaT

tronkstraf en die van -hart agterlaat en war noggewetensbeswaardes wat tronk ,soveellanger daarmoet bly,toegaan om 'n "statement" te het namesoosCarl Niehaus,maak: "Spioenemaak nie RobAdam, SteveMarais, Eric'statements'nie.Ek het dit nie PeIser en Dieter Gerhardt.gedoenmet diedoelom tronk Die vreemde ding' is dattoe te gaan nie. Ek sou in diegevangenes enigetydhulle 'daardie stadium eerderdie land goed kan vat en loop. Elkeverlaat het as om troiilC toe te , ses maandekry hulle 'n aan-gaan." bod van die Staatspresident:

Die hele affere. het per hullehoefnet 'n dokumentte

, "Freedom is not knowingwhere to stop.It isa gargan­tuan appetite; it is a need toburn clean. with whateverisspicy and hot, the taste ofdullnesswhichhas encrustedyourmemoryandyourappe­tite...All myfriendsare deadbecause they are still alive.locked in the cleanliness ofasexual and dehumanisedspace.AndI. I'moutsidealivein the deadness of my sur­roundings. I'm theLazarus.Icame back from that para­doxicalparadiseandhavenolife.left·" - Breyten Breyten­bachnasewejaarindietronk. _

ROLAND HUNTER is dieman wat vertrek het op 'nroetine-werkie vir dieweennag en ses [aar laterteruggekeer het,Terug vandie paradoksale paradyswat Breytenbach beskryfhet.

Maar ons ken nie vir Ro­land as 'n sentimentele mannie enhysal niemetBreyten­beeldspraak sy tronk-erva­tinge beskryf nie. Pragma­ties. doelgerig, prakties,skamerig,sonderemosionelefieterjasies... 56kenons hom.

Op 13Desember1983,40kilometer noord van Preto­ria, moes Roland stilhou omdatdrle motors die grondpadversper het Eenvandie insit­tendes het gevra of hulle syidentiteitsdokumentkon sien

KraIeMrk, mandJIe..hout. enIn.trumente

onskoop van dieoorspronklike bronne en kan bewys datailestukke outentiek isNUWE AANKOPE: TSONGAISHANGAAN & LEBOWA

VrycW«kblad, 29September 1989 7

- - - - - - - - - - - ~ - . - - - - - - - - - .'. - ~ - - - - -- - - . - -

" .,.;

·Ons familie hard- .:..'- . ", . '

.loopgraag daai ekstrakilometervir jou.

, I

,. I'"

Waar jy ookal aansluit by,die Perm, jis dadelik'nwelkome lid van 'n groot 'bedagsame familie. ;

En dis gerusstellend om teweet jy kan gesels met mensewat jou altyd die slimstewenke gee.Vra oris oor:• Daardie nuwe huis wat jy in

, die oog het.'. 'n Huislening - klein of',' groot.• Geld vir aanbou of

verbeterings.• Banksake papiervry binne of

.buite die Perm. 24 uur 'n

OGllVY &'MATHEltRIGHTFORD SEARlE·TRlPP & MAKIN 10935112

dag, 7 dae 'nweek. En onsverwelkom alle kaarte in dieSaswitch-net.

• Maklikspaarplanne.• Hoe rentekoerse.• Nuwe Voorsprongbeleggings.En nog baie meer. , .,.

-Iis geregtig op al diepluspunte.Want as lid van ons,familie weet jy, jy is die Perm.

IlJAfdeling vanNedPmn Bankileperl< Geregistreen:le BankReg No 5lJO:XlJ9iO'i

" "Jy is' die Perm" .

~, ' ~. "

VryeWeclcblad, 29 September 1989

Wie is die gesigloses?

.AGTERGROND

Sekurokrate\~---------, I,

-'-;;"'-~-----.

tieke organisasies en onderwysers.Deur hierdienetwerk van komitee's,

rade 'en sekretariate word 'n magdom.inligting daagliks ingesamel en geeva­-lueer.

In baie townships waar die plaas­like stadsrade nie meer kon regeernie, het die Bestuurstelsels hul roloorgeneem.· .

Volgens die stelsel word ge­meenskappe in drie afdelings ver­deel: onregeerbaar, stabiel en nor­maal. 'n Hele reeks voorskrifte bestaanoor hoe 'n onregeerbare gemeenskapstabiel gemaak kan word.

Enigiets wat die stabiliteit in 'ntownships bedreig, word deur dieBestuurstelsels hanteer.Opdragte wordvan hier af aan verskillende ower­heidsinstansies en departemente

. deurgegee oor die opheffing van sekeregemeeriskappe om hili meer stabiel temaak.

Die Staatsveiligheidsraad hetenkele jare gelede die sogenaamdeWHAM-strategie (Winning hearts andminds) ontwerp.

Hiervolgens is aanvaar dat sosio­ekonomiese omstandighede so ver­beter moet word dat dit "opstokery"deur "radikale" elemente kan uitskakel.

Staatsveiligheidsraad word. in' dieMarksgebou in Kaapstad gehuisvesen die Nasionale Bestuurstelsel in 'Byronplace in Pretoria. By nie eenvan die geboue is daar 'n aanduidingvan hulle bestaan nie.

'n Werkskomitee metdie adjunk-, minister van Wet en Orde as voor­

sitter moet toesien dat die besluitevan die Raad uitgevoer word. Diesekretariaat van die Raad bestaanuit sowat 80 arnptenarevan hoofsaak­lik die weermag, polisieen NID.

Dertien inter-departementelekomi tees dien as skakel tussen die

· sekretariaat en verskillende staatsde-'· partemente.

ElfGesamentlikeBestuurstelsels ' .-koordineer sekuriteitsinsameling in

. '. verskillende dele van die land. Hulle'. word weer ingedeel in 60 sub-stelsels ' .· en 360 mini-stelsels, elkeen met 'n· komitee vir. veiligheid, kommu­

nikasie, staatkundig, ekonomies enmaatskaplik.

Die Bestuurstelsel het ook in die, verskillende gemeenskappe skakelfo­

rums wat kommunikeer met ondermeer kerke, jeuggroepe, handelaars,sportklubs, joernaliste, shebeens,kulturele groepe, gematigde poli-

HULLE is sonder adres of gesig.Hulle het elke vlak van die Suid­Afrikaanse samelewing binnegedringen 'n netwerk van onderd~ukking,

dwang en manipulasie oor Suid-Afrikagespan, Hulle neem ook van diebelangrikste besluite wat elke per- .soon in Suid-Afrika raak.'. bit is die Staatsveiligheidsraaden die Nasionale Bestuurstelsel (NBS)wat die afgelope tien jaar buitenge­wone mag onder PW Botha gekryhet. Dit is hier waar Suid-Afrika sesekurokrate groot dele van die beleidvan die regering formuleer.

Die NBS funksioneerop negeverskillende vlakke. Heel bo is dievolle Kabinet, arnptelik die beleidrna­kende liggaam oor sekuriteit. Net

.- onder die Kabinet funksioneer dieStaatsveiligdheidsraad met dieStaatpresident as voorsitter. Anderlede is die ministers van BuitelandseSake; Verdediging, Wet en Orde..Justisie, Staatkundige Ontwikkeling,hoofde van die departemente en diehoof van die Nasionale Intelligen­siediens (NID).

Die Staatsveiligheidsraad vergaderelke Maandag net voor dieKabinetsitting op 'n Dirisdag. Die

Die Staatsveiligheidsraad en die NasionaleBestuurstelsels het in die PW Botha-era 'n"skadu- en gesigslose,i regering geword.

Sekurokrate het buitengewone magte verkry en'n yslike veiligheidsnetwerk oor Suid~Afrika

gespan. Dit Iyk egter of die sekurokrate met dienuwe bewind van FW de Klerk nie so 'n

belangrike rol in beleidsake gaan speel nie endat die Staatspresident mag aandie politici enKabinet gaan teruggee. JACQUES PAUW doen

verslaq .

se magstolamper afgerol

ste ministers dan ook die wat op die'Staatsveiligheidsraad gedien het: PikBotha (Buitelandse Sake), MagnusMalan (Verdediging), Adriaan Vlok(Wet en Orde), Kobie Coetzee (Jus­tisie), Barend du Plessis (Finansies)en Chris Hennis (StaatkundigeOntwikkeling en Beplanning).

Onder beheer van Botha het dieStaatsveiligheidsraad van die belang­rikste besluite geneem, soos invallein buurlande, die afkondiging vandie noodmaatreels en verbanning vanorganisasies.

CosatuDitwasin die Staatsveiligheidsraad

waar die besluit byvoorbeeld geneemis om UDF- en Cosatu-leierskap"selektief te verwyder" en verskillein die organisasies se geledere vir eiegewin uit te buit.

InOktoberl986hetdieStaatsvei­ligheidsraad ook die sogenaamde"drie-fase-benadering" om onrus tebeheer en lam te Ie, aanvaar. Dieeerste fase behels 'n terugkeer na 'nstaat van wet en orde, die tweede 'nverbetering van sosio-ekonomieseomstandighede om redes vir onrus teprobeer -uitskakel en die derdestaatkundige hervormings.

Die Nasionale Bestuurstelsel hetonder Botha bykans elke faset vandie gewone Iewe binnegesypel om tebeheer, te verdeel ente onderdruk:skole, hospitale, behuising en velerneer.

Met sy verkiesing as Staatspre­sident het De Klerk ook gelyktydigvoorsitter van die Staatsvei­ligheidsraad en die NID geword. Diemoontlikheid van 'n "sekurokratiesestaatsgreep" isnou uit die weg geruim,se Phillips.

BelangrikJames Selfe: genomineerde lid

van die Staatspresidentsraad vir dieDemokratiese Party en kenner vandie Bestuurstelsel, glo dat die agter­grond waaruit De Klerk kom, baiebelangrik is.

Botha kom uit 'n agtergrond vansekurokrate. Hy was lank ministervan Verdediging, was behep met dietotale aanslag en die Marxistieseinvloed in swart bewussynsbewe­gings en van sy belangrikstevertrouelingewas almal sekurokrate.

De Klerk het gegroei uit die par-o tyrange en sal daarom na die partyteruggaan vir die formulering engoedkeuring van bree beleid. Bothase isolasievan sy koukus en selfskabinet hetop die' ou end tot syondergang gelei.

"Daar is verskeie veranderingewat FW de Klerk wi! aanbring, soosdie afskaffing van die noodtoestand,wathom in konflik met diesekurokrategaan bring. -

Die tyd sal leer in watter mate hyhulle van hul mag gestroop het,"se

. Phillips.

'N YSLIKE konfrontasie dreigtussen staatspresident FWdeKlerkendieStaatsveiligheidsraad (SVR)nadat die nuwe staatshoof diegroepsekurokrate watSuid-Af­rika die afgelope dekade met 'nweb van veiligheidskomitees,sekretariate, rade en sentrumsbeheer het,opsygeskuif het.

De KIerk het volgens aanduidingsreeds begin om die.rnagte van dieStaatsveiligheidsraad en die Nasion­ale Bestuurstelsel (NBS) in te kort.In die Botha-era is deurslaggewendebesluite deur sekurokrate binne hier­die jwee liggame geneem.

VoornemeDe Klerk se besluit om die pos

van adjunk-minister van Wet en Orde,die persoon wat die Bestuurstelseladministreer en as voorsitter van dieGesarnentlike Bestuursentrumsoptree, af te skaf, is 'n duidelikeaanduiding van sy voorneme om dieinvloed van die sekurokrate aan bandete Ie, se Mark Phillips, navorser vandie Sentrum vir Beleidstudies aanWits.

Die feit dat die pos van ministervan Inligting ook verval, is net soinsiggewend, se Phillips. Die Burovir Inlig ting is beskou as onder meerdie propaganda-arm van die Staatvei­ligheidsraad.

Reeds' voor De Klerk se verkie­sing as Staatspresident het hy teendie wense van Botha en die vei­ligheidsgemeenskap opgetree toe hyvir pres Kenneth Kaunda van Zam­bie ontmoet het, se Phillips.

StrategieDie Nasionale Bestuurstelsel was

'n dekade lank Botha se resep om syminderheidsmag te vestig en selfsteversterk deur 'n "totalestrategie"van dwang, verdrukking en manipu- .lasie aan die een kant, en 'n stryd omdie "hearts en minds" te wen vanmense aan die ander kant.

De Klerk is reeds besig om dievolle mag aan die Kabinet terug tebesorg en die ministers wat nie sit­ting op die Staatsveiligheidsraad hetnie, meer inspraak in besluitnemingte gee.

In die proses gaan bekendesekurokrate soos Magnus Malan,minister van Verdediging, en AdriaanVlok, minister van Wet en Orde, van'n belangrikedeel van hul magsbasisgestroop word, se Phillips ...

StaatsgreepSekurokrate wat onder die PW

Botha-erabaie belangrike magsposi­sies beklee het en in die woorde vanPhilips 'n "stillestaatsgreep" uitgevoer .het, gaan regstreekse inspraak inregeringsbeleid onder De Klerk ver­loor, se Phillips.

Die hoof van die NasionaJe Intel- .ligensiediens (NID), dr Niel Bar­nard, het in die Botha-era 'n magtigeen baie belangrike vertroueling vandie Staatspresident geword.

Die gesiglose Barnard, wat nooitgesien of gehoor word nie, het Bothamet tye daagliks besoek om verslagoor die veiligheidsituasie te doen.Barnard en die NID se hand was baieduidelik te bespeur in die toespraakwat PW Botha met sy bedanking oordie omvang van ANC-bedrywighedein Zambie gehou het.

Botha-era"In die Botha-era het dit soms

gelyk of die gewone siviele regering .en die Parlement 'nblote fasade gewordhet. Burkokrate het buitengewonemagsposisies ingeneem en die ken­gresse en koukus van die Nasionale .Party, wat tradisioneel beleid for­muleer en goedkeur, het geen magmeer gehad nie," se Phillips.

Hyse dat Botha in sy laaste jarenie eens die moeite gedoen het omkoukusvergaderings by te woon nie.Hy het selfs aan van sy kabinetsledegese dat daar dinge is wat hulle nieverstaan nie en geweier om beson­derhede te verstrek.

In die Botha-era was die magtig-

VryeWeekblad, 29 September 1989 9

FOKUS OPNAMIBIA

Ope brief aan Sam NujomaTwee vroue-aktlvlste wat InSwapo-kampe aangehou Is,het die week 'n brief by die

leler van Swapo, SamNujoma, se kantoor laat

aflewer.Afskrlfte Is aan dertlen

plaaslike en Internaslonaleorganlsasles gestuur,

Insluitend die VV se speslalegesant, Marttl Ahtlsaarl, endie sekretaris-generaal vandie W, dr Perez de Cuellar.

Hiervolg uiureksels uit die brief:

MnrNujomaYmJmd

, Ons is tweevan die Narnibiaansedogters wat ons land vrywilliglikverlaat het om by Swapo inballingskapaantesluitnajouoproepdat almal hul by Swapo moet voegen deelneemaan die bevrydingvandie moederland. Die bevrydingvandie moederland is presies waarmeeonsonsvyfjaar lankbesiggehouhettotdatons die slagoffersgeword hetvan jou sogenaamde Inligtings- enVeiligheidsdiens, wat gedink hethullekan ons beter gebruik in die talleondergrondsekerkers inLubangoinsuid-Angolatot 12 Mei 1989.

Ons het jare lank in die godver­late kerkers in Angola gekrepeer.Net nadat ons daar uit is en hieraangekom het,hetonsonsbes gedoenom 'n vreedsame oplossing.vir dieprobleem te vind.. maar sonder 'welslae. En dit bloot omdat jy niebereid is om met die waarheid uit tekom nie oor waarom jy ons in dietronke laat gooi het sonderverhoorof ten minste bewyse van die soge­naamde misdade wat ons teen dievolksrevolusiegepleeg het. 'Families verskeur .

Jou sekretaris van BuitelandseSake,mnr Theo-Ben Gurirab, het al.verklaar dat hierdie spioen-drama"elke individuele gesin geraak heten dit is 'n nasionaleprobleem", Ditis so, ons families is erg deur diespioen-dramaverskeur. Hulleeis 'nverduideliking van nie net die mar­teling wat julIe ons aangedoen hetnie,maarook van die kwaadwillige,lasterlikeen onmenslikeaantygingswat julle teen ons in ballingskapgemaak het.:"VersoeDjn~i knQpkjerjes"

Jy predik nou "vrede" en "ver­soening", maarvirwie isdie"vrede"en "versoening" bedoel? Netvirpartymenseof ook vir ons? In ons gevalkan daar nie vrede sonder gelukwees nie. Daar kan nie geluk weessonder ware versoening nie. En,natuurlik, geen versoenirig sonderdie waarheid nie!

MnrNujorna,versoeningsonderdie waarheidis nie versoeningnie!Ons ken die soortversoening waar­van jy op 17 April 1989 by 'n ver­gadering in die suide van Angolagepraat bet. Jy het ons toegespreeknet buitekant die omheinings yarnMinya-basis, 'n konsentrasiekampmet maksirnum-sekuriteit. .

Op daardie dag het jy ons aan­gese om die "blankes uit hul posi­sies"te werksodatons selfdaar kanwerkenasonsdie"VanderMerwesen Van Niekerks" raakloop moetons "knopkieries gryp en hulle oordie kop slaan"!

Onsis gereedom Swapo te ver­gewe en ons met ons folteraars teversoen, maar net as jy eers diewaarheid aan die mense van Na­mibiavertel het. Jy en jou kollegashet herhaaldelik verklarings gemaak.

.Julle het vae verduidelikings gegeeen irrelevantevergelykings gemaaktussen ons gevangenisskap en diewandade van Koevoet. Kom metkonkrete feite!Ontkennjngs

Sommigevanjou mede-leiersinSwaposoosmnrHidipoHamutenyahet selfs beweer dat daar nie vanfolteraars gebruik is om valse be­kentenisse uit aangehoudenes tedwing nie. Hy het gese dat diefolteraars "totverantwoording geroepsal word as hulle skuldig bevindword in die huidige strukture vanSwapo".

JyhetselfeersontkendatSwapoons aangehou het. Maar in Febru­arie 1989hetSwapoerken dathullenet 'n "honderd Suid-Afrikaansespioeneaanhou".En tog hetSwapovanjaar al 201 volwassenes en 21kinders vrygelaat,wat mnr Gurirabbestempel het as "harde spioene".

Hierdiesyferis nie eens 'nkwart

van die aangehoudenes wat julIevrygelaathetnie. Die meesteaange­houdenesisnie in jou groepingesluitnie, wantSwapo het hulle "geremte­greer". Dit het jou eie vrou, mevKowamboNujoma, ingesluitl ,

Kort na jou ontkennende verkla­ring hetjoukollega, dr NickyIyambo,'n heeltemal andersieninguitgespreek.Hy her erken dat Swapo inderdaadmenseaangehou en gemartelhet. Hywou weet of "Swapo die spioenemoes gesoenhet?"

Terwyl jy aanhouding sanderverhoor en kennis van martelingontken, hetjy, mnr Nujoma, aange­hou omjou veiligheidsdiens opdragte gee "om hulle uit te wis, tot dielaaste man!Selfs al is dit myvrou ofselfs 'n kind, as jy 'n agent van dievyand sien,vat hom." Jy hetenormemagteaanjou veiligheidsdiens gegeeam met ons te doen wat hulle wil asons weieromdenkbeeldigebelyden-'isse te maak dat ons agente van dievyand is.Die Sla~ter van Lubango

Mnr Nujoma, jy het nie eens diemoeite gedoen nie om te ondersoekof

i) die aangehoudenes werklikvyandelikeagente was;

ii) jou veiligheidsdienstewerklikbelanggestel het am suIke agenteaan te stel;

iii) hulle ander motiewe gehadwat waarvoor hulle 'n ideale geleen- 'theidgehadhet weens die magwat jyaan hulle gegee het;, . iv)ledevanjou sogenaamdeteen­

intelligensie in staat was om suIkesake te hanteer;

v) die verslae wat die SlagtervanLubango,mnrSolomon Hauala,wat ,homself ironies genoeg "Jesus, dieSeun van' God" noem, feitelik en 'waar was,

Mnr Nujoma, hoe ver het jy vir"Jesus" ensysogenaamdeveiligheids­manne vetrou? Waner vertroue hetjy in hullegehadom aan hullesoveelmag te gee. "Onkunde' .

SekereSwapo-leiersse hulleweetniks van die brutaliteite nie. Dit isjou fout dat jy hulle in onkunde

gelaat het, mnr Nujoma. Toe jy dieMinya-basis op 21 April 1986 be-

, soek het, het die aangehoudenesjouin besonderhede vertelhoehullefisieken sieIkundig gemartel is.Gjfti~e skeermeslemmetj ies

Het uooit die moeite gedoen omenigevandie "skulderkennings"vanvroue telees watnabeweringgiftigeskeermeslemmetjies in hulle vagi­nas sou geplant het om Swapo be­velvoerders 000dte maak? Verduide­lik asseblief, Geagte dr Nujoma!Onhevoegde howe

EIe, Leefa, het jou tydens 'n· ontmoetingindie suide van Angola,buite die doringdraadheiding van·Minya-basis sekonsentrasiekamp metmaksimum-sekuriteitgesedatek nievergewe hoef te word vir oortre­'dings wat ek nie begaan het nie.Nogtanshet jy my aangehou sonderverhoor. Ek het jou verseker dat ekbereid wasam voor 'n bevoegdehofte verskyn. Ek daag jou uit, mnr

< Nujoma,om tebewysdatek 'nSuid­Afrikaansespioen was. Indien jy ditnie kan onthou nie, herinner ek jouaan die video-opname wat mnr Jus­tus Karnandjembo van ons gesprekgemaak het,Moet ODS nie blameernje

Ons hetverskeiekere probeerom'n vriendskaplike oplossing vir die,problernebinne Swapo te vind.Ons .het op driegeleenthede terwyljy dietronke besoek het, met jou gepraat.EIke keer net jy 'jou rug op onsgedraaien toegelaat dat ons mishan­del word. In Oktober 1988 het onsbriewe uitgesmokkelwataan jou en

. die andc Swapo-leiers geadresseer·was. Toe ons uit die tronk gekomher, het ons met voormalige poli- "tieke gevangenes soos mnr ToivoYa Toivo probeer praat.

Jou vrou, mevKowarnbo Nujorna,en ek, Leefa, het ook met ElieserTuhadeleni (Kahumbaka Ndola)ensy vrou dieaandvan24 Mei 1989byOmaruru tevergeefsprobeer praat.Tbeo-Ben Gurjrab, ,

Na myterugkeerna Namibiahetek, Leefa,'n briefaan mnr Gurirabinsy hoedanigheid as Swapo-Ieiergeskryf. Toe ek hom by sy kantoor

in Windhoekbesoek het, hethy gesedat hy nooit die brief ontvang nie,maar dat hy oortuigdaarvanis dat diebrief weI afgelewer is maar in die"verkeerde hande" beland het Methierdie besoek met mnr Gurirab mymeegedeel dat daar wel "foute" be- 'gaan is met die rnarteling van on­skuldige mense.Teenstrvdjge argumente , '

Swapo-leiers maak teenstrydigeverklarings oor die kwessie van aan­houding. Gurirabhetverskeiekerealom verskoning gevra, Mnr MosesGaroeb daarenteen se Swapo skuldniemand 'n verskoning nie,Kompeteer met Sujd-Afrika

Mnr Nujorna, jy praat van Suid­Afrika wat "skaamteloosNamibianesonder verhoor aangehou het, ge­martel en selfs doodgernaak het."Volg jy in die voetspore van Suid­Afrika? Kompeteer jy met Suid-Af­rika met die doodmaak van jou eie.mense?Nje vry en regverdi~

Ons verwerp Untag se ondersoekin Angola en Zambie nie omdatvoormaligeaangehoudenesnie indieondersoekspan ingesluit isnie.Hoewelhulle "geen gevangenes" gevind hetnie, volgens mnrGaroeb,doen ons 'nberoep op Swapo am al die aange­houdenes waarhulleoak al magwees,vry te laat en toe te laat om in dieverkiesing te stem.

Mnr Nujoma, jy moet ook die"skulderkennings" vrystel wat onsgedwingwasom aanSwapote maak.Maak die bande met die "belyden­isse" watdeur Swapogemaakis, aandie publiek beskikbaar en maak ons

.name skoon.Mnr Nujorna, dit is tyd dat jy

ophou lieg, vae stellings en wildeaantygings maak. Ons daag jou omdit voor 'n hof te bewys. Jy sal niewegkom daarmee dat jy die Namib­iaanse mensekorrupreerdeur leuensnie.

.~;~.. " ... ,Lee!a Hartin-Hardler

.jtA'~... :..,....Ilona Niilonga Amakutull"a

Geteken deur Ilona NiilongaAmakutuwa en Leefa Martin­Hardley,

!I

.1

II

i

PROKUREUR

Regsfirma in openbare sakein Namibia

,benodig'n

10 .

GIYANI-ONDERWYSKOLLEGEGAZANKULU

,Aansoeke word ingewag van toepaslik gekwalifiseerde enerv~re aansoekers,ongeag ras, kleur, geslag of geloof, .'

VIr aanstelling in die volgende pos vir die 1990-akademiesejaar: .

Die HOD-kursus watdie Kollege aanbied, word deurdie Universiteit van die Witwatersrand onderskryf. .Salarisskaal volgens Staatsdienskommissie; byvoordeIe behels'n pensioenfonds, dertiende tjek, entn mediese hulpskema.' , ,

'Aansoeke, vergesel van 'n volledige eVen die name en telefoon-nommers van twee referente, moet gerig word aan:

Die RektorGiyani-onderwyskollegePrivaatsakX9672 .Giyani0826

Fax: (0152~) 4273

Sluitingsdatuin: 16 Oktober 1989

Werksondervinding inarbelds- enmenseregte

word aanbeveel.

" 'Rig u aansoeke aan .

,Die Regshulpsentrum

Posbus 604

, Windhoek•

9000

of skakel (061) 223356

VryeWeekblad, 29 September 1989

FOKUS OP NAMIBIA

Ek het ook vir die hof gese dat ek niedie huidige regering erken nie.

"Ek is bereid vir elke ding. Selfsal hou hulle my in die sel, die strydsal voortgaan."

Hy het ook vir die tydskrif tweegedigte gegee wat hy in die sellegeskryf het Die een is, ironies genoeg,getitel "The Jail Life":

When the colonisers came ...The system ofjail started

.with capitalism and apartheid

This is my advice: from Shifidi toLuanda, . .

from, Luanda to Havana,from Havana to Moscow.

"Law and Order" means Deathand destruction

for the Namibian people.

Kameraad Axab, kort voor hyna Luanda gevlug het

The system ofporridge and coffeein jail, dark grey walls, heavy

barsall these took my freedom.

'Why mustthe illegal people leadus?

Apartheid, colonialism and capi-talism '.

all these are the enemies of theNamibians.

Swapo se sekretaris vaninllglting en pUblisiteit,

Hidlpo Hamutenyaen daarvan beskuldig dat hy 'n Suid­Afrikaans spioen is. Daar is genoemdateen van syvriendesepa 'nspeur­der in Katutura is, se sy vriende watintussen na Namibiateruggekeer het,en hy is wreedaardig aangerand,

Een van die jongmense wat saammet hom in 'n ondergrondse kerkernaby Lubango in Angola was,verteldat Hendricks aan sy aanrandersgese het hy sal teruggaan huis toe envertel wat aan hom gedoen is. Die­

.selfde nag is hy glo uit die gat gehaalen is hy nooit weer gesien nie.

Sy familie glo hy is dood. DieSwapo-leierskap self se daar is geenaangehoudenes meer in Angola nie.

In die Swapo-blad The Namib­ian Worker van Oktober verledejaar is Hendricks as 'n held voorgestel.In 'n onderhoud met die tydskrif hethy gese: "Ek is in 'n sel gehou tot op26 Augustus toe. ek voor die hofgebring is, Dit was Namibia Dag. Almy kamerade was daar. Toe ek hullesien, het ek baie sterk gevoel. Ek hetvir die hof gese dat ek met dietydskrif "Combatant" (mondstuk vanPlan, Swapo se militerevleuel)saarri­stem.

"Kom laat ons Namibia 'n helmaak vir die koloniale regeerders.

Swapo-Ieier, Sam Nujoma

Volgensstudentevriende is hy bynaonmiddellik deur Swapo sesekuriteitsafdelingin hegtenis geneem

Hy het geweet ...

Waar is KameraadAxab?

Swapo se sekretaris virverdediging, Peter

Mueshiangetaal, enhy is kort daarna oor diegrens om hom by Swapo in Angolaaan te sluit.

'n Swapo-aangehoudene in Lubango wys sy letsels wat hy tydens marteling opgedoen het.Fotos: John Liebenberg

DAAR is sterk roeringe onder dieSwapo-jeug in Katuturaoor 'n charis­matiese jong revolusionere leier watwaarskynlik in 'naanhoudingskampvan Swapo in suid-Angoladoodge­maak is,

Hy is Josef Hendricks, 18, vise­voorsitter van die Namibia NationalStudents' Organisation (Nanso) watverlede jaarwye skoolboikotte gereelhet. , -,

Hendncks, wat bekend staan asKameraad Axab, het 'n soortvolksheldgeword toe hy op 12 Augustus ver­lede jaar deur dieTussentydse Rege­ring aangehou en weens opstokeryaangekla is.

Hendricks is selfs weens sy rnili­tante houding deur sy ouers uit diehuis geskop, en het toe saam met 'npaar makkers in eenvan dieNarrubieseRaad van Kerke (CCN) se "people'shouses" gaan bly.

Nlivier maande van aanhoudinghet die CCN sy Rl 000 borgtog be-

. .

Namibia-droom word InnagmerrieMax du Preez

Dit is soos 'n idilliese droom wat skielik in 'n .verskriklike nagmerrie ontaard het.

Baie dekadesat, maar toenemendso sedertdie laaste 25 jaar, het die mense van Namibiaen hul baie vriende en ondersteuners oral oordie wereld gedroom van die dag dat diewoestynland die koloniale juk van Suid­Afrika kan afgooi;. die biuere bosoorlogbeeindig word; en met nasiebou begin kanword.

Daardie dag het aangebreek. Maar methom saam het hy 'n dieper bitterheid enverdeelheid gebring.

"Bevryding" is skieliknie die utopie waamaso lank uitgesien is nie. Want die "bevryder"het die bloed van sy eie beste mense aan syhande.

Wat veronderstel wasom dae van uitbun­dige vreugde te wees, het dae swaar vanwantroue geword - en kommer oor 'n nuweregering watuit 'n party kom watklaarblyklikdeur kru, starngebonde mense gelei word .met min ontsag vir menseregte of die de­mokrasie., 'n' Paar maande gelede nog het mense ­

Swapo-ondersteuners en ander - geglo die"spioen-drama" was 'n storm in die kleine, Ofdie propaganda van Suid-Afrika of die DTA,M getsoleerde voorvalle van hardhandigeoptrede teenoor mense wat waarskynlik inelkgeval spioene was.

Hulle is wreed ontnugter. Veral suid vandie Owambo-sprekende noordeis daarvandagmin mense watnie die bynaidentiese verhalevan die honderde gemarteldeaangehoudenesas waar aanvaar nie.

En soos die tyd aanstap, word die aard enomvang van die wandade al duideliker.

Die vrae watek seker 'n. honderd keertydens my besoek aan Namibia gehoor het,was: Hoe kon dit gebeur? Wat kon in diemense gevaar het? Wie en wat sit werklikdaaragter? Hoe kon dit so lank geheim geblyhet?

En daarmee saam die skuldgevoel: Onsmoes geweet het. Ons hetgehoor daarvan,maar stilgebly. Ons lojaliteit het onsblindgemaak. Het ons maar betyds begin vrae vraen druk toepas, het die aanhoudings en moorde

en heksejagte nooit gebeur nie. Dit is 'n gevoelwat menige kerkleier, menseregte-aktivis,gemeenskapsleier en joernalis op die oomblikhet, .

Die verskonings kom amper ewe maklik.Veral: Ons wou nie die bevrydingsbewegingverswak en ondermyn nie, ons wou nie in diehande van Pretoria of die DTA speel nie.

Hierdie verslaggewer kom nie skotvry nie.. Terwyl ek nadieaangehouderies se gru-verhale

geluister het, het my gedagte teruggedwaal namy gemoedelike gesprekkeen middagetes saammet Sam Nujoma in Lusaka, na my vriendskapmet verskeie van die Swapo-leiers wat nouweens medepligtigheid aangekla staan..

Ek het gehoor dat my goeie vriend AaronMushimba met wie ek graag in Lusakasaamgekuierhet, aangehou word. Ekhet homselfs gaan soek, toe se hulle in Lusaka vir myhy -is Dakar toe verplaas. Toe ek in 1987 inDakar kom, weet hulle van hom niks. In myagterkop het ek toe moes weet daar skort iets.Maar dit was makliker en veiliger om stil tebly. .

Dit krap veral aan my omdat ek nou agter­gekom het dat 'n heIepaar mense wat ek gekenhet, onder die is wat nooit uit aanhoudingteruggekom het nie: die sentrale, kornitee-ledeTauno Hautuikulipi en Victor Nkandi, en WillyKush. As ek moet glo dat die mense.spioenewas, dan moet ek van nou af enigiets glo.

Dit .is 'n duur les: 'n Mens durf nooit 'n"saak" meer te dien as basiese menseregte endemokrasie nie. 'n Mens doen dan juis die saakskade aan.

Die "good guys/bad guys" soort denke is'bitter gevaarlik. In kort: wanneer dit kom bymense se lewens en hulvryheid, mag daar nooitenige kompromiee wees nie, En enige beleid ofideologie wat die dinge misken, is 'n slegtebeleid of ideologie.

Nli gesprekke met 'n hele klomp geweseaangehoudenes en dieleesvan taUedokumente,staan daar vir my drie elemente van Swapo seStalinistiese optrede die laaste paar jaar uit: 'n

oorweldigende starnbewustheid deur die rneer­derheidstam, die Ovambo; 'n paranoiese anti­intellektualisme; en 'n magsug en rnisbruikgebore uit 'n gebrekaan 'n demokratiese gees indie organisasie.

Swapo is nie juis bekend as 'n organisasiewat demokratiese kongresse hou nie, en diepolitburo en sentrale komitee is self-perpetue­rend. En selfs daaroor het die vriende vanSwapo in die internasionale wereld en diemedia nooit te veel te se gehad nie,

Die tragiek is dat Swapo se optrede w~­skynlik meer gedoen het om die delikatestamgevoelens in die land te versteur as watPretoria. of die Weermag oar baie jare kondoen. Die Owarnbo-versus-die-res-sentimentis nou sterker as wat ek dit ooit sedert elf jaargelede ervaar het toe ek aktief oor Namibiaverslag begin doen het. En ditnadat ek jare lankSwapo se kritiek op die DTA as 'n "etniese" of"stambewuste" organisasie nagepraat het, Indie verband, indien nie enige ander nie.Iyk dieDTA vandag soos engeltjies.

Die brutale waarheid van die drama van dielaaste paar jaar is dat byna almal wat goed konlees en skryf in SWIlPo die slagoffers van die"suiweringsproses" geword het, veral as hullenie Ovambo's was nie. Veral studente engegradueerdes het deurgeloop. Die Owambo­sprekendes wat slagoffers geword het, wasmeestal nie van die sterk Kwanyama-substamnie.

In Swapo-taal word die land letterlik intwee gedeel: die uit die "rnilitere sone", en dieuitdie "polisie-sone". Metander woorde, noordvan Oshivelo en suid van Oshivelo. En dieverdeling val saam met etniese verdelings enverskille in opvoedingspeile.

Die heksejag van die laaste vyf jaar het instadiums absurde vlakke bereik. Soos toe SamNujoma se eie vrou as verdagte aangehou is ­saarn met haar broer, Aaron Mushima, 'n lidvan die sentrale komitee van Swapo, en hulander suster.

Senior lede van die sentrale komitee isselfs

Kowambo Nujoma

doodgemartel: Tauno Hatuikulipi, VictorNkandi en James Auala, assistent van JesusAuala.

Die skrikwekkende gevolg van dieheksejag kan wees dat 'n onafhanklikeNamibia se eerste regering 'n regering gaanwees wat hoofsaaklik die steun van on­geletterde kleinboere in Owambo geniet - 'nregering wat deur die land se opgeleidemense en intellektuele gewantrou word."

Namibia - en die honderdduisende mense .wat oar die jare die bevrydingstryd metbloed en sweet ondersteun het - verdienbeter as dit.

Vrye Weekblad, 29 September 1989 11

FOKUS OP NAMIBIA

, Wedid notcreate ourselvesas enemiesof Swapoor as an opposition to Swapo.Wedonotaimto destroySwapo.It isanaim for justice, and human dignity, and to savethe livesofthosewhoare stillbeing held. , ',', One of my deputies, who was also in the pit, is now most bitter and utterly opposed toSwapo,But for meand others like me,it is only that securityclique which is guilty of thesecrimes.Swapo has great support in thiscountry, peoplewho are innocentand knewnothingabout what was happening. Yet at the same time the leadership justifies these arrests andthese deathsin thenameofthe Namibianpeople, whilethepeopleare innocent, they havenotbeenconsulted.It isnot a question ofdestroying Swapo,it isa question ofridding ourselvesofpollution. . .'

I have decidedthat I must fight thesethings openlysothat justice can be done and sothatpeoplecan livein good harmony. Many important peoplehavealready givenup their lives,ifthey killme,I am ingoodcompany.For the stabilityof independent Namibia,justice mustbe done on this matter of the purges, the deaths and the detainees.

Talk toSwaposothat they release these people leftbehind.Or evenjust let their bonesbebrought back to their relatives. , .

Johannes Gaomab, oorlogsnaam ComradeMistake, was as die politieke hoof en adjunk­

bevelvoerder van Typhoon, die People'sLiberation Army of Namibia se elite-taakmag,een van Swapo se oorlogshelde. Hy is selfs

deur die Oos-Duitse en Kubaanse leers vereer.Dltalles het hom niks gehelp nie: hy is daarvanbeskuldig dat hy 'n spioen is, en is na 'n lang

marteling jare lank in kerkers aangehou. Hier issy besonderse verhaal in sy eie woorde, soos

vertel aan SUSAN BROWN

.'

, r

" /'

Innocent

him off. But Makuba said, this manhas made a contribution, and he hasnot confessed. Let himdie on his ownif he is going to, but let us not kill him.

So Maku ba took me to the Lubangoarea, where I was kept alone andnakedin the bush in a military tent, with ahealth worker who nursed me, andtwosoldiers to guard me.

DungeonI had still not incriminated myself.

At Minya I found Bennie Petrus, SaulNgapurwe, whose father was a pastorin the Kamanjab area, and PaulusKanjimi among the about 40,peoplewho shared our dungeon. There wasalso an old man of 71 years calledMalakia, who had been kidnapped.

At that time Minya consisted ofthree dugouts, holes in the groundroofed over with tin and concealedwith grass and bush. The women were

,.kept separately. Altogether there wereabout 250 of us there.

In May 1985 all the people in our'dugout were transferred to Etale campnearOmgulumbashe. Thenon August15 I and Bennie Petrus were trans­ferred to Tobias Hainyeko TrainingCamp. There we used to 'get sticks': ifa prisoner talked to another, orif onewould not eat, he would'get 50 sticks'- blows with a stick. By then BenniePetrus had confessed, but he was stillrefusing to confess on video. In 1986,a prisoner escaped but was capturedand forced to confess that I had in­structed him.

This started up the whole processforme again. They called me out andsaid, we will kill you. By then many ofthe prisoners had advised me to con­fess, saying I would not survive other-.wise, -

So I told them that the Boers hadsent me on a reconnaissance mission,to report back after one year. I toldthem the Boers had trained me atKamanjab in September 1979, when Ihad really left Namibia in June andwas receiving artillery training at thissame place, this Tobias HainyekoTraining Camp, at that time. After Ihad been beaten and lashed, I incrimi­nated myself also by saying I hadorganised Ben Motinga's escape.

-Duringthe interrogation I also said,what can I do, I am a Plan commander,I regard myself as innocent. With thiscoming after our contribution I cannever again associate myself withSwapo. I said to them, I will reveal thenames of the people responsible forwhat you are doing. I was fed up, I feltit was better if they killed me. Mypatience was just gone. But they onlyput me in prison again.

TransferredIn May 1988, we were transferred

. to Ethiopia prison, a structure aboveground 'hidden by a river bank. It wasa place for "hardcore spies': among uswere Ben Boois, Eric Biwa and Pat­rick Mwinga. James Auala, the former _chief of intelligence, was there too.Aualawas no illiterate, and had beenan announcer on Radio Oshivambo,but he was kept alone and apart fromthe rest ofus. He was one ofthose whowas alive in May when our group wasseparated from theothers. Bennie Petrushad been beaten todeath before wetransferred to Ethiopia.

What happened earlier this yearwhen we came to be released has beentold before. In the end we, the first153, were home by July 4. But not allof us who were alive and in prison inMay this year are back at all. Seventymen, and I do not know about thewomen.

We decided we mustuse what mediawe could to get those captives whowere left behind released,

SolitaryAll this time I was kept in solitary in

Kilimanjaro prison between interroga­tions, but through the hole in the roof f

of the dugout I saw Bennie Petrus, theprotocol commander of the TobiasHainyeko Training Centre, who wasalso being interrogated.

After about six months, I had notincriminated myself, but I was sickand could not walk. The interrogatorswere considering whether to put meaway. Foreman said, let us just knock

EnemyIn the cell I began pondering what

wrongs I might have committed in thepast, trying to think what this wasabout. I thought, they cannot think Iam an enemy agent But there must besomething, or they couldn't arrest mejust like that.

Next day, they called me out, andtied my wrists and told me I mustfollow a footpath. I came to a placewhere there were about 20 men. Thesewere my interrogators from Security.

I sat down on the ground and theytold me to recount my biography. Idid.Then they said, but you have forgottensomething very important What, I asked.When you were recruited by the SouthAfricans, who recruited you, and whatyour mission is. I said they were crazy.They made me strip off, and when Iwas naked, they began to beatme.

The chief interrogators' names werecombat name Foreman and AdamNakasole, combat name Makuba, Myinterrogation continued on and off forabout six months,

The tortures varied: early on I wasslung horisontally between twobranchesof a tree, tied by my wrists and anklesto be beaten. The marks are there, andon my knees, since later I was alsodragged behind a Land Rover for about100 metres, but slowly enough so thatmen running behind could still beat mewith sticks.

At one point they sat me on liveembers and I was badly burned on theleft buttock.

This became infested with the wormsthat come from those blue flies, andseveral times medics sliced the in-

. fested flesh off before it started upagain. They never asked any questions .besides those first three.

leader Toivo, who was still on Robben.'_ .Island,The soldiers brought theirprob­

lerns to me, their questions and doubts.When I reported the complaints of the .men to the high command, they justsaid I was instigating the combatants.When the deal went through, the mensaid angrily there was no point in tak­ing South Africans prisoner, they couldnot be bothered.

All this time, from September 1983to March 261984, I was continuouslyengaged in operations, but what wewere able to do was limited because ofthe effects of the enemy's OperationAskari which started in December 1983.At the end of it, the SADF was estab­lished 350 km into Angola.

By then I had been ordered to dropmy plan of infiltrating our men intoNamibia to base themselves for long­term activity. As deputy commanderof Typhoon, I now led 600 men.

On March 26 1984 I took a Lim­drover to go from the Plari HQ to'Typhoon Headquarters. We were in­tercepted by four Swapo security men­who took me straight to Kilimanjaroprison.

I went in. The driver and his threecompanions drew their pistols and toldme to put my hands up. I drew mine,and said who told you to arrest me?They replied, the acting army com­mander, Jesus. I said, where is yourwarrant? But was only told, hand overyour pistol. I did, and they took my

. AK-47. Then the leader said, take thatdog to the cell.

(Foto: John Liebenberg)

Kwanyamas, and encouraged them to 'perceive Nanyemba and the educatedyoung as a threat. Hidipo Hamutenya,the Swapo secretary for informationand publicity, who is Kwanyama butalso educated, used the power struggleto get the Old Guard reluctantly toconcede that they must let in somenew blood, so a limited number ofeducatedpeople became more power~ful. Nanyemba was killed in a carcrash at Lubango on April I, 1983.Without his protection, the urbaneducated officials in party and armywere purged as Jesus pleased.

Van der Mescht. Also in 1983, the captured South

African soldier Van der Mescht wasreleased, in a complicated deal in­volving the Russians and the Cubans.Our men were angry about this, sincewe had captured him, and they wantedhim to be kept to exchange for our

Jo hannes Gaomab

ReshuffleNanyemba's reshuffle offended

manyKwanyamas (the largest Ovambosub-group),since themajority of people'who had been with Swapo from theearly days, or who were illiterate, oldor young, belonged to that group.Nanyernba himself was an Ndonga,another sub-group considered tradi­tionaIrivals of the Kwanyama. But hecould control Nujoma, and Jesus fearedhim.

So Jesus aligned himself with the

Jesus Auala, however,depictedwhatNanyernba wasdoing as a policy which

'favoured only southern Namibians.In fact, Nanyemba's choices were usu­ally young, urban and educated. Thatthere were many Ovambos among

, them did not count with the oldguard:educated and urban Ovambos wereconsidereddecultured, and called Mbu­tidis: weeds between the true com.

\

tary of Defence Peter Nanyemba wasbusy replacing members of the oldguard in the military hierarchy.

, Nanyemba had something that wasuncommon in the Swapo leadership:

ff hecould think about strategy in mili­tary terms. He was probably corrupt toSome extent, since almost all thatgeneration of leaders were, but what­ever military success Swapo had is ,attributable to him. Nanyemba wastrying to introduce new tactics andnew men, committed and professionalfighters. He was trying to replace illit­erates with literates, the old guardwith people who could think in new

, terms. Illiterate people can be blownabout by any opinion and rumour,

. which are often their main sources ofinformation, and are often not steady.If such people dominate the leader­ship, you can see what happens. Theyneeded to be. replaced by those whocan think in modern terms.

Vanoorlogsheld tot 'spioen'inSwapo se kerkersNanyemba; his deputy RichardKapelwa; the army commander DimoAmaambo (Pondo had died mysteri­ously in a landmine explosion nearCuvelai); the deputy army commander,who was also chief of Security, Solo­mon Hauala (combat name Jesus), whohad no military experience; the Planregional front commanders; its staffofficers in charge of administration,medical, personnel and artillery; andtwo top commissars. Swapo's Secre­tary for administration, Moses Ga­roeb, though based in Luanda, wouldsometimes attend the Military Coun­cil meetings in Lubango.

The Military Council metonly oncea year, 'so there was a 14-memberGeneral Staff to execute its policies.Its head was Kapelwa, and most of itsmembers were also members of theMilitary Council. Peter Nanyemba,Dimo, and Jesus were members; ashead of security, Jesus commandedboth the intelligence and counterintel­ligence operations. The intelligencechief under Jesus, James Auala, wason the General Staff though not the .Military Council, until he was de-

, tained in 1986. The northwestern re­gion commander, Kanana, who laterbecame counterintelligence chief underJesus, was there, along with the North- .ern region commander, Zulu, and theNortheastern region cammander, Bulin­ganga The Plan Commissar, combatname Kamati, was there. He was thearmy's top political man, sometimescalled the party representative. Alsothe regional commissar of the North- •western Front, combat name Lumumba;Plan Personnel ChiefPatrick Mwinga,who landed up in prison with us; thechief of staff, Namholo; OperationsCommander Martin Shali; Chief ofAdministration, combat name Cabral,who died afterhe was detained;Swapo's.chief representative in Cuba, Shee­harna. Other General Staff members atthat time who were not also on theMilitary Council at that time. wereNevonga, chief of staff for the north­western region command, and combatname Fogo (Tire' in Portugese), Plan'schief of combat training.

MissionAt the beginning of 1983, Typhoon

was attached to the Northwestern frontforward command post, and a missioninto the Kaokoveld was planned. Whilebusy preparing for this, I heard overRadio RSA a report which said Ty­phoon was on the Northwestern front,giving our exact location, listing theweapons we had and outlining ourcommand structure. I phoned Jesus, .and said, the enemy knows all thedetails of our position and we shouldabort the mission. Jesus said it hadbeen decided that they should go, andthey must go. The mission enteredNamibia by crossing the Kunene westof Shagongo, and were taken.

TacticsAs I said, I was getting worried

about the General Staff. But I hadanother serious problem with the mili­tary leadership: I wanted to change ourwhole campaign's strategy and tactics.It was not always good that the menhad to walk 300 km before they couldattack. I proposed that we create asystem whereby our people stayed inthe country and fought there, while wesupplied them. But the Military Coun­cil was dominated by the old guard,and did not accept any suggestionsfrom below.

At this time, however, the Secre-

old guard and the rural peasants fromnorthern Ovamboland. They calledNama- and Herero-speaking Namibi­ans 'Kwangala,' which means some­body with nothing. They called Ca- ,privians 'Mbwela,' which meanspeoplewith no origin, and had other deroga­tory terms for other Namibian groups.Whites they called 'red thing,' or'Ekishi,' meaning albino.

When I was doing artillary train­ing ill 1979 I could not talk aboutcattle and herding to some of the menbecause I did not have that rural back­

.ground But when those of us whowere from towns talked together, theothers would think we were conspir­ing. They were suspicious of all out­siders.

According to my analysis, thosecoming from communities isolatedinside Namibia had little sense of theeconomic and other life of the rest ofthe nation. Their expectations camefrom, their northern feudal society,and some thought that if you cainefrom the south, you had no place inSwapo. Historically, the movement'sorigins were associated with Ovam­boland, and many continued to regardOvambos as the only people suffer­ing, without knowing or recognisingthat the first Namibian revolt againstcolonialism early this century wasfought by Namibians in the south.

The first people that I knew ofto bedetained were taken soon after theseminar, I heard that aboui l l peoplehadbeen detainedby Security, amongthem Shivute and Aises. Shivute wasin East Germany when I was there andhad earlier been very active in theyouth League before he crossed theBotswana border to join Swapo inexile. Aiseshadbeen in BulgariawhenI was in East Germany. The Securitypeople were saying that Swapo hadbeen infiltrated by minority groups.

. By then I was chief of politicaladministration of the Typhoon as wellas its chiefof operations, which meantI was both political commander anddeputy military commander of our600 men. I was also officially opera­tions commander for the southernregionof Namibia,which meant fromOshiveloto the Orange River, plus the Kaokov­eld.

TyphoonBack with the unit, it began to

seem to me that from 1982, some­thing strange was taking place. Oneday in late September, when listeningto Radio RSA, I heard on the news that

, "the niuneof Swapo's Volcano unit. will be changed to Typhoon.' Nextday at 11 am we received a radiomessage from the Military Councilsaying that the name would be changedto Typhoon. We listened a lotto radio:the BBC, VOA, Deutsche Welle,RadioMoscow and Radio Berlin Interna­tional, among others.

I was beginning to be uneasy aboutthe General Staff. At that time theMilitary Council - the equivalent ofthe joint chiefs of staff in a conven­tional army - had recently had itsmembers increased to 64, It includedSwapo's President Sam Nujoma whowas also Plan Commander in Chief;Maxton Joseph, Nujoma's loyal hatchetman; the Secretary of Defence, Peter

lines in units of IS, and stayed threeweeks, radioing information to Shali.

PondoWhile Smokeshell was still in full

swing, I was recalled by the armycommander, Pondo himself. He toldme I was being sent to a leadershipcourse in East Germany. The samemonth, I went from Luanda to theRostok Academy of Sciences, whatwe called party school, where theytaught philosophy and political econ­omy.

Operation Smokeshell continued formost of the second half of 1981.

I stayed in East Germany until 1982.They made me an honoroury lieuten­ant, and gave me stars to wear on my .shoulders.

I returned to Luanda in June 1982after ten months and returned to Ty­

, phoon at Lubango.Swapo's Organising Secretary;

Anton Katarnila, organised the FirstScientific Seminar soon after that. Hewas then recognised, even by the EastBloc people, as the only strong Marx­ist in the Swapo leadership. He is analcoholic now. The First ScientificSeminar was held at Cuanza-Sul in

· August 1982. Members of the CentralCommittee and Politburo, suchas Ernest'Tjiriange, the Secretary of Legal Af­fairs, and David Meroro, the NationalChairman, were present. In fact the

· Secretary for Finance, Lucas Pohamba,was co-chairrnan with Katamila, Themain aim was to table and rectifyproblems in Swapo outside Namibia.These included the inactivity of theYouth League outside the country;abuses of girls and so on by the lead­ership; the practice of sending illiter­ate people on scholarships (The Bul­garians and Hungarians had severaltimes written 'Unteachable' on suchpeople's papers and sent them back);and appointing officials who could notread and write to command posts. Wewere sitting with such people in thePolitburo, and trying to fight a strongpower like South Africa,

At the seminar, people complainedmainly of the leadership. Among thosewho were outspoken were MalakiShivute, an Ovambo from Windhoek,and Serepi Aises. I remember she said,we have whites in our organisation.Why are they not trusted? Peter Man­ning in the London office was one shementioned. Shapua, who headed the

· office, tried to isolate him, told himnothing, and often just spoke inOshivambo in front of him, so that hecould not understand.

There was deep dislike and distrustof outsiders, non-Ovambos, among the

Wounds

other. I later learned that his group wasall captured.

The Boers forced us westwards intothe desert, so that they had only towatch the waterholes, and could setambushes there. Every time we movedin to get water we had fierce fighting,and thirst was making my men soweak that some abandoned theirweap­ons in these clashes. The 17 of us hadthree engagements with the SADF: atOkanjira, at Kamanya, and to the westof Opuo. We suffered no casualties inthese fights.

I decided that since we could notget through to the settler areas, weshould return to Angola. But we werenow trapped in the desert, and theSADF kept us from water for a week.We had to abandon people as they'collapsed. All but four of us died ofthirst.

As we four continued trying to re­turn to Angola, we were overtaken bythirst. We found a footpath and beganfollowing it, but could not walk anymore and we fell on the path. andbecame unconscious. I had wounds .inside my throat and around my mouthfrom thirst which bled, and I couldhear sounds of later in my head.

An old man came on us as he wasmoving his cattle to new grazing ar­cas. He fetched donkeys and put us onthem and took us to his house. Heslaughtered a cow for us, and helpedus recover.

Then I decided we must return toAngola. .

Because my legs and feet wereswollen so that I could not walk, twosoldiers carried me on a stretcher backat NorthwesterHQ. We four were keptisolated, and told that we must not tellwhat had happened to us. In the end wereturned to Typhoon.

Then the SADF attacked. It was thebeginning of Operation Smokeshell,D-Day June 11, 1981. The chief ofstaffappointed Martin Shali tobe chiefof operations. There was fierce fight­ing which involved two of our militarycommand regions: the Northern re­gion and the Northeastern region.Altogether about 1 000 of our menwere fighting under the OperationalCommand during Smokeshell.

We blocked the SADF at Opera­tional Command HQ, for about two'days they couldn't break through. TheChief of Operations then said Typhoonshould reconnoitre behind the SouthAfrican lines and send information toHQ. I was put in command of lstReconnaissance Group made up of150 men. We went behind the SADF

"",

MinesWe set out in March 1981,35 men,

all heavily loaded with weapons,ammunition and mines which we weresupposed to cache. I was second incommand under Gers Ipinge. As chiefof political administration I was re­sponsible for political mobilisation andorganisation, though as a combatcommissar I had military commandpowers as well.In Kaokoveld we found"no signs of a Plan presence, and whenwe asked the local population, they

,said Plan had last been there a yearago. So we had to rely on our ownresources, and the information given 'by the masses.

Soon the SADF was on our track.The problem with guerilla war is thatyou have towalk, and ifyou walk, youleave spoor. The SADF had trackerspatrolling up. and' down the borderwith Angola.

We decided ourgroup of 35 wastoo big, and that we must split in two.I led the one group of 17, Ipinge the

MY combat name, Mistake,started as a school nickname:because I was Swapo, I was seenas a rebel and troublemaker. Iam27 now, was borninOmaruru,where I went toprimary school.I startedhigh school inKhorixasin1976, butin1979 left Namibiafor Angola after we organisedthe commemoration first anni­versary oftheCassinga massacre.By thattime I wasfairly promi­nent among the students, and thesewrity police were hounding me.OnJune 20, 1979, I crossed theAngolan border.

There I was handed over to Fapla,who took me to Ongiva, about 150 kminto Angola, where I was conscriptedinto Plan. There was no attempt to getintelligence information - once I'd saidI was a student and showed my holidaytrain ticket as proof, there were nofurther questions. "

After artillery training, I was sentto the front in November 1979 as acrew commander. Because of myperformance in battle against theSouthAfricans, the command in Lubangodecided I was committed, and in AprilI was recalled to Plan CommandHeadquarters.There I met combatnamePondo, the late army commander, whopromoted me to secretary of the Spe- 'cial Task Force - what was later calledVolcano, then Typhoon Unit.

In the second halfof 1980, the highcommand decided to establish perrna­nent bases in Namibia, and I was en­trusted with the task of doing this inKavango, We spent three months inKavarigo organising the local popula­tion .:

After about three months' organ­isation and mobilisation, we returnedto Angola. I was promoted to chief ofpolitical administration of Typhoon,which made me the senior politicalofficer. Then I was given my firstmobilising mission into the TriangleofDeath, the white farming area southof Ovamboland. We returned fourmonths later, our mission complete.

,DroughtAfter that, in 1981, I was given the

task of organising the local populationin Damaraland. We stayed there untilMarch, doing organisation among localpeople, then returned to Angola. WhenI reported, I told the Military Council .that there was a rainfall problem, therewas a bad drought and that it was notpractical to infiltrate combat unitsthrough Kaokoveld to Damaraland,

, The Military Council said we mustjust go, they said, we have known how

. to do this since 1966, you are just anewcomer.

Uuno Shaanika, combat nameKanana, was at that time Northwest­ern Regional Commanderof Plan,whichmade him head of the Regional Staff.His chief of staff, Nevonga, gave falseinformation to the military Council.Perhaps seeking promotion, Nevongatold them that we had Plan forces inKaokoveld which did not exist.

"

!t'/

12 VryeWeekblad, 29 September 1989 Vrye Weekblad, 29 September 1989 13

, ,',<J

,SAKEBLAD

verlies aan bestedingvan R90 biljoengelei en produksie van R60 biIjoen.

Barnardt se die verarming vandie blanke as gevolg van interna­sionale isolasie is die teelgrond virregsgesinde politiek. Hy meen dat 'die risiko van verdere sanksies, indie hoop om die groei van die Kon­serwatiewe Party te bekarnp, nie salwerk nie,

Sanksies het die Kp gehelp omdie amptelike opposisie te word.Yerdere sanksies sal die KP toelaatom sy posisie aansienlik te versterk.Daarby blyk dit dat die sikliese fasesvan groter werkloosheid en die ver­arming van die swart bevolking nettot meer geweld en politi eke radika­lisme sal lei.

Hy sien as die oplossing: spoe­dige ekonomiese groei aan die handvan spoedige politieke hervorming.Suid-Afrikaanse, Suider -Afrikaanseen Westerse leiers moet so gou asmoontlik 'n nuwe bedeling ontwikkelom 'n sosio-ekonomiese steunbasisen sosio-politieke harmonie te be­werkstellig.

9C

...

89

. - ........... '._.0"' _ ... .. ..

DIEduidelike tendens vir goud is afwaarts en behoortso te bly oordie kortlermyn.

Die huidige opwaartse fase word slegs as tydelik beskou, Goudreageer siklies op Amerikaanse marksentimente, eerder as opfundamentele faktore, en eindig elke keer 20 tot 30 dollar laer teendie einde van clke siklus, meen plaaslike markontIeders.

Dit is dan ook die sterk groei van die Amerikaanse ekonomiewat druk op die goudprys plaas, Die verhouding is duidelik tebespeur wanneer die Dow Jones (die algemene indeks vir dieAmerikaanse effektebeurs) in ag geneem word. In 1988was dit op'n vlak van 2 100, toe goud 'n vlak van 450 dollar bereik het, invergelyking met 'n syfer van 2 680 teenoor 365 dollar vandag,

Die marksentiment in Amerika dryf beleggers om geld inaandele te plaas eerder as in edelmetale soos goud. Die Amerika­ners het stewige beheer oor die prestasie van hulle ekonomie endie inflasiekoers.

Goudontleder David Griese van Davis Borkum Hare meen diepositiewe internasionale handelsklimaat en die sterk beursten­dense belnvloed die goudprys direk.

Hy glo dat goud "sag" sal bly teenoor "harde" wisselkoersesolank as die sentrale banke hulle sterk beheer oor rentekoersebehou. Tradisionele konflikpunte wereldwyd toon ook geen tekenvan opvlamming nie wat tradisioneel sleg is vir die goudprys.

In teendeel styg die goudindeks in Suid-Afrika, maar dit isteenstrydig, aangesien dit eintIik die wisselkoers is wat daal,naamlik die rand wat verswak teenoor die dollar.

Die slotsom van die meeste markontleders is dat die gondprysteen die einde van die jaar laer sal wees as nou,

~...,..J,---,;---.;.--~:---:-:!'=7"-:-:!:::-__:_:cr:=--c-::-:r.:-;:------'1'82, 1983 1""" 1995 198.. 1987 J988 19"

SS8.-.----------·... ·...·e 9'--.,...-- - - - - - - - -,

Die ekonomiese skade wat deursanksies op Suid-Afrika afgedwingis be loop maklik R35 biljoen aanbuitelandse valuta oor die afgelopedrie jaar. Dit bestaan uit 'n nettokapitale uitvloci van R23 biljoen; 'nverlies aan RIO biljoen aan inkom­ste; 'n direkte toeskryfbare vcrliesvan R8 biljoenasgevolg van sanksiesteen Suid-Afrikaanse uitvoere en 'nkorting van R6 biljoen op rente endividende bespaar deur die verliesaan buitelandse lenings en beleg­gings. Indien die berekening verdergevoer word, het dit tot 'n totale

I:·ii,:::i'\:ji\\::··ii:!i:ij\:::::j:::·i'i!~.\::·:j·\::'!\\

'Gaud in afwaartsesiklus vasgevang

88

..........o •

Gsprojekteerde tendens

"Die werkers van Suid-Afrika saldie voorstellevir onderhandeling vanregeringskantin 'n ernstiger ligbeskouindien dit saarnval met werklikehervormings-aksies op 'n gelyke enopenlike basis.

"Intussen, moet die multi-nasio­nale maatskappye wat uit Suid-Afri­

.ka onttrek, bewys lewer dat hullewerklik vir die werkers omgee enmet die vakbonde en werkers onder­handel sodat die bates van dieonttrekkende maatskappye in diehande en beheer van die werkers,wie se goedkoop arbeid hulle tot noutoe verryk het, geplaas word," stelhy voor,

"AI teenvoeter teen sanksies ishoer produktiwiteit en die skeppingvan werksgeleenthede. Ditmoetdeelvorm van die ekonomiese bevry­dingsproses, veral ten opsigte vandie swartman - 'n SOOTt herverdelingvan welvaart. Slegs op die wyse kanSuid-Afrika nog 'n paar jaar op diegolf van ekonomiese en politiekehervorming ry," se Barnardt.

"Die regering sal moet geld beestee om werk te skep. Dit gaan 'ngroot uitdaging aan die nasionalebestuur stel. Veral die vakbonde sal'n groter inset op ekonorniese vlakgegee moet word en die raamwerkvan finansiele dissip line, soosvoorg estel deur dr Chris Stals, sal instand gehou moet word", se hy.

"Dit betekendat dieReserwebankheeltemal onafhanklik van rege­ringsinsette moet staan. Die rege­ring meet dus groter onafhanklikheidaan die reserwebank toestaan."

5.0 -r°lc_o---r-----~----,-----..,.---__.

sleg skendindien ditweI sou gebeur. .Dit alles te midde van 'n ko­

mende resessiefase war, tesame metdie effekvan sanksiesen disinveste­ring, die werkloosheidsyfers onderswartrnense so hoog as een miljoenkan opstoot in 1990,meen Barnardt.Daarby bereken hy dat die gemid­delde Suid-Afrikaner teen 1990meeras 10 persent arrner sal wees as ge­volg van sanksies en disinvestering.

"Dit is 'n bose kringloop wat dieargumente vir verdere sanksies salversterk. Verder moet die owerheidse TOI as inflasieskepper onder dieloep geneem word, veral sover ditkrediet en geldskepping aangaan.Dit bring mens tot die vraag: kan dieskuldkrisis hanteer word, en teenwatter koste?" se hy.

"Die geskiedenis het bewys datdie Afrikaner nog nooit van meningverander het indien hulle daartoegedwing was rue. Neembyvoorbeelddie omslagtigheid, en groot drukwaaronderekonomiesebevrydingvanswartmense, die afskaffing vanwerksafbakening en die toegewingvan nuwehuiseienaarskapregte pIaas­gevind het."

Die vraag is natuurlik of die rege­ring, in die lig van sy slakkepas vanhervorming in die verlede, wei dienodige hervormings kan loods endeurvoer.

Sydney Mufarnadi, die assistent­algemene sekretaris van Cosatu enwoordvoerdervan die bree demokra­tiese beweging, is skepties dat ver­andering wei teen die pas en op dieskaal wat nodig is, sal plaasvind.

4.0-en en~ Q)Q) :E 3.00~

Q,)

'Q) "0

0 :E 2.0~ EC) Q)•Q. C)

al Q) 1.0al en~

Q,)"i:;Q) eu 0.0Q,) eua: .--

-1.0'

-2.0

85 86 87

Toekoms van ekonomiese krisisbestuur~

\~

TALLE ekonomiese faktore dwingdie Suid-Afrikaanse regering na 'nsituasie van krisisbestuur.

Internasionale druk om her­vormingaan dieeen die kant, teenoordie remskoen-effek van 'n konser­watiewe aanslag aan die ander kantskep 'n oorlewingsklimaat vir dieowerheid. Faktore soos sanksies,werkloosheid, inflasie, die herske­dulering van buitelandse skuld, 'nverdere insinking in die goudprys,swakker valuta en politieke onsta-

..biliteit maak die sake-omgewing alhoe benouder en dwing 'n klimaatvan krisisbestuur op die regering af,meen Nick Barnardt, diehoofekonoom van Trust Bank, ingesprek met Vrye Weekblad.

Aksies soos sanksie-omseilingsen invoervervanging dra enormekostes oor die langtermyn by met 'ngevolglike negatiewe effek op dieekonomiese infrastruktuur. Diever­armingsproses het 'n negatiewepoli­tieke impale,met blankes watverderna regs polariseer en swartes nalinks.

Ditvermurwe die "middelgrond­teorie" wat stel dat 'n gesonde eko­nomie meer werksgeleenthede enwe1vaart vir almal sal skep, se Bar­nardt.

Indien die balans nie gehandhaafkan word nie, sal dit lei tot 'n situasiesoortgelyk aan die wat Duitsland nadie Eerste Wereldoorlog beleef het­'n uitersonstabieleekonomieseopsetwat uiteindelik tot die TweedeWereld-oorlog gelei het.

Barnardt meen ook dat Suid-Af­rika die afgelope drie jaar bewysgelewer het dat die land wei diedelging van buitelandse skuld kanhanteer, maar teen 'n hoe prys. Dithet gelei tot inflasiedruk en hoerwerkloosheid, wat weer sosio-poli­tieke gevolge het,

Suid-Afrika het tans 'n totale, uitstaande oorsese skuld ten bedrae

van R60 biljoen. Altesarne R35biljoen hiervan word tans by' 340oorsese banke herskeduleer. Tot ophede is RS,4 biIjoen reeds afbetaal,en R8,1 biljoen is in langtermynle­nings omskep. Suid-Afrika wil nougraag onderhandel vir die herske­dulering van die uitstaande R21,6biIjoen.

Dr Chris Stals, die president vandie Reserwebank,hetverlede maandgese dar Suid-Afrika eensydig ingebreke sal bly om te betaal indien'n ooreenkoms nie bereik kan wordnie. Daar is groot druk van' anti­apartheidsgroepe om Suid-Afrikajuisin so 'n posisie te dwing. Dit salSuid-Afrika se kredietwaardigheid

\ .,J

<,'

14 Vrye Weekblad, 29 September 1989

BOEKE

Onder redaksie vanKOOS PRINSLQO

KOOS PRINSLOO

Hy pleit vir "the right of indi­viduals to choose not to joinanything...Itwould be ingenuous toforget that winning friends and in­fluencing people is part and policyof power struggles, regardless ofjust moral cause. Culture, like an,economy, is an organic and fragilething; not to be legislated, hard to 'put together once it's broken," waar­sku Skinner.

En van Elisabeth Eybers uitHolland verskyn daar die seisoen 'nnuwe digbundel; haar vyftiende. Synoem dit "Noodluik",

Sevenster", 'n resensie van Clintondu Plessis se "CV", 'n storie oor KP­boere en 'n nuwe vers of twee waarindaar die lekker reel is: "het ek boerebetrek en verse gevinger",

Indie'lente-uitgawe van die Kaapsedigter Douglas Reid Skinner seletterkundetydskrif, Upstream, (ookvars op' die rak) trek die re­dakteurskolom die aandag. Skinnerlewer kommentaar op die vermeendeskeiding wat die Victoriaval-gesprekmet die ANC (en gepaardgaandeverwelkoming van die nuwebeleidsdokument oor die kultureleboikot) in skrywersgeledere gebringhet.

kool werklik die sous werd?"Wat natuurlik niks is vergeleke

haar oordeel oor Andre Ie Roux sekortverhaaIbundel "Sleep vir jou 'nstoel nader" me: "Dis 'medisyne'die wat ek liefs sou wou voorsienvan die etiket: Hou buite die bereik .van kinders."

"n Ander ou "Sewentiger"(tydgenoot van Goosen) wat O1i 'nlang winter skielik so saam met diejasmyn weer sy verskyning maak,is Wessel Pretorius. In Clinton duPlessis (van Cradock) se poesie-enprosatydskrif, Akuut, is Pretoriussterk aanwesig met 'n advertensievan sy ontbande debuutroman "Storm

DIT is weer lente en die noodtoe­stand duur voort. Dit is ook diegevoel wat 'n mens kry in 'n nuwestorievan die Johannesburgse skrywerJeanne Goosen. Aan die een kantmaak die storie met sy Orwell-klankjou baie benoud, maar tog is daarerens op 'n lessenaar 'n blom wathoop bied. ("Die blom" verskyn indie Februarie-uitgawe van prof. ElizeBotha se Tydskrif vir Letterkundewat pas verskyn het.)

Nie dat Goosen oral in TvL so'vriendelikontvang word nie. In haarbespreking van Goosen se novelle"Louoond"verklaarTvL se resensent­"in tidence", Ia van Zyl: "is die

lOp soek na tn bietjieliefde

Lente onder die noodtoestand

Vreemdelinge in mekaar se arms

DIEGROOT WIT ROOSDeurPieterFourie(HAUM-Literer), R18,95 + AVB

PUNT IN DIE WINDDeurHennieAucamp(HAUM-Literer). R16,95+AVB

Deur Johan Bruwer

ASjy na 'nbietjieliefdeop soek is, moetjy Hewers nie staatmaakop Hennie Au­'camp en Pieter Fourie se jongstetoneel­stukke nie.Hullesal jou koud laat.Fouriese "Die groot wit roos" en Aucamp se"Punt in die wind" praat albei 66r dieliefde, die een met teatrale gebare en dieander metserebrale spitsvondighede - maaralbeisonder'n sweemvan deernis.

"Die groat wit roos" is so laf soos sy naam- 'n melodramatiese mengsel van soetsappigheid,sado-masochisme en seksuele repressie. Ditvoel omtrent soos 'n Mills and Boon-romansegeskryf deur De Sade, met illustrasies deurTretchikoff.

Die karakters en gegewens is te kru oordreweom te oortuig, te verspot om selfs makaber tewees. 'n Geamputeerde, middeljarige rnanlik­chauvinistiese perdeteler sit egoisties in 'nrolstoel en toekyk hoe 'n reeks skelm en skynbaartraumatiese knippies uit sy seksuele verlede in'n rolprent nageboots word deur sy seun, 'nakteur wat bang is hy's 'n moffie omdat hyimpotent is by vroue. Die seun blameer sy pavir sy impotensie en wil die chauvinistiesevark in dierolprent "ontmasker". (Hy weetnognet nie sy ma, 'n non, is 'n nimfomaan wathaarself met 'n geselriem kasty omdat diebreker sy seun verwek het deur haar soos 'nhoer te behandel nie.)

Die pa word so onthuts deur die herinne­ringe aan sy seksuele eskapades (hy raak ondermeer versot op 'n ballerinase voet), dat hyskielik selfmoord wil pleeg, maar hy skiet perongeluk die ambisieuseregisseurvan dieprent,die enigste vrou war uiteindelik sin en vormaansy bronstige, maar fragmentariese sekslewekan gee.

Die probleem is dat 'nmens geen begrip ofsimpatie vir die breker Louis kry nie. Waaromwil hy homself skielik skiet? Kom hy agter sysekslewe is sinloos? Vir die leser het dit ewe

" min sin. Die seksuele insidente flits teatraalverby sonder om werklik 'n storie te vertel,

.sonderom te wys watter invloed die ervaringsop Louis het.

, Die seksuele fragmente-. die breker wat 'nreeks maagde ontmaagd omdat hy deur 'n ouer

, vrou ontmaagd is, en omdat hy altyd eerste wilwees - se weI ietsoor vervreemding. Maar diestuk bet 'n verwronge siening van vervreemding:dit word as iets romanties uitgebeeld. Om-tassdat die liefde mooi en kosbaar is omdat dironbereikbaar is, is 'n konsep wat net in dievalse bewussyn van die manlike burgery kanontstaan as verskoning vir die liefdelose be­nadering van vroue as verbruikersware.

Meer verfynd, veelvlakkig en gevat, maaruiteindelik net so corny, is Aucamp se "Punt indie wind". Dis 'n intellektuele komedie vol "injokes" oor die Westerse kultuur en subkulture.Aucamp gebruik twee stelle minnaars wat"gemodemiseerde" fragmente van Euripedesse "O!estes" opvoer om onder meer die span­ninge van 'n driehoekverhouding en die verval

van die Westerse kultuur te belig.Waar Fourie die onsinnigheid wys van 'n

chauvinis wat vervreemding as 'n geslagsprikkelbeskou, wys Aucamp die hulpeloosheid vanminnaars wat die liefde as 'n uitdrukking vandie Westerse kultuur beskou - en mekaar niemeer werklikkan liefhe nie omdatdie Westerse"beskawing" in duie gestort het.

Dieprul-drarnaturg Jack en sy sielsgenootShirley beskou die liefde as 'n kulturele opvoe­dingstaak: albei "bemin" hul ongekunsteldeminnaars deur hulle te inisieer in die burger­like konsep van "kultuur" - met plate vanTsjaikofski, afbeeldings van Van Gogh, opera­musiek en dies meer.

Jack besefdat die vervalle Westerse kultuur"n swak verwysingsveld is vir die liefde. Hy ,

,,gaan soek by die ou Grieke iets diepers om virsy minnaars(s) te se deur Euripides se "Orestes"oor te skryf, maar bereik net 'n kitsch parodievan die klassieke. In die moderne verbruikers­kultuur, se Aucamp skynbaar, is ware hartstogme meer moontlik nie, want dit het aile mens­like waardes tot 'n klug vervlak - Helena van

THE TRANSPORTEDA South African OdysseyFoto's deur DavidGoldb/att 'Teks deur Brendano/db/att enPhillipvan NiekerkAperture Books. Ptysnie vermeld.

DeurHansPienaar

WIT Suid-Afrikaners was nog altyd ver­beeldingryke mense, in so 'n mate dat hullenog nooit die werklikheid in die pad vandaardie verbeelding laat staan het me.

In die negentiende eeu het hulle gegloswartrnense is die kinders van Gam - die feitdat hulle "kaffers" genoem is, van die Ara­biese woord "kafir", was die bewys wat dieBoere se geleerde dominees aangevoer het,Toe die Gamskinders me so fIuks wou werksoos hulle mos me, is hulle in 'n stelselma­tige veldtog onderwerp, hoofsaaklik metdieselfde "scorched earth"-beleid wat dieBoere later in die Tweede Vryheidsoorlog soaan eie bas sou voel.

Toe Verwoerd sewe dekades later GrootApartheid begin toepas in gefragmenteerdetuislande, is 'n stuk of 3 miljoen mense een­voudig verskuif om werklikheid by ver­beelding te laat pas.

, Nou met Groot Apartheid aan skerwe,laat die tegn6krate hulle weer eens nie vanstryk bring nie, Deur maatreels soos die Wetop Onwettige Plakkery word die jongsteverdeel-en-heers-strategie koel en kalmtoegepas - die skepping van 'n psuedo-mid­delklas met permanente huisvesting teenoor'n honger, rnismoedige plakkersgepeupel wat'n permanente swerwersbestaan voer.

Die tuislande, wat almal verwag het"uitgefaseer" sou word toe selfs die Nasio-

'nale Party die geklikheid daarvan insien,speel in hierdie strategie 'n belangriker rol asooit te vore. Met beloftes van genoeg gronden dinge soosredelik goeie skole, is hulle dietrekpleisters wat die plakkers van die stedeaf moet wegtrek.

Hennie Aucamp Pieter Fourie

Troje het Miss Piggy geword, styi heers senderinhoud.

Die stuk interesseer net serebraal. 'n Menskan nie emosioneel betrokke raak nie, omdatdit 'n onmoontlike "suspension of disbelief'sou verg. Aucamp beelddieverbrokkeling vandie Westersekultuur naamlik uit deur 'n eklek­tiese vermenging van style - realisme, absurdetearer, komedie enklug - wat konstanteemosionele meelewing verhinder,

"Punt in die wind" laat 'n mens uiteindelikkoud omdat dit begaan is oordie lotgevalle van'n ideologiese konstruksie, "die Westerse kul-

En waar hierdie tuislande honderde kilo­meters weg van werk in die stede is, was ditweer eens geen probleem vir ons verbeelding­ryke beplanners nie. As die volk nie fietse hetnie, gee hulle busse,

Een van die resultate is die pendelaars vimKwandebele, wat elke oggend van halfdrie af .opstaan om werk toe te reis, en daneers na 'tien weer tuiskom. Die busdienste wat hullegebruik, kry 'n subsidie hiervoor wat percapita hoeris as die gemiddelde inkomste vandie "burgers" van Kwandebele.

David Goldblatt se foto's is waarskynlik'die beste manier om die verskriklikheid bier­van tuis te bring. Gewapen met 'n kamera,spesiale polisie-afloerfilm en 'n gordel waarmeehy sy hand aan sy voet laat span het virstabiliteit, het hy so 'n busrit meegemaak.

Ons sien die moeepassasiers in die donkerby 'n bushalte staan,die gedweenheid waarmeehulle die bus bestyg,die man wat 'n papiersakmet klere aan 'n vensterknop hang sodat hy sykop daarteen kan rus, diekakebene watlykofhulle wil breek van al die gaap, die doeke watdie passasiers oorhul gesigte gooi om die ryebusse agter hulle se ligte weg te keer, diemense wat eers die gangetjie volstaan, dan sit,dan oormekaar Ie, vreemdelinge in mekaar searms.

Goldblatt het hierdie foto's reeds in 1983geneem, en enkeles in verskillende uitstallingsen boeke gebruik. Die wereldbekende foto­graaf het egter eers weer behoorlik na dienegatiewe gekyk toe die inwoners in Kwan­debele in 1986 op groot skaal teen hul rege­ring in opstand kom. Toe hy ontdek dat diependelary nog steeds voortgaan te midde vandie ergste onrus tydens die Tweede Noodtoe­stand, het hy besluit om die foto's in boekvormuit te gee.

Brenda Goldblatt het met 'n paar pende-:laars gepraat, en ook 'n paar van die slagoffersvan die Imbokodo's, die Kwandebele-rege­ring se stormtroepe wat saam met die SAP(met die Weermag ook soms byderhand) 'nskrikbewind in die tuisland gevoer het.

Haar onderhoude is 'n deeglike seleksie,

tuur", eerder as oor werklike mense. Om tesuggereer dat die liefde net in die konteks vandie Westerse beskawing sin kan he, is verspot,indien nie burgerlik elitisties en reaksionernie. Kulture kom en gaan, maar nie die mensse vermoe om lief te he nie, anders was daarlankal nie meer mense nie. 'n Mens hoef jounie esteties te sit en verknies oor die vergangeglorie van die Westerse kultuur nie. Jy kan bydaardie deur uitloop en mense gaan liefhebloot omdat hulle mense is, en boonop altydmense sal bly.

Aucamp raak verskeie newetemas aan - diegesagshierargie tussen "hoof' en "onderdaan"in burgerlike seksuele verhoudinge, die aardvan die teater, en so meer.

Alles is in fyn webbe van die woord ver­weef. Die webbe roer en ritsel sierlik. Maargeen web vangjou vas me. Oflaatiets uitspringwat jou skielik byt nie.

IohanBruwer is hoofsubredakieur by dietydskrifDe Kat.

wat min ofmeer al die aspekte van diekom­plekse en gei'soleerde stuk geskiedenisaanraak.

Phillip van Niekerk se essay is eweneens'n deeglike stuk werk, wat vertel van dietotale vernietiging van die Ndebele-konin­kryk in 1884; die amperse slawe-arbeid wat

, die Ndebeles daama op die oorwinnaars seplase moos verrig, en die ontstaan vanKwandebele amper 'n eeu later.

Hy gee ook 'n deeglike oorsig van dieverwikkelinge in Kwandebele self, waarmeemin fout te vind is. '

As 'n klein puntjie van kritiek: VanNiekerk Ie myns insiens te veel klem op dieVerwoerdiaanse ideaa1as oorsprong virKwandebele. Feit is dat die tradisievaste '

. Ndebeles die enigste swart groep was watself gevra het vir selfregerende status - entoe ook die enigste "tuisland" was wat sydeure doelbewus vir alle groepe oopgegooi .het. '

Die ontstaan van die Imbokodo-vigilan-, tes was eintlik 'n aberrasie, en nie soos in

ander tuislande die logiese ideologieseuitvloeisel van apartheid nie - aanvanklikhet die SAP 'n hele klomp van hulle in dietronk gestop. Dinge het eers verander metdie noodtoestand, en die skrikbewind watdie SAP met hul "kitskonstabels" ondernnuwe polisiehoof begin voer het.

Van Niekerk se klem op die ideologieselaat hom die huidige vrede onderskat, enook die rol wat een of twee administrateursin dieSA-regering gespeel hetom die krisisop te los,

'n Mens kan net hoop dat die "commonsense" wat kop uit gesteek het, sal groei ensal lei 'tot die totale afskaffing van die tuis-landstelsel. -

Hopelik sal amptenare genoeg. van 'ngewete ontwikkel om agte slaan op 'n boeksoos Goldblatt s'n.

Hans Pienaar is 'n vryskUljoernalis endie samesteller van "Die Trojaanse perd",

Vrye Weekblad, 29 September 1989 15

Eerste vir jou.

GOUDSTORMLOOP7KRY'N SORGSERTIFIKAAT NOU!

DEf:/Nrr. " , "1EVVEp

, " R'fSGELD

SLEGS 3 WEKE OOR

en (indien uwll) neem deel in die GOUDSTORMLOOP, .

'n Miljoen wag om gewen te word en nog baie meer1ste PRYS R1 000 000 • 2de PRYS R100 000· 3de PRYS R50 000

4de PRYS R10 000 • 12 PRYSE R5 000· 100 PRYSE R1 000· 100 PRYSE R500• Belangrik 30% van totale kaartjieverkope indien die mikpunt nie bereikword nie

• Reels verskyn op die keersy van elke sorgsertifikaatINSKRYWINGS VERVAL: 21 ste OKTOBER 1989

OPENBARE TREKKING VIR 16 FINALISTE: 21ste NOVEMBER 1989FINALISTE KOMPETISIE:25th NOVEMBER 1989 (EERSTE NASIONALE BANK 300 000 PERDEWEDREN TE TURFFONTEIN)

-------'---------------'----------------.' ' ,.

STUUR ASSEBLIEF U DONASIE NA OPERASIE HONGER, POSBUS 31547, BRAAMFONTEIN 2017.. STUUR ASSEBLIEF NET GEKRUISDE TJEKS EN POSORDERS OF VUL DIE KREDIETKAART GEDEELTE OP HIERDIE VORM IN:

"'.JIMMYBARRYBOB

OM nEEL TE NEEM IN GOUD STORMlOOP 7ANTWOORD ASSEBLIEF HIERONDER.MERK DIE KORREKTE ANTWOORD MET 'N ·X· ,

, 1~ II 100 II 10

2. WAlTER RIVIER SKEI sum·AFRIKA AND ZIMBABWE?

VAAL II, LIMPOPO 11"--'-"-'-F-ISH-~

3. WAT IS DIE NAAM VAN EERSTE NASIONALE BANK SE OUTOMATIESETELLE~S?

1. HOE OU SAL OPERASIE HONGER IN 1990WEES? ,

'----_III---_II---I_DEBITEER ASSEBLIEF MYVISAIMASTERCHARGE/DINERS/AMERICAN EXPRESS

KREDlETKAAR'tMET DIE WAARDE VAN R ; :_ .

KREDlETKAART NR.BOEKE VAN 10 SORGSERTIFIKATE TEEN R90 PER BOEKSTUUR ASSEBLIEF

VAN

ADRES

VOORlETIER

POSKODE

TELNR.

TElKODE

MERK ASSEBLIEF MET 'N (XI INDIE VAKKIE r.;-]~

OF UWIL DEELNEEM AAN GOUDSTORMLOOP 7. ~~

,STUUR ASSEBLIEF SERTIFIKATE TEEN R10,OO ElKOF R90 VIR 10

]vw HANDTEKENING ., " VERVAl DATUM ,......................... '

16 , Vrye Weekblad, 29 September 1989

I,

MENSE

Boesak: gereformeerd en bevry

" .:

(' ...

"",, ,~ .

wees'l"Eending waaroor ek baiebly is,

isdat al verdwyn ek more van die. toneel af, sal die geed nii: in die. modder vasval nie. Daar is 'n hele

nuwe generasie met 'n nuwe teolo­giese basisenvisie.Hullesal dieding .dra."

LutherBoesak beywer hom vir 'rr ware

nie-gewelddadige versetbeweging."Nie net in die algemeengeweldloossoos die UDF nie, maar met spesi­fieke veldtogte in die Ghandi- enMartin Luther King-tradisie,

"Geweldlose weerstand is niebloot'n strategie nie, dis 'n oortuiging. Ekhet nag altyd geglo dat die Suid­Afrikaanseregering baiegelukkig souwees as ons hulle met gewere in diestrate sou probeeraanvat, want dft isdie een ding wat hulle klin doen. .

"Die stryd moet so gevoerworddat dit duidelikis wie die niorele regaan hulle kanthet. Maar dit bewysjynie nie netdeurdit tese nie, maarookdeur jou opjrede." .

Weens sy vaste geloof in 'n nie­rassigeSaid-Afrikabeskou hy homself

. as 'n verenigendefaktor in die stryd.Oar sy rol as politieke leier in die

·toekomsis hy minder seker. "Op dieoomblikbeskouek my politiekemagas tydelik. Dis nie my besitting nie.Ek koester dit ter wille van ander,

,

. .. UNIVE~1TE1T VAN KAAPSTAD

.'Ef:l Afrlkaanse~ Hulpprogram:

Deelfydse Dosenf ,Aansoeke word Ingewog van persone wafge- .'kwolmseerd en ervare IsIndieaanbled vanandersleunlngsklasse InAlrlkaans opeeme­Jaarsvlak. Von die posbeklellr sol verwog word .om 5 les-ure per week woar te neem Innoue .samewerklng met ander dosente van dIeAfrikaans I-kursus en om dienOdlge naslenwerk'tedoen, asook omkursusonlWlkkeling teondemeem. 'nAanvankllke aanstelling vtr"1IJaar word beoog.Dlensaanvaardlng: Januarle 1990.SOlarls: Aanvankllk R1 000per maand.Aansoekers meet 'ncurriculum vitae endiename enodresse van drle referente ulterllk op18Oktober 1989 voorlfaan dieDepartementshoof,[)epartement Afrikaans en Nederlands,Unlversltelt van Koapstad, Rondetiosch 7700,van wleverdere InllgI1ng bekom kan word.Aansoeke word oorweeg angeag die geslag, rasofgeloof van die oansaeker. .

, C88S23I9IllR

LiturgieDaar is 'n tasbare vriendelikheid

in syBellville·gemeente. Hullegreetmekaar met die hand en sing met

die Belydenis vim Belhar . waarin . oorgaweuitdie nuweboek. Boesakapartheid onteenseglik as 'n dwaal-", en sy mede-leraarshet ook 'n nuweleer en sonde verklaar is en waarin deelnemende liturgie in hul ere- :'dit teologiesbevestig worddat God dienste ingevoer. .'Hom op 'n besandere Viyse aan die ."Ek haat kerkdienste war pre-kantvan die onderdrukteskaar- het sies 'n uur duur. In ons gemeente'n verdere wig tussen moeder- en . kan nagmaaldeesdaetwee uurlankdogterkerk gedryf. aanhou. Daar is eers gesteun en

Sinodes gekreun, maar nou kla niernandmeer nie."

"Dit is ongelooflik wat oor net As hy dan so 'n onverdraag- ,drie sinodes gebeur het, " vertel hy , saamheid met die gewoontes vanopgewonde."Jy sal dit net verstaan 'die kerk het, waarom het hy a! dieasjy die Sendingkerk voor die tyd . jare in die kerk gebly'lgekenhet.Met 'n wesenlikeongere- "Toe ek wou weg, het Beyersformeerde pietistiese teologie het Naudemyvandiebesluitlaatafsien.diekerknetmooiniks metdie Suid- Hy het toe vir my gesedat diekerkAfrikaanse situasie te make gehad bevrymoet word. Mense soos jynie. . wat sien wat hier moet gebeur, het

"Kyk na ons Sionsgesangeboek. 'n verantwoordelikheid om in die .Nege nit die tien gesange jaag jou kerk tebly.Disj6ti mense, j6ukerkmet'n vaart hemel toe. 'n Mensmoet . hiermoetjy werk,"het Naudeaannetvasskop ense ek weieromnoual hom gese..hemel toe te gaan,Here. Is daar nie . Diskriminasieiets wat ek hier kari doen nie," seBoesak met tipiese skerp humor. En dis wat hy gedoen het. Vir

Hy hetonlangs 'nnuwesangbun- Boesaken mede-stryders teenapart.del saamgestel, want daar is maar heid in die NG Kerk-familie is die

· min Sionsgesange wat by 'n preek beplandeeenwordingvan die Sen-oor geregtigheidpas. "n Erediensis dingkerken dieNG Kerk in Afrika·'n geheeL Diepreekmeet gedraword' die hoogtepuntvan 'n stryd om diedeur dit war jysing en bid." kerk van diskriminasie te bevry.

Elkedagbeweeghulle 'n stap naderSing aan die stigting van 'n verenigde

· Oor die feit dat die Sendingkerk gereformeerde kerk.· niedieselfdegesangeboekasdie wit' r_~so;u;s=vro;;l;in=di;'e;k;er;k;dan=;v;ervu;;;;l;;;;;;;;;;;::;;=:;:;;;;:;;;;;;;;;;~kerk het nie, skerts hy: "Dit wasmaarnet nog 'n vorm van apartheidin die kerk. Ons kon mos nou niegaan staan en sing wat witmensesing nie." '

Nie dat die wit kerk se psalm engesangeboekvir hom die antwoordis nie. "Die woorde is mooi, maar

, die wysiesweerspieel 'n swaarmoe­digheid en 'n 500rt van trapsuutjies­diens wat nie by die lewensblyheid'van my mense pas nie. Maar witmense se swaarmoedigheid spruitnatuurlik uit die politiek wat hulle

,bedryf."Dis 5005 daardie swart toga wat

lykof jy gedurigin rou gedompelis .en jou verbiedom te lag.Waarisdiehandeklap endie dans voordieaange~sig van die Here waarvandie Bybelpraat'l"

IngeklimSou hy dit wou keer'lIn 1978 het hy die·Boesak·faktor

vir die eerste keer op 'n sinode vandieSendingkerk laat geld.Hy sa!niedie sinode ooit vergeet nie. Hy het 'ingeklim 'en gepraat teen die

· geknegtheidvan die kerk.Hullewas 'nklein groepiewataan

die fondarnente van die kerk begintorring hel Drie sinodes later genietdie klein greepie die meerderheidvan die kerklidrnate se steun.

'n Mens kan die 1986-sinodeas 'npersoonlike oorwinning vir Boesak .en 'n keerpunt in die kerk se gesIQe. ,denis beskryf. Die aanvaarding van

en die onderdruktes is. Sy was "nweduwee en ons was wese, Sy het 'geweet God sal reg doen." '

Gemeetaan sy hoe prafiel, tuisenintemasionaal, het Boesak as Mo­derator van die NG Sendingkerk,as 'president van die Wereldbond vanGereforrneerde Kerke, en beskerm­heervan die United Democratic Frontdie tagtigerjare sy dekade gemaak,Agt ere-doktorsgrade en ewe veeltoekennings is 'n aanduidingvan diebuitelandseerkenning wathygeniet.

Maaroor diepolitiekgaan Boesaknie stilbly nie. "Ons leiers word indiegevangenis en buitedielandsgrensegehou.Intussen moet mense bier 'nbepaalde verantwoordelikheid aan­vaar, en dit doen ek," se hy. Met diestigtingvan die UDF in 1983ishyaseen van veertien beskermhereaangewys.

AantygingsOor aantygings dat hy sonder 'n.'

politieke mandaat optree, skud hy• netsykop. "Diemensehetmyhierin

'n posisie geplaas wat ek nie gesoekhet nie,Toe ek in 1976 teruggekom.het, het ek nie naastenby geweetdatdinge so sal verloop nie,"

Al war hy in Said-Afrika wou .komdoen, was om metjongmensetewerk. Hy was dus bly oor sy aan­stelling as studenteleraar. Maar van

· die oomblik wat hy op daai tafeltjiein diekafeteria teen die ongeregtigheid

.van die Suid-Afrikaanse .politiekuitgevaar het, was hy polities mee­gesleur. "Dit was asof my lewens­loop eenvoudig uit een rivier in 'nander, veel breer en sterker stroomgeplaas is. Ek kon dit nie meer keernie," se hy..

Elsabe Wessels

DIE21-jarige AllanBoesak isin1968 in dieSendingkerk gelegi­timeer. Agt jaar later op 'nplastiektafel in die studen-.tekafeteria van die UniversiteitvanWes-KaapJand het hysyeerste"politieke" toespraakgemaak. Ditwasna sesjaar se teologiese stu­diesinNederlanden'npaarwekena die uitbreek van die Soweto­opstande., In dieagtjaarhetdiejong Boesakas 'n predikantin die "bruindogter­kerk" die ware stand van apartheid'in die wit Moederkerk en diegeknegtheid van die "dogterkerke"aan die lyf gevoel. In Nederland,waarhy 'n doktorsgraadindie teolo­gie ontvang het, het hy finaal diebevrydendegereformeerde kerktra­disie ontdek.

Die gereforrneerdheid wat hy inKampenen Amsterdamontdek het,was werelde verwydervan die kolo­nialekerktradisies wataandie teolo­gieseskoolvandie NGSendingkerkaan hom gedoseer is, en wat "net 'ndominee"van hom wou maak.

"Dit is juis. die gereforrneerdetradisie watmy nie toelaatom net 'ndominee te wees nie. Dit spreek uitdie geskiedenis van gereformeerdeteojoe wereldwyd, Mense soosCalvynhetpolitiekeriglyneneergele.Abra­ham Cuyper, ook 'n gereforrneerdedominee, het 'n politieke party ge­stig en eerste minister geword. Huloptredewasduidelikin ooreenstem-

.ming met die vetantwoordelikheidvan die gereformeerde Christenvirdie skepping van 'n wereld waariniets van die geregtigheid van Godgesien moet word," se hy.

NG KerkDie gevolge watdie vertolking

vir die kerk binne die Suid-Afri­kaansekonteks, maak datBoesaken'leiersfigurebinnedie NGKerkskerpmet mekaar verskil.

Vansy"witbroers".seBoesakdathulledie gereformeerde tradisiemetopset verdraai. "Veertig,vyftig jaargelede het die Suid-Afrikaners 'nandertaal gepraat.Die helftevandiepredikante was sosialiste. Toe wasdie Afrikanerop sy eerlikste. Maarsedert die Afrikaner politieke maggekryhet, het hy een van die oneer­likste mense ter wereld geword."

Ook buite die wit kerk word hyskerpgekritiseervirsy "dubbelerol".Kabinetsministers het a! mindervleiende uitlatings oar sy rol as"opstoker" .gemaak,

Die feit is: Allan Boesak is om­strede- hetsyopdie preekstoelofdiepolitieke podium. Sy trefkrag Ie indie gebruik van die woord, en sywoorde het die gewoonte om sytoehoorders aan tevuur of teontstig.

Jare reeds begroet aktiviste syteenwoordigheid landwydmetvurigedreunsang:"Boe-sak,Boe-sak,Boe-sak ..." .

Noemsy naam in die witpolitiekendie witkerke,en diebloeddrukkeskiet die bloute in. Volgens hulledwing hy politiek op die kerk aft

Lewe"Dis mylewe," se Boesakoor sy

rol as predikanl"My politiek is gewortel in my

geloof. As ek nie die geloof gehadhetnie,wasekheel waarskynlikooktebangomteenongeregtigheidoptestaan."

Hy glo die kerk en politiek isonskeibaar"van kleins aftHy het in''n diep gelowige huis en aan dieverkeerdekantvan apartheid groot·geward. "Ek het nooit die kerk ofgeloof bevraagteken nie. Want myrna se invloed het sterk gegeld.Myrnahet instinktiefgeweetdat God 'nGod van geregtigheid is en dat HydieGodvandie~eduwees. die wese

VryeWeekblad, 29 September 1989 1'7'

"--

MENINGS

Vrye Weekblad se kunsredakzeur,CHRIS DUPLESSIS. verlaatonsaandieeindevandiemaandom byCityLate-Tydskrif te gaan werk

Dirk Winterbach is 'n lektor inSosiologie aandie UniversiteitvanWes-Kaapland

Chris du Plessis

19

,,!~~:.

kleinlike druk aangevoer word, is' :.·'vorendag gekom: "We are a non­OOt "ons nieindiesaakgekenis nie".-'v"::~exist organization baisedin favour

Maar toe Vrye Weekblad se re- ofwomen."Oorsulkesnertkandaardakteur, Max du Preez, tydens die nog gegiggel word.Grahamstadse Fees-sage insyhoofar- Maar as' die gekarringoor kul-tikelvrawiediemense noueintlik is ' turele-geurrillas (eerder as "werkers")enwathulle magte behels, was heel- te erg word en jong kamerade op-wat "progressiewes" hewigontsteld. staanen stellings maak soos: "Even

Ons wilweet wiejulle isoumaat{s). in a post-revolutionary South AfricaEnwie julle diereggunomoordele we will see to it that only post-oordiekunste uittespreeken beslui- revolutionary material is staged," moette namens die volk te neem, Wat 'n mens begin worry.doenjulleomdie kunstenaars werklik Neewatl Beveg BlesBridges tente help - pensioenskemas, mediese alle koste. Maar wat kultuur betref, ,fondse..? Mag iemand wat nie ure ' moetdiegemeenskaplikestrydeers-lankkan sit en knetter oor Marx en tens teen sensuur wees - op alleEngels segeskrifte niemetjulle kom vlakke.dn 'n demokrasie mag elkepraat? Waar IS julle!? kleinlike, arrogante neo-Nazi en

Te midde van die nuwe gier om ongemaklik entoesiastiese revolu-"kultuurorganisasies" te stig, hetdie sionere kwaaijong sy se se (solankWCCC (Western Cape Cultural hynetniete aggresiefwordnie-danCongress) verlede jaar met die vol- wordhy gemoer).

, gende konstitusionele uitlating Endie publiek sal self 'n oordeelvel. Dit is miskien idealisties, maardit behoort die basiese oogmerk tebly.

Deurfasciste vandieverhoog aftehou, wordons hier byVGVBNFOY- Verskuilde Gooiers Van Bierbot-'tels Na Fasciste Op die Verhoog ­vanons basiese demokratiese regteontneem.

"marshalls" watprotesaksies ordenen koordineer, die Britse Bobby,ten beste 'n ware geregsdienaar.(In teenstelling met die berugteBritse"Special Patrol" - bulterriers 'met pette op). Untag wat metswierige sketeen al 'nvredesmagis.

Besonders in die geval, is datRockmanen Manuel merkwaar­dige resultate bereik in 'n opset .waar die staat se gebrek aan le-

bekamping en beveiliging. gitimiteit saarngevat word in dieMin wit Suid-Afrikanersweet persoon van die polisiebeampte.

regtig aan hoeveel geweld die ManuelenRockmangaannog ,townshipbewoner blootgestel is. baie frustrasies beleef. Dalk nogDie behoefte aan veilige ge- meer as die onkreukbareSerpico.ineenskappe is waarskynlik 'n Daar gaan kritiek wees vanonderskatte komponent in poli- regs en van links.Laasgenoemdetieke versetaksies wat dan met ' gaanseerdermaak, want dit gaan .selfs feller geweld ,deur die uit die gemeenskap kom - daar 'onluspolisie begroet word. sal gese word die twee offisiere

,Soek mens 'n sinoniemofpre- bevraagteken slegs die onluspo-sedentvirdieonluspolisie.kanjy . lisie se wanpraktyk, en nog Diegaan kyk na sogenaarnde "crack, die stelsel watdiegeweldin swangunits" wereldwyd, in Suider-Af- wil hou nie, "rika ' na die Selous Scouts in Tog spreek hulle optrede vanRhodesie; die valskermbataIjon; 'n vasbeslotenheid op die Kaap-die Recces; Koevoet en ander ste Vlaktedat sosialebeheer,mis,taakrnagtemet spesiale opdragte daadbekamping,-voorkoming enen tegniekewaarvanons weet(of beveiliging teruggegee moet wordnie weet nie).: aan die gemeenskap.

Uniek van die onluspolisie is Deur hul se die streek NEE virdie mate waartoe hul opdrag op kragdadige politieke beheer deuropenbare massaprotes gerig is. - elite-eenhede watnogmeervrees

Wat hulle gevaarlik maak, is en woede wil inmoker,diekonsepsie vanprotes waarmee Dis stelligeenvan die kragtig-hulle in die 'veld gestoot word. ste, mees effektiewe verset-

.Dis een watverset,as sodanig,as, stellings watvandag deur beskik-wetteloos, chaoties, aangespoor bare kanale gemaak kan word.deur belhamels en agitators de-finieer.

Presedente vir die rol watManuel en Rockman' op hullegeneem het, is die UDF se

vandie spektrum?Sedert die"selektieweboikot" die

nuwe"buzz"-woord in progressiewekultuurkringe geword het, word die

, verwarring oorwatkosjer is ofniealhoe erger. Die paranoia, burokrasieenself-belangrikheid vier opdieselfdemanier hoogty, Almal wil'n Yinger indiepaaihe. , ' .

Honderde kleinorganisietjies iaathulle stemme hoor. Maar alma! werknatuurlik enpraatnamens die"groterorde" wattotdusverredelikonsigbaaris (vera! in die buiteland).

Fawo (Film and Allied WorkersAssociation) het onlangs daartoebygedra datrolprente soosTheSticken Quest forLovevandieLondensefilmfees-program afgehaal is.

DieTransvaal se Interim CulturalDesk (BDB) dreig elke jaar om dieGrahamstadse kunstefees te boikot.Een van die redes wat vir die soort

en lewenswilbeskerm.En met 'npolitiekebestel wat so 'npersoonkan bekragtig om dit te doen.

Die onluspolisie is juis diefaktorwatdie huidigestaatuitersverdag maak as dit by laas­

. genoemdekom.Dis tog sekerlik vir swarten

bruingemeenskappe duidelikdatdie-staat meer belangstel in dieonderdrukking van protesmet dieonluspolisie, as in misdaad-'"

Almalwil .,n vingerindie kunspaaihe

intelligensie beledig word.Het die destydseInligtingsburo

byvoorbeeldwerklik gedinkselfsdiedomste jafel uit die Noordelike dis­trikte kannie deur 'n simpel pogingsoos die "Towards a Brighter Fu­ture'l-liedjie sien nie? Ofwie hetwerklik gevalvirdienaiewe,kwasi-

. revolusionere gespoeg en geproesvan die hartbloeiende protesteater­gier?

Diemeeste burgers (veral diewatonder Christelike Hoer Onderwysdeurgeloop het) is bewus OOt dieburokratiese wurggreep vandiestaatopdiekunstebevegmoet word. Dat

,daar geenplek vir die idiotiese engvisie in 'n groeiende kultuur is nie.

Vir die vreesbevange burokratekanons 'n finalewoord oor sensuurgee: NIEMAND is nog DOff werklikGEDWING om 'n kaartjie te koopom 'ri "gewaagde" (polities of por­nografies) vertoning byte woonnie.Enasjy nie jou volkvertrou ofsoosverantwoordelike, volwasse burgersdie keuse gun nie, sal hulle nooitverantwoordelik of volwasse wordnie.

Buitendien, asmense op'nsekerewyse "gestimuleer" wil word, salnikshulledaarvan weerhou nie. Almoet hulleoorseevlieg - soos baievandiebogenoemde burokrate...

Maar kan hierdie versmorendehouding deur 'neweengideologie indie praktyk beveg word? Wat vandie "beperkings" aan dieander kant

wone polisie, wat sedert diesewentigerjare al minder bekrag­tig geraak het om misdaad tebekamp.

Oorbelading van individueweens personeeltekort was maareen faset hiervan.

Intussen het 'n gedyendeonluspolisiebaie daartoe bygedraom die lewens van die gewonepolisie in die townships ingevaarte stel.

Dieonluspolisie het indienaarn" van die SAP met kenmerkende

TotaleOorgawe opgetree.Ek sougraag wou weet hoeveel van diepolisie-personeel wat die laastevyf jaar in politieke onrus doodis,onluspolisie was.Ek raaidis 'nminderheid.

Sedert die vorige dekade al isdie Onluspolisiedie Mag se be­dorwe,voorgetrektekind watdieres van die familie se posisiekompromitteer. Dikwels tot diedood toe.

As mense in Mitchell's PlainopRockmanse versoek vreedsaarnuiteengaan na 'n protes, wys ditdat daardie gemeenskap Die anar­gisties,.wetteloos wil wees nie.Dat hulle kan identifiseer met tnstaatsamptenaar wat hulle regte

KULTUURin onslandword'ngrap., Nie noodwendig weens die ge­

halte van die kunstenaars of hullewerknie(want onsheta!bewysonsbeskikoordiebeste terwereld), maareerder weens die druk van beidelinks en regs om die kunste ("kul­tuur") te beheer. Endit deur Suid­Afrikaners wat nie eens regstreeksbydie kunste betrokke is nie.

Die onkundige, self-belangrikegeskanel namagendiegepaardgaandegemors wat daaruit spruit, lewer 'nsnaakse spulletjie op.

Beide die regering en die pro­gressiewe groepe het ondek dat"kultuur" (algemeen aanvaar as diekunste en sport), 'n gedugte propa­ganda-wapen is.Albeiwil deur middelvan sekere kodes en simbole diewapen tot eievoordeel inspan.

Ditmaakniesaakhoe mens daamakyk nie, beheer is sensuur. Ensoos

:.:>

"GENERALLY speaking, thedi­vision between the SAP detec­tives and the Riot Squads are thedifferences between local polic­ing and the para-militarywing ofa State task force. In a sense, the

,policing apparatus is divided,against itself. But this is no con­solation for those whooppose it,because in the last analysis it iscemented together by the ideol­ogy of Total Onslaught,"skryfDon Pinnock in 'n studie oorbendes. (D Pinnock, The Broth­erhoods, DavidPhillip.Kaapstad:'1982)

Die gebeure rondom luit Gre­gory Rockman en syondersteu­nende bevelvoerderkol JohnManuel, dui daarop dat bo­genoemdeverdeling dalknou opdie spits gedryf mag word.

Die redes vir veral Rockmanse geloofwaardigheid, selfshelde­vereringinMitchell'sPlain,moetnienet in sy charisma, moed ofwelsprekendheid gesoek wordnie.

Rockman se kritiek op dieonluspolisie verkry juis so 'nsonderlinge krag omdat hy dieprioriteite van die "gewone"po­lisiepersoon vooropstel: misdaad­voorkomingen -bestryding.

Hy besefkennelik dat arbitra- .sieen onderhandelingdeel isvan'n ware geregsdienaar se amp.Daarom is hy een van 'n skaarssoort.

Daarenteendeelhyin diefrus­trasies en gevare waaraan diegewone polisiemens veral in dietownships blootgestel is.

Die skep van 'n taakrnag virpolitieke beheer (die onluspoli­sie) was ten koste vall die ge- .

altyd isdiekunstenaarsindiemiddelvan diebelaglike spektakel vasgekeer,

, Ashulle huleerlike menings oorons. land lug, word hulle vervolg. As

hulle, volgens die progressiewebewegings, dit nie goedgenoeg asvrorne "kulturele-guerrillas" doen nie,word hulle vooruitgang as,kunste-naars gestuit, '

Voorheenwas ditmeer eenvoudig.Die "wapens" wasdeursigtig, mak­likdefinieerbaar. Endiepubliek hetmaar magteloos sit enkyk hoehulle

YryeWeekblad, 29 September 1989

Kraalmis tussenboerseun se tone wys

------~----Vrye Weekblad plaas aile briewe wat nie die wetoortree of lasterlik is nie, mits die korrespondentse naam en volledige adres bygevoegword as Inskuilnaam gebruik word. Diezedakteur behou die

reg voor om briewe te verkort. Skryf aan: DieRedakteur, Vrye Weekblad, Posbus 42637" ..

Fordsburg 2033. ~

Vervolg op bladsy22

My man se ek sal net so oneerlik as 'nNasionalis wees as ek nie skryf nie. Nouskryf ek maar dadelik.

Sien, ek het so rukkie gelede vir 6maande op Vrye Weekblad ingeteken. Ek 'weet nie presiesmeer hoeveel ek betaalhet nie, maar so ver ek weet nie genoeg virlugpos nie. (Ons ontvang die koerant perlugpos.)

As dit julle gawe rnense se bydrae totdie opvoeding van ons arme studente is,vergeet dadelik dat julie iets van my ge­hoor het en aanvaar ons opregte dank.

Ons is net bietjie bekommerd - veral najulIe so baie vir die liksens moes betaal.Verder weet mens nooit wanneer Stoffel'en kie hulle vir julie wip nie en dan kry onsdalk 'n rekening. (Wat ons nie kan betaalnie.) ,

Nodeloos om te se is dit heerlik omVrye Weekbladso vars te kry en onsgeniet dit werklik! Dis omtrent ons enig­ste nuusmiddel van die huis af - uitgeson­der die "Burper" wat maande laat in diebiblioteek verskyn en in elk geval niksnuus bevat nie.

Veral Brolloks is my "hero".'

So: as julle spaarvarkie dit kan bekos­tig. Doen gerus so voort. (dan wen ek ook

, soinmer die argument met my man.) In­dien nie, stuur maar bootpos (Sug!)

Nogmaals baie dankie vir die lekkerlcesstof! (en groetnis van al die boere(?) inIngeland.)

'n Nuwe naam vir FW het ek nie, maarek dink die liedjie pas by PW:

Eensame krokodil.

"Ek is 'n eensarne krokodil ­mense kyk vir my en gril.

Ek soek maters hoog en laag,

maar almal se ek vreet te graag!"

Melanie Verwoerd van Oxford,Brittanje skryf: '

Vars koerant

Lae profiel asseblief

Amy Thornton, die voorsitter van dieKaapse Dernokrate, skryf:The past few weeks have seen a variety ofanti-apartheid protest actions throughout thecountry. With hindsight, these episodes can 'be.seen as falling into two distinct catego­ries: those characterised by, conflict and in­jury and those which were peaceful and

• orderly throughout.

Without exception the former categoryall involved vigorous police intervention.We refer here to the Strand/Bloubergstrandbeach protests, the Cape Town Women'smarch, the march to Parliament and activi­ties in the townships.

At the latter type, seen in the SaldanhaBay and Durban beach protests, and the Cape

,. Town, Johannesburg and Pretoria marches,the police kept their distance or were invis­ible.

The conclusion to be drawn is obvious: ;people plus police equals violence; peopleminus police equals peace.,

The Mass Democratic Movement' hasdisplayed the most rigorous discipline when­ever the police have kept a low profile. Theuse of excessive force on the part 01' thepolice in the communities has even beentestified to by a serving officer, Lt Gregory,Rockman and 40 of his colleagues.,

We trust that messrs de Klerk and Vlokwill continue the policy of maintaining a lowprofile at protests of a peaceful nature. Wehave already experienced a taste of what theconsequences will be if they do not.

JJ Uys van Pietermaritzburg skryf:Naaanleiding van Die week in die nuus(Vrye Weekblad, 1 September) net die vol­gende: As Seven Oaks naby Harrismith is,dan is Pofadder naby Hongkong. "

'n Vuur wat s6 ver kan voortwoed, moetin die Guiness Book of Records opgeteken 'word!

Daz Vedanya!

Groot vuur

HJ Schutte van Stellenbosch skryf:As minister Adriaan Vlokmetsy swart hoedop die televisie verskyn, kry ek altyd dieindruk van 'n goeie ou boerseun wat dit togso goed bedoel en sy bes probeer.

Maar gedurende die afgelope verkiesinghet die kraalmis tussen sy tone regtig gewys.Onthou u hoe hy Tiaan van der Merwe optelevisie gevra het: "Is jy dan bang virhulle?" Bedoelende die bree demokratiesebeweging.

Die stoere ou boerseun was van plan omons kiesers te wys hoe 'n plaasklong 'nstewige vuishou kan plant! Kragdadig sien!Toe word daar by die Strand enBloubergstrand, volgens die goeie ou boere­tradisie, 'n stewige vertoning met die sam­bokke gelewer.

Gelukkig het daar 'n bommetjie erens op ,Bloubergstrand ontplof, sonder om skadeaan te rig, wat as ekskuus kon dien. (U salonthou dat Vander Merwe aan die boerseungess het dat hy graag sou wou weetwie noueintlik die born daar geplaas het. Terloops,toe die polisie die film Cry Freedom gekon­fiskeer het, was die rede wat genoem wasook so 'n onskadelike bommetjie wat by 'nbioskoop ontplofhet. Gerugte is dat die filmnie juis 'n vleiende beeld van ons geregsdie-naars gee nie.) ,

Hoe dit ookal sy, die kragdadige verto­ning het eintlik nerens byval gevind nie.Selfs ledevan die polisiemag het beginpersverklarings uitreik, en wat eintlik virhome consumption bedoel was, het in die,buiteland opslae.gemaak, '

Maar hoe moos 'n boerklong dit nougeweet het daar waar hy agter die ou kraal­muur staan en die vlaktes bespied? Diebuiteland? Waar is dit en wat kan hulle doenwat ons nie met kragdadigheid kan regstelnie?Is ons dan bang vir hulle?

Maar die baas van die plaas moes waar-, skynlik 'n paar woorde gepraat het, want ekhoortoe nou die aand op televisie dat hy onsflink riot squad op die Skiereiland vertel 'nglimlag is partykeer beter as 'n knuppel endat daar 'n akademie gestig gaan word waarhulle die glimlag kan oefen.

Ja, ek onthou toe hoe Louis Ie Grange op'n keer op die kassie verskyn het en se "hyhet net kom kyk wat die manne op Uiten­hage doen". Toe wonder ek of daar tog niemiskien erens ook 'n voorsitterstoel oop isvir dieboerklong nie.

Nog polisie-hardhandigheidGee FW 'n kans. Hoeveel keer het ons dit nie dielaaste paar maande gehoor nie?

FWhet nou 'n kans. Watmaak hy soverdaarmee?Nadat hy verskeie voorbeelde gesien het van hoe

vreedsaam protesmarse kan verloop, verbied syregering die vrouemars in Pretoria. En pleks van 'rustig verloop soos die optogte in Kaapstad en

_Johannesburg, vloei die bloed.FW het die voordeel van luit Gregory Rockman

se getuienis oor hoe die polisie optree as hulle niefyn dopgehou word nie. Wat het die De Klerk- .'regeringdaaraangedoen? 'n Interne ondersoek ge­las wat nou joernaliste dagvaar wat oor Rockmangeskryf het.

En toe gebeur dit alles weer laas Saterdag: poli­siemanne wat hulself te buite gaan en oormatigegeweld gebruik. Kom daar nou 'n interne ondersoekdaarnaook?

Die polisie se vriendelike houding teenoor diever-regseskollies op Kerkpleinwat methul walglikerassisme en selfs geweldpleging teenoor swartomstanders verhoudinge in Pretoria 'n paar jaarteruggesit het, vertel 'n onstellendeverhaal van wieen wat ons polisiemag geword het.

Hou op praat van versoening en vrede en de­mokrasie, rnnr die president, en gaan 'n slag oor totaksie. "

Jou mooi woorde begin alteveel soos 'n vioolspe­lery klink terwyl die landbrand.

Die aanbouding en marteling van honderde van huleie lede deur Swapo as sogenaamde "spioene" - endie dood en verdwyning van dosy'R,"''ran hulle - gee'n mens koue rillings. ')V ' , :.

Watter tragiese pad om te l&bp1iii 'n eens trotseorganisasie wat sedert 1959 veg vir vryheid enonafhanklikheid van Afrika se laaste kolonie.

Die houding van verskeie van die gewese aange­houdenes word deeglik in die uitgawe van VryeWeekblad geillustreer: ons het nie "gedraai" nie;ons glo nog in waarin ons altyd geglo het. Maar ietsmoet aan die leierskap gedoen word.

, , Geen beskaafde mens - selfs die wat oor die jareSwapo sterk gesteun het - kan help om bekommerdte wees oor die toekoms van Namibia onder 'nSwapo-regering as daarna hul onlangse rekord vandemokrasie en menseregte gekyk word nie.

Die leierskap onder Sam Nujoma is besig om dieprobleem te vererger deur die optrede te verdedig ofte ignoreer. Daar is geep sigbare teken dat hullebekommerd is oor die effek wat 'n vervreemdingvan intellektuele en die verslegting van gevoelenstussen starnme op die toekoms van die land kan henie - of 'n gebrek aan intemasionalevertroue op dietoekomstige ekonomie nie.

Daar is net een stap wat die Swapo-leierskap noukan neem: 'n volledige, onpartydige ondersoek metvolle getuienis deur die slagoffers oor wat met hullegebeur het en wie daarvoor verantwoordelik is.

Eerste in die beskuldigdebank moet staan die,Slagter van Lubanga: Solomon Auala, hoof vanSwapo sesekuriteit watin bynaelkeverslag genoemword.

Maar die betrokkenheid van die Swapo-leier,Sam Nujoma, en senior leiers soos Hidipo Ha­mutenya moet ook ondersoek word., En dan moet Swapo daadwerklik optree teen die

skuldiges, en by die slagoffers apologie aanteken enom werklike versoening vra.

Eers dankan Namibia met sy kop omhoog syplek in die gemeenskap van nasies inneem.

"Terwyl ons nog besig was om weg te slap, het poli­siemanne met knuppels ons bestormen begin om vandie vroue in vangwaens te laai." - 'n Deelnemer aanVroue teen Verdrukking se protesoptog na die uniege­boue.

Heksejag

YryeWeekblad

"Die Polisie sal nooit gewelddadige optrede goedpraatnie." - Brig Leon MelIet, perssekretaris van die minis­ter van Wet en Orde.

" Apartheid is in die laaste vyf jaar van sy tragiese enperverse bestaan."- - Jail Steyn, voorsitter van dieStedelike Stigting.

So se hulle

"As daar moeilikheid is, moet die vrouens en kindersna Oom Paul se standbeeld gaan en die mans sal 'n kringin die vorm van 'n wawiel om hulle vorm." - 'n AWB­leier by die betoging op Kerkplein.

D,

-,...

20 Vrye Weekblad, 29 September 1989

MENINGS

(

nie.Die volgende oomblik kom 'n

twintig stuks jeugdiges ewe vrolikom die draai getoyi-toyi, op in diestraat, en verdwyn in die.rigtingvanWeststraat se taxi-staanplekke.* Brolloks wou eers vir Vlok bel enhoor of die lotjie darem verlof gevrahet, maar John Vorster-plein is netam die draai, en ons wil graag hierrapporteer (noodregulasies en al) datdie optog vreedsaam geskied het endatdaar geen polisie-inmenging wasnie.

'n Blinkkop-wet vanTransvaalLaasweek het Brolloks al beginwonder of FWdalk weI 'n paar vet­anderinge aangebring het, Dit wil .nou al meer so lyk.

BrolIoks vemeem op goeie gesagdat die banket vir die inhuldigingvan die nuwe staatspresidenteen met'n verskil was. So 'n banketkos sowatR60 vir elkeen van die hooggeplaas­tes wat uitgenooi word - 'n bedragwat in die verlede altyd maar uit diebelastingbetaler se sak gekom het,

Maar hierdie jaar, hoor Brolloks,het die nuwe Baas gese die mensewat kom eet, moet maar self betaa1!(Die Wet van Transvaal wat nougeld, met die watdie hele seremonieNoorde toe verskuif het?)* Brolloks verloor natuurlik nie uitdie oog dat die geldjies wat dieministers en ander staatsamptenaremoes uithaal, in elk geval maar vandie vriendelike belastingbetaler sekant af komnie. .

gehou het,*Miskien sal die Botha-spruite leerdat die werklikheid in Suid-Afrikalank nie meer 'n partytjie is.

Marsjeer en kry 'nvriendWaar gaan sy nou "interessantemense"ontmoet? Brolloks wil aan die handdoen OOt Rozanne aan 'n vreedsamestraatoptog deelneem.

Daar sal sy sommer baie interes­sante mense ontmoet - sommer baiegewone Suid-Afrikaners wat ookgraag 'n stukkie grond, 'n melkkoei,'n groentetuin, 'n worshondjie en 'nwit haas wil he. Dit is nou as hulleeers diejuk van tweedeklas-burger­skap afgeskud het.* Miskien moet Rozanne sommervir pappie ook saamneem om te gaanrnarsjeer.Hy't da1k ook 'n vriend nodig.

'n VredesmarsommiddernagDis nou so gewild om vreedsaam teprotesteer dat groepies nou sommerteen middernag die pad vat. Ben naglaasweek sit Vrye Weekblad se re­daksie niksvermoedend en swoeg aandie week se geestesproduk, toe daarskielik 'n magtige dreuning van die .straat se kant af opklink.

Eers dog ons dis die Wit Wolwewat nou hul manne opgekomman­deer het, so met volmaan en al, maartoe hoor 'n mens: die vryheidsliedereis nie van die generaal De Wet-soort

Rozanne Wie?Rozanne wie? Ja-nee, dis hoe ditgaan vandag. Een dag die prinsesvan Westbrooke en die volgende dag?In die wildemis. Nadat die GrootKrokodil uit die getypoel verdryf is,het dit maar stil rondom die boere­royalty geword.

Maar soos 'n tipiese chip off theold blockhet Rozanne, voordat dieYolk heeltemal van die Bothas ver­geet het, 'n langspeler gesny,Dis nouvoordatalmal vergeetvandie "lekkerpartytjies" wat hulle op die landgoed

die oud-Progge, meet die prys opZach de Beer se kop hoog wees,

Onheilige drie-eenheid,So gepraat van lobbying. Die grootvraag bly steeds of die moderator'van die NO Kerk,profJohan Heyns,sy dienste vir die regering aangebiedhet om met kerkleiers te onderhan­del oor die Kaapse opmars.

Wat Brolloks met gesag vemeemhet, is dat die moderator 'n uitnodig­ing van die aartsbiskop en dr AllanBoesak om by hulle in te haak enapartheid op sy neus te slaan, van diehand gewys het.So 'n besluit wou hynie maak "voordat hy met die rege­. g gekonsulteer het nie."*Nee wat,professor Heyns,is dit nietyd dat die NG Kerk die regering sehand los nie? Dit lyk steeds na 'nonheilige drie-eenheid, die aan­houdende konsultering tussen kerk, '

ty en regering.

wit, oorlams en met langskryfaandieGroot Grondboon

ontmoetings, terwyl die ander al 'nslag of wat 'n stokkie voor andere seontmoetings gesteek het.

Brolloks wonder of veral die eense paspoort nie ingetrek gaan wordnie.* Brolloks wil net weer se: broers,weI gedaan. Welkom in die era vanglasnost en genietdie gasvryheid engoeie geselskap van julie landgenote.

Koeksuster-politiek, tweebediendes en. 'n wasmasjienwat net'met wit hande werk

Vermaasen Dawie enSam .'Die naam Albert Vermaas is natuurliknie vreemd nie. Ook nie sy verbin­tenisse in die Kabinet met Magnus,Pik en Barend nie.

Maar nou kan Brolloks twee nuwename in die souspot gooi,

Raai raai wie word vandeesweeksaam met hom gesien in die New­Victoria-restaurant in Pretoria?

Niemand anders nie as.Dawie deVilliers en Sam de Beer.* 0 ja, Vermaas het die rekeningbetaal. Die wyntjies het glo gevloeien die glasies het geklink. .

Dieprj's van 'n troikaHardnekkige gerugte doen steeds dierondte dat 'n kontantbonus dieDemokratiese Party sal toekom in­dien een leier op die party se konfe­rensie aanstaande week aangewysword.

En dit is gewis nie Denis enWynand wat die sugar daddy het nie.* Te oordeel aan die lobbying onder

--

EERS was daar ons mevrou presi­dent madame De Klerk se lelikeblapsie cor bruinmense wat maareintlik uitskot is wat haar nou al virses jaar jaag.

Mens sou dink ons nuwe ministervan Gesondheid sou iets daar konleer. Maar moenie glo nie,dit lyk virBrolloks minister Rina kompeteernou met mevrou president madameMarike de Klerk om die prys te gapsvir voet-in-die-mond-politiek,

Verlede Vrydag op Vrouerubriekhetons nuwe minister so 'n paarvanhaar geheimpies verklap: nee, mi­nisterRina maaknie kos nie,want syhet "twee bediendes" en hulle kanalbei kook. "'n Mens leer hulle mosso na jou hand," verduidelik sy ewevriendelik.

Maar moenie vir 'n oomblik dinkdaar is 'n lui haar op ons ministerRinasekopnie. Want een ding waarbysy staan, is om elke oggend haar eiewasgoed te was. "Ek laat hulle nie.toe om aan my masjien te raak nie,"bieg sy sommer openlik op.die lug.

Maar minsiter Rina het daremook bekommernisse buite haar huis.Die bevolkingsaanwas is te groot,meen sy.*Brolloks wonder nou net wat Rina .beoog om te doen. Dit smaak Brol­loks mos of die vrouefederasie nienet vergeet om mense etiket te leernie, maar ook basiese lesse in ras-severhoudinge.. .

Twee hogeres en dieANC.~.

Brolloks wil nou ook nie te ver-·rnakerig klink oarboeluiuitdie KaapseAfrikaanse establishment wat moredie ANC in Landen ontmoet nie.

Brolloks weet wie hulle is, maardaar word gevrees dat publisiteit dietwee Broeders op die vlug sallaatslaan.

Die eenis juis nogal bekend vir syuitgesproke teenstand teen sulke

Oswald•vtngers

WIE sou kon droom dar Egbertus .soveel nuuskierige vrinde had! Diekatel van-Klaagvoort kreun onderdie kollektiewe kontinentale boudewat tydens besoekure daarop neer - .syg, Egbertus is voos van voorbid­ding. Deurdrenk deur dankbaarheid.Sela.

Moeder is buite haarself vanargwaan. "Egbertus is sick," skryfdie redakteur, Eerder siek en sat, segMoeder. "Egbertus is erg ongesteld,"skryf buurman Brolloks. Brolloks,skuim Meeder, eerder ontsteld asongesteld. Tipiese halwe waarhedevan die alternatiewe pers, Siek ensat, vrinde, onsteld, geliefdes, vandie oordosis integriteit en engelagtigetoekomsblikke wat soos 'n golf Illo­vo syrup vanuit die presidensie .oorons spoel. Pure sandsuiker. Die nuweera is vol belofte vir 'n siedendepolitieke sweepland.

Intussen verdwyn Klaagvoort sekortisoonvoorraad tcen 'n ontstellendepas. Dit kan all~nlik Oswald wees,die tekens is daar. Die vingers isskielik langer as die van 'n ampte­naarin die DET-ministerie, en groe­ner as die nuwe adjunk van Justisie,nog 'n dinamiese regsgeleerde wathom katswink sal skrik vir die sisvan 'n gans en nou met 'n reuse sugpraktyk kan sluit en 'n ja my baasverwag van appelregters en die Ruleof Law.

Die kortisoon. maak Oswaldboonop wit en oorlams soos sy kor­respondensie met die Groot Grond­boon vir ons toon. Dis gewis dieastrantheid wat verantwoordelik isvir Madam de Klerk se permanantebewoe uitdrukking. Ons hoogsteWeeping Willow verwag tog im-

mers dat die oorskiet van die bevol-:king hul plek moet ken?

Hier's 'n proeseltjie van Oswaldse onlangse pennevlug.

Ope brief aan die.Groot Grondboon

Your Implausible HighnessGroete en groente uit die land vanOs, maar noem my sommer Oswalddie tuinier for short. Ek is een van dierainbow people. My kompleksie issesde geslag SUb-sahara, my hart iswit, en my vingers groen.

Deur 'n accident of birth kan jymaar se, was ck op die verkeerde tydop die verkeerde plek, en is ek nouboonop vir die afsienbare toekomstydelik algehcelpers. 'n Nagmerrie,sal jy toegee, selfs vir die hoofklcrkvan jou Christelike rasscklassifika­sieraad" of noem jy dit groepsraad,wat my by een van jou vrywilligegroepe moet inboender.

By watter groep stel jy voor be­hoort ek?

Toe ek 'n kind was, het ek koeiegemonitor (lees: Oswald die bees­wagter). Daar was Druiwesot, Tiet,Bontrok, hierdie drie, en die grootstehiervan was Bontrok! Die grootsteprobleem ook. Ek het 'n spesmaasdat Bontrok se menslike eweknieejou onderspit gaan wees.

Maar met bietjie Natspeak maakjulle seker maklik wetgewing wat"groep" definieer as een persoon watvrywilliglik met homself assosieer.

Toe ek vanoggend die plantbolleuit die koerantomhulsels haal, sienek julIe het weer verkiesing gehou.

Dis darem jollie, verkiesings is dees­dae meer volop as sporttoere. Dithou seker die Yolk uit die kwaad.

, Ek sien ook die roerendste prentjie .van jou met jou nonsensical smile enMadam methaar misterious geween,dis te fraai. My beker loop oor. Ditse seker iets dat die grootste fuss watvan jou inwyding gemaak is, gaanoor jou kaalkop (hoedloos, bedoelek,in teenstelling met die grond­boonaspek.)

Die stilistiese coup oorskadublykbaar die niksseggendemooipraatjies van jou toesprakiewaarvarrdie hoogste punt jou be­dankings vir die vlotreelings was. UHoogheid, jou sentimente is prys­enswaardig, maar as jy net effensvaer raak, loop jy gevaar om in 'nwolk endoplasma te verdwyn.

Nietemin,uit respekte vir die nuwehoedloosheid maak jou ontembare

Egbertu~1Uaagvoort

Oswald nou kaalkop tuin. Dis bel.Vind jy nie ook die voels 'n irritasienie? -

Gelukwensings is seker in orde.Eerstens, die verbeeldingryke kuns­kabinet. As 'n masjien vir hervorminggrens die ding aan 'n flight offancy.Bid jou aan, twee Ingelse en 'n vrou!Die land sal voorwaar nie weerterugkyk nie,

Kon jy nie eers 'n token blackopspoor vir die image nie?

Nou's daar 'n ding wat hierdiewese erg knel: Madam se onthullingdat sy as parlementsvrou self, ekbedoel self, die wasgoed bedags moes

. ophang. Dis darem onhoudbaar. Hetdinge darem verbeter met die nuwejoppie? (Bediendes pcrs deesdae sulke ,astrante lone uit 'n miesies uit, dalkmoet jy ekstra AVB imuim vir 'nwashulpie.)

Nou hoor ek boonop die windwaai die wasgoed knaend in Madamse gesig wanneer sy dit ophang eittoe se jy, vindingryk, sy moetaandieander kant van die draad staan.Meesterlik. Opdie oog af plausible.Maar toe draai die wind, ne.

Laat dit 'n lessie wees. Met dieoog op vrome kitsoplossings in diebeoogde nuwe Grondboonwetlikebedeling. Die wind draai.

Majesteit, rainbowman moet greet.Kommandowurms met amperseswastikas is vreedsaam aan die opmarsna 'n standbeeld van Oom Paul watek uit 'n kopkool gekerfhet. Ek moethoedloos (en moedloos) die saluutontvang.

Hou die blink kant bo, behalwewanneer jy en Madam joga doen.

Noodgedwonge dienswillig.Gardener Oswald.

Skaamjulle

, Daar het julie dit, vrinde, 'n perspek­. .tief uit die ander wereld, die twilight

zone. Lyk my perspektieweraak heelinteressanter deesdae. .

Soos StaatmakerVlok wie se egAfrikaanse instink hom beweeg omdie boodskapper watdie onwelkomenuus bring, te onthoof.

En dan se hy neg prontuitdat LuitGregory Rockman Hewer deel van 'ncover-up moes gewees het - die witpubliek moenie van polisiebrutali­teit bewus gemaak word nie. Dis glote onfamiliaal. •

Minister, as jy nie daaroor onge­maklik voel dat sterwende mensewat geen internasionaal erkendemisdaad gepleeg het, aan hospitaal­beddens vasgeketting word nie, moetjy seker van afgryslike dinge in joudepartement weet dat jy dit so drin­gend onqer die mat wi! invee.

Skaam julJe.mense julle nie? Watin hierdie land in die naam van Chris­telikheid en geregtigheid gepleegword, skry ten hemele.

. . ,

Cram jy, Broeder?

.En nou daardie steunpilaar van dieowerheid: Breeder Heyns. Sy bemid~

delings om 'n protesmars van stapelgestuur te kry het Miesies Klaagvoortnog meer geskok as toe sy na dieversarnelde werke van Rozanne Bothaagterstevoor op die draaitafel gelui­ster het.

Watter lig het jy nou gesien,Broeder?

Of cram jy vir jou finals?

".' ')

Vrye Weekblad, 29 September 1989 21

',."

BRIEWE

Waar is Malindi?JM'Sprague vanHemelHempstead, Herts,Engeland skryfaanAdriaan Vlok:DearSir 'On ~2_nd August 1wrote tomajor-general 'TR Mulaudzi, Commisioner of Police,Sibasa,Venda,aksing about a number ofchurchworkersand others, includingMPMphanphuli, theRevEdward MalindiandTshifhiwa Maumela, who were reported

, to have been arrested in lateJuly or earlyAugust. , ' ,

/1 'have so far received no reply fromMulaudzi.but 1understand that they are

still in custody, Mphanphuli at Vhulorwapolicestation andMaumela in the DonaldFraserHospital. ' .

1shallbe glad ifyou are able to tell mewhereMalindi isatpresentbeingheld,andwhatarethecharges againstthe threemen.

1amveryconcerned aboutthe healthofMaumela, who was.apparently not beenallowedto see anyrelatives.

1shouldalsobegratefulfor yourassur­ancethatnone ofthosearrested havebeen

subjectedtoanykindofill treatnient whilein custody,and that they will speedilybegranted access to both relativesand legaladvisers.

1urgeyoutouseyourpowerstoensurethat they are eitherbroughtpromptlyandfairly to trial on recognisable criminalcharges, or else immediately and uncon­ditionally released.

May1add thatthisrequestis notin anyway politically partisan. 1am concerned

for justice, for human rights and for thehumane treatment of all prisoners, what­ever their political views.

1 am sending copies of this letter toMajor-General Mulaudzi, to three SouthAfricannewspapers, totheGeneralSecre­tary of the Evarigelical Lutheran Church,to the All AfricaConference of Churchesand to the Embassy of Smith Africa inLondon.

VryeWeekblad ontvang daagliks tien­talle soortgelyke briewe van buitelan­ders watbesorg isooraangehoudenes inVenda.

Stel jy in die koerantwese belang?

Assistent-advertensiebestuurder

Kom werk vir, 'Vrye Weekblad

MARK

, Stelu belang in die.werkvan Nadine Gordimer,Mzwakhe, Don Mattera ofKoos Prinsloo? Kom dan

.na Cosaw se debatSaterdag 30 September .van 2 • 5 nm by die CanThemba-biblioteek, 4eVloer Twiga-sentrum,Sentraalstraat 68,Fordsburg. Tel 833-2530

"Letterkunde tussen 9.30eo 12.00 vrn op 30 Sep-

, ternber. Kinders tussen 3en 11 jaar is welkom entoegang is gratis. Dieadres IS 4e Vloer, Twiga­sentrum, Sentraalstraat68, Fordsburg. Tel 833-2530/1 '

Kuns, die kind en diegestremde"C. .~._

.Max Klager, professorvan Kuns-onderwys vanHeidelberg, Duitsland is 'nbekende kenner op diegebied van kinderkuns endie kuns van liggaamlikengeestelik gestremdes. Hygaan een openbare lesingoor die onderwerpaanbied. Dit word aange­bied deur die Centre ofContinuing Education vanWits. Vir verdere inligtingskake1716-550915510

. Saterdag, 30 Septemberhou die kunstenaarsge­meenskap van, Clarenshul jaarlikse uitstalling.Martin Wessels, K Bar­nes, Wouda Rozensweigen Theresa Naude stal uit.Die aand speel Andre Le­toit en die Cherry FacedLurchers by die MalutiLodge. Navrae: Clarens661

'n opleidingskursus virnuwe lede vanat 20 Sep­tember 1989. Ons beno­dig veral vroue wat Afri­kaans en/of enige anderAfrika-taal kan praat. Bel 'POWA voor 11 Septem­ber vir verdere inligting(011) 642 4345

COSAW bied 'n kinder­program aan by die CanThemba Instituut vir

As gevolg van 'n gebrek .aan belangstelling vet­gader die NP van WykLouw-vereniging nie dieweeknie

Die 15A klub hou 'n Partyin die Mexikaanse genot­grot. Weesdaar!

Woensdag 4 Oktober. Uword uitgenooi om uwegneemete om 1 nm nadie USIS·Ouditorium, 3evloer African Ufe-gebou,Commissionerstraat 111,Jhb te bring vir 'n reeksmiddaguurvideo's oorAmerikaanseLetterkunde. Die eerstevideo handel oor Kather­ine Anne Porter

GEBEURE

Step Teen: Systematic. Training of Effective Par­enting ofTEENS salvanaf2 Oktober tot 27 Novern-'ber aangebied word. Diekursus sal weekliksaangebied word en 9weke duur, op Maandaevan 9 vmtot 11.30 vm.Skakel Cheryl Lyons ofJoan Rubinstein (011)648-1120

09'rdiensplig. Skakel Our:ban (031) 301 5663 Rich­ard (w), Pietermaritzburg(0331) 944079 Mark (h),.Kaapstad (021) 689 1194(5.30nm tot 7.30 nm),Grahamstad (0461)26067 Rudi (h), Oos-Lon­den (0431) 27713, PortElizabeth (041) 56 1483,Pretoria (012) 320 2230Alice (w), Johannesburg(011) 614 8106 Neil (h) ofgaan na die MethodisteKerk, Pritchardstraat 79op Dinsdae van 4.30 nmtot7.00nm

KersfeeskantooroarMjiemet 'n yerskjl

Ons sat. alles. reel ­busvervoer na 'n lieflikelandelike kroeg met fan­tastiese kos, drank,musiek en pryse. BelMarkham(011)794-1792

Spesiale Aanbod:Stoomskoonmaak vanTapyte en Stoffeersel.Laat jou drie slaapka­mers, sitkamer, eetkameren gang of ses stuksitkamerstel professio­neel diep stoornskoonqe­maak word vir net R55.Plus gratis vlekverwy­deraar en reukverweer­der,Skakel: (011) 7240784

.POWA (People OpposingWomen Abuse) Js 'n on­dersteuning- en inlig­tingsdiens vir rnishandel­de en verkragte vroue.Onsbied ook werkswin­kels en opleidingspro­gramme aan oor geweldteen vroue. Ons begin met

WOONPLEK

miese sake,en met nie­rassige demokratiesebeginsels identifiseer. Diepos behels sekretariele,administratiewe en orga­nisatoriese verantwoor­delikhede: Tweetaligheidis 'n vereiste. 15 Werks­dae verlof pj: Kantienge­riewe. Salaris onderhan-'delbaar rondom R40 000per jaar afhangende vanondervinding. Skakel metTheuns Eloff tel (011) 618­1640

Benodig: Goedkoopvakansieverblyf in ofnabyKaapstad gedurendeKersvakansie (een weektot tien dae). Bel Gwynne(011)8362151

Benodig: Huis te huur indie omgewing van RAUvanaf Januarie 1990.Verkieslik drie ' tot vierslaapkamers. BelDesmond by 782-6001

Nie-seksistiese, nie-ras­sistiese man gesoek om 'nhuis te deel met tweevroue op 'n 6O-akker klein­hoewe naby Rivonia.Huur R135 per maand.Beskikbaar vanaf 1 No­vember. SkakeI803-3977of Michelle by 726-6317 x233(w)

DIENSTE

Diensplig Adviesdiens.Vir gratis en onafhariklikeadvies op enige navrae

Uitvoerende PersoonlikeAssistentDie Konsultatiewe Sake­beweging in Johannes­burg is op soek na 'n Uit­voerende PIA wat inisia­tief het, op hoogte is metsosio-politiek en-ekeno-

Andries- hoop jy't lekkerverjaar, ou maat - dieJo'burgers

WERK'Die 'Bleskoppe teenApartheid, se dieweerkaatsing op . dieGroot Bleskop se bles­kop het baie mense ver­blind

Die susters in ver­drukking is verheug. Uit­eindelik gebeur' dingehier op ens plaas ook!Niks meer deep, deepunder cover nie!

. DieTakharevirVredesemans sonder hang-upsslaan nie aan vroue nie

Voltydse pas

. Salaris onderhandelbaar

.Vereistes:- Rybewys

- Woordverwerking-, rekenaar- en basiese. tikvaardighede- basiese boekhou

Skakel Gwynne Bramley Wray(011) 836-2151.

Die Kommissievan On­dersoek is heeltemal uitdie veld geslaan. Afri­kaanse musiek is eerlik.Dit handel nie oor seks,dwelmmiddels en politieknielll

PERSOONLIK

; N - Jailbirds of a feather.vlok together - B

I You were sweeter than allthe wine, FLiPPIE "

\1

Handgeweefdedhurries (gestreepte'

katoensakke) ensilwer

juweliersware vanNepal, Indie en

Thailand te koop.Winkel 68, The Firs,

Rosebank. Tel:(011) 880 3566

Gesoek: VW Fleetlinekombi. Skakel Herman663-2212 of los boodskap

VfyeWeekhlad

Naam::..:.... _

Adres: _

~------.--

Tjeklposwissel ingesluil,vir R60130

----------~-------

Vrye Weekblad, 29 September1989

Moenie jou gewildestrokieskarakters misloop nie!

Vir R60 (AVB ingesluit) mkry jy Vrye Weekblad 12 .

maande lank, en vir R30 (AVBingeluit) 6maande lank. Stuuraan Posbus 42637 Fordsburg

2033.

HELP OM VERLOREENERGIE TERUG TE PLAASOEUR DIE VOEDINGS­VITAMINES WAT VIRNORMALE L1GGAAMLIKEFUNKSIES VEREIS WORD, TEVERVANG' .

Stuur R20 (AVB ingesluit) vir 30 kapsules, saammet die koepon hieronder, aan: EMCOR,Posbus 582, Milnerton 7435. Tel (021)551-4360

INaa: =,=.=.=.=.=..=.=.=..=.=.=.=.=,=,=,=..~..~I: Adres: , , , ' .. ' ' ,.., , , ,.... :

I ,.., ,.. ,' ,.;, , ,':' ' ,.,." ': .., :." , ,............ I

l;~".~k~e~===~JOOK VERKRYGBAAR BY JOU NAASTE APTEEK

22

1, , ~.' .. ~ . . . .. . .. ~ . .. . - , . . .

., *'.

INTERNASIONAAL

Moeder Teresa by 'n kerkJn Khayelitsha tydens haar besoek aan Suid-Afrika in November verlede. . . jaar (Foto: Rashid Lombard) .' ."

Kinders blom in 'nwereld van liefde

(

DieJohannesburgse Sradsraadstel openbaregeriewein die stad oopvir mense van alle rasse. -nit stadsraad van Benoni stel hul biblioteek oop vir alle rasse.Diestadsraad van Delmas weier dat die feessaalbuite die dorp vir 'nIndier-troue gebruik mag word.Die Universiteit van die Oranje-Vrystaatbesluit in beginsel om sy

.koshuisevir studente van aile rasse oop te stel.Chemiese afvalstowwe van die Sappi-papiermeule by Ngodwanabesoedeldie Elandsrivier in die Oos-Transvaal, Tonne vis vrek.Jay Naidoo, hoofsekretarisvan Cosatu, wen 'n hofaansoek teen dieministervan Wet en Orde dat dokumente wat op 31 Augustus uit syhuis en Cosatu se kantore verwyder is, teruggegee moet word. Diepolisiewat op die dokumentebeslag gele het, het nie oor 'n geldigelasbriefbeskik nie. Net midie hofbevel konfiskeer die polisie opnuutdie dokumente, die keer gewapen met 'n nuwe lasbrief wat deur 'nlanddros uitgereik is.Zola Budd se pa,Frank;wordvermoor op syplaas, Koppiesrus,in dieVrystaat. Sy testament bepaal dat Zola en haar rna. Tossie, nie diebegrafnis moet bywoon nie. .'Barend Strydom, die "Wit Wolf' wat agt swartmense doodgeskiethet, raak in die dodeselverloof aan Karin Rautenbach, 21.Willie Hofmeyr en Trevor Manuel, twee Kaapse UDF-aktiviste watlank op hongerstakings was, word uit aanhouding vrygelaat.Sowat 40 000 mense neemdeel aan 'n vreedsame optog "vir vrede,vryheiden regverdigheid" in Oos-Londen.Die Food and Allied Workers Union (Fawu), 'n Cosatu-affiliaat,behaal 'n oorwinning in die Appelhof in Bloemfontein toe die hofbepaaldatdie Suid-Afrikaanse Broueryeniesywerkerskan dwingomoortyd te werk nie.Cosatu kondig aan dat duisende werkers dwarsoor die.land op 14Oktober protesoptogte teen die Wysigingswet op Arbeidsverhoud-inge sal lei. ." .Twee onluspolisiemanne sal binnekort op aaklagte van aanrandingvervolgword na aanleidingvan luit GregoryRockman se onthullingsoor polisie-brutaliteit, se die Prokureur-Generaalvan Kaapland, advNielRossouw.Brig Hertzog Lermvoormalige kommissaris van polisie in.Kwa­Ndebele, het aan kitskonstabelsgese hullesal metmedaljes beloonennie vervolgword nie as hulle klipgooiende "comrades"skier, getuigkol Stefanus van Loggerenberg,sekretarisvan die KwaNdebele-vei­ligheidsraad, in die Parsons-kommissievan ondersoek na die 1986-onlusteen wanbestuur.in die gebied. .Die landswye verbruikersboikot watdeur Cosatu, Nactu en andervakbondbewegings uitgeroep is, gaan sy tweedeweekbinne, Skynbaaris blank-beheerde winkelsindie Oos-Kaapdie swaarstegetref,terwylwinkelsin ander sentra net 'n geringe effek gerapporteer het.Jan van Eck, DP-LP vir Claremont, se jong Suid-Afrikaansemansmoetdie keuse heom in die SAW te veg ofa1ternatiewe diens te doen;net soosdie huidige regeringse ondersteuners in die Tweede Were!­doorlog 'n reg gehad om te weier om teen Nazi-Duitslandte veg.Helen Suzman, oud-LV vir Houghton, ontvangdie toekenning van"Honorary Commander of the Order of the British Empire" - dievroulikeekwivalentvan 'n ridderskap - van koningirrElizabethIl vir .haar stryd vir 'n regverdige samelewing. .

Suid-Afrika

Wereld,

Duisende Oos-Duitsers neem deel aan 'n protesoptog in Leipzig.Hulle eis dringende hervorming en die wettiging van 'n politiekedrukgroepbekend as Neue Forum.Jonas Savimbi,leier van Unita, Ie vyfvoorwaardes vir vredesonder­handelingemetdieMPLA-regeringvoor by'nspesiale Unita-kongresin Jamba.Dr Joao Soares, die Portugesepresident seseun,en vier ander mensewordbeseer toe hulligte vliegtuig in Angola neerstort kort nadat dit

- van Jamba af opgestyg het, waar hulle die Unita-kongresbygewoonhet. Soares word met 'n vliegtuig na Pretoria vervoer vir mediesebe-handeling. . .Pres Joaquim Chissano van Mosambiek doen 'n beroep ~p diePortugeseregering om die MNR se kantore in Lissabon te sluit,MNR-terroriste vermoor 13 mensein Chonguene, in die Gaza­streek van Mosambiek,Henning Voscherau, kanselier van die Wes-Duitse staat Hamburg,belowena 'n besoekaan Zimbabwe dat hy Wes-Duitse investering inZimbabwe sal aanmoedig, 'Slovenia, 'n republiek van die federale Joego-Slaafse staat, besluitomaf te stig vandie land.Diefederaleparlementerekomitee vergaderin Belgrado om die krisis te bespreek. .Paul Bakoyannis, skoonseunvan die GriekseIronserwatiewepartyseleier, word in Athene doodgeskiet.Die Sowjet-Unie vra vir die algehele afskaffmg van Sowjet- en

, Amerikaanse cherniese wapens. Die VSA het 'n afskaling van 80persent voorgestel. . .Pous Johannes Paulus doen 'n beroep op Moslems om Libanon tered.Nog twee blanke Suid-Afrikaners word in hegtenis geneem in ver­band met die handgranaat-aanval op 'n Untag-basis op Outjo op 10Augustus. Vroeer is twee blanke Suid-Afrikaners en 'n Duitser inhegteDis geneem.Ondersteuners van Swapoen die DTA raak handgemeen in 'n optogdeur Katatura, net buite Windhoek.DieVSAstaandievisum-aansoekvan 'n PLO-afvaardigingtoe om dieVV se 44e algemene vergadcrlng in New York by te WOOD.

Pres Mikhail Gorbatsjofkl"7:digaandat hyJapan in 1991salbesoek.Hy sal die eerste KrellJlin-leier wees wat 'n amptelike besoek aanTokio bring. :

I'

bymekaargemaak,"se suster Alex, 'nsenior non. "Nou word hulle na onstoe gestuur." .

Die meeste kinderskom van hos­pitale af waar Moeder Teresa 'n ver­soek: gelaat hetdatalleverworpe kindersna haar toe gestuur moet word. Som­mige babas het aborsiesoorleef en isvroeggebore.Van diekinderssterf en

ander is geestelik versteurd... "Onsprobeer omvirhulle 'nhuis te

skep. Ons reel dit nie soos 'n kin­dertehuisDie," se suster Alex.

Ditstemooreen metdieslagspreuke -'wat bydie ingang van ShishuBhavanopgeplak is: "Net in 'n wereld vanliefde kan ons oopmaak en blom," en"Gee tot dit seermaak,'

MoederTeresa; wat sedert 5 Sep­tember in die hospitaal is, het dieNobelprysvir vrede in 1979 vir haarwerkonder Kalkutta searmes ontvang.-AFP

jaar sterf jaar1iks weensdie siekte,Die afgelope tien jaar, as gevolg

van 'n yslike inentingsprojek wat 46miljoen kinders per jaar bereik, hetdie ses groot kindersiektes - polio,klem-in-die-kaak, masels, witseerkeel,pampoentjies en tnberkulose - beginafneem.

'"Maar vir minder as drie biljoenrand, die koste van 20 modemevegvliegtuie, kandie waeld die siektesbeheer: se Nakajima. .

Dieverslag se ook die gemiddeldelewensverwagting in die wereld het

. van41 na59,7jaaroordieafgelope40jaartoegeneem. In Chinaen Oos-Asiehetdiegemiddeldelewensverwagtingvan 42,7 na 69,9 jaar toegeneem, in

-Afrika van 38 na 51,9 jaar en in Sen-trial-Amerika van 51,2 na 66 jaar. - .AFP

Ani! Penna

sentrum vir behoeftige kinderswatin 1952 deur MoederTheresa gestigis, 'n nuwe tuiste gevind het

ShishuBhavanis 'n onbeduidendetweeverdiepinggebou. naby aan diehospitaal waar Moeder Teresa haareerstebehoeftigekindmetdiewoorde

in ontvangs geneem het: "Ek wilaborsie met aanneming beveg."

Dit is die tuiste van 180kinderswaarvan die meeste weeskindersis.Sommige is nog klein babatjieswatbinne-aars gevoed moet word.

Moeder Teresa se siekte het niediewerlcsaamhede by diekindertehuisbeinvloed Die.By die tehuis is daarook 'n voedingsentrum vir hongerrnense, 'n apteek vir siekesen 'n saal.vir ondervoede kinders.

"Aanvanklik het ons agtergelatekinders op ashope en in die strate

wil om die ontwikkelendelande te .help," se Nakajima. "Die ryk landemoet bloot bereid weesom tegnolo-.gie, mediese werkersen geld te gee,want die arm lande kan hulself niehelp Die."

Onderontwikkelde lande kan netbekostig om R12 per jaar per per­soon aan mediese hulp te bestee.Daarteenoor bestee lande soosAmerika, Kanada, Japan en Wes­Europese lande gemiddeld R1 000per jaar per persoon.

Met net 'n bykomende R5 perpersoon per jaarkan die arm landeontslae wees van polio, long­ontsteking, diarree,. luberkulose,malaria en wurms.VolgensWOO ly750 miljoen van die wereld se kin­ders aan diarree en vier miljoenkin­ders onder die ouderdom van vyf

der Theresa, die 79-Jarige R~ms­Katolieke non, in die intensieweeenheid van die Kalkuna-hospitaalom haar lewe veg.

Sesjarige Sumatien Tyagaraj, 4,is in die sorg van MoederTeresa sesendelinge gelaat toehullevader na'n langsiekbed gesterfhet.Hulle rnawas ook siek en kon nie langer virhulle sorg nie, -

Sumatien Tyagaraj was te kleinom te verstaanwat gebeurtoe hulledie treinreis van 1 700 km onder­neem het en by Shishu Bhavan, 'n

KALKlJITA - Ongeveer drie jaargeledehet klein SUQlati en haar jon­ger broertjieTyagarajondervoed en

.bang aan die deur van MoederTe­resa se "kindertehuis" geklop.

Nou is hulle op die punt om pervliegtuig na Rome te vertrek waarhulle 'n nuwe lewe saam met hullepleegouersgaan begin, terwylMoe-

f::ii::::iiiiiii::i::::::i'::ii:::::i'\i':;'i:iii:t::ii[i%}i:f::'5MI:ii::::iifirii::i::;::}itf:ii'Miii:iii:::j@::Wiiir f ':W:ii:::iliJii:'::::':i':i.i:t ::=:::t ::t ::f i:::=:::=::::::i:i.W:{::iim@i.Jit:ii:i:ti.::i'i:::!:!::ii.l!@!!ii{'i!i!:Ji;i::i!!:!:i:!!!i::@::::::::!':'::Ji:@1

'nVyfdevan. '.

die wereld issieken honger

GENEVE- Een biljoenmense, of 'nvyfdevandiewereldse bevolking,issiekof lyaanondervoeding, volgensdie amptelike jaarverslag van dieWereld Gesondheidsorganisasie(WOO).:

Die toedrag van sake is egter nieonafwendbaar nie, se die hoof vanWGO,dr Hiroshi Nakajima. Meestevandie slagoffersvanondervoedingwoon in onderontwikkelde lande,terwyldieontwikkeldelandeoor diehulpmiddels en tegnologie beskik .om wereldwyd'n eindeaandie soortsiektes te maak.

Die ergste gesondheidsproblemekom in lande suid van die Sahara­woestyn voor, waar 160miljoin mense.aan siektesof ondervoedingly.

In Asie - veral in Jndie, Bangla­desh,Burma.Indonisie,Nepalen SriLanka -is daar 500 miljoen mensewat honger1yof siek is. . ,

In Sentraal- en Suid-Amerika,Noord-Afrikaenindie Midde-Oosteis 'n kwartvan die mensesiek, veralmet diarree, griep, tuberkulose ofmalaria.

HoewelWOO al heelwat sUksesbeltaal het om sekere siektes soospolio te bekamp, moet die pogingsnie Jaatvaar word nie, hetNakajimagewaarsku. Ryk landebeskikoor dieenigste oplossing aangesien onder­ontwikkelde landeniediegeldof dietegnologiehet nie.

"AIwatnog benodigword, is die

VryeWeekblad. 29 September 1989 . 23

Wes-T ransvaal dat die or as toets­unie verskans word nie. Volgens syvoors itte r, prof Johan Claassen, isdie Weste eenvan die grootste uitvoer­ders van spelers, Elke jaar beginhulle van vooraf om hul eie talent teontwikkel en spante bou nadat soveelspelers groot bonde toe verkas het.

Wat se aansporing is daar virWes-Trans vaal se spelers as hullernoet weet dit help niks om die B­Afdeling te oordonder nie, want hullekan nie in die A-Afdeling kom nie?

Ek het pas teruggekeer van PortElizabeth. In eie geledere in die OPis daar groot spanning en tweedragoor die uitspeelwedstryde en die OPse patetiese vertoning vanjaar.

Daar is bittere onenigheid tussenklubs. Tussen topklubs is daargeweierom wedstrydverpligtinge na te kom.Die verwyte word heen en weergeslinger. Die skuld word gepak opvan die betuur, die keurders, dieafrigter tot die spelers. Dis onge­looflik hoe die hare daar waai.

Terwyl Vermaak tellegramrne aandie SA Rugbyraad stuur, se die af­rigter, Allan Zondagh, hy en sy spe­lers wil soos manne die uitspeelwed­stryde speel. Hulle gaan voort metoefening om hulle daarvoor voor teberei.

Maar Zondagh kry meeste vandie blaam. Die vorige OP-afrigter,Stan T erb lanche, se hy verski! vanZondagh se afrig tingsmetodes wantdit is nie goed genoeg vir diestrawwemededinging in die A-A fdeling nie.

Stan blameer egter die bestuur ense dit is nie Zondagh wat homselfaangestel het nie. Die bestuur moesgeweethe!dit werIc nieom 'n vreemde­ling van buitetebring watniedieOPse rugbypolitiek ken nie. Dis des­tyds bewys met die aanstelling vanIan Kirkpatrick.

Hy seas die bestuurdanso gaandewas oor Zondagh se bevoegdhedemoes hulle hom eers 'n jaar of wiltdie O.20's laat afrig het sodat hygeleidelik in die ding kon kom.

Selfs die koerante raak bitsig teendie OP en skry f hoofberig te en in­"Ieidingsartikels oor die twis .

Die Herald se niemand wi! dieOP in die B-Afdeling sien nie, maarhulle verksi! van Koos Vermaak. "Inbelang van billikheid en sportman­skap" moet die uitspeelwedstrydegespeel word.

Hulle se 'n span moe t beoordee lword op sy vertonings op die veld ennie op die weelde van sy stadion, diegrootte van sy bankbalans of sy his­toriese agtergrond nie.

verklaar of te verander nie." Hy sedie OP sal speel, mits 'n volle kworums6 besluit.

Wat hier gebeur het is dat diesekre tariaat van die Rugbyraad,skyn baar met die wete van Craven,aangekondig het dat die uitspeel­wedstryde op 7 en 14 Oktober plaas-

vind. Daarmee is Vermaak nie ge ­diend nie .

Hy kan baie redes noem. Vrystaat ­het sy uitspee lstryd verloor, maar isin die A-A fdeling behou. Destyds isNatal oo k met ". besl uit van die Raadna die A-Afdeling teruggebring.Suidwes is dalk UiL Maar die belang­rikste is waar sxynl ik dat or in di eA-Afdeling moet wees , sou die sestoetsunies beslui t om af te stig.

Inmiddels is dit nie billik teenoor

A-Afdeling en die verloorder in dieB-Afdeling. S6 eenvoudig is dit, maarongelukkig nie vir almal nie.

Prof Koos Vermaak, voorsittervan die or,se 'n volle kworum vandie SA Rugbyraad se uitvoerendebestuur het 'n besluit geneem dattoetsuniesnie in promosie-relcgasiewedstryde betrokke sal wees nie,"Telefoongesprekke en te leks ­boodskappe is nie 'n grondwetlikemetode om besluite ongeldig te

puik afgesluit met twee groot oor­winnings - weliswaarteen die agter­osse: Noord- Vrystaat en die or ­nadat hy begin bou het aan 'n nuwe,jong span. Selfs Springbokke soosWahl Bartmann is uitgegoo i.

Suidwes-Afrika het na 'nsukkelende begin teen die eind e ver-"ras deur Transvaal en die Vrystaat teklop.Die spanhet karakter en veggeesgetoon deur nadat sy beste spelersbeseer is, sy beste rugby te speel.

Sy toekoms isegterindie weegskaalwant daaris twyfel of Suidwes in dieCurriebeker sal bly nadat Namibiaonafhanklik geword het.

Noord-Vrystaat ry wipplank tussendie A- en B-afdeling. Hoe gewillighy ookal is, in die A-afdeling sukkelhy.

Die OP het sy swaks te seisoen inbaie jare beleef. Hy het net vier uitagtien wedstryde die seisoen gewen,elf uit die veertien Curriebeker-wed­strydeverloor, 'nmassiewe476punteafgestaan en Self net 211 behaal.

My keuse vir Rugbyspelervan dieJaar is ongetwyfeld die Spri ngbok­heelagterJohan Heunis, wat vanjaarstrate beter was as enige ander agter­speler, Dis jammer Naas Botha sebesering henan hom 'n passasier indie laaste toets gemaak. Hy is egterduidelik aan die einde van 'n glorie­ryke loopbaan.

Oor die or se toekoms en dieformaat van die Currieheker-reeks isdaar opnuut 'n herrie los. Dis elkejaar se ding dat daarso 'n verskriklikeba1dei oor die Curriebeker-stelsel kom.

Daar behoort nie 'n twis te weesnie. Die OP en Wes-Transvaal moetin twee wedstryde tuis en weg uitspeelen die een met die beste punte-ge­middelde speel volgende jaar in die

JohanHeunis

gestotter en hy sal more weet dat hyin 'n halfeindstryd was, want Wes­Transvaal het die B-afdeling oordon­der ,

In Noord-Transvaal is daar kom­mer dat die span te vroeg sy piek inspeelpei! bereik het en in sy laastepaar wedstryde ietwat afgeplat het.Maar 'n eindstryd is anders as 'ngewone Curriebeker-weds tryd. Dithaal daardie ietsie ekstra uit die spe­lers en die voorbereiding is ook meer

Geldspoke, twis enrugstekery in rugbyse Eeufeesjaar

, : ,;4~:!~f!:i:in I

~lllil~'lw:H""): j \ :f Ctit t iebeker{C::f

r::::::::: mgpyg@§Kj@~@nj~n}f

" : :::::: ::::::::::!Q@!J§i~r~:: :Jl~g::: ::: :::: :::I::I::::li!r:::~~~"ls@n31H~::::::{

il l l f':!:!i:[![!!ili!i!ili[!il![i~i~I'i~II"[i,:i:i;:[lii

I l l lfirlllintensief.

Die Vrystaat het homself die se i­soen skitterend reggeruk. Hy moesna. regtein die B-afdeling gewees hetwant hy het verlede seisoen sy pro ­mosie-relegasie-wedstryde oor tweebene teen Noord-Vrystaat verloor.

Hy is deur die SA Rugbyraad in

die A-afdeling behou hoofsar, -likomdat Bloemfontein 'ntoetssentrurnis. En daar eindig Vrystaat vanjaarderde op die punteleer. Met een oor ­winning rneeren net een mee r neder­laag vir die WP endie twee sou r..oesuitspeel om 'n plek in die halfeind­stryd.

Transvaal en Natal het gem engdewelslae behaal. Vir Natal is daar baiehoop met sy bloedjong en bli tsigeagterlyn. Transvaal het die "seisoen

DIE 1989-rugbyseisoen, Suid-Af­rikase nasionale sport se eeufeesjaar,sal ongelukkig onthou word aswaarskynlik die stormagtigste jaarin ons rugby-geskiedenis.

Die hoogtepunte, soos die Spring­bokke wat na drie jaar in die isola­sie-woestyn weer toetsrugby gespeelhet, die Curriebeker-eindstryd vol­gende Saterdag en ander word totaalverdwerg deur die laagtepunte.

Dit w~ juis die besoek van dieInternasionale toerspan wat Suid­Afrika seplekin wereldrugbyopdiespitsgedryf!Jet Soos ons hier voorspelhet, het van die wereld se voorst erugbylande lekker kom eeufees hou ,maar terug by die huis rug op Suid­Afrika gedraai.

Die Skotte het uit die staanspoorbesluit om nie hul spelers te stuurnie. Ierland en Wallis het na die toerbesluit om hul bande te verbreek endie Engelse wi! nou 'n ondersoek heoor hul spelers wat die amateurkodeverbreek het omdat hul glo betaal isom hier te kom speel.

Oor wat Suid-Afrika in dietoekoms te doen staan,dreigdaar nou 'nbreekspulin die SA Rugbyraad.Manne soosDr Louis Loytvan' Transvaal is nousterker voorstanders vandieou-ou plan dat die sestoetsunies wegbreek vandie rugbyraad en 'n eieberoepsliggaam stig.

Die grootbaas, drDanie Craven, besef datas daar geen hoop meerop toetse vir die Spring­bokke is nie, daar geenander uitweg sal wees nie.Inteendeel, die stap salwaarskynlik nie meer virlankgekeer kanword nie.

Maar Dok wi! ama­teur bly en die vriend­skappe in die Intemasio­nale Raad wat oor is, be ­hou. Hy glo datdieoorlJly­wende bonde by die SARugbyraad kan bly, voortgaan metdie Springbok-embleem, die Cur­riebeker en hopenlik amptelike toetse.

Daarom se hy as 'n bond 'n oor­sese toetspan met geld koop en hier­heen bring, sal die Suid-Afrikaansespan wat teen hulle speel, nie toege­laat word om in die Springboktrui tespeel nie.

Waner kleure en embleem ookal,Luyt het verlede naweek gesehy kan'n land (vermoedelik Australie) sehele toetsspanmet geld hierl1een bring.Dit het die bom laat bars. S6 'n Slapsal nie net die SA Rugbyraad skeurnie, maar ook wereldrugby,

Selfs in die geledere van die sestoetsunies, Noord-Transvaal, Weste­like Provinsie, Vrystaat, Transvaal,Natal en die Oostelike Provinsie isdaarskerp meningsverskil oar watSuid-Afrikaanse rugby nou te doenstaan.

Onder die spelers wen die ideevan nie-amptelike toetse en rugbyvir geld natuurlik veld By anderweegdie magieseideaal om 'n Spring­boktrui oor die Imp te trek steeds diesterkste.

Oak op die plaaslike front wasdaar in die eeu feesjaar genoeg on­verkwiklikhede, Maar kom onsbekykeerder eers die pluspunte.

As WP more in die halfeindstrydby Wes-Transvaal verby kom, be­hoort dit volgende Saterdag 'n goeieeindstryd tussen hom en Noord­Transvaal te wees. Hulle is huidiglikdie twee beste spanne in Suid-Af­rika.

Noord-Transvaal het die seisoenonoorwonne in die Curriebeker-reeksgebly. Die WP het so hier en daar

24 Vrye Weekblad, 29 September 1989

Maar Namibiane • en die res van die wereld • korn nader

Sing endans by die Summit-Klub

Noise Khanyile

twee dubbel-goud oftewel platinumplate verwerf in Frankryk (go ud is150 000 verko pe daar, en nie 25000soos hier nie), twee goue p late inBelgie, een . goud en een platinumin Switserland, twee goue plate inSpanje, twee platinum in Nieu-Seelanden is besig om die VSA deur Kanada,waar hulle reeds 'n goue plaat het,binne te dring .

'n Optrede van die wereld se rykstevermaaklikheidsster (MichaelJackson), se optrede is al in Frankrykgekanseleer omdat Savuka dieselfdeaand in die omtrek gespeel het.

Verlede jaar het die mbube -groep,Ladysmith Black Mambazo, Suid­Afrikase eerste Grarnmy-toekenninguit die VSA huis toe gebring.

Selfs tradisionele Zoeloe­straatghitaar-musiek het al in Europaposgevat. Ma hlathini en sy Maho­tella Queens se gewild heid 10k volhuise oral in Europa, En Kwela, diesterwende musiekformaat uit dievyftigerjare, word eiehandig deu rMango Groove aan die lewe gehou .Hulle langspe ler word volgende weekin Europa vrygestel.

Sipho "Hotstix" Mabuse teken 'nkontralcmet Virgin Landen, d ie laas­teo ns eie nouveau reggae-ster, Lu ck yDube, verkoop soos soe tkoek inJarnaikal .i.en so aan en' so aan.

Hier by ons is wit ore nog nie eersgespits vir ons eie musiek nie. Laatstaan nog saam dans op ons eie ri t­meso

Die hele wereld sal al liries weesoor mbaqanga, kwela, marabi, mbube/isichathamiya, zomgqas hiyo en dansop die pants ula-jiv e, die phata ph ata,die monkey-jive, shikisha of die bumpvoor ons burgers iets agterkom .

Dit is genoeg om mens Namibiatoe te dryL

Semi-revolusionere reggae steekook weer kop uit en almal houhande vas en bulder saam... selfs'n paar jong Pan tsulas se vlieendetekkies kan tussen die ander voetegesien word,..

Dit is moe ilik om nie sentirnen­teel Of selfs jaloers te raalc nie.Presies dies elfde toneel, met die­selfde musiek, speel hom daagliksin Suid -Afrika af - net hier is daarnie vaagste teken dat dit deur die"minderheidsbevolking" genietword nie,

Terwy1 Johnny Clegg met 'nbalaclava in Parys moet rondsluipom nie deur his teriese aanhangersverskeur te word nie, luister onsnog na Michael Jackson, The The(miskien REM, Stones, TalkingHeads), of Cora Marie/Bles,

Clegg~n Savuka het met ThirdWorld Ch ild en Shadow Man al

blinkerige disko op die KaapseVlalcte. Me t Windhoek Lager diehoof-verskil.

Maar by Midnight Express (ookbekend as Club Thriller) voel ditweer soos enige vrolikeSaterdag aand in Soweto. Hierworddie ware gevoel van hoop vir dietoekoms in 'n bonsende verheer­liking van samesyn gevier. Kleingroepies voer gesamentlike dans ­passies uit, klap hande of sing die"nice" dele van die deuntjies saam...

Maar waar die Namibiane onsvoor is met "kulturele interaksie"is hulle nog steeds afhanklik vanons rnusiek, Snitte van Brenda sejongste Too LateFor Marna,Chicco,Zizi Congo (Ibanoyi) en anderdisko-rnbaqanga-sterre tot ouerigeSavuka word gehoor.

Pantsulas

Swerve Founda tion die Equi­nox-extravaganza - 'n opvoe­ring vir " streetwise" skemer­kinders deur dansers JeanetteGinslov en Lucky Diale en dieakteur Char les Cornyn. SoliPhilander sal asseremoniemeester optree.

Daar sal ook 'n modeskoudeur Models Internationalaangebied word.

Die verrigtinge begin stipte­Iikom 8nm vir 8.30en behoort'n goeie pIaasvervanger te weesvir die SAUK se Netwerk.

Toegang: R8.00. .Baie dankie en baie welkorn.

Eendag, lank lank gelede...Die Intimate Theatre in Rissikstraat, Braamfontein dis weer 'n lekker fees vankinderteater op vir die skoolvalcansie. "Once Upon a Time" is gegrond op dieverhale van Hans Christian Anderson en word deur Jonathan Pienaar, MarkRichardson, Phillip Sechele en Gaynor Young opgevoer. Jill Girard isverantwoordelik vir die konsep en die regie. Dit het reeds gisteraand geopen.Die a1cteurs vertolk elk verskillende rolle en daar is baie geleentheid vir diegehoor om deel te neem. "Once Upon a Time" verte! die verhale vanThumbelina, The Princess and the Pea, The Snow Queen en The Tinder Boxen is propvol towerspcl, fantasie, storms, hekse, geselsende diere en sulkedinge. Bespreek by Computicket of skalcel (011) 403-1563 of 884-1827.

Gaynor Young

Terwyl township-musiek(mbaqanga) al hoe gewilderin die buiteland word, slukSuid-Afrikaners nog maarswaar daaraan. CHRIS DUPLESSISwas onlangs inNamibia om te kyk of ses

jaar se "veelrassigeinteraksie" en "nuwe hoop"met die komende verkieslng'n verskil aan musikale ensosiale vermengings maak

DIT help nie om in Windhoek (d iedorp) rond te hang nie. Daar is maarmin in die vorm van verrnaaklikheid.(Die voor-verki esing-spanning enparanoia van die ou orde van "Suid­westers " word tans in die dorp sevele manskroee of private won in gsverdrink.)

As mens se vrees vir verv eeld­heid oomeem, is die beste raad ommaar die pad na Katatura te vat.

Want dis weer die townships watenigsins vermaalc van meriete bied .En soos dit hier in ons landj ie ookdie geval is, word hierdie vermaakdeur die meeste dorpelingegeignoreer, Die townships is mosneste van onheil. Drank, messe,verkragting... sulke din ge.

Namibia het darem 'n ses jaar ofwatse "veelrassige interaksie" agterdie blad . En die klubs in Kataturaspog reeds met 'n paar gereeld e witbesoekers (hoewel meestal no g netuit die leftie-geledere).

Behalwe die shebeens, watimmers - hier ofdaar - gemlidlichis, is daar drie township-tavernas in ­Windhoek se "buitestede", Tweevan hulle, waarvan een die berugteNamibian Nights, is maar afgewa­terde namaaksels van enige groot

Suider-Afrikaslukswaaraan mbaqanga

DIE Summit-Klub in Hillbrow(h/v Pretorius- en Claimstraat)gaan hierdie naweek weer gODS.

Die Kaapse klopse-jazzgroepThe Genuines, Pongolo (GitoBaloi van Tananas se maram­benta-groep -dit isMosambiekse mbaqanga), Peto (minusklawerbordspeler en stigterslidAlan Cameron), die fenominaleveteraan van die tradisioneleZoeloe-straatviool, Noise Kha­nyile, en sy vroue-dansgroep,Namagugu Akwazulu en Schoolof Love, tree almal vanaand enmoreaand daar op,

Buiten die musiek bied die

VryDag! 29September1989

Play it (eerder) again Sam

DIE vreugde en verdriet van Parys se boheme in die vorige eeu is weer te sienin die Playhouse in Durban wanneer Naruk-Opera Puccini se "La Boheme"opvoer,

"La Boheme", Puccini se vierde en mees geliefde opera, is in 1986 met dieinwyding van die Playhouse die eerste keer daar opgevoer. Regisseur James

. Conrad, dirigent David Tidboald en ontwerper Ed Haynes snoer weer kragtesaam.

Die Amerikaanse tenoor Riccardo Calleo, voorheen by die Playhouse tesien in "Faust", vertolk Rodolfo, 'n rol wat hy al baie in Amerika gesing het,

Die Italiaanse sopraan Cristina Rubin maak haar Suid-Afrikaanse de­buut in die produksie as Mimi. Syhet aan die La Scala-Operaskool studeeren die gesogte Giuseppi Verdi-Wedstryd in 1985 gewen.

Juan Burgers, Naruk-Opera se koorrneester, sing die rol van Benoit.. "La Boheme" word 1,3,5,7 en 10 Oktober opgevoer, Die openingsuitvoe­

ring ~.ondagword regstrceks oor Radio South Africa uitgesaai.

Jessica Lange

word daardeur 'n kinomatografiesbyna-perfekte blik op die "folk backhome" sonder enige regte emosionelewoema. En die aaklige gevoel dat"niks gebeurnie" bly van begin toteinde knaag.

Play it again Sam.

In Shepard sepoging om die vader/kind-konflik('n herhaarlde tema vanbaie van sy werk - sy oorlede pa wasnet by een van s.yteaterstukke, en toeook dronk genoeg. om van die ge­hoor af luidkeels "deel te neem" aandie vertoning) van seun ra dogteroor te skuif, is egte emosie agterweegelaat. .

Dit is amper asof hy eenmaal nette macho is om die vrou uit die vrouse oogpunt werklik te verstaan, hoeerg ditookal magklink. "Far North"

Die res van die fliek word deurDie Vrou oorheers: Kate se plaas­sterk suster (Tess Harper) en haarwulpse dogter wat paradoksaal tenalle koste na die groot stad wil vlug(hulle wil ook almal die wilde perdvan Kate se doodskoeel beskerm).Kate se semi-senielemoeder wat inbuie van melankoliese geheuever­lies verval en die eeu-oue ouma watdie spul opsom tydens haar verjaar­dagparty as sy vra: "Where are allthe men?".

.tydens drie wek~ in die hospitaalnadat hy tydens 'n polo-wedstrydbeseer is. -

Die fliek begin baie dramatiesmet 'n .. perd aan 'n perdekar watbesig is om met Kate sepa (CharlesDurning) op 'n eensame plaaspadop holte gaan. Die daaropvolgendeongeluk sit hom vir 'n lang ruk in diehospitaal.

'n Groot deel van die kyktydword afgestaan aan die uitbeeldingvan Kate se pogings om deur haarfamilie, en veral haar pa, erken teword. Kate is net so hardkoppigsooshaar pa. Hy wil he sy moet dieperd vir hom doodskiet. En hierdiestryd tussen pa en dogter, en dieinnerlike konflik wat die versoek ofeerder uitdaging meebring, word 'nsentrale tema in die "verhaal".

'n Redelike sarsie pseudo-soet­sappige Amerikaanse "slice of life"word opgedis met die pa en Kate sealkoholiese oom wat uit die hospi­taal ontsnap en al stry-stry die nagin die bosse ronddwaal. Dit sorg

.goed genoeg vir die onuitsluitbaredeernis en humor noodsaaklik virelke Amerikaanse produksie met"meriete",

FAR NORTHMet Jessica Lange, CharlesDurning, Tess Harper'n Sam Shepard-moewle

CHRIS DU PLESSISDIT lyk of ou Sam Shepard maareerder weer sy oe teater se kant toemoet slaan. Want sy naam, mooigesig en sy lewenslange obsessiemet pa, perde en die vrou, red ge­hore nie van verveeldheid met synuutste poging tot diepsinnigheidnie.

Moontlik kan juis die feit dat ditsy rolprentregie-debuut is as ver­skoning gebruik word. maar 'n mensbegin nietemin sommer gou in "Far'North" aan die gaap raak.

Sam.se wederhelf in die regtelewe,Jessica Lange, vertolk die rolvan Kate, 'n vrou wat terugkeer nahaar geboortegrond in die "North

. Country". Na 'n suksesvolleaanpassing by die lewe in die stad isdit nie die rnakliksteding om weermet die emosionele herhinneringewat deur die familie en die ornge­wing gewek word, aaI} te pas nie.

Shepard het die storie geskryf

Het jyal die plaat?Nie?! Ska-nde!

Charles Leonard

Plate wordop 'n skaal vanO tot10 beoordeel .

kon byvoorbeeld nie uit 'n MichaelJackson-kierielyfie kom nie.

Me Morris foeter my teorie egterheeltemal op. Sy lyk na iets wat dievoorbladvan Huisgenoot of SundayTimes sal haal met 'n opskrif"PrinsWhatever se jongste nooil", en"Koningin Elizabeth frons oor wildeEngelse roos" ..

Sarah Jane Morris lyk nil. dietipiese aantreklike Britse vrou:Aarbeirooi hare,ligte sproete en fyngesig. Tog is daar 'n effense wild­heid in haar voorkoms - die soortwat die koningin op haarvet, niksver­moedende korgi's sal laat skeI. Uithaar mond kom 'n hoofletter-STEM.Diep, ryk en lekker.

Die plaat - haar debuut - maak 'nmens ongeduldig. Snitte soos MeAnd Mrs Jones, Sunny, The RainsWillFail Again (uitstekend!) enAloneAgain Naturally laatjou besefwaar­toe sy instaat is. Dit is jazzy, stylvolen propvol emosie.

Haar verstommende stem komdan ook tot sy volle reg.

Maar dan is daar die ander snitte:Hulle is swak gekies en ingestel op'n "quick buck". Sy klink na aange­maakte Annie Lennox met poeierLaura Brannigan. Nie juis die soortdrankie wat my mond laat water nie.

. Dit is waarom 'n mens onged­uldig word vir die tweede langspe­ler. Hopelik sal dit 'n plaat vol gc­halte-snitte wees - snitte soos dieeersgenoemdes. Hulle het my soopgewonde gemaak soos laas metCarmel se debuut.

Ditis nou netduimvashoudatdiewonderlike sanger ons nie gaanteleurstel met haar volgende lang­speler nie.

Ander groot geeste op die plaat isDesmond Dekker, Jimmy Cliff,Roland Alphonso, Don Drummonden Laurel Aitken. .

More Intensified Ska is die tweedein 'n reeks oor die wondermusiek.Dit dek 'n langer tydperk en 'n menskan duidelik die ontwikkeling hoorna rock steady en reggae. Hoewelska wonderlik vir dans is, was dieloslyf-maniese musieksoort te vin­nig vir die Jamaikane met hul opregtegevoelens oor sosiale protes engodsdiens. Van die later snitte opMore Intensified Ska is reeds s13­diger as die gemiddelde snit op SkaScandal.

Tog is 8I die snitte op die twee .plate genot vir die kop en die Iyf.Die genoeglike musiek vul jou engee beter oefening as baie dingewaaraan ek vinnig kan dink, "if youknow what I mean, nudge nudge,wink wink!"

'n Vriendelike waarskuwing oorbeideplate: Diemeeste van die snitteis heropgeneem van plate af omdatdie oorspronklike meesterbande niemeer beskikbaar is nie. Daarom klinkdie gehalte op sommige van diesnitte 'n bietjie "mature" ..

Vergeet van aIdie non-stop party:drek watplaterakke ver/bevuil. Koopdie; naas mbaqanga is dit los hand enlosbeen die beste dansrnusiek'opvinieI.

Ek glo nogal daaraan dat niensesoos hul honde Iyk. Adriaan Vloklyk byvoorbeeld soos 'n polisiehond.Ek glo verder dat dieselfde gese kanword van hul voorkoms en stemme.Louis Satchmo Armstrong sestem

Sarah Jane Morris· Sarah Jane. Morris (6) .

Ska .• Scandal (9) en MoreIntensified! Original Ska 1963­67 (8)· Verskeie Kunstenaars

Van aIle oorsese musiekvorms isska, volgens my beskeie voete, diesoort wat hulle die meeste laat jeuk.

Ska kom oorspronklik van Ja­maika af en het ontstaan uit 'nmusiekvorm genaamd mento en isdie voorganger van rock steady enreggae.

Mento was Jamaika seoorheersende dansmusiek vanaf dienegentiende eeu tot in die vyftiger­jare. In sy vroee vorm was dit 'nswaar polka met 'n swaar stadigebasklank wat verkry is deur die holstarn van 'n trompetboom te blaas.Later is 'n marimbula - 'n grootweergawe van die Afrikasehandklavier ~ vir die doel gebruik.Toe mento stad toe is, het modemewesterse instrumente die rolle be­gin speel:. Na die Tweede W~reldoorlog

het ska verval in toeriste-hotelrnusiek, .maar in die later-vyftigs - toe dieeerste opnames in Jamaika gemaakis - het die belangstelling daarinopnuut vlarngevat. Mento het meersoos calypso geword met pittige engewaagde Irrieke. .

Die vierkantige 4/4 ritme vanmento het goed saam met die stan­daard "twelve bar" blues reeksegegaan, maar ander ritmes is inmento en die daaropvolgende Ja­maikaanse musieksoorte beklem­toon. In plaas daarvan om hard opdie eerste en derde ritmes soos inrock 'n roll te konsentreer, het dieJamaikane op die tweede en vierderitme klem gele, . .

Hulle het toe, vanaf die vroeesestigerjare, blaasinstrumente, ritme­kitare en soms trornme, bo-op dieoff-beats gespeel, en dit so meer'dominant . gemaak. Die nuwe,sneltrein, stofopskop-musiek hetbekend geword vir die klank vandie getemperderitme-kitaar op dieoff-beats: ska.

Ska-musiek het sy eie dansontwikkel, ook bekend as ska. Ditwas 'n rukkerige kraanvoel-dans waar .die bolyf vooroor en agtertoe buig,die kniee buig en roer, en die handewaai en die arms heen en weer ge­swaai word. Showboating was diestadige weergawe daarvan, waar diedansers teen mekaar geroei het inerotiese aanrakings,

Ska was Jamaika se eersteonafhanklike nasionale musiek. In1961-62 was skadie in-musiek onderdie Jamaikaanse gemeenskap in Enge­land. Hulle het daarmee geidenti­fiseernadat hulle land onafhanklikheidvan Britse kolonialisme verkry het.'n Jong witman genaarnd Chris Black­well van welaf Brits/Joodse afkoms,maar wat in Jamaika grootgewordhet, het Island Records in 1962 inEngeland gestig en plate begin maakvanaf die rneesterkopie wat in Ja­maika gemaak is. Island het goubekendheid verwerf omdat hulle alJamaika se warmste treffers in Enge­

'land vrygestel het.Van die liedjies op Ska Scandal is,

word in die rolprent Scandal gebruik.Scandal gaan oor - soos dit op dieplaatomslag pittig beskryf word - .

. Christine Keeler se "avonture in diepolitiek". Meeste van die snitte isoorspronklik in Jamaika tussen .1960en 1962opgeneem.

Die hoogtepunt op die plaat isBob Marley se heel eerste opnarneooit. Judge Not kan gebruik worddeur 'n mediese student wat sy ofhaar proefskrif doen oor iets soos"Maak dagga jou stem grof?",en hieris die positiewe bewys, Marley klink

--------------------.., soos diesewen­tienjarige wat hytoe was: 'n Fyn,dog prorninentestemmetjie.

OpMrKrus­chev pleit Skit­terdathy tog niedie Born gooinie,want "you'llkill each andeveryone".Sosiale proteswas toe aI 'nintegrale deervan ska.

So: Pierre van.Staden

Di: ColinShamley

Wo: IanMcCor~ick

-

~(oJ~~y~"",,---~

BISTRO, KROEGENBILJARTKAMER .

Crossroads.sentrum, HendrlkVerwoerd-rylaan,

Randburg787-7987/4

ONDERVryen Sat:

.Delia Layton

787·7987/4

Don: Annie

B2 VryDag! 29 September 1989..

1' .

Du Plessis Deem wraakop die 'weteDskap'

Township Boy gaanweer Europa toe

Johann du Plessis aanskou een van sy eie skilderye wat hy in 'weerwraak teen tegnologie "vervaardig" het. , .

ander en die kunstenaar verloorbeheer oor die finale produk.

Johann se werk word in drie"fases" aangebied: syoorspronklike produk,City Labsetransperante en afdrukke daar­vanenJohannseverwerking vandie City Lab-produkte. Op diemanier geehy homselfweerdiebeheer oor die eindproduk.Siedaar! Kits-weerwraak op diemassarnedia.

Virdiegene watnieverwikkeldwi!raak in die ietwat kompleksedinamiek vanJohann sepersoon­like vendetta teen die modeme"prossessering" vankuns nie, salin elk gevalgenotkan putuitdieuitstalling.

Sykombinasie vanverskillendegeskiedkundige kunstradisies (vanromantiek tot art-nouveau);veroorsaak 'n unieke tydloosheiden deur middel van sy eiesoor­tige tegniek en gebruikvan ver­skeie media, word sy werkam­per 'n parodie van kuns in diegeheel.

.Metdie tweedeblikmaakdieskynbare onverwante objekte watsaamgeboender wordsin, veroor­saakspanning en dra helder,on­pretensieuse boodskappe aan diekyker oor. Dit spreek op baie.vlakke en is' tegelykertyd inte­lektueel, geestelik, intuitief, sim­bolies, rnisterieus, emosio­neel...iets viralmal basies.

CHRIS DU PLESSIS,. Christo Leach

soonlikis nie..."Dieindividuse beeldvan die

realitietwordgeselekteer, gefil­ter en veranderom in te pas byditwat deur diemedia voorgeskryfword. So het ons ervaring vankuns ook sy oorspronklikheidverloor.Ons ervaar dit deur fil­ters. Filters van die fotograwe,redakteurs en regisseurs of ver­vaardigers van die massamedia.Diegrootte, tekstuurenkonteksvandieoorspronklike wordver-

John Ledwaba

JOHANN DU PLESSIS sehuidigelewenstaakis om wraakte neem. Wraakopdiewurggreepwat die meganiese eeu op diebeeldende kunste uitoefen. Dieweerwraak op die wetenskaps­revolusie kan Dinsdag 3 Oktoberby die Nathalie Knight-Galery(HydeParkComer) gesienwordwaneer'nuitstallingvansywerkdaar open. Die uitgangspunt isdat "ons kulturele en estetieseondervinding lank niemeerper-

CHRISTO LEACH en John Ledwaba van die Mamu Players se teaterstuk metmusiek, "Township Boy'i, vertrek volgende week weer na Europa vir 'n toer.Dit is die groep se derde Europese toer die afgelope jaar. Met die laaste toerhet hulle Berlyn en Brittanje besoek waar hulle by intemasionale teaterfeestein Glasgow, Birmingham en Brighton opgetree het. Oral is die opvoering hoogaangeprys en in Glasgow het dit die Newspaper Award vir beste intemasionaIeproduksie ontvang. .

Die musiek wat deur Ledwaba geskryf is, is in Londen heropgeneem deurKaz Records en-sal binnekort intemasionaaI uitgereik word..

Met die komende toer sal die groep Holland, Belgie, Duitsland, Oostenryken Switserland besoek en die Amerikaners stel ook nou blykbaar belang.

Intussen het Ledwaba reeds begin werk aan 'n nuwe produksie, "StreetSisters", wat ookmusiek bevat en wat handel oor die lewe van prostitute inHillbrow. .

./

Gee.n vis- veilig metKline in die omtrek

THE JANUARY MANMet Kevin Kline, Mary Elizabeth Mastrantonio, Rod SteigerRegie deur Pat O'Connor

ANDREA VINASSA

JOH~ PATRICK SHANLEY, die dramaturg en draaiboekskrywer, is so ro­mantles soos net 'n New Yorkse Ier kan wees. En so bittersoet en soskreeusnaaks. Hy is die skrywer van die toneelstuk "Danny and the Deep BlueSea", en die draaiboek vir "Moonstruck". .

Hy is, saam met nog 'n Ier, Pat O'Connor, verant~oordelikvir een van diebeste komedies van die jaar. 'n Mens kan sien Shanley is tuis in New York, enhy verlustig hom vera! in die agtersirate waar die wrakhout en uitskot van dielewe weerloos op die sypaadjies beland, . .

Sy deernis met die armsa!ige Ameitkaners is duidelik, maar vir die "cop"­genre het hy minder gevoel: "The January Man" is 'n heerlike opstuur van die­stapelvoedsel van die Amerikaanse rolprentbedryf, .

Die openingstoneel het 'n tenk vol'goudvissies in en waar daar goudvissiesis moet Kevin Kline ook wees. Die van julle wat nog die hoop koester dat Klinegaan bekeer en weer 'n emstige akteur word, sal teleurgestel wees. Vandat hydeur~ekaar geraak het met die Monty.Python-klomp wil hy skynbaar netgrapjasse speel.··..~': : '. .

Kline s~eel 'n genia!e polisieman wat ~s gevolg van korrupsie 'n paar jaartevore na die brandweerdepartement oorgeplaas is en homself as brandweer­man geniet. Na 'n paar grusame moorde op jong vroue word Kline ingeroep omdie raaisel op te los. . - " ' .

Kline se rnetodes is onortodoks en Shanley se plot is nie vir 'n minuutgeloofw~dig nie, maar dit is die karakter: se geraamtes in die kas - syverhouding met sy broer se vrou en sy verhouding met die burgemeester sedogter - en sy vreemdsoortige vriende wat die prent voortdryf. .

Sh:mley se geloof in die verlossende krag van die liefde is die enigste aspekvan die prent waarop 'n mens ernstigkan ag slaan. .

. VryDag! 29September 1989

Naartjie T-hemde deur kunstenaarsStuur tjek of pcscrder vir R24 aan:

Bruce Gordon mnf, ee, Ou Castle-brouery,Beaehweg 6A, Woo~stock, Kaapstad, 7925

VULNAAM EN ADRESASB DUIDELIKIN: .,'N~M--~-_~~~ ~

~~S-~ ~~

. '

~~------~~----------m~~~ _

SLEGS R24!

B3

KC

KOOSCOETZEE

ETEENDRINKE

KC

Waarom dieslym??

'N VRIEND vra my waarommens nie die slym van dieforel moet afwas nie wanneerjy Blouforel gaarmaak,waaroor ek onlangs geskryfhet. .Is die slym dan lekker,vra hy. Dit is doodeenvoudigomdat die slym chemies metdie asyn in die court-bouillonreageer om dit die pragtigeblou kleur te gee. Laat ons togmaar nie alte grillerig weesnie. "

ek oor een boekie gese het, moet ekdarem iets negatiefs oor 'n klompieboeke se.

En hierdie klompie boeke is diereeks Huisgenoot se Wenresepte. Ekhet voorheen .'n uiters negatieweresensie geskryf oor 'n boek wenre­septe wat.virdie mikrogolf aangepas'is.

Annette Human, wat volgens ekhoor afgetree het met die geld wat syuit die reeks gemaak het, het eienaar-'dig te werk gegaan. Sy het die volkgevra om resepte vir haar te stuur, endit danin haar toetskombuis getoets.

As dit engsins eetbaar was - selfsbeesvleis in koffie. en gouestroopgaargemaak is eetbaar vir haar - het

, sy dit gepubliseer, en uiteindelik in. boeke saamgevat.

.Die laagste gemene deler het dushaar kookboeke vir haar geskryf. (Eksien nie neer op my volk nie, maarmy volk is nie .'n volk van goeiekokke nie.)

Een blik van hierdie boontjies,een blik van daardie boontjies, eneen blik van 'n ander soort boontjies,Meng hulle saarn, maak een of anderslaaisousie en daar het jy 'n hecrlikeslaai. Dit is wat ek gemors noern,

Huisgenoot se Wenresepte hethoegenaamd niks gedoen om onskoskcokgewoontes te verbeter nie.Dit het net 'n groot klomp slegtegewoontes verder versprei.

Mense, bly weg, en gooi weg. Asdft ons koskultuur is, het ons reedskulturele selfmoord gepleeg.

..

By die Mark-teaterBreestraat, Newtown

Tel: 838-6960

Die gefrustreerde varkEENDAG nie lank gelede nie, was daar 'n"ark wat naby 'n woud in Frankrykgewoon het. En hierdievark het baie gedroom oor truffels - 'n knol wat onderdie grond aan die wortels van eikebome groei en 'n lekkemy van die Fransekookkuns is. - -' '. .. ..

Die vark was 'n truffeljagter, en het elke truffelseisoen aan 'n leiband saammet sy baas in die woud gaan truffels soek. .

Die vark kon 'n truffel op 30 meter ruik, En danhet die vark seksueel baieopgewonde geraak, Sy hare het gerys, en hy het na die plek gehardloop waardie truffel is en begin grawe.. .:

Die hemel het vir hom geopen, maar 0 wee, elke keer het sy baas hom met'n stok met 'n spyker daaraan geslaan sodat hy die truffel moet uitspoeg.

Maar een uit elke tien truffels wat die vark uitgehaal het, kon hy eet. Ditwas die hoogste seksuele ervaring wat 'n vark kon he.

Die vark. se lewe was baie frustrerend: net een uit elke tien truffels kan jyeet. Maar die vark het elke keer hard gewerk om by die tiende truffel uit tekom..

. Een~ag .se die boer vir sy se~n: Nou kan ons hierdie vark slag, en ons hoef 'gelukkig me truffels by te gOO1 wanneer ons hom gaarmaak nie. Dit was dieeinde van die gefrustreerde vark.

Ns. Wetenskaplikes het bevind dat truffels varke seksueel stimuleer. In'Italie word truffels met honde gesoek. Word mense en honde ook seksueelgestimuleer deur truffels? Mens kan nie kos en seks skei nie.

ing fresh fish see that the eyes areclear, gills red and scales shiny. Fishwhich looks shrivelled and is soft tothe touch is not fresh. An exceptionis stockfish, which is not a fum­fleshed fish either in a freshor frozencondition. n

Leer tog maar hierdie lessie, enmoenie vis koop wat nie vars is me.Ek kyk dikwels na vis in ons super­markte en griJ.Mens kan sommer op'n afstand sien die vis Ie al dae ofweke daar.

Dit Iyk nie of die gemiddeldesupermark die vaagste benul het vanvars vis nie. En tog koop die mense .dit en eet dit. Miskien moet ek 'n paarsupermarkte besoek en hulle visbeskryf. Negatiewe publisiteit laindalk iets uitrig.(Is Vrye Weekblad sesirkulasie al 50 OOO?)

As jy glad nie vars vis kan kry nie,koop dan eerder bevrore vis as ou .vis. Ek persoonlik hou nie van be­vrore vis nie c. baie van die smaakgaan in die vriesproses verlore - maardit word bevries kort nadat dit gevangis en is baie beter as ou vis.

En as jy vismark toe gaan, houmaar jou oe oop. By die Durbansevis mark, waar ek 'n paar keer visgekoop het, het ek net een stalletjievertrou.

'n Vriend het my vertel dat baievan die stalletjies skaapbloed oor ouvis gooi om die indruk te wek dat ditvars is. En waaragtig, die bloed wat 'oor sommige van die vis gele het, isnie visbloed nie. Daar is baie "shy­sters" in die visbedryf, en wees maarbedag op hulle.

Om na tannieAagot terug te kom,sy sit die verskillende maniere omvis gaar te maak eenvoudig uiteen,en vertel jou hoe omvars vis lig tesout en te rook.

Sy vertel jou om vis sop vanviskoppe te maak en visaftreksels tekook. -Sy beskryf dievissoorte wat ,kommersieel beskikbaar is, en isnederig genoeg om mense by wie sy .goeie rescpte gekry het, die cer daar­voor te gee.

Sy vertel jou hoe om piekelvis temaak, en ook visaspiek en salm-mousse. -

Natuurlik hetsy ook 'n klornpieharingresepte want sy kom van :Noorweeaf.So kanekaangaan,maarwat ek wil se is: Koop die boekie. Dithet goeie resepte wat by ons plaas­like vis aangepas is. Ek hoop dis nogbeskikbaar.

En na soveel positiewe dinge wat

~V<& HftRRIDftnStgYtg)V(g).~0~ . RtSTftURftnT ." ~0~0~

. JANETTELIAN .JACQUICRAIG.

resepte is dikwels net virtwee mense;en sy gee baie aandag aan goedkoopvisgeregte soos visfrikadelle engoedkoop vissoppe.

Sy het 'n hele string resepte virgoedkoop vis soos stokvis en sar­dyne (ekis nie 'n sardyn-liefhebbernie, daardie effe bitter van die sat-

, dyn staan my nie aan nie.): Haar resepte is baiesmaakvol en

oor die algemeen baie eenvoudig.Vir 'n huisvrou wat vandag 'n gesinmoet grootmaak met 'n beperktebegroting, is hierdie boekie ideaaI:dit sal haar leer om met goedkoop

.vis ver te kom sonder om haar gesinte vervee!.. Maar mense watin hogere visge­

regte belangstel, kan baie by tannieAagot leer. Sy het 'n goeie klompie

. kreef-, karp- en forelresepte (selfsecn vir forel in portwynjellie) ens.waarrnee die koskenner hom kanbesig hou.. TannieAagot het toe al die ge­heim verstaan dat vis baie vars moet , .wees.'n Vars doodgewone vis isbaiebeter as 'n verlepte hogere vis. .

Soskryf syoor vis: "When buy-

Enwaar isAagotStromsoe?

plekke in die Kaap waar mens varsvis kan koop, het gestyg toe ek dieboekielangs diekontantregister sienIe het. Ek hoop baie mense het ditgekoop, want dit is sonder twyfelons besteboek oor vis. .

. Tannie Aagot het haar bookiemeer as 50 jaar gelede geskryf nadatsy 'n visrubriek in die Argus behar­tig het. ,

Daar -is bitter ~in biografiese'besonderhede oor haar in die boekie."Sy is aan die weskus van Noorweegebore en het daar grootgeword,rnidde-in die groot Noorweegsevisbedryf, waar elkc huisvrou haareie heerlike haringresepte het.

"n Leeftyd van ondervinding,tesarne met entoesiasme, het haar 'nunieke vaardigheid vir die gaarmaakvan vis gegee," skryfene profGuidoM Dreosti in die voorwoord.

Hy noem haar ook Mrs Stromsoe- sy was dus getroud - en verder niks

meer nie.Tannie Strom- .

socwasnie ryk nie:dit is duidelik uithaar boekie, Haar

'n Huislikeen gasvryeatmosfeerTradisioneledisseBilliketarieweBed enontbyt vanafRSO perpersoon

Stellenbosch

GASTEHUIS

Dorpstraat 110Stellenbosch(02231) 3555

Oor kookboeke 2

. DIE bietjie wat ek van Noor­weegse kos gesien het, het mynie be'indruk nie. Dan moet ekonmiddellik byvoeg dat dieNoorweegse kos wat ek geeethet, die maaksel van tweehuisvrouens was.' Noorwee iswaarskynlik die duurste land inEuropa, en ek het net nie diegeld gehad om in hul restaurantete eet nie.

Die walglikste gereg wat ek daargeeet het, was visfrikadelle wat uit'n blik korn, en so rubberagtig is 'n .mens sal waarskynlik 'n potjie ten­nis daarmee kan speel. Oor die fri­kadelle het die huisvrou 'n lang wit

. smaaklose sous gegooi, en dan eetdie Noorweers lekker. .

In die rolprent Babette's Feastkry mens ook die indruk dat sekereNoorweegse geregte vir die ver­bruik van viervoetige diere metgesplete hoewe bedoel is. Babettehet die groot bedrag dobbelgeld watsy gewen hetgebruikom 'n wonder­like Franse ete vir haar werkgewersin Noorweete berei.

Die aartappels in Noorwee kompikswart, hard en onsmaak1ik uitdie grond. Dis waarskynlik die enig­ste aartappels wat in die land met syongenadige klimaat groei.

Smorbrod, die Noorweegseeweknie van Sweedse smorgasbord,het ek baie eetbaar gevind. Dis 'nverskeidenheid van vleis, kaas,haring, vleissmereens. watop broodgeeet word. Dit is lekker kossies.

En dan het my vriend Helga - inNoorwee is dit 'n man se naam - op'n dag met omtrent 'n halwe streep-

, sak "shrimps"> dwerggarnale? - bydie huis aangekom. Ons het sekertwee en 'n halfuur lank gesit endwerggarnale afdop, en dit saammet mayonnaise gccct. Hcerlik. .

Mag my Noorweegse vricndeHelga en 10m gescend wces, Hullehet icmand wat 'ek goed ken sondervisum in 'n 3D-ton Scania-trok deur'n klomp grensposte Noorwee bin­riegesmokkel toe hy die Franse inParys nie meer kon vat nie. (Hullehet hom, ook terug Holland toegesmokke!.)

. Uit Noorwee het 'n tannie vroeg .in die eeu Suid-Afrika toe gekomom ons hier tekom leer vis gaar-.maak.Uit die kookboekie wat sygeskryf het, is dit duidelik dat syook goed onderleg in die Fransekookkuns was.

Haar naarn is Aagot Strornsoe.Baie min Suid-Afrikaners wat inkos belangstel het waarskynlik alvan haar gehoor. Hopelik is haarboekie, Aagot Strornsoe's Fish Book,nog beskikbaar. Die uitgawe wat ek .het is in 1982 deur Howard Timemins uitgegee, maar bestaan die"uitgewery nog?

My respek vir The Fisherman'sWharf in Houtbaai, een van die min

B4 VryDag! 29 September 1989

<~'"A.u .$

Gustav Geldenhuys iseen van die "bright

young things" van dieSuid-Afrikaanse teater.Hy was verlede jaar tesien in "Piekniek by

Dingaan" en is op dieoomblik in die Kaap op

die planke in SchalkSchoombie se "Huis

vol ulle", MARION TOMhet met hom gaan

gesels.

IGustav Geldenhuys in 'n kakiebroek,kakiehemp en vellies in een of anderklug. Hy't mos so 'n mooi gesig datalmal altyd dink hy kan 'n goeieboerseunspee!.

'n Goeie boerseun is hy nou nie inhierdie Apocalypse-any-day-nowscenario nie.In "Huis vol uile" is hy'n skurkagtige joemalis wat kokalenesnuif tussen shoots (hy maak mov­ies).

"Ek dink nie die stuk is noodwen­ding net oor Suid-Afrika of oor onsspesifieke politieke situasie nie.

"Sulke dinge gebeur orals in diewereld. Mense wat met vreeslikegeweld moet lewe, mense wat para­noid raak oor al die dinge wat aan-

Gustav Geldenhuys...het nie 'n ding oor Afrikaans of"alternatief" wees nle,

.... 'r

.< .J

B5

"My ouers was baie getrou in wathulle geglo heten ek het maar net sogroot geword,

"So ek het nie juis hierdie grootIus om te bewys dat ek anders is ofiets spesiaal nie.

"Toe ons Piekniek by Dingaangedoen het, alhoewel ek dit baie.geniethet, het ek gevoel wat almalprobeer se, is nogal naief."

Gustav het per ongeluk in dieteater beland toe hy nie vinnig genoegkon besluit watter kursus hy wouvolg toe hy op Stellenbosch gaanstu deer het nie. .

"Toe ek weer kyk, sit ek in diedramaklas met 'n leotard aan. Opdaardie tydstip het ek nog nooit 'nvoet in die teater gesit nie.

"Ek het gedink akteurs is mensewat in Arnerika werk. Maar ek hetaltyd my verbeelding gebruik en somsRooms-Katolieke priesters gespeel,wat my rna nogal verbaas het."

Hoewel Gustav nie· juis veelgeleenthede gehad het by Kruik omsy talente uit te stal nie, 'het hyalin'n paar goeie rolle beland - die bestevolgens hom in Heiner MUller se"Anatomie Titus".·

"Ek hetook nie hierdie groot dingeoor Akteur wees nie. Ek vat maarelke dag SODS hy kom.Toekomsplannehet ek nie.

"Ek sou graag op 'n berg in Japanwil woon saam met een of ander

. wyse ou rneester wat my al die ge­heime van die lewe kan verte!.

"Ditsouooklekkerweesomop'nfilmstel te werk - jy weet - toebroodjiesbedien en op 'n fiets rondry metboodskappe."

*"Uile" is tot 7 Oktober op dieplanke. Gerrit Schoonhoven is dieregisseur en ander spelers is NeelsCoetzee, Antoinette Kellerman,Marthinus Basson, Willie Fritz en .Elma vanWijk.

van sy lewetn sinkhuisies saammet sy ouers gewoon (sy pa was 'ndokter by 'n NG sendingkerk).

Gustav het nie hierdie grootDING oor Afrikaans of "alterna­tier' wees nie.

"Toe ek klein was daar in Isile­mela het baie van ons bure kom teedrink. Dit was nie vir. my onge­woon om die vrouens met hul varkvetbesmeerde lywe, hulle oranjekomberse en met babas aan dietepel in die voorhuis vas te loopnie.

Die boerseunverlang na 'nberg in Japan

gaan. Ons bevind ons nie juis in so 'nunieke situasie nie - kyk na Suid­

Amerika en dieMidde-Ooste. Onsdink ons isspesiaal."

Geldenhuys woueers "n joernalisword. Dit was een .van sy drome terwylhy kaalvoet in dieheuwels indie Tran- 1

skei baljaar het. Hyis een van agt kin­ders en het 'n deel

Wie skarrel SO?

derwys wat geweier het dat die kindersin hulle sorg deelneem aan 'n debat oorskooluniforms? Oat hulle bang is diedebat gaan dalk oor Fascisme?

Carte Blanche se Ruda Landman hetdie groot afwesigheid in die debat mooigesimboliseer deur die skugter omies se .kant van die saak te stel voor 'n toeskoolhek wat maar baie aan die dodeselvroeer in die program herinrier het.

Terloops, het ons nuwe president nieal sy hand gehad in wit onderwys nie?

VICTOR MUNNIK

Ja, ek was ook getuie van die inswe-·ring van ons laaste wit president.

En daarrnee het ek die kans gehad omlank en deeglik te staar na die gesig van'n mede-burger met heeltemal te veelmag.

Daar was oak 'n skarrelende boodskapof twee vir die wat belang ste!.

En ek praat nie van Oom Pik se gesigwat vir 'n kort rukkie in fokus was (soos'n wens of 'n vlietende gedagte) nie. Ekpraat van die vlieende gedaantes watvoor die hoofseun se pratende gesiggewarrel het.

Saarn met miljoene, seker, het ekgewag dat die kameraman die fokusverander sodat ons kan sien. Was dit 'ntor? 'n Muggie? 'n Vlinder? Niemandkon sien nie, en niemand sal ooit weetnie. Virons klomp bygelowiges is 'nkosmiese boodskap, gebring deur 'nnederige insek, vir ewig verlore.

Wel ja, en ook terloops: Groen Vredeis nie naastenby 'n prioriteit vir die nuwehoofseun nie.

Verskriklike KleppeDie Paardekraal Broekieskousprys vir

Sensuele Reklame gaan hierdie week,ten spyte van stywe kornpetisie, aanEgo. Tweede plek word gesamentlikbekleedeur Sestien VerskriklikeKleppe.

Dood in die oeCarte Blanche het begin met twee in:

tense Amerikaners wat stry oor die dood­straf. 'n Prokureur met 'n staalharde blik,wat 'n psigopatiese moordenaar uit dieelektriese stoel wou red, het die laksmangekruisvra oor sy skilderye wat die dooduitbeeld. Die blou-oog beul wou nie se hyvoel sleg oordie manier waarop hy sybrood verdien nie. (Hy het gese: "I don't .know where they're going, but I'll sendthem there.")

Hy het darem ook gese hy sien diedoodsangs in die oe van die mense wat hyso "stuur". Moet interessant wees, veral vir'n skilder.

GOEIE TV is gevaarlik. Dit maak van jou'n idioot wat heel aand en elke aand voor diekassie sit. Nie meer lees nie. Nooit gaankuier nie. Nie vergaderings bywoon of aan.betogings deelneem nie. Dit het met onsgebeur: M-Net het hierdie week ook tussenons en die werklikheid ingeskuif, enSondagaand was ons laat vir aandete omredeCarte Blanche.

Want hulle weet wat mense van TVgeniet: om skaamteloos te staar na menseterwyl hulle slimstories vertel, en om, as jygenoeg lewenskennis het natuurlik, sorn­mer te sien of hulle die waarheid praat ofnie.

Groot .gemorsToe was daar 'n fokus op die wetenskap­

like wat uitverkoop het aan 'n groat oliemaat­skappye wat Alaska so bemors het dat dermiljoene diere en plante en drome gevrekhet. Die kamera hetons gewys hoe wriemeldie wetenskaplike (wat hoof was van dieskoonmaakspan wat nie te deeglik skoon­gemaak het nie) soos 'n otter in die olie voordie vra van die joernalis.Asof sy sy geweteis. Hy het darem nog 'n gewete.

Groot geesteWat moet 'n mens nou dink van die groot

geeste van die departement van wit on-

TROPPE wilde wolfhonde hetdie strate oorgeneem (hulle hetna 'n bomontploffing uit 'n poli­sievoertuig ontsnap), 'n jonggestremdeseun kry aakligevisiesterwyl hy TV kyk (wiekrynie?),die huis is omring metsekuriteitsapparaat - en daar's 'nklomp paranoiese en eienaardigemense wat in en uit die plekbeweeg.

Tot dusver lyk Schalk Schoom­bie se Suid-Afrika van die toekomsglad nie soos FW s'n nie.

Sy toneelstuk "Huise vol uile"het hierdie week in die Arena vandie Nico Malan-Teater in Kaapstadbegin. Schoombie het die dramaomtrent vyf jaar gelede geskryf enhet dit destyds vyf jaar in die toekomslaat afspeel.

Sekuriteitsapparaatjies het ons noumaar, waansinnige moeders is volop,troppe wilde wolfhonde is nog nieop straat nie - hulle word nog blyk­baar in Pretoria getee!. In elk geval, .hierdie Kruik-produksie speel homaf vyf of vyftig jaar in die toekomsin.

"Gister se toekoms" is die diep­sinnige titel wat akteur Neels Coet­zee (hy speel 'n soort van down andout-engel wat sy vel kleur en anderdinge kan verander) onlangsvoorgestel het,

Gewoonlik sien ons Kruik: se

M-Net S8slimstorieskanjoubaei

VryDag! 29 September 1989

1l'mIBI'--~_""':-'_----~---~------

KAAPSTAD

Disko-rnusiek, f1itsendeligte, spieels, mense metgrimering... daai soort vanding.

Base: Vanaand en Saterdagis BAYETE en THANDICLAASEN aan die beurt,Sondagaand is Jazz Denn enWoensdag Reggae soos al­tyd.

Cafe Royal, Kerkstraat,Kaapstad: Elke Woensdagen Donderdagaand enSaterdagmiddag is dit AF­TER THE RINDERPEST enANY DRIVER.

Baxter-Tearer, Mainstraat:Hoofteater: VCT BALLer.Tot 30 September. Tye:Vrydae en Saterdae om8.00nnl (Saterdagmiddagook .om 2.3Onrn). Daamaopen Athol Fugard se MYCHILDREN! MY AF.RICA! op 4 Oktober. Duurtot 28 Oktober Tye:Daagliks om 8nm en Sater­dae om 5.30 and 9mn.Stagedoor: EDI NIEDER·LANDER tree tot 7 Oklo­her op. Elke aand om 8.30,behalwe Sondae. THEGLASS MENAGERIEkan in die Studio gesienword. Tye: Maandag totDonderdag: 8.15 en Vrydagen Saterdag: 6.15 en9.15nm. Tot 21 Oktober.

KAAPSTAD

van Janice Honeyman segewilde pantomimeSNEEUWITJIE EN DIESEWE DWERGIES open3 Oktober in die Drama,Staatsteater,

Nico Malan, Strandgebied:Operahuis: LA TRAVI.ATA. Duur tot 29 Septern­ber. Die ingevoerdeGriekse sangeres JennyDrivala tree vanaand op, Indie Arena word HUISEVOL UILE, 'n prikkelendedrama deur SchalkSchoombie oor die sielkun­dige uitwerking van poliotieke druk en gepaard­gaande toekomsdrome tot 7Oktober opgevoer.Daagliks om 8.3Onm be­halwe vanaand enSaterdagaand om 7.00.

Theatre on the Bay,Kampsbaai: BLITHESPIRIT met Sandra Dun­can, John Whiteley, Va­nessa Cooke duur tot 30September. Tye: Maandagtot Vrydag: 8.00. Saterdag6.00 en 9.0Onm. NUN·SENSE met Natalie Gamsuopen 4 Oktober en duur tot21 Oktober, Tye is die­selfde.

soorte musiek.

Idols, bokantvan EndstraauYuppie-paradys! Lang touebaie entoesiastiese jollersbuite. Almal irriterend mooi.

King of Clubs, h/vMark- enVon Wiellighstraat: Hi­NRG gemors op boonsteverdieping op Woensdae,Donderdae, Vrydae, Sater­dae en Sondae. Disko­-nbaqanga op die ondersteverdieping.

Blues, Marshallstraat 165:Wesens van die noordelikevoorstede -(ouderdom tussen25 en 35) se uithangplek,

Pieter Joerien bied aan: M.BUTTERFLY by die Al­harnbra-Teater, met SeanTaylor en Jeremey Crutch­ley. Open I Oktober om5nm. Tobie Cronje kan bydie Leonard Rayne-Tearer inPIANO MAN gesien word.Open Woensdag om 8nm.TWO AND lWO MAKESEX met Tim Plewman,Diane Appleby, Carol-AnnKelleher, Saul Bamberger,Melody O'Brian en MichaelThompson kan by die AndreHuguenet-Teater gesienword. Regie deur Rex Gar­ner. Dinsdag tot Vrydag om8.15nm en Saterdag om 6 en9nm.

dae om 5.3Onrn en 8.3Onm.Tot 8 Oktober. SONGS OFOLWYN, 'n kabaret metLawrence Olwyn. Tye:Dinsdae, Donderdae enSaterdae om 10.30nm.HAND IN GLOVE, 'nwerkswinkel vir kinders watteater, poppespel envolksverhale insluit duur tot10 Oktober. Tye: Daagliksom IOvrn en 2nm. DebbieLan bied om 10.30 nm 'nkabaretagtige musiek­vertoning, SHADOWSAND LIGHT, met SteveWalsh, Lana Green en Kai, .aan.

Huldeblyk aan JACQUESBREL, met Ferdi Uphof,E1sabe Zietsman en TsidiiLeloka is by Kushlicks inRosebank te sien, Tye:Dinsdag tot Vrydag:8.3Onm.Vrydag en Saterdag7 en IOnm en Sondag 7nm.

JOHANNESBURG

Die Afrikaanse weergawe

PRETORIA

DIE GROOT WIT ROOSvan Pieter Fourie (met regiedeur Dieter Reible) is in dieMomentum, Staatsteater, tesien. "Volwasse" vermaakmet lokettrekkers soos Ga­vin van den B erg enBrumilda van Rensburg,

,VryDagi 29 September 1989

Natalie Knight-Galery, Hyde Park Corner: Uitstallings deurHeinz Kaspar en Johan du Plessis. Tot 23 Oktober.Everard Read-Gateryr Uitstalling van werke deur NeilRodger. Goodman-Galery, Sandton: Werke deur PaulBlomkarnp getiteld "Scintillating Fields". Duur tot 30 Sep­tember.Crake-Galerj, Norwood: Sheila Jarzin stal hier uit, Tot 14Oktober,Arternatlves-Galery, Rosebank: Weeklange uitstalling van.skilderye, drie-dimensionele werke en beeldhouwerke.Helen de Leeuw-Galery, Hyde Park Comer: Uitstalling deurverskeie kunstenaars genaamd "Rites of Spring". Tot 14Oktober.!Mark·Galeryj Newtown: Staffrider se jaarlikseprysuitstalllngvan skilderye, beeldhouwerke en fotografie.Things-Galerj, Mark-Tearer: Stoele en kopstukke uit Af­rika. Tot 14 OktoberGallery on the; Market, Newtown: 'Ben Nsusha, CharlesNkosi en MuZi DOnga stal skilderye en beeldhouwerke uil.Tot6 Okteber.!: . . " .Kim Sacks-Galery, Caven'dishstraal, Bellevue: Maskers enbeeldhouwerke uit Za'ire. Tot 25 September., I .

African Magic: Irtheernse handwerk en kunsartikels. Onge­woon en. outentiek. Rockeystraat 20, Bellevue, Johan·nesburg, en Milkwoodsentrum 9a, Plellenhergbaai.' ,

, Zona. Na'ieweAfrika·kuns en -appliek; irtheemse handwerken kuns. GrantIaan 64, Norwood, Johannesburg.

(A)

The LandBefore Time

THE DREAMTEAM

The LandBefore Time

straatse laataand-"joint" virmense wat soms werk en vanjazz hou.

Late Nite Duke's, Melville:Laatnag-alternatief vir mid­del-stedelinge. Oop vanvyfuur smiddags tot baie laatsaans en Saterdae vir mid­dagete. Etes word sewe daevan die week tot laataandbedien.

Club Manzattan, Mole­tsane, Soweto: Hoer-inkom­stegroep disko. Oop van IInm, Maandae en Dinsdae istoegang gratis. Twee gratisbiere op aande wanneertoegang gevra word. Aile

THE DREAMTEAM

Jack Nicholson, (PG2-12)MIchael Keaton. Kim Basmqer

DAllY 930, 1200,230,515.745, 10,15

MYSTERIES ANDMISSES deur Robin Orlinword by die Mark-Teater indie Laager opgevoer. Va­naand om 8.15nm enmoreaand om 6.15 en9.15nm. Maandagaandbegin SO WHERE TO vandie Sibikwa Players in dieLaager.

Alexander-Teater inBraarnfontein te sien. Open 4Oktober,

BURN THIS: 'n Skitter­ende, snaakse toneelstuk oordie liefde is by die Mark­Teater in die Upstairs te sien.Regie: Clare Stopford. Tye:Maandae to Vrydae om 8nmen Saterdae om 5.45 en 9nm.

Black Sun: (Louis Botha­laan, Orange Grove). KISSOF THE SPIDER·WOMAN deur Manuel Puigmet Dawid Minnaar as Mo­lina en Kevin Smith asValentin. Regisseur: lau­rens Siliye. Tye: Dinsdag totSondag om 8.15nm en Sater-

Comedy (2-10)Michael Keaton. Peter Boyle

DAllY' 945, 1215,230,515,745, 10,00

Jack Nicholson. (PG2-12)Michael Keaton. KIm Basmqer

DAilY' 930. 1200,230.515,745. 10.15

An Animated Adventure (A)From Lucas/Sprefberq

DAILY;945. 1215, 2 30. 515, 745, tO,OO

Comedy (2-10)Michael Keaton. Peler Boyle

DAilY 945, 1215,230.515,745.10.00

I· I

PLATOON LEADERMICh:~t~~lkOIl (2'18)

PWS

Yo"n hmOlls . :The7,~~A~t~'~~:at~~c-::.~2~12)

MON-FAI 930.200.730. SAT 11.00.330.800

.KARATE KID IIIK~1'1te Action. (A)

Pat Monta'pW~h MacchIo',' ,

Back To Freedom~ Action· IA)

MON_F~h~~,B28t~~~~1 ;,8oge330.800

The Thunderdome, h/vClaim- en Noordstraat:"Mega'l-disko, kroee engroepe. Baie spieels enhoe hakke. Oop vanDinsdae tot Saterdae.

vir "live" groepe, 'ndaktuln en video- enpool-kamer. Welkomeafleiding van die disko­twak op ander plekke.Chris Prior en NeilJohnson is sorns, opSaterdagaande dieplatejoggies. Vir "den­kende" jollers.

Rumours, Rockeystraat:'n Tipiese Rockey-

By die Mark- Teaterword A WALK IN THEWOODS deur LesleyBlessing .word opge­voer. By die Warehouseis LAKUTSHON'ILANGA.

MARCH OF THEFALSEITOS deur Wil­liam Finn is tans by dieAdcock-Ingram-Teater,Windybrow te sien. MetDuncan Bouwer.Daagliks om· 8nm -enSaterdae om 7.30 en9.15nm.

THE SEA HORSE metJacqui Singer en DaleCUllS;. omskryf as 'nAmerikaanse liefdesver­haal, word by die Dalro­Teater,. WlndybrowopgeV'<ll'r, Daagliks om8nm. ";''';',

111111.

JOHANNESBURG

'I.: . II

HAPGQ'op,Torn Stop­pard se '~lim, kornieseriller is sa~~~,om 8 by die

AnAdUtI Shoek... 12-21)Glenda Jackson. Siralford Jones

DAllY 945- 1215.230,515.745.10.00

Jack NichOlson. (PG2-12)

DAll~i;h:6.I,~e~J~~·3K~~ ~~s;~~~~O.15:,.

K~pstad

straat. Uh...RELAX met anderleep-oog pseudo-intellektu­eles. Goeie koso Swak bedie­ning. Nice ou en nuwe musiek.Beste laamag-rondleplek indie dorp. Ook bekend as dieYeoville Yacht Club.

Panama Reds, h/v HendrikVerwoerd en Jan Smuts,Crossroads winkelkompleks,Randburg: Vanaand enrnoreaand: Delia Layton.Sondag: Pierre van Staden.Dinsdag: Colin Shamley.Woensdag: Ian McCormick.Donderdag: Annie.

K·9James Belustu. Mel Hams (2-SPG}

DAilY 945,12.15.230.515,745,1000

THE DREAM TEAMMichael Keaton, Peter Boyle (2-10)

DAilY 945,1215,230,515,745,1000

ATOUCH OF INFIDEUTVTed Danson. Isabella Bosseluru (2-14)

DAilY 945, 1215,230.515, 745, iboo

THE JANUARY MANKevm Khne. Susan Sarandon (2-H~)

DAilY' 945, 1215,230.515,745,1000

I :' I

PET SEMATARY• I : I . I I Dale MIdkiff. Denise Crosby (2-18)

DAILY: 945.1215,230.515.745.1000

'1 'I

YOU'RE FAMOUS

I

THE DREAM TEAMTHE DREAM TEAM MichaelKeaton.Peter Boyle 12-10)Michael Keaton, Peter Boyle (2-10) DAilY 945, 1215.230,515,745,1000

DAllY 945.1215, 230515,7451000

Klppies, Mark-Tester,New­town: Township-jazz sevoorstedelike tuiste,(Toe opMaandae, die res van dieweek oop van sewe-uur • ennaweke van vyf-uur - totlaat.) GEORGE LEE metANANSI.

Roxy Rhythm Bar, Main­straat, Melville: Vanaand:Die formidabele AFRICANJAZZ PIONEERS.Saterdag: THE· JIVE.Maandag: BRIGHT BLUE.Dinsdag: LITI1.E SISTER.Woensdag: THE JIVE. Don­derdag: RUSH HOUR (on­bevestig).

Harbour Cafe: Rockey-

YOU'RE FAMOUS 12·12)DAILY.945. 1215,230

TWO MOON JUNCTION (2-19)DAilY 515.745,1000

I ", " ..

"

Michael Keaton. Peter Boyle (2-10)DAILY 945. 1215, 230,515,745. 1000

The Fun~lest Comedy of lhe Year (2-12)

OAtLY94~, 12152305157451000 YOU'RE FAMOUSATOUCH OF INFIDEUTY The Funnoest Comedy of the Year (2-12)

Ted Danson. Isabella Bosseunu (2-14) DAilY· 945,1215,230,515.745,1000DAilY 945, 12.15,230,515, 745.1000 ~ J I' I I I , I ,: :

THE LAND BEFORE TIME_ BATMAN Adventure from Lucas/Spretberq (A)Jack Nicholson. Michael Keaton IPG2.12) DAilY. 9 45.1215,230,515,745,1000

DAILY 930. 1200230515745,1015 THE JANUARY MANTHE LAND BEFORE TIME Kevm Kline, Susan Sarandon (2-18)

Adventure from Lucas/Spielberq (A) DAllY 945, 1215,230, 515, 745~ 1000DAilY 945. 1215,2.30515745 1000

. .,. .TWO MOON JUNCTIONTHE JANUARY MAN Shenlyn Fenn, Alchard Tyson (2-19)Kevm Kline. Susan Sarandon (2·18) DAilY 945, 1215,230,515,745, 1000

DAILY 945,1215,2305157451000

. " BURNING SECRETTWO MOON JUNCTION Faye Dunaway, Klaus Mana Brandauer (A)SnenlvnFenn. Richard TysOn{2-19) DAilY' 945, 1215,2 30, 515, 745, 1000

DAtl'i'!iJ45.1215.230,515.745.1000

THE DREAM TEAM THE lAND BEFORE TIMEMIchael Keaton, Peter Boyle (2-10) Adven1ure from Lucaa/Spieiberq. (A)

DAilY· 945: 1215, 2 30, 515, 745, 1000 DAILY. 9 45, 1215,230,515,745.1000

DEAD BANGDon Johnson. Penelope Ann MlltJ}r (2·19)

DAilY: 945,1215,230,515.745,1000

.:. BATMANJack Nicholson, Michael Keaton'(PG2·'2)

DAILY 930.1200.230,515.745,1015

THE LAND BEFORE TIME (A)DAilY 945, 1215.230

ATOUCH OF INFIDELITY (2-14)DAilY 515,745,10 00

I ",' 'I::

THE DREAMT~MMichael Keaton, Peter Boyle (2-to)

DAllY 9451215230515745 tODD

YOU'RE FAMOUSThe Funntesl Comedy of the Year 12-12jDAilY 94512152305157451000

BATMANJack"Nlcholson. MIchael Keeton (PG2-12)

DAilY: 9 30. 1200.230,515,7.45,10 15

KoalaBlu, Melville: Jazzword elke Sondag in diebinnehof aangebied deurdie Transvaalse Jazzklub.

Jameson's Bar, Commis- .sionerstraat: Een van dielaaste buiteposte van "live'n local" musiek. Wye ver­skeidenheid van mbaqangatot rock. Jazz saam metSaterdagmiddagete; geentoegangsgeld. Jazz elkedag van 12 tot 2nm enSaterdae van 2 tot 6nm.Vanaand, Saterdag en vol­gende week is dit NOISEKHANYILE.

The Junction, h/v Bree- enClaimstraat: "Ouer" rock ennew wavemet 'n aparte vertrek_______,-- ~I------------------------

JOHANNESBURG

The LandBefore Time

An Animated Adventure fA)From Lucas/Soreiberq

DAllY 945.1215.230515.745.1000

Jack Nicholson, (PG2-12)f MIchael «eaten Kim Basmger

DAilY 9301200,230515745,10.15

Youre''tlmous

IITIAll

. The Land'Before Time

An Animated Adventure (A)From lucas/SpIelberg

D,AllY 945.1215.230,515.745.1000

-; Jack Nicholson, . (PG2-12)Michael Keaton.Kim Besmqer

DAilY 930. 1200.230.515.745. 10.15

A Sexy Drama - lor adults only (2-19)Snenrvn Fenn.Richard Tyson

DAilY 945.1215.230.515.745.10.00

TWOMCDNJUNCTION

B6

:11

An AnimatedAdventur.From lucas/SpielbergMON-SAT 600.830

The LandBefore TIme

',ure Ftlm'U$The Funniest Comedy of the Year (2-12)

Alain D Woolf.NadIa BllchlkDAilY 945. 1215.230

TWO MOONJUNCTION .,.

ASexyDrlml· tOladults only 12-19)Sheruyn Fenn.Richard Tyson

DAilY 515 745. 10.00

I~'-I~I ~m:l':Ill THE lAND BEFORE TIMEDA~~V;~~~~Jrf5~ 2l~g.a5s~;.p;~I~e;8 obA

)

- 1"-:"

IfjI· .,;..J

MJJ#M ,t J1 LZS &2&£2 .. liE -k£ ~-··-r

-ru

IPG2·al(2'10)

(Pil2·12112·,al

, :

1'1: • I'

COMING ATTRACTIONBOd-LANDBEFORE TIME

BEGAN

PRETORIACOMPUTICKET

ENQUIRIES (012) 322·7460

PRETORIADally:l'OO, 12.15,234,5.30,1.45, 11IlD pmTHE KARATE KID3 IAI

DJIIy:Us,121s,2.30,s.3G,1.00,1D30,mBATMAN lPil2·1Z1oa,ly: 1UlI,12.15,·UG,5.31,1.45,10 IIIpmIMAGINE JOHN LENNON (2,121

MAJOR LEAGUE· (2'''1

K·9 IPil2·alSKIN OEEP IAd.IIsonIY1l2·191CIRCLES INAFOREST IAI

HER ALIBI IAICOMINO AnRACYIONS

BOd-GREAT BALLS OFFIRE130Ct-THEGOOS MUSTBE

CRAZY 2

BATMAN (Pil2·'2)GORILLAS INTHE MIST • (A)MI6rlJghIStowIOct:SEE NO EVIL. HEAR NO EVIL 12·1alSKIN DEEP 12·19)6OctYOU'RE FAMOUSIPRINCESS BRIDE

I' . ·'1

THE~IOtSSACKINACTIONI

THEKARATEKID3 (A)RAM803 (2·121MI'lIlglll now aOctSEE NO EVIL, HEAR NO EVIL (2·1alSKIN DEEP (2·191

"'

; I,'

no

Klaus MarlaBrandauer (van

Hanussen-taam) asdie Baron- 'n manwat nle sy fisiesepynwil erken nie •en David Eberts asEdmund, 'n jong

seun wat gedwingword am 'n man' sebeslulte te neem,raak handgemeenin Andrew. Birkln

se "BurningSecret". Ole film

speel at in Wenennet voor die

TweedeWereldoorlog.

WESTERN FILM FESTIVAL!29-30 Soot -SILVERADO (AILASTHAROMEN (2·,al1·3OCtYALOEliS COMING ' IA)JOEKIOO (AIl-Slkl:PAL£RIOER 12·'21LAWMAN 12-121'OctDISICff FILM FUnVAl

K·9 IPil2·alDRAGNET IA).. FOUOWTKESTAR~TIl.lnt5C1r1

~~t~:~~:~:~::I~~r"I OetIATlAIVWHO FIWIED ROGER RAlIIT1

12·14)

12·'9)

IPG2·81

COMING ATTRACTIONSBOd-GREAT BALLS OFFIRE13Od _THE GOOS MUST BE

CRAZY 2

THE BEAR

DIlIrU5,12.1s.230,s.30,UD,lI30pmBATMAN IPG2-12)

COMIHGATTRACTIONSBeer., GREAT BALLSOFFIRE13Dd- THE GODS MUSTBE

CRAZY 2

Dally:111,OO,121s,2.30,53D,H5,10tlOpm

MM-fn 23t1,8.00pm-=====-'------1 SltlUe,2.3O,5.3O,I.OG'1I(A) BAGDAD CAFE 12'''1

BATMAN IPOl·12, BATMAN (Pil2.'I)~~TJ~~;~~~~~~I':E~::RJDI' "I DEADLY PURSUIT (Pil2·a)

10lt IIAJOll lLIGUEIlICBlSI TO DRJVE

,1,'

~• ..=.:~====:::::==-~ ~~~~'~h1~~0~U~~·f5, ~~~8~~~~~~{::RyMOflgOCI (2.18)

THE BEAR (PG2·81

CHANCES ARE (AICOMING AnRACTIONI

.Od- TORCH SONG TRILOGY13Del_LAWRENCE OFARABIA

MOVIESEAST WEST

Oallr.lD.OO,12.15,2.3D.5.30. 745,100lIpmTHEBEAR (Pil2·a)

MAJOR LEAGUE 12·")

K·9 IPil2·alCOMING AnRACTIONI

Daily·U5.121S2.3D,s.3II,llIlI,lo.:J1I,mBATMAN IPG2·121

NOW SHOWING:OPEN 7DAYS PER WEEK

1-__,,;;;,;;,;:,;.:.__.... CINE 3

CYBORG (2·,alOLIVER &CO (A)DEAD BANG 12·191CINE 18AREBEHINDTlARS (""II)TRINITfBROWN (Adull)LAS VEGAS MANIACS IAd.IlI

DaIIY9.45.1Z.1s.230.53U.SDO,lD30pm ~=====::""_--ICINE2 \

~Nro~~DV['TURtDfTHEYEA~G2"Z) SWINGING PARnES .:

O"'y lDOD. 12.15, 2.30. 53D.745. 10 00 pm ~i~G~~~I~ :JJ:~:TTHEKARATE KID3 IAITHE KID ISBACK INACTION1

GLEAMING THECUBE (Pil2·a)THE ULTI~ATE HIGHI

Dally 9.45.12.15,2.38.5.30.800, 1030pmBATMAN (PG2·'2)THEACTIONADVENTUAEOFTHEYEAAI

COMING ATTRACTION130,,-THEGOOS MUST BE

CRAZY 2

GLEAMING THECUBE (l'1l2·a)THEULTIMATEHIGH1WITHCHRISTIMISLA.1ER

ANOSTEVENBAUERl

~a~\~4~~2 15,2.30,5.30, 8.DU, ~:~~1~) Dally: 9,45, 12.15, 2.30, 5.30, 8.00, 103D pmBATMAN (PG2·121

5TER-KINEKOR29 SEPT - S OCT

. ADVANCE BOOKINGS AT COMPUTICKETENQUIRIES (011)331-9991 - All WELCOME

oallr1000,1215,230, 530,7.45,lD.llllpmTHE BEAR (PG2.a) •Dill" 10 DO. '2.15, 2.30, 5.30, 145, lD00 pmCHANCES ARE IA) THE DREAM TEAM 12·101

MAJOR LEAGUE '. 12.1'1 THE BEAR !PG2'BI

K.9 IPG2.a) MAJOR LEAGUE 12'''1

THELAST WARRIOR 12·12) K·9

SKIN OEEP IAd.ltsonIYII2·19) DillY' 10.00, 12.15, 2.30, 5.30, B.DD, '0.15 pmCOMING ATTRACTIONS SUMMER STORY '(AI

:g:'~~CR~J ~~~Wll~tJ~~ CHANCES ARE (AI13Oct - THE GOOS MUSTBE

CRAZY 2130". LAWRENCE OFARABIA

UNDERCOVER PARKING AVAILABlf ATFRONTENTRAHCETOKINECENTRE

Oally:10 00,12.15,2.30, 5.30,745, 1100pmTHEKARATE KID3 (A)THE KID ISBACK INACTlON'

Dally:U5,12.15,2.30,5.30, I 00,10.30 pmBATMAN (Pil2·121OaI1y:10DO,12.15,2.3D,5.3D,7.45,1UOOpmTHE BEAR (PG2·81

COMING ATTRACTION t~~~~~~~~4:j:~~~~~:I;iiiim130'1-THE GOOS MUSTBECRAZY 2

TV.

. WAR REQUIEM

FAMILY SHOWS FORSCHOOL HOLIDAYS AT

THE DRIVE·INSKARATE KID 3Speedy's. Brakpan

BATMANTop Star. Velskoen • Atlas

Nigel

K'9Stadium. Hilliol • Krugersdorp

Vereeniging

MAJOR LEAGUESprlngbok • Kinander

Rll PER CAR, COMBI OR toy

II'

Keaton, Jack Nicholson enKim Basinger.

Vervolg op bladsy 8

YOU'RE FAMOUS - Sekereen van die grillerigste enafstootlikste weergawes van'n plaaslike soort 'candidcamera'-produksie bedoelvir die inry-aarthangers vandie land.

SLAVES OF NEW YORK­Oor 'n meisie wat 'nsuksesvolle loopbaan wi!volg en boonop 'n gelukkigeverhouding wi! he. AIprobleem is net dat syafskuwelike hoede ontwerpen haar kerel 'n onsensi­tie we, verwaande New

'"

CITY,TEL.25·2720DAILY: 945,12.00,2.30,5,30,8.00.10.15 pmRALPH MACCHIO _ PATMORITA

THE KARATE KID -PART IIITHEEXCITE MENTAN 0ACTION CONTIN UESFOR ALL

DAILY: 9.45, 12.00, 2 3D, 530,8.00, 10.15pm_ CHRISTIAN SLATER -

GLEAMING THE CUBEIT'SSKATEBOARDING'S ULTIMATE HIGH (2·8)

DAILY: 9,45, 12.15, 230,5.30,800.10 30pmMICHAEL KEATON _ JACKNICHOLSON

BATMAN- ACTION. HUMOUR ANO ROMANCE­

Co·SlarringKimBasinger - Jack Palance IPG2·121

'. ,

DRIVE-INS* NIGHTLY AT 8.00 pm *Rl0,o0 perCor, Combl orL.O,Y. lor ZFilms

KARATE KID - PART IIIRalphMacchio,PalMoril •.Theexcllemenland action continuesforall.

SAY ANYTHINGJohn Cusack -IRRESISTABLE _A GEM OF A COMEDY (All)

"TWO MOON JUNC­TION • Oor twee mensewat nie hul hande vanmekaar kan afhou nie (watkan jy anders verwag vandie skrywer van "9 IflWeeks", Zalman King).Met Sherilyn Fenn enRichard Tyson.

Company-faarn) is 'n ver­leentheid in 'n fliek met 'n'naam wat die produkgoedoinskryf. Baie meisies inbaaikostuums. En so aan.

BATMAN - 'n Tegniesbri!jante maar baie ge­weldadige weergawe vandie strokiesprent-held seeskapades. Met Michael

MAIN ROAD,TEL. 761·0131DAILY: 9.45, 1200,2,30, 5.30, 8.00,10.15 pmRALPHMACCHIO _ PATMORITA

THE KARATE KID -PART IIITHEEXCITEMENT ANOACTION CONTINUES FOR ALL

DAILY: 9.45. 12.15, 2.30, 5,30, 8.00,1030 pmMICHAEL KEATON _ JACK NICHOLSON

BATMAN- ACTION. HUMOUR AND ROMANCE­

Co·SlarringKimBasingor - JackP,'an"IP.G. 2·121

DAILY: 9.45. 12.00, 2.30, 5.30, 800,10.15 pmJEAN,JACQUES ANNAUD'S

- MASTERPIECE-

THE BEARATRULY RARECINEMATICEVENlIP,G, 2·8)

DAILY: 9.45,12.00.2.30,530,8.00,1015 pm_ CHRISTIAN SLATER.

GLEAMING THE CUBEII'S SKATEBOARDING'S ULTIMATE HIGH (2·8)

FORESHORE, TEL2S·3052DAILY: 9.45, 12.00, 2.30.5.30,8 00,10.15pm

JEAN,JACQUES ANNAUD'S- MASTERPIECE-

THE BEARATRULY RARE CINEMATIC EVENl(P.G. 2·8)

DAILY: 9.45,12.00, 2.30.530,8.00.10.15 pmDAILY' 9 45.1200,2,30. 5.30. 8.00,10.15 pm - GARYGRAHAM.RALPH MACCHIO. PATMORITA THE LAST WARRIOR

THE KARATE KID -PART III TwomenlockedinComb.l-The/rm/ssion.·THEEXCITEMENTANOACTIONCONTINUESFORALL VicloryorOealh. 12·121

DAILY: 9 45,12.00, 2.30, 5.30, 800,10.15 pmJEAN·JACQUESANNAUD'S

- MASTERPIECE-

THE BEARATRULY RARE CINEMATIC EVENlIP.G. 2·8)

DAILY 1000am, 200.530,900 pm ~~~ltOl~H2E~H~~D6 ;OR~~~P~'NEALISA8ELLEADJANIo GERARDDEPARDIEU CHANCES ARECAMILE CLAUDEL-I2-l6) AROMANTICCOMEOY AllATru,-TorndlDveAllIr-F"nchw,'H,ghshSubl'"es FRI: 1030,200,430.645,900 pm

SAT: 1030.2.00,4.30,6.45,9.00 pmMON. 10.30, 2.00, 4.30, 6.45,900pmRALPH MACCHIO. PATMORITA

MAIN ROAD,TEL 686·6649 THE KARATE KID -PART III~~~~~~5E ~i8~B~iM ~'tc~Op~~~~~~ THEEXCITEMENT AND ACTION CONTINUES FOR ALL

_ JACK PALANCE _ DAILY: 10.30.2.00.430.700,930pmIN Percy Adlons MICHAEL KEATON - JACKNICHOLSON

BAGDAD CAFE ~~!,~R~OROMANCE-ACOMEOHABLE - HIGHLYACCLAIMEO'12·16) CD.SI",,, Kim Basin or_ Jack Pal"" PG2.11DAILY: 9.45, 1215,2.30,530,8.00,10.30 pm DAILY: 11.00, 2.00,4 30.6 45.9 00pm

- BERNADETTE PETERS - _ GARYGRAHAM.

SLAVES OF NEW YORK THE LAST WARRIORCrazy. boy.Appealing. Wrthslrongsoundlrilck1216J Two menlocked inCombal- Their mission.­DAILY: 9.45, 1200,2.30, 5.30, 800,1015pm VicloryorOealh. 12·12)CYBILLSHEPHERD _ RYANO'NEAL

CHANCES AREAROMANTIC COMEDY (All)

~;~'1:ygerValley ~".Tyger Valley Cent". 8ellvill.Tel. 97·6710DAILY: 945,1200,2.30,5.30.8.00,10.15 pmRALPHMACCHIO. PATMORITA

THE KARATE KID -PART IIITHEEXCITEMENT AND ACTION CONTINUES FOR ALL

DAILY: 9.45, 12.15, 2.30, 5,30, 8.00, 1030pm

Die Afrikaanse weerqawe van die filmgidse korn ongelukkig te laat om te plaas

MICHAEL KEATON _ JACK NICHOLSON

BATMAN- ACTION, HUMOUR AND ROMANCE­

C,·SI"'ingKim8 inger - JackP,'"" IP.G 2·12)

DAILY: 9 45,12,00, 2 30,5.30, 800,10.15 pmJEAN·JACQUESANNAUD·S

-'0 MASTERPIECE-

THE BEARATRULY RARE CINEMATIC EVENlIP.G 2·81

• ADGRAPHICS •

Kaapstad

DAILY: g 45,12.00, 2.30, 5.30, 8.00, 10.15pm- GARY GRAHAM • BATMAN

THE LAST WARRIOR Michael Kulon, JackNicholson,Two men locked In Combal-Thair mlssion:- Action, Humeur andRomance. (P.G. 2·121Vicl"y" D"lh. (2·121

Sanlam Cenl,e, ParowTel.92·5126DAILY' 9 45,12.00,,2.30, 5.30, 8.00,10.15 pm ' IRALPHMACCHIO - PATMORITA

THE KARATE KID -PART III DEAD BANGTHEEXCI1EMENTANOACTIONCONTINUES FORALL Don Johnson,DAILY: 9 45.12.00, 2 30,530,800.10.15 pm ADULTSUSPENSE·THRILLER (2·19)

• CHRISTIAN SLATER.

GLEAMING THE CUBE COCKTAILIT'S SKATE80AROING'S ULTIMATE HIGH 2.8 Tom CrulSa. Dram. -(2·16)

"""I"BAGDAD CAFE - 'nVerfrissende, fabelagtigemodeme mite met genoegstraatmeriete en komieseoomblikke om die meesrebelse punk 'n traan te laatwegpink. Met Jack Palanceen Marianne Sagebrecht.

"""CAMILLE CLAUDEL- Isabelle Adjani speel dierol van 'n beeldhouer, watnie net die beeldhoukunsnie, maar ook die kuns vandie liefde leer by die meesterRodin (Gerard Depardieu).Regie deur Bruno Nuyeten.

VryDag! 29 September 1989

"""WEEDS - Die verhaalvan 'n tronkvoel Lee Um­stetter (gespeel deur NickNolte) wat 'n toneelstuk indie tronk opvoer. Maar diemoeilikheid kom wanneerhy die teatergeselskap (syou selmaats) probeerbymekaarhou wanneer al­mal op vrye voete is.

"""HANUSSEN - 'n Hel­dersiende verhoogkunste­naar word vasgevang in dieopkoms van Hitler se DerdeReich. Met Klaus Maria·Brandauer.

."THE CHOCOLATEWAR - Oor 'n bende by 'nKatolieke skool wat die resvan die leerlinge deur in:timidasie en geweld "be­heer", totdat 'n jong seun inopstand kom, Dit het tog met

. sjokolade ook uit te waai.Met John Glover, WallyWard en Jenny Wright.

""Sterk aanbeveel""Sien gerus"Vermy as jy nugter isPrente sonder sterretjies isnog nie beoordeel nie

""DEAD BANG - DonJohnson in 'n aksie-drama as'n verlope speuder van' LosAngeles wat 'n Nco-Nazi­netwerk oopvlek, Ook metTim Reid.

"K-9 - 'n Storie oor 'n speur­der en sy vennoot, 'n Alsa­tian, genaamd Jerry Lee. 'nPragtige meisie val vir JerryLee (dis die hond onthou) enbetree so saam die aksiebe­laaide lewe van die twee.Met James Beiushi en MelHarris.

""CLARA'S HEART· MetWhoopi Goldberg as diewyse Clara wat 'n grootinvloed word in die lewe van'n jong seun, David (Mi­chael Ontkean).

"PET SEMATARY - NaStephen King se blitsverko­per oor 'n seuntjie wat deursy pa in 'n troeteldierbe­graafplaas begrawe word,en terugkeer om almal bangtemaak.

"FAREWELL TO THEKING - Oor 'n Amerikanerwat die Tweede Wereldoor­log nie kan hanteer nie enkoning van sy eie paradys,Borneo, word. Met NickNolte in die hoofrol.

"MAJOR LEAGUE - 'nKomedie oor drie kansvat­ters wat hulle ewe skielik indie Amerikaanse eerstebofbal-liga bevind. MetCorbin Berensen, CharlieSheen en Tom Berenger.

"""THE BEAR - Deur dieregisseur van "Quest for

. Fire", Jean Jacques Annaud,oor 'n oulike beertjie sonder'nrna ofpa.

"SKIN DEEP - John Ritter(van Hooperman en Three's.

"A TOUCH OF INFIDEL- .ITY - 'n Paartjie met baie ingemeen: sy vrou slaap byhaar man. Met Ted Danson(van Cheers) en IsabellaRossellini.

. f

~r-----------------------

DONDERDAG 5

TV46.03 TV4 Top 206.30 Muzik A la Carte9.0421 Jump Street9.55 Movie Focus10.23 Night Court10.50 Misdaad in Miami11.43 Ripley's Believe It orNot

TV46.03 Easy Stree t6.30 Topsport9.04 The Colbys9.58 Fontanes11.35 9 to 5

TVl6.00 Goeiernore SA3.00 Teleskool3.30 Opvoedkundige TV4.00 Die Vyfde Jaargety5.00 Niklaas5.25 Tekkies5.57 Kompas6.00 Nuus .6.15 Uit en Tuis7.00 Honeyball se Toere8.00 Network9.00 War and Remem­brance10.00 Topsp ort11.00 Dixie Changing Hab­its '- kyk onder hoogtepunte12.40 Face to Face

' M-NET10.30 Stir Crazy2.30 Telygames3.00 Tough Guys4.45 Newsn ight5.00 The Diplodos5.30 The Adventures of theGalaxy RangersOopTyd6.00 Loving6.30 Dear JohnIntekenare7.00 Steele Justice8.40 60 Minutes9.00 Foxes - kyk onderhoogtepunte10.45 Fietsry11.30 Jumpin' Jack Flash

12 .00 Oordenk ing

M-NET10.30 11 Harrowhouse2 .30 Telygames3.00 Down and Out in Bev­erle y Hills4.40 60 Minutes4.45 The Money Pro­gramme5.00 Worzel Gummidgedown under5.30 The Real GhostbustersOopTyd6.00 Loving6.30 The Wonder YearsIntekenare7.00 Revue Plus8.00 Golf9.00 Sharky's Machinekyk onder hoog tepunte10.20 Fietsry11.05 Tai-Pan

DINSDAG 3

7.00 Tough Guys8.30 Bon Voyage8.45 Boks9.00 Edd ie and the Cruisers- kyk onder hoogtepunte10.35 60 Minutes11.00 St ir Cra zy

TV l6.00 Goeiernore SA3.00 Teleskool3.30 Opvoedkundige TV4.0 0 Die Vyfde Jaargety5.00 Rompel stom pelstories5.10 W ielie Walie5.30 Skooldae5.57 Kompas6.00 Die Nuus6. 15 Potpourr i7.00 Oorle wing7.30 Vleuels8.00 Network9 .00 Dalla s10.00 Topsport11.00 Open University11.55 Evening Prayer

TVl6.00 Goeiemore SA3.00 Teleschool3.30 Opvoedkundige TV4.00 Silhouette5.00 Sylvan ian Families5.lOZAPMAG5.25 Children's BibJe5.30 Garfield and Friends6.00 News6.15 No Jacket Required7.00 Telly Fun Quiz7.30 Starting From Scratch- 'n Nuwe komedie-reeks8.00 Netwerk9.05 Oos -Wes9.35 Diagonal Street10.00 TopSport11.00 Die rna-plotters11.30 Die storie agter diestorie

WOENSDAG 4

TV 46.03 Me and Mom9.04 The High Price of Pas­s ion - 'n Storie oor 'n profes­sor se obsessie oor 'n prosti­tuut, Met Karen Young enR ichard Crenna.10.49 The Hit Squad11.13 Gunsmoke12.07 S.W.A.T.

M-NET10.30 Tai-Pan2.30 Tel ygame s .3.00 Down and Out in Bev-

. erl ey Hills4 .45 60 Minutes5.00 My Dissident MomOo p T yd6.00 Loving6.30 Valer ieIntekenare7 .00 Dragonslayer8.50 60 Minutes9.00 Sokker10.00 Carte Blanche11.00 Cotton Club

TV46.0 3 Small Wond er6.30 To pspor t9.03 Family Ties9.32 Dynasty10.25 Wisegu y11.17 T he Bearn

3.30 Opvoedkundige TV4.00 San ta Barb ara4.25 Webster4.55 Sylvanian Families5.10 Pumpkin Patch5.25 Children's Bible5.30 Bravestar6.00 News6. 15 Graffiti7.00 Goldeng irl - 'n Nuwereeks met Su san Anton indie hoofrol as 'n baie vin­nige meisie.8.00 Netwerk9.00 Dirk Hoffman10.00 Topsport11.00 Verhale van dieKlondike11.50 Oordenk ing

M-NET10.30 Jumpin' Jack Flash2.30 Telygames3.00 Steele Justi ce4.40 The Adventures ofTeddy Ruxpin5.00 Hills End5.30 The SmurfsOopTyd6.00 Loving .6.30 Perfect StrangersIntekenare

MAANDAG 2

11.15 Oordenking

TV}6.00 Goeiernore SA3.00 Teleschool

TV410.00 Impressions6.03 Kupid '9.04 North and So uth10.03 22710.30 Sing Country11.02 Tops port

M-NET7.30 Indiese dien s begin10.30 Portuge se d iens beginIntekenare

. 1.30 The Adve ntures ofTe ddy Ruxpin .2.00 Story break2.30 Dusty3.00 Golf5.00 60 Minutes5.30 Runaway with the richand famousOopTyd6.00 Falcon CrestInt ekenare7.00 Carte Blanc he8.00 Wildlife on One8.30 Bon Voyage9.00 Sweet Dreams kykonder hoogtepunte10.50 Golf11.20 The Magic of Music ­kyk onder hoogtepunte

5.45 Golf - vo lgOopTyd6.00 Houston NightsIntckenare7.00 Ta i-Pan - kyk onderhoog tepunte9 .05 Down and Out inBeverley Hills10.45 Golf11.00 11 Harrowhouse12.35 Hot Hits

SONDAG 1

Natania van Heerden as Marolien in die TV1 reeks "Vleuels",

TVl1.30 Pinocchio1.55ZET!2.05 Once Upo n a Time...Life2.30 Bybelvasvr a3.00 Breakthru SA3.20 Cousteau's Rediscov­ery of the World4.30 Co llage5.20 Young Harry Houdini6.10 50/506.50 Built for Life7.05 Life Style7.30 Thy Kingdom Come8.00 Netwerk9.00 My Liew e Vriend - 'nKort reek s oor 'n ver­waande casanova uit dievorige eeu wat besluit omjoemalis te word. Gegrondop die roman Bel Ami. MetJacques Weber en DenisManuel.10.40 Impetus

Die gefrustreerde vark - 4 ..

VRYDAG 29

T VI5.57 Oggendboodskap6.00 Opvoedkundige TV6.3 0 Agriforum '887.00 Goeiem6re SA9.00 Opvoedkundige TV11.00 Beyond 200012.40 Tegnologie1.00 Sakkie en Thomas1.05 Amigo en Vriende1.10 Spesiale Agent TRSlo ane2.00 Topspo rt6.00 1\uus6. 15 Tele treffers7 .05 J J Starbuck - 'n Nuwereeks (oorgek la nk ui tEngels) oar 'n verveeldem iljoener,8.00 News8.35 Magnum9.3 0 Airplane! - 'n Kom ediewaarin die vraag: .. Is daariemand op die vlie gtuig watiets van vlieg af weet? "voor keur geniet. Met RobertHays en Julie Hagerty .10.50 The Golden Girls11.20 Flying High12.10 Epilogue

SATERDAG 3o't~.. '- '. . J.o·

TVl7.00 Goeiemore SA2.00 TopSport: Tennis3.30 Take a Break4.00 Santa Barbara4.25 Fas t Forward4.55 Arty Facts5.05 Rockbouom and Com­pany5.25 Children's Bibl e5.30 Topsport6.00 News6 .15 Sundowner7.00 Airwolf IV8.00 Netwerk8.4 5 Police F ile9.00 Simon en Simon9 .50 Spies en Plessie10.45 Moord in die Pretpark- Dis nie altyd pret in diepark nie. Oo rgeklank uitDuits .12.25 Oordenking

M -NET4.00 Boks: Regstreeks uitArnerika, die geveg tussenBrian Mitchell en Irving"Swcetpea" Mit ch el l.I 0.30 The Delta Forc e2.30 Telygames3.00 Fright4.30 Newsnight5.00 Hot HitsOopTyd6.00 Loving6.30 The Robert Guillaume 'ShowIntekenare7.00 Alice in W onderland8. 15 Golf9.00 Steele Justice - Oor 'nVietnam-veteraan wat wilwraak neem. Met MartinCove10.33 West 57th: Jerry LeeLewis11.00 Jerry Lee Lewis - kykonder hoogtepunte12.20 West 57th: NatalieCole12.30 The UnforgettableNat King Cole - kyk onderhoogtepunte

TV46.03 Topsport9.04 Pretty Poi son - kykonder hoogtepunte10.36 MASH11.03 Royal BicentennialConcert

TV46.03 Redd Foxx6.30 Learn ing the Ropes9 .03 Murphy Brown9.30 Baby Boom9.57 Hotel10.49 Frank 's Place11.15 TJ Hooker

M-NET1.30 Motorsport2.00 Boks3.35 Golf4 .00 Sokker

THE KAR ATE KID PARTIII - Asof di e eerste twee niegenoeg was nie. Die man­netjie is terug, hierdie keerom regtig sy GROOTSTEuitdaging aan te pak, MetRalph Ma cchio en PatMorita .

KAAPSTAD

O NAFHANKLIKE .ROLPRENTTEATERS

Franse Filmfees

JOHANNESBURG

LABIA - Oranjestraat 68:

MINI CINE - Pretoriastraat49, Hillbrow. M idder­nagvertoning vanaand :THE EXORCIST. PinkFloyd se THE WAL L wysnog vanaand enSaterdagaand. Volgend eweek is dit A CLOCK­WORK ORANGE.

GLEAMI~G THE CUBE ­'n Tienerfliek oor 'n outjiemet nie net skaatsplanke 0Pdie brein nie, maar ookWRAAK! Met Chris tianSlater.

THE JANUAR Y MAN ­Kevin Kline (Wie salWanda oo it vergeet) en diesexy Susan Sarandon speeldie hoofrolle in die komedieoor 'n speurder en 'n kunste­naar.

Yorlcse kunstenaar is. MetBernadette Peters en MaryBeth Hurt.

Jerome Flynn in dieromanse, "A

Summer Story".

Michael Keaton van"Batman" soos hyIyk in 'The Dream

Team",

88 VryDag! 29 September 1989