dariusz sieczkowski - słowacko-polski słownik tematyczny

DARIUSZ SIECZKOWSKI

Słowacko-polskisłownik tematyczny

dla uczniów i studentów

130 tematówponad 6000 słów i wyrażeń

aktualne słownictwoczytelny układ haseł

wydanie drugie - poprawione

Wydawnictwo "Darlex"www.darlex.pl

Oświęcim 2011wszelkie prawa zastrzeżone

D.Sieczkowski - "Słowacko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów"

OD AUTORA:

"Słownik tematyczny dla uczniów i studentów" jest pierwszą publikacją tego typu z języka słowackiego na polskim rynku. Zawiera około 7000 najważniejszych słów i wyrażeń pogrupowanych w 130 tematach. Od darmowej wersji, która była dostępna rok wcześniej, różni się przede wszystkim czytelniejszym układem, większą liczbą przykładów jak również poprawą znalezionych błędów. Niektóre mniej istotne tematy nie pojawiły się w tej wersji - pojawiły się za to nowe. Nie jest to słownik pisany po to, żeby mieć jak największą liczbę słów w publikacji. W przeciwieństwie do innych słowników nacisk jest kładziony na aktualne, współczesne słownictwo.

Słownik nie jest pracą dokończoną. Plany były dużo ambitniejsze, jednak problemy osobiste uniemożliwiły mi dokończenie publikacji w zakresie, w jakim chciałbym ją opracować. Może kiedyś będzie okazja do zrealizowania pierwotnych zamierzeń.

Dariusz Sieczkowski

2


SPIS TREŚCI

1. KOLEJE ŻYCIA1.1 Rodzina 6 1.2 Małżeństwo 8 1.3 Rutynowe czynności 9 1.4 Od urodzin do starości 11 1.5 Śmierć 13 1.6 Życie towarzyskie 14 1.7 Dom i mieszkanie 16 1.8 W mieszkaniu 17 1.9 Problemy 18

2. CZŁOWIEK2.1 Części ciała 19 2.2 Wygląd 21 2.3 Sen 23 2.4 Seks 24 2.5 Nałogi 25 2.6 Inteligencja 27 2.7 Charakter 29 2.8 Emocje i uczucia 33 2.9 Miłość 34

3. ŚWIAT ABSTRAKCJI 3.1 Zmysły 35 3.2 Czas 37 3.3 Prawda i kłamstwo 39 3.4 Przestrzeń 40 3.5 Dźwięk 41 3.6 Kolor 43 3.7 Kształt 44

4. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE4.1 Przestępczość 45 4.2 Sąd 47 4.3 Więzienie 48 4.4 Służby specjalne 49 4.5 Terroryzm 50 4.6 Broń 51 4.7 Wojsko 52 4.8 Wojna 53

5. NAUKA5.1 P ojęcia ogólne 54 5.2 Astronomia 55 5.3 Fizyka 57 5.4 Optyka 59 5.5 Chemia 60 5.6 Pierwiastki 61 5.7 Matematyka 62 5.8 Geometria 63 5.9 Geografia 64 5.10 Archeologia 65 5.11 Filozofia 66 5.12 Socjologia 67 5.13 Nowomowa 67 5.14 Genetyka 68 5.15 Jednostki 68 5.16 Językoznawstwo 69

3


6. SPOŁECZEŃSTWO 6.1 Społeczeństwo 71 6.2 Polityka 73 6.3 Wybory 75 6.4 Religia 76 6.5 Miasto 78 6.6 Środki masowego przekazu 79

7. JĘZYK BIZNESU7.1 Bank 80 7.2 Firma 81 7.3 Giełda 82 7.4 Gospodarka 83 7.5 Handel 84 7.6 Inwestycje 86 7.7 Ubezpieczenia społeczne 86 7.8 Pieniądze 87 7.9 Podatki 88 7.10 Ubezpieczenia 89 7.11 Umowa 90

8. PODRÓŻ8.1 Podróż pociągiem 91 8.2 Podróż samolotem 93 8.3 Podróż drogą morską 94 8.4 Podróż samochodem 96 8.5 Ruch drogowy 97 8.6 Nocleg 98 8.7 Komunikacja miejska 99

9. PRZYRODA 9.1 Ląd 100 9.2 Woda 101 9.3 Zwierzęta 102 9.4 Rośliny 104 9.5 Pogoda 106

10 SPORT 10.1 Dyscypliny sportowe 109 10.2 Rywalizacja 110 10.3 Piłka nożna 112 10.4 Hokej na lodzie 113 10.5 Boks 113 10.6 Kolarstwo 114 10.7 Lekkoatletyka 114 10.8 Tenis 115 10.9 Olimpiada 115

11. TECHNOLOGIA11.1 Komputer 116 11.2 Internet 117 11.3 Oprogramowanie 118 11.4 Budownictwo 119 11.5 Samochód 121 11.6 Elektrotechnika 123 11.7 Przemysł 124

4


12. HANDEL I USŁUGI12.1 Zakupy 125 12.2 Artykuły spożywcze 127 12.3 Owoce 128 12.4 Warzywa i p rzyprawy 129 12.5 Drogeria 130 12.6 Artykuły gospodarstwa domowego 130 12.7 Artykuły RTV 131 12.8 Fotografia 131 12.9 Fryzjer 132 12.10 Odzież 133 12.11 Obuwie 136 12.12 Poczta 137 12.13 Telekomunikacja 138 12.14 Usługi gastronomiczne 139 12.15 Napoje 141

13. CZAS WOLNY 13.1 Literatura 142 13.2 Film 145 13.3 Muzyka 147 13.4 Instrumenty muzyczne 149 13.5 Moda 150 13.6 Teatr 151 13.7 Showbiznes 153 13.8 Hazard 154 13.9 Konkurs 155 13.10 Wycieczka 156 13.11 Nad wodą 157 13.12 W górach 158 13.13 Sztuka 159 13.14 Taniec 161 13.15 Wędkarstwo 162 13.16 Grzybiarstwo 163

14. TEMATY DODATKOWE 14.1 Zdrowie 164 14.2 U dentysty 167 14.3 Szkoła 168 14.4 Studia 170 14.5 Praca 171 14.6 Zawody 173 14.7 Wypadki i katastrofy 174

5


1. KOLEJE ŻYCIA

1.1 RODZINA

aký otec, taký syn jaki ojciec, taki synbezdetná rodina bezdzietna rodzinablízka rodina bliska rodzinabraček braciszekbratranec kuzyncelá rodina cała rodzinaďaleká rodina daleka rodzinadcéra córkadcéruška córeczkadcéry dospeli córki dorosłydieťa dzieckodvojčatá bliźniakihlava rodiny głowa rodzinyjedináčik jedynak/jedynaczkakrstná dcéra chrześniaczkakrstná matka matka chrzestnakrstný otec ojciec chrzestnykrstný syn chrześniakmalé dieťa małe dzieckomať deti mieć dziecimatka matkamilované dieťa ukochane dzieckoneter, bratova dcéra bratanicaneter, sestrina dcéra siostrzenicanevesta 1. synowa 2. panna młodanevlastná dcéra pasierbicanevlastná matka macochanevlastní rodičia przybrani rodzicenevlastný otec ojczymnevlastný syn pasierbotcovský ojcowskiotec ojciecotecko ojczulekpán domu pan domupočetná rodina liczna rodzinaponajprv sa pobral k rodičom najpierw wybrał się do rodzicówpostarať sa o rodinu zatroszczyć się o rodzinępotomstvo potomstwoprababička prababciapradedo pradziadekprarodičia dziadkowiepravnučka prawnuczkapravnuk prawnukpri stole sedí celá rodina przy stole siedzi cała rodzinapríbuzenstvo krewnirodičia rodzicerodičovstvo rodzicielstworodinka rodzinkarodinná pohoda rodzinna sielankarodinná tradícia rodzinna tradycjarodinný kozub ognisko domowerodinný kruh grono rodzinnerodinný príslušník członek rodzinyrodinný život życie rodzinnesesternica kuzynkasestrička siostrzyczkasirota sierotasirotinec sierociniecslobodná matka samotna matka

6


snúbenec narzeczonysnúbenica narzeczonaspriaznenosť pokrewieństwospriaznený spokrewnionyspríbuznenosť pokrewieństwospríbuznený spokrewnionystarí rodičia dziadkowiestarostlivý otec troskliwy ojciecstarší brat starszy bratstať sa matkou zostać matkąstrýko, matkin brat wujekstrýko, otcov brat stryjsúrodenci rodzeństwosvokor teśćsvokra teściowasyn synsynáčik synaleksynček syneksynovec, bratov syn brataneksynovec, sestrin syn siostrzeniecšvagor szwagieršvagriná bratowateta ciociavnučkina dcéra córka wnuczkivýživné alimentyvyživovacia povinnosť obowiązek alimentacyjnyzaložiť si rodinu założyć rodzinęzať zięćzdravá rodina zdrowa rodzina

7


1.2 MAŁŻEŃSTWO

byť pod papučou być pod pantoflemcirkevný/ občiansky sobáš ślub kościelny/ cywilnydievča súce na vydaj panna na wydaniudôvod na rozvod przyczyna/powód rozwodudruhýkrát ženatý żonaty po raz drugidružba drużbadružica druhnamanžel/ manželka małżonek; mąż/ małżonka; żonamanželský pár/ zväzok para małżeńska/ związek małżeńskimanželstvo małżeństwomať dobrého muža mieć dobrego mężamať vernú ženu mieć wierną żonęmatričný úrad urząd stanu cywilnegomilenec/ milenka kochanek/ kochankamladomanželia nowożeńcymladucha panna młodanašla si iného znalazła sobie innegonechce dieťa nie chce dzieckanevera niewierność, zdradanevernosť niewiernośćnevesta panna młodanovomanželia nowożeńcyobrúčka obrączkaoslávili tridsiate výročie svadby uczcili trzydziestą rocznicę ślubuoženiť sa ożenić siępartner partnerpodať návrh na rozvod złożyć pozew rozwodowypozvánka na svadbu zaproszenie na ślubpožiadať dievča o ruku poprosić dziewczynę o rękępožiadať o rozvod wystąpić o rozwódrozvedený rozwiedzionyrozvod rozwódrozvodové konanie postępowanie rozwodowerozvrátiť manželstvo rozbić małżeństwosnúbenec narzeczonysnúbenica narzeczonasobáš ślubsobášiť udzielać ślubusobášna hostina przyjęcie weselnesobášna sieň sala ślubówsobášny list/ obrad akt ślubu/ ceremonia ślubnaspoločný život wspólne życiespolužitie współżyciestrieborná/ zlatá svadba srebrne/ złote godysvadba ślubsvadobná cesta / veselica podróż poślubna/ weselesvadobné rúcho/ šaty szaty weselne/ suknia ślubnasvadobný dar / prsteň prezent ślubny/ obrączkasvedkovia pri sobáši świadkowie na ślubiešťastné manželstvo szczęśliwe małżeństwoútek od muža ucieczka od mężavekový rozdiel różnica wiekuvernosť wiernośćvšetci kamaráti sa poženili wszyscy koledzy już się pożenilivydaj zamążpójścievyhlásenie neplatnosti manželstva unieważnienie małżeństwazasnúbenie zaręczynyženích pan młodyživot bez partnera nemá cenu życie bez partnera nie ma sensuživotný partner życiowy partner

8


1.3 RUTYNOWE CZYNNOŚCI

behať biegaćbicyklovať jeździć na rowerzebývať mieszkaćcelý deň je doma cały dzień jest w domučakať czekaćčistiť si zuby myć zębyčítať czytaćdoprosovať sa prosić siędopytovať sa dopytywać sięhľadať szukaćhovoriť mówićhrať na hudobnom nástroji grać na instrumencie muzycznymchodievať do kina chodzić do kinaísť sa prevetrať iść się przewietrzyćjarné upratovanie wiosenne porządkiklásť otázku zadawać pytanieklebetenie so susedkou plotkowanie z sąsiadkąkresliť rysowaćkúpať (sa) kąpać (się)kúpiť noviny kupić gazetęlyžovať jeździć na nartachmyslieť myślećnahádzať veci do práčky wrzucić rzeczy do pralkinájsť znaleźćnakúpiť zrobić zakupynapísať napisaćnavštevovať posilňovňu chodzić na siłownięobhrýzať si nechty obgryzać paznokcieoddych odpoczynekodpratať smeti wyrzucić śmieciopakovať (si) powtarzać (sobie)opýtať sa zapytać sięospravedlniť sa przeprosićpiecť piecpilovať si nechty piłować paznokciepísať pisaćpískať si gwizdaćplánovať planowaćpočkať poczekaćpočúvať słuchaćpodeliť povinnosti rozdzielić obowiązkipodporovať wspierać, pomagaćpohovoriť porozmawiaćpokúsiť sa spróbowaćpoležať (si) poleżeć (sobie)poliať kvety podlać kwiatkipomáhať pomagaćpomôcť pomócponižovať poniżaćpoobzerať sa v zrkadle pooglądać się w lustrzepopratať šaty do skrine pochować ubranie do szafypoprehŕňať sa v kabelke pogrzebać w torebcepoprechádzať sa pospacerowaćpoprosiť poprosićporozkladať taniere po stole porozkładać talerze na stolepostaviť (vodu) na čaj postawić (wodę) na herbatępostierať prach z nábytku pościerać kurz z meblipoutierať riad powycierać naczyniapovedať powiedziećpozalievať kvety na balkóne popodlewać kwiaty na balkoniepozerať film oglądać film

9


pozmetať pavučiny zo steny pozmiatać pajęczyny ze ścianpozorovať obserwowaćpozrel som sa cez okno wyjrzałem przez oknopôjdeme na nákupy pójdziemy na zakupypranie pranieprať praćprečítať si przeczytaćprechádzka spacerprejsť od slov k činom przejść od słów do czynówprekážať przeszkadzaćpreobuť si topánky zmienić butypreobúvať sa zmieniać butypreveriť sprawdzićprinútiť zmusićpripraviť sa przygotować sięprudká výmena názorov gwałtowna wymiana zdańraňajkovať jeść śniadanieraňajky śniadanierobiť robićrozhodnúť sa zdecydować sięrozprávať mówićsedieť siedziećskúsiť spróbowaćspať spaćspoznávať svet poznawać światsprávať sa zachowywać sięsťažovať si skarżyć sięstres stresstrihať si nechty obcinać paznokcietrávenie voľného času spędzanie wolnego czasuumyť riad umyć naczyniaumývanie riadu mycie naczyńúnava zmęczenieupratať posprzątać; sprzątnąćupratovať sprzątaćurážať obrażaćusalašiť sa vo foteli usadowić się w foteluusmiať sa uśmiechnąć sięutiecť uciecuvariť večeru ugotować kolacjęvarenie gotowanievariť gotowaćvečerať jeść kolacjęveľa čítať dużo czytaćvetrať wietrzyćvoľný čas wolny czasvykúpať sa wykąpać sięvypnúť wyłączyćvypytovať sa wypytywać sięvysprchovať sa wziąć prysznicvysvetľovať wyjaśniaćvyzliecť sa rozebrać sięvyzuť zdjąć butyvyzúvať sa zdejmować butyzabitie nudy zabicie nudyzabudnúť zapomniećzapnúť włączyćzavrel za sebou dvere zamknął za sobą drzwizostať zostaćžehliť prasowaćžiť żyćživot v zlatej klietke życie w złotej klatce

10


1.4 OD URODZENIA DO STAROŚCI

bezbolestný pôrod bezbolesny poródbyť v požehnanom stave być w stanie błogosławionymcítiť sa mlado czuć się młodočlovek pokročilého veku człowiek w podeszłym wiekudcérke sa už režú zúbky córce wyrzynają się już ząbkideti podrástli dzieci podrosłydeti šantia dzieci figlujądetská výbavička wyprawka dla dzieckadetstvo dzieciństwodieťa poslúcha rodičov dziecko słucha rodzicówdieťa sa teší novej hračke dziecko cieszy się z nowej zabawkidieťa už rozpráva dziecko już mówidieťa v kolíske poplakávalo dziecko w kołysce popłakiwałodosiahnuť plnoletosť osiągnąć pełnoletniośćdospelák dorosłydospelý dorosłydospieť dorosnąć, dojrzećdospievajúci dojrzewającydospievanie dorastaniedožiť sa vysokého veku dożyć sędziwego wiekuhojdačka huśtawkahrať sa na schovávačku bawić się w chowanegohrať sa na slepú babu bawić się w ciuciubabkęchlapčenské výčiny chłopięce wybrykijeseň života jesień życiaklimaktérium klimakteriumkĺzačka ślizgawkakočíček wózeczekkočík wózekkríza stredného veku kryzys wieku średniegomá celý život pred sebou ma całe życie przed sobąmládencom šibú fúziky młodzieńcom sypią się wąsikimládež sa musí vybúriť młodzież musi się wyszumiećmladistvý młodocianymladosť młodośćmladý človek młody człowiekna staré kolená na stare lataneplnoletý niepełnoletniosláviť štyridsiatku obchodzić czterdziestkęoťarchavieť zajść w ciążęotec ho neraz vydral ojciec nieraz go sprałpanenstvo dziewictwopanic prawiczekpanna dziewicapäťdesiatnička pięćdziesięciolatkapäťdesiatnik pięćdziesięciolatekpieskovisko piaskownicaplány do budúcnosti plany na przyszłośćplesnivý starec zgrzybiały starzecplnoletosť pełnoletniośćplnoletý pełnoletnipočať dieťa począć dzieckopočatie poczęciepokojná staroba spokojna starośćpokojný život spokojne życiepopestovať dieťa (na rukách) pobawić dziecko na rękachpopôrodný poporodowyporodiť urodzićpospomínať si na minulosť powspominać przeszłośćpostarší starszy, postarszypotrat poronienie

11


pôrod poródpôrodné bolesti bóle porodowepôrodnica izba porodowa, porodówka, szpital położniczypôrodnícky położniczypôrodníctvo położnictwopôrodný porodowyprebaliť dieťa przewinąć dzieckopredčasný pôrod przedwczesny poródprehŕňať sa v spomienkach grzebać we wspomnieniachpremárniť mladosť zmarnować młodośćprírastok do rodiny nowo narodzone dzieckopriúčať dieťa samostatnosti uczyć dziecko samodzielnościpuberta okres dojrzewaniarané detstvo wczesne dzieciństworapkáč grzechotkaroztomilé dieťa rozkoszne/słodkie dzieckoscvrknutá tvár pomarszczona twarzsenilita senilizmskorá staroba wczesna starośćsopľoš/sopliak smarkacz; gówniarzspomínať wspominaćstarenky posedkávajú na lavičkách staruszki posiadują na ławkachstárež starzyznastarnem, povzdychol si starzeję się, westchnąłstarnúť starzeć sięstarnutie starzenie sięstaroba starośćstaroba – choroba starość, nie radośćstarobinec dom spokojnej starościstarým ľuďom prináleží úcta starszym ludziom należy się szacuneksyn je už plnoletý syn jest już pełnoletnišestonedelie połógšestonedieľka położnicašmýkačka pre deti ślizgawka dla dziecištverať sa na strom wdrapywać się na drzewoťarchavosť ciążatehotnosť/tehotenstvo ciążatínedžer nastolatekučičíkať dieťa ukołysać/ululać dzieckoustatý životom zmęczony życiemv predstavách sa vracal do detstva w wyobraźni wracał do dzieciństwavšetci starneme wszyscy się starzejemyvybíjaná dwa ognie /gra/vymeniť dieťaťu plienku zmienić dziecku pieluszkęzaspomínať (si) na mladosť powspominać młodośćzostarieť zestarzeć sięzostarievať starzeć sięzrelý muž dojrzały mężczyznazrenie dojrzewanie

12


1.5 ŚMIERĆ

cintorín cmentarzčesť jeho pamiatke cześć jego pamięcidedičstvo spadekdedičstvo pripadlo deťom spadek przypadł dzieciomhrdinská smrť bohaterska śmierćhrob gróbísť niekomu na pohreb iść na czyjś pogrzebležať na smrteľnej posteli leżeć na łożu śmiercimŕtvy martwynebožtík nieboszczyknosiť smútok nosić żałobęodpočívaj v pokoji spoczywaj w pokojuotrčiť päty wyciągnąć kopytapadnúť v boji polec w walcePamiatka zosnulých Dzień Zaduszny, Zaduszkiparte klepsydrapietna spomienka wspomnienie o zmarłympietny akt ceremomia żałobnapitevňa prosektoriumpitva sekcja zwłokpohreb pogrzebpohrebisko cmentarzyskopohrebné wydatki na pogrzebpohrebný sprievod kondukt pogrzebowypochovať pochować, pogrzebaćpokloniť sa pamiatke padlých oddać hołd poległympoložiť do hrobu złożyć do grobupoložiť telo do rakvy złożyć/położyć ciało do trumnypomôcť niekomu do hrobu wpędzić kogoś do grobuporučiť majetok synovi zapisać majątek synowiporučiteľ spadkodawcaporučiteľka spadkodawczyniposledná vôľa ostatnia wolapozerať (sa) smrti do tváre patrzeć śmierci w oczypozostalí rodzina zmarłegopozostalosť spadekpriatelia pomaly poumierali przyjaciele powoli poumieralipríčina úmrtia przyczyna zgonuprísť o život stracić życierakva trumnarodinné pamiatky pamiątki rodzinnerozlúčiť sa pożegnać sięsarkofág sarkofagsmrtné oznámenie nekrologsmútočná omša msza żałobnasmútočný obrad ceremonia żałobnasmútočný sprievod kondukt żałobnysmútok v rodine żałoba w rodziniespáchať samovraždu popełnić samobójstwosúcit współczucietestament testamenttruhla trumnaumierať umieraćúmrtie zgon; śmierćúmrtné oznámenie klepsydra; nekrologúmrtný list akt zgonuurna so spopolnenými telesnými pozostatkami urna z prochamizádušná omša msza zadusznazápasiť so smrťou walczyć ze śmierciązomierať umieraćzomretí rodičia zmarli rodzice

13


1.6 ŻYCIE TOWARZYSKIE

bližšie poznať bliżej poznaćbol k nej milý był dla niej miłyboli poctení jeho návštevou byli zaszczyceni jego wizytąboli sme priatelia byliśmy przyjaciółmicestou postretal veľa známych po drodze pospotykał wielu znajomychdržať spolu trzymać ze sobąhostia stolovali do noci goście ucztowali do późnej nocyhýriť po nociach hulać po nocachignorovať ignorowaćich priateľstvo sa posilnilo ich przyjaźń umocniła sięich priateľstvo trvá podnes ich przyjaźń trwa do dzisiajísť na kus reči iść na pogawędkękamarátstvo koleżeństwokamoš kolegakamoška koleżankakompliment komplementkultúra stolovania zasady zachowania się przy stolemeninový imieninowymeniny imieninyna slávnosti sa všetci postretali na uroczystości wszyscy się spotkalinadväzovanie známostí nawiązywanie znajomościnadviazať známosť nawiązać znajomośćnájsť priateľov znaleźć przyjaciółnájsť spoločnú tému znaleźć wspólny tematnarodeniny urodzinynašla si kamarátky znalazła sobie koleżankinávštevníci sa postrácali goście się pogubilinemohol sa ho striasť nie mógł się go pozbyćnevie sa správať nie umie się zachowywaćočný kontakt kontakt wzrokowyoslavovať narodeniny obchodzić urodzinyospravedlnenie som prijala przyjęłam przeprosinyostať niekde na/cez noc zostać gdzieś na nocotvoriť sa otworzyć sięparádne sa poobliekať ubrać się odświętniepobrať sa k známym wybrać się do znajomychpochabiť sa za dievčatami uganiać się za dziewczynamipochodiť (po) všetkých známych poodwiedzać wszystkich znajomychpokaziť spoločníkom zábavu zepsuć towarzystwu zabawępoklebetiť si pogadać, poplotkaćpoklesok nietakt, gafapoklona komplementponavštevovať poodwiedzaćpopretŕhal s ním všetky zväzky pozrywał z nim wszelkie kontaktyporozprávať porozmawiaćposiedka pogawędkapostrácal svojich starých priateľov stracił swoich starych przyjaciółpotárať (si) pogadać, poplotkowaćpotešiť sa návšteve ucieszyć się z wizytypotrebuje priateľov potrzebuje przyjaciółpovedať prípitok wygłosić toastpoznať niekoho ako svoje topánky znać kogoś jak własną kieszeńpoznať niekoho osobne znać kogoś osobiściepoznať odmalička znać od małegopozvaní hostia zaproszeni gościepozvanie zaproszeniepozvánka zaproszenie /drukowane/pozývateľ zapraszającypravidlá slušnosti zasady grzecznościpredniesť zdravicu wznieść toastprehýriť celú noc przehulać całą noc

14


priateľ przyjacielpriatelia na život a na smrť przyjaciele na śmierć i życiepriatelia sa rozkmotrili przyjaciele się poróżnili/pogniewalipriateľka przyjaciółkapriateľský úsmev przyjacielski uśmiechpriateľstvo przyjaźńprijať hostí przyjąć gościprijať pozvanie przyjąć zaproszeniepríjemná spoločnosť miłe towarzystwoprikvitla k nám návšteva goście zwalili nam się na głowępripiť si na priateľstvo wypić za przyjaźńrobil sa, že ho nepozná udawał, że go nie znajomościrobiť komplimenty prawić komplementyrodinná atmosféra rodzinna atmosferarodiny sa spriatelili rodziny się zaprzyjaźniłyrovesníčka rówieśniczkarovesník rówieśnikrozkamarátiť sa przestać się kolegowaćrozkríknuť zvesť rozpaplać wieść/wiadomośćrozlúčenie pożegnanierozoslať pozvánky rozesłać zaproszenierozprávač gawędziarz, bajarzrozptýlenie rozrywka, zabawarozvravieť sa rozgadać sięsamota samotnośćspojilo ich priateľstvo połączyła ich przyjaźńspoločenský poklesok faux-passpoločné záujmy ich zblížili zbliżyły ich wspólne zainteresowaniaspoločnosť towarzystwospoznať nových ľudí poznać nowych ludzispoznať sa poznać sięspriateliť sa zaprzyjaźnić sięspriateľovať sa zaprzyjaźniać sięstarať sa niekomu o spoločnosť zapewnić komuś towarzystwostretávať sa s kolegyňami spotykać się z koleżankamistretnutie spotkanietancovať tańczyćtárať pleść; bredzićtrápna pomlčka niezręczne milczenietúlať sa po nociach włóczyć się po nocachuchádzať sa o priazeň niekoho zabiegać o czyjąś sympatięuzavrieť priateľstvo zawrzeć przyjaźńvídať sa widywać sięvídavali sa skoro každý deň widywali się niemal codziennievrstovnica rówieśniczkavrstovnícky rówieśniczyvrstovník rówieśnikvšade stretá známych wszędzie spotyka znajomychvšetci známi ho zavrhli wszyscy znajomi odwrócili się od niegovyhľadávať spoločnosť szukać towarzystwavyplakať sa wypłakać sięvyplakávať sa wypłakiwać sięvyrozprávať sa wygadać sięvyťahovať sa chwalić sięz videnia sme sa poznali už predtým już wcześniej znaliśmy się z widzeniazábava sa rozprúdila zabawa rozkręciła sięzábava sa zvrhla zabawa popsuła sięzahovoriť sa s priateľom zagadać się z przyjacielemzasedieť sa u susedov zasiedzieć się u sąsiadówzavše navštívi rodičov niekiedy odwiedzi rodzicówzdôveril sa mu so svojimi starosťami zwierzył się mu ze swoich kłopotówznámosť znajomośćzoznámiť sa poznać sięženy si pri káve potrkotali panie poplotkowały/pogadały sobie przy kawie

15


1.7 DOM I MIESZKANIE

adresa adresbudova budynekbyt má tri izby a kuchyňu mieszkanie ma trzy pokoje i kuchniębytové družstvo spółdzielnia mieszkaniowabývať na predmestí mieszkać na przedmieściachbývať s niekým pod jednou strechou mieszkać z kimś pod jednym dachembývať v centre mieszkać w centrumbývať v podkroví mieszkać na poddaszučinžiak kamienicačistota pozerá z každého kúta czystość patrzy z każdego kątadomček domekdružstevný byt mieszkanie spółdzielczedve rodiny sa tisnú v jednom byte dwie rodziny gniotą się w jednym mieszkaniudvojizbový byt mieszkanie dwupokojowegarsónka kawalerkanemať strechu nad hlavou nie mieć dachu nad głowąnovostavba nowe budownictwoodsťahovať sa wyprowadzić sięokná smerujú do parku okna wychodzą na parkpanelák blok mieszkalnypodkrovie poddaszepodkrovný byt mieszkanie na poddaszupodlažie piętro, kondygnacjapodnájom podnajempodnájomníčka lokatorkapodnájomník lokatorpodstrešná izbička pokoik na poddaszupomenšia izba nieduży pokójposchodie piętropovala strychpôjd strychprašiak trzepakprekúrená izba przegrzany pokójprenajatý byt wynajęte mieszkaniepresťahovanie przeprowadzkapresťahovať sa przeprowadzić siępri dome stojí garáž przy domu stoi garażprízemie parterradový dom domek szeregowyrodinný dom dom jednorodzinnyskvieť sa čistotou lśnić czystościąstará zástavba stara zabudowastrecha dachsused sąsiadtrojizbový byt mieszkanie trzypokojowevila willavlastný byt własne mieszkanievodné opłata za wodęvodovod wodociągvšade dobre, doma najlepšie wszędzie dobrze, ale w domu najlepiejvýhľad widokzdediť byt odziedziczyć mieszkanie

16


1.8 W MIESZKANIU

balkón /balkónový balkon/ balkonowydetská izba pokój dziecięcydielňa pracowniadvere drzwigaráž garażgauč tapczanchodba korytarzizbička pokoikjedáleň jadalniakľúč kluczkohútik krankreslo fotelkuchyňa kuchniakuchynský kút aneks kuchennykúpeľňa łazienkakúrenie ogrzewaniematrac materacmiestnosť pomieszczeniemydlo mydłonádržka na vodu spłuczkaobrus obrusobývacia izba salon; pokój dziennyokenné sklo szybaokno oknoosuška ręcznik kąpielowyparapet parapetparapetová doska deska parapetowapavlač ganekpísací stôl biurkopivnica piwnicapohovka 1. kanapa 2. tapczanpoprekladať nábytok poprzestawiać mebleposteľ łóżkopovyhadzovať haraburdie wyrzucić rupieciepracovňa pracownia, gabinetpredsieň przedpokójpriestranná izba przestronny pokójschodisko klatka schodowaschody schodyskriňa szafaslnečná izba słoneczny pokójspálňa sypialniasprcha prysznicsprchový kút / záves kabina prysznicowa/ zasłona prysznicowastolička krzesłostôl stółstruhák tarkasuterén suterenašpajza spiżarniaštýlový nábytok stylowe mebleterasa tarastmavá izba ciemny pokójumývadlo umywalkaústredné kúrenie centralne ogrzewanieuterák ręcznikv izbe stojí stôl w pokoju stoi stółvaňa wannavyjsť výťahom wjechać windązáchod toaletazáchodová doska/ misa deska klozetowa/ sedeszariadený byt umeblowane mieszkanie

17


1.9 PROBLEMY

bezútešná situácia beznadziejna sytuacjadostať sa do šlamastiky wpaść w tarapatydostať sa na scestie zejść na manowcekaždodenné trampoty codzienne zmartwienia/kłopotynevie si rady nie potrafi dać sobie radyodvďačiť sa odwdzięczyć się; zrewanżować siępadnúť do pasce wpaść w pułapkępálčivý problém palący problempasca pułapkapatové postavenie sytuacja patowapočiatočné ťažkosti początkowe trudnościpodarilo sa mu vyriešiť problém udało mu się rozwiązać problempodať niekomu pomocnú ruku podać komuś pomocną dłońpodružný problém marginalny problempochovať nádej pogrzebać nadziejępomáhať pomagaćpomoc pomocpomôcť pomócpomôcť v núdzi pomóc w potrzebieporadiť niekomu v ťažkostiach poradzić komuś w kłopotachporadiť si v každej situácii poradzić sobie w każdej sytuacjiposkytnúť pomoc udzielić pomocypožiadať o pomoc poprosić o pomocprenasleduje ho nešťastie prześladuje go nieszczęściepreukázať niekomu úsluhu wyświadczyć komuś przysługęprichystať sa na najhoršie przygotować się na najgorszeprísť niekomu na pomoc przyjść komuś z pomocąproblém problems tebou sú vždy problémy z tobą są zawsze problemyskaličený život zmarnowane życiesmola pechsmola sa mu lepí na päty prześladuje go pechsmoliar pechowiecspásna myšlienka zbawienna myślspletitá situácia zagmatwana sytuacjaspolutrpiteľ towarzysz (w) niedolistarosť kłopot, zmartwieniesúženie; súžoba udręka, cierpienietrápenie zmartwienie; kłopoty; troskitrápna situácia niezręczna sytuacjatrpká skúsenosť przykre/gorzkie doświadczenieurobiť niekomu čiaru cez rozpočet pokrzyżować czyjeś planyuzmieriť sa s osudom pogodzić się z losemv núdzi poznáš priateľa prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzievygumovať niečo zo spomienok wymazać coś z pamięciznášať ústrky znosić upokorzeniaživot poprepletaný tragickými udalosťami życie przeplatane tragicznymi wydarzeniami

18


2. CZŁOWIEK

2.1 CZĘŚCI CIAŁA

brucho brzuchbrušná dutina jama brzusznabubienok bębenekbunka komórkacieva naczynie krwionośnecievovka naczyniówkačapovec kręg obrotowyčelová kosť kość czołowačeľusť szczękačervovitý prívesok wyrostek robaczkowyčlnkovitá kosť kość łódeczkowatačuchová kosť kość sitowaďasno dziąsłodlaň dłońdolná končatina kończyna dolnadúhovka tęczówkadvanástnik dwunastnicadýchacia sústava układ oddechowyhlavičkatá kosť kość główkowatahorná končatina kończyna górnahráškovitá kosť kość groszkowatahrtan krtańhrubé črevo jelito grubehrudná kosť; mostík mostekhrudný kôš; hrudník klatka piersiowachodidlo stopachrbtica kręgosłupchrupavka chrząstkajarmová kosť; lícna kosť kość jarzmowakladivko młoteczekkĺb stawklinová kosť kość klinowakľúčna kosť obojczykkoncový mozog kresomózgowiekonečník odbytnicakostná dreň szpik kostnykoža skórakrížová kosť kość krzyżowakrk szyjakrv krewlakťová kosť kość łokciowalebka czaszkalopatka łopatkamedzimozog międzymózgowiemesiačikovitá kosť kość księżycowatamiecha rdzeń kręgowymočová rúra cewka moczowamočový mechúr pęcherz moczowymozoček móżdżekmozog mózgnadoblička nadnerczenákovka kowadełkonecht paznokiećnerv nerwnoha noganos nosnosová dutina jama nosowanosová kosť kość nosowa

19


obehová sústava układ krwionośnyoblička nerkaočné bielko twardówkaoko okookostica okostnapalec kciukpanvová kosť kość miednicznapažerák przełykpäta piętapečeň wątrobapľúca płucapľúcny mechúrik pęcherzyk płucnapodnebná kosť kość podniebiennapodžalúdková žľaza trzustkapredĺžená miecha rdzeń przedłużonypriedušnica tchawicaprst palecramenná kosť kość ramiennarohovka rogówkaruka rękasánka żuchwasietnica siatkówkasivá hmota substancja szarasklovec ciało szklisteslepé črevo ślepa kiszkaslezina śledzionasliznica błona śluzowasluchové kostičky kosteczki słuchoweslzná kosť kość łzowaslzná žľaza gruczoł łzowyspánková kosť kość skroniowaspánok skrońspojovka spojówkasrdce sercestavec kręgstredné ucho ucho środkowestredný mozog śródmózgowiestrmienkový sval mięsień strzemiączkowystrmienok strzemiączkosval mięsieńšľacha ścięgnoštítna žľaza tarczycatelo ciałotenké črevo jelito cienkietepna tętnicatrojhranná kosť kość trójgraniastaucho uchoušnica małżowina usznaväz więzadłovlas włosvlásočnica naczynie włoskowatevráskovec; vráskovcový opaštek mięsień rzęskowyvretenná kosť kość promieniowazadný mozog tyłomózgowiezáhlavná kosť kość potylicznazub ząbžalúdok żołądekžila żyła

20


2.2 WYGLĄD

ako to vyzeráš? jak ty wyglądasz?blondína blondynkabrunetka brunetkačlovek ponižšieho vzrastu człowiek niższego wzrostudbať o svoj zovňajšok dbać o wygląd zewnętrznydetský výzor dziecięcy wygląd, wygląd dzieckadlhé vlasy długie włosyfarba z líc sa jej postrácala kolory zniknęły jej z policzkówhodiť sa do parády wystroić sięchodí otrhaný ako posledný žobrák chodzi obdarty jak ostatni żebrakchudé nohy chude nogikoža sa rozpraskla skóra popękałamať postrapatené vlasy mieć rozczochrane włosymať výzor chorého človeka wyglądać na choregonenávistný pohľad spojrzenie pełne nienawiścinízky niskiobézny otyłyoči sa podliali krvou oczy nabiegły mu krwiąparádiť sa stroić sięparádnica elegantka, strojnisiaparádnik elegant, strojniśpeha piegpeháň pieguspehaňa pieguskapehavý piegowatypestovaná tvár zadbana twarzpivný mozoľ brzuch piwnyplavovláska blondynkaplecnatý chlap barczysty mężczyznaplechavieť łysiećplešivieť łysiećplešivý łysypletenec warkoczpliesť si vrkoč pleść warkoczplnoštíhly korpulentny, tęgipodľa vzhľadu nie je najmladší sądząc po wyglądzie nie jest najmłodszypochudnúť trochę schudnąćpominuteľná krása przemijająca urodaponižší niskawypopraskané pery spierzchnięte/popękane wargiprameň vlasov kosmyk włosówprepadnuté oči zapadnięte oczypribrať na váhe przybrać na wadzepríčesok treskaprovokovať svojím zjavom prowokować (swoim) wyglądempútec przedziałekrapavá tvár dziobata twarzrapina krosta, pryszczryšavec rudzielecscvrknutá tvár pomarszczona twarzschudnúť schudnąćsivieť siwiećsivosť siwiznastlstnúť utyć, przytyćstučnieť przytyć, utyćsvalnatý umięśniony; muskularnysviatočne vyobliekaný odświętnie ubranyšediny na spánkoch siwe włosy na skroniachšedivieť siwiećšedivý siwyškaredý brzydki

21


šľachovitý żylastyšpinavý ako sviňa brudny jak świniaštíhla postava smukła sylwetkaštíhle dievča szczupła dziewczynaštíhly szczupłyštrbavý szczerbatyšvihák elegant; strojniśtelnatý gruby, otyłytetovať tatuowaćtlstnúť przybierać na wadze; tyćtlstý grubytmavovláska brunetkatrhan oberwaniec; obdartustrpaslík karzełtučný tłusty, grubytvár jej polial rumenec twarz jej oblał rumieniectvár mu nadobudla hrozivú podobu jego twarz nabrała groźnego wyglądutvár mu pobledla twarz mu pobladłatvár vrúbená hustými vlasmi twarz obramowana gęstymi włosamiuhor wągier; krostavietor mu pochlpil vlasy wiatr mu zmierzwił włosyvlasy jej padali na do čela włosy opadały jej na czołovlasy mu padajú włosy mu wypadająvlasy mu rednú włosy mu rzednąvlasy popretkávané šedinami włosy poprzetykane siwiznąvypotené pazuchy przepocone pachyvysoký wysokivyzerá na podvodníka wygląda na oszustavyzerať wyglądaćvyzerať dobre dobrze wyglądaćvýzor wyglądvyžratý ako prasa spasiony jak świniavzhľad wyglądzajačí pysk zajęcza wargazanedbaný zaniedbanyzmeniť výzor zmienić wyglądzohyzdiť oszpecićzošedivieť osiwieć; posiwiećzovňajšok wygląd zewnętrznyzrastené obočie zrośnięte brwizrohovatená koža zrogowaciała skóraženy sa rady pestujú kobiety lubią o siebie zadbać

22


2.3 SEKS

análny sex seks analnybod G punkt Gdomina dominadosiahnuť orgazmus osiągnąć orgazmejakulácia wytryskhladkanie głaskaniejemný dotyk delikatny dotykmasturbácia masturbacjamasturbácia masturbacjamilovať sa kochać sięmyslím len na sex myślę tylko o seksienadržaný napalonyneha czułośćorgazmus orgazmpanenská blana błona dziewiczapanenstvo dziewictwopanic prawiczekpanna dziewicapoloha pozycjapostavil sa mi stanął mipredohra gra wstępnaproblémy s erekciou problemy z erekcjąrozkoš rozkoszrýchlovka szybki numereksado-maso sado-masosex sekssexovať uprawiać sekssexuálny styk stosunek seksualnysexuálny život życie seksualnesexuológ seksuologspať spolu spać ze sobąstoporenie wzwódúchylák zboczeniecúchylka zboczenievibrátor wibratorvyvrcholenie szczytowanievzrušenie podniecenievzrušiť sa podniecić sięzadoček tyłeczek

23


2.4 NAŁOGI

alkohol/ alkoholik/ alkoholizmus alkohol/ alkoholik/ alkoholizmbrať drogy brać/zażywać narkotykicigareta papieroscigaretový dym dym papierosowydenne vyfajčí 40 cigariet dziennie wypali/wypala 40 papierosówdetox detoksdrink drinkdrogy sú škodlivé narkotyki są szkodliwefajčiar palaczfajčiť palićfetovať ćpaćfľaša vodky butelka wódkiheroín heroinakeď si vypije, začne vyvádzať gdy popije, zaczyna rozrabiaćkokaín kokainamôj muž pije mój mąż pijenaliať pálenku do ťapky nalać wódki do piersiówkinarkomanka narkomankanaučiť sa fajčiť nauczyć się palićnefajčiar niepalącynikdy som nefajčila nigdy nie paliłamnikotín nikotynaodvyknúť si od zlozvyku wyjść z nałoguohorok cigarety niedopałek papierosaopitý sa tacká pijany zatacza sięotriasť popol do popolníka strząsnąć popiół do popielniczkipálenka wódka, gorzałkapálenkový pach zapach wódkipáliť slivovicu pędzić śliwowicępitie piciepitka popijawa, libacjapivár piwoszpiváreň piwiarniapodnapitý podpitypopolník popielniczkaposedávať po krčmách przesiadywać w knajpachposedeli v krčme, popili posiedzieli w knajpie, popiliposmeliť sa pohárikom pálenky dodać sobie animuszu kieliszkiem wódkipotiahnuť (si) z fľaše/ si slivovice/ z fajky pociągnąć z butelki/ łyknąć śliwowicy/ pyknąć z fajkipredávkovať przedawkowaćprepiť celú výplatu przepić całą wypłatęprestať fajčiť rzucić palenierád pozerá na dno pohárika lubi zajrzeć do kieliszkarád si vypil lubił sobie wypićradil mu, aby prestal piť radził mu, żeby przestał pićražná/ražovica żytniówkaslivovica páli v žalúdku śliwowica pali/piecze w żołądkuspitý pijanyškatuľka cigariet paczka papierosówtabak tytońupiť sa na smrť zapić się na śmierćúplný zákaz fajčenia całkowity zakaz paleniavarovanie o škodlivosti fajčenia ostrzeżenie o szkodliwości paleniavypili po poháriku wypili po kieliszkuvypiť deci pálenky wypić setkę wódkivyspával opicu odsypiał kacavytriezvievať/ vytriezvieť trzeźwieć/ wytrzeźwiećza podmienky, že prestane piť pod warunkiem, że przestanie pićzapaľovač zapalniczkazávislosť uzależnieniezlozvyk nałóg

24


2.5 INTELIGENCJA

bádavý dociekliwyblázon wariatblbec dureń; głupiecbyť sto rokov za opicami być sto lat za Murzynamičlovek so širokým rozhľadom człowiek o szerokich horyzontachdebil debilduševne postihnutý človek człowiek upośledzony umysłowohlupák głupekhlúpy głupihlúpy má šťastie głupi ma zawsze szczęścieidiot idiotaimbecil imbecylintelektuál intelektualistainteligencia inteligencjainteligenčný kvocient iloraz inteligencjiinteligent inteligentinteligentný inteligentnyintuícia intuicjakretén kretynmať dobrú pamäť mieć dobrą pamięćmať pochop być pojętnymmúdrosť mądrośćmúdry mądrymyslenie myśleniemyslí si, že všetku múdrosť (sveta) pojedol myśli, że pozjadał wszystkie rozumymyslieť myślećmyšlienkové vákuum pustka intelektualnamyšlienkový pochod proces myślowynaivita naiwnośćnevedomosť nieświadomośćnikto nevymyslel nič lepšie nikt nie wymyślił nic lepszegoomyl pomyłkapamäť pamięćpamätať pamiętaćpochopiť zrozumiećpoloblázon półgłówekpolointeligent półinteligentpolyglot poliglotapomiasť sa postradać zmysłypomýliť sa pomylić siępoužiť vedomosti v praxi spożytkować wiedzę w praktycepozabúdať pozapominaćprimitív prymitywpripamätať si przypomnieć sobiepripamätávať si przypominać sobiepripomenúť si przypomnieć sobieprirodzená inteligencia wrodzona inteligencjarobiť zo seba blázna robić z siebie wariatarozviť svoje nadanie rozwinąć swój talentsamouk samouksluchová pamäť pamięć słuchowasprosták głupek; dureń; głupiecsprostota głupotasprostý głupistrelený stukniętyšialenstvo szaleństwošialený szalonyšiesty zmysel szósty zmysłtupec tępak; tumanubiť v niekom talent zabić w kimś talentučiť sa na vlastných chybách uczyć się na (własnych) błędach

25


umný rozumny; mądryumúdriť sa zmądrzećurobiť chybu zrobić błąd, popełnić błądvedieť 1. wiedzieć 2. umiećvedomosti wiadomościvedychtivý żądny wiedzyvšestranné záujmy wszechstronne zainteresowaniavštepiť si do pamäti wbić sobie do głowyvyspelo rozmýšľať dojrzale myślećvyviesť z omylu wyprowadzić z błęduvyvodiť ponaučenie z niečoho wyciągnąć wnioski z czegośvzdelaný wykształconyzabúdať zapominaćzadebnená hlava zakuty łebzamyslieť sa zastanowić sięzapamätať si zapamiętać (sobie)zázračné dieťa cudowne dzieckozmnožiť vedomosti poszerzyć wiedzęzmýliť sa pomylić sięzraková pamäť pamięć wzrokowa

26


2.6 CHARAKTER

arogantný aroganckibojazlivý bojaźliwybyť bez škrupúľ nie mieć skrupułówcitovo nezrelý niedojrzały emocjonalniedomased domatordotieravý 1. wścibski 2. nachalny, natrętnydôvera zaufaniedôveryhodnosť wiarygodnośćexhibicionista ekshibicjonistacharakterová pevnosť siła charakteruchválenkár chwalipiętaindividualista indywidualistaintrigán intrygantintrovert introwertykjeho správanie hraničí s paranojou jego zachowanie graniczy z paranojąkaždú tajnosť hneď roztrúbi zaraz roztrąbi każdą tajemnicęklamár kłamcaklamárka kłamczuchaľahostajný obojętnylakomec chytrus, skąpieclenivý ako voš leń śmierdzącyluhár łgarzmá dobré srdce ma dobre sercemáme rovnaké záujmy mamy wspólne zainteresowaniamanipulátor manipulatormierna povaha spokojny charakternedokáže vydržať bezo mňa nie potrafi beze mnie wytrzymaćnedostatok škrupúľ brak skrupułównetrpezlivosť niecierpliwośćneznesiteľný nieznośnynotorický klamár notoryczny kłamcaobetavý ofiarnyobozretnosť ostrożnośćodvážny odważnypačmaga łobuz, drańpachtivec chciwiec, chytruspapuľnatý pyskatypätolizač lizuspecúch domator, piecuchpevná vôľa silna wolapevný charakter silny charakterpočúvny posłusznypodliak podlec, nikczemnikpodlizovač podlizywaczpodnikavosť przedsiębiorczośćpodozrievavá podejrzliwapochlebovač pochlebcapokrytec obłudnik, hipokrytapomstivosť mściwośćpomstivý mściwypopudlivý porywczypotuteľnosť obłuda, fałszpovaha charakterpovahové vlastnosti cechy charakterupoverčivý przesądny, zabobonnypovýšený zarozumiały, pyszałkowatypozér/ pozérka pozer/ pozerkapracant pracuśpracovitý pracowitypredvídavý przezornyprefíkanec spryciarz, cwaniakprestal byť sám sebou przestał być samym sobą

27


prospechárstvo wyrachowaniepsychopat psychopatapud sebazáchovy instynkt samozachowawczypupok sveta pępek światarealista realistaromantik romantykroztržitosť roztargnienieroztržitý roztargnionyrozumný rozsądny, mądrysadista sadystasadistka sadystkasamotár samotniksamotárka samotniczkasebaúcta szacunek do samego siebiesebavedomie pewność siebiesebavedomý pewny siebiesebec samolub; egoistasebectvo egoizmskúpy skąpysme na jednej vlnovej dĺžke nadajemy na tych samych falachsmelý śmiałysnaživý gorliwy, pilnyspoločenská towarzyskaspupný pyszałkowaty; nadętyspurný przekorny; krnąbrnysráč tchórzsraľo tchórzsrditý porywczy; impulsywnystrachoš cykorstriedmy wstrzemięźliwy; powściągliwystrpenie cierpliwość; wyrozumiałośćsukničkár kobieciarzsvedomitý sumienny; rzetelnysympatický sympatycznyšikovný zręczny; zgrabny; sprytny; dobrytroska wrak człowiekatrpela stihomamom cierpiała na manię prześladowczątrpezlivosť cierpliwośćtrpezlivý cierpliwytvrdé črty tváre ostre rysy twarzytvrdohlavosť upórtvrdohlavý upartytvrdošijný zawzięty; nieustępliwytyran tyranupozorniť na seba za každú cenu zwrócić na siebie uwagę za wszelką cenęúprimnosť szczerośćúprimný szczeryúskočný podstępny; fałszywyuvážlivý rozważny; rozsądnyváhavý niezdecydowanyvrtkavý zmienny; kapryśnyvtipná dowcipnazanovitý krnąbrny; upartyzávistlivý zazdrosnyzbabelec tchórzzmeniť sa na nepoznanie zmienić się nie do poznaniazmysel pre humor poczucie humoruzmysel pre zodpovednosť poczucie odpowiedzialnościzodpovednosť odpowiedzialnośćzrelosť dojrzałośćzrelý dojrzałyzvedavosť ciekawośćžiarlivec zazdrośnikžiarlivý zazdrosny

28


2.7 EMOCJE I UCZUCIA

besnieť (sa) wściekać (się)bezmocnosť bezradnośćbolesť bólcítim sa osamelý czuję się samotnycítiť strach pred niekým odczuwać strach przed kimścitové spojivo więź uczuciowadebata sa zvrhla na hádku dyskusja przerodziła się w kłótniędepresívny depresyjnydúfať mieć nadziejęeufória euforiafrustrácia frustracjafrustrovaná sfrustrowanahanba wstydhanbiť sa wstydzić sięhneď je oheň na streche awantura wisi w powietrzuhnev ho pominul gniew mu przeszedłhnev je zlý radca gniew jest złym doradcąhnev mu rozpálil tvár gniew rozpalił jego twarzhnev mu zamútil rozum gniew zamącił mu rozumhnevať sa gniewać sięhrdosť dumachudý ako chrt/ako trieska chudy jak szczapachytili sa za pačesy wzięli się za łbyje mi do plaču chce mi się płakaćje to na zbláznenie można (od tego) zwariowaćjeho odpoveď ho rozzúrila jego odpowiedź go rozwścieczyłajej reči ho popudili jej słowa go rozzłościłykrokodílie slzy krokodyle łzykrv mu udrela do hlavy krew uderzyła mu do głowykrv sa mu/v ňom pení krew się w nim burzyláska prešla na nenávisť miłość przeszła/zmieniła się w nienawiśćlúčiť sa plačky żegnać się z płaczemľudí sa zmocnila panika ludzi ogarnęła panikamať pochyby mieć wątpliwościmať strach bać sięmať v očiach des mieć w oczach przerażeniemať za zlé mieć za złemať zlosť na niekoho złościć się na kogośmysleli na najhoršie myśleli o najgorszymnadšenie 1. entuzjazm 2. zachwytnahnať niekomu strach napędzić komuś strachuneistota niepewnośćnemôžem sa dočkať nie mogę się doczekaćnenávisť nienawiśćnepokoj niepokójnespokojnosť niezadowolenienešťastná nieszczęśliwanevie sa radovať nie umie się cieszyćneviem si predstaviť nie potrafię sobie wyobrazićobava obawaobdiv podziwoči sa jej rozihrali od šťastia jej oczy rozpromieniły się ze szczęściaod jedu rozdupal hračku ze złości rozdeptał zabawkęostych wstyd, nieśmiałośćotvárať oči od údivu otwierać oczy ze zdumieniaovládnuť podráždenie opanować rozdrażnieniepadnúť do nemilosti popaść w niełaskępanický strach paniczny strachpanikáriť panikowaćplačlivo stonať płaczliwie jęczećpobúrené davy wzburzone tłumy

29


pobúrenie oburzeniepobúrenie wzburzeniepobúrenosť wzburzeniepocit sklamania uczucie rozczarowaniapočastoval ho nadávkami uraczył go wyzwiskamipočudovanie zdumienie, zdziwieniepočudovať sa zdumieć się, zdziwić siępodať si ruky na zmierenie podać sobie ręce na zgodępodesiť (sa) przerazić (się)podivil sa jeho slovám zdziwiły go jego słowapodiviť sa zdziwić siępodobriť sa pogodzić siępodskočiť od radosti podskoczyć z radościpodvedomé napätie podświadome napięciepohádali sa pre maličkosti pokłócili się z powodu drobiazgówpohádať sa pokłócić siępoháňala ho túžba po pomste gnało go pragnienie zemstypohašteriť sa posprzeczać siępohľad podfarbený smútkom spojrzenie zabarwione smutkiempohnevať sa pogniewać siępohŕdanie pogardapohrebná nálada grobowy nastrójpoľakane z przestrachem, z lękiempoľakaný wylękniony, wylękłypoľakať zlęknąć siępolomŕtvy od strachu półżywy ze strachupomlčať o svojich pocitoch przemilczeć swoje uczuciaponadávať ponarzekać; powyzywaćponurá nálada ponury/posępny nastrójpoplakávať popłakiwaćpoplašenosť popłoch, przerażeniepoplašený wystraszonypopudený zirytowany, zdenerwowanypopudiť rozzłościć, zdenerwowaćpostrašiť 1. postraszyć 2. przestraszyćpotešenie przyjemność, radośćpotešiť ucieszyćpotlačiť strach przemóc strachpregĺgať slzy połykać łzyprekárať sa przekomarzać sięprekvapenosť zdziwienie, zdumieniepreliať veľa sĺz przelać dużo łezpremkol ju strach przeniknął ją strachpremohla ho radosť ogarnęła go radośćprepadnúť panike ulec panicepreplakať celú noc przepłakać całą nocpribehol celý poplašený przybiegł cały wystraszonypriek sprzeczkapriostriť spor zaostrzyć spórpsychické problémy problemy psychiczneradosť sa premenila na žiaľ radość zmieniła się w żalradosť zo života radość z życiaradostná udalosť radosne wydarzenieradovať sa cieszyć sięriešiť spor rozstrzygać spórroniť slzy ronić łzyrozbesnený rozwścieczonyrozčertiť rozwścieczyć; zirytowaćrozčúlenosť zdenerwowanie; irytacjarozčúlený zdenerwowany; zirytowanyrozhnevať rozgniewać; rozzłościćrozhorčenie rozgoryczenierozhorčenosť oburzenierozihrane z rozbawieniem; wesoło

30


rozihrať rozbawić; ożywićrozjarenosť wesołość; ożywienierozpačitosť zakłopotanie; zażenowanierozpačitý zakłopotany; zażenowany; zmieszanyrozplakať sa rozpłakać sięrozradostniť/rozradostiť uradować; rozradować, ucieszyćroztrpčenosť rozgoryczenierozzúrený rozwścieczony; rozszalały; wściekłysklamanie zawódsklamať rozczarować; zawieśćskleslý smutny; przygnębiającyskľúčený smutny; melancholijny; smętnyslasť rozkosz; upojenie; błogośćslastná chvíľa błoga chwilasmútiť być smutnymsmutnieť stawać się smutnymsmutný smutnysmútok 1. smutek 2. żałobaspadol mu kameň zo srdca spadł mu kamień z sercaspanikáriť spanikowaćspôsobiť radosť sprawić radośćsrd gniew, złośćsrdce sa mu rozihralo jego serce uradowało sięstrácať trpezlivosť tracić cierpliwośćstrach má veľké oči strach ma wielkie oczystrach z neho pomaly padal strach z niego powoli opadałstrach zo smrti strach przed śmierciąstráchať sa bać się, lękać sięstrápený strapiony, zmartwiony, stroskanystratiť sebaovládanie stracić panowanie nad sobąstúpiť niekomu na otlak nadepnąć komuś na odcisksúcit współczucie; litośćsvetobôľ melancholia, chandrasyn sa dostal do potýčky s otcom syn miał utarczkę z ojcemškriepiť sa sprzeczać sięškriepny kłótliwyšok szoktiesnivý przygnębiającytréma trematriasť sa trząść siętúžba pragnienieúdes przerażenieúdiv zdziwienie; zdumienieudobriť (sa) pogodzić (się)úľava ulgaumierať od strachu umierać ze strachuuniesť sa hnevom unieść się gniewemurovnať spor załagodzić spórusedavý plač rzewny płaczustaraný zatroskany; stroskanyustrašený przestraszony; wystraszonyutešiť pocieszyćutrápený stroskany; zatroskanyutrpenie cierpienieuzmieriť (sa) pogodzić (się)úžas przerażenie; zdumienieveselosť wesołośćvnútorný konflikt konflikt wewnętrznyvšetci sa spriahli proti nemu wszyscy sprzysięgli się przeciwko niemuvydesiť (sa) przerazić sięvyhrotiť situáciu zaostrzyć sytuacjęvyliať si hnev na niekom wyładować na kimś gniewvystrašenosť przestrach; lękvystrašený wystraszony; przestraszony

31


vystrašiť wystraszyćvysvetliť nedorozumenie wyjaśnić nieporozumienievyviesť z miery wyprowadzić z równowagivzbĺknuť hnevom zapłonąć gniewemvzbúril sa v ňom hnev rozgorzał w nim gniewvzlykať szlochać; płakaćvzrušenie podniecenievzrušovať podniecaćz tváre mu pozerá radosť z twarzy patrzy mu radośćzabolieť zabolećzačali sa biť zaczęli się bićzačudovať sa zdumieć się, zdziwić sięzdesenie przerażeniezloba złość, gniewzlosť złośćzlosť ho popichávala čoraz viac złość podniecała go coraz bardziejznepokojenie zaniepokojeniezúfalstvo desperacjažiaľ żalžiť v stálej neistote żyć w ciągłej niepewności

32


2.8 MIŁOŚĆ

bozk/ bozkať/ bozkávanie/ bozkávať sa pocałunek/ całować/ całowanie się/ całować siębyť zaslepený láskou być zaślepionym miłościąbývalá byłactiteľ wielbicieldotyk dotykflirt/ flirtovať flirt/ flirtowaćfrajer/ frajerka chłopak/ dziewczynahľadať lásku szukać miłościhorúci bozk gorący pocałunekchodiť spolu chodzić ze sobąideálny partner idealny partnerísť na rande iść na randkęláska hory prenáša miłość przenosi góryláska na prvý pohľad miłość od pierwszego wejrzeniamať rande mieć randkęmať šťastie v láske mieć szczęście w miłościmať zlomené srdce mieć złamane sercemilovať kochaćnechcem ho stratiť nie chcę go stracićnešťastná láska nieszczęśliwa miłośćnevera niewiernośćobjímanie przytulanieočarenie oczarowanieodpísal, že už ku mne nič necíti odpisał, że nic już do mnie nie czujeplatonická láska platoniczna miłośćpobozkať pocałowaćprelietavá láska przelotna miłośćprežili sme nádherné chvíle przeżyliśmy wspaniałe chwileprežili sme toľko krásnych chvíľ przeżyliśmy tyle pięknych chwilprituľovať; privíňať przytulaćprvá láska/ prvý krok pierwsza miłość/ pierwszy krokputo więźpytač adoratorrande na slepo randka w ciemnorománik romansrozchod rozstanierozísť sa rozejść sięrozpad vzťahu rozpad związkusme spolu pol roka jesteśmy razem pół rokusrdce krváca serce krwawistará láska nehrdzavie stara miłość nie rdzewiejevášeň namiętnośćvečera pri sviečkach kolacja przy świecachveľká láska wielka miłośćvrelý bozk gorący/namiętny pocałunekvybozkávať wycałowaćvyznávať lásku wyznawać miłośćvzťah związekzabudnúť na bývalého zapomnieć o byłymzahľadeli sa do seba zakochali się w sobiezaľúbení zakochanizaľúbiť sa zakochać sięzamilovaná po uši zakochana po uszyzamilovať sa zakochać sięzasypávať bozkami zasypywać pocałunkamizbaliť poderwaćzbozkávať ucałowaćzbožňovať ubóstwiaćzlomiť niekomu srdce złamać komuś sercezvádzač/ zvádzačský/ zvádzať uwodziciel/ uwodzicielski/ uwodzićzvodca/ zvodkyňa uwodziciel/ uwodzicielka/

33


2.9 SEN

bralo ho do spania ogarniała go sennośćbyť hore do polnoci nie spać do północnydať deti spať położyć dzieci spaćdeti sa postrhávali zo sna dzieci zerwały się ze snudeti si už políhali dzieci już się pokładłydriemať drzemaćchodiť spať so sliepkami chodzić spać z kuramichrápať 1. chrapać 2. spaćľahnúť si do postele położyć się do łóżkaležať v polospánku leżeć w półśnieodostlať posteľ rozesłać łóżkopolospánok półsenponosuje sa, že nemôže spávať skarży się, że nie może sypiaćpospať pozasypiaćpospať si pospaćpospiačky śpiąc, przez senpospinkať si pospać /w mowie dziecięcej/posteľ łóżkopostielať słaćpozaspávať pozasypiaćprebudiť sa obudzić się, przebudzić siępredriemať przedrzemaćprespať celý deň przespać cały dzieńprišiel na mňa spánok ogarnęła mnie sennośćráno všetci skoro povstávali rano wszyscy wcześnie powstawaliranostaj ranny ptaszekružové sny kolorowe snyspáč 1. śpiący 2. śpiochspánok ju premohol ogarnął go senspať spaćspať poloodkrytý spać na wpół odkrytyspávať sypiaćstrhnúť sa zo spania zerwać się ze snuúnava zmęczenieusnúť usnąć; zasnąćuspávanka kołysankaustlať posteľ zasłać łóżkov nedeľu ráno si ľudia chcú pospať w niedzielę rano ludzie chcą sobie pospaćvŕzgavá posteľ skrzypiące łóżkovstať z postele wstać z łóżkavstáva na svite wstaje o świcievyredikať sa z postele wygramolić się z łóżkavyspať sa wyspać sięzdriemnuť; zdriemnuť si zdrzemnąć się

34


3. ŚWIAT ABSTRAKCJI

3.1 ZMYSŁY

byť hluchý a slepý być głuchym i ślepymčuch węchčuchať wąchaćhlas głoshluchý głuchyhmat dotykchuť smakizbu prenikol ostrý zápach pokój przeniknął ostry smródkrik krzykkvety voňajú kwiaty pachnąmá veľmi slabý zrak ma bardzo słaby wzrokmáme päť zmyslov mamy pięć zmysłówmať dobrý čuch mieć dobry węchmať dobrý sluch mieć dobry słuchnačúvať nasłuchiwaćnahluchlý niedosłyszącynevidomý niewidomyneznesiteľný smrad smród nie do zniesienianos nosňuchať wąchaćočuchávať obwąchiwaćohlušený ogłuszonyoko okooňuchávať obwąchiwaćpáchnuť śmierdziećpáchnuť po rybách śmierdzieć rybamipáchnuť potom śmierdzieć potempísmená tancujú pred očami litery tańczą przed oczamiplesnina stęchliznapobadať zauważyć, spostrzecpočujem spev słyszę śpiewpočuť słyszeć, usłyszećpočuteľný słyszalnypoloslepý półślepypopočúvať 1. posłuchać 2. nasłuchać siępotuchlina stęchliznapozorovať obserwowaćpozorovateľný dostrzegalnyprehlušiť zagłuszyćprelud omam, halucynacjarozvoňať sa zapachniećslabozraký niedowidzącyslanosť słonośćslaný słonysledovať śledzić, obserwowaćslepec niewidomyslepnúť ślepnąćslepota ślepotaslepý ślepy; niewidomyslepý od narodenia ślepy/niewidomy od urodzeniasluch słuchsluchový popud bodziec słuchowysmrad smród; odórsmradiť smrodzićsmradľavý śmierdzącysmradúch śmierdzielsmrdieť śmierdziećsmrdieť od fajčenia śmierdzieć papierosami

35


sokolí zrak sokoli wzrokstrácať zrak tracić wzrokšeredne páchnuť okropnie śmierdziećšiesty zmysel szósty zmysłtrpkastý cierpkawytrpký cierpkiucho uchov pivnici cítiť plesninu w piwnicy czuć stęchliznąvidieť widziećvietor privial vôňu lesa wiatr przywiał zapach lasuvodiť slepca prowadzić niewidomegovoňať pachnieć, woniećvoňať po jahodách pachnieć truskawkamivôňa zapach, wońvôňa prerazila pach hniloby zapach przebił stęchliznęvydávať zvuky wydawać dźwiękz lesa zavanula vôňa húb z lasu powiało zapachem grzybówzacítiť smrad poczuć smródzačuť usłyszećzápach smród, odórzápach sa vyvetral smród wywietrzałzapáchať śmierdziećzasmradiť zasmrodzićzasmrádzať smrodzićzasmrdieť zaśmierdziećzavoňať zapachniećzbadať zauważyć, spostrzeczbystriť sluch wytężyć słuchzhorenina spaleniznazmysel zmysłzrak wzrokzrakový klam złudzenie optycznezrakový orgán narząd wzrokuzrakový popud bodziec wzrokowy

36


3.2 CZAS

atómové hodiny zegar atomowyblízka budúcnosť bliska przyszłośćbudúci týždeň przyszły tydzień; w przyszłym tygodniučas letí czas lecičas plynie czas płyniečas sú peniaze czas to pieniądzčasový úsek odcinek czasuďaleká budúcnosť daleka przyszłośćdeň dzieńdesaťročie dekadaepocha epokaepochálny epokowyéra erahodiny idú pozadu zegar się spóźniahodiny odbili polnoc zegar wybił północkalendárny rok rok kalendarzowyletný čas czas letnimárniť čas marnować czasmať dosť času mieć dość czasumesačný miesięcznymesiac miesiącminulosť przeszłośćmrhať čas trwonić czasna prahu nového roka na progu nowego rokuna prelome storočí na przełomie wiekównadišiel čas nadszedł czasnájsť si čas znaleźć czasnebolo treba dlho čakať nie trzeba było długo czekaćnedávno niedawnonechváľ deň pred večerom nie chwal dnia przed zachodem słońcaobdobie okresod rána do večera od rana do wieczoraodbila ôsma wybiła ósmaodrátavať čas odliczać czasoneskoriť opóźnićpatrí minulosti należy do przeszłościpo hodine je po všetkom po godzinie będzie po wszystkimpo niekoľkých dňoch po kilku dniachpol druha hodiny półtorej godzinypol roka po tragickej havári pół roku po tragicznym wypadkupoldeň pół dniapolhodina półgodzinapolrok półroczepolstoročie półwieczepopoludňajší popołudniowypopoludní po południupopoludnie popołudniepozajtra pojutrzepozajtrajší pojutrzejszypozajtrajšok pojutrzepozde późnopracovný deň dzień roboczypravek prehistoriapreč sú tie časy te czasy już minęłypred dvomi rokmi dwa lata temupred troma týždňami trzy tygodnie temupredlanský sprzed dwóch latprednedávnom niedawnopredpoludnie przedpołudniepredvčerom przedwczorajpredvečerom pod wieczór

37


predvlani dwa lata temuprechádzať sa spacerowaćpresný čas dokładny czaspríliš krátka doba zbyt krótki czasprítomnosť teraźniejszośćprvý týždeň v mesiaci pierwszy tydzień miesiącaraz do týždňa raz na tydzieńroky prebehli lata przeleciałyrozpomienka na staré časy wspomnienie starych czasówstrácať čas tracić czasstredoeurópsky čas czas środkowoeuropejskisúčasnosť współczesnośćšerý dávnovek zamierzchła przeszłośćštvrťhodina; štvrťhodinka kwadransštvrťrok kwartałštvrťstoročie ćwierćwieczetisícročie tysiąclecietradície žijú po stáročia tradycje żyją przez wiekitýždeň tydzieńtýždeň má 7 dní tydzień ma siedem dniuplynulé obdobie miniony okresv popoludňajších hodinách w godzinach popołudniowychv poslednej dobe w ostatnim czasiev tom čase w tym czasievoľný čas czas wolnyvšetko má svoj čas wszystko w swoim czasievýročie rocznicavzdialená budúcnosť daleka przyszłośćz času na čas od czasu do czasuza bieleho dňa w biały dzieńza dávnych čias w dawnych czasachza posledný týždeň w ostatnim tygodniuzačiatkom deväťdesiatych rokov na początku lat dziewięćdziesiątychzajtra je pondelok jutro jest/będzie poniedziałekzlé časy złe czasyzo dňa na deň z dnia na dzieńžiť v dvadsiatom prvom storočí żyć w dwudziestym pierwszym wieku

38


3.3 PRAWDA I KŁAMSTWO

bojovať za pravdu walczyć o prawdębyť v pochybnostiach mieć wątpliwościcigániť kłamać, cyganićčo je pravda, to je pravda co prawda, to prawdafakt faktfaloš fałszfalošné meno fałszywe imię/nazwiskofalošné peniaze fałszywe pieniądzefalošný fałszywyfalošný ako mačka fałszywy jak kotkaždá lož plodí ďalšiu każde kłamstwo rodzi następneklamať kłamaćklamstvo kłamstwoklamstvo mu priťažilo kłamstwo pogorszyło jego sytuacjęlož kłamstwolož má krátke nohy kłamstwo ma krótkie nogiluhal mu do očí łgał mu w żywe oczyluhať łgaćna tom je kus pravdy jest w tym trochę prawdynebyť ďaleko od pravdy być blisko prawdyopravdivý prawdziwyozajstný prawdziwypodvádzať oszukiwaćpochybnosť wątpliwośćpochybný wątpliwypochybovač wątpiącypochybovačnosť powątpiewaniepolopravda półprawdapopísal o mne samú nepravdu napisał o mnie same kłamstwapovedať pravdu mówić prawdę, powiedzieć prawdępozrieť sa pravde do očí spojrzeć prawdzie w oczypravda oči kole prawda w oczy kolepravda pravdivá najprawdziwsza prawdapravda pravdúca najprawdziwsza prawdapravda vyšla najavo prawda wyszła na jawpravdivý prawdziwypravdovravný prawdomównypravdymilovnosť umiłowanie prawdypravý prawdziwy, autentycznypresvedčiť przekonaćskalopevne veriť niezłomnie wierzyćskutočný rzeczywistysľuby sa sľubujú, blázni sa radujú obiecanki cacanki, a głupiemu radośćsotvakto tomu uverí mało kto w to uwierzysvätá pravda święta prawdato nie je pravda to nieprawdatrpká pravda gorzka prawdaubezpečiť niekoho o pravdivosti svojich slov zapewnić kogoś o prawdziwości swoich słówuveriť uwierzyćveriť wierzyćvymyslená historka wymyślona historyjkazaklamať skłamaćzamotať sa do pavučiny lží zaplątać się w pajęczynę kłamstw

39


3.4 PRZESTRZEŃ

blízkosť bliskośćblízky bliskiblízučko; blízunko bliziutkoďaleký dalekihore na górzejuh południejužný południowykúsok poniže kawałek niżejmiesto miejscenablízku w pobliżuneďaleko niedalekonižšie niżejpekný kus cesty ładny kawałek drogipiaď piędźpol treťa metra dwa i pół metraponiže niżej, poniżejpopod podpovedľa stać tuż obokpovyše powyżejpozdĺž wzdłużpriestranný przestronnyrozľahlosť rozległość; przestronnośćrozľahlý rozległy; przestronnyrozmernosť obszerność; przestronnośćsever północseverne na północsiaha sążeństáť hneď povedľa stać tuż obokstranou na uboczu, z bokušírava rozległa przestrzeńšíre more szerokie morzeširoko-ďaleko gdzie okiem nie sięgnąćšírošíry szeroki; rozległytrojrozmernosť trójwymiarowośćtrojrozmerný trójwymiarowyuprostred pośrodku; na środku; w środkuúzky wąskiversta wiorstavôkol wokółvýchod wschódvýchodne na wschódvýchodný wschodnivyše wyżejvyššie wyżejvzdialenosť odległośćvzdialený odległy; oddalonyvzdialený bod na obzore odległy punkt na horyzoncievzdialiť sa oddalić się

40


3.5 DŹWIĘK

buchnúť trzasnąć, walnąćbuchot stuk, hukbuchotať trzaskać, walićbzukot motora warkot silnikabzukot včiel brzęczenie pszczółcupot dažďa bębnienie deszczucupot krokov tupot krokówcveng pohárov brzęk kieliszkówcvengnúť brzęknąćcvŕkať 1. ćwierkać 2. cykaćčosi mi bzučí za uchom coś mi brzęczy za uchemdrkot voza turkot wozudrkot zubov szczękanie zębówdrkot žien trajkotanie kobiethluk mi reže uši hałas rozsadza mi uszyhrčať turkotać, dudnić, furczećhvízdať gwizdaćklepotať klekotaćkrik pozvoľna tíchne krzyk stopniowo cichniekurence piskocú kurczątka piszcząlev ručí lew ryczymlyn klepoce młyn klekocze/klekocemuchy bzučia muchy brzęcząmyši pištia myszy piszcząpípať piskaćpípnuť pisnąćpískať gwizdaćpiskot gwizdpiskotať piszczećplesk plaskpleskot trzaśnięcie, trzaskprask trzaskpraskot trzaskpukot trzaskrachot huk; łoskot; grzmotrachotiť huczeć; łoskotać; grzmiećrapčať warczeć; terkotać; trajkotaćrapkať grzechotać; terkotać; klekotaćrevať ryczeć; wyćrinčať zbraňami szczękać broniąrozhučať sa rozhuczeć sięsipieť syczećsipot syk; syczeniesirény zahúkali syreny zawyłysklo rinčí szkło brzęczyskučať skomleć; wyćsprašťať zatrzeszczeć, zaskrzypiećsrdce mu buchotalo serce mu waliłosvist; svišť świstsvišťavý; svištivý świszczący, gwiżdżącyšelest szelestšelestiť szeleścićšepot szeptšepot hôr szum górševeliť szeleścićškrabot skrzypienieškrekotať skrzeczećškripot zgrzyt; zgrzytanie; skrzyp; skrzypieniešramot chrobot; szelest; szmerštrngot brzękšuchot szelest; szmer

41


švitoriť szczebiotaćtidlikať ćwierkać; szczebiotaćtikot tykanietlkot bubnov bicie/walenie bębnówventilátor bzučí wentylator szumivlak píska pociąg gwiżdżevozy hrčia na moste wozy turkoczą na mościevrzgot skrzy; zgrzyt; skrzypnięcievýr zahúkal puchacz zahukałzapraskať zatrzeszczećzrevať zaryczećzvuk dźwiękzvukový dźwiękowyžaby zakŕkali żaby zarechotały

42


3.6 KOLOR

belasý niebieskawybéžový beżowybiely białybledý bladybolo (už) svetlo było (już) jasnočernastý czerniawyčervený czerwonyčierny czarnyfarba barwa, kolorfarby splývajú kolory się zlewająfarebný kolorowyfialový fioletowyhnedý brązowy; brunatnyhviezdy slabo svietia gwiazdy słabo świecąmodrý niebieskiodtieň odcieńoranžový pomarańczowypestrofarebný różnokolorowy, pstry, pstrokatyplavý płowypobelieť pobielećpočerný czerniawy, śniadypodfarbiť (sa) podbarwić siępopolavieť szarzećpopolavosť popielatośćpopolavý popielaty, szarypurpur purpurapurpurový purpurowyružovieť różowiećružovkastý różowawyružový różowysépia sepiasépiový sepiowysfarbiť sa zabarwić sięsfarbovať sa zabarwiać sięsfialovieť zsinieć; posinieć; zabarwić się na fioletowosivý szarystrieborný nádych srebrny odcieństriebristý srebrzystysvetlosivý jasnopopielatysvetlučký; svetlunký jaśniutkisvetlulinký jaśniuteńkisvetlý jasnysvietiť świecićšeď szarośćšedivieť szarzećšedosť szarośćteplé farby ciepłe kolorytmavnúť ciemniećtmavý ciemnytyrkysový turkusowyvyblednúť wyblaknąćvyšedivieť wyblaknąćzafarbenie zabarwieniezbelieť zbielećzelený zielonyzlatistý złocistyzlatnúť złocić sięzožltnúť zżółknąć; pożółknąćžltý żółty

43


3.7 KSZTAŁT

dlhý długidĺžka długośćhrúbka grubośćhrubý grubykrátky krótkikrivý krzywyobjemný obszernyoblúk łukokrúhlosť okrągłość; wypukłośćokrúhly okrągłyplocha płaszczyznaplochý płaskipodhnúť podwinąć, podgiąćpodhýnať podwijać, podginaćpodlhovastý podłużnypodrmať pociągnąćpodrviť pokruszyćpohúžvať pognieść (się), zgnieść (się), pomiąć (się)pokrivenina skrzywieniepoprehýbaný powyginanyposkrúcať poskręcać, pozwijaćpozdĺžne podłużniepozdĺžny podłużnypreliačina zagłębienie, wgłębieniepreliačiť wgiąć, wgnieśćpreliačovať wginać, wgniataćrovnobežnosť równoległośćscvrkávať sa marszczyć sięscvrknúť sa zmarszczyć sięskriviť skrzywić; wykrzywićskrkvať zmiętosić; pogiąćsploštiť (sa) spłaszczyć (się)stenčiť sa stać się cieńszymstľapčiť (sa) spłaszczyć (się)súdkovitý beczułkowaty, baryłkowatyštvorček kwadracikštvorec kwadrattenknúť stawać się cieńszymtenký cienkitľapkavý płaski; spłaszczonytočitý krętytrieštiť rozbijać; rozkruszaćurovnať wygładzić; wyrównaćvyduť wydąć sięvydutina wydęcie; wypukłośćvyhladiť wygładzićvyhĺbenina zagłębienievyhnúť wygiąćvykriviť sa wykrzywić sięvysoký wysokivýška wysokośćzahladiť wygładzićzahládzať wygładzaćzahýbať zaginać; zakrzywiaćzaoblenosť zaokrągleniezaoblený zaokrąglonyzhúžvať zmiąć; zmiętosić

44


4. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

4.1 PRZESTĘPCZOŚĆ

agresor agresorbál sa o svoj život bał się o swoje życiebiť bićbitka bójkabrutalita brutalnośćdetektor lži wykrywacz kłamstwdíler dealer, dilerdôvodné podozrenie uzasadnione podejrzeniedrobný zločin drobne przestępstwodroga narkotykdrogový gang gang narkotykowydržanie omamných látok posiadanie środków odurzającychextradícia ekstradycjafalošné eurá a doláre fałszywe eura i dolaryfalošný poplach fałszywy alarmfalzifikát falsyfikatfiktívne faktúry fikcyjne fakturygang ganghádka kłótniahliadka patrolhrozba/ hrozil jej nožom groźba/ groził jej nożemchuligán chuliganilegálna tlačiareň nielegalna drukarniainformátor informatorkomplic wspólnikkonflikt konfliktkopať kopaćkrádež vlámaním kradzież z włamaniemkriminalita przestępczośćkupliarstvo stręczycielstwolúpež rozbójmestská polícia straż miejskamučenie torturymuž zákona stróż prawanáhodný svedok przypadkowy świadeknarastá počet vrážd wzrasta liczba zabójstwnásilie przemocnaviesť na stopu naprowadzić na tropnečinnosť polície bezczynność policjinepokoje zamieszkineznámy páchateľ nieznany sprawcanosiť uniformu nosić mundurobeť ofiaraobchodovanie s drogami handel narkotykamiodmietol vypovedať odmówił składania zeznań.odpútať pozornosť od... odwrócić uwagę od...otras mozgu wstrząs mózgupáchateľ sprawcapašovanie drog przemyt narkotykówpašerák przemytnikpeňažný trest kara pieniężna, grzywnapendrek pałka policyjnapodomácky vyrobená bomba bomba domowej produkcjipodozrenie z korupcie podejrzenie o korupcjępodozrivý z... podejrzany o...podpáliť podpalićpodsvetie półświatekpodviedla stovky ľudí oszukała setki ludzi

45


podvod oszustwopodvodníčka oszustkapolicajný prezident komendant główny policjipolícia/ policajt/ policajný policja/ policjant/ policyjnypomsta zemstapoplach alarmpoškodená poszkodowanapoškodzovanie cudzej veci uszkodzenie/zniszczenie mieniapoužiť zbraň użyć bronipranie špinavých peňazí pranie brudnych pieniędzyprávo nevypovedať prawo do odmowy składania zeznań.prepad/ prepadnúť/ prepadol banku napad/ napaść/ napadł na bankprepašovať przemycićprestrelka strzelaninaprichytili ich pri čine złapali ich na gorącym uczynkupriznávať sa przyznawać siępsychické týranie znęcanie się psychicznepsychopat psychopatarecidivista recydywistarozbil sklo rozbił szybęrušenie nočného pokoja zakłócanie ciszy nocnejsebaobrana samoobronaskonfiškovať skonfiskowaćslzotvorný plyn gaz łzawiącysotili ho na zem powalili go na ziemięsprenevera sprzeniewierzenie, defraudacjastrach strachstreľba 1. strzelanina 2. strzałystrelec strzelecstrhla sa bitka wywiązała się bójkastrieľal na mňa strzelał do mniestrieľať strzelaćsvedok świadekšikana szykanyštátne zastupiteľstvo/ štátny zástupca prokuratura/ prokuratortieň podozrenia cień podejrzeniaujsť uciecúnos/ uniesť porwanie/ porwaćúplatok łapówkaušli bez peňazí uciekli bez pieniędzyútočník napastnikúverový podvod wyłudzenie kredytuvandal/ vandalizmus wandal/ wandalizmvrah/ vražda zabójca; morderca/ zabójstwo; morderstwovreckár/vreckový zlodej kieszonkowiecvydieranie/ vydierač/ vydierať szantaż/ szantażysta/ szantażowaćvyhrážal sa mu prestrelením kolena groził mu przestrzeleniem kolanavyhrážky pogróżkivýkupné okupvypočúvanie/ vypočúvať przesłuchanie/ przesłuchaćvýpoveď zeznaniavýsluch przesłuchanievyšetrovanie/ vyšetrovateľ śledztwo/ śledczyvýtržník awanturnik, zadymiarzzabarikádovať (sa) zabarykadować (się)zabíjať zabijaćzabil svojich rodičov zabił swoich rodzicówzadržaný zatrzymanyzapaľovať podpalaćzastrašiť zastraszyćzastrašovanie zastraszaniezastrelený zastrzelonyzatknutie zatrzymanie; aresztowaniezatykač list gończy; nakaz zatrzymania

46


4.2 SĄD

advokát adwokatdokazovanie/ dokazovať/ dokázať postępowanie dowodowe/ udowadniać/ udowodnićdovolanie kasacjadoživotie dożywociedôkaz dowóddôkazový materiál materiał dowodowyfalošné obvinenia fałszywe oskarżeniahlavné pojednávanie rozprawahrozí mu vysoký trest grozi mu wysoka karakauza sprawaklásť otázky zadawać pytaniana súde ho bude obhajovať skúsený advokát w sądzie będzie go bronił doświadczony adwokatnapadnutý rozsudok zaskarżony wyrokobhajca podal sťažnosť obrońca wniósł zażalenieobžaloba oskarżenieobžalovaný vinu priznal oskarżony przyznał się do winyodôvodnenie uzasadnienieodsúdiť skazaćodsudzujúci rozsudok wyrok skazującyodvolanie odwołanieokresný súd sąd rejonowyoslobodiť spod obžaloby oczyścić z zarzutówpodmienečný trest kara w zawieszeniupoľahčujúce okolnosti okoliczności łagodzącepotrestať ukaraćprávnik prawnikprávoplatné rozhodnutie súdu prawomocna decyzja sąduprávoplatnosť prawomocnośćpredseda súdu prezes sąduprísediaci ławnikpriťažujúca okolnosť okoliczność obciążającapriznal vinu przyznał się do winyproces procesrozsudok wyroksamosudca jednoosobowy skład orzekającyspis aktasúd vyššieho stupňa sąd wyższej instancjisudca/ sudkyňa sędzia /mężczyzna/; sędzia /kobieta/súdiť sa sądzić sięsúdna sieň sala rozprawtrest odňatia slobody kara pozbawienia wolnościtrestné konanie postępowanie karneuložiť trest wymierzyć karęupustiť od potrestania odstąpić od wymierzenia karyuznať za vinného uznać winnymv rozpore so zákonom niezgodnie z prawemväzba aresztveriť na spravodlivosť wierzyć w sprawiedliwośćvina winavýmenou za nižší trest w zamian za niższą karęvypovedať zeznawaćvýsluch svedkov przesłuchanie świadkówz dôkazov jednoznačne nevyplýva z dowodów nie wynika jednoznacznie za zatvorenými dverami za zamkniętymi drzwiamizamietnuť odvolanie odrzucić odwołaniezapisovateľ protokolantzmiernenie trestu złagodzenie karyznalecký posudok ekspertyza/opinia biegłegožalobca powódžalovaný pozwanyzrušiť rozsudok uchylić wyrok

47


4.3 WIĘZIENIE

amnestia amnestiabalík paczkacela celadobré správanie dobre sprawowaniedomáce väzenie areszt domowydozorca strażnikísť do väzenia iść do więzieniaizolovať izolowaćkontroly ciel kontrole celobesil sa vo väzení powiesił się w więzieniuodpykávať si trest odsiadywać karęopustiť väzenie opuścić więzienieplán na útek plan ucieczkipobyt vo väznici pobyt w więzieniupodmienečné prepustenie zwolnienie warunkowepodmienečné prepustenie zwolnienie warunkowepodmienka wyrok w zawieszeniuposadiť za mreže wsadzić za kratkipožiadavky väzňov żądania więźniówpredčasné prepustenie przedterminowe zwolnienieprepašovať do cely przemycić do celiprepustiť zwolnić, wypuścićprerezal mreže na okne przeciął kraty w okniepriča/pričňa pryczapriepustka przepustkasamotka izolatkasedieť vo väzení siedzieć w więzieniusloboda wolnośćspoluväzeň współosadzonystrážca strażniktrest smrti kara śmierciutečenec zbiegútek z väzenia ucieczka z więzieniaväzba aresztväzeň więzieńväzenský personál personel więzieniaväzenský poriadok regulamin więzieniaväzenský život życie więzienneväzenstvo więziennictwoväznice sú preplnené więzienia są przepełnionevoľno przepustkavyjsť ako lepší človek wyjść jako lepszy człowiekvzbura buntza múrmi väznice za murami więzieniazomrieť za mrežami umrzeć za kratamiživot za mrežami życie za kratkamivyšetrovacia väzba areszt śledczy

48


4.4 SŁUŻBY SPECJALNE

agent agentagentka agentkacivilná rozviedka wywiad cywilnydvojitý agent podwójny agentfalošný pas fałszywy paszportfinančná rozviedka wywiad skarbowyinformátor informatorkaždý zradca si zaslúži trest każdy zdrajca zasługuje na karękontrarozviedka kontrwywiadkto zradil? kto zdradził?najslávnejší špióni najsławniejsi szpiedzynaverbovať zwerbowaćodtajnený odtajnionyoperácia operacjapodozrenie zo špionáže podejrzenie o szpiegostwopreveriť informácie zweryfikować informacjepriemyselná špionáž szpiegostwo przemysłoweprístup k prísne tajným údajom dostęp do ścisle tajnych danychrozviedka wywiadspiaci agent agent śpiochspravodajské služby służby specjalnespravodajský dôstojník oficer wywiadušifra szyfršifrant szyfrantšpión szpieg /mężczyzna/špionáž szpiegostwošpionáž v prospech Ruska szpiegostwo na rzecz Rosjišpionážna aféra afera szpiegowskašpionážny szpiegowskišpiónka szpieg /kobieta/štátne tajomstvo tajemnica państwowatajné dokumenty tajne dokumentytajné služby tajne służbytajomstvo tajemnicaúdajný špión rzekomy szpiegúnik informácií wyciek informacjiutiecť do Moskvy uciec do Moskwyvarovný signál sygnał ostrzegawczyverbovať werbowaćvierohodnosť informácií wiarygodność informacjivlastizrada zdrada ojczyznyvýmena špiónov wymiana szpiegówvyzvedač agent; szpieg; wywiadowcavyzvedačstvo działalność wywiadowczavyzvedať prowadzić działalność wywiadowczązhromažďovať tajné údaje zbierać/gromadzić tajne danezrada zdradazradca zdrajca

49


4.5 TERRORYZM

antrax wąglikatentát zamachatentátnik zamachowiecbezpečnostné opatrenia środki bezpieczeństwaboj proti terorizmu walka z terroryzmembombový útok zamach bombowybomby v madridských vlakoch bomby w madryckich pociągachdžihád dżihadexplózia eksplozjahrozba teroristického útoku zagrożenie atakiem terrorystycznymhrozba útokov groźba ataków; zagrożenie atakamiinfiltrovať nfiltrowaćlietadlo unesené teroristami samolot porwany przez terrorystówmasaker masakranálož bola ukrytá v aute ładunek był ukryty w samochodzienálož ładunek wybuchowyodpálenie detonacjaodpáliť bombu zdetonować bombęoslobodiť uwolnićpirát piratpiráti uniesli tanker piraci porwali tankowiecpirátstvo piractwoprotiteroristická operácia operacja antyterrorystycznarukojemník zakładniksamovražedný atentátnik zamachowiec-samobójcaspáchať atentát dokonać zamachuteror terrorterorista terrorystateroristi uniesli štyri lietadlá terroryści porwali cztery samolotyteroristická organizácia organizacja terrorystycznateroristická sieť siatka terrorystówteroristický útok atak terrorystycznyterorizmus terroryzmumrieť ako mučeník umrzeć jako męczennikvarovanie ostrzeżenievarovanie pred teroristickými útokmi ostrzeżenie przed atakami terrorystycznymivojna proti terorizmu wojna z terroryzmemvraždiť bezbranných civilistov mordować bezbronnych cywilówvýbuch bomby wybuch bombyvýbuchy zabili 50 osôb wybuchy zabiły 50 osóbvýbušnina 1. materiał wybuchowy 2. ładunek wybuchowyzačul mohutnú explóziu usłyszał potężną eksplozjęzahynuli stovky ľudí zginęły setki ludzizrušiť varovanie odwołać ostrzeżenie

50


4.6 UZBROJENIE

balistická raketa rakieta balistycznabezpilotné lietadlo samolot bezzałogowybombardér bombowiecbrokovnica strzelbadávka zo samopalu seria z karabinu maszynowegogranát granatguľomet karabin maszynowyhelikoptéra helikopterjadrový kufrík walizka atomowakanón działokazetové bomby bomby kasetowekuša kuszalietadlová loď lotniskowiecluk łukmína minamínové pole pole minowemunícia amunicjanapalm napalmnavádzací radar radar naprowadzającyobrnený transportér transporter opancerzonypancier pancerzpažba kolbapištoľ pistoletprak procaradar radarraketa dlhého doletu rakieta dalekiego zasięguraketa vzduch zem rakieta ziemia-powietrzeraketomet wyrzutnia rakietrevolver rewolwersamohybné delo haubica; działo samobieżnesamopal pistolet maszynowyspúšť spuststíhacie lietadlo myśliwiecstíhačka myśliwiecstisnúť/stlačiť spúšť nacisnąć spust; pociągnąć za spuststrela rakieta; pociskstrela zem-vzduch rakieta ziemia-powietrzestrelivo amunicjastrelná zbraň broń palnatank czołgtorpédo torpedavojnová loď okręt wojennyvrtuľník śmigłowiecvzduchová puška wiatrówkavzduchovka wiatrówkazásobník magazynek

51


4.6 SIŁY ZBROJNE

armáda armiabrigádny generál generał brygadybunker bunkierčatár sierżantdegradácia degradacjadelostrelectvo artyleriadesiatnik kapraldôstojník oficergenerál generałgenerálny štáb sztab generalnyhodnosť stopieńchemické vojsko wojska chemicznejazdectvo kawaleriajednotka ednostkakapitán kapitankasárne koszaryletectvo lotnictwomajor majorministerstvo obrany ministerstwo obronynadporučík poruczniknámorné cvičenie ćwiczenia morskieodísť z armády odejść z armiiodzbrojenie rozbrojenieozbrojené sily siły zbrojnepechota piechotapluk pułkplukovník pułkownikporučík podporucznikpovinná vojenská služba obowiązkowa służba wojskowapovýšenie awanspozemné vojsko wojska lądoweprofesionálny vojak żołnierz zawodowyprotiraketová obrana obrona przeciwrakietowaprotiraketový štít tarcza antyrakietowaspojovacie vojsko wojska łącznościsystém skorého varovania system wczesnego ostrzeganiatankista czołgistaveliteľ dowódcaveliteľstvo dowództwovojak żołnierzvojenské jednotky jednostki wojskowevojenské letectvo lotnictwo wojskowevojenské námorníctvo marynarka wojennavojenské velenie dowództwo wojskowevojenský súd sąd wojskowy, sąd garnizonowyvzdušné sily siły powietrznezákladňa bazazákladná vojenská služba obowiązkowa służba wojskowazáložník rezerwistazáložník; vojak v zálohe; rezervista rezerwistaženijné vojsko wojska saperskie

52


4.8 WOJNA

agresor agresorbojisko pole bitwy/walkibombardovanie bombardowaniebombardovať bombardować, zbombardowaćcieľ celdruhá línia obrany druga linia obronyeskalácia konfliktu eskalacja konfliktufront fronthnutie odporu ruch oporuinvázia inwazjajadrová vojna wojna atomowakoncentračný tábor obóz koncentracyjnylietadlá bombardujú cesty a mosty samoloty bombardują drogi i mostymierové sily siły pokojowemierový plán plan pokojowynálet nalotnapätie napięcienepriateľ wrógobčianska vojna wojna domowaodveta odwetodvetný úder uderzenie odwetoweofenzíva ofensywaokupácia okupacjaopätovne získať kontrolu odzyskać kontrolęostreľovač snajperozbrojený konflikt konflikt zbrojnypaľba ogieńpovstanie powstaniepozemné ciele cele naziemne/lądoweprebiehajú tvrdé boje trwają ciężkie walkiprevziať kontrolu przejąć kontrolęprieskum zwiadprímerie przymierzestále počuť výstrely ciągle słychać strzałystiahnuť vojakov wycofać żołnierzystratégia zlyhala strategia nie zdała egzaminustratégia strategiastrieľať strzelaćťažké boje ciężkie walkiukončiť vojnu zakończyć wojnęúkryt schronútočiť atakowaćvládne jednotky jednostki rządowevojenský požiar pożoga wojennavojenský zásah nterwencja wojskowavojna wojnavojnové zločiny zbrodnie wojennevojnový stav stan wojennyvšeobecná mobilizácia mobilizacja powszechnavypovedanie vojny wypowiedzenie wojnyvypukla vojna wybuchła wojnavýzbroj uzbrojenievzdať sa poddać sięvzdorovať stawiać opórvzdušný priestor przestrzeń powietrznazostrelenie lietadla zestrzelenie samolotu

53


5. NAUKA

5.1 POJĘCIA OGÓLNE

byť ešte v plienkach być w powijakachdefinícia definicjadokázať udowodnićexperiment eksperymentformulovať formułować, sformułowaćgeniálny objav genialne odkryciehypotéza hipotezajav zjawiskomeranie pomiarmerať mierzyćnový objav posunul vývin dopredu nowe odkrycie przyspieszyło ozwójobjav odkrycieobjaviteľ odkrywcaobjekt výskumu obiekt badańpaveda pseudonaukaplagiát plagiatplagiátor plagiatorplagiátorstvo plagiatorstwoplagizovať plagiatować, splagiatowaćpodložiť svoje tvrdenie výskumom uzasadnić swoje twierdzenie badaniem/badaniamipokus doświadczenie, próba, eksperymentpokusný králik królik doświadczalnypoložil základy pre... położył fundamenty pod...pomerať pomierzyćpomeriavať mierzyć, dokonywać pomiarówporovnať porównaćpozorovanie obserwacjapozorovateľ obserwatorpredčasné závery pochopne wnioskipreskúmať zbadaćpriekopnícky pionierskipriekopník pionierprielom przełomsformulovať sformułowaćskúmadlo odczynnikskúmateľ badaczskúmateľský badawczyskúmavka probówkašpekulácia spekulacjateória teoriatvrdenie twierdzenieučenec uczonyveda naukaveda smeruje k pokroku nauka dąży do postępuveda spätá s praxou nauka połączona z praktykąvedec naukowiecvedecká metóda metoda naukowavedecké pomenovanie termin naukowyvedecký naukowyvedný odbor dziedzina naukivynaliezavý pomysłowyvyvrátiť obalićzaoberať sa zajmować sięzmerať zmierzyć

54


5.2 ASTRONOMIA

albedo albedoastroláb astrolabiumastronóm astronomastronómia astronomiaazimut azymutbeztiažový stav nieważkośćbiely trpaslík biały karzełbinokulár lorneta, lornetkabod na oblohe punkt na niebiečervený obor czerwony olbrzymčervený trpaslík czerwony karzełčierny trpaslík czarny karzełďalekohľad teleskopdvojhviezda gwiazda podwójnaekliptika ekliptykagalaxia galaktykagyroskop żyroskophmlovina mgławicahnedý trpaslík brązowy karzełhorizont horyzonthvezdáreň obserwatorium (astronomiczne)hviezda gwiazdahviezda hlavnej postupnosti gwiazda z ciągu głównegohviezdokopa gromada gwiazdhyperobor hiperolbrzymJupiter Jowiszkométa kometakozmický let lot kosmicznykozmodróm kosmodromkozmonaut kosmonautakvazar kwazarLunochod ŁunochodMars MarsMedzinárodná vesmírna stanica Międzynarodowa Stacja KosmicznaMerkúr MerkuryMesiac Księżyc (satelita)mesiac księżyc (ogólnie)modrý obor błękitny olbrzymmodul modułnadir nadirnadobor nadolbrzymnebeská sféra sfera niebieskaNeptún Neptunneutrónová hviezda gwiazda neutronowanosná raketa rakieta nośnaobežná dráha orbitaobloha nieboobor olbrzymobratník zwrotnikobservatórium obserwatoriumorbita orbitaplanetárium planetariumplanetárna sústava układ planetarnyPluto Plutonpodobor podolbrzympodtrpaslík podkarzełpovrch powierzchniapozorovanie obserwacjapremenná hviezda gwiazda zmiennaprotohviezda protogwiazdapulzar pulsar

55


raketoplán wahadłowiecrovník równikrovnodennosť równonocSaturn SaturnSlnečná sústava Układ Słonecznyslnovrat przesileniesonda sondasprievodca towarzyszsúhvezdie gwiazdozbiórsupernova supernowasvetelný rok rok świetlnyteleskop teleskoptrpasličia planéta planeta karłowataumelá družica sztuczny satelitaUrán UranVenuša Wenusvesmír wszechświatvesmírna loď statek kosmicznyzatmenie Mesiaca zaćmienie Księżycazatmenie Slnka zaćmienie SłońcaZem Ziemiazenit zenitzimný slnovrat przesilenie zimowežiarenie promieniowaniežltý trpaslík żółty karzeł

56


5.3 FIZYKA

absolútna nula zero absolutneanión anionArchimedov zákon prawo Archimedesaatóm atombod punktčasopriestor czasoprzestrzeńdráha torelektrón elektronfrekvencia częstotliwośćfyzikálna veličina wielkość fizycznafyzikálny zákon prawo fizykigravitácia grawitacjagravitačné zrýchlenie przyspieszenie ziemskiehmota materiahmotnosť masahustomer areometrhustota gęstośćhybnosť pędkatión kationkinetická energia energia kinetycznakondenzácia kondensacjakonštanta stałakvantová mechanika mechanika kwantowakvapalina płynmolekula molekułamoment hybnosti moment pędumoment sily moment siłyneutrón neutronnevratný dej proces nieodwracalnynultý termodynamický zákon zerowa zasada termodynamikiodpor vzduchu opór powietrzaodstredivá sila siła odśrodkowaos otáčania oś obrotuotáčavý pohyb ruch obrotowypevná látka ciało stałeplyn gazpohyb ruchpokoj stan spoczynkupokojová hmotnosť masa spoczynkowapotenciálna energia energia potencjalnapráca pracapriemerná rýchlosť średnia prędkośćprotón protonprúdenie tepla konwekcjarotačný pohyb ruch obrotowyrovnomerne zrýchlený pohyb ruch jednostajnie przyspieszonyrýchlosť svetla prędkość światłasila siłaskupenstvo stan skupieniabeztiažový stav stan nieważkościsublimácia sublimacjatelesá sa priťahujú ciała się przyciągająteleso ciałoteoretická hodnota wartość teoretycznateória relativity teoria względnościtepelná energia energia cieplnatepelná kapacita pojemność cieplnatepelná rozťažnosť rozszerzalność cieplnateplo ciepłoteplota temperaturatermodynamický dej proces termodynamiczny

57


tiaž ciężartlak ciśnienietretí termodynamický zákon trzecia zasada termodynamikiuhlová rýchlosť prędkość kątowaurýchľovač akceleratorvákuum próżniavedenie tepla przewodzenie ciepłavektor wektorvplyvom tepla pod wpływem ciepłavratný dej proces odwracalnyvyparovanie parowanievzdialenosť odległośćvzťažná sústava układ odniesieniazákon zachovania energie zasada zachowania energiizákon zachovania hybnosti zasada zachowania pęduzotrvačná sila siła bezwładnościzotrvačnosť bezwładnośćzrýchlenie przyspieszenie, przyśpieszeniezvuk dźwiękžiarenie promieniowanie

58


5.4 OPTYKA

aberácia aberracjaďalekohľad 1. lorneta, lornetka 2. teleskopdúha tęczaduté zrkadlo zwierciadło wklęsłedvojlom dwójłomnośćfilter filtrholografia holografiahologram hologramindex lomu współczynnik załamaniainterferencia interferencjakalibrácia kalibracjakrivé zrkadlo krzywe zwierciadłolaser laserlom svetla załamanie światłalúč promieńlupa lupaobjektív obiektywobrazové ohnisko ognisko obrazoweodraz odbicieohnisko ogniskoohnisková vzdialenosť ogniskowaokuliare okularyoptická chyba aberracja optycznaoptická os oś optycznaoptický klam złudzenie optyczneoptika optykaperiskop peryskoppolarizácia polaryzacjapredmetové ohnisko ognisko przedmiotoweprojektor projektorrovinné zrkadlo zwierciadło płaskierozptylná šošovka soczewka rozpraszającarýchlosť svetla prędkość światłasklo 1. szkło 2. szybaSnellov zákon prawo Snelliusaspojná šošovka soczewka skupiającasvetelný tok strumień światłasvetlo światłošošovka soczewkatieň cieńvlnová dĺžka długość falivypuklé zrkadlo zwierciadło wypukłezdroj svetla źródło światłazorný uhol kąt widzeniazrkadlo zwierciadłozväčšovacie sklo szkło powiększającezväzok lúčov wiązka promieni

59


5.5 CHEMIA

acetón acetonalkohol alkoholaminokyselina aminokwasamoniak amoniakbáza zasadabielkovina białkodestilácia destylacjaetán etanfiltrácia filtracjahrdza rdzahydrolýza hydrolizahydroxid sodný wodorotlenek soduchémia chemiachemická väzba wiązanie chemicznechemická zlúčenina związek chemicznyizotop izotopkatalyzátor katalizatorkov metalkovalentná väzba wiązanie kowalencyjnekvapalina płynkyselina mliečna kwas mlecznykyselina mravčia kwas mrówkowykyselina octová kwas octowykyselina sírová kwas siarkowykyselina soľná kwas solnylátka substancjalieh spirytuslúh ługorganická chémia chemia organicznaoxid zinočnatý tlenek cynkuozón ozonpara paraperoxid vodíka nadtlenek wodoruplazma plazmaprvok pierwiastekreakcia reakcjareaktivita reaktywnośćriedený roztok rozcieńczony roztwórrozpustnosť rozpuszczalnośćrozpustný rozpuszczalnyroztok roztwórsírovodík siarkowodórsoľ sólstopový prvok pierwiastek śladowytekutina cieczteplota topenia temperatura topnieniauhľovodík węglowodórvar wrzeniezásada zasadazliatina stopzmes mieszaninazmydelňovanie zmydlanie

60


5.6 PIERWIASTKI

argón argonarzén arsenastát astatbárium barbór borbróm bromcézium cezcín cynadraslík potasdusík azotfluór fluorfosfor fosforhélium helhliník glinhorčík magnezchlór chlorchróm chromjód jodkadmium kadmkobalt kobaltkremík krzemkryptón kryptonkyslík tlenlítium litmangán manganmeď miedźmolybdén molibdennikel nikielolovo ołówortuť rtęćosmium osmplatina platynaselén selensíra siarkasodík sódstriebro srebrostroncium stronttitán tytanuhlík węgielvápnik wapńvodík wodórvolfrám wolframzinok cynkzirkónium cyrkonzlato złotoželezo żelazo

61


5.7 MATEMATYKA

algebra algebracelé číslo liczba całkowitačíslica cyfračíslo menšie než nula liczba mniejsza od zeračitateľ licznikdelenie dzieleniedeliť dzielićdeliteľnosť podzielnośćfunkcia funkcjakarteziánsky súčin iloczyn kartezjańskikladné číslo liczba dodatniakombinatorika kombinatorykalineárna algebra algebra liniowalogaritmus logarytmmatematik matematykmatematika matematykamenovateľ mianownikmnožina zbiórmocnina potęganásobenie mnożenienásobiť mnożyćnekonečný nieskończonynepárne číslo liczba nieparzystanula zeronulou nie je možné deliť nie można dzielić przez zeroodčítať odejmowaćodmocnina pierwiastekpárne číslo liczba parzystapočítanie liczeniepočítať iczyćpodiel ilorazpodmnožina podzbiórporadie kolejnośćprirodzené číslo liczba naturalnaprvočíslo liczba pierwszaracionálne číslo liczba wymiernareálne číslo liczba rzeczywistariešenie rozwiązanierovná sa równa sięrovnica równanierozdiel różnicasčítanie dodawaniesčítať dodawaćsúčet sumasúčin iloczynteória čísel teoria liczbumocňovanie potęgowanieumocňovať potęgowaćvypočítať obliczyćvýsledok wynikzapísať zapisać

62


5.8 GEOMETRIA

analytická geometria geometria analitycznabod punktčiara liniadiagonála przekątnadiferenciálna geometria geometria różniczkowadĺžka długośćelipsa elipsageometria geometriageometrický útvar figura geometrycznaguľa kulahranol graniastosłuphyperbola hiperbolaihlan ostrosłupkosoštvorec rombkrivka krzywakružnica okrągkužeľ stożekkužeľosečka krzywa stożkowakváder prostopadłościankvadratúra kruhu kwadratura kołamnohouholník wielokątobdĺžnik prostokątobjem objętośćobsah poleobvod obwódopísaná kružnica okrąg opisanyos ośosemuholník ośmiokątosová súmernosť symetria osiowaostrý uhol kąt ostryparabola parabolapäťuholník pięciokątpolomer promieńpolpriamka półprostapravý uhol kąt prostypriamka prostapriemer średnicapriestor przestrzeńrovina płaszczyznarovnoramenný trojuholník trójkąt równoramiennyrovnostranný trojuholník trójkąt równobocznyrozloha powierzchniaspoločný bod wspólny punktstrana boksúmernosť symetriasústava súradníc układ współrzędnychšesťuholník sześciokątšírka szerokośćštvorec kwadratštvoruholník czworokątteleso bryłatetiva cięciwatrojuholník trójkątuhlopriečka przekątnauhol kątvalec cylindervpísaná kružnica okrąg wpisanyvýška wysokość

63


5.9 GEOGRAFIA

administratívne členenie podział administracyjnyaglomerácia aglomeracjaanekuména anekumenaatmosféra atmosferačasové pásmo strefa czasowaekonomická geografia geografia ekonomicznaekuména ekumenaenkláva enklawaexkláva eksklawageografia geografiahemisféra półkulahustota obyvateľstva gęstość zaludnieniahydrológia hydrologiahydrosféra hydrosferajužný pól biegun południowykartografia kartografiaklimatológia klimatologiakolobeh vody cykl hydrologicznykontinent kontynentmapa mapamegalopolis megalopolismesto miastometropola metropoliametropolitná oblasť obszar metropolitalnyobratník Kozorožca zwrotnik Koziorożcaobratník Raka zwrotnik Rakapodnebie klimatpól biegunpolárny kruh koło podbiegunowepoludník południkrovník równikrovnobežka równoleżnikseverný pól biegun północnyspodné vody wody gruntowesúmestie aglomeracja policentrycznasvetadiel kontynentteritoriálne vody wody terytorialnetopografia topografiatrojmedzie trójstykurbanizácia urbanizacjaúzemie terytoriumzemepis geografiazemepisná dĺžka długość geograficznazemepisná šírka szerokość geograficznazemepisný geograficzny

64


5.10 ARCHEOLOGIA

archeológ archeologarcheológia archeologiaarcheologická kultúra kultura archeologicznaarcheologická lokalita stanowisko archeologiczneartefakt artefaktbiofakt biofaktdetektor kovov wykrywacz metalidoba bronzová epoka brązudoba železná epoka żelazadokumentácia dokumentacjadokumentovať dokumentowaćegyptológia egiptologiaekofakt ekofakthľadač pokladov poszukiwacz skarbówhradisko gród, grodziskohrob gróbkamenné nástroje kamienne narzędziakeramické nádoby naczynia ceramicznekultúra popolnicových polí ultura pól popielnicowychkultúra s lineárnou keramikou kultura ceramiki wstęgowej rytejlengyelská kultúra kultura lendzielskalužická kultúra kultura łużyckamohyla tumulusnález znaleziskonálezisko stanowisko archeologiczneostrakon ostrakonpásiková keramika ceramika wstęgowapoklad skarbpopolnicové pole pole popielnicowepredmet przedmiotpyramída piramidastarovek starożytnośćstredovek średniowieczešperky ozdobytumulus tumulusvykopávky wykopaliska

65


5.11 FILOZOFIA

absurdno absurdyzmbytie bytdobro dobrodokonalosť doskonałośćeleatská škola szkoła elejskaempirizmus empiryzmepikureizmus epikureizmestetika estetykaetika etykaexistencia istnienieexistencializmus egzystencjalizmfilozof filozoffilozofia filoziafilozofovanie filozofowaniehedonizmus hedonizmidea ideaintuitivizmus intuicjonizmkontemplácia kontemplacjamimézis mimesismyslenie myślenienázor poglądnesmrteľnosť nieśmiertelnośćontológia ontologiapodstata istotapojem pojęciepolemika polemikapoznanie sveta poznanie światapoznanie poznaniepragmatizmus pragmatyzmpravda prawdapresvedčenie przekonanieracionalizmus kritický krytyczny racjonalizmrealizmus realizmsebauvedomenie samoświadomośćskúsenosť doświadczeniesvet świattomizmus tomizmzlo zło

66


5.12 SOCJOLOGIA

brainstorming burza mózgówdav tłumdomácnosť gospodarstwo domoweelita elitaetnická skupina grupa etnicznaextrémizmus ekstremizmfanatizmus fanatyzmhnutie ruch (organizacja)indoktrinácia indoktrynacjaindustriálna spoločnosť społeczeństwo przemysłowejedinec osobaľudstvo ludzkośćmasová kultúra kultura masowanárodnostná menšina mniejszość narodowanorma normaprimárna skupina grupa pierwotnasociálna psychológia psychologia społecznasociálna skupina grupa społecznasociálny problém problem społecznysociálny status status społecznysociológia socjologiasociologický výskum badanie socjologicznespoločnosť społeczeństwostereotyp stereotypsubkultúra subkulturaveda o spoločnosti nauka o społeczeństwievymývanie mozgu pranie mózgu

5.13 NOWOMOWA

coming out coming outdeň boja proti homofóbii dzień walki z homofobiądiskriminácia dyskryminacjafašista faszystafašizmus faszyzmgej gejgender genderhomofób homofobhomofóbia spoločnosti homofobia społeczeństwahomofóbia homofobiaintersex interseks; interpłećlesba lesbijkaLGBT LGBTnacista nazistanenávisť nienawiśćprenasledovať prześladowaćqueer queerrasizmus rasizmrovnoprávnosť równouprawnienie (jako stan)rôznorodosť różnorodnośćsexuálna orientácia orientacja seksualnasloboda wolnośćtransgender transgenderxenofóbia ksenofobiazrovnoprávnenie równouprawnienie (jako proces)

67


5.14 GENETYKA

bunka komórkadedičnosť dziedzicznośćdedičný materiál materiał dziedzicznyDNA DNAgén gengenetická informácia informacja genetycznagenetické choroby choroby genetycznegenetické inžinierstvo inżynieria genetycznagenetické poruchy zaburzenia genetycznegenetické testy testy genetycznegenetický kód kod genetycznygeneticky modifikovaná ryža ryż zmodyfikowany genetyczniegeneticky podmienené ochorenie choroba uwarunkowana genetyczniegenetik genetykgenetika genetykagenóm genomgénový genowychromozóm chromosomklon klonklonovanie klonowanieklonovať klonowaćmutácia mutacjavyklonovať sklonowaćzdediť po rodičoch odziedziczyć po rodzicach

5.15 JEDNOSTKI

ampér ampercoulomb kulombdecimeter decymetrfarad faradhektoliter hektolitrjednotka jednostkajoule dżulkandela kandelakelvin kelwinkilogram kilogramkilometer za hodinu kilometr na godzinęliter litrlúmen umenlux uksmeter kubický metr sześciennymeter štvorcový metr kwadratowymeter za sekundu metr na sekundęmeter metrmililiter mililitrmól molnewton niutonohm ohmpascal paskalradián radiansekunda sekundasiemens simensstupeň Celzia stopień Celsjuszatesla teslavolt woltwatt watweber weber

68


5.16 JĘZYKOZNAWSTWO

abeceda alfabetadjektívne zámeno zaimek przymiotnyadverbiálne zámeno zaimek przysłownybudúci čas czas przyszłyčastica; partikula partykułačinný rod strona czynnačíslovka liczebnikdokonavý vid aspekt dokonanyfonéma fonemfrazeologický slovník słownik frazeologicznygraféma grafemgramatický gramatycznyhistorická gramatika gramatyka historycznahláska głoskajazykoveda językoznawstwominulý čas czas przeszłymorféma morfemmužský rod rodzaj męskináučný/vedecký štýl styl naukowynedokonavý vid aspekt niedokonanyneurčité zámeno zaimek nieokreślonyneurčitok, infinitív bezokolicznikohýbanie odmianaohybný odmiennyopytovacie zámeno zaimek pytającyosobné zámeno zaimek osobowyoznamovací spôsob tryb oznajmującypád przypadekpodmet, subjekt podmiotpodmieňovací spôsob tryb przypuszczającypodstatné meno'; substantívum rzeczownikpolyglot poliglotapopisná gramatika gramatyka opisowapredložka przyimekpredmet; objekt dopełnienieprídavné meno; adjektívum przymiotnikpríslovka przysłówekpríslovkové určenie okolicznikprísudok; predikát orzeczenieprítomný čas czas teraźniejszyprivlastňovacie zámeno zaimek dzierżawczyprívlastok, atribút przydawkaprízvuk akcentradová číslovka liczebnik porządkowyreč mowarozkazovací spôsob tryp rozkazującysamohláska samogłoskaskloňovanie deklinacjasloveso czasownikslovníček słowniczekslovník cudzích slov słownik wyrazów obcychslovný druh część mowyslovo słowoslovosled szyk wyrazówspojka spójnikspoluhláska spółgłoskastredný rod rodzaj nijakisubstantívne zámeno zaimek rzeczownysyntax składniaštylistika stylistyka

69


trpný rod strona biernatvar formaukazovacie zámeno zaimek wskazującyveta zdanievetný člen część zdaniavýznam znaczeniezákladná číslovka liczebnik głównyzámeno zaimekzostaviť slovník napisać słownikzvratné zámeno zaimek zwrotnyženský rod rodzaj żeński

70


6. SPOŁECZEŃSTWO

6.1 POJĘCIA OGÓLNE

azyl azylazylant azylantbezdomovec bezdomnybezvládie; anarchia anarchiacivilizácia cywilizacjacivilizačný cywilizacyjnycudzinec cudzoziemiecčernoch Murzynčistka czystkadiskriminácia dyskryminacjaemigrácia emigracjaemigrovať emigrować, wyemigrowaćeurópska civilizácia cywilizacja europejskagenerácia pokolenieimigrácia imigracjaimigračný imigracyjnyimigrant imigrantindiánsky pohlavár naczelnik indiańskikonzumná spoločnosť społeczeństwo konsumpcyjnekultúra kulturaľudské pokolenie ród ludzkimenšina mniejszośćmladé pokolenie młode pokoleniemodel spoločnosti model społeczeństwamoderný nowoczesnynárod naródnenávisť nienawiśćnepísané právo niepisane prawonepísaný zákon niepisane prawoobčan obywatelochrana ľudských práv ochrona praw człowiekapacifista/ pacifistka pacyfista/ pacyfistkapacifistické názory pacyfistyczne poglądypacifizmus pacyfizmpanovník władcapodriadiť svoje záujmy spoločnosti podporządkować swoje interesy społeczeństwupohlavár wódzpokolenie pokoleniepokračovať v tradíciách kontynuować tradycjepolarizovaná spoločnosť spolaryzowane społeczeństwopolitický azyl azyl politycznypopulačne silné ročníky wyż demograficznyporoba niewolapožiadať o azyl poprosić o azylprávo azylu prawo do azylupred zákonom sme si všetci rovní wszyscy jesteśmy równi wobec prawapredchádzajúca generácia poprzednie pokolenieprisťahovalci splynuli s obyvateľstvom imigranci zlali się z miejscową ludnościąprisťahovalec imigrantprisťahovalectvo imigracjaprivilégium przywilejreemigrant reemigrantsedliak chłopseparatista separatystaseparatistický separatystycznyspať na ulici spać na ulicyspodná vrstva spoločnosti najniższa warstwa społeczeństwaspoločenská trieda klasa społeczna

71


spoločenské vedomie świadomość społeczeństwaspoločnosť społeczeństwostúpať po spoločenskom rebríčku piąć się po szczeblach drabiny społecznejsvet światsvetoobčan kosmopolita; obywatel światasvornosť národov zgoda między narodamitolerancia tolerancjatolerovať tolerowaćtradície žijú po stáročia tradycje żyją przez wiekiusadlík osadnik; osiedleniecútlak uciskúzemie nikoho ziemia niczyjaväčšina większośćvlastenectvo patriotyzmvymaniť sa z poroby zrzucić jarzmo niewolivysídliť wysiedlićvysídľovať wysiedlaćvysťahovalec emigrantvyšší stupeň rozvoja spoločnosti wyższy stopień rozwoju społeczeństwavyvrheľ spoločnosti wyrzutek społeczeństwazakorenený zvyk zakorzeniony zwyczajzápadný svet świat zachodnizotročenie zniewoleniežobrák żebrakžobranie żebraniežobrať żebrać

72


6.2 POLITYKA

100 dní vlády sto dni rządualiancia sojuszambasáda ambasadabývalý prezident były prezydentdiktátor dyktatordiplomat dyplomatadiplomatické vzťahy stosunki dyplomatycznediplomatický úspech sukces dyplomatycznydisident dysydentdlho očakávané reformy długo oczekiwane reformyfunkčné obdobie kadencjahlava štátu głowa państwaideológia ideologiainterpelácia interpelacjakoalícia koalicjakomunistická strana partia komunistycznakomunizmus komunizmkonflikt záujmov konflikt interesówkonzul konsulkrajná pravica skrajna prawicaľavica lewicaľavicový lewicowyliberál liberałmedzinárodná dohoda porozumienie międzynarodowemier pokójmierový proces proces pokojowyminister zahraničných vecí minister spraw zagranicznychministerstvo financií ministerstwo finansówministerstvo spravodlivosti ministerstwo sprawiedliwościministerstvo vnútra ministerstwo spraw wewnętrznychministerstvo zahraničia ministerstwo spraw zagranicznychministerstvo zdravotníctva ministerstwo zdrowiamocnosť mocarstwonahradiť zastąpićnástupca następcanikto ich stanovisko nezdieľa nikt nie podziela ich stanowiskaopozícia opozycjaopozičný opozycyjnyotepľovanie vzťahov ocieplenie stosunkówpád absolutizmu upadek absolutyzmupalácový prevrat przewrót pałacowyparlament parlamentparlamentný parlamentarnypartner na diskusiu partner do dyskusjipersonálne výmeny zmiany personalnepodporiť poprzećpolitické presvedčenie przekonania politycznepolitický škandál skandal politycznypolitik politykpolitika ma nikdy nezaujímala polityka nigdy mnie nie interesowałapolitológ politologposlanecký klub klub poselskipravica prawicapravica prawicapravicový prawicowypravičiar prawicowiecpredchodca poprzednikprechodná vláda rząd tymczasowyprejav przemówienieprejsť od slov k činom przejść od słów do czynów

73


premiér premierprerokovať návrh zákona przedyskutować projekt ustawypretláčať vlastný názor forsować własne zdanieprevziať moc przejąć władzęprezident prezydentpripomenúť sa voličom przypomnieć o sobie wyborcomprívrženec zwolennikprívrženkyňa zwolenniczkapropaganda propagandaprovokácia prowokacjapuč puczrozdeľuj a panuj dziel i rządźsamozvaný vodca samozwańczy przywódcaschváliť uchwalićschváliť uznesenie zatwierdzić uchwałęspojenec sojusznik; sprzymierzeniecspojenec sojusznikspojenecký sojuszniczyspojenectvo sojusz; przymierzespojenectvo sojuszsponzor sponsorstrana partiastretnúť sa spotkać sięsvetovláda panowanie nad światemštát v štáte państwo w państwieštátny prevrat zamach stanuutvoriť novú vládu sformować nowy rządväčšina większośćveľvyslanec ambasadorveľvyslanectvo ambasadaverejné financie finanse publiczneverejný záujem interes publicznyvláda rządvládna koalícia koalicja rządowavládna strana partia rządzącavládnuť rządzićvplyv wpływvšetci prítomní poslanci hlasovali za návrh wszyscy obecni głosowali za projektemvzbura buntzasadanie parlamentu posiedzenie parlamentuzavádzať nové poriadky wprowadzać nowe porządkizblíženie s Moskvou zbliżenie z Moskwązjednotenie zjednoczeniezvrhnúť vládu obalić rząd

74


6.3 WYBORY

člen komisie członek komisjidruhé kolo volieb druga tura wyborówhlasovací lístok karta do głosowaniahlasovanie głosowaniehlasovať głosowaćkomunálne voľby wybory samorządowekupovanie hlasov kupowanie głosówmíting wiecnezávislý kandidát kandydat niezależny/bezpartyjnyoficiálne výsledky oficjalne wynikiparlamentné voľby wybory parlamentarnepozorovateľ obserwatorpredčasné voľby przedterminowe wyboryprerátanie hlasov przeliczenie głosówprerušiť voľby przerwać wyboryprezidentské voľby wybory prezydenckierátať hlasy liczyć głosyreferendum referendumsčítavanie hlasov liczenie głosówslobodné voľby wolne wyboryúčasť vo voľbách frekwencja wyborczaurna urnaústredná volebná komisia centralna komisja wyborczavíťaz volieb zwycięzca wyborówvoľby do samospráv wybory samorządowevolebná kampaň kampania wyborczavolebná miestnosť lokal wyborczyvolebné moratórium cisza wyborczavolebné právo prawo wyborczevolebný obvod obwód wyborczyvolebný zákon ordynacja wyborczavolič wyborcavoličská účasť frekwencja wyborczavysielať predvolebné šoty nadawać spoty wyborczevýskum verejnej mienky badanie opinii publicznejvýsledok volieb wynik wyborów

75


6.4 RELIGIA

anjel aniołarcibiskup arcybiskupaudiencia audiencjabazilika bazylikabiskup biskupBoh Bógbol vyhlásený za svätého został ogłoszony świętymcelibát celibatcirkev Kościół /instytucja/cirkevný kościelny /dotyczący organizacji/doktrína doktrynaduchovný duchownyduchovný pastier duszpasterzhriešnik grzesznikchodiť na spoveď chodzić do spowiedzichrám świątyniaikona ikonaislam islamjezuita jezuitakanonizácia kanonizacjakardinál kardynałkatolicizmus katolicyzmkatolík katolikkňaz ksiądzkňazské rúcho szaty liturgicznekonfesia wyznaniekonkláve konklawekresťan chrześcijaninkresťanstvo chrześcijaństwokult kultmešita meczetmních mnichmních mnichmodliť sa modlić sięmodlitba modlitwamoslim muzułmaninmoslimka muzułmankamoslimský muzułmańskináboženský fanatik fanatyk religijnynáboženstvo religianeveriaci niewiernyodolať pokušeniu oprzeć się pokusieomša mszapápež papieżpápežský legát legat papieskipápežstvo papiestwopastiersky list list pasterskipastor pastorpaškál paschałpátričky różaniecpokrstiť ochrzcićpokušenie pokusapokušiteľ kusicielpokušiteľka kusicielkapolnočná pasterkapomodliť sa pomodlić siępontifikát pontyfikatposledný súd sąd ostatecznyposvätné miesto święte miejsceposvätný świętypožehnanie błogosławienie

76


pôst postpôstny postnypravoslávie prawosławieprior przeorpriorka przeoryszaprofanizácia profanacjaprotestant protestantrabín rabinrehoľa zakonrehoľníčka zakonnica, mniszkarehoľník zakonnik, mnichrituál rytuałrozhrešenie rozgrzeszenieruženec różaniecsakristia zakrystiasekta sektaparlament prijal zákon parlament przyjął ustawęsloboda vyznania wolność wyznaniaspása zbawieniespoveď spowiedźspovedať sa spowiadać sięspovedné tajomstvo tajemnica spowiedzispovednica konfesjonałspytovanie svedomia rachunek sumieniasväté prijímanie komunia świętasvätec świętysvätená voda woda święconasvätenica kropielnicasvätiť poświęcaćsvätorečenie kanonizacjasvätý świętysvätyňa świątyniasviatok świętosviatosť sakramentveriaci wiernyveriť wierzyćviera wiaravyznávač wyznawcavyznávať vieru wyznawać wiaręzázrak cudzmŕtvychvstanie zmartwychwstaniežidovstvo judaizmžiť v hriechu żyć w grzechu

77


6.5 MIASTO

cintorín cmentarzgeto ghettohlavné mesto stolica; miasto stołecznehrad zamekkaplnka kaplicakatedrála katedrakláštor klasztorkostol kościółkrajské mesto miasto wojewódzkiekráľovský palác pałac królewskiletisko otniskomestečko miasteczkomesto miastomesto v plnej sláve miasto w całej okazałościmestská architektúra architektura miejskamestská doprava komunikacja miejskamestské zastupiteľstvo rada miastamestský miejskimestský úrad urząd miejskimost cez rieku most nad rzekąmostík mostekmrakodrap drapacz chmurmúzeum muzeumnádražie dworzec kolejowyokresné mesto miasto powiatowepadací most most zwodzonypalác pałacpamätihodnosť zabytekpamiatka zabytekparčík mały parkpark parkparkovisko parkingperiféria peryferiepevnostné valy wały obronnepomník pomnikprázdnota ulíc pustka na ulicachpredmestie przedmieścieprezidentský palác pałac prezydenckipriemyselné mesto miasto przemysłoweprimátor burmistrz/ prezydent miastaprístav portprístavný portowyradnica ratuszreštaurácia restauracjasídlisko osiedlespleť uličiek splot/labirynt uliczekstred centrum; śródmieściestredoveká pevnosť średniowieczna twierdzaštvrť dzielnicatržnica targowiskoulica ulicaúzka ulička wąska uliczkavilová štvrť dzielnica willowavzhľadné mestečko ładne miasteczkozapadákov zapadła dziura; zadupieželezničná stanica stacja kolejowa, dworzec kolejowyželezničný most most kolejowyžidovská štvrť dzielnica żydowska

78


6.6 ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

časopis czasopismočitateľ czytelnikdenník dziennikdigitalizácia digitalizacjadivák widzdokument odvysielaný televíziou dokument wyemitowany przez telewizjędôveryhodnosť wiarygodnośćhovorca rzecznik prasowyhovorkyňa rzeczniczka prasowainternetové vydanie wydanie internetowekáblovka telewizja kablowa, kablówkakomentár komentarzkoncesionárske poplatky abonament rtvmediálna skupina grupa medialnamediálne lži kłamstwa medialnemesačník miesięcznikmoderátor 1. moderator 2. prezenternezávislé médiá niezależne medianovinár dziennikarznovinárstvo dziennikarstwoodvysielať wyemitowaćpovláčiť niekoho po novinách obsmarować kogoś w gazetachpravidelný čitateľ stały czytelnikpredísť špekuláciám zapobiec spekulacjomprešiel stránku novín przejrzał stronę w gazeciepreverovať fakty weryfikować faktyprikrášliť fakty upiększyć faktyredigovať noviny redagować gazetęremitenda remitendareportáž reportażreportér reporterrozhlas radiosloboda slova wolność słowaspravodajca sprawozdawcašéfredaktor redaktor naczelnyšpekulácie spekulacješportový kanál kanał sportowytelevízia telewizjatelevízna stanica stacja telewizyjnatlačová konferencia konferencja prasowatlačová správa komunikat prasowytlačovka konferencja prasowatýždenník tygodnikv predošlom čísle w poprzednim numerzeverejnoprávna televízia telewizja publicznavysielacie práva prawa transmisyjnevysielať nadawać

79


7. JĘZYK BIZNESU

7.1 BANK

balík služieb pakiet usługbanka bankbankové služby usługi bankowebankovníctvo bankowośćbezhotovostný bezgotówkowybežný účet konto osobistecestovný šek czek podróżny; czek podróżniczydebetná karta karta debetowafiliálka filia, oddziałhotovosť gotówkahypotekárny úver kredyt hipotecznyinternetbanking bankowość internetowainvestičná banka bank inwestycyjnykapitalizácia úrokov kapitalizacja odsetekkreditná karta karta kredytowamena walutaphonebanking bankowość telefonicznaPIN kód kod PINplatobná karta karta płatniczapobočka filia, oddziałpoplatky opłatypoplatok za vedenie účtu opłata za prowadzenie rachunkupresun účtu przeniesienie kontaprevod przelewsporiaci účet konto oszczędnościowespotrebný úver kredyt konsumenckitermínovaný vklad lokata terminowatrezor sejftrvalý príkaz zlecenie stałeúčelový úver kredyt celowyúčet konto, rachunekuložiť peniaze wpłacić pieniądzeúročenie oprocentowanieúroková sadzba stopa procentowaúroky odsetkiúver na bývanie kredyt mieszkaniowyúver kredytvklad 1. wkład 2. wpłata 3. lokatavkladať peniaze wpłacać pieniądzevkladná knižka książeczka oszczędnościowavyberať peniaze wypłacać pieniądzevýpis z účtu wyciąg z kontavystavenie zmenky wystawienie wekslazmenáreň kantorzmenka wekselzostatok saldožiadateľ o úver wnioskodawcažiadosť o úver wniosek o przyznanie kredytu

80


7.2 FIRMA

akcionár akcjonariuszakvizícia przejęcieaudit audytbankrot 1. bankrut 2. bankructwobankrotovať bankrutować, zbankrutowaćbiznismen biznesmenčistý zisk zysk nettočlen predstavenstva członek zarządudcérska spoločnosť spółka córkadobrá povesť dobra opiniadozorná rada rada nadzorczafiremný firmowyfixné náklady koszty stałefúzia fuzjagenerálny riaditeľ dyrektor generalnykapitál kapitałkomanditista komandytariuszkomanditná spoločnosť spółka komandytowakomplementár komplementariuszkonkurencieschopnosť konkurencyjnośćkonkurzné konanie postępowanie upadłościowekonkurzný správca syndyk masy upadłościowejkrach krachkvalita jakośćlikvidita płynność finansowamalé a stredné podniky małe i średnie przedsiębiorstwamimoriadne valné zhromaždenie nadzwyczajne walne zgromadzenienázov nazwaobchodná spoločnosť spółka handlowaobchodný register rejestr handlowypečiatka pieczątka, pieczęćpodnik služieb przedsiębiorstwo usługowepodnik przedsiębiorstwopodnikateľský zámer biznesplanposkytovať služby świadczyć usługiprávnická osoba osoba prawnapredseda predstavenstva przewodniczący zarządupredstavenstvo zarządprieskum trhu badanie rynkuriaditeľ dyrektorročný obrat roczny obrótrozpočet budżetsídlo siedzibaskupina grupaspokojnosť zákazníkov zadowolenie klientówspoločník wspólnikspoločnosť s ručením obmedzeným spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąstanovy statutúčtovníctvo księgowośćúpadok upadekvalné zhromaždenie walne zgromadzenievedenie kierownictwoveľtrh targiverejná spoločnosť spółka jawnavlastníctvo własnośćvyhlásiť bankrot ogłosić bankructwovýrobný podnik przedsiębiorstwo produkcyjnewebová stránka strona internetowazakladateľ założycielzákladné imanie kapitał zakładowyzaložiť założyćzáväzky v bankách wierzytelności bankowe

81


7.3 GIEŁDA

akcie klesli takmer o 10 percent akcje spadły prawie o 10 procentakcia na doručiteľa akcja na okazicielaakciová spoločnosť spółka akcyjnaakciový trh rynek akcjibéžová kniha beżowa księgabroker maklerburza cenných papierov giełda papierów wartościowychbýčí trh hossa; rynek bykacenné papiere papiery wartościoweemitent emitentindex indekskmeňová akcia akcja zwykłaKomisia pre cenné papiere Komisja Papierów Wartościowychkótovaná na burze notowana na giełdziekrátka pozícia krótka pozycja /rodzaj spekulacji/kurz akcie kurs akcjimaklér maklermedvedí trh bessa; rynek niedźwiedziaobchodovanie sesjaobligácia obligacjapokles kurzu spadek kursuprepad spadekprimárny trh rynek pierwotnyprioritná akcia akcja uprzywilejowanasekundárny trh rynek wtórnyšpekulácia spekulacjašpekulant spekulantšpekulatívny nákup zakup spekulacyjnyverejný trh rynek publiczny

82


7.4 GOSPODARKA

blahobyt dobrobytdeflácia deflacjadomácnosť gospodarstwo domoweglobalizácia globalizacjahospodárska politika polityka gospodarczahospodárske výsledky wyniki gospodarczehospodársky cyklus cykl koniunkturalnyhrubý národný produkt produkt narodowy bruttohyperinflácia hiperinflacjainfraštruktúra infrastrukturakúpna sila siła nabywczakvarciárny sektor sektor czwarty (gospodarki)liberalizovať ekonomiku (z)liberalizować gospodarkęmenová politika polityka monetarnamenová únia unia walutowamiera inflácie stopa inflacjinárodné hospodárstvo gospodarka narodowaneviditeľná ruka trhu niewidzialna ręka rynkuoživenie ożywienieplatobná bilancia bilans płatniczypokrok postępprimárny sektor sektor pierwszy (gospodarki)privatizovať prywatyzować; sprywatyzowaćproduktivita wydajnośćrastový potenciál potencjał wzrosturecesia recesjareforma verejných financií reforma finansów publicznychrozpočtový schodok deficyt budżetowyrozvoj rozwójrýchlo sa rozvíjajúca ekonomika szybko rozwijająca się gospodarkasekundárny sektor sektor drugi (gospodarki)spoločná mena wspólna walutaspotreba konsumpcjaspotrebiteľská dôvera zaufanie konsumentówspotrebný kôš koszyk inflacyjnystabilita stabilnośćštátny majetok majątek państwowyterciárny sektor sektor trzeci (gospodarki)transparentnosť przejrzystośćverejné financie finanse publicznevýmenný kurz kurs wymiany

83


7.5 HANDEL

akvizitér akwizytorcenová politika polityka cenowaceny klesajú ceny spadająceny stúpajú ceny rosnącolný celnyčierny trh czarny rynekdistribúcia dystrybucjadistribučná sieť sieć dystrybucjidistribučný kanál kanał dystrybucjidistribútor dystrybutordodávateľ dostawcadodávka dostawadohoda o voľnom obchode umowa o wolnym handludovážať importowaćdovoz importdovozca importerdrahota drożyznadrahý drogidumping dumpingdumpingová cena cena dumpingowaduty-free shop sklep wolnocłowydvíhať ceny podnosić cenyfaktúra fakturahodnota tovaru wartość towaruhotovosť gotówkachybný výrobok wadliwy produktimport importkatalóg produktov katalog produktówkonkurencia konkurencjakúpa kupnolacnota taniochalacný tanimaloobchod 1. detal 2. sklep detalicznymaloobchodná cena cena detalicznamarketingový ťah chwyt marketingowymať niečo na predaj mieć coś na sprzedażmedzinárodný obchod handel międzynarodowynákup späť odkupnákupca kupującynízke ceny niskie cenyobchodná bilancia bilans handlowyobchodné tajomstvo tajemnica handlowaobchodný reťazec sieć handlowaobchodný zástupca przedstawiciel handlowyobjednávka zamówienieodbyt zbytodkúpiť odkupićochranné clo cło ochronneotvorenie trhov otwarcie rynkówplatiť clo płacić cłopodiel na trhu udział w rynkuponuka 1. oferta 2. podażpredaj vo veľkom sprzedaż hurtowapredaj sprzedażpredajca sprzedawcapredávať sprzedawaćpremrštené ceny wygórowane cenyprudký nárast cien gwałtowny wzrost cenrozdiel medzi najnižšou a najvyššou cenou różnica między najniższą a najwyższą cenąskladovať magazynowaćsprostredkovateľ pośredniktovar zlacnel towar staniał

84


tovar towartrhová cena cena rynkowauvaliť clo nałożyć cłouvedenie výrobku do obehu wprowadzenie produktu do obrotu\obieguveľkoobchod 1. hurt 2. hurtowniaveľkoobchodný predaj sprzedaż hurtowavernostný program program lojalnościowyvnútorný trh rynek wewnętrznyvýmenný obchod handel wymiennyvýrobca producentvysoké ceny wysokie cenyvývoz eksportvývozca eksporterzákazník klientzderstvo zdzierstwozdražovanie podwyżka cenzlacnieť staniećzníženie cien obniżka cenzvýšenie cien podwyżka cen

85


7.6 INWESTYCJA

astronomické zisky astronomiczne zyskicelková strata łączna stratadividenda dywidendadlhopis obligacja.dôchodkový fond fundusz emerytalnydrobný investor drobny inwestorfinančné trhy rynki finansoweinvestícia inwestycjainvestície do nehnuteľností inwestycje w nieruchomościinvestičné rozhodnutie decyzja inwestycyjnainvestor inwestorinvestorka inwestorkainvestori sa zbavujú všetkého inwestorzy pozbywają się wszystkiegoinvestovať do akcií inwestować w akcjena trhoch vládne panika na rynkach panuje panikanízke riziko niskie ryzykopodielový fond fundusz powierniczypokrytie strát pokrycie stratportfólio portfelposunutie rizika przesunięcie ryzykarekordné straty rekordowe stratyriskantný ryzykownyriskovať ryzykowaćriziko ryzykostrata stratastriebro srebroväčšie riziko większe ryzykovyhliadka na zisk perspektywa zyskuvyvážený fond fundusz zrównoważonyzarobiť zarobićzisk zyskzlato złotozlý obchod zły interes

7.7 UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE

do dovŕšenia dôchodkového veku do osiągnięcia wieku emerytalnegodostávať dôchodok dostawać emeryturędôchodkový systém system emerytalnydôchodkový vek wiek emerytalnydruhý pilier drugi filarinvalida inwalidainvalidita 1. inwalidztwo 2. grupa inwalidzkainvalidný dôchodca rencistainvalidný dôchodok rentaodísť do dôchodku przejść na emeryturępoberať dôchodok pobierać emeryturęposudkový lekár lekarz orzecznikprvý pilier pierwszy filarsociálne poistenie ubezpieczenie społecznetretí pilier trzeci filarvalorizácia waloryzacjavyplácať dôchodok wypłacać emeryturę

86


7.8 PIENIĄDZE

bankovka banknotbohatstvo bogactwodávať do obehu wprowadzać do obiegudlh długdlhovať dłużyć; być winnym (pieniądze)dlhuje rodičom peniaze jest winny rodzicom pieniądzedlžník dłużnikdolár dolardolárový dolarowydrobné peniaze drobne; drobniakidrobné výdavky drobne wydatkikovové peniaze bilonlibra funtmať veľa peňazí mieć dużo pieniędzymena walutaminca monetamincovňa mennicanebanková inštitúcia instytucja parabankowaneľutuje peniaze nie żałuje pieniędzyobsluha dlhu obsługa długuodkladať si peniaze odkładać pieniądzepapierové peniaze banknotypeňažný pieniężnypeniaze pieniądzepeniažky pieniążkiplatidlo środek płatniczyplatiť v hotovosti płacić gotówkąplatiť płacićpočítať peniaze liczyć pieniądzepotrebovali čoraz viac peňazí potrzebowali coraz więcej pieniędzypožičiavať peniaze pożyczać pieniądzepôžička pożyczkaprachy forsaprasiatko skarbonka /świnka/raziť mince bić monetysedieť na peniazoch siedzieć na forsiespeňažiť spieniężyćsplácanie úrokov spłata odseteksporiť na byt oszczędzać na mieszkaniesporiť oszczędzaćšporuje si do pokladničky oszczędza do skarbonkiťažké peniaze ciężkie pieniądzeupadnúť do dlhov popaść w długiúspory oszczędnościušetriť zaoszczędzićúžera lichwaúžernícky lichwiarski, lichwiarskoúžerníctvo lichwiarstwoúžerník/ úžerníčka lichwiarz/ lichwiarkaveľká suma duża sumaveriteľ wierzycielvrátiť požičané peniaze zwrócić pożyczone pieniądzevreckové kieszonkowevydať všetky peniaze wydać wszystkie pieniądzevydať zo sto korún wydać ze stu koronvydávať wydawaćvýdavky wydatkivýdavok wydatekzadlžiť sa zadłużyć sięzaplatiť zapłacićzarobil veľké peniaze zarobił duże pieniądzežiť z úspor żyć z oszczędności

87


7.9 PODATKI

daň z pozemkov podatek gruntowydaň z pridanej hodnoty *(DPH) podatek od wartości dodanej (VAT)daň z príjmu podatek dochodowydaň za psa podatek za/od psadaňová povinnosť obowiązek podatkowydaňová úľava ulga podatkowadaňové priznanie zeznanie podatkowedaňové zaťaženie obciążenie podatkowedaňovník podatnikdaňový raj raj podatkowydaňový systém system podatkowydaňový úrad urząd skarbowydaňový základ podstawa opodatkowania; podstawa podatkowadeň daňovej slobody dzień wolności podatkowejdvojité zdanenie podwójne opodatkowaniefyzická osoba osoba fizycznaodpočítať odliczyćodrátať odliczyćodvádzať odprowadzaćpaušál ryczałtplatiť daň płacić podatekplatiteľ płatnikpo odrátaní dane po odliczeniu podatkupodať daňové priznanie złożyć zeznanie podatkoweprávnická osoba osoba prawnaspotrebná daň akcyzavypočítať obliczyćvýška dane wysokość podatkuzdaniť opodatkować

88


7.10 UBEZPIECZENIA

asekurácia asekuracjabroker brokercestovné poistenie ubezpieczenie turystycznečiastka kwotahavarijné poistenie ubezpieczenie autocascohlásenie škody zgłoszenie szkodyhodnota wartośćlehota terminmajetková škoda szkoda majątkowanáhodná udalosť zdarzenie losoweobjem poistného wpływy ze składekodškodné odszkodowanie /kwota/odškodnenie odszkodowanie /proces/poistenec ubezpieczonypoistenie batožiny ubezpieczenie bagażupoistenie liečebných nákladov ubezpieczenie od kosztów leczeniapoistenie majetku ubezpieczenie majątkowepoistenie zahrňuje... ubezpieczenie obejmuje...poistený ubezpieczonypoistiť ubezpieczyćpoistka polisapoistná ochrana ochrona ubezpieczeniowapoistná suma suma ubezpieczeniapoistná udalosť zdarzenie ubezpieczeniowe, szkodapoistná zmluva umowa ubezpieczeniowa, polisapoistné obdobie okres ubezpieczeniapoistné podmienky warunki ubezpieczeniapoistné právo prawo ubezpieczeniowepoistné składka ubezpieczeniowa /jej wysokość/poistný maklér brokerpoistný trh rynek ubezpieczeńpoisťovateľ ubezpieczycielpoisťovňa zakład ubezpieczeńpoškodenie zdravia uszczerbek na zdrowiupoškodený poszkodowanyprovízia prowizjariziko ryzykoškoda szkodaudalosť zdarzenieúrazové poistenie ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadkówvšeobecné poistné podmienky ogólne warunki ubezpieczeniavýška škody wysokość szkodyvyššia moc siła wyższazelená karta zielona kartazľava zniżkazodpovednosť odpowiedzialnośćživotné poistenie ubezpieczenie na życie

89


7.11 UMOWA

článok artykułďalej len "strany" zwane dalej "stronami"ďalej len zwany dalejkeďže uwzględniająckúpna zmluva umowa kupna-sprzedażynadobudnutie platnosti wejście w życienájomná zmluva umowa najmunevedeli, čo podpísali nie wiedzieli, co podpisująnotár notariuszobčiansky zákonník kodeks cywilnyobsah zmluvy treść umowypodpísať podpisaćporadiť sa s právnikom skonsultować się z prawnikiempovinnosti obowiązkipráva prawaprečítať przeczytaćpreštudovať si (zmluvu) przestudiować (umowę)príloha załącznikrozsah zakressa dohodli takto: uzgodnili, co następuje:so zreteľom na... uwzględniając...spotrebiteľská zmluva umowa konsumenckastrana stronaukončiť zmluvu wypowiedzieć umowęustanovenie postanowienieuzatvárať zmluvu zawierać umowęuzatvoriť zmluvu zawrzeć umowęzáväzky zobowiązaniazáverečné ustanovenia postanowienia końcowezmluvné podmienky warunki umowyzmluvné pokuty kary umowne

90


8. PODRÓŻ

8.1 PODRÓŻ POCIĄGIEM

batožinový vozeň wagon bagażowycenník cennikcestovať v druhej triede podróżować/jechać drugą klasącestovať v prvej triede podróżować/jechać pierwszą klasącestovné opłata za przejazdcestovný lístok biletcestovný poriadok rozkład jazdyčakáreň poczekalniačakať na prípoj czekać na połączeniečakať na vlak czekać na pociągdetský lístok bilet dla dzieckadiaľkový vlak pociąg dalekobieżnydvojkoľajová trať linia dwutorowaelektrický rušeň lokomotywa elektrycznaelektrifikácia elektryfikacjaelektrifikovaná trať linia zelektryfikowanaexpresný vlak pociąg ekspresowyhlavná stanica dworzec głównyhodinové meškanie godzinowe spóźnienie/opóźnieniejedálenský vozeň wagon restauracyjnyk vlakom przejście na perony /napis/koľajnice szynykoľajový autobus autobus szynowykonečná stanica stacja końcowakontrola kontrolakúpiť lístok vo vlaku kupić bilet w pociągulístok z úschovne pokwitowanie z przechowalnimať veľa batožiny mieć dużo bagażumedzištátny lístok bilet międzynarodowymesačný lístok bilet miesięcznymeškajúci vlak opóźniony pociągmeškanie opóźnienie, spóźnieniemiestenka miejscówkamotorový rušeň lokomotywa spalinowanádražie dworzecnajrýchlejšie spojenie najszybsze połączenienákladný vlak pociąg towarowynástupište peronnastúpiť do vlaku wsiąść do pociągunefajčiarske kupé przedział dla niepalącychnechať v úschovni zostawić w przechowalnio ktorej odchádza vlak? o której odjeżdża pociąg?obchádzková trať trasa okrężnaobsadené miesto zajęte miejsceodchody vlakov odjazdyosobák osobówkaosobný vlak pociąg osobowyozubená železnica kolej zębataparný rušeň lokomotywa parowapasažier pasażerplatný lístok ważny biletpodať ako batožinu nadać bagażponuka ofertaposadiť niekoho do vlaku wsadzić kogoś do pociągupoštový vozeň wagon pocztowypotvrdenie o meškaní potwierdzenie o spóźnieniupozrieť sa do cestovného poriadku zajrzeć do rozkładu jazdyprednosta stanice naczelnik stacji

91


prepravca przewoźnikprerušiť cestu przerwać podróżprestúpiť przesiąść sięprestupná stanica stacja przesiadkowaprestupovanie przesiadkapriamy vlak pociąg bezpośrednipríchody vlakov przyjazdyprímestský vlak pociąg podmiejskipríplatok za prvú triedu dopłata do pierwszej klasypríplatok dopłataprísť vlakom przyjechać pociągiemprvotriedny vozeň wagon pierwszej klasyrezervovať rezerwować, zarezerwowaćrozbehnúť sa rozpędzić sięrušňovodič maszynistarýchlik pociąg pospiesznyrýchlovlak pociąg wysokich prędkościsalónny vozeň wagon salonowy; salonkasieťový lístok bilet sieciowyspojenie połączeniesprievodca konduktorstrojvodca maszynistasúprava składtrať trasa; liniatýždenný lístok bilet tygodniowyušiel mu vlak pociąg mu uciekłúzkokoľajka kolejka wąskotorowa; wąskotorówkavagón wagonvláčik ciuchciavlak bude premávať raz týždenne pociąg będzie kursował raz w tygodniuvlak hneď odchádza pociąg zaraz odjeżdżavlak je preplnený pociąg jest przepełnionyvlak prechádza tunelom pociąg przejeżdża przez tunelvlak vchádza do stanice pociąg wjeżdża na stacjęvlak vykoľajil pociąg wykoleił sięvlaková čata drużyna konduktorskavlakové nešťastie katastrofa kolejowavlakové spojenie połączenie kolejowevlakvedúci kierownik pociąguvlaky nechodia pociągi nie jeżdżą/nie kursująvozeň prvej triedy wagon pierwszej klasyvozeň wagonvšetky miesta sú obsadené wszystkie miejsca są zajętevýhybka zwrotnicavykoľajili sa prvé dva vozne wykoleiły się dwa pierwsze wagonyvykoľajiť sa wykoleić sięvýletný vlak pociąg wycieczkowy/kolonijnyvýluka zamknięcie liniivyužiť zľavu skorzystać ze zniżkivyzdvihnúť z úschovni odebrać z przechowalnivzdialenosť odległośćzáchranná brzda hamulec bezpieczeństwazaplatiť zapłacićzastaviť vlak zatrzymać pociągzľava ulga; zniżkazmeškať vlak spóźnić się na pociągzrážka vlakov zderzenie pociągówzrýchlený vlak pociąg przyspieszonyželeznica kolejželeznička kolejkaželezničná trať linia kolejowa; szlak kolejowyželezničný koridor korytarz kolejowyželezničný uzol węzeł kolejowyžiacky preukaz legitymacja szkolna

92


8.2 PODRÓŻ SAMOLOTEM

autobus na letisko autobus na lotniskoautomatický pilot automatyczny pilotbezpečnostný pás pas bezpieczeństwacestovať lietadlom podróżować samolotemčierna skrinka czarna skrzynkačlen posádky członek załogidruhý pilot drugi pilotlet bol zrušený lot został odwołanylet lotletec lotnikletecká doprava transport lotniczyletecký prepravca przewoźnik lotniczyletecký lotniczyletenka bilet na samolotletieť leciećletisko lotniskoletisková hala terminalletiskový lotniskowyletová rýchlosť prędkość lotuletový poriadok rozkład lotówletuška stewardesalietadlo práve prichádza samolot właśnie nadlatujelietadlo pristáva samolot lądujelietadlo sa oneskorilo samolot się opóźniłlietadlo štartuje samolot startujelietadlo samolotmäkké pristátie miękkie lądowaniemedzinárodné letisko lotnisko międzynarodowemedzipristátie międzylądowanienadváha nadbagażnízko letieť nisko leciećnízkonákladová letecká spoločnosť tanie linie lotniczeodbavenie odprawaodbavovanie odprawaodlet odlot; wylotpaluba pokładpalubný lístok karta pokładowapalubný mechanik mechanik pokładowypalubný navigátor nawigator pokładowypilot požiadal o povolenie pristáť pilot poprosił o pozwolenie na lądowaniepilotáž pilotażpilotovať pilotowaćposádka załogapre zlé počasie z powodu złej pogodypriamy let lot bezpośrednipriehradka na batožinu schowek na bagażpripútajte sa proszę zapiąć pasypríručná batožina bagaż podręcznypristátie lądowaniepristávacia plocha pas startowyroznášať jedlo roznosić jedzeniestroj bezpečne pristál maszyna bezpiecznie wylądowałaštartovacia plocha pas startowyturistická trieda klasa turystycznavnútroštátny let lot krajowyvýdaj batožín wydawanie bagażuvyzdvihnúť batožinu odebrać bagażvzdušný most most powietrznyvzdušný priestor przestrzeń powietrznavzlietnuť wzbić się w powietrzezaoceánsky let lot transatlantycki

93


8.3 PODRÓŻ DROGĄ MORSKĄ

breh brzegcieľový prístav port docelowydobre znášať plavbu dobrze znosić rejsdolná paluba dolny pokładdoplávať do prístavu dopłynąć do portudruhý kapitán drugi kapitanhorná paluba górny pokładkajuta kajutakapitán kapitankormidelník sternikkormidlo sterkormidlovať sterowaćkotva kotwicakotviť kotwiczy, cumowaćkrytá paluba kryty pokładkývať sa kołysać sięloď vypláva statek wypływa/odpływaloď stateklodenica stocznialodivod pilot portowy/nawigatorlodná skrutka śrubalodník marynarz/żeglarzlodný lekár lekarz okrętowy, lekarz pokładowymaják latarnia morskamaterský prístav port macierzystymore je rozbúrené morze jest wzburzonemore sa upokojuje morze się uspokajamore sa vlní morze falujemore sa vzdúva morze się burzymorská choroba choroba morskamorská míľa mila morskamorský kanál kanał morskimorský prúd prąd morskimorský vlk wilk morskina brehu rieky na brzegu rzekinábrežie wybrzeże; nabrzeżenájazdová rampa pochylnia przystani promowejnáklad ładuneknámorná hranica granica morskanámorná mapa mapa morskanámorník marynarznámorný prístav port morskinapnúť plachty naciągnąć żaglenastúpiť na loď wejść na pokład statkuoceán oceanoceánska loď transatlantykodísť na more odpłynąć/wypłynąć na morzeodliv odpływodplávať odpłynąć/wypłynąćotvorená paluba otwarty pokładparník parowiec; statek parowypirát piratpirátstvo piractwoplachetnica żaglowiec/żaglówkaplachta żagielplávať po prúde płynąć z prądemplávať proti prúdu płynąć pod prądplavba po mori rejs po morzuplavba po rieke rejs po rzeceplavba popri pobreží rejs wzdłuż brzegu/wybrzeżaplavebná spoločnosť towarzystwo żeglugowe

94


plavebný kanál kanał żeglugowyplavidlo jednostka pływającaplaviť sa po mori płynąć po morzuprevádzkovateľ armatorpri brehu kotvia lode przy brzegu cumują statkipríliv przypływpriplávať przypłynąćpriraziť k brehu przybić do brzegupristáť przybić do brzeguprístav portprístavisko przystańprístavné poplatky opłaty portoweprístavný mostík trapriečny prístav port rzecznyrozvinúť plachty rozwinąć żaglerybársky prístav port rybackisiréna syrenasmerové kormidlo ster kierunkuspustiť kotvy zrzucić/opuścić kotwicespustiť plachty opuścić żaglestredná paluba środkowy pokładstroskotanec rozbitekstroskotať rozbić sięšíre more szerokie morze/otwarte morzetrajekt promtrajektový promowyvlajka banderavlna falavlnobitie bicie falvlny hojdajú loď fale kołyszą statekvnútrozemská plavba żegluga śródlądowavplávať do prístavu wpływać do portuvyhliadková plavba rejs widokowyvýletná loď statek wycieczkowyvyplávanie odpłynięcie, wypłynięcievystúpiť na palubu wejść na pokładvýškové kormidlo ster wysokościvznášať sa na vlnách unosić się na falachzáchranná vesta kamizelka ratunkowazáchranný čln łódź ratunkowa/szalupa ratunkowazáchranný kruh koło ratunkowezdvihnúť kotvy podnieść kotwice

95


8.4 PODRÓŻ SAMOCHODEM

automapa mapa samochodowaautostop autostopautoškola nauka jazdybenzín benzynačerpacia stanica stacja benzynowa, stacja paliwčerpať benzín tankowaćdofúkať pneumatiky dopompować oponydoplniť benzín uzupełnić paliwodoplniť olej uzupełnić olejdostať šmyk wpaść w poślizgjazdiť jeździćklzký śliskinaštartovať uruchomić silniknatankovať zatankowaćodbočiť vľavo skręcić w lewoodbočiť skręcićodísť autom odjechać/pojechać samochodemodviezť odwieźć/zawieźćotvoriť okno otworzyć oknoparkovať parkowaćpoznať cestu znać drogępredbehnúť wyprzedzićprechádza z pruhu do pruhu przejeżdża z pasa na pasprejsť križovatku przejechać przez skrzyżowaniepridať plyn dodać gazupripútať sa zapiąć pasyprudko brzdiť gwałtownie hamowaćpumpa stacja benzynowaranná špička poranny szczyt (komunikacyjny)sadnúť dopredu usiąść z przodusadnúť dozadu usiąść z tyłusedieť za volantom siedzieć za kierownicąspiatočka bieg wstecznyspomaliť zwolnićspustiť motor uruchomić/włączyć silnikstiahnuť okno otworzyć oknostlačiť brzdu nacisnąć hamulecstopovať łapać stopašliapnuť na plynový pedál nacisnąć na pedał gazušoférovať kierować; prowadzićtrúbiť trąbićubrať plyn zmniejszyć gazvjazd wjazdvodičský preukaz prawo jazdyvojsť na križovatku wjechać na skrzyżowanievozidlo je v oprave samochód jest w naprawievyhnúť sa prekážke wyminąć przeszkodęvypnúť klimatizáciu wyłączyć klimatyzacjęvypnúť motor wyłączyć/zgasić silnikvysadiť wysadzićvytiahnuť okno zamknąć oknozaparkovať zaparkowaćzápcha korekzapnúť klimatizáciu włączyć klimatyzacjęzapnúť pás zapiąć pas/yzapnutý motor włączony silnikzastaviť zatrzymać sięzísť z cesty zboczyć z drogizjazd zjazdzviezť podwieźć

96


8.5 RUCH DROGOWY

brzdná dráha droga hamowaniacestár drogowieccyklistický chodník ścieżka rowerowadať prednosť v jazde ustąpić pierwszeństwa przejazdudiaľnica autostradadodávka samochód dostawczy; furgonetkachodec pieszyjazda jazdajazdný pruh pas jezdnijednosmerná premávka ruch jednokierunkowyjednosmerný jednokierunkowykamión ciężarówkakrižovatka skrzyżowaniemestský okruh obwodnicamimoúrovňová križovatka skrzyżowanie wielopoziomowemýto opłata za przejazd autostradąnadjazd wiaduktnákladiak ciężarówkanákladný automobil samochód ciężarowy; ciężarówkanehoda wypadeknúdzový pruh pas awaryjnyobchádzka objazdodpočívadlo parking przy autostradzieokružná križovatka rondoostrovček wysepkaparkovacie miesto miejsce parkingoweparkovisko parkingplatene parkovanie płatne parkowanieplatené parkovisko parking płatnypodjazd podjazdpoplatok za parkovanie opłata za parkowaniepovolená rýchlosť dozwolona prędkośćpráce na ceste roboty drogowepraskla pneumatika przebita oponapriechod pre chodcov przejście dla pieszychrýchlosť prędkośćrýchlostné obmedzenie ograniczenie prędkościslepá ulica ślepa uliczkasprejazdniť udrożnićstrážené parkovisko parking strzeżonyulica uzavretá ulica zamkniętaúsek odcinekvjazd zakázaný zakaz wjazduvodič ierowcazákaz parkovania zakaz parkowaniazákaz státia zakaz postojuzávora szlabanzávorár dróżnikzjazdnosť przejezdnośćzmeniť smer jazdy zmienić kierunek jazdyznačenie oznakowanieželezničný prejazd przejazd kolejowy

97


8.6 NOCLEG

bazén basenbezplatné pripojenie na internet bezpłatny dostęp do internetubezplatne raňajky bezpłatne śniadaniecenník cennikčíslo izby numer pokojudrahý hotel drogi hoteldvojposteľová izba pokój dwuosobowyhosť gośćhostinec s ubytovaním zajazdhotel hotelhotelier hotelarzhotelová kniha księga hotelowahotelová prihláška meldunek hotelowyhotelový hotelowychodba korytarzchyžná pokojówkaizba so sprchou pokój z prysznicemizby na prenájom pokoje do wynajęciajednoposteľová izba pokój jednoosobowykarimatka karimatakemping kamping; pole kampingovekempovať biwakowaćklimatizácia nefunguje klimatyzacja nie działakľuč od izby... klucz do pokoju...kúpeľňa łazienkalacný hotel tani hotelmotel motelnetečie teplá voda nie ma ciepłej wodyodhlásiť sa v hoteli wymeldować się z hoteluparkovisko parkingpenzión pensjonatplná penzia pełne wyżywieniepodkrovná izba pokój na poddaszupolpenzia śniadanie + obiadokolacjapostaviť stan rozbić namiotprenocovať przenocowaćprezidentský apartmán apartament prezydenckipríplatok za psa dopłata za psapripraviť účet przygotować rachunekprístelka dostawkarecepcia recepcjarecepčný recepcjonistarezervácia na meno... rezerwacja na nazwisko...rezervácia rezerwacjaspacák śpiwórsprcha nefunguje prysznic nie działastanová plachta płachta namiotowastanové kolíky śledzie do namiotustanové tyčky maszty do namiotustorno poplatok opłata za anulowanie rezerwacjitrezor sejftropiko tropikubytovanie v súkromí kwatera prywatnaubytovanie zakwaterowanieubytovať sa v hoteli zakwaterować się w hoteluubytovňa dom noclegowyuvoľniť izbu opuścić pokójvoľné izby wolne pokojevýhľad na more widok na morzez kohútika kvapká voda woda kapie z kranuzaregistrovať sa v hoteli zameldować się w hoteluzmenáreň kantor

98


8.7 KOMUNIKACJA MIEJSKA

autobusová zastávka przystanek autobusowycestovné opłata za przejazdčierny pasažier pasażer na gapędispečer dyspozytordopravca przewoźnikdopravný prostriedok środek transportudvojposchodový autobus autobus piętrowyelektrička tramwajisť metrom jechać metremjazdná doba czas przejazdukĺbový autobus autobus przegubowymetro metromiesto na sedenie miejsce siedzącemiesto na státie miejsce stojącenajbližšia zastávka najbliższy przystaneknasledujúca zastávka następny przystaneknastupovať wsiadaćnázov zastávky nazwa przystankunízkopodlažný autobus autobus niskopodłogowynočná linka linia nocnanočný lístok bilet nocnypasažier pasażerplatný lístok ważny biletpredplatný lístok bilet okresowypremávať jeździć, kursowaćpreprava osôb przewóz osóbprepravný poriadok regulamin przewozówprestupný lístok bilet przesiadkowypreukázať sa lístkom okazać biletrevízor kontroler; kanarrozprávať sa s vodičom rozmawiać z kierowcąsedadlo siedzenietarifa taryfatrolejbus trolejbusvodič kierowcavozidlo pojazdvozidlový park taborvozňový park taborvozovňa zajezdniavysokopodlažný autobus autobus wysokopodłogowyvystúpiť na ďalšej stanici wysiąść na następnym przystankuvystupovať wysiadaćzákladný lístok bilet zwykłyzastávka električky przystanek tramwajowyzastávka na znamenie przystanek na żądaniezľavnený lístok bilet ulgowy

99


9. PRZYRODA

9.1 LĄD

bahnisko bagniskodažďový les las deszczowyhora górahornatý górzystyihličnatý les las iglastykotlina kotlinaľadovec lodowieclesné ochranné pásmo leśny pas ochronnylistnatý les las liściastylužný les las łęgowymierna vyvýšenina łagodne wzniesieniemys przylądekostrov wyspaostrovček wysepkapahorkatina pagórkowata krainapahorkovitý pagórkowatypahorok pagórekpanenská príroda dziewicza przyrodapevnina lądpiesok piasekplanina równinapláž plażaplešivé temená vrchov łyse szczyty górpolopúšť półpustyniapolopúšťový półpustynnypolostrov półwysepprales puszczapréria preriapúšť pustyniarašelinisko torfowiskorovina równinarovinatý równinnysavana sawannasopka wulkanstep stepsúostrovie archipelagsúš lądštít szczyttajga tajgatajga tajgatieňava ustronie; zaciszetiesňava wąwóz; jar; parówtrasovisko trzęsawisko; grzęzawiskotundra tundraúbočie zboczeúdolie dolinaúpätie podnóżeútes skała; urwiskoúval szeroka dolinavresovisko wrzosowiskovrchol szczytvrchovina pogórzevrchovitý górzystyvyvýšenina wzniesieniezmiešaný les las mieszany

100


9.2 WODA

breh brzegdelta deltadno dnodolný tok rieky dolny bieg rzekihĺbka głębokośćhlboká rieka głęboka rzekahorská studnička górskie źródełkojarný príval wiosenne wezbraniejazero jeziorokaskáda kaskadakoralový útes rafa koralowakoryto korytokryhy utvorili zátarasu kry utworzyły zatorliečivý prameň źródło leczniczemore morzenaťahať vodu zo studne naciągnąć wody ze studnioceán oceanodliv odpływohyb rieky zakole rzekipobrežie wybrzeżepodzemná voda woda gruntowapotok sa prediera tiesňavou strumyk przedziera się przez wąwózpovodie dorzeczepovrchová voda woda powierzchniowaprameň źródłopramenisko źródło /miejsce wypływania/pramenná oblasť rieky źródła rzekipramienok źródełkopriehrada zaporapríliv przypływprítok dopływprúd uniesol člnok prąd uniósł łódkęriava potok, bystrzynariečisko łożysko/koryto rzekiriečka rzeczkarieka pozanášala polia bahnom rzeka zaniosła pola mułemrieka tiekla pokojne rzeka płynęła spokojnierieka vyústi do mora rzeka wpada do morzarozvodnená rieka wezbrana rzekaspevniť breh rieky umocnić brzeg rzekisplav śluza; jazsplavniť uczynić spławnymstavidlo śluzastoka ściek, kanałstudňa studniastudnička studzienkastudňový studziennystuha rieky wstęga rzekišumivý vodopád szumiący wodospadtok bieg /rzeki/umelé jazero sztuczne jezioroústie rieky ujście rzekiv rieke vyhynuli ryby w rzece wyginęły rybyvoda v potoku vyschla woda w potoku wyschłavodná nádrž zbiornik wodnyvodný tok ciek wodnyvodopád wodospadvymleté riečisko wymyte korytovzdúvadlo śluzazáliv/ zátoka zatokažriedlo źródło

101


9.3 ZWIERZĘTA

bažant bażantbobor bóbrbocian biely bocian białybocian čierny bocian czarnybrhlík kowalikcíbik czajkacicavce ssakicikáda cykadačmeľ trzmielďateľ dzięciołdrop dropdrozd drozdgepard gepardgorila gorylhaja kaniahlodavec gryzońhmyz owad; owadyhniezdo gniazdoholub gołąbhus gęśhúsenica gąsienicachriašteľ vodný wodnik zwyczajnyjaguár jaguarjastrab jastrząbjež jeżkačica kaczkakačice tákajú kaczki kwaczą/kwakająkarakal karakalkengur kangurkoala koalakojot kojotkormorán kormorankôň końkrálik królikkrídlo skrzydłokrkavec krukkrt kretkukla poczwarkakuskus kuskuslabuť łabędźlarva larwalastovičky zimujú na juhu jaskółki zimują na południulemur lemurlev lewlietať lataćlíška lislos łośmačka kotmačka divá żbikmed miódmotýľ motylmravec mrówkamucha muchamucha sa zamotala do pavučiny mucha zaplątała się w pajęczynęmyš myszmyši sa rýchlo plodia myszy szybko się rozmnażająmyšiak myszołównektár nektarocelot ocelotoperenie upierzenie

102


opica małpaorangutan orangutanorol orzełosa osapapagáj papugapavúk pająkpavúk tká pavučinu pająk tka pajęczynępeľ pyłpes piesplaché vtáča płochliwy ptaczekpod kríkom peleší zajac pod krzakiem gnieździ się zającpoštípali ho komáre komary go pokąsałyprelet vtákov przelot ptakówprepelica przepiórkapštros struśpuma pumaroj rójrybár rybitwarys ryśslávik słowiksob renifersojka sójkasokol sokółsomár osiołsova sowaspev śpiewsrsť sierśćsťahovavý wędrownysýkorka sikorašakal szakalšimpanz szympansškovránok skowronektetrov hlucháň głuszectiger tygrystrúd truteńúľ ulv lese podchvíľou zahúkala sova w lesie czasem zahukała sowavážka ważkavčela pszczołavlk potrhal ovcu wilk rozszarpał owcęvolavka czaplavombat wombatvosk woskvoš weszvoška mszycavrabec wróbelvŕkanie holubov gruchanie gołębivtáča pípa ptaszek piszczyvták ptakvtákopysk dziobakvtáky poletujú nad poľom ptaki polatują nad polemvtáky pŕchnu ptaki gubią pióravýr puchaczvyzobať wydziobaćz juhu prileteli lastovičky z południa przyleciały jaskółkizebra zebrazimovisko zimowisko /ptaków/zobák dzióbzvieratá povyliezali z úkrytov zwierzęta powychodziły z kryjówekžeriav żurawžihadlo żądłožirafa żyrafa

103


9.4 ROŚLINY

bezlistý strom bezlistne drzewobohato plodiaca jabloň obficie rodząca jabłońborovica sosnaborovica čierna sosna czarnaborovica limbová limbaborovica sosnová sosna zwyczajnabreza brzozabuk bukbunka komórkabunková stena ściana komórkowabunkové jadro jądro komórkowebylina ziołocievnaté rastliny rośliny naczyniowedrevina roślina drzewiastadrevo drewnodrevo práchnivie drzewo próchniejedub dąbfotosyntéza fotosyntezagaméta gametachlorofyl chlorofilihlica igłaihličnaté stromy drzewa iglastejačmeň jęczmieńjadierko jąderkojavor klonjedľa jodłajelša olszaker krzewkonár konarkoreň korzeńkorene stromov sa popreplietali korzenie drzew poprzeplatały siękoruna koronakôra korakukurica kukurydzakutikula oskórekkvet kwiatkvety zakvitli kwiaty zakwitłyliečivá rastlina roślina leczniczalipa lipalipy šumocú lipy szumiąlist liśćlistnaté stromy drzewa liściastelisty pŕchli zo stromov liście opadały z drzewmach mechmitochondria mitochondriumnahosemenné rastlina rośliny nagonasienneobilie zbożeobilný zbożowyokrasná rastlina roślina ozdobnaokvetie okwiatovos owiespahýľ nalomenej vŕby kikut nadłamanej wierzbypapraď paproćpapradie zarośla paprocipeľ pyłek /kwiatowy/plastid plastydpletivo tkankaplieť burinu wyrywać chwastyplod owocpo múre sa plazí fazuľa po murze się pnie fasolapod strechou sa uhniezdili lastovičky pod dachem zagnieździły się jaskółki

104


podrezať konár pílou podciąć gałąź piłąpodťať strom podciąć drzewopohánka jedlá gryka zwyczajnapohlavná bunka gametapokožka skórkapovytínať choré stromy powycinać chore drzewaprieduch aparat szparkowyproso prosoprvé snežienky sa tisnú zo zeme pierwsze przebiśniegi przebijają się przez ziemiępšenica pszenicarastlina roślinarázsocha rosocharaž żytorozmnožovanie rozmnażaniesemenné rastliny rośliny nasiennesemeno nasieniesemeno klíči nasienie kiełkujesmola żywicasmrek świerksmrekovec modrzewsmutná vŕba wierzba płaczącasova uhúka sowa hukastádo sa splašilo stado się spłoszyłosteblo źdźbłostielka plechastonka łodygastrom drzewostromy pomrzli drzewa pomarzłystromy rozpučali drzewa wypuściły pączkistromy sa pekne rozkonárili drzewa pięknie się rozgałęziłystromy sa zazelenali drzewa się zazieleniłystvol głąbiksúkvetie kwiatostansúplodie owoc zbiorowyšiška szyszkatis cistopoľ topolatranspirácia transpiracjatritikale pszenżytotuja tujaúžitková rastlina roślina użytkowavakuola wakuolavčely sajú nektar pszczoły ssą nektarvčely zbierajú peľ pszczoły zbierają pyłekvetva gałąźvetvička gałązkavíchrom pokmásané stromy wichrem poszarpane drzewavŕba wierzbavŕba rakyta wierzba iwavršok borovice wierzchołek/czubek sosnyvýhonok pędvyzreté zrná dojrzałe ziarnazbútľavený strom spróchniałe drzewozrno ziarnoživica żywica

105


9.5 POGODA

arktický vzduch arktyczne powietrzeatmosférický jav zjawisko atmosferyczneblesk rozsvietil oblohu błyskawica rozświetliła nieboblýskavica burza z błyskawicamibude čoraz teplejšie będzie coraz cieplejbúrka burzabúrka na mori sztormbúrkové oblaky chmury burzowedážď deszczdážď perie do okien deszcz wali w oknadážď porosil polia deszcz zrosił poladáždiček deszczykdažďový deszczowydlhotrvajúce intenzívne dažde długotrwałe intensywne deszczeglobálne otepľovanie globalne ociepleniehmla padá mgła opadahmla redne mgła rzedniehmla sa dvíha mgła się podnosihmla sa porozťahovala po doline mgła rozciągała się po doliniehmlisté ráno mglisty poranekhmlistý mglistyhorúčava upałhromy perú gromy bijąhustá hmla gęsta mgłachystá sa na dážď zbiera się na deszczjazero sa pokrylo ľadom jezioro pokryło się lodemjeseň stelie lístie pod nohy jesień ściele liście pod nogamijeseň už postrácala svoju farbu jesień straciła już swoje koloryklíma klimatklimatológ klimatologkrupobitie gradobiciekrúpy gradkrúpy potĺkli obilie grad wybił zbożekvapky dažďa kropla deszczulejak ulewalístie padá zo stromov liście opadają z drzewlístie sa sfarbilo dočervena liście zabarwiły się na czerwonometeorológ meteorologmiestne búrky lokalne burzemnoho ľudí pomrzlo wielu ludzi pomarzłomrak chmuramráz mrózmráz mu poštípal uši mróz wyszczypał mu uszymrazy poľavili mrozy popuściłynad zemou sa plazí hmla mgła pełznie nad ziemiąnárazový vietor porywisty wiatrnávrat zimy powrót zimynízka oblačnosť niskie zachmurzenienízka teplota niska temperaturaobdobie dažďov pora deszczowaobláčik chmurkaoblačno pochmurnooblak chmuraobloha sa potiahla mračnami niebo zaciągnęło się chmuramiobloha sa stemnila niebo się ściemniłoodhŕňať sneh odgarniać śniegochladenie ochłodzenieortuť teplomerov rtęć termometrówotepľovať ocieplać siępadol prvý sneh spadł pierwszy śniegpáľava skwar, żar, spiekota

106


pálčivé slnko piekące słońcepáperový sneh puszysty śniegpľuhavé počasie paskudna pogodapo zime príde jar po zimie przyjdzie wiosnapocitová teplota temperatura odczuwalnapodistým bude pršať pewnie będzie padaćpodjeseň wczesna jesieńpodjeseň sú noci chladnejšie z początkiem jesieni noce są chłodniejszepodnebie klimatpochmúrne nebo pochmurne niebopochvaľoval si pekné počasie chwalił sobie piękną pogodępoľadovica gołoledźposánkovať sa pojeździć na sankachpoveternostné podmienky warunki atmosferycznepozamŕzať pozamarzaćpozdná jeseň późna jesieńpreboriť sa do snehu zapadać się w śniegupredjarie przedwiośniepredjarný przedwiosennypredpoveď počasia prognoza pogodypredpovedať prognozowaćprehánka przelotne opadyprechodné obdobie medzi letom a jeseňou okres przejściowy między latem a jesieniąprekrásne počasie przepiękna pogodapremenlivé počasie zmienna pogodaprenikavá zima przenikliwe zimnoprivalili sa búrkové mračná nadciągnęły chmury burzoweprízemné hmly przyziemne mgłyprízemný mráz przygruntowy przymrozekpršať padaćprudké dažde gwałtowne deszczeranná hmla poranna mgłarozhranie medzi jarou a letom przełom wiosny i lataruky mu zdreveneli od zimy ręce zdrętwiały mu z zimnasánkovať sa jeździć na sankachschyľuje sa na dážď zbiera się na deszczschytil sa vietor zerwał się wiatrsilné poryvy vetra silne porywy wiatruslnce hreje słońce grzejeslnečno słonecznieslniečko słoneczkoslnko słońceslnko ich vyvábilo do prírody słońce wywabiło ich w plenerslnko páli słońce pieczeslnko prehrialo vzduch słońce ogrzało powietrzeslnko roztopilo sneh słońce roztopiło śniegslnko sa schovalo za oblaky słońce schowało się za chmurysmer vetra kierunek wiatrusneh śniegsneh padá pada śniegsneh pokryl polia śnieg pokrył polasneh sa stopil śnieg się roztopiłsneh sa topí śnieg topniejesneh sa začal roztápať śnieg zaczął topniećsneh zavržďal pod nohami śnieg zaskrzypiał pod nogamisneh zmizol z polí śnieg zniknął z pólsnehová búrka burza śnieżnasnehová perina śniegowa pierzyn(k)asnehová pokrývka pokrywa śnieżnasnehová povíchrica zamieć/zawierucha śnieżnasnehový závej zawieja śnieżnasneženie opady śniegusnežiť padać /o śniegu/spara duchota; skwar

107


sparný duszny; parnyspŕchol tichý dážď pokropił słaby deszczykspŕška przelotny deszczsrieň szronstrhla sa búrka zerwała się burzastrhol sa vietor zerwał się wiatrstudený zimny, chłodnysvieži vetrík orzeźwiający wiatereksychravá jeseň szara/słotna jesieńšľah jari powiew wiosnyteplomer termometrteplota temperaturateplota ovzdušia/ vzduchu temperatura powietrzatlak ciśnienietornádo tornadotreskúca zima tęga zimatreskúci mráz siarczysty mróztrochu sa ochladí trochę się ochłodziúmorné horúčavy męczące upałyúpek skwar; spiekota; żarv lete sa rýchlo rozvidnie latem wcześnie robi się widnovanie teplý vietor wieje ciepły wiatrvánok wietrzykvčas na jar wczesną wiosnąvčasne zjari wcześnie na wiosnęveterné počasie wietrzna pogodaveterný wietrznyvetríček wiaterekvetrík pofukuje wiaterek powiewavetrisko wiatrzyskovietor wiatrvietor mohutnie wiatr przybiera na silevietor od mora wiatr od morzavietor popiskuje medzi stromami wiatr pogwizduje wśród drzewvietor rozhýbal koruny stromov wiatr rozkołysał korony drzewvietor sa obracia wiatr zmienia kierunekvietor sa pohráva s lístím wiatr igra z liśćmivietor vytrhával strechy wiatr zrywał dachyvietor vyvracal stromy wiatr przewracał drzewavíchor váľa stromy wiatr wali drzewavlhkosť vzduchu wilgotność powietrzavlna horúčav fala upałówvonku prituhlo zosilnel mráz na dworze wzmógł się mrózvonku rachlo na dworze zagrzmiałovrtkavé počasie kapryśna pogodavyčasiť sa wypogodzić sięvýchod slnka wschód słońcavzduch powietrzezačal popadávať sneh śnieg zaczął popadywaćzahmlený zamglonyzamŕzať zamarzaćzápad slnka zachód słońcazapršať popadaćzatiahnutý hmlou spowity mgłązavítala k nám jar zawitała do nas wiosnazima ziąb; chłódzima popustila zima popuściłazozimiť sa oziębić sięzrážky opady

108


10. SPORT

10.1 DYSCYPLINY SPORTOWE

alpské lyžovanie narciarstwo alpejskieatletika lekkoatletykabasketbal koszykówkabedminton badmintonbejzbal baseballbiatlon biathlonboby bobslejebox bokscurling curlingcyklistika kolarstwodesaťboj dziesięciobójdžudo judofutbal piłka nożnagymnastika gimnastykahádzaná piłka ręcznahod kladivom rzut młotemchôdza chódjachting żeglarstwojazdectvo jeździectwokanoistika kajakarstwokrasokorčuľovanie łyżwiarstwo figurowanielukostreľba łucznictwomoderný päťboj pięciobój nowoczesnyplávanie pływaniepozemný hokej hokej na trawiesánkovanie saneczkarstwoseverská kombinácia kombinacja norweskaskok do výšky skok wzwyżskok o žrdi skok o tyczceskoky na lyžiach skoki narciarskiestolný tenis tenis stołowy; ping-pongstreľba strzelectwosynchronizované plávanie pływanie synchronicznešportová disciplína dyscyplina sportowatenis tenistrojskok trójskokvodné pólo piłka wodnavolejbal siatkówkavrh guľou miot kuląvzpieranie podnoszenie ciężarówzápasenie zapasy

109


10.2 RYWALIZACJA

bod punktbojovať o medaily walczyć o medalebojovať walczyćbol vo vynikajúcej forme był w świetnej formiečisté konto czyste kontodomáci zápas mecz u siebiedomáci gospodarzedoping dopingdoživotný dištanc dożywotnia dyskwalifikacjadramatická koncovka dramatyczna końcówkaextraliga ekstraklasafanúšik kibicfavorit faworytfavorizovaný faworyzowanyfinále finałhostia gościehráč graczhrať graćchyba błądísť do vedenia wyjść na prowadzenieliga ligamajster mistrznáskok przewaganaša hra sa zlepšila nasza gra się poprawiłaosobný rekord rekord życiowypauzovať pauzowaćpodceniť zlekceważyćpódium podiumpohár pucharporadie kolejność; klasyfikacjapostup awansprehra przegrana, porażkaprekvapenie niespodziankapriečka pozycjaradovať sa z víťazstva cieszyć się ze zwycięstwarekordér rekordzistaremíza remissedemnásobný víťaz siedmiokrotny zwycięzcaskončiť na druhom mieste skończyć na drugim miejscusnažiť sa starać sięsponzor sponsorstretnutie spotkaniesúboj pojedyneksúper rywalsuperpohár superpucharšampión mistrzšanca na vyrovnanie szansa na wyrównaniešport sportšportový sportowyštartovať startowaćšťastie szczęścieštvrťfinále ćwierćfinałštvrťfinalista ćwierćfinalistatabuľka tabelatempo stále stúpalo tempo ciągle rosłotitul tytułtréning treningtriumf triumfúsilie wysiłekúspech sukcesvedenie prowadzenie

110


víťazstvo zwycięstwovýhra wygranavychovať šampióna wychować mistrzavyrovnať wyrównaćvyrovnávajúci gól gol wyrównującyvýsledok wynikvysoké víťazstvo wysokie zwycięstwozabojovať o titul powalczyć o tytułzápas sa skončil mecz się skończył/koniec meczuzápas vonku mecz na wyjeździezáver końcówkazvíťaziť zwyciężyć

111


10.3 PIŁKA NOŻNA

biely bod wapnobránka bramkabrankár výborne zasiahol bramkarz świetnie interweniowałbrankár bramkarzbrvno poprzeczkacenter centradefenzíva defensywa; obronadres strójfutbalista piłkarzgól golhlavička główkaihrisko boiskoinkasovať gól stracić golakapitán kapitankrídelný skrzydłowykrídlo skrzydłoLiga majstrov Liga Mistrzówlopta piłkanáhradník rezerwowyobrana obronaodkop wykopofsajd spalonypenalta rzut karnypíšťalka gwizdekpokutové územie pole karnepolčas połowa /czas gry/polovica połowa /boiska/posledný hvizd ostatni gwizdekprehustiť stred poľa zagęścić środek polaprestávka przerwapriamy kop rzut wolny bezpośredniprihrávka podanie; dogranieprotiútok kontratakrohový kop rzut rożnyrozhodca sędziarýchla akcia szybka akcjastopér stoperstrela strzałstreliť strzelićstriedanie zmianašestnástka szesnastka; pole karnešibenica okienkotrávnik murawaútočník napastnikvkĺzačka wślizgvlastný gól gol samobójczyvyrazil loptu na roh wybić piłkę na rógzačal sa druhý polčas rozpoczęła się druga połowazahral rukou zagrał rękązákrok interwencjazáložník pomocnikzmena strán zmiana stronžltá karta żółta kartkažrď słupek

112


10.4 HOKEJ NA LODZIE

asistencia asystabetóny parkanybránková čiara linia bramkowahokejka hokejka; kij hokejowyklzisko lodowiskoľad lódľadový hokej hokej na lodziemantinel bandamodrá čiara linia niebieskaoslabenie osłabienie; gra w osłabieniupäťminútový trest pięciominutowa karapredĺženie dogrywkapresilovka przewaga; gra w przewadzepuk krążekrolba rolbastriedačka ławka zawodnikówtretina tercjatrestná lavica ławka karvhadzovanie wznowienie gryvylúčenie karažŕdka słupek

10.5 BOKS

bitka walkaboxer boksergong gongknokaut nokautknokautovať nokautować; znokautowaćkolo rundalano lina /w ringu/otĺkať obijaćpästiar pięściarzprehral na body przegrał na punktyring ringringový lekár lekarz ringowyrukavica rękawicasekundant sekundantsúboj o titul majstra sveta pojedynek o tytuł mistrza świataúder ciosudierať pod pás uderzać poniżej pasavyzývateľ pretendentželezná päsť żelazna pięść

113


10.6 KOLARSTWO

bicykel rowercestná cyklistika kolarstwo szosowecyklista kolarzcyklistický kolarskičasovka družstiev drużynowa jazda na czasdo kopca pod górkędráhová cyklistika kolarstwo toroweetapa etapfinišovať finiszowaćhorská cyklistika kolarstwo górskiehorská prémia premia górskaindividuálne preteky wyścigi indywidualneostrý štart ostry startpelotón peletonpretek wyścigpretekať ścigać sięprišiel do cieľa dojechał do metyrýchlostná prémia premiašprint sprintšpurt sprintšpurtér sprintertímové preteky wyścigi drużynoweúnik ucieczkavrchár góral /kolarz specj. się w premiach górskich/výmena kolesa wymiana/zmiana kołazrýchliť tempo przyspieszyć tempo

10.7 LEKKOATLETYKA

atlét lekkoatletaatletika lekkoatletykabeh biegbežec/ bežkyňa biegacz/ biegaczkacieľ metadiaľka skok w daldvojstovka bieg na 200 metrówhod kladivom rzut młotemhod oštepom rzut oszczepemchodec chodziarzchôdza chódkladivár młociarzlatka poprzeczkamaratón maratonoštep oszczeppokus próbapolmaratón półmaratonrozbeh eliminacje /w biegach/skákať skakaćskok do diaľky skok w dalskok do výšky skok wzwyżskok o žrdi skok o tyczceskokan skoczekšprintér sprinterštafeta sztafetatrojskok trójskoktrojskokan trójskoczekvrh guľou miot kuląvytrvalec maratończykžrď tyczkažrdkár tyczkarzžrdkárka tyczkarka

114


10.8 TENIS

aut autbekhend backhanddvojhra gra pojedynczadvorec kortfinále finałforhend forehandgem gemgrandslamový turnaj turniej wielkoszlemowykanár wynik 6:0 w seciekurt kortlob lobloptička piłeczkanasadený rozstawionyodraz odbiciepodanie serwpodávať serwowaćraketa rakietaservis serwisset setsetbal setbolsieť siatkaskrečovať skreczowaćsmeč smeczštvorhra debeltajbrejk tie breaktenista tenisistatenistka tenisistkaturnaj ATP turniej ATPtvrdý povrch twarda nawierzchniavolej wolejzmiešaná štvorhra debel mieszany

10.9 OLIMPIADA

bronzová medaila brązowy medaldobrovoľníčka wolontariuszkadobrovoľník wolontariuszhymna hymnmaskot maskotkamedaila medalmedailista/ medailistka medalista/ medalistkamedailové poradie klasyfikacja medalowaMedzinárodný olympijský výbor Międzynarodowy Komitet Olimpijskiniesť zástavu nieść flagęolympiáda olimpiadaolympijský oheň znicz olimpijskiolympijský štadión stadion olimpijskiorganizačný výbor komitet organizacyjnyorganizátor organizatorotvárací ceremoniál ceremonia otwarciaprísaha przysięgaslávnostné otvorenie uroczyste otwarciesľub przysięgastrieborná medaila srebrny medalusporiadateľ organizatorvlajkonosič chorążyvyvesenie olympijskej vlajky wywieszenie flagi olimpijskiejzáverečný ceremoniál ceremonia zamknięciazimné olympijské hry zimowe igrzyska olimpijskiezlatá medaila złoty medal

115


11. TECHNOLOGIA

11.1 KOMPUTER

atramentová tlačiareň drukarka atramentowabatéria bateriabezdrôtová sieť internet bezprzewodowyčítačka pamäťových kariet czytnik kart pamięcidiskový oddiel partycjadisplej wyświetlaczDVD napaľovačka nagrywarka DVDdvojjadrový procesor dwurdzeniowy procesorexterný disk dysk wewnętrznygamepad gamepadgrafická karta karta graficznajoystick joystickkábel kabelkamera kamerakapacita HDD pojemność dysku twardegoklávesnica klawiaturalaserová tlačiareň drukarka laserowamonitor monitormultifunkčné zariadenie urządzenie wielofunkcyjnemultimediálna klávesnica klawiatura multimedialnaobrazovka ekranoperačná pamäť pamięć operacyjnaoptická mechanika czytnik DVD/CDoptická myš mysz/myszka optycznapamäť pamięćpevný disk dysk twardypočítač komputerprocesor procesorrouter routerrozlíšenie rozdzielczośćsieťová karta karta sieciowaskener skanersmerovač routertablet tablettelevízny tuner tuner telewizyjnyvolant kierownicavstavaná web kamera wbudowana kamera internetowavstavané reproduktory wbudowane głośnikivstavaný mikrofón wbudowany mikrofonvýkonný wydajnyzvuková karta karta dźwiękowa

116


11.2 INTERNET

prehliadanie webu przeglądanie stron internetowychserver serwerodosielanie e-mailov wysyłanie e-mailisťahovanie dát ściąganie/pobieranie danychužívateľ użytkowniksociálna sieť portal społecznościowysúkromie užívateľov prywatność użytkownikówprehliadač przeglądarkaaktivácia konta aktywacja kontakliknúť kliknąćregistrácia rejestracjaregistrovať sa rejestrować się; zarejestrować sięprihlásiť sa zalogować sięširokopásmový internet szerokopasmowy internethacker hakerhacknúť włamać się (na stronę)vyhľadávač wyszukiwarkabezpečnosť bezpieczeństwoscript skryptspráva wiadomośćpríloha załącznikheslo hasłointernetové bankovníctvo bankowość internetowablog blogbloger blogerprístup k dátam dostęp do danychnalogovať sa zalogować siępoužívateľský účet konto użytkownikanájsť v internete sprawdzić/znaleźć w internecieprístup na internet dostęp do internetupripojenie na internet dostęp do internetuinternetová kaviareň kawiarenka internetowapripojenie połączenieposlať e-mailom wysłać maileme-mailová adresa adres mailowypríloha nejde otvoriť nie da się otworzyć załącznika

117


11.3 OPROGRAMOWANIE

adresár folderaktualizácia aktualizacjaantivírus antywirusaplikácia program; aplikacjadatabáza baza danychinštalácia instalacjainštalovať instalować; zainstalowaćkancelársky balík pakiet biurowykopírovanie kopiowaniekurzor kursorlicencia licencjalokalizácia lokalizacjanáhľad podglądnapáliť na CD nagrać na CDnechať počítač ísť zostawić włączony komputerobnoviť przywrócićoperačný systém system operacyjnyotvoriť súbor otworzyć plikovládací panel panel sterowaniaovládač sterownikplocha pulpitpočítač mrzne komputer się zawieszapočítačová prezentácia prezentacja komputerowaprepnúť przełączyćprezentačný editor edytor prezentacjirozpoznávanie reči rozpoznawanie mowyskenovanie skanowanieskopírovať skopiowaćspustiť uruchomićsúbor pliksúborový manažér menedżer plikówsystémové požiadavky wymagania systemowetabuľkový procesor arkusz kalkulacyjnytextový editor edytor tekstutlač druktlačidlo przyciskukladať zapisywaćuložiť zapisaćužívateľské rozhranie interfejs użytkownikaverzia wersjavírus wirusvložiť text do bloku wyjustować tekstvylepšená verzia poprawiona wersjavypnúť wyłączyćvytlačiť wydrukowaćvýukové programy programy edukacyjnezálohovací softvér program do tworzenia kopii zapasowychzáložka zakładkazapnúť włączyćzástupca na ploche skrót na pulpicie

118


11.4 BUDOWNICTWO

bager koparkabetón betonbetón skrehne pri nízkej teplote beton skruszeje przy niskiej temperaturzebetónovať betonowaćbetónový skelet betonowy szkieletcement cementčierna stavba samowola budowlanafasáda elewacjahasené vápno wapno gaszonehromozvod piorunochronizolácia izolacjakonštrukcia konstrukcjalešenie rusztowaniemalta zaprawamiešačka betoniarkamiešať maltu mieszać zaprawęmúr mur; ścianamurárska lyžica kielniamurárska riečica rzeszoto murarskiemúrik mureknahodiť omietku nałożyć tynknarýchlo zhlobiť lešenie naprędce pozbijać rusztowanieneomietnuté múry nieotynkowane mury/ścianyoceľ stalomietanie tynkowanieomietka tynkomietnuť otynkowaćovakovať otynkowaćpadá omietka tynk odpadapiesok piasekpilota pal, filar palowypilotáž palowaniepobiť strechu pokryć dachpostaviť wybudowaćpovypĺňať pukliny sadrou powypełniać pęknięcia gipsempovyťahovať klince z dosky powyciągać gwoździe z deskipozapichávať kolíky do zeme powbijać paliki w ziemiępriečky na rebríku szczeble drabinypriskrutkovať przyśrubowaćpritiahnuť skrutku dokręcić śrubęprivariť przyspawaćrebríček drabinkarebrík drabinarebrík drabinariedidlo rozcieńczacz, rozcieńczalnikrozkopávka wykoprozpíliť rozpiłowaćrozstavať sídlisko rozpocząć budowę osiedlarumovisko rumowiskosadra gipssadra gipssadrová platňa płyta gipsowaskrutka śrubaskrutkovač śrubokrętsmola 1. żywica 2. smołaspájka lutspájkovačka lutownicaspájkovať lutowaćspojiť tehly murivom spoić cegły zaprawą murarskąstavať budować

119


stavba budowastavebné povolenie pozwolenie na budowęstavebníctvo budownictwostavebník budowlaniecstavebniny materiały budowlanestavebný materiál materiał budowlanystavebný zákon prawo budowlanestaviteľstvo budownictwostavivo materiał budowlanystena ścianastĺcť dve dosky dovedna zbić dwie deski razemstĺkať zbijaćstriekaný betón torkretškridla dachówkaštrk żwirtáčky taczkitĺcť klinec do steny wbijać gwóźdź w ścianętmel kittradičná výstavba tradycyjne budownictwoupchať okno tmelom uszczelnić okno kitemuvoľniť skrutku poluzować śrubęúzemné plánovanie planowanie przestrzenneuzemnenie uziemienieúzemný plán plan zagospodarowania przestrzennegovápenná malta zaprawa wapiennavodováha poziomicavŕtačka wiertarkavtlačiť tmel do škár wtłoczyć kit w szparyvybúrať zburzyć; wyburzyćvybúrať dieru v stene wybić dziurę w ścianievydláždiť wybrukowaćvyhĺbiť wykopaćvyskrutkovať wykręcićvyvŕtať wywiercićzabrúsiť spiłowaćzáklady fundamentyzaklincovať zabić gwoździamizamurovať 1. zamurować 2. wmurowaćzástavba zabudowazatiahnuť skrutku przykręcić śrubęzatĺcť klinec do steny wbić gwóźdź w ścianęzbúranisko gruzowiskozbúrať zburzyć; wyburzyćzbúrať starú budovu zburzyć stary budynekzhrdzavieť zardzewiećzlepiť skleićzoskrutkovať ześrubowaćzváranie spawaniežeriav dźwig; żuraw

120


11.5 SAMOCHÓD

anténa antenaauto samochódautoalarm alarm samochodowyautomatická prevodovka automatyczna skrzynia biegówautomobil samochódbezdušová pneumatika opona bezdętkowabezpečnostný pás pas (bezpieczeństwa)brzdová hadička wężyk hamulcowybrzdová kvapalina płyn hamulcowybrzdové dostičky klocki hamulcowebrzdové kotúče tarcze hamulcowebrzdové svetla światła hamowania; światła stopubrzdový pedál pedał hamulcacentrálne zamykanie centralny zamekčelné sklo przednia szybačerpadlo pompadetská sedačka fotelik dziecięcydodávka furgonetkadodávkový automobil samochód dostawczyduša (kolesa) dętkadvere drzwidverová priehradka kieszeń drzwiowadžíp dżip; jeepelektrika instalacja elektrycznafáro brykahamovka, brzda hamulechasiaci prístroj gaśnicahever lewarekhriadeľ wał; wałekchladič chłodnicakamión ciężarówkakapota maska (silnika)karoséria karoseriakatalyzátor katalizatorklaksón klaksonklinový remeň pasek klinowykufor bagażnikkúrenie ogrzewaniemanuálna prevodovka ręczna skrzynia biegównádrž bak; zbiornik paliwanákladné auto samochód ciężarowynárazník zderzakolej olejolejová nádrž zbiornik olejuolejové čerpadlo pompa olejowaosobné auto samochód osobowyostrekovač spryskiwaczotáčkomer obrotomierzovládač stieračov przełącznik wycieraczekpalivomer wskaźnik poziomu paliwapalivové čerpadlo pompa paliwowapalubná doska deska rozdzielczaperovanie zawieszenieplynový pedál pedał gazupneumatika oponapodvozok podwoziepopolník popielniczkaposilňovač riadenia wspomaganie kierownicypoužitý automobil samochód używanypredný blatník przedni błotnikpredok auta przód samochoduprevodovka skrzynia biegów

121


priehradka schowek podręcznypuklica kołpakpumpa na kolesá pompka do kółradiaca páka dźwignia zmiany biegówrezerva koło zapasowerezervná pneumatika opona zapasowariadenie układ kierowniczyrozdeľovač rozdzielacz zapłonuručná brzda hamulec ręcznyrýchlomer prędkościomierzrýchlostná skrinka skrzynia biegówsedadlo spolujazdca fotel pasażerasedadlo vodiča fotel kierowcysedadlo siedzenie; fotelsmerovka kierunkowskazspätné zrkadlo lusterko wstecznespojka sprzęgłostierače wycieraczkistrecha dachstrešné okno szyberdachstrešný nosič bagażnik dachowystretávacie svetlá światła mijaniaštartér rozrusznikštartovacie káble kable rozruchoweťažné lano lina holowniczaťažné zariadenie dyszel holowniczyterénny automobil samochód terenowytlmič tłumiktlmiče pruženia amortyzatoryventil zawór; wentylvolant kierownicavonkajšie zrkadlo lusterko bocznevstrekovač wtryskiwaczvstrekovanie wtryskvýfuk rura wydechowavýstražný trojuholník trójkąt ostrzegawczyzadný blatník tylny błotnikzadok auta tył samochoduzámok zamekzapaľovacia cievka cewka zapłonowazapaľovacia sviečka świeca zapłonowazapaľovanie zapłonzimná pneumatika opona zimowa

122


11.6 ELEKTROTECHNIKA admitancia admitancjaalternátor alternatorampér/ ampérmeter amper/ amperometrcievka cewkadióda diodadynamo dynamoelektrická vodivosť konduktancjaelektrické pole pole elektryczneelektrický prúd prąd elektrycznyelektromagnet elektromagneselektromagnetické žiarenie promieniowanie elektromagnetyczneelektronické zariadenie urządzenie elektryczneelektrotechnika elektrotechnikagalvanický článok ogniwo galwanicznegenerátor generatorimpedancia impedancjaimpulz impulsindukcia indukcjaindukčnosť indukcyjnośćintegrovaný obvod obwód zintegrowanyjednosmerný prúd prąd stałykondenzátor kondensatormagnetické pole pole magnetycznemaximálne napätie maksymalne napięciemerací prístroj miernikmikroprocesor mikroprocesormodulátor modulatornapájací zdroj źródło zasilanianapájanie zasilanienapätie napięcieobvod obwódodpor opórOhmov zákon prawo Ohmaosciloskop oscyloskoppiezoelektrický jav zjawisko piezoelektrycznepoistka bezpiecznikpolovodič półprzewodnikpotenciometer potencjometrpríkon mocprúd preteká prąd płynieprúdová hustota gęstość prądu elektrycznegorezistor rezystorsieť siećskrat zwarciespínač łącznikspínaný zdroj zasilacz impulsowystabilizátor napätia stabilizator napięciastriedavý prúd prąd zmiennystýkač styczniktlejivka lampa neonowatransformátor transformatortranzistor tranzystortyristor tyrystorusmerňovač prostownikuzemnenie uziemienieviesť prúd przewodzić prądvírivý prúd prąd wirowyvodič przewodnikvstup wejścievysokonapäťový wysokonapięciowyvýstup wyjściezdroj napätia źródło napięcia

123


11.7 PRZEMYSŁ automobilka fabryka samochodówautomobilový priemysel przemysł samochodowybaňa kopalniabanský priemysel przemysł górniczyelektráreň elektrowniaenergetika energetykahutníctvo hutnictwochemická továreň zakłady chemicznekomín kominnaftové polia pola naftoweobrábanie kovov obróbka metaliobuvnícky priemysel przemysł obuwniczyoceliareň huta stalipalivo paliwopapiereň papierniapapierenský priemysel przemysł papierniczypila tartakpivovar browarplynár gazownikplynáreň gazowniaplynárenský gazowniczyplynárenstvo gazownictwoplynofikácia gazyfikacjaplynojem zbiornik gazuplynovod gazociągpotravinársky priemysel przemysł spożywczypovrchové dobývanie uhlia odkrywkowe wydobycie węglapriemyselná výroba produkcja przemysłowaropovod ropociągrudnatý kraj region bogaty w rudęsklár vyfúkal banku szklarz wydmuchał bańkęskláreň huta szkłastroj maszynastrojáreň zakład budowy maszynstrojček maszynkastrojové súčiastky części do maszynstrojovňa maszynownia; hala maszynstrojový park park maszynowysústruh tokarkasústružiť obrabiać na tokarceštrkovisko żwirowiskoštrkovňa żwirowniatavba rudy wytapianie rudyťažba wydobycieťažbový priemysel przemysł wydobywczyťažiť uhlie wydobywać węgieltehelňa cegielniatováreň na nábytok fabryka meblitovárenský fabrycznytuhé palivo paliwo stałevalcovňa walcowniavrtná plošina platforma wiertniczavýroba produkcjazlievareň odlewniaželeziareň huta żelaza

124


12. HANDEL I USŁUGI

12.1 ZAKUPY

akcia promocjacena nesedí cena się nie zgadzadoplatiť rozdiel dopłacić różnicędostupnosť tovaru dostępność towaruhypermarket hipermarketchodiť po obchodoch chodzić po sklepachinternetový predaj sprzedaż internetowaísť do obchodu iść do sklepukúpa kupno; zakupkúpiť kupićkúpiť na úver kupić na kredytkus kawałekkúsok kawałeczekkvalita jakośćlacno taniolacný tanilikvidácia likwidacjaľudia si postávali do radu ludzie ustawili się w kolejcemalá predajňa sklepikna objednávku na zamówienienákup na splátky zakupy na ratynákupná taška torba na zakupynákupný košík koszyknakupovať kupować; robić zakupynovinky nowościobal opakowanieobchodný dom dom handlowyobjednať (si) zamówićpapiernictvo sklep papierniczyplatiť płacićpodmienky garancie warunki gwarancjipokladňa kasapokúpiť pokupićponuka ofertaponúkať tovar na predaj wystawiać towar na sprzedażpostaviť sa do radu stanąć w kolejcepotroviť všetky peniaze powydawać wszystkie pieniądzepotvrdenie objednávky potwierdzenie zamówieniapovykladať tovar na police powykładać towar na półkiprávo na vrátenie peňazí prawo do zwrotu pieniędzypredajňa skleppredavač sprzedawcapríležitostná kúpa okazyjne kupnopríslušenstvo akcesoriaprístupné ceny przystępne cenyrad kolejkareklama reklamareklamácia reklamacjareklamácia bola zamietnutá reklamacja została odrzuconareklamovať reklamowaćsklad magazynsplátkový predaj sprzedaż na raty/ratalnaspotrebiteľ konsumentstáť kosztowaćstáť v rade stać w kolejcestáť v šore stać w ogonkustiahnuť objednávku wycofać zamówieniešor ogonek /kolejka/

125


účet rachunekúčtenka paragonvybavenie reklamácie rozpatrzenie reklamacjivýhodná kúpa dogodny/korzystny zakupvymeniť tovar wymienić towarvýpredaj wyprzedażvýrobok produktvysoká cena wysoka cenavyzdvihnúť tovar odebrać towarza polovičnú cenu za pół cenyzabaliť zapakowaćzákazník klientzakúpený tovar zakupiony towarzaplatiť zapłacićzáručný list karta gwarancyjnazáruka gwarancjazľava zniżka; przecena; rabatzľavy pre študentov zniżki dla studentówznačka marka

126


12.2 ARTYKUŁY SPOŻYWCZE

alkohol alkoholbalík paczkabiely chlieb biały chlebcmar maślankacukor cukierčaj herbatačierne korenie pieprzčierny chlieb ciemny chlebčokoláda czekoladačokoládový krém krem czekoladowyementál ementalerhorčica musztardachlieb chlebjogurt s ovocím jogurt owocowykáva kawakefír kefirklobása kiełbasakrupičná múka mąka grysikowakvasnice drożdżemaslo masłomed miódmliečna čokoláda czekolada mlecznamlieko mlekomúka mąkaocot ocetolej olejovčí syr ser owczypárok parówkapaštéta pasztetpečivo pieczywoplnená čokoláda czekolada nadziewanapotraviny artykuły spożywczepšeničná múka mąka pszennaryža ryżsaláma salamismotana śmietanasoľ sólšunka szynkatabuľka čokolády tabliczka czekoladytopený syr ser topionytucet vajec tuzin jajektvaroh twarógvajce jajozmrzlina lodyžemľa bułka

127


12.3 OWOCE

ananás ananasavokádo awokadobanán bananbroskyňa brzoskwiniačerešňa czereśniačernica jeżynačučoriedka czarna jagodaegreš agrestgranátové jablko granatgrapefruit grejpfruthrozienka rodzynkihrozno winogronahruška gruszkajablko jabłkojahoda truskawkakivi kiwilieskový orech orzech laskowymalina malinamandarínka mandarynkamandľa migdałmango mangomarhuľa morelaorech orzechpapája papajapolené marhule przepołowione morelepomaranč pomarańczapomelo pomeloríbezľa porzeczkaslivka śliwkastrapec hrozna kiść winogronvišňa wiśniavlašský orech orzech włoskivodový melón arbuz

128


12.4 WARZYWA I PRZYPRAWY

aníz anyżbazalka bazyliabiele korenie pieprz białybobkový list liść laurowybrokolica brokułcelé korenie pieprz ziarnistycesnak czosnekcibuľa cebulacuketa cukiniaestragón estragonfazuľa fasolafenikel koper włoskihorčičné semienko ziarnko gorczycyhrášok groszekhuby grzybychren chrzankapusta kapustakarfiol kalafiorkarí curryklinček goździkkorenie 1. pieprz 2. przyprawakoriander kolendrakôpor koperlígurček lubczykmajorán majeranekmäta miętamleté korenie pieprz mielonymuškátový oriešok gałka muszkatołowanové korenie ziele angielskieoregano oreganopaprika paprykaparadajka pomidorpažítka szczypiorekpetržlen pietruszkapór porrasca kminekreďkovka rzodkiewkarozmarín rozmarynružičkový kel brukselkašalát sałatašalvia szałwiaškorica cynamonšošovica soczewicašpargľa szparagšpenát szpinaktymian tymianekuhorka ogórekvanilka waniliazázvor imbirzeler selerzemiaky ziemniaki

129


12.5 DROGERIA

antiperspirant antyperspirantbritva brzytwadenný krém krem na dzieńdezodorant dezodorantdrogéria drogeriafarba na vlasy farba do włosówgél na vlasy żel do włosówholiaci strojček maszynka do goleniahrebeň grzebieńjemné mydlo delikatne mydłokrém na holenie krem do goleniakrém na opaľovanie krem do opalaniakrém na tvár krem do twarzykrém po opaľovaní balsam po opalaniulak na nechty lakier do paznokcilak lakiermydlo mydłonáplasť plasternočný krém krem na nocochranný opaľovací krém krem z filtrem przeciwsłonecznympena na holenie pianka do goleniapenové tužidlo pianka do układania włosówpilník na nechty pilnik do paznokcipleťová voda tonik kosmetycznyprezervatív prezerwatywapúder puderpudrenka puderniczkarepelent środek odstraszający owadysprchový gél żel pod prysznicšampón szampontoaletné mydlo mydło toaletowetoaletný papier papier toaletowyvata watavložky podpaskizubná kefka szczoteczka do zębówzubná pasta pasta do zębówžiletka żyletka

12.6 ARTYKUŁY GOSPODARSTWA DOMOWEGO

biela technika artykuły gospodarstwa domowegodrez zlewfritéza frytkownicagril grillhriankovač opiekaczchladnička chłodziarkakrájač krajalnicakuchynská váha waga kuchennakuchynský robot robot kuchennymikrovlnná rúra kuchenka mikrofalowamixér miksermraznička zamrażarkaodšťavovač sokowirówkaopekač hrianok opiekaczpráčka pralkarýchlovarná kanvica czajnik bezprzewodowysendvičovač tostersušič vlasov suszarka do włosówumývačka (riadu) zmywarka (do naczyń)váha wagavysávač odkurzacz

130


12.7 ARTYKUŁY RTV

autorádio radio samochodowedekodér dekoderdigitálny diktafón dyktafon cyfrowydomáce kino kino domowedržiak uchwytgramofón gramofonizbová anténa antena pokojowamagnetofón magnetofonminisystém wieża hi-fiMP3 prehrávač odtwarzacz mp3parabola antena satelitarnaprenosný DVD prehrávač przenośny odtwarzacz DVDprijímač odbiornikrádio radioodtwarzaczrádiobudík radiobudzikrádiomagnetofón radiomagnetofonreproduktor głośniksatelitný tuner tuner satelitarnyslúchadlá słuchawkisubwoofer subwoofertelevízia telewizjatelevízor telewizorvideokamera kamera wideozosilňovač wzmacniacz

12.8 FOTOGRAFIA

autofokus autofokusblesk lampa błyskowacitlivosť ISO czułość ISOdigitálny fotoaparát aparat cyfrowydigitálny zoom zoom cyfrowydisplej wyświetlaczfarba kolor; barwafotoaparát aparat fotograficznyinteligentná technológia inteligentna technologiakábel kabelmakro tryb makronabíjačka ładowarkanapájanie zasilanieoptický zoom zoom optycznypamäťová karta karta pamięcisnímač matrycastabilizácia obrazu stabilizacja obrazustatív statywsystém rozpoznávanie tváre system rozpoznawania twarzyširokouhlý objektív szerokokątny obiektywteleobjektív teleobiektywTV výstup wyjście TVvodotesný wodoodpornyvyváženie bielej balans bielizákladné parametre podstawowe parametryzrkadlovka lustrzanka

131


12.9 FRYZJER

britva brzytwačesať czesaćdávno sa nestrihal dawno się nie strzygłfarba na vlasy farba do włosówfarbiť farbowaćholič fryzjer męski (osoba)holičstvo fryzjer męski (salon, zakład)holiť golićísť k holičovi iść do fryzjeraísť ku kaderníkovi iść do fryzjera (damskiego)kadernícky salón salon fryzjerski (damski)kaderníctvo fryzjer damski (salon, zakład)kaderníčka fryzjerka (damska)kaderník fryzjer damski (osoba)kreslo fotellak lakiermať novú frizúru mieć nową fryzuręmódny účes modna fryzuramydlo mydłonamočiť zamoczyćnatáčka wałeknatočiť nawinąćobslúžiť obsłużyćodfarbiť (si) vlasy odbarwić włosyondulácia ondulacjapodstrihnúť podciąć; trochę obciąćstrihanie strzyżeniestrihať strzycsušiť suszyćštetka pędzeltrvalá ondulácia ondulacja trwałatrvalá trwałaúčes fryzuraučesať (sa) uczesać (się)umyť zmyć, umyćvodová ondulácia ondulacja wodnazafarbiť (si) vlasy ufarbować włosyzmeniť si účes zmienić fryzurę

132


12.10 ODZIEŻ

balónový plášť prochowiecbavlna bawełnabavlnený bawełnianybedrové nohavice biodrówkibermudy bermudyblúzka bluzkaboxerky bokserkibunda kurtkabundička kurteczkačapica czapkačiapka czapkadámske odevy odzież damskadámske šaty sukienkafarba kolorgolierik kołnierzgombík guzikhladký gładkihodváb jedwabkabát płaszczkabát s teplou podšívkou płaszcz z ciepłym podbiciemkabínka przymierzalniakapucňa kapturkargo nohavice spodnie bojówkiklobúk zo zajačej plsti kapelusz z zajęczej pilśnikošeľa koszulakožená bunda kurtka skórzanakožený kabát płaszcz skórzanykožuch futrokrátke nohavice krótkie spodenkikravata krawatkrčiť sa miąć się, gnieść siękvetovaný w kwiatkilátka materiałlyžiarska bunda kurtka narciarskamenčestrové nohavice spodnie sztruksoweminisukňa spódnica mininepremokavý nieprzemakalnyniť nićnočná košeľa koszula nocnanohavica nogawkanohavice spodnienohavice sa predrali spodnie się przedarłynohavičky majtkioblečenie ubranie, odzieżoblek garniturobnosený znoszonyodev odzieżodevný odzieżowyodopnúť si kapucňu odpiąć kapturpalčiak rękawiczka z jednym palcempančucha pończochapančucháče rajstopypančuchy pończochypančuška pończuszkapančuškové nohavičky rajstopypánske odevy odzież męskapárať pruć, rozpruwaćpáskovaná košeľa koszula w paskipelerína pelerynapelerínka pelerynkapláštenka peleryna /przeciwdeszczowa/

133


plátať roztrhané nohavice łatać podarte spodnieplesové šaty suknia balowapodkolienky podkolanówkipodprsenka biustonosz, stanikpofľakovaný kabát połatany płaszczpohodlné oblečenie wygodne ubraniepolokošeľa koszulka polopolonový oblek prawie nowe ubranieponožky skarpetkipoobšívať poobszywaćpoplátať połataćporozťahovať si sveter porozciągać sweterpoštopkať pocerowaćpotrhať nohavice podrzeć spodniepovyzliekať pozdejmować; pościągaćpozobliekať pozdejmować, pościągaćpracovný oblek ubranie roboczeprerobiť przerobićpriliehavý obcisłyprimalé za małeprišiť gombík przyszyć guzikprišívať záplatu przyszywać łatępriveľké za dużepyžamo piżamarifle dżinsyrolák golfrozopnúť rozpiąćrozšíriť poszerzyćrukáv rękawrukavice rękawiczkisako marynarkasatén satynasaténový satynowyskrátiť skrócićskúsiť przymierzyćskúšobná kabínka przymierzalniaslipy slipysmoking smokingspodky kalesonyspodná bielizeň bieliznaspodnica halkastrih krój; fasonsukňa spódnicasúkno suknosveter swetersveter na zapínanie sweter rozpinanysvetrík sweterekšaty naberané v páse sukienka marszczona w pasiešaty s vlečkou suknia z trenemšiltovka czapka z daszkiemšportová bunda kurtka sportowašportový sportowyštopkať ponožky cerować skarpetkitangá stringitielko podkoszulektričko s dlhým rukávom koszulka z długim rękawemtričko s golierikom polotričko s krátkym rukávom koszulka z krótkim rękawemuviazať si kravatu zawiązać krawatvečerné šaty suknia wieczorowaveľkosť rozmiarvesta kamizelkavetrovka wiatrówkavlna wełna

134


vyskúšať przymierzyćvyskúšať si šaty przymierzyć sukienkęvýstrih dekoltvyšívaná košeľa koszula haftowanavyzlečený donaha rozebrany do nagavyzliecť sa do pása rozebrać się do pasazáhyb fałdazamat aksamit; zamszzapínanie zapięciezaštopkať zacerowaćzimný kabát płaszcz zimowyzips zamek błyskawicznyzobliecť ściągnąć; zdjąćzodraté päty pančúch podarte pięty pończochžupan szlafrok; podomka

135


12.11 OBUWIE

číslo numer; rozmiarčižmy kozakidetské topánky buty dziecięcegumáky kalosze; gumiakiihličky szpilkikrém na topánky pasta do butówlodičky czółenkamokasíny mokasynynosiť sandále naboso nosić sandały na gołe stopyobuv obuwieobuvák łyżka do butówobúvať sa obuwać; zakładać butypapuče pantofle; kapciepár topánok para butówpárne topánky buty do parypätoro topánok pięć par butówplatené tenisky tenisówkipodošva podeszwapodpätok obcaspodrať všetky topánky zedrzeć wszystkie butypodraziť podzelowaćpodrážka podeszwapoltopánky półbutypovyvliekať šnúrky z topánok powyciągać sznurówki z butówpreobuť si topánky zmienić butypreobúvať sa zmieniać butyrozchodiť tesné čižmy rozchodzić ciasne butyrozšnurovať rozsznurować; rozwiązaćsandále sandałysára cholewa, cholewkašnúrka na topánke sa mi rozviazala rozwiązało mi się sznurowadło w buciešnúrky sznurowadłašportové topánky buty sportowetenisky adidasy; trampkitlačiť cisnąć; uwieraćtopánky butytopánky ho tlačia buty go cisną/uwierająturistické topánky buty trekingowevysoké podpätky wysokie obcasyvyzuť zdjąć butyvyzúvať sa zdejmować butyzašnurovať zasznurować; zawiązaćžabky japonki

136


12.12 POCZTA

adresa odosielateľa adres nadawcyadresát adresatbalíček paczka; paczuszkabalík paczkablanketa blankietdedinská pošta wiejska pocztado vlastných rúk do rąk własnychdoporučene listem poleconymdoporučený list list poleconydoručenie zásielky doręczenie przesyłkidoručenie doręczeniedoručovateľ listonosz; doręczycielexpres priorytet; priorytetemformulár formularzísť na poštu iść na pocztękorešpondencia korespondencjaletecky pocztą lotnicząlist listmesto miastomiesto určenia miejsce przeznaczeniana dobierku za zaliczeniem pocztowymnapísať list napisać listobálka kopertaodosielateľ nadawcapodávateľ nadawcapohľadnica kartka pocztowa; widokówkapolepiť známky na listy poprzyklejać znaczki na listyposielať wysyłaćposlať wysłaćpošta pocztapoštár listonoszpoštárka listonoszkapoštová známka znaczek pocztowypoštové služby usługi pocztowepoštovné opłata pocztowapoštový poukaz przekaz pocztowypotrubná pošta poczta pneumatycznapriehradka okienkopríjemca adresat; odbiorcaroznášať listy roznosić listyspiatočná adresa adres zwrotnyulica ulicaviesť korešpondenciu prowadzić korespondencjęvložiť do obálky włożyć do kopertyvyzerať poštára wyglądać listonoszazásielka przesyłka

137


12.13 TELEKOMUNIKACJA

impulz impulsklapka numer wewnętrznymedzinárodný hovor rozmowa międzynarodowamobil telefon komórkowymobilný operátor operator telefonii komórkowejmobilný telefón telefon komórkowynikto sa nehlási nikt nie odbieraoperátor operatorpevná linka telefon stacjonarnypomýliť číslo pomylić numerpravidelne volal regularnie dzwoniłpredvoľba numer kierunkowyprichádzajúci hovor rozmowa przychodzącasekundová tarifikácia naliczanie sekundoweslúchadlo słuchawkaspojenie połączeniesúrny hovor pilna rozmowatelefón telefontelefónne číslo numer telefonutiesňové linky telefony alarmoweústredňa centralavolanie cez internet telefonowanie przez internetvolanie dzwonienie; telefonowanievolať na pevnú linku dzwonić na telefon stacjonarnyvoľné minúty bezpłatne minutyvysielač nadajnikza každú začatú minútu za każdą rozpoczętą minutęzajtra ti zavolám zadzwonię do ciebie jutrozavolať niekoho k telefónu poprosić kogoś do telefonu

138


12.14 USŁUGI GASTRONOMICZNE

aperitív aperitifbageta bagietkabaranie mäso baraninabiele mäso białe mięsobielok białkobiftek befsztykbravčové mäso wieprzowinabufet bufetcestoviny makaroncibuľová polievka zupa cebulowačašník kelnerčervené mäso czerwone mięsočokoládová torta tort czekoladowydať mäso na pekáč włożyć mięso do brytfannydetská porcia porcja dziecięcadezert deserdiviačie mäso mięso z dzikadivina dziczyznadusiť mäso na rajnici dusić mięso w rondludvojitá porcia podwójna porcjadžem dżemguláš gulaszhladný głodnyhlavný chod danie głównehorúca polievka gorąca zupahovädzie mäso wołowinahrianka grzankahus gęśhuspenina galaretahydinové mäso dróbjahňacie mäso jagnięcinajazyk ozórjedáleň jadłodalniajedálny lístok karta dańjedlo danie; potrawajesť jeśćkačka kaczkakapustnica kapuśniakkarbonátky kotlety mielonekocka cukru kostka cukrukrájať kroićkrajec chleba kromka chlebakrémový kremowykrevety krewetkikrvavnička kaszankakrvavý biftek krwisty befsztykkuracia polievka rosół z kurymäso mięsomäsový vývar rosółmorka indyknápojový lístok karta napojówobaliť rezne v strúhanke otoczyć kotlety w bułce tartejobed obiadobsluha obsługaokoreniť przyprawićolovrant podwieczorekomeleta omletpárky s horčicou parówki z musztardąpárok v rožku hot dogpečeň wątróbkapečené kura kurczak

139


pečené mäso pieczeńpečienka 1. pieczeń 2. wątróbkapečienka sa pripiekla pieczeń się przypiekłapekáč 1. brytfanna 2. blacha do pieczeniaplody mora owoce morzapokrájať pokroićpokrm potrawapol pecňa chleba pół bochenka chlebapolievka sa začína variť zupa zaczyna się gotowaćpolievočka zupkapolovičná porcia pół porcjipomlieť mäso zemleć mięsopostrúhať uhorky na struháku zetrzeć ogórki na tarcepovaľkať cesto powałkować ciastopovariť zemiaky pogotować ziemniakipovyškrabovať zvyšky z hrnca powyskrobywać resztki z garnkapozberať riad zo stola zebrać naczynia ze stołupraženica jajecznicapredjedlo przystawkaprevárať / prevariť przegotowywaćprihorenina/pripálenina przypaleniznaprihorieť/pripáliť sa przypalić siępríloha przystawkapripálené przypalonepripiecť mäso v rúre przypiec mięso w piekarnikuraňajky śniadanierebierko żeberkoreštaurácia restauracjarizoto risottorôsol galaretarybacia polievka zupa rybnasmädný spragnionyspucovať tanier opędzlować talerzsŕkať polievku siorbać zupęsrnčie mäso sarninastehno udziec; udkostôl stółstravovňa stołówkastudené jedlá dania na zimnosviečkovica polędwicaškŕka mu v bruchu burczy mu w brzuchušpagety spaghettišpecialita specjalnośćšpenát szpinakteľacia pečeň wątróbka cielęcateľacie mäso cielęcinateplé jedlá dania na ciepłotorta torttortička torciktrepať smotanu ubijać śmietanęúčet rachunekúdené mäso mięso wędzonevaľkať cesto wałkować ciastovariť polievku gotować zupęvečera kolacjaviedenský rezeň sznycel po wiedeńskuvolské oko jajko sadzonevýdatná strava obfity posiłekvývar rosół; bulionzbojnícka pečienka pieczeń po zbójnickuzeleninová polievka zupa jarzynowazjesť dvoje párkov zjeść dwie parówkizjesť za troch zjeść za trzechzoškrabať z panvice prihoreninu zdrapać przypaleniznę z patelni

140


12.15 NAPOJE

alkoholické nápoje napoje alkoholowebiela káva kawa z mlekiembiele víno białe winočaj herbatačaj s citrónom herbata z cytrynąčervené víno czerwone winodoliať dolaćdolievať dolewaćdvojitá káva podwójna kawadžús sokfľaša butelkagrog groghorúca čokoláda gorąca czekoladainstantná káva kawa rozpuszczalnaísť na kávu iść na kawękakao kakaokáva kawakávový kawowykoňak koniakkozie mlieko kozie mlekokravské mlieko krowie mlekomletá káva kawa mielonamlieko mlekonápoj napójnealkoholický nápoj napój bezalkoholowypiť čaj pić herbatępivo piwopivo v plechovke piwo w puszcepodávať čaj podawać herbatępodolievať do pohárov podolewać do kieliszkówpokrstiť víno chrzcić winopomiešať víno s vodou pomieszać wino z wodąpopíjať víno popijać winopovypíjali, čo bolo na stole powypijali, co było na stolepražená káva kawa palonapríchuť vína posmak winaružové víno różowe winosekt wino musujące, szampansladké víno wino słodkiesmäd pragnieniesmädný spragnionysóda sodastolové víno wino stołowestrebať pivo żłopać piwosuché víno wino wytrawnesvetlé pivo piwo jasnešálka čaju filiżanka herbatyšampanské szampanšumivé víno wino musującetmavé pivo piwo ciemnetonik tonikuhasiť smäd ugasić pragnienieuvariť čaj ugotować herbatęvarené víno grzane winoviedenská káva kawa po wiedeńskuvíno rozihralo celú spoločnosť wino ożywiło całe towarzystwovíno šiali hlavu wino otępia umysłvínovica winiakvoda wodavodka wódkazelený čaj zielona herbata

141


13. CZAS WOLNY

13.1 LITERATURA

aforistický aforystycznyaforizmus aforyzmako z bájky jak z bajkialegória alegoriaaliterácia aliteracjaanafora anaforaanekdota anegdotaantitéza antytezaantonomázia antonomazjaarabeska arabeskaautobiografia autobiografiaautobiografický autobiograficznyautor autorautorka autorkabáj baśń; bajka; legenda; mitbájka bajkabájkový bajkowybalada balladabáseň wierszbásne o láske wiersze o miłościbásnický poetyckibásnictvo poezjabásnička wierszykbásničkár wierszokleta; wierszoróbbásnik poetabásniť pisać wierszebeletria beletrystykabeletrista beletrystabeletristický beletrystycznybeletristka beletrystkacena za literatúru nagroda literackacestopisná črta szkic z podróżycitácia cytatcitát cytatcitovať cytować; zacytowaćčítať czytaćčítať nahlas czytać na głosčítať potichu czytać po cichučitateľ czytelnikčitateľka czytelniczkačitateľný czytelnyčitateľský czytelniczyčrta szkicdej akcjadetektívka kryminałdetektívny román powieść kryminalnadobrodružný román powieść przygodowadráma dramatdramatický dramatycznydramatik dramatykelégia elegiaelegický elegicznyencyklopédia encyklopediaepická báseň wiersz epicznyepika epikaepitaf epitafiumepiteton epitetfejtón felieton

142


fejtonista felietonistafejtonistický felietonistycznyfigúra štylistická figura stylistycznafikcia fikcjahistorický román powieść historycznahlavný hrdina główny bohaterhrdina bohaterhrdinka bohaterkahumor humorhumoreska humoreskahymna hymnchápať zmysel textu rozumieć sens tekstuirónia ironiajazykové prostriedky środki językowejemná irónia delikatna/łagodna ironiakapitola rozdziałkniha má vyjsť 26. októbra książka ma wyjść 26 październikakniha pre mládež książka dla młodzieżyknižka książkaknižočka książeczkakolektívny hrdina bohater zbiorowykomika komikakomiks komikskompozícia kompozycjakrásna literatúra literatura pięknakritik krytykkronika kronikakrst knihy chrzest książkiliterárna pamiatka zabytek literaturyliterárne dielo dzieło literackieliterárny druh rodzaj literackiliterárny kritik krytyk literackiliterárny smer kierunek literackiliterárny žáner gatunek literackiliterát literatliterátsky literackiliteratúra faktu literatura faktuliteratúra pre dospelých literatura dla dorosłychľúbostná lyrika liryka miłosnalyrická báseň wiersz lirycznylyrika lirykametafora metafora; przenośniamonografia monografiamonológ monologmýtus mitnepravdivý príbeh nieprawdziwa historianovela nowelaobjemná kniha opasła książkaobracať listy v knihe wertować kartki książkióda odaopisná lyrika liryka opisowaosobná lyrika liryka osobistaoxymoron oksymoronparabola parabolaparadox paradokspátos patosperifráza peryfrazaperohryz gryzipiórekpersonifikácia personifikacja; uosobieniepísať básne pisać wierszepoetický poetycznypoetika poetykapoézia poezjapointa pointa; puenta

143


postava postaćpostrehnúť iróniu dostrzec ironiępovesť legendapoviedka opowiadaniepoviedkar autor opowiadańpoviedočka opowiastkapríbeh historiapróza prozaprozaický prozaicznyprozaička prozaiczkaprozaik prozaikpsychologický román powieść psychologicznapublikácia publikacjarealita rzeczywistośćrecenzia recenzjarecenzovať recenzowaćrecitovať básne recytować wierszerečnícka figúra figura retorycznarečnícka otázka pytanie retorycznereflexívna lyrika liryka refleksyjnaromán zo súčasnosti powieść współczesnarománopisec powieściopisarzrozprávač narratorrozprávanie narracjarozprávka baśń; bajka; mit; legendarým rymsága sagasatira satyraselanka sielankaskrytá irónia ukryta ironiasonet sonetspisovateľ pisarzspisovateľka pisarkaspoločenská lyrika liryka społecznaškrabák grafomantéma temattematika tematykatendenčný román powieść tendencyjnatenká knižka cienka książkatragédia tragediatvorba twórczośćuvádzať citát cytowaćuviesť citát zacytowaćverš wierszveršovaný wierszowanyvíťazstvo dobra nad zlom zwycięstwo dobra nad złemvlastenecká poézia poezja patriotycznavnútorný monológ monolog wewnętrznyvydať knihu wydać książkęvydavateľ wydawcavydavateľský wydawniczyvydavateľstvo wydawnictwozačínajúci spisovateľ początkujący pisarzzaujímavá kniha ciekawa/interesująca książkazbierka poviedok zbiór opowiadańzrecenzovať zrecenzować; napisać recenzjęžalm psalmžalospev elegiaživotopis biografia; życiorys

144


13.2 FILM

adaptácia románu adaptacja powieścicena pre najlepší film nagroda dla najlepszego filmucena pre najlepšiu herečku nagroda dla najlepszej aktorkičítať scenár czytać scenariuszdablér dublerdablérka dublerkadej sa odohráva v... akcja rozgrywa się w...distribútor dystrybutordlhometrážny film film długometrażowydo kín prichádza film... do kin wchodzi film...do kín vstupuje film... film wchodzi na ekrany kinfilm roka film rokufilm v pôvodnom znení film w wersji oryginalnejfilmár filmowiecfilmografia filmografiafilmotéka filmotekafilmová adaptácia adaptacja filmowafilmová produkcia produkcja filmowafilmovať filmowaćfilmové predstavenie seans filmowyfilmové štúdio studio filmowefilmový debut debiut filmowyfilmový klub klub filmowyfilmový pás taśma filmowaherec aktorherecké obsadenie obsada aktorskaherecký aktorskiherectvo aktorstwoherečka aktorkahlavná hrdinka filmu główna bohaterka filmuhlavná úloha rola głównahrať hlavnú úlohu grać w roli głównejhrať vo filme grać w filmiekameraman operatorkasting castingkaždý herec chce hrať każdy aktor chce graćkinopremiéra premiera kinowakinosál sala kinowakrátkometrážny film film krótkometrażowyľúbostná scéna scena miłosnamať premiéru mieć premieręnakrúcanie zdjęcianakrúcať film kręcić filmnakrútila nový film nakręciła nowy filmnakrútiť nakręcićnemý film film niemynominovaná na Oscara nominowana do Oscarapodľa skutočnej udalosti oparty na faktachposteľová scéna scena łóżkowapozitívne reakcie divákov pozytywne reakcje widzówpremiéra premierapremietať film v kinách wyświetlać film w kinachpri kamere stál kameraman przy kamerze stał operatorproducent producentprodukovať produkowaćrecenzia recenzjaréžia reżyseriarežisér reżyserrežisérka reżyserkascéna scenascenár scenariusz

145


scenárista scenarzystasfilmovať sfilmowaćstrih montażstrihač montażystastrihačský montażowystriháreň montażowniašpeciálne efekty efekty specjalnetitulky napisytrailer trailerúloha rolavedľajšia úloha rola drugoplanowazáber 1. kadr 2. ujęciezahrala si čašníčku zagrała kelnerkęzostrih montaż

146


13.3 MUZYKA

akordeónový akordeonowyalt altbarytón barytonbas basbasgitarista gitarzysta basowycelá nota cała nutadávať koncert dawać koncert; koncertowaćdirigent dyrygentdirigovať dyrygowaćdirigovať orchester dyrygować orkiestrąfilharmónia filharmoniafilharmonický filharmonicznyfrontman wokalistaharmonika harmonijkahrať v orchestri grać w orkiestrzehudba muzykahudobník muzykhusľový kľúč klucz wiolinowyinštrumentálna hudba muzyka instrumentalnakapela kapelaklasická hudba muzyka klasycznakomorný orchester orkiestra kameralnakoncert koncertkoncertná sieň sala koncertowakoncertný koncertowykoncertovať koncertowaćkráľ popu król popukvarteto kwartetľúbostná pieseň pieśń/piosenka miłosnaľudová pieseň pieśń/piosenka ludowamelódia melodiamuzikant muzyknahrať pieseň nagrać piosenkęnahrávka nagranie; utwórnota nuta /znak/notová osnova pięciolinianotový zošit zeszyt do nutnôta nuta; melodianôtiť (si) nucićnôtka nutkaorchester orkiestraosminová nota ósemkapesnička piosenkapočúvať hudbu słuchać muzykipochodová pieseň pieśń/piosenka marszowapolovičná nota półnutarap rapraper rapersentimentálna pieseň pieśń/piosenka sentymentalnaserenáda serenadaskladať komponowaćsláčikový nástroj instrument smyczkowysólová kariéra kariera solowasoprán sopransopranista sopranistasopranistka sopranistkaspev śpiewspeváčka śpiewaczkaspevák śpiewakspievanie śpiewaniespievať bas śpiewać basem

147


spievať dvojhlasne śpiewać na dwa głosyspievať falošne fałszowaćspievať jednohlasne śpiewać na jeden głosspievať pieseň śpiewać piosenkęspievať v kostolnom zbore śpiewać w chórze kościelnymspievať v zbore śpiewać w chórzespievať z nôt śpiewać z nutstrunový nástroj instrument strunowystupnica gamasymfónia symfoniasymfonický orchester orkiestra symfonicznaštvrťová nota ćwierćnutatabulatúra tabulaturatanečná hudba muzyka tanecznatenor tenortón tonuspávanka kołysankausporiadať koncert zorganizować koncertvážna hudba muzyka poważnavirtuóz wirtuozvydať album wydać albumzábavná hudba muzyka rozrywkowazanôtiť (si) zanucić (sobie)zaspievať zaśpiewaćzložiť skladbu skomponować utwórzvuk dźwięk

148


13.4 INSTRUMENTY MUZYCZNE

akordeón akordeonbendžo banjobicí nástroj instrument perkusyjnybubeník perkusistabubon bębencitara cytračelesta czelestačembalo klawesyndychový nástroj instrument dętygitara gitaragitarista gitarzystagitaristka gitarzystkagong gongharfa harfahoboj obójhrať na husle grać na skrzypcachhudobný nástroj instrument muzycznyhusle skrzypcehusličky skrzypki; skrzypeczkihuslista skrzypekhusľový skrzypcowyklarinet klarnetklavír fortepianklavirista pianistakontrafagot kontrafagotlutna lutnialýra liramandolína mandolinapianíno pianinopianista pianistaplechový nástroj instrument blaszanypriečna flauta flet poprzecznyrozladený klavír rozstrojony fortepiansaxofón saksofonstruna strunatrúba trąbatrubač trębacztrúbiť trąbićtrúbka trąbkatympany kotłyviolončelo wiolonczelaxylofón ksylofonzobcová flauta flet prosty

149


13.5 MODA

byť modelkou być modelkądizajnér projektantextravagancia ekstrawagancjakolekcia kolekcjamanekýn 1. model 2. manekinmanekýnka modelkamať štýl mieć stylmóda bledne, štýl je večný moda przemija, styl jest wiecznymóda modamóda na leto moda na latomóda na začiatok roka moda na początek rokumodel modelmodelingová agentúra agencja modelekmodelka modelkamodelling modelingmódna ikona ikona modymódna prehliadka pokaz modymódne modniemódny dom dom modymólo wybiegnájsť si svoj štýl znaleźć swój stylnávrhár projektantnávrhárka projektantkaobliekať sa ubierać sięsporo odeté modelky skąpo ubrane modelkistať sa modelkou zostać modelkąsupermodelka supermodelkaštýl styltémou prehliadky bol kontrast tematem pokazu był kontrasttrend trendtýždeň módy tydzień modyvytvoriť kolekciu stworzyć kolekcjęznačka marka

150


13.6 TEATR

akt aktbábkové divadlo teatr lalekbalerína balerina; baletnicabalet baletbaletný baletowybaletný súbor zespół baletowybalkón balkončinoherný dramatycznyčinohra teatr dramatycznydejstvo aktdivadelná hra sztuka teatralnadivadelná sála sala teatralnadivadelná sezóna sezon teatralnydivadelné umenie sztuka teatralnadivadielko teatrzykdivadlo 1. teatr 2. przedstawieniedivadlo nehrá teatr jest nieczynnydráma dramatdramatické umenie sztuka dramatycznadramaturg dramaturgdruhé dejstvo drugi aktfraška farsagroteska groteskahľadisko widowniahra v troch dejstvách sztuka w trzech aktachhudobné divadlo teatr muzycznychoreograf choreografinscenácia inscenizacjainšpicient inspicjentísť do divadla iść do teatrujavisko scenajaviskové výtvarníctvo scenografiajaviskový scenicznyjaviskový výtvarník scenografkomédia komediakomická opera opera komicznakulisa kulisalístok biletlóža lożamelodráma melodramatmím mimmuzikál muzikalobecenstvo publicznośćodísť zo scény zejść ze scenyochotnícke divadlo teatr amatorskiopera operaopereta operetkaoperetný operetkowyoperná ária aria operowaoperný operowyoperný výstup wystąpienie operoweopona padá kurtyna opadaopona sa dvíha kurtyna się podnosioponár kurtyniarzotáčavé javisko scena obrotowaovácie nemali konca owacje nie miały końcapantomíma pantomimapouličné divadlo 1. teatr uliczny 2. przedstawienie ulicznepredstavenie przedstawienie, spektaklpublikum tlieska publiczność bije brawascénka scenka

151


skúška próbaspustiť oponu opuścić kurtynęteatrológ teatrologteatrológia teatrologiatlieskať bić brawatragédia tragediatragikomédia tragikomediaveselohra komediavstupenka biletvyjsť pred oponu wyjść przed kurtynęvypískať wygwizdaćvystúpiť na scénu wyjść na scenęvytiahnuť oponu wciągnąć kurtynę do góry

152


13.7 SHOWBIZNES

afterparty afterpartyakcia impreza; wydarzeniealbum roka album rokubaviť sa bawić siębúrlivý potlesk burzliwe oklaskibyť na vrchole slávy być u szczytu sławycelebrita celebryta; celebrytkacena nagrodadiskotéka dyskotekafanúšik 1. fan 2. kibicfestival festiwalhit hithudobné video wideokliphviezda gwiazdaklub klubkoncert koncertnáš život je jeden veľký žúr nasze życie to jedna wielka imprezanebol populárny nie był popularnyoficiálny program oficjalny programosláviť uczcićpárty (f.) party (n.)pódium scenapopularita popularnośćreakcia publika reakcja publicznościrecepcia przyjęcie; bankietsláva mu vstúpila do hlavy woda sodowa/sława uderzyła mu do głowysvet zábavy świat rozrywkišou showšoubiznis showbiznestúžiť po sláve pragnąć sławyvystúpenie występzábava zabawa; rozrywkazabaviť sa zabawić sięzískať slávu zdobyć sławęznáma tvár znana twarzžijúca legenda żywa legendažúrovanie imprezowaniežúrovať imprezować

153


13.8 HAZARD

bingo bingobookmaker bukmacherdo žiadneho kasína ho nevpustia nie wpuszczą go do żadnego kasynagambler hazardzistagamblerstvo hazardhazard hazardhazard prekvitá hazard rozkwitahazardér hazardzistahazardná hra gra hazardowaherňa salon gierhráč graczhrať o peniaze grać o pieniądzejednoruký bandita jednoręki bandytakasíno kasynopoker pokerpokusy o obmedzenie hazardu próby ograniczenia hazardupostaviť postawićprehral všetky úspory przegrał wszystkie oszczędnościprehrať stávku przegrać zakładprijímať stávky przyjmować zakładyraj hazardu raj hazarduruleta ruletkastávať všetko na jednu kartu stawiać wszystko na jedną kartęstavať zakładać sięstaviť na koňa postawić na koniastaviť sa o päťsto korún założyć się o pięćset koronstávka o peniaze zakład o pieniądzestávková kancelária zakład bukmacherskistratiť stracićtipovať typowaćuzavrieť stávku zawrzeć zakładvýherný automat automat wypłacającyvypísané kurzy wypisane kursyzískať zyskać

154


13.9 KONKURS

atraktívne ceny atrakcyjne nagrodyesemesková súťaž konkurs sms-owyfotografická súťaž konkurs fotograficznyhlasovanie głosowaniehlavná cena nagroda głównahlavná výhra główna wygranakaždá výhra poteší każda wygrana cieszykaždý lós vyhráva każdy los wygrywakupón kuponliterárna súťaž konkurs literackilós loslosovať losowaćlotéria loteriamedzinárodná súťaž międzynarodowy konkursnikdy sa mi nepodarilo vyhrať nigdy nie udało mi się wygraćorganizátor súťaže organizator konkursupodmienky účasti warunki uczestnictwapravdepodobnosť výhry prawdopodobieństwo wygranejpravidlá súťaže zasady konkursuprevziať cenu odebrać nagrodęprihlásiť (sa) do súťaže zgłosić (się) do konkursuskúšať šťastie próbować szczęściaslávnostné odovzdávanie cien uroczyste rozdanie nagródsprávna odpoveď poprawna odpowiedźstierací lós zdrapkastierať zdrapywaćstrihanie kupónov wycinanie kuponówsúťaž konkurssúťaž krásy konkurs pięknościsúťaž o ceny konkurs z nagrodamisúťažiaca uczestniczka konkursusúťažiaci uczestnik konkursusúťažiť 1. rywalizować 2. brać udział w konkursiesúťažná otázka pytanie konkursowesúťažný kód kod konkursowyšanca vyhrať szansa na wygranąšťastlivec szczęśliwiecšťastné čísla szczęśliwe liczbytalentová súťaž konkurs talentówúčastník uczestnikvecná cena nagroda rzeczowavenovať cenu ufundować nagrodęvyberať wybieraćvýherca laureatvýherkyňa laureatkavýherný kód zwycięski kodvýhra wygranavyhral 100 eur wygrał 100 eurovyhrali už druhýkrát wygrali już po raz drugivyhrané peniaze wygrane pieniądzevyhrať wygraćvylúčiť zo súťaže wykluczyć z konkursuvyžrebovať wylosowaćzapojiť sa do súťaže wziąć udział w konkursiezoznam výhercov lista zwycięzcówžreb losžrebovacia komisia komisja losująca/konkursowažrebovanie losowaniežrebovať losować

155


13.10 WYCIECZKA

baliť sa pakować siębatožina bagażcesta okolo sveta podróż dookoła światacestovateľ podróżnikcestovná kancelária biuro podróżycestovný plán plan podróżydovolenka 1. urlop 2. wczasyísť na výlet iść/jechać na wycieczkęodpočinok odpoczynek, wypoczynekodpočívať odpoczywaćpestovať turistiku uprawiać turystykępeší výlet piesza wycieczkaplánovať cestu planować podróżpobyt pobytpoistiť sa ubezpieczyć siępoznať cestu znać drogęprázdninový tábor obóz; koloniasprievodca przewodniktráviť dovolenku v Poľsku spędzać urlop w Polsceturista turystaturistická akcia impreza turystycznaturistický turystycznyurobiť si výlet zrobić sobie wycieczkęveľa cestovať dużo podróżowaćvíkendový výlet wycieczka weekendowavýlet autom wycieczka samochodemvýlet do lesa wycieczka do lasuvýlet do prírody wycieczka na łono naturyvýlet na dedinu wycieczka na wieśvýlet wycieczka /krótka/výletník wycieczkowiczzablúdiť zabłądzićzájazd wycieczka /długa/zísť z cesty zboczyć z drogi

156


13.11 NAD WODĄ

akvapark park wodny; aquaparkbazén basenbikiny bikinibreh brzegčistá voda czysta wodačln łódźdámske plávky kostium kąpielowydovolenka pri mori wczasy nad morzemhlboký głębokichodiť po brehu chodzić po brzegujazero jeziorokrytá plaváreň kryta pływalniakrytý bazén basen krytykúpací úbor strój kąpielowykúpací kąpielowykúpacia čiapka czepek kąpielowykúpalisko kąpieliskokúpanie kąpanie się; kąpielkúpať sa kąpać siękúpeľ v mori kąpiel w morzuležadlo leżakna brehu rieky na brzegu rzekinafukovačka materac dmuchanyokúpať sa wykąpać sięopáliť sa opalić sięopaľovať sa hore bez opalać się toplessopaľovať sa opalać siępánske plávky kąpielówkipiesok piasekpiesočnatá pláž piaszczysta plażaplávacie koleso koło do pływaniaplaváreň pływalniaplávať motýlika pływać motylkiemplávať prsia pływać żabkąplávať v bazéne pływać w/na basenieplávať znak pływać stylem grzbietowymplavci plávajú v bazéne pływacy pływają w basenieplavčík ratownikplavec/ plavkyňa/ plavecký pływak/ pływaczka/ pływackiplavky kostium kąpielowypláž plażaplutvy płetwypotápač nurekpotápačstvo/ potápanie/potápať sa nurkowanie/ nurkowanie/ nurkowaćpri vode nad wodąpriezračná voda przezroczysta wodaskákať do vody skakać do wodyslnečník parasol słonecznyspáliť sa spalić sięškola potápania szkoła nurkowaniašpinavá voda brudna wodatobogan zjeżdżalniatopiť sa/ utopiť sa topić się/ utopić sięumelé jazero sztuczne jezioroveslo/veslovať wiosło/ wiosłowaćvie plávať umie pływaćvoda wodavodné lyže narty wodnevodný bicykel rower wodnyvodný skúter skuter wodnyvojsť do vody wejść do wody

157


13.12 W GÓRACH

bežecké lyže narty biegowebežecké lyžovanie narciarstwo biegowebežky biegówkidetské lyže narty dla dziecidvoje lyží dwie pary narthelma kaskhora górahorolezec alpinista; taternikhorolezectvo alpinizm; wspinaczka; taternictwohorský vzduch górskie powietrzekotva wyciąg orczykowylanovka kolejka linowalavína lawinalavínové nebezpečenstvo zagrożenie lawinoweliezť po skalách wspinać sięlyže nartylyžiar narciarzlyžiarska dráha nartostradalyžiarska palica kijek narciarskilyžiarske stredisko ośrodek narciarskilyžiarske topánky buty narciarskielyžiarsky vosk wosk narciarskilyžiarsky výstroj sprzęt narciarskilyžiarsky narciarskilyžiarstvo narciarstwolyžovať sa jeździć na nartachpožičovňa lyží wypożyczalnia nartskipas karnet na wyciągskiservis serwis narciarskisneh śniegsnežný skúter skuter śnieżnysnoubord snowboardšponovky spodnie narciarskieviazanie wiązanievlek wyciągvrchol szczytvýlet do hôr wycieczka w góryzalyžovať si pojeździć na nartachzjazdové lyžovanie narciarstwo zjazdowezjazdovka trasa zjazdowazjazdovky narty zjazdowe

158


13.13 SZTUKA

abstraktný abstrakcyjnyateliér studioaukcia aukcjaaukčná sieň dom aukcyjnyaukčný dom dom aukcyjnyaukčný katalóg katalog aukcyjnyautoportrét autoportretautor autorbusta popiersieceruzka ołówekdekorácia dekoracjadielo dziełodizajnér projektantdražba licytacjadražiť licytowaćdražiteľ licytantdrevo drewnofalzifikát falsyfikatfarba 1. farba 2. kolor, barwafarbička farbkafestival festiwalgaléria galeriagrafik grafikgýč kiczinvestovať do umenia inwestować w sztukękolekcia kolekcjakov metalkrajina pejzaż /motyw/krajinkár pejzażystakrajinomaľba pejzaż /rodzaj malarstwa/kresba rysunekkresbička rysuneczekkreslič rysownikkresliť rysowaćkrieda kredakritika krytykakúpiť si obraz kupić obrazlicitácia licytacjalicitátor licytatormajster štetca mistrz pędzlamaľba 1. obraz 2. malowidłomaliar malarzmaliareň malarniamaliarka malarkamaliarsky malarskimaliarstvo malarstwomaľovať malowaćmecenáš mecenasmiešať farby mieszać farbymilovník umenia miłośnik sztukimodel modelmramor marmurnáčrt szkicnakresliť narysowaćnamaľovať namalowaćobrázok obrazekobrážtek obrazeczekolejomaľba obraz olejnyplátno płótnoportrét portretpozadie tło

159


predať sprzedaćrám ramararita rarytasrozširovať zbierku poszerzać kolekcjęsamouk samoukskica szkicsocha 1. rzeźba 2. statuasochár rzeźbiarzsochárka rzeźbiarkasochársky rzeźbiarskisochárstvo rzeźbiarstwosúčasné umenie sztuka współczesnaštetec pędzel tvorba twórczośćumelec artystaumelecké meno pseudonim artystycznyumelkyňa artystkaumenie sztukavernisáž wernisażvkus smak; gustvydražiť wylicytowaćvýstava wystawavystavené diela wystawione dziełavystavovať wystawiaćvýťažok z aukcie dochód z aukcjivyvolávacia cena cena wywoławczazapáčiť sa spodobać sięzarámovať obraz oprawić obrazzátišie martwa natura zavesiť obraz powiesić obrazzberateľ kolekcjonerzbierka kolekcja

160


13.14 TANIEC

balet baletbrušný tanec taniec brzuchaísť do tanca iść do tańcakoordinácia pohybov koordynacja ruchówkráľ parketu król parkietukrok krokmoderný tanec taniec nowoczesnynaučiť sa tancovať nauczyć się tańczyćparket parkietpartner partnerpartnerka partnerkaples balpolka polkapretancovať celú noc przetańczyć całą nocrýchly tanec szybki taniecrytmické pohyby rytmiczne ruchysalsa salsaspoločenský tanec taniec towarzyskitancovať tańczyćtanec 1. taniec 2. tańce /zabawa/tanečná súťaž konkurs tańcatanečná škola szkoła tańcatanečná zábava zabawa taneczna; tańcetanečnica tancerkatanečník tancerztanečný kráľ król tańcatanečný kurz kurs tańcatanečný maratón maraton tanecznytanečný pár para tanecznatanečný tanecznytango tangovalčík walcvedieť tancovať umieć tańczyćvyjadriť niečo tancom wyrazić coś tańcemvyzvať niekoho do tanca poprosić kogoś do tańcazatancovať si zatańczyć

161


13.15 WĘDKARSTWO

berú? biorą?čereň podrywkaháčik haczykchytať ryby łowić rybylov na udicu połów na wędkęloviť ryby łowić rybymuška muszkamuškárenie łowienie na muchęna ryby chodia aj celé rodiny na ryby chodzą całe rodzinynavijak kołowroteknávnada przynętaolovko ciężarekplaváčik spławikpodberák podbierakryba roztrhla vlasec ryba zerwała żyłkęryba zabrala ryba chwyciłarybár 1. rybak 2. wędkarzrybárčenie na mori wędkowanie na morzurybárčiť wędkowaćrybárska sezóna sezon wędkarskirybárske gumáky waderyrybárske náčinie sprzęt wędkarskirybárske preteky zawody wędkarskierybársky 1. rybacki 2. wędkarskirybársky wędkarskirybársky lístok pozwolenie na wędkowanierybársky preukaz karta wędkarskarybársky zväz związek wędkarskisieť siećudica wędkaúlovok zdobycz; złowiona rybavlasec żyłkavytiahnuť háčik wyjąć haczykzarybárčit si wędkować; powędkowaćzlatá rybka złota rybka

162


13.16 GRZYBIARSTWO

atlas húb atlas grzybówbielopavučinovec hľuznatý białozasłoniak bulwiastyčírovka hodvábna gąska gołębiadužina miąższhríb grzybhríbár grzybiarzhuba grzybhubár grzybiarzhubárska sezóna sezon grzybiarskihuby rastú grzyby rosnąísť na huby iść na grzybyjedlé huby grzyby jadalnejedovatá huba trujący grzybklobúk kapeluszkozák hrabový koźlarz grabowykrájať kroićlesy sú plné húb lasy są pełne grzybówmasliak maślakmuchotrávka zelená muchomor sromotnikowymykológia mykologianašiel som len zopár húb znalazłem tylko kilka grzybówotrava hubami zatrucie grzybamiotráviť sa zatruć siępečiarka pieczarkapodhríb žlčový goryczak żółciowyrád zbieram huby lubię zbierać grzybyrozlíšiť odróżnićrúrky rurkirýdzik pravý mleczaj rydzsmrčok smardzsušené huby suszone grzybysušiť huby suszyć grzybyvložiť do košíka włożyć do koszykavýtrusný prach wysyp zarodnikówzbierať huby zbierać grzyby

163


14. TEMATY DODATKOWE

14.1 ZDROWIE

amputovať amputowaćantibiotická terapia terapia antybiotykowaantrax wąglikastmatik astmatykautoimunitné ochorenie choroba autoimmunologicznabagatelizovanie problémov bagatelizowanie problemówbaktéria bakteriabalneológia balneologiabledosť bladośćbolesť hrdla ból gardłabolesť kĺbov ból stawówborelióza boreliozabrušné kŕče skurcze brzuchabrušný týfus tyfus brzusznycivilizačné ochorenie choroba cywilizacyjnaCrohnova choroba choroba Crohnadávkovanie dawkowaniededičnosť dziedziczność; dziedziczeniedezinfekcia dezynfekcjadiabetik diabetykdiagnostika diagnostykadiagnostikovať diagnozować; zdiagnozowaćdiagnóza diagnozadialýza dializadostať chrípku złapać grypęduševné zdravie zdrowie psychiczneepidémia epidemiagangréna zgorzel; gangrenagél żelgénová terapia terapia genowagynekológ ginekologahnačka biegunkahnis ropahorúčka gorączkahospic hospicjumhospitalizovať hospitalizowaćhygienické podmienky warunki sanitarnecholera cholerachrípka grypachrípková epidémia epidemia grypychrípková sezóna sezon grypowychudnutie utrata/strata wagichudokrvnosť anemia; niedokrwistośćinfikovaná osoba zarażona osobainfikovať zainfekowaćinhalácia inhalacjainjekcia zastrzykísť na liečenie iść na leczeniekašeľ kaszelklinické príznaky objawy klinicznekolonoskopia kolonoskopiakóma śpiączkakomplikácie komplikacjekonzultácia konsultacjakožná reakcia reakcja skórnakrátkozrakosť krótkowzrocznośćkrém kremkrvácanie krwawienie

164


krvný obraz morfologia krwikúpeľná liečba leczenie sanatoryjnekvapky do nosa krople do nosakýchanie kichanielekár lekarzlekárka lekarkalekárnik aptekarzlekársky predpis receptaleukémia białaczkaliečba leczenieliečime sa sami leczymy się samiliečiť leczyćmagnetická rezonancia rezonans magnetycznymigréna migrenaministerstvo zdravotníctva ministerstwo zdrowiamočová inkontinencia nietrzymanie moczumykóza grzybicanádor nowotwórnachladnúť przeziębić sięnakazený zarażonynavštíviť lekára pójść do lekarzanedoliečená chrípka niedoleczona grypanekróza martwicaneliečená nieleczonanemocnica szpitalnevyliečiteľná choroba nieuleczalna chorobaneznášanlivosť laktózy nietolerancja laktozyočkovací kalendár kalendarz szczepieńočkovací preukaz świadectwo szczepieniaočkovanie szczepienieodborník specjalistaodhaliť ochorenie wykryć chorobęodobratie vzorky pobranie próbkiodporúčania lekárov zalecenia lekarzyochorenie choroba; dolegliwość; schorzenieochorenie sprevádza bolesť hlavy chorobie towarzyszy ból głowyochorieť zachorowaćoperačný zákrok zabieg operacyjnyopuch obrzękortopéd ortopedaoslabenie osłabieniepacient pacjentpacient nič neplatí pacjent nic nie płacipediater pediatrapenicilín penicylinaplynatosť wzdęciapo celú dobu liečby przez cały czas/okres leczenia/terapiipociťovať odczuwaćpočítačová tomografia tomografia komputerowapodávať lieky podawać lekipoliklinika przychodniaporadiť sa s lekárom skonsultować się z lekarzemporucha zraku zaburzenie wzrokupovinné očkovanie obowiązkowe szczepienieprasacia chrípka świńska grypapravidelné vyšetrenia regularne badaniapredchádzať zapobiegaćpredísť zapobiecprechladnúť przeziębić sięprechladnutie przeziębienieprejavy objawypreležanina odleżynaprevencia profilaktykapríbalový leták ulotka dołączona do opakowania

165


priebeh ochorenia przebieg chorobypríznaky objawyprotilátka przeciwciałorakovina prostaty rak prostatyrana ranarekonvalescencia rekonwalescencjariedka stolica rzadki stolecriziko nákazy ryzyko zarażeniarozpoznať rozpoznaćskleróza multiplex stwardnienie rozsianeslabosť osłabienieslzenie łzawieniestanoviť diagnózu postawić diagnozęstratil vedomie stracił przytomnośćsvrbenie swędzenieťažkosti pri močení problemy z oddawaniem moczutetracyklín tetracyklinatransfúzia transfuzjatuberkulóza gruźlicaukončiť liečbu zakończyć leczenieúľava ulgaúmrtnosť śmiertelnośćúnavnosť zmęczenieurológ urologurýchliť diagnostiku przyspieszyć diagnostykęvakcinácia szczepienievedie k smrti prowadzi do śmierciviróza infekcja wirusowavírus wirusvitamín witaminavodnatá stolica wodnisty stolecvoľnopredajné lieky leki bez receptyvred wrzódvtáčia chrípka ptasia grypavydávať len na predpis wydawać tylko na receptęvyležať chrípku wyleżeć grypęvyliečený wyleczonyvyliečiť wyleczyćvyoperovať wyciąć (operacyjnie)vyrážka wysypkavyšetrenie je nepríjemné badanie jest nieprzyjemnevyšetrenie krvi badanie krwivyšetrenie moči badanie moczuvyšetrenie stolice badanie stolcavýtok z nosa wyciek z nosazačervenané miesta zaczerwienione miejscazáduch; astma astmazáchrana života uratowanie życiazájsť k lekárovi pójść do lekarzazákrok je nebolestivý zabieg jest bezbolesnyzápal mozgových blán zapalenie opon mózgowychzápcha zatwardzeniezarastanie nechtov wrastanie paznokcizdravotná starostlivosť opieka zdrowotnazdravotné poistenie ubezpieczenie zdrowotnezdravotné problémy problemy zdrowotnezdravotný stav stan zdrowiazimnica dreszczezlepšenie poprawazoslabnutý osłabionyzväčšenie prostaty powiększenie prostatyzvracanie wymiotyzvýšená teplota podwyższona temperaturaživočíšne uhlie węgiel aktywny

166


14.2 U DENTYSTY

fixný aparát aparat ortodontyczny stałyfluoridácia fluoryzacjachrup zgryzkaziť sa psuć sięmliečne zuby zęby mleczneplomba plombapokazené zuby zepsute zębypovlak osadprehliadka kontrolasfarbenie przebarwieniesklovina szkliwostarať sa o zuby dbać o zębystomatológ stomatologstrojček aparat ortodontycznytrvalé zuby drugie zęby; zęby stałeústna voda płyn do płukania jamy ustnejvyberací strojček aparat ortodontyczny ruchomyvyčistené zuby umyte zębyvytrhnutý zub wyrwany ząbzápal ďasna zapalenie dziąsełzaplombovať zaplombowaćzlomený zub złamany ząbzubár dentystazubárka dentystkazúbky ząbkizubná kefka szczoteczka do zębówzubná pasta pasta do zębówzubný kameň kamień nazębnyzubný kaz próchnicazubný lekár dentystazuby sa kazia zęby się psują

167


14.3 SZKOŁA

báť sa školy bać się szkołybiológia biologiacudzí jazyk język obcyčistý zošit zeszyt czystydejepis historiadeň otvorených dverí dzień otwartych drzwidiktáty dyktandodochádzka obecnośćdruháčka drugoklasistkadruhý cudzí jazyk drugi język obcyetická výchova etykafyzika fizykageografia geografiagymnazista licealistagymnazistka licealistkagymnázium liceumhudobná škola szkoła muzycznahudobná výchova muzykachémia chemiachodiť do školy chodzić do szkołychodiť poza školu wagarowaćinformatika informatykainternát internatklasifikačná porada konferencja klasyfikacyjnakockovaný zošit zeszyt w kratkęlavica ławkaletné prázdniny wakacjelinajkový zošit zeszyt w liniemajetok školy majątek szkołymalá prestávka krótka przerwamatematika matematykamaturita maturamaturita maturamaturitné skúšky egzaminy maturalnematurovať pisać maturęnáboženská výchova religianávrat do školy powrót do szkołynepovinný predmet przedmiot nieobowiązkowyobčianska výchova wiedza o społeczeństwieodbor kierunekodborná prax praktyka zawodowaodovzdávanie vysvedčení rozdanie świadectwolympiáda zo slovenského jazyka olimpiada z języka słowackiegoopravné skúšky egzaminy poprawkoweotvorenie školského roka rozpoczęcie roku szkolnegopedagogická porada konferencja pedagogicznaperačník piórnikpísať test pisać testpísomka sprawdzianpolrok półroczepolrok półroczeposledný prázdninový deň ostatni dzień wakacjiškoláčka uczennicaprázdniny 1. wakacje 2. ferieprázdniny sa skončili wakacje się skończyłyprestávka przerwapriemer średniaprijímacie skúšky egzaminy wstępnepripraviť sa przygotować sięprísť do školy przyjść do szkołyprváčik pierwszak; pierwszoklasistaprvák pierwszak; pierwszoklasista

168


prvý deň v škole pierwszy dzień w szkoleriaditeľ školy dyrektor szkołyriaditeľ školy dyrektor szkołyriešiť príklady rozwiązywać przykładyrodičovské združenie 1. zebranie rodziców 2. komitet rodzicielskirozvrh plan zajęćrozvrh hodín plan lekcjiskúška egzaminskúška dospelosti egzamin dojrzałościslovenský jazyk a literatúra język słowacki i literaturaspolužiak kolega z klasystredná škola szkoła średniastredoškolák uczeń szkoły średniejsúkromná škola prywatna szkołaškola szkołaškolák uczeńškolská reforma reforma szkolnictwaškolské pomôcky pomoce szkolneškolské začiatky szkolne początkiškolský časopis gazetka szkolnaškolský rok rok szkolnyškolský zákon prawo oświatoweškolský zvonec dzwonek szkolnyškolstvo szkolnictwoškoly sa už nevedia dočkať nie mogą doczekać się szkołyštátna škola szkoła publicznatabuľa tablicatelesná a športová výchova wychowanie fizycznetrieda klasatriedna kniha dzienniktriednu učiteľka wychowawczynitriedny učiteľ wychowawcaučebnica podręcznikučebnica podręcznikučilište szkoła zawodowaučiť sa uczyć sięučiteľ nauczycielučiteľka nauczycielkaučiteľský zbor grono pedagogiczneúloha zadanieveľká prestávka długa przerwavýber školy wybór szkołyvymeškané hodiny opuszczone godzinyvysvedčenie świadectwovýtvarná výchova plastykavyučovacia hodina godzina lekcyjnavyučovanie zajęciavyučovať uczyćzákladná škola szkoła podstawowazapísať dieťa do školy zapisać dziecko do szkołyzasadnúť do školských lavíc usiąść w szkolnych ławach/ławkachzazvonil zvonec zadzwonił dzwonekzimné prázdniny ferie zimowezlúčenie škôl połączenie szkółznámka ocenazošit zeszytzošitok zeszycikzvonenie dzwonekžiacka knižka dzienniczek uczniažiačka uczennicažiak uczeń

169


14.4 STUDIA

absolvent absolwentakademický rok rok akademickiakreditácia akredytacjabakalárske štúdium studia licencjackiedekan dziekandenné štúdium studia stacjonarne; studia dziennediplom dyplomdistančné štúdium studia zaocznedocent docentdoktorandské štúdium studia doktoranckieexterné štúdium studia eksternistycznefakulta wydziałindex indeksmagisterské štúdium studia magisterskieopravný termín termin poprawkowyplatiť za štúdium płacić za studiapovinný predmet przedmiot obowiązkowyprednáška wykładprerušiť štúdium przerwać studiaprodekan prodziekanrektor rektorrektorát rektoratročník roksemester semestrskúšajúci egzaminatorskúškové obdobie sesja egzaminacyjnasociálne štipendium stypendium socjalneškolné czesneštudentský domov dom studencki; akademikštudentský preukaz legitymacja studenckaštudijné oddelenie dziekanat /dla studentów/študijný poriadok regulamin studiówštudovať studiowaćuniverzita uniwersytetuniverzitná knižnica biblioteka uniwersyteckaurobiť skúšku zdać egzaminvedecká konferencia konferencja naukowavedecká rada rada naukowavýberový predmet przedmiot fakultatywnyvyzdvihnúť si diplom odebrać dyplomzanechať štúdium zrezygnować ze studiówzapísať sa na štúdium zapisać się na studia

170


14.5 PRACA

absolvent absolwentaká práca, taká pláca jaka praca, taka płacabez práce nie sú koláče bez pracy nie ma kołaczyboj s nezamestnanosťou walka z bezrobociemburza práce giełda pracydoterajšia prax praktyka zawodowadrina harówkaduševná práca praca umysłowafajront! fajranthľadať si prácu szukać pracyhodinová mzda stawka godzinowachoroba z povolania choroba zawodowainzerát ogłoszenieísť do práce iść do pracyísť na nočnú iść na nockęje bez práce viac ako rok jest bez pracy ponad rokkompetentnosť kompetencjakríza kryzysľahká práca lekka pracamaródka zwolnienie lekarskiemať nočnú mieć nockęmať plné ruky práce mieć pełne ręce robotymať veľa práce mieć dużo pracymesačný plat miesięczna pensjamiera nezamestnanosti stopa bezrobociamotivačný list list motywacyjnymzda pensja; płaca; wynagrodzeniena neurčitý čas na czas nieokreślonyna určitý čas na czas określonynadriadený przełożonynájsť si novú prácu znaleźć nową pracęnárast nezamestnanosti wzrost bezrobocianedocenená práca niedoceniona pracaneplatené voľno urlop bezpłatnynezamestnanosť bezrobocienezamestnanosť rastie bezrobocie rośnienezamestnaný bezrobotnynočná nocka; nozna zmianaodborár związkowiecodborový zväz związek zawodowypadla! fajrant!péenka zwolnienie lekarskieplat pensja; płacaplatové podmienky warunki płacoweplný úväzok pełny etatpoberať podporu pobierać zasiłekpočet ľudí bez práce liczba osób bez pracypokles nezamestnanosti spadek bezrobociapoobedňajšia zmena zmiana popołudniowapracoval jako úředník pracował jako urzędnikpracovná zmena zmianapracovná zmluva umowa o pracępracovné podmienky warunki pracypracovník pracownikprácu zmeniť nemienim nie zamierzam zmieniać pracyprémia premiaprepúšťanie zwolnieniaprepúšťať zwalniaćprestávka przerwaprestávka na obed przerwa obiadowapriemerná mzda przeciętna płacaprijímací pohovor rozmowa kwalifikacyjna

171


prísť o prácu stracić pracęprivyrobiť si dorobić (sobie)prvá zmena pierwsza zmianaranná zmena poranna zmianarobiť na tri zmeny pracować na trzy zmianysituácia na trhu práce sytuacja na rynku pracyskúšobné obdobie okres próbnyslužba v noci dyżur nocnyspolupráca współpracašichta zmianaškolenie szkolenieťažká práca ciężka pracatelesná práca praca fizycznatrinásty plat trzynastkaúdaje o nezamestnanosti dane o bezrobociuúrad práce urząd pracyvrátiť sa zo zmeny wrócić ze zmianyvybrať sa na úrad práce wybrać się do urzędu pracyvyhodiť z práce wyrzucić z pracyvýplata wypłatavýplatná páska odcinek wypłatyvyplniť formulár wypełnić formularzvýpoveď wypowiedzenievýpovedná lehota termin wypowiedzeniavysoká nezamestnanosť wysokie bezrobocievytvárať pracovné miesta tworzyć miejsca pracyzaevidovať sa zarejestrować sięzamestnanie praca; zatrudnieniezamestnávateľ pracodawcazarobené peniaze zarobione pieniądzezárobková činnosť działalność zarobkowazárobok zarobekzmeniť zamestnanie zmienić pracęzmenový vedúci kierownik zmianyzníženie miezd obniżka płaczrážka z platu potrącenie z wypłatyzvýšenie miezd podwyżka płacživotopis życiorys

172


14.6 ZAWODY

automechanik mechanik samochodowybankár bankierbarman barmanbetonár betoniarzcukrár cukiernikčašníčka kelnerkačašník kelnerelektrikár elektrykfarmaceut farmaceutachyžná pokojówkaknihár introligatorkozmetička kosmetyczkakrajčír krawieckuchár kucharzlaborant laborantlakovník lakierniklekár lekarzmasér masażystamechanik mechanikmurár murarzobchodná zástupkyňa przedstawicielka handlowaobchodný zástupca przedstawiciel handlowyomietkar tynkarzpedagóg pedagogpekár piekarzpokladník kasjerporadca doradcapredavač sprzedawcaprogramátor programistarecepčná recepcjonistkariaditeľ predaja dyrektor sprzedażyrobotník robotniksanitár sanitariuszsekretárka sekretarkasprostredkovateľ pośrednikstomatológ stomatologšička szwaczkašpeditér spedytortehliar ceglarztechnológ technologtlačiar drukarzupratovačka sprzątaczkavodič kamióna kierowca ciężarówkivrátnik portierzámočník ślusarzzvárač spawacz

173


14.7 KATASTROFY I WYPADKI

civilná ochrana obrona cywilnačelná zrážka zderzenie czołowečerpadlo pompadielo skazy dzieło zniszczeniado mora vytiekli milióny litrov ropy do morza wyciekły miliony litrów ropydo seba narazili dva autobusy dwa autobusy zderzyły się ze sobą.dobrovoľní hasiči ochotnicza straż pożarnadom stojí v plameňoch dom stoi w płomieniachdopravná nehoda wypadek drogowydostať šmyk wpaść w poślizgdym dymekologická katastrofa katastrofa ekologicznaevakuovať ewakuowaćexplózia eksplozjahasiaci prístroj gaśnicahasič strażakhasiči straż pożarnahasičská stanica remiza strażackahasiť gasićhavária wypadekhavária katastrofahlásenie o požiari zgłoszenie o pożarzehorí! pali się!horieť palić sięhrádze vydržali wały wytrzymałyhumanitárna pomoc pomoc humanitarnahustý dym gęsty dymchemikálie chemikaliaiskra iskrajed truciznajedovatý oblak trująca chmurakal szlamkalamitný stav stan klęskikatastrofálne povodne katastrofalne powodziekatastrofický scenár katastroficzny scenariuszklzká vozovka śliska jezdniakolízia 1. kolizja 2. zderzeniekrízový štáb sztab kryzysowykulminácia kulminacjakulminačná vlna fala kulminacyjnakyselina kwasľahko horľavý łatwopalnylesný požiar pożar lasulúh ługmiesto nehody miejsce wypadkumohutný požiar potężny pożarnáraz 1. zderzenie 2. uderzenienehoda wypadekneprimeraná rýchlosť nadmierna prędkośćnestihol zabrzdiť nie zdążył zahamowaćnešťastie nieszczęście; katastrofanúdzový východ wyjście ewakuacyjneočistiť oczyścićodstrániť usunąćodstraňovanie škôd usuwanie szkódoheň zničil päť hektárov lesa ogień zniszczył pięć hektarów lasuochranné masky maski ochronneopustiť domov opuścić dompena pianapodpálenie podpaleniepomôcť pomócpovodeň powódź

174


povodňová situácia sytuacja powodziowapovodňová vlna fala powodziowapožiar pożarpožiarna stanica remiza strażackapožiarnik strażakpožiarovisko pogorzeliskopríčina przyczynapriehrada zaporapríchod hasičov przyjazd strażaków/straży pożarnejrádioaktívne zamorenie skażenie radioaktywnerádioaktívny radioaktywnyreťazová nehoda karambolrieky sa vyliali z brehov rzeki wylały z brzegówropa dorazí k pobrežiu ropa dotrze do wybrzeżaropná škvrna plama ropyrozmery katastrofy rozmiary katastrofyrozvodnená rieka wezbrana rzekasamovznietenie samozapłonskrat v elektroinštalácii zwarcie instalacji elektrycznejsľúbiť obetiam pomoc obiecać ofiarom pomocspôsobiť nehodu spowodować wypadekstav núdze stan klęskistĺp dymu słup dymustratila kontrolu nad vozidlom straciła panowanie nad pojazdemtanker tankowiecťažké kovy metale ciężkietoxický toksycznytoxikológ toksykologúčastník nehody uczestnik wypadkuuhasiť ugasićúnik ropy do mora wyciek ropy do morzauniknúť wyciecutesniť uszczelnićveľká voda wielka wodavoda poškodila dva mosty woda uszkodziła dwa mostyvoda preliala hrádzu woda przelała się przez wał/tamęvoda pretrhla hrádzu woda przerwała wałvoda zaplavila koľajnice woda zalała toryvozidlo sa otočilo okolo svojej osi samochód obrócił się wokół własnej osivrak wrakvýbuch plynu wybuch gazuvyhnúť sa stretu uniknąć zderzeniavyliať wylać /o rzece/výnimočný stav stan wyjątkowyvypukol požiar wybuchł pożarvzniknuté škody powstałe szkodyzabrániť zapobieczadymený zadymionyzáchranári museli evakuovať 300 ľudí ratownicy musieli ewakuować 300 osóbzáchranárske služby służby ratunkowezachrániť (sa) uratować (się)záchranné služby służby ratunkowezaloženie požiaru podłożenie ognia; podpaleniezamorené územie skażony obszarzamorenie/ zamoriť skażenie/ skazićzastaviť unikajúcu ropu zatrzymać wyciekającą ropęzhorený byt spalone mieszkanieznečistená rieka zanieczyszczona rzekaznečistenie zanieczyszczeniezneutralizovať zneutralizowaćzoznam obetí lista ofiarzrážka zderzeniezrušiť poplach odwołać alarmžieravá látka substancja żrąca

175

dariusz sieczkowski - słowacko-polski słownik tematyczny

Documents