SOWNICZEK WYRAZW I ZWROTW ACISKICH A ub antiquo - od dawna ab caricas Atticas - dla fig attyckich ab extra - z zewntrz ab invicem - wzajemnie abominationem naturalem - wrodzony wstrt abrennuntiat - odmawia absolute - kategorycznie, stanowczo, na pewno absolutissime - najzupeniej absolutum dominium - rzdy absolutne ab utrinque - przez obie strony; cokolwiek ab utrimgue praetensionum wynika mogo jakiekolwiek pretensje mogyby wynika z obu stron. ab utriuque - z obu stron accelerare - przy pieszy accesserunt - przystpili accessit - przystpi accessit crudelitas - przyczyo si okruciestwo accessus - wstp accussat - obwinia a consortio - od towarzystwa actiones - uczynki activitas - dzielno (activitatem - 4 przypadek) actus meritorius - czyn chwalebny, zasuga aemulabantur - wspzawodniczyli a cunabulis - od kolebki ad altiora - do wyszych spraw adamantina corda - serca diamentowe ad Carthaginem - do Kartagi ad communem societatem - do wsplnej spoeczno ci ad complementum - dla uzupenienia ad concilia - do rad ad conferenduin - na rozmow ad cras - do jutra ad cras de mane - do jutra rana ad cursum anno - do wydarze roku ad debitam formam - do wa ciwego ksztatu ad decursum anni - do koca roku ad dispositionem consiliorum - do kierownictwa rad addo - dodaj ad effectum - do skutku adeo regum stipator inseparabilis amor est, cui stipendium clementia penditur mio jest nieodcznym stranikiem krlw, ktrej od wypaca askawo ad essentiam - do tre ci ad eum finem, per quem - do tego koca, przez ktry by ad eventum - do wypadku ad feliciora tempora - do szcz liwszych czasw ad Galii cantum -- przy piewie koguta ad gradum et perfectionem - do stopnia i doskonao ci ad gubernium - do kierowania ad humilitatem et submissionem - do upokorzenia i poddania ad hunc actum - na ten akt ad instantiam - za wstawieniem si ad inmcem - nawzajem ad iustum valorem - do susznej warto ci; adlaborabunt - bd dy ad locum electionis - na miejsce elekcji ad locum facti - na miejscu uczynku

ad manus - do rk ad meridiem - na poudnie ad metam - do celu ad minimum - najmniej ad modernum statum - do obecnego stanu ad munditiem - ku ochdstwu ad mutuum amplexum - dla wzajemnego powitania ad oboedientiam - do posuszestwa ad occidentem - na zachodzie ad oppugnationem - do oblenia ad opus belli - na wojn ad personami perditio tua ex te - do osoby: zguba twoja z ciebie ad pinguem glaebam - do tustej roli ad praefixum locum - do naznaczonego miejsca ad praesens - obecnie ad praesens elucescunt - teraz wyja niaj si ad primam requisitionem - na pierwsze danie ad primum -- po pierwsze ad propria - do swoich ad rationem - na rachunek ad recognoscentiam - do rozpoznania ad regnandum - do panowania ad regressum - do powrotu ad rem - do rzeczy ad secundam illationem - co do drugiego wniosku ad septembrem - do wrze nia ad societatem - do towarzystwa ad societatem belli - do uczestnictwa w wojnie ad statum anni liuius - do stanu tego roku ad sufficientiam - w dostatecznej ilo ci ad testimonium - do wiadectwa ad tot instantias - na tyle domaga adulterium - cudzostwo ad usum - do uytku advena - przybysz adversa - przeciwno ci adversitas - przeciwno adversitates - przeciwno ci adversitates fortunae et iniurias caeli - przeciwno ci losu i srogo klimatu adverso pectore - piersi naprzeciw ad victum - do jedzenia, poywienie ad violentia media - do gwatownych rodkw ad vitae tempora proposueram - do koca ycia zamierzaem avocare et ad societatem - odwoa i do wsplnego ad votum - do lubu ad votum in freuentia - do lubu w obecno ci aegrotus, quam diu animam habet, spem habet - chory dopki ma dusz, ma nadziej affectus populi - uczucia ludu afficiunt - dotycz afflictio - zmartwienie ifflictio afflictionem - utrapienie utrapionemu afflictio supra afflictiones - zmartwienie nad zmartwieniami a fine - od koca agere - czyni agitur - zapowiada si aleam - kostk Alexander! aut mores, aut nomen mul - Aleksandrze, albo obyczaje, albo imi odmie alias - czyli, albo alias haeres - czyli dziedzic alias in forma - raczej z postaci

alliciebat dulcedo - ncia sodycz a loci ordinario - u miejscowego biskupa alterationes - zgryzoty, zmartwienia alter rex - drugim krlem alterum - po wtre alterum tantum, altero tanto - drugie tyle amplecti - ogarn a natura crudeles - z natury okrutni a naturom locorum - w naturze miejsca anni - roku anno - w roku annihilat - niweczy annuebat - przystawa annuere - potakiwa anteacta - przeszo antecedenti saeculi - dawnego wieku ante fores - przed drzwiami antemurale Christianitatis - przedmurze chrze cijastwa ante omnia - przede wszystkim ante saecula - przed wiekami ante sessionem -- przed posiedzeniem ante triduum - przed trzema dniami antichristus - antychryst anticipative prophetia - poprzednio proroctwo antiuitates - staroytno ci antiguo usu practicatum - dawnym zwyczajem przyjte antistes - biskup a partibus nostris - po naszej stronie apostrophe - odezwa, zwrot do kogo a potentioribus oppressu desiderat iustitiam - uci niony przez monych pragnie spraw iedliwo ci apparet - wida apponemus curam - dooymy statania apprecando felicem eventum - yczenie szcz liwego skutku aequaliter - rwno Arcades - Arkadowie archiepiscopatu Ripensi - arcybiskupstwem rypeskim a Republica - od Rzeczpospolitej argenti - srebra arma - bro, or armis experiri - broni do wiadczy artis amandi magister - mistrz sztuki kochania a sacrificio missae - od ofiary mszy a septentrione - od pnocy aspirare - wzdycha aspirat - dy assistere - towarzyszy, asystowa assueverunt - przywykli assumpsit similitudinem animalis - przybrao podobiestwo zwierzcia astra - gwiazdy asylum - schronienie attendentiam - strzeenie, czuwanie attendere - uwaa, pilnowa auctores - sprawcy auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae sprawca paczu, rozlewu krwi i powszechnej ndzy w krlestwie 16 Augusti - 16 sierpnia auri - zota autor mali - sprawca za aversionem - odwrcenie, co przeciwnego

aversionem belli - odwrcenie wojny a vindici manii Dei - m ciw rk Boga axioma - zdanie B barbarus - barbarzyca bellandi - wojowania belli civilis - wojny domowej belli vicissitudinem - niestateczno wojny benae mentis - dobrej my li bene meritorum - dobrze zasuonych bene meritum - dobrze zasuonego blandientis fortunae ab ore populi - pochlebiajcej fortuny z ust lud" bonae spei - dobrej nadziei bonae voluntatis - dobrej my li, dobrej woli, radzi bona licita - dobra dozwolone bona regalia - dobra krlewskie bonarum partium - za dobr stron, dobrego sposobu my lenia bonis modis - w dobry sposb bonis regalibus - dobrami krlewskimi bono eventu - dobrym skutkiem bonorum fortunae - majtki bonuni - dobre bonum patriae - dobro ojczyzny bonus animus in re mala dimidium est mali - dobra my l w przeciwno ciach to poowa za bonus interpres - dobry tumacz C caeca - lepa caesariani - cesarscy caetera fusius - o innych (dom. rzeczach) obszerniej cancellariatus - kancelaryjny capere - obj capita - gowy capitale - zbrodnia gardowa captivare - schwyta captivatio ex concilio - porwanie za rad causavit - spowodowaa, sprawia causis principalitatis in integrum restitutis - przy zupenym przywrceniu spraw do pierwotnego stanu cedant in commodum Reipublice - ustpili na rzecz Rzeczpospolitej cedere reputationi - przypa dobremu imieniu celeriorem .cursum consultationum publicarum - o prdszym przebiegu narad publiczn ych celeritas - szybko censuram grubianitatis - w nagan grubiastwa centimanos - sturkich certa leg - pewnym prawem charisma - daru charitativum subsidium - dobrowolny zasiek cicatrices - blizny cicatrices adverso pectore - blizny na piersiach circa dispositionem - przygotowujc si (na mier) circa hoc spectaculum - koo tego widowiska circa inaugurationem - co do ogoszenia circiter - okoo circumcirca - wokoo, ze wszystkich stron circumspecte - ogldnie

circumvenire - okry, otoczy circumventus multitudine - otoczony tumem cives - obywateli civis oppressus - obywatel uciemiony classica Gradivi - trby Gradywa clementiam - ask clenodia regni cum scitu - klejnoty koronne z wiedz climacter - przypadek, fatalny czas collaterales - krewni po kdzieli colligati principes - ksita sprzymierzeni collocare Rempublicam - postawi Rzeczpospolit combinatur - skada si comestibilium - rzeczy do jedzenia comilitones meruerunt - towarzysze zasuyli communem iniuriam et commune bonum - wsplne krzywdy i wsplne dobro communis regula -- wsplne prawo comparere - stan comparuit - stan compellere - zmusi, wcign competens - odpowiednia complices - wsplnicy concernit notitiam - naley do wiadomo ci concernunt notitiam - dochodz wiedzy concludetur - postanowi si conclusum - wniosek, ostateczne postanowienie, take - postanowiono condigne - godnie conditionaliter - pod warunkiem conferre in ulteriori tractu - pomwi o dalszym biegu confessata authentica - autentyczne zeznania confoederati - sprzymierzeni conformiter - podobnie coniunctio armorum - zczenie broni conscientia mille testes - sumienie to tysic wiadkw conscii - wiadomie conscios facti obstrinxerat iuramento - wiadomych czynu zobowiza przysig consentire - przysta conseguenter - w nastpstwie, nastpnie, z kolei consegui - nastpi conserrare - zachowa conservatio - zachowanie conservationem - zachowanie (4 przyp.) consilia - rady consiliarii placentini - pochlebni doradcy consiliarorum subiecta - doradcw (dos. - podmioty rad) consilii generalis - rady gwnej consiliis - radom consilio - rad consilium - rad consilium bellicum - rada wojenna consilium malum consiliori pessimum - za rada najgorsza dla doradcy coisilium salubre - rada zbawienna conspirationes - zwizki constantiam - stao constantissimum propositum - niezmienny zamiar consternati - zatrwoeni consternatus - strapiony, zmartwiony constituemus - ustanowimy constituere - postanowi constitutum - postanowione consulere - radzi, obmy le

consuluit - poradzi consultor - doradca consurgunt - powstaj contemnebat - pogardzia contemptor mortis - gardzcy mierci contemptum - obelgi continuationem operis - kontynuowanie dziea continue - ustawicznie, bez przerwy contra -- przeciwnie contra absentem - przeciw nieobecnemu contra calumniatores - przeciw oszczercom contra constitutum - wbrew postanowieniu contra coronatum caput - przeciwko gowie koronowanej contra fidem - przeciwko wierze contrahentes etiam obligatorii - dzierawcy nawet zastawni contra hostem patriae procedemus - przeciw nieprzyjacielowi ojczyzny wystpimy contra iura gentium - wbrew prawu narodw contra iura gentium, contra regulam iustitiae - wbrew prawu narodw, wbrew przepis om sprawiedliwo ci contra maiestatem et matretn oboedientiam - przeciw majestatowi i matce contra modernas inventiones oppugnationum - wobec tera niejszych sposobw zdobywania contra ordinem equestrem - przeciw stanowi rycerskiemu contra patriam - przeciw ojczy nie contra rationem - sprzeczne z rozumem, wbrew rozumowi contrarii - przeciwnicy contrarium sentiebant - przeciwnie my lay contra Rempublicam - przeciw Rzeczypospolitej contra tot Varos - przeciwko tylu Warusom contraxit - zawar umow contumelia Harpagi consumpsit coronam Astyagis, Contumelia Narsetis inundavit sanguine Italiom - krzywda Harpaga pozbawia Astyagesa korony, krzywda Narsesa krw i zalaa Itali contumeliam - zniewag contumeliam et diminuationem - zniewag i ujm contumeliis - zniewagami, obelgami convalescere -- wraca do zdrowia convaluit - wyzdrowia convicia - obelgi convincere - przekona cooperabatur - wspdziaaa coronadonis - koronacyjny correspondere - komunikowa si crescere disordo - zwiksza (dos. wzrasta) nieporzdek crimen atro carbone notandum - zbrodnia, ktr naley zapisa czarnym wglem cruciatus - mki crude - ostro, surowo crudele - okrutnie crudelissime - najokrutniej cum aedificatione - ku zbudowaniu cum approbatione - z potwierdzeniem cum assecuratione - z zapewnieniem, z porczeniem cum assistentia - w obecno ci cum attinetiis - z przylego ciami cum Caesarianis - z cesarskimi cum consensu totius Reipublicae etiam non obstante leg de incompatibilibus quoad personom - za zgod caej Rzpltej take bez wzgldu na prawo o nieposiadanie (dom. - kilku urzdw), co do jego osoby cum conservatione - z zachowaniem cum detrimento Reipublicae seuuntur clades instabunt - gdy klski nastpuj ze szkod Rzp

ltej, bd nalega cum facunda oratione - z pikn mow cum gratulatione - z powinszowaniem cum his et his gualitatibus - z takimi a takimi zaletami cum inscriptionibus - z napisami cum invocatione - z wzywaniem cum plenitudine - w obfito ci cum potenti et victrici populo res est - z potnym i zwyciskim ludem jest sprawa cum regressu - zastrzegajc powrt cum regressum praecedentibus tot contestationibus et spe - z zapewnieniami przyj a ni przed odjazdem i z nadziej cum re parata - z rzecz gotow cum stupore - ze zdumieniem cum sua non saeviat hostilitate -nie sroy si sw zawzito ci cum summo Reipublicae detrimento -- z najwiksz szkod Rzpltej cum suspiriis - z westchnieniem cum tota argentea supellectili - z wszystkimi naczyniami srebrnymi cum toto dero - z caym duchowiestwem cum toto negotio - z ca spraw cumulabat - obsypywa cunctando - zwlekajc curae erit - bdzie trosk curae nostrae - nasz trosk curam - opiek, trosk curam boni publici - trosk o dobro publiczne cura salutis - troska o zdrowie curiosus - ciekawy cursum, - bieg custodes - stre, stranicy custodiae corporis - stray osoby custos legum - str praw

D dam vel aperte, directe vel indirecte - skrycie lub jawnie, wprost lub ubocznie damnificatio Reipublicae - szkoda Rzeczypospolitej da pacem, Domine! - daj pokj, Panie! dat pretium servata salus potiorue metallo est - ocalone zbawienie nadaje warto i j est drosze ni kruszec de anteactis - o dawnych sprawach debetur - naley si debiliores aemulos - sabszych nieprzyjaci debilitatem rnentis - sabo umysu dbiam gratificationem - nalenej ,nagrody debile - susznie 1-ma Decembris - l grudnia decet eos laudare defunctos qui res arduas praeclarasue fecerunt - przystoi chwal i po mierci takich, ktrzy rzeczy trudnych i sawnych dokonali de contrario rerum successu - o przeciwnym obrocie rzeczy de crimine laesae maiestatis - o zbrodni obrazy majestatu de domo - z domu deesse - opu ci defensionis patriae - obrony ojczyzny defensive - odpornie, obronnie deformitatem - znieksztacenie defraudator regum - zdrajca krlw Dei proprium est protegere quos dignos indicat - wa ciwo ci Boga jest popiera tych, ktr ch uzna za godnych de iure debetur - z prawa naleao si deliberatissime - najrozmy lniej deliciae generis humani - rozkosz rodzaju ludzkiego

de mane consilium - z rana rada (dom. bdzie) de methodo contribuendi - o sposobie zebrania pienidzy de necessitate - z konieczno ci, koniecznie denegare - odmawia de nervo belli - o funduszu wojennym denuntiando - oznajmiajc denuntiando imminentia, pericula - z oznajmieniem o grocych niebezpieczestwach dennuntio - oznajmiam depauperatio - zuboenie dependentias - zaleno de periculo dantis et accipientis - o niebezpieczestwo dajcego i przyjmujcego depopulatores totius mundi et possessores guadraginta regnorum - upiecy caego wiata i posiadacze czterdziestu krlestw de praeteritis - o sprawach przeszych deprecor primum - najpierw przepraszam deputatos administratores - wybranych administratorw derelicta vidua - pozostaa wdowa de sangvine gentis - z krwi narodu desertor castrorum - zbiegiem z obozu desiderabilem praesentiam - podanej obecno ci desideriis - yczeniom, do ycze desideriis nostris - daniom naszym desiderium - yczenie de statu rerum - o stanie rzeczy de super - z gry de tempore - o czasie de throno - z tronu detrimenta - straty aetrimentum - szkoda detulit - donis deturbare - strci de tutela - z opieki de ulterioribus - o dalszym Deus avertat, ne nobis a sinistris appareat civitas, a dextris debet esse nostra civitas - uchowaj, Boe, nie na lewo od nas ukae si miasto, ale na prawo powinno by n asze miasto de vestra uidem laude melius est tacere, quam pauca loqui - o waszej sawie lepiej milcze ni mao co powiedzie devotissime - najpoboniej dextram porvigere - poda prawic dextre - zrcznie dicas, quia sumus piscatores - powiedz, e jeste my rybakami dictabat - dyktowa dicterium tritum - przysowie pospolite die XVI Augusti - dnia 16 sierpnia V. die Januarii futuri - 5 dnia przyszego stycznia die 1-ma Februarii anno 1662 - dnia l lutego roku 1662 dies expirationis - dzie skoczenia difficile est ex animo resipiscere - trudno si szczerze opamita diffidebant - nie ufali diffidis et maiestatem laedis - nie dowierzasz i majestat obraasz dignitatem - godno dignissima gsta - najgodniejsze czyny diligenter - pilnie diligentissime - najpilniej dimittere - pu ci directe - wprost director monoculus - jednooki dyrektor discernere - rozrnia

displicere - nie podoba si dispositae - przygotowane distulerunt - odoyli ditescant - wzbogacili si ditiones imperii et conseguenter - obszary cesarstwa, a w nastpstwie diutius accusare fata possujnus, mutare non possumus - moemy skary si na srogi los, zmieni nie moemy divertere - wstpi docebit - pouczy docet - uczy domicilium - siedziba domi leones, foris rulpeculae - w domu lwy, za domem - liszki dominari - panowa domini - panowie dominium - panowanie Dominus dedit, Dominus abstulit - Pan da, Pan wzi dubiae fidei - dowodem powtpiewania dulcedine - sodycz dulcedo - sodycz dulcem recordationem - mie wspomnienie dulcis locus patriae - sodkie miejsce ojczyste dulcis recordatio - sodka pami Dum annus ter sex numerabit, Marcus Alleluja cantabit, Joannes in corpore stabit - gdy rok policzy trzy szstki, Marek zawoa Alleluja, Jan stanie w ciele (tzn. uroczysto Boego Ciaa przypadnie w dzie w. Jana) Dum vitia prosunt, peccat qui recte fach - grzeszy, kto dobrze czyni, dopki wystpki popacaj duorum cognominum - dwch nazwisk duplici lingua praeditus, mel et victus uno spirans ore et habitu - dwoisty jzyk majcy i mid, i trucizn, ziejcy jedn paszcz durum contra dur u m - upr na upr dux Parmensis contra Belgos foederatos - ksi parmeski przeciw stanom belgijskim E ea intentione - w tym zamiarze ecce ibi videtis, quia ibi est Harusen, ubi iaculantur - oto tam widzicie, gdzie strzelaj, to jest Aarhusen ecce in sinistris apparct forte civitas - oto na lewo wida wa nie miasto e contra - przeciwnie e converso - a przeciwnie effecerunt - wymogli effectum - skutek effeminarunt - zniewie ciay effeminati Ula diuturna pace, molles et imbelles facti - zriJewie ciawszy owym dugim pokojem, stali si mikkimi i niewojowniczymi ego saluto Dominationem Vestram - witam Waszmo Pana eiusdem - tego eiusdem sensus - tego samego zdania eiusdem spiritus - tego ducha eius saevuli - tego wieku, take przeno nie - tego czasu electionis - wyborczym elicuit - wyja ni elucescet - wyja ni si elucescet et interim - wyja ni si, a tymczasem encomia - pochway eminentiam - wyszo emolumentum - korzy , zysk eodem anno - tego roku eo fine - w tym celu

eo ipso - tym samym erat - byo erudite - uczenie essentiam - tre , istot et ad ultimam egestam - i do ostatniej ndzy et alacritate - i ochot et auctoritati - i powadze et certitudine - i zapewnieniem et civibus - a obywatelom et connectiojies - i zwizki et consensit - i przysta et consequenter - a zatem et crimen laesae maiestatis - i zbrodnia obrazy majestatu et cum summo periculo - i najwikszym niebezpieczestwem et felices rerum successum - i szcz liwego powodzenia spraw et felices successus - i szcz liwego powodzenia et in oper btlll - i w dziaaniu wojennym etiam - take, nawet et Instabimus - i bdziemy nalega et interim - a w midzyczasie et mens et gens - i umys, i rd et multis curis - i wieloma troskami et nonnis urgebant - i niezbyt przy pieszali et non revclationem - i niewyjawianie et nullo clementiae loco relicto - i nie naj adnego miejsca askawo ci et post impletas conditiones - i po wypenieniu warunkw et polisniinus - a nade wszystko et praecipue - a osobliwie et prodesse et obesse - i pomc, i zaszkodzi et securitatis ab impetitione et insldiis malecontentorum - i zabezpieczenie i od napa ci i zasadzek malkontentw etsi caeluni ruet, impavidum ferient ruinae - choby niebo runo, ruiny przywal nieulkego et similia - i podobnie et sine consensu ordinum - i bez pozwolenia stanw et specialiter - a szczeglnie, a specjalnie et sufficientem expeditionem - i wystarczajc ekspedycj et supellectili per subordinatos - i ruchomo ci przez nasanych ludzi et toties exprobrabant - i tylekro wyrzucali et totius christianitatis - i caego chrze cijastwa et usus coknbitandi - i nawyknienie poycia et varia - i rne rzeczy evasirmis de manibus unius hostis, alter imrnlnet /eroceor, nempe tempestas. Orandum et laborandum est - umknli my z rk jednego nieprzyjaciela, grozi nam drugi s roszy, mianowicie burza. Trzeba si modli i pracowa eventus acta probat - wynik chwali czyny cvictiones in fundo - zabezpieczenie na majtku evidenter - widocznie ex albo - z ksigi exarsit - unis si ejc asse satisfacti - gotwk zaspokojeni ex abundanlia malitiae - z wygrowanej zo ci ex bene placito - samowolnie ex carceribus - z wizienia excelsum vitium - grujc wad excepto casu urgentis necrssitatis - z wyjtkiem wypadku nagej potrzeby excessivos - wykraczajcych, dopuszczajcych si wykrocze exclamavit - wykrzykn excludit - rozcza exlusis nonullis - z nielicznymi wyjtkami

ex commiseratione - ze wspczucia, z ubolewania ex concilio generali - na wsplnej naradzie cxcusat - uniewinnia exequi mandata - wykona rozkazy ex equo Troiano - z konia trojaskiego ex faucibus - z paszczy ex gremio - z grona ex liis qualitalibus -z tych przymiotw exilium - wygnanie exilium, luctus, dolor tributa sunt ista vivendi - wygnanie, pacz, bl s obowizkami ycia ex invidia - z nienawi ci ex magistratu - z urzdu miejskiego ex magnatibus - z magnatw, wielmow ex mari Baltico - z Morza Batyckiego ex mente - po my li ex nativo sanguine - z rodowitej krwi ex necessilate - z konieczno ci ex nutic - natychmiast ex oboedientia - z posuszestwa ex occasione - z przypadku, przy sposobno ci, z powodu ex occasione regnandi - ze sposobno ci panowania ex ore Apollinis - z ust Apoliina ex officio suae etninentis dignitatis - z urzdu swojej wysokiej godno ci expedit - przystoi, wypada cxpeditis - ukadacie experientia - do wiadczenie experiri - mierzy si exprimere - wyraa exprimere de verbo ad verbum - Wyrazi sowo w sowo ex privatis - z prywatnych (dom. - obywateli) exprobrationcm - wymwki exprobrationis competentem - zarzutw odpowiedni ex profundo - z gbiny ex ratione - z powodu przyczyny ex ratione duplici - z podwjnej przyczyny ex re - z rzeczy ex regno Daniae - z kilestwa duskiego ex semine viri cum ursa - z nasienia czowieka i nied wiedzicy extemporaneos discursus - nieprzygotowanych rozmw ex temper - natychmiast extra orbitam ordinationis - poza obrb ordynacji extremis laborans - robica ostatkami (si) extremis laborantem - ostatecznie ginc exuere - zdj ex volo promisti - z uczynionej obietnicy F facile credo - atwo wierz facilius cst consolari afflictum, quam sustinere - atwiej jest pociesza strapioneg o ni cierpie factiosus - intrygujcy facultatem - wolno , swobod facultates - zasoby facunde - wymownie facundla - wymowa facundissima oratione - wytworn mow fama - wie , pogoska

fata simul et semel - losy razem i naraz 7 Februarii - 7 lutego feliciori tetnpore - w szcz liwszych czasach ferrens Mars, aureos calcat contemnitue fastus - elazny Mars depce i lek ceway zote przepychy f ide, honorem et conscientia - wiar, honorem i sumieniem f idem Reipublicae - kredyt, zaufanie Rzpltej figuraliler - przeno nie filialem amorem - mio synowsk filiis - synami firmare tirannidem - wzmacnia tyrani firmissime negat - najmocniej zaprzecza firmiter - mocno fectere persuusionibus - skoni namow, perswazj jlexibilis - ulegajcy florem - kwiat florem aetatis - kwiat wieku florem aetatis cum dispendio - kwiat wieku z utrat floruit - kwita foederati - sprzymierzeni fomes - zarzewie, tu podegacz formastis - zoyli cie formidine poene - z obawy kary forsan abeundum est in civilatcm - moe naley wam wrci do miasta fortcs creantur fortibus et bonis, est in iurencis, est in equis patrum virtus neque imbellem feroces piogenerant aquilac columbam - silni rodz silnych i dobryc h, dzielno ojcw jest w byczkach i rebcach, dzikie ory nie urodz niewaleczncgo (agodn ) gobia forlitudo - odwaga; jonltudo bcllica - odwaga wojenna fortuna - szcz cie, los fortunae - majtku fraterne - po bratersku fremebat popularitas - sarka og fremilut - haas, krzyk fretjuentia - napyw, udzia fretum navigabile - cie nina eglowna fretus interitate conscientiae snae - ufny w nieskalano swego sumienia Fridericus Daniae rex - Fryderyk, krl Danii fructifera - drzewa owocowe fructum - owoc, take korzy frustra Pygmaeus in Gigantem pugnat - prno miaby walczy karze z olbrzymem fugientes - uciekajcy fugiendo pugnat, fugiendo vincit - uciekajc walczy, uciekajc zwycia fui in Galia, vidi niililps - byem we Francji, widziaem rycerzy fui in Germania, vidi principes - byem w Niemczech, widziaem ksit fui in Italia, vidi praesnlcs - byem we Woszech, widziaem biskupw fui in Polonia, vidi nobiles - byem w Polsce, widziaem szlacht funnii vota - okada luby fuse - obszernie fusius - obszerniej G galii cantum non timet iste leo - ten lew nie boi si piania koguta (dwuznaczno wyra zu - kogut i Francuz) genem - rodzaje, gatunki generaliter - oglnie generatio - wylg generose aquilae pulli - pisklta szlachetnego ora generositas- zacno , szlachetno

generoso pectori - szlachetnemu sercn gloriabantur - chwalili si gloriatur - chwali si gloriosa Domina - chwalebna Pani gloriose - cbwalebnie, sawnie gloriosissime - najchwalebniej gloriosius occumbere in opere - chwalebniej polec w walce gloriosnm opus - chwalebne dzieo gratiarum actiones - mody dzikczynne grutiilntiones - yczenia, powinszowania gratnlor - winszuj gravatam - obraon gubernia - rzdy; gubernium - rzd H habetis legem et prophetas - macie prawo i prorokw haeredissam - dziedziczk haeret - tkwi haeret in pectore - tkwi w piersiach, w sercu hanc ideam - tego sposobu hanc suscipere pronunciam - podj si tego obowizku Hectorem quis nosset, felix si Troia fuisset - kt by zna Hektora, gdyby Troja bya sz cz liwa Heldonoriam et Cronoburgum - Helsingor i Kronburg hibernorum - odu zimowego hic est piscis, quem sua Dominatio diabolum nominavit - oto jest ryba, ktr Waszmo na zwa diabem hilari fronte - z pogodnym czoem, pogodnie hoc bonuni - to dobro hoc mihi pietas, hoc pia lingua odit - tego mi cnota, tego wzdraga si uczciwy jzyk hominem iniuratum - czowieka skrzywdzonego homo est imbecilitalis exemplum temporis spolium, fortunae lusus, inconstantiae imago, invidiae et calamitatis trutina - czowiek jest wzorem bezsilno ci, upem czasu, igraszk losu, obrazem niestao ci, szal zawi ci, i niedoli homo proponit, Deus disponit - czowiek projektuje, Bg decyduje honoraria - wynagrodzenie honorifice - chlubnie, uroczy cie honoris palmam - palm chway, zaszczytu hostiliter - po nieprzyjacielsku hostis patriae et reus criminis laesae maiestatis - wrogiem ojczyzny i winnym zb rodni obrazy majestatu hucusque - dotd huic operi humilime - najunieniej hunc et non alium - tego a nie innego I iactantia - chepliwo iactura - strata ideam - wzr idiota - gupiec ille enim magnus et nobilis est, ui mor magnae ferae scit latrutus canum securus exaudire - ten bowiem wielki i szlachetny, kto zwyczajem wielkiego zwier za umie spokojnie sucha szczekania psw illi vere sunt nobiles, qui non soluni genere, sed etiam virtute aunt nobilesowi s prawdziwymi szlachcicami, ktrzy s szlachetni nie tylko urodzeniem, lecz take cnot imbelles - niewojowniczy

imbibere - nasikn, przen. skorzysta immarcescibilem - niezwide immediate - bezpo rednio impedimenta - przeszkody imperiose - hardo imperiosus mulier - popdliwa niewiasta imperium - cesarstwo imperium potissimum floret - pastwo najbardziej kwitnie imponere - wmwi in absentia - podczas nieobecno ci in aocessu - w przystpie in adversis et prosperis cum conservalione - w okazjach zych i dobrych z zachowaniem in aemulam - w wrog in aequa lance - na rwnej szali, na rwni in aleam - na szaniec in aleam fortunae - na los szcz cia in anno - w roku in anno 1662 et tertio in obsequio - w roku 1662 i trzecim w posuszestwie in anno praetorito - w przeszym roku in armis - pod broni in armis existit - jest pod broni in armis pro parte - pod broni po stronie inaudito exemplo - niesychanym przykadem inauguratus - obwoany in Augusta - w sierpniu in bhio - na rozdrou in capita - na gowy in casu saevientis fortunae - na wypadek srocego si losu in censuram - w podejrzenie in collatcralitate - w ssiedztwie, blisko in commissis - z polecenia in conjuso - w zamieszaniu incolae - mieszkacy incolas - mieszkacw iucolis - mieszkacom in consiliis proponendis - w przedkadaniu rad in consilio - w radzie in consilio generali constituerc - na walnej naradzie postanowi in consilio impiorum - w radzie bezbonych in consilium - w rad in contignitate - w zetkniciu in continuo belli oper; verbo dicam - w cigej sprawie wojny; sowem in contrarium - przeciwnie inconvenientia - nieprawidowo ci in crifninae laesae maiestatis - co do zbrodni obrazy majestatu in cubiculo - w komnacie in cuius sinu - na ktrej onie inculpare - wini, obwinia incumbit - naley, trzeba incuriam - niedbao incusando - oskarajc in debila methodo - w najlepszym porzdku in decursu Augusti - w kocu sierpnia in departitionem - na spacenie indicant - wskazuj indicat vestis quales intrinsecus estis - szata wskazuje jakimi jeste cie wewntrz indigne - niegodnie indignitatem - niegodno

in disciplina militari - w karno ci wojskowej in discrimen vitae - na niebezpieczestwo ycia indolem - natur in domum luctus - w domu aoby induccre gallicismum - wprowadza francuski dom. - zwyczaj (francusk form rzdu) in dulci recordatione - we wdzicznym wspomnieniu in duplo - podwjnie in cudem ualilate - w tym stanie in clectione - w wyborze in eo passu - w tym stanie in eundrm sensum - w tej samej my li in facie publica - na zebraniu publicznym infallibiliter - niewtpliwie, niechybnie infamia, exilium, privatio - niesawa, wygnanie, pozbawienie in Filtru ario - w lutym infelicitati temporis - nieszcz liwym czasom in/erius - niej in fidem Reipublicae -na wierno Rzpltej in forma - w ksztacie in forma amplissima - w najszerszej formie in frefquentia - w obecno ci in fructum Reipublicae - na korzy Rzpltej in fuga - w ucieczce in Junctione - w urzdzie, subowo in genere - w ogle in gradu absoluto - w najwyszym stopnia in gratiam - dziki ingratitudinem - niewdziczno in habitu Minori Sancli Francisci - w habicie braci mniejszych w. Franciszka in hac palaestra - w tej szkole in hnec verba - w te sowa, tymi sowy in hostico - w kraju nieprzyjacielskim in hofitico ostentari - u nieprzyjaciela (na ziemi nieprzyjaciebkiej) okaza inhumaniter - nieludzko inibunt operom - doo starania in Januario - w styczniu in illo fervore - w owym zapale inimicus homo - czowiek wrogi initia - zacztki iniunctum - polecone iniungimus - powierzamy in Iunio id est - w czerwcu to jest iniuriam - krzywd iniurias - krzywd ininstiiinm - niesprawiedliwo in integro - w cao ci in Inncem considrrntionis - na szal rozwagi in landem Dominicae nativitatis - na chwa narodzenia Boego in legem perpftuam et irrevocabilem - za prawo wieczne i nieodwoalne in Maio - w maju in maiori - w wikszym in mniam partem - na z stron in manibus bene meritornm - w rkach dobrze zasuonych in ma Baltico - w Morzu Batyckim in memoriam - na pamitk in mente lieipnblicae - po my li, z woli Rzpltej innatus - wrodzony in necessitate - w potrzebie innoccntiae - niewinno ci innociius - niewinny

innocuits lapidor - niewinny, jestem kamienowany innotescet - bdzie wiadomo innotitit - wiadomo innovare - wznawia in hounnbre - w listopadzie in oboedientia - w posuszestwie in omni loro - w kadym sdzie in opere belli - w dziaaniu wojennym in oppigncratione - w zastaw, tutaj - jako zakadnikw in opprobrium - w po miewisko in ordine equestri - w stanie rycerskim in parte - w cz ci in partem - na stron, na cz in partes - na cz ci in perpetuum silentium - na wieczne milczenie in persona - w osobie in persona sua - we wasnej osobie, osobi cie in partes - na rwninie in plono - zupenie in plurali - w liczbie mnogiej in posterum - na przyszo in postscripta in haec verba - w dopisku w te sowa in praedam - jako up in praesentia - w obecno ci in praesenti termino - w obecnych okoliczno ciach in procinctu - w gotowo ci in profundo - w gbi in promotione - w popieraniu in prospectu - w obliczu in pubtico foro - na placu publicznym in publicum - na jaw in pugna - w bitwie in pugna stataria - we wstpnym boju in quantum - je li, o ile in quo gradu - w jakim stopniu in quorum manibus arma sunt, in eorum potestate et conservfire et perdere Rempublicam - w czyich rakach jest bro, w tych mocy jest ocali lub zgubi Rzeczpospolit in recenti - za wiea in recompensam - dla odwzajemnienia, odwdziczenia in regno - w krlestwie in regno Galliae - w krlestwie francuskim in rem - na korzy , na rzecz in reprobum sensum - w ze rozumienie in Republica meretur - w Rzpltej zasuguje inscriptionem - napis in scripto in uantum - na pi mie, o ile in seruitio - w subie insignia - oznaki; in signis Zodiaci - w znakach Zodiaku in singulari - w liczbie pojedynczej in sinuni - na ono, do serca insolescit - rozzuchwala si in spe - w nadziei instabunt - bd nastawa instantanee - nagle in statera iudicii - na szali sdu, rozsdku in stalu moderno - w obecnym stanie in status - o polityce instrumenta - narzdzia insultum populi - napa ludu

insultus - napa ci in superlativo publicissime - w najwyszym stopniu, najbardziej publicznie in suum caput - na swoj gow intaminata fides - nieskalana wiara in tanto Reipublicae passu - w takim pooeniu Rzpltej intendebant - zamy lali intendis - zamy lasz intendit - zamy la intendo - zamy lam intentionaliter - w zamiarze integritas conscientiae - nieskazitelno sumienia intentio pro facta - zamiar za uczynek inter confinia - w granice inter domesticas parietes - midzy domowymi cianami inter gentes - midzy narodami interim - tymczasem interim consilia - tymczasem narady inter incudem et malleum - midzy motem a kowadem inter moenia - w murach inter octavas Corpori Christi - podczas oktawy Boego Ciaa inter patres patriae - midzy ojcami ojczyzny interponitur - zachodzi interpres - tumacz interpretes - tumaczami interregnum - bezkrlewie inter rudera - w ruinach interrumpit - przerwa inter spem et metum - midzy nadziej a trwog inter sympatriotas - midzy wspokrajowcow inter tot anfractus - w tylu okoliczno ciach inter tot moderni collegii sinistras opiniones - spo rd tylu wrogich opinii obecneg o zgromadzenia inter viscera - dos. we wntrzu, tutaj - w granicach inter viscera motus - rozruchy wewntrz ktaju in triduo - w trzy dni in testimoniis - w wiadectwach intestina - wntrzno ci in theatro publico - na widoku publicznym in toga et sago - w pokoju i wojnie in toto - w zupeno ci, w cao ci in toto satisfactus - zupenie zadowolony in tractu - w drodze intulerunt - wnie li intuli - wypowiedziaem intulit - wnis in turbido - w zamcie, zamieszaniu intus - wewntrz in ulteriori tractu - w przyszo ci in unum - w jedno in utramque aurem - na oba uszy in usum - w zwyczaj invasor a se ipso occiditur - napastnik zabity przez siebie samego invehebant - oburzano si invehere - przymawia in veste peregrina - w odziey cudzoziemskiej investigarunt - doszli in vicinitate inimicitias nactus occasionem - midzy ssiadami wa nie korzystajc z okazji in victoria - w zwycistwie in victualibus - dos. w ywno ci, tutaj - pod wzgldem ywno ci

invidia bonorum noverca - zazdro jest macoch dobrych invidii - zazdro ni, nienawistni in visccra Reipublicae - w gb Rzpltej invita Rcpublica - wbrew woli Rzpltej in rita - za ycia in volumen legum - w ksig praw ipso die festi Bcatissimae Mariae Virginis - w sam dzie wita Naj witszej Marii Panny irritari - gniewa, drani iste est interpres meoruni et vestrorum desideriorum - oto jest tumacz moich i wa szych ycze isti duo nobis prandium non impedient - te dwa nie przeszkodz nam w obiedzie ita semper illustribus viris animo vivere longe ant:quius /wif, quam corpore - p rzeto zawsze sawni mowie woleli y duchem nie ciaem iteratis - powtrnie iterum - znw iudicia - sdy iudicium - sd iugia arma - ustawiczna bro iugulatur virtus - ginie cnota iugum serritutis - jarzmo niewoli iunctis viribus - poczonymi siami iura caduca auctoritate publica - prawa na dobra, ktre do nas wrciy powag sejmow (dos. publiczn) iure ecclesiastico gaudere, intestabunt - prawem ko cielnym wyzyska, bd nalega iussit delatores fustibus et flagcllls caescs deportari fer castra et plateas donosicieli kaza wiczy kijami i biczami i oprowadza po obozach i ulicach iustam calculationem et relalioncm, In quantum - suszn liczb i spraw, o ile iusturn dolorem - suszny al J 24 Januarii - 24 stycznia Joannes Casimirus regnabit - Jan Kazimierz Ldzie panowa Joannes Tertius - Jan Trzeci 7 Julii - 7 lipca L labefactari - sabn labefactata - osabiona Lacaenae - Spartanki laconice - krtko, zwi le laborant - pracuj laesio - ujma, obraza laesionem - obraz lapis Lydius - kamie lidyjski, probierczy Lares - bogi domowe, czczone przez Rzymian largitionibus, officiis - szczodrobliwo ci, przysugami laudabatur ab illo, qui erat inililum docfssimiis et rotundo ore - by chwalony przez tego, kto by w wojsku najbardziej wyksztacony i wymowny leg non retitum - nie wbrew prawu lege publica - prawem publicznym leges lego, reges rego iudices iudico - ustanawiam prawa, wadam krlami, sdz sdziw legitima haeredissa - prawa dziedziczka legitimo tutori - prawnemu opiekunowi libere - dobrowolnie liberum accessum - wolny dostp liberum aditnm - wolny dostp

liberius - otwarciej licentia - swoboda, swawola licentia a loci ordinario - pozwolenie od biskupa licentiose - ostrzej licita dcfensio - wolna obrona llmites iustitiae - granic sprawiedliwo ci lineam - lini lingua nativa - jzykiem ojczystym lingua usilata - jzyk dobrze znany, zwyczajny litigia - ktnie, spory locus fatalis - miejsce nieszcz liwe, fatalne longe lategue - dugo i szeroko luctam - walk luminare minus - mniejsze wiato M magis in elucidationem - raczej na u wietnienie magis inriti quam invitati - raczej zmuszani ni zaproszeni magnae mentes in ardua quaeque obstinatus - wielkie dusze tym bardziej zacieke, im wiksze trudno ci magnam partem - wielk cz magnam popularitatem - wielk popularno , wzito magnis itineribus - szybkimi pochodami magno motu - z wielkim poruszeniem magno motu et deliberatione cum imperia et Republica Veneta contra potentiam Ottomanicum - po wielkich zgiekach i naradach z cesarstwem i rzeczpospolit weneck przeciw potdze tureckiej magno praesuli - wielkiemu biskupowi magnorum nominum - wielkich imion magnorum non est laus sed admiratio - wielkich ludzi naley podziwia, nie chwali maiestas - powaga maiestatem - majestat malaciam in malitiam - agodno w zo mala consilia ordinis intermedi - ze rady stanu po redniego (tj, senatu) male oleantem - le pachnce, cuchnce malevolentia - nieyczliwo malevoli - li malevolis consiliis - zymi radami malevolorum conalus - usiowanie le my lcych malo eventu - ze zym skutkiem malum supra omne malum - zo ponad wszystkie za maneant posteritati pro testimoniis vitae meae - zostay dla potomno ci jako wiadectwa mego ycia manebimus adhuc - zostaniemy jeszcze manu, consilio, oper et oratione - rk, rad, czynem i modlitw 15 Manii - 15 marca Manis arenam - Pole Marsowe, pole walki massam - mas materias consultationis - tematy obrad malrimonii - maestwa maximum solatium est vacare culpa - najwiksz pociech jest by wolnym od winy me inscio - bez mojej wiedzy melin sest praevcnire quam praeveniri - lepiej uprzedzi ni by uprze dzonym melius in semente guam in segete bella excindere - atwiej tumi wojny w nasieniu ni w rozkwicie (dos. w zbou) memor es - pamitasz memoria actionum nostramm bene a nobis gestarum - pami naszych czynw dobrze przez nas spenionych

mens - my l mens et gloria non queunt hitmari - duch i sawa nie zstpuj do grobu merentur perennitatem - zasuguj na trwao meretur - zasuguje merita - zasugi merito debetur saluis tamen iuribus - susznie naley jednak z zachowaniem praw meruit - zasuy meruit gratitudinis - zasuy na wdziczno metan - cele metenda est seges, sic iubet necessitas - trzeba niwo, tak kae konieczno methodum - sposb meum est - do mnie naley mllitabat pro nobis - walczya za nas militans - walczca minatur bellum et non fert: sic gens tota Polona facit - grozi wojn, lecz jej nie prowadzi, tak czyni cay nard polski ministri status - ministrowie pastwa minutissima quaeque arcana - najmniejsze nawet tajemnice minutissima stipula - drobnym d bem mirabile - dziwnie mirabilia - cudw mirnbilitar - przedziwnie mitius - agodniej modeste - skromnie modestia - skromno modestissime - najskromniej modestius - skromniej modo obligatorio - prawem zastawnym modulumina suspncta - podejrzana melodia modurn concludendl - sposb zawierania molem - ciar molfstum - uciliwe, przykre moliri - wyrzdzi moll tips - mikko moiioculnn - jednooki mora nova - nowa zwoka morsum conscientiae - wyrzuty sumienia morte renasci - odrodzi przez mier muneris de lege - obowizkiem wedug prawa munus - urzd murrnur - szmer, szemranie murmurabant - szemrali mutilatio - okaleczenie, uszkodzenie N natione - rodem natura jormavit - przyroda utworzya naturalcm dcfensionem - naturaln obron naturaliter - z przyrodzenia, naturalnie necessaria - rzeczy niezbdne necessitas - konieczno necessitas acuit ingenium - potrzeba zaostrza rozum necessitas misera, cum vel dvi ob patriam, vel patriae a cive mors inferen da est - smutna to konieczno , gdy albo ojczyzna obywatelowi, albo obywatel ojczy nie winien zadawa mier necessitatem ferre quam flere decet - konieczno przystoi znosi, nie opakiwa nec nuntius cladis - ani zwiastun klski

negabat - przeczy negat, contradicit - przeczy, sprzeciwia si negotiurn - zajcie, tu - sprawa neminern civiuni laesit - adnego obywatela nie skrzywdzi nemine reclamente - bez adnego oporu, bez sprzeciwu nemo est condemnendus, in quo aligua virtvtis significatio apparet - nikogo nie naley lekceway w kim objawia si jaki lad cnoty nemo sapiens, nisi patiens - ten mdry, kto cierpliwy nescit vox missa reverti - nie mona cofn sowa wypowiedzianego ne sis rex super Israel - nie bd krlem nad Izraela Nicolae, aut mores, aut locus muta - Mikoaju, albo obyczaje zmie, albo miejsce nihil adeo malum est, qui boni mixturam habeat - nie ma tego zego, co by nie miao przymieszki dobra nihilominus - wszake, jednake nihil interest utrum ferro, an verbo, occidas - nie ma rnicy, czy zabijasz elazem, czy sowem nil restat - nic nie pozostaje nobile - szlachetne nobili - szlachcicowi nobilitas - szlachta nobilitas duplicate - podwjne szlachectwo. nobilitas, non certus numerus personarum - szlachta, nie pewna liczba osb nobilitatem -- szlacht nobilitati - szlachcie nobilitatis - szlachty nocturnum imperium - nocne panowanie nodus gordius - wze gordyjski nomina - imiona nomina cognomina - imiona i nazwiska nomen coronati capitis - imienia gowy koronowanej tiomine - w imieniu nomine omnium -- w imieniu wszystkich nominis recordatio - wspomnienie imienia non ab intra - nie z wewntrz non abiuravi - nie wyrzekem si (nie wyprzysigem si) non adiurando - nie sprzysigajc si non alia methodo - nie inaczej non capiat - nie bra non desinam - nie przestan non erubescam - nie zarumieni si non expedit - nie wypada non gens sed mens - nie rd, lecz rozum non genus, non genius, non gens, si credere fas est, sed mens nobilitat nobili tata virum - nie pochodzenie, nie geniusz, nie rd, je li naley wierzy, lecz umys szlachetny uszlachetnia ma non in opressionem libertatum - nie na ucisk swobd non in tante paucitate - nie w tak maej liczbie non in toto - niezupenie non irritare crabrones - nie drani szerszeni non item - nie tak non minus pungit - niemniej przeszywa non neglexi - nie zaniedbaem non obsianie legalitate - bez wzgldu na prawomocno non oppressa - nie zgnieciona, nie ujarzmiona non per intervalla - nie dorywczo non peto vindictam, supponendo - nie dam zado uczynienia, przypuszczajc non praeclusa via - nie wyczajc drogi non regulator error - nie odnosi si bd non reprobo - nie gani

non resipiscet - nie opamita si non sine suspicione veneni - nie bez podejrzenia otrucia non sub regimine - nie pod rozkazami non substitam - nie wydoam non supererant - nie pozostay non tam numerose - nie tak licznie non totus moriar, multaque pars mei uitabit Libitinam - nie cay umr, wiksza cz moja uniknie Libitiny (cytat z Horacego niedokadnie powtrzony, bo zaczyna si od sw "non omnis moriar") non urgebat - nie nalega non urget proper bonum pacis - nie naciska dla miego pokoju non vi sed formidine - nie si, lecz postrachem nos numerus sumus et fruges consumere nati - jeste my stworzeni dla liczby i zjadania chleba 10 Novembris - 10 listopada noviciam et perniciosam non arripio - szkodliwej i zgubnej nie chwytam si novitatem - nowo ci noviter - wieo nugator - plotkarz, garz nullum dominium nisi benevolentia tutum esse - kade panowanie jest bezpieczne tylko przez askawo numero - ktry z rzdu numerosissime - jak najliczniej nummosus - pieniny, zasobny w pienidze nutare coepit - zaczyna si chwia O ob metum - dla strachu oboedientia - oboedientiam (4 przyp.) - posuszestwo ob rationes - z przyczyn obstaculum - przeszkoda observatis conditionibus his - pod tymi warunkami obviam - naprzeciw occasionaliter - przypadkiem occasionem - przyczyn occidit angeum, e cuius collo guttae cadentes innumeros gennere colubros - zabi wa, z ktrego szyi spadajce krople zrodziy niezliczone mnstwo ww occurent - zabiegn 9 Octobris - 9 pa dziernika o desiderabilis - o upragniony o devotionem supra devotiones alter orat, alter forat - o pobono nad pobono ci, jeden si modli, drugi kradnie o dii mediocre aliquod infortunim tot tantisque meis felicitatibus apponatis oro - o, bogowie, modl si, aby cie dali jakie mierne niepowodzenie tylu i tak wielkim moim pomy lno ciom odium - nienawi odoratus - wonie offensa maiestatis - obraza majestatu omen victoris - haso zwycizcy omnibus modis - wszelkimi sposobami omnibus modis proponendo utilitatem - wszelkimi sposobami przedkadajc poytek omnibus persuasionibus - wszelkimi namawianiami omni cura et oper providebunt - najmocniej bd si stara omni destituta succursu - pozbawiona wszelkiej pomocy omni destitutus succursu - pozbawiony wszelkiej pomocy omni necessitate - w kadej potrzebie omnis generis - wszelkiego rodzaju omnis mercenarius sua dignus mercede - kady najemnik godzien swej zapaty

omni spe et consilio destitutum - pozbawionych wszelkiej rady i nadziei omnium animi sunt immortales, sed bonum fortiumue divini - dusze wszystkich s nie miertelne, ale dobrych i. walecznych boskie omnium malorum medicus - lekarz wszystkiego zego onus - ciar o, per Deum! non Harusen sed Kopenhagen est, circa obsidionem iaculantur o, na Boga! to nie jest Aarhusen. ale Kopenhaga, przy obleniu strzelaj oppignorando - dajc w zastaw opponere - przeciwstawi opponere offensive - stawi zaczepnie opponunt - przeciwstawiaj opposito radio - przeciwnym promieniem oppressa gloriosior - sawniejsza uci niona oppressit - przycisn oppressor nobilitatis et raptor substantiarum - ciemiycielem szlachty i wydzierc ma jtkw opprimere et bene meritos - uciska i na dobrze zasuonych oppugnationem - zdobywanie optandum - naley yczy optimum est memorabilem mori alique opere virtutis - najlepiej jest, gdy sawny m umiera po jakim czynie mstwa oratione - modlitw orator - mwca orbare omni praesidio et custodia corporis - pozbawi wszelkiej obrony i stray osobistej ordines Reipublicae - stany Rzeczypospolitej ore omnium - w imieniu wszystkich ore proprio - wasnymi ustami origine et meritis - urodzeniem i zasugami originem praetensionis - powd urazy oris confessionem - ustne zeznanie os de ossibus - ko z ko ci os de ossibus nostris - ko z ko ci naszych o virtus, ego te dominant putabat et tu es serva fortunae - o, cnoto, ja uwaaem ci za pani losu, a ty jeste suebnic P pacta - ukady pacifice - spokojnie pactum - pakt, przymierze, umowa palant - jawnie palestram - szko palmam - palm (dom. pierwszestwa) Parcam falcitenentem minaci manu superbam - wynios Park trzymajc kos w gro nej rce parere - by posusznym pa passu ambulat - rwnym krokiem chodzi pars regalis - stronnik krlewski partem - cz partes secuti - stron chwycili partinuculam in oboedientia - czstk w posuszestwie partus - owoc pater patriae - ojciec ojczyzny paucis complecti - krtko zawrze per absentiam - przez nieobecno per amorem gentis nostrae - przez mio do naszego narodu per appellationem - przez apelacj per ardua - przez trudy per arendom - dzieraw

per bellum intestinum - przez wojn wewntrzn per cerom erosem - przez zeskrobanie wosku per certum numerum personarum - przez pewn liczb osb per curiositatem - przez ciekawo per deputatos - przez deputatw perditionis - zguby peregrinationis - podrowanie per exdivisionem - przez podzia perfectionem - zupenego periclitanti patriae - zagroonej ojczy nie periculose - niebezpiecznie periculosissime - najniebezpieczniej periculosissima incendia - najniebezpieczniejsze poary periculum libertatis - niebezpieczestwo wolno ci per importunas instantias - przez natrtne pro by per instrumentu -- przez narzdzia per litteras brevibus denuntiare - zawiadomi krtkim listem per modum - na sposb, w postaci per modum humanitatis - przez grzeczno per necessitatem - przez konieczno per nexum sanguinis - dla zwizkw krwi per nimiam mollitiem et voluptatem - przez zbytni mikko i rozkosz per nuntios terrestres - przez posw ziemskich per parabolas - przez podobiestwa perpetuitas - na zawsze perpetuitati recordationem - potomno ci wspomnienie perpetuum silentium - wieczne milczenie perpetuum silentium sub poenis criminalibus - wieczne milczenie pod kar garda per portiones -- cz ciowo per promotionem - za spraw per rationem - dlatego, z powodu per regulam - dla zasady per respectum - przez wzgld persiftit - trwa personaliter - osobi cie persuasiones - namowy persuasiones continuae - cige namowy perversa capita - przewrotne gowy perversis delatorum consiliis - przewrotnymi radami donosicieli perversionem status Reipublicae, fabricationem malitiosam iudiciorum - odmian ustroju Rzpltej, zo liw wytwrni wiadectw per vim - si pestilentiam - powietrze morowe petit consilium - prosi rady physim - twarz pia vota nostra - pobone gosy nasze pie defunctis - pobonie zmarym pignora - skarby, kosztowno ci piscari in turbido - owi ryby w mtnej wodzie plane - zupenie planetae eo tardius moventur, quo sunt in sublimiori sphaera, ita quanto maior est principum auctoritas, tanto magis suos affectus moderare eosue temperare debent - planety tym wolniej poruszaj si, im s wyej, przeto im wiksz powag posiadaj panujcy, tym bardziej powinni hamowa i agodzi swoje wzruszenia plebeiorum - plebejuszw plenarie - zupenie plenis buccis - wyra nie, take - ~ca gb pleno numero - w penej liczbie plenus dierum placida morte - peen dni (w p nym wieku) agodn mierci

plus quam satis - wicej ni trzeba poenam - kar poenam colli - kar garda pollicitationes- obietnice pollicitationibus - obietnicami Poloniia vae! vae! ingeminabit - Polska wyrzeka bdzie biada! biada! Poloni sunt genitores Germaiiae - Polacy s rodzicami Niemiec politius - przyzwoicie], politycznie], grzeczniej popularitatem - popularno portionem - cz portorium - opat portow post absoluta vota - po oddaniu gosw post bellum auxilium - pomoc po wojnie posteritatem - potomstwo posteritati - potomno ci posteritatis - potomstwa post fata - po mierci post fata deplorata - po zgonie opakanym post fata regnantis - po mierci panujcego post fundatam ordinationem - po ustanowieniu ordynacji post multas deliberationes - po wielu namysach postremitatem - ostateczno post sterilem decessu - po bezpotomnej mierci postulatu et desideria - dania i pragnienia potens mann et consilio - mony rk i rad potentia - potga potentiores - moniejsi potentissime - potnie, mocno potentissimos impetus - najpotniejsze natarcie potioritas - lepsza cz practicatum axioma - do wiadczone zdanie, wyprbowane, pewnik practicatum axioma: rex erat Helizabeth rerum, regina Jacobus, imperiosus mulier - powtarzane zdanie: krlem wszystkiego bya Elbieta, chciwa niewiasta, krlow Jakub praecedentia saecula patres calumniarum - dawne wieki ojcami oszczerstw praecipue - zwaszcza praeconceptum odium - powzit nienawi praeccursores - stra przedni praecustodio - przeczuwam praefixionem - oznaczenie praeiudicata - przykady praeiudicata antecedentia -- poprzednie przykady praeiudicatum - przykad prae oculis - przed oczami prae oculis timorem Dei - przed oczami boja ho praepostere - za p no praesagia - wrby, przepowiednie praesens - obecny praesentes in publicis - obecni na sejmie praesentis contractus - obecnego ukadu praesentit - przeczuwa praesidia - zaogi praesidiarii - czonkowie zaogi, obrocy praesidium - zaoga praetensionem - pretensj praetensiones - dania praevalui - przemogem praevenire - uprzedzi pretia - ceny pretia rerum - ceny towarw

pressa - ci niona prima fronte - na czele prima Martii - pierwszego marca primis diebus lulii - w pierwszych dniach lipca primo congressu - w pierwszym zetkniciu primo instanti - w pierwszej chwili primo vere - na pocztku wiosny primum caput - pierwsza gowa primum vacans - za pierwszym wakansem princeps Auriacus - ksi Oranii principes Imperii - ksita cesarstwa principio genus acre leonum saevaque saecula tutata est virtus - na pocztku zaarty rodzaj lww i srogie wieki broniy si mstwem privato - prywatnemu privatus - prywatny pro aequitate - ze suszno ci pro basi et angulari lapide - za podstaw i kamie wgielny probationes - dowody probitas - zacno , cnota probitatem - cnoty pro bono omin - za dobr wrb processionaliter - w procesji pro custodia corporis - dla stray ciaa proditorem patriae - zdrajc ojczyzny pro et contra - za i przeciw pro exemplari speculo (non sine invidia) - za wzorowe zwierciado (nie bez zazdro ci) pro exemplo boni amici - za przykad dobrego przyjaciela profes - nauczyciel profunditates - gbie, gboko ci pro gloria gentis - dla chway narodu progredi - postpi, i naprzd proice lapidem - niech rzuci kamieniem proiecisti sermonem Dei, proiecit te Dominus - wzgardzie sowem Boym, wzgardzi tob Pan pro innocentia iudicium - zdanie za niewinno ci pro memento - dla przestrogi pro me militat - za mnie walczy promotiones - poparcie promotionibus - popieraniem promotores abdicationis - sprawcy abdykacji promovebunt - bd popiera pro parte mea militantes - za moj stron walczce pro patria - dla ojczyzny prophetico spiritu - duchem proroczym propinat - przepija proponendo - przedkadajc, wystawiajc propanendo laesionem maiestatis - wystawiajc obraz majestatu proponendo novum electionem stante vita - proponujc nowy wybr za ycia proponent - proponuj propositum - zamiar proposui - postanowiem proposuimus explere votum - postanowili my wypeni lub proposuit benevolam regni abdicationem - postanowi dobrowolnie zoy koron pro posse meo - wedug mono ci mojej pro posse meo cum conditione - wedug moieh moliwo ci pod warunkiem propria virtute - wasnym mstwem propria virtute et consilio - wasnym mstwem i rad

proprietatem - wasno propter bonum Reipublicae - dla dobra Rzeczypospolitej propter casum - na wypadek propter cras - z powodu jutra propter meliorem certitudinem - dla lepszej pewno ci propter meliorem ordinem - dla lepszego porzdku propter meliorem ordinem et disciplinam solidam - dla lepszego porzdku i dobrej karno ci propter offensam - dla obrazy propter msibilem desolationem - dla widomego spustoszenia propugnaculum - tarcz pro Republica - dla Rzeczypospolitej pro serio - powanie, usilnie prospera - pomy lno ci prospiciendo - zaradzajc, zabiegajc protegere - osania pro tempore - na czas protestor - protestuj protractione litigiorum - przeciganie procesw protulit - napisa protunc - wwczas, wtedy protunc temerario ausu - wwczas z pochej nierozwagi pro ultima siti - na ostateczn provisionis - procentowe provocatus - prowokowany, tu - wzywany publica persona - osoba publiczna publice - publicznie publiciter bonum - publicznym dobrem pugna stataria - we wstpnym boju pusillus grex - mae stado Q quaedam secretiora - co bardziej sekretna quae sunt mei muneris - ktre nale do mego urzdu quo intentione - w jakim zamiarze qualitatem - wasno qualitates - przymioty quam felicissime, diutissime regnet - oby jak najszcz liwiej i najduej panowa quantum potui - co mogem quantum privato licuit - jak wiele godzio si prywatnemu quantum satis - do quarta Februarii - 4 lutego quasi - jakoby quasi supremum caput - niejako wdz naczelny quem amo, castigo - kogo kocham, choszcz quia incertum est, quo loco te mors expectet, tu eam omni loco expecta - poniewa nie wiadomo w jakim miejscu mier ci czeka, ty jej czekaj wszdzie qui cito dat, bis dat - dwa razy daje, kto prdko daje quidem - niby quidem incarcerata - niby uwiziona qui Deum colat qui kominem laedit -- kto Boga czci, kto krzywdzi bli niego? quid mali feci - co zego uczyniem quidquid non disentitur iustitia non putatur - nie moe by sprawiedliwe, co nie byo roztrzsane (dyskutowane) qui facile credit, facile decipitur - kto atwo wierzy, atwo bywa oszukany qui facit foveam incidit in eam - kto d kopie, sam we wpada qui manum opponat - kto by si opar

quis nescit longas regibus esse manus - kt nie wie, e krlowie maj dugie rce qui nescit orare, discedat in mar - kto nie umie si modli, niech wyruszy na morze qui sapis, ad vitam sapias; gere conscia recti. Pectora nec strepitu commoveare levi - kto mdry uywaj mdro ci na ycie, zachowaj serce wierne prawo ci i nie wzruszaj si lada haasem quis est, qui de manibus meis eripere possit populum hunc - kto jest, kto mgby wydrze ten lud z moich rk quisque suae fortunae faber - kady jest sprawc swojego losu quisquis ad vitam editur ad mortem destinatum - ktokolwiek przychodzi na wiat, jest przeznaczony na mier quis acit - kto wie qui vult amari, languida reget manu - kto chce by kochany, niech rzdzi agodnie (dos. - agodn rk) quo animo - z jakim umysem quocumque praetextu - pod jakimkolwiek pretekstem quocumque praetextu et titulo - z jakiegokolwiek powodu i tytuu quocumque titulo - pod jakimkolwiek tytuem quod peto, da Cai non peto consilium - daj Kajusie, czego dam, o rad nie prosz quo fine - jakim kocem quo motivo - dlatego quoquo modo - adnym sposobem quorum iniuriis in profundissimo Democriti puteo - w najgbszej Demokryta studni quorum machinationibus - ktrych knowaniu quot capita, tot sensus - ile gw, tyle zda. quotquot sunt inimici vestri, cum omnibus in kac arena certabit - soluta sessio ad cras - ilukolwiek macie nieprzyjaci, ze wszystkimi bdzie walczy na tym polu - odroczono posiedzenie do jutra quot rerba, tot miseriae - ile sw, tyle pogrek quovis praetextu - z jakiegokolwiek powodu R raritas - rzadko rationaliter - dowodnie ratione - z przyczyny ratione iuris bonorum terrestrium - na podstawie prawa dbr ziemskich rationem - spraw rationes - dowody, przyczyny rationes competentes - suszne dowody rationes cum Republica inibit - z sejmem (dos. z Rzplt) obmy li sposoby rationibus - dowodami recentem iniuriam - wieo doznan krzywd recesserunt ab anteriori intentione et conformiter - odstpiy od poprze dniej my li i zgodnie recognoverunt - zeznali recompensa - nagroda recordationem - pamitk recordationem passionis Domini - pamitk mki Paskiej recurro suplex - udaj si proszcy reddant rationem - zdadz spraw, wylicz si redde - oddaj reddet rationem - zda spraw reddite rationem - zdajcie spraw reducere in memoriam - przypomnie redundat - spywa refugium - ucieczka regna - pastwa

regnante Galio - przy panujcym Francuzie regnum - pastwo regnum amplissimum - najwiksze krlestwo regnum Moreae - krlestwo morejskie (Grecja poudniowa) regnum Sueticum - krlestwo szwedzkie regulam vitae - na prawido ycia regulantur qualitates - stosuj si przymioty Republicae emolumentum - korzy Rzeczypospolitej religuias - szcztki rem - rzecz renovo propositum - wznawiam postanowienie reuisitus - wezwany res non patiebatur morom - rzecz nie cierpiaa zwoki res non patitur morom - rzecz nie cierpi zwoki resistendi modum - sposobu oporu respectum - wzgld, przychylno respectu machinationis - z powodu knowa respirium - wytchnienie resurrectionis Domini - zmartwychwstanie Pana S sacerdos de una missa - kapan jednej mszy tzn. taki, ktry tylko msz umie odprawi sacrilegam manum - witokradzk rk sacrilegum iudicium - witokradzki sd saevientis fortunae ferocitas - dziko srogiej fortuny saevit atrox Volscens - sroy si waleczny Wolski saevire - godzi saemre fortuna et cuncta miscere coepit - los zacz si sroy i miesza wszystko sagina - syto salue - witaj sane non multum poterit obesse fortuna, qui sibi firmius in tirtute quam in casu, praesidium collocavit - zaprawd los niewiele zaszkodzi moe temu, ktry mocniejsz zason uczyni sobie z cnoty ni z przypadku (cytat z Cycerona) sano mente et corpore - zdrw na umy le i na ciele sapiens et circumspectus animus etiam minutissimos praevidet cuniculos, incantus etiam in visibilem incidit Charybdium - umys mdry i przezorny najdrobniejsze nawet postrzega doki, niebaczny w widoczn nawet runie przepa satisfactus - zadowolony satis, superue - dosy, nadto scandala - zgorszenia scandalum - blu nierstwo scaturiat - wypywa scelera - zbrodnie scientiam - wiedz, nauk scientibus louor - mwi do wiadomych srripta - pisma scripta lauda - pisma sejmikowe secretarius legationis - sekretarz poselstwa secretiora - rzeczy bardziej tajemne secunda Decembris devotissime - 2 grudnia najpoboniej secure - bezpiecznie securitas - pewno securus - pewny sedem - siedzib, rezydencj sedem belli -- siedlisko wojny

senatus consulta - uchway senatu sensim - nieznacznie sentiebat - my la sentiunt - czuj 17 Septembris - 17 wrze nia septima Septembris - 7 wrze nia sequela - nastpstwo sequentia - kolej serio - powanie, naprawd serio promoveram in hosticum - serio wytoczyem przeciw nieprzyjacielowi sero molunt deorum molae - p no miel bogw myny serpens, occulte mordens - w skrycie ksajcy servire Deo regnare est - suy Bogu jest to krlowa servire ob [panem] domini - suy dla chleba paskiego si - jeeli significant - oznaczaj significat - znaczy signum - znak simpliciter - po prostu simulacrum - tablice, na ktrych malowano podbite miasta i narody simul et semel - naraz i jednocze nie simultates, reconciliabitur - wa nie, nastpi zgoda sine activitate - bez czynno ci sine bannis - bez zapowiedzi sine comprobatione iuratoria - bez potwierdzenia przysig sine contradictione - bez sprzeciwu sine effectu - bez skutku sine fuco adulationis - bez barwy pochlebstwa sine legali impedimento - bez przeszkody prawnej sine maiori motu - bez wikszego zamtu sine misteria -- bez ukrytej przyczyny sine ramis et remis - bez drgw i wiose sine sodo doloris - bez towarzysza smutku sine successione - bez nastpstwa sine successore - bez nastpcy singillatim - szczegowo si potest fieri - je li by moe sive - czyli si veritatem loquor, cur me caedis - jeeli prawd mwi, dlaczego mnie bijesz si virtus profligatur, omnia pereunt - je li prze laduje si cnot, wszystka ginie soda - pomoc solenniter - najmocniej, gorco solenniter super Romanorum pernidem - uroczy cie na zgub Rzymian soluta sessione - po zamkniciu sesji sors -- los sortem -- czstk sparsim - osobno specialiter - szczeglnie species -- ksztaty spectaculum - widowisko spoliare - pozbawi spiritus familiares - duchami rodzinnymi spiritu prophetico - duchem proroczym spiritus ubi vult, spiral - duch tchnie, gdzie chce stabiliendo ulteriorem cursum - ustalajc dalszy bieg stanie abdicatione - na wypadek abdykacji statuitis - nakadacie statum vitae meae non statum Reipublicae - bieg ycia mego, nie sprawy Rzeczypospo

litej status - polityka status minister - minister stanu status caelestis terrenos status - rzd niebieski ziemskie rzdy status imperii Ottomanici - stan pastwa otomaskiego stilum - stylu stricte - dokadnie strictus - dokadny studere - stara si studium - staranie stupebant - dziwili si suae religionis - swojej religii subiectum - podmiot, tu czowieka, osob subit - powstaje subiungam - zacz subordinatas personas - podporzdkowanych ludzi sub poenas criminales - pod kary gardowe sub praetexto sub praetextu - pod pozorem sub regimine - pod dowdztwem, pod rozkazami subsecutum - nastpio subseguentur - nastpi subseguetur - nastpi subsequi - nastpi subsequi in silentio - nastpi w milczeniu subsellia - dostojestwa, ale i -sdy sub sigillo confessionis - pod tajemnic spowiedzi subsistere - wytrwa subsit - niech podlega subsolanea - wiat podsoneczny sub specie - pod pozorem subterfugiebam - wymigiwaem si sub titulo - pod tytuem sub umbra - pod pozorem subvenire oppresso - pomc uci nionemu succedaneus - nastpca successores - spadkobiercy succubam - ulegn sufficere - wystarczy, wydoa sufficit - do suffragia - pomoc suffragari - dopomc suggessit - namawia summa levitas - najwiksza lekkomy lno summa proveniens - suma nalena super fidelitatem - na wierno super fidelitionem - na wierno superioris et inferioris Hungariae - grnych i dolnych Wgier super nonrerelationem - na niewyjawianie superstites - pozostali przy yciu supplices - pro by supponebam - przypuszczaem supponebant - przypuszczali supponebat - przypuszcza supponendo - przypuszczaj. mppono - przypuszczam supra usum - nad zwyczaj supremi et directi domini et ultimae instantiae iudicit - najwyszego i po redniego pana i sdziego ostatniej instancji surdis fabula narratus - do guchych si mwi suspicio veneni - podejrzenie trucizny

suspitionis - podejrzenia suum effectum sortiri - swj skutek wzi symbola amititiae - znaki przyja ni symbolum - godo T tacite - milczco taediosum - nieprzyjemnie tam in prosperit uam in advcrsis - tak w pomy lnych, jak i niepo ay lnych (dom. okoliczno ciach) tam vite sanguinis perltum - tak baha cena krwi tantae activitatis - tak wielkiej dziaalno ci landem - na koniec tandem aliuando - nareszcie tandem offecerunt - na koniec osignli tanta aemulatione - przy takim wspzawodnictwie tanta festinatione - z tak wielkim po piechem tantummodo - tylko tela - pociski tela ore intrepido -- pociski nieustraszon twarz tertium non datur - trzeciej moliwo ci nie ma testantur - wiadcz testimonia vitae - wiadectwa ycia testimonium - wiadectwo tesiimonium recedendo a sacrificio missae - wiadectwo po odprawieniu mszy w. tibi vindictam (relinquo) - tobie zemst poruczam tiro - ucze titulum - tytu totaliter - zupenie, cakowicie tota Respublica - caa Rzeczpospolita tot conflictus - tyle utarczek toties - tyle razy tolissimum - cakowicie totius nobilitatis - caej szlachty tot saecula - tyle wiekw tot scomata - tyle drwin tumulandi - schodzcy do grobu tuum tam spectatum ezemplum, tenaci saeculorum mcmoriae traditum, in ipsa astra sublirne, pennata fama fert - twj tak zdumiewajcy przykad, podany trwaej pamici wiekw, skrzydlata sawa uniosa wysoko midzy gwiazdy tyrannidem inducere in Rempublicam - tyrani wprowadzi do Rzpltej tyrannis - tyrania Tyriis in locis - w miejscach niebezpiecznych (wyraenie przysowiowe) U Uaberu suxit - pier ssao ubi miles contemptor opum et divitiarum, bella gerit disciplina et pauperate magistra; fatigato humus cubile, cibus cjuern occupat, satiat, tempora sonini arctiora quam totius noctis - gdzie onierz gardzc bogactwem i dostatkiem walczy w karno ci i ubstwie, znuonemu ziemia jest oem, pokarmem to, co ma, a sen trwa krcej nic noc ullatenus - pod adnym pozorem ultimarie - ostatecznie ultimum in linea domus regiae, domus Jugiellonicae - ostatniego w linii domu krlewskiego, domu Jagielloskiego ullimus diebus Octobris excepto legali impedimento - w ostatnich dniach pa dzierni

ka, z wyjtkiem prawnej przeszkody ultimus domu Jagiellonicus pullus - ostatnie piskl domu Jagiellonw ultro - sam, z wasnej woli unanimi voto - jednomy lnie unanimi voce - jednomy lnie unus homo nobis cunctando restituit rem - jeden czowiek zwlekaniem ocali spraw urgeant - maj przynagli urgebat abdicationem - nalega na zrzeczenie, si usi omnibus populi commenti - powoujc si aa wszystkie plotki ogu usum - wedug zwyczaju utergue - obie strony utinam diutissime regnet pro gloria Dei et utilitale Reipublicac Christianae-oby jak najduej panowa na chwa Boga i poytek Rzeczypospolitej chrze cijaskiej utinam feliciter - oby szcz liwie utinam in sancta pace reuiescat - oby spoczywaa w witym pokoju utinam sim falsus vates - obym by faszywym prorokiem utraque civis - podwjniem obywatel utrumque - jedno i drugie utrunique necessarium - jedno i drugie konieczne uva acerba - cierpka jagoda V vacuus - pozbawiony, pren vale! - egnaj! Vare, legiones redde - Warusie, oddaj legiony vectigal constitutum - ustanowione co vel peccantibus virlutis species prima iucunda est -nawet grzeszcym pozr cnoty jest miy trnerabunt - zo hod reniam - przebaczenie teniet iterum, qui nos reponat in lucern, dies - nadejdzie znowu dzie, ktry nas po wrci na wiato vcni, vidi, sed non vici - przybyem, zobaczyem, lecz nie zwyciyem verba pro verbis - sowa za sowa vere nobilis - prawdziwy szlachcic vergit ad latus Oceani versus Fioniam - od strony oceanu, ktry oblewa bok Fionii verius - prawdziwie verius dicam - prawd mwic verius dicendo: potni sed nolui - prawd mwic: mogem, lecz nie chciaem restigia - lady vestimenta - ubrania vestimentorum - odzie vice-regem - wicekrlem vicinarum gentium - ssiednich narodw vicissim - wzajemnie vicissitudinem - przemian ricissitudincs adverso pectore - odmiany miaym sercem vicissitudo - odmiana victima - ofiara victimam, non indago - ofiar, nie badam victoria uti - wykorzysta zwycistwo victor triumphator - zwycizca tryumfator victualia - ywno videre faciem domini - widzie oblicze pana (tj. krla) videtur - eda si, wydaje

vigilantia - czujno vigor - sia vincere - zwyciy vincere et victoria uti non idem est - zwyciy a wykorzysta zwycistwo nie jest to samo vindica honorem Filii Tui - bro czci Syna Twego vindices scelerum poenas - kar za zbrodni vinctas manus - zwizane rce violentia - gwat vir activus - m dzielny virescit vulncre virtus - mstwo hartuje si ranami viri namue prudentes statuunt victoriam de ciribus reportatam silentio obrui, non triumpho decorari debere; quae enim gloria fratricidis coniuncta esse possit? - bo mowie rozumni uwaaj, e zwycistwo odniesione nad obywatelami naley pokry milczeniem a nie ozdabia tryumfem; jaka bowiem moe by chwaa z bratobjstwa? viri proprium est maxime fortitudo; du niunera dno potissimum sunt: mortis dolorisgue contemptus - waleczno najbardziej cechuje ma; ona obdarza go dwoma darami : pogard mierci i cierpienia virtute - cnot virum fortem, virum bellicosum - ma dzielnego, ma walecznego nisibiliter - widocznie ritac innocentia certissimum est corporis praesidium - najpewniejsz obron jest niewinno ycia vitia et praecipue - wady a szczeglnie vitium -- bd, wada vitulum - cieltko, byczek vivat Piast! - niech yje Piast! vivat rex - niech yje krl! vivat rex Daniae! - niech yje krl Danii! vivat rex Michael! - niech yje krl Micha! vive et reiponde - yj i odpowiadaj vivitp fortes fortiaue adversis opponite pectora rebus - yjcie silni i mnie nadstawiajcie piersi przeciwno ciom vix, vix spirabat - ledwie, ledwie dysza vocatio - powoanie volui, sed non potui- chciaem, ale nie mogem rota - luby, gosy votum. - lub votum solenni - uroczysty lub vulnera dum sanas dolor est medicina doloris - gdy rany leczysz, bl jest lekarstw em blu Z zelabant pro parte coronati capitis - opowiadali e przy gowie koronowanej zelando in rem - gardujc na rzecz zelose - gorliwie zelose pro patria et maiestate - gorliwie za ojczyzn i majestatem.