cumhuriyet sonrası türk seramik sanatının Çağdaşlaşma süreci- deniz onur erman.pdf

7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf

1/17

Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn

adalama Sreci

r. Gr. Deniz Onur Erman

zetada Trk Seramik Sanat olarak adlandrdmz dnem, 1923de Cumhuriyetin ilanile balayan ve gnmze kadar gelen srete, seramik sanat adna yaanan gelimednemini kapsamaktadr. Cumhuriyetin ilanyla birlikte sosyal ve ekonomik hayattayaanan gelimeler ve modernleme yolunda yaplan kkl deiimler toplumsal hayatnher alannda kendini gsterirken bunlara paralel olarak Trk seramik sanat da yenilikibir geliim sreci ierisine girmektedir. Cumhuriyet sonras seramiin geliimi sanayi ileeitim alanlarnda ve zgn serbest sanatsal giriimlerin paralelliinde yaanmtr.Endstrileme ve sanayinin gelimesi ile birlikte seramik atlye ve fabrikalar kurulmayabalanmtr. Batl anlamda eitim verebilecek kurum ve eitmen olmad iin, eitimsistemleri ve ders programlar konusunda Avrupadaki okullar ve eitim sistemleri rnekalnm, yetenekli rencilerin yurtdna gnderilerek eitim almalar salanmtr. Budnemde gnmzn nemli Gzel Sanatlar Fakltelerinin de temelleri atlmtr.

Bireysel anlamda ilk zel seramik atlyesinin kurulmas yine bu dneme denkgelmektedir. Eitmen ve sanat kimlikleriyle Cumhuriyet sonras Trk SeramikSanatnn adalama srecinde nclk eden nemli isimlerin yaptklar almalargnmz modern seramik sanat anlaynn temellenmesinde de etkin rolleroynamlardr. ada Trk Seramik Sanatnn geliimi gnmzde de yeni seramikatlyelerinin kurulmas, akademik ortamda artan eitim kalitesi, srekli yaratc abannrn olan zgn eserlerin uluslararas sanat ortamlarnda sergilenmesi, yarma, grupsergilerinin ve eitli etkinliklerin artmas ile byk bir hzla devam edecektir.

MODERNIZATION OF THE TURKISH CERAMIC ART IN THE REPUBLIC ERA

AbstractContemporary Turkish Ceramic Art refers to the evolution of ceramic art during theperiod between the establishment of the Turkish Republic in 1923 and today. TheRepublic has triggered many improvements in the social and economic life as well asprofound changes in every aspect and in parallel, Turkish ceramic art has entered a newera of transformation. The evolution of ceramics during the Republic has been thecollective result of educational, industrial and personal artistic efforts. Industrializationhas resulted in the founding of ceramic studios and factories. Because no institutions oreducators of occidental standards were available, European schools and educationalsystems were imitated and talented students were sent abroad for education. Thisperiod also witnessed the foundation of todays major faculties of fine arts. The firstprivate ceramics studios have been founded by the pioneers of modernization. These

prominent people have, as educators and artists, have shaped the contemporary TurkishCeramic Art. The evolution of Contemporary Turkish Ceramic Art continues in thepresent day with more private studios, higher educational standards in the academicsetting, constant creative efforts resulting in more original pieces of art displayed atinternational artistic milieu and a growing number of exhibitions and competitions.

Anahtar

Kelimelerada Trk seramiksanat

cumhuriyet

seramik

adalama

Trk seramik kltr

Keywordsmodernization

contemporary Turkishceramic art

republican

ceramics

Turkish ceramicculture

Gazi niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi, Endstri rnleri Tasarm Blm, Tunus Caddesi No:35

Kavakldere / ANKARA Tel: 0 312 425 76 75 E-posta: [email protected]

77


2/17

78

Trk Seramik Sanatnda adalama Sreci

ada Trk Seramik Sanat olarak adlandrdmz dnem,

1923de Cumhuriyetin ilan ile balayan ve gnmze kadar gelensrete, seramik sanat adna yaanan gelime dnemini kapsamaktadr.

Trkiyede Cumhuriyet sonras Trk seramik sanatnn geliimini

irdelemeden nce Uludan u szleriyle Cumhuriyet ncesi dnemden

ksaca bahsetmek aydnlatc olacaktr;

13. yzylda Anadolu Seluklularyla balayan ve Cumhuriyet

dnemine kadar devam eden sre, Geleneksel Trk Seramik

Sanat olarak adlandrlr. slam dncesi dorultusunda gelienGeleneksel Trk Seramiine; Anadolu Seluklular dneminden

Beylikler dnemine kadar, geleneksel retim, soyut ssleme ve

bezeme hakimdir. Osmanl dneminde ise, retim merkezlerinin

says artar ve yerleri deiir, ssleme ve bezemenin izgi dili

Batdaki natralist yaklama ynelik ama daha soyutlayc bir

gelime gsterir. Osmanl devletindeki gerilemeye paralel olarak

Geleneksel Trk Seramik Sanat da bundan payn alr. (Uluda,

1998 s:37)

Cumhuriyetin ilan, Trkiyede her alanda, toplumun tm kurum ve

bireyleri zerinde gl bir deiim dnemini, yeniliki bir tavr ve

aydnlanma srecini beraberinde getirmitir. Meydana gelen bu nemli

deiim sanata da yansm, seramikte o gne kadar egemen olan

geleneksel retim tarz deierek an gereksinmelerine yant

verebilecek, teknik ve teknolojik anlamda kalknmaya ynelik giriimler

balamtr. Cumhuriyetin ilanndan nce de benzer bir takm giriimler

de bulunulmu fakat uzun mrl olmamtr. Bu giriimlerin en nemlisi

19. yzyln Yldz porselenleridir. Cumhuriyetin ilanndan nce,

Osmanl mparatorluunun son dneminde II. Abdulhamit tarafndan,

Beykoz ve Yldzda porselen ve sert fayans fabrikalar kurulmu ancak

birincisi 10, ikincisi 28 yl altktan sonra almalarna son verilmitir

(1922) (Aatekin, 2002 s:3).

16. yzyln znik inileri, 17. yzyln Ktahya seramikleri,

dnemleri iin hangi anlam tayorsa, 19 yzyln Yldz

Porselenleri de benzer deerde nem tar. Yzyllarnn beenidzeyini, teknik yeterliini ve zengin gelime ve eitlenme

programn kantlayan rneklerle Sanat Tarihi iinde nemli

yerlerini alrlar. (Giray, 1998 s:24)


3/17

79

Cumhuriyetten sonra Batllamann hedeflenmesiyle sslemeye

ynelik dekoratif unsurlarn bir miktar geri plana itildii, ilevselliin

amaland, geleneksel yaklamn dnda yeni biim dilleri ve araylar

dnemi balar.

Rnesans ve sonras natralist eilimlerle doann dikkatli bir

ekilde ele aln, deien an ve onun getirdii yenilikler dier

sanat dallar gibi seramii de etkiler. Modern sanat akmlaryla bu

etkileim dorua ular ve Soyut Seramik Sanatnn ortaya kn

hazrlar. (Uluda, 1998 s:37)

Her toplum deiim srelerini ayn ekilde yaamaz. Bu durumlkeden lkeye, toplumdan topluma, kltrden kltre farkllklar

gsterir. Her lkenin ve toplumun iinde bulunduu ekonomik ve politik

durumu, kltrel birikimi, dini, inanlar, gelenekleri, corafyas,

ihtiyalar birbirinden farkldr. Bu nedenle de lkeler ve toplumlar

deiim ve yenileme srelerini birbirinden farkl biimlerde yaarlar.

Erzen sanatn dnm sreciyle ilgili olarak u noktaya deinmektedir;

amzda sanatn dnm sreci toplumsal bunalmlara iaret

etmektedir. Bu durum, bir yerde, bunalmlar olmad zaman sanatsalaama ve sosyal ilerleme de olmayacan gstermektedir. (Erzen, 1991

s:11)

Bu dnceden yola karak Trkiyede Osmanlnn son

dnemlerinde yaanan bunalml yllarn, Cumhuriyetin ilanyla birlikte

sosyal, ekonomik ve sanatsal ilerlemeler srecini beraberinde getirdii

sonucuna ulalabilinir. Trkiyede yzyllardr sregelen imparatorluk

dzeninin ykl ve yerine Cumhuriyet rejiminin ilan edilii lkede heralanda byk ve kkl deiimlerin yaanmasna neden olmutur.

Toplumda yer alan alt ve st tabakalar arasndaki uurumlar ortadan

kalkmaya ve toplumun khnelemi zihniyet kalplar yklmaya

balanm, toplumun btn kurumlar, kurulular ve bireyleri zerinde

her alanda yeniliki ve ada bir toplum dzeni oluturulmaya

allmtr. Bu reformcu mdahaleler her alanda hzla hayata girerken ve

toplumsal yaam iinde kendini gstermeye balarken, sanatlar ve

sanat dallar da bunlardan zerlerine den paylar almlardr.

Cumhuriyet dnemi Trkiyesinde seramik, hem bir sanat dal hem

de nemli bir endstri kolu olarak iki ayr koldan hzla ilerleme


4/17

Grnt 1: 1931 senesinde Vedat Ar, Sanayii Nefisede ilk talebeleriyle birlikte.

80

gstermitir. Seramiin hammaddesi olan kilin Trkiye topraklarndaki

yaygnl ve Anadolu insannn bu malzemeyle binlerce yllk

tanklndan kaynaklanan bilgi birikimi bu hzl geliimin alt yapsn

hazrlar niteliktedir. Cumhuriyet sonras dnemde seramiin bir sanat

dal olarak gelimesi ve adalamas sanat eitimi alanndaki

gelimelerle ve yeniliklerle ekillenirken, seramik sanayinin gelimesi de

Trkiyede endstrileme ve fabrikalamann gelimesiyle beslenmitir.

Cezara gre; Trkiyede seramik sanatnn ada geliim izgisine

uygun bir anlayla yeniden canlanmas 1929da Namk smailin mdr

olduu dnemde Gzel Sanatlar Akademisinde (Sanayi-i Nefise Alisi)

seramik atlyelerinin kurulmasyla balar. (Cezar, 1983 s:23) Namksmail 1925 ylnda Pariste grd Dekoratif Sanatlar Sergisinden

etkilenecek ve Trkiyede Dekoratif Sanatlar retiminin yaplmasn

amalayarak Tezyinat ububesi iinde Seramik ad altnda bir blmn

almasn gerekletirecektir. (Cezar, 1983 s:58)

1929da inicilik atlyesi alr ve atlyenin bana smail Hakk

Oygar getirilir. smail Hakk Oygar, Hakk zzet ve Vedat mer Ar,

seramik renimi iin yurt dna gnderilen ilk sanatlarmzdandr. Aynzamanda smail Hakk Oygar, 1928de Parisde bir seramik sergisi aar.

Bylece yurt dnda sergi aan ilk Trk seramik sanats olma zelliine

de sahiptir. Ayrca Oygar, Trk sanatlarnn zel sergiler amalarn

gerekletirecekleri sergi salonlarndan yoksun bir dnemde stanbulda

bir zel sanat galerisi aarak pek ok sanatnn kiisel sergiler

aabilmesine mekan yaratr. (Giray, 1998 s:25) (Grnt 1)


5/17

81

Hakk zet, stanbul Tatbiki Sanatlar Yksek Okulu Seramik Atlyesi

mdr olarak grev yapmaktadr. Sanayi dallarnda alacak

seramikileri yetitirmek amacyla alan bu okulda uzun seneler hizmet

verir. Ayrca Hakk zetin Ankara Kimya Sanat Enstits Seramik

Atlyesinin de kurucusu olduu bilinmektedir. Bu atlyede malzeme ve

frn olanaklarndan karlksz alma olana salanmas pek ok gencin

bu alana ynelmesinde etken olmutur. (Giray, 1998 s: 26)

Sanat eitimine nem verilmesi, Batl anlamdaki sanat anlaynn

benimsenmeye allmas, bireysel dncelerin ve bireyselliin nem

kazand bir dnemi de beraberinde getirmektedir. Bu gelimelerin

seramik sanatna yansmas da zel seramik atlyelerinin kurulmaya

balamasyla olmutur. Bireysel anlamda ilk zel seramik atlyesini 1951

senesinde Freya Koral kurar. Freya Koral akademik bir eitim

grmemesine ramen krk yanda tedavi amal olarak bulunduu

sviredeki bir hastanede kil ile tanr ve o gnden itibaren seramikle

profesyonel olarak ilgilenmeye balar. Tedavisini tamamladktan sonra

stanbula dnen sanat kendine zel bir seramik atlyesi aarak

almalarna burada devam eder.

ada seramik sanat asndan Freya Koraln atlyesi atlye-okul grevi grmektedir. Buras zamanla dnemin sanat ve edebiyatdnyasnn aydn kiilerinin urad, sohbetlerini paylat bir kltr vesanat atlyesine dnmtr. Sonraki dnemlerde aralarnda TzmKzlcan, Bingl Baarr, Binay Kara, Alev Ebziya, Mfide alk gibiisimlerin de yer ald seramikle uraan pek ok kii veya seramikblm rencileri Freya Koraln atlyesinde ksa sreli almalar

yaparak kendilerini gelitirme olana bulmulardr. (Oral, 2005 s:83)

Koraln yaamnn ve sanatnn anlatld Treye ait kaynaktanedinilen bilgiler dorultusunda; Freya Koraln, 1950lerden 1970lerinortalarna kadar seramik duvar panolar alm olduu, 1980lerde srszpimi topraktan (terra cotta) evler ve bu evlerin iindeki insanlar konualmaya balad, figrsel olarak sklkla kulland balk ve kusoyutlamalarnn da setii konular arasnda yer ald anlatlmaktadr.

(Tre, 1997 s:31) (Grnt 2-3-4)


6/17

Grnt 2:Freya Koral atlyesinde seramik yaparken.

Grnt 3: Freya Koraln 1977 ylna ait Kular isimli seramik form almas.

Grnt 4: Freya Koraln 1990 ylna ait.Yry isimli figratif kompozisyon almas.

82

Freya Koralla ayn tarihlerde etkinlik gsteren, hem eitmen

ynyle, hem de sanat kimliiyle Cumhuriyet sonras Trk Seramik

Sanatnn adalama srecinde nclk eden bir dier nemli isim

Sadi Direndir. Girayn anlatmyla Sadi Diren;

1953de stanbul Gzel Sanatlar Akademisi Seramik

Blmnden mezun olur. Davetli olarak gittii Almanyada 1964

ylna kadar endstride tasarmc olarak alr ve bu yllarda

serbest sanat olarak yapt almalarla uluslararas bir n

kazanr. 1964 ylndan balayarak seramik dersleri verdii Gzel

Sanatlar Akademisindeki atlyesinde, yeni seramik ustalarnn

yetimesine nclk eder. Daha sonra ad Mimar Sinan

niversitesine dnen bu okulda 1982-1994 ylna dein

Dekan olarak grev yapar. (Giray, 1998 s:27)

Sadi Diren sanatnn temeline Anadolu kltrn yerletirmitir.

Srl, srsz seramik formlarnda, figr yorumlarnda, bronz heykellerindehep Anadolunun izlerini grmek mmkndr. (Grnt 5-6-7) Direnin

seramik anlayyla ilgili olarak Esin u bilgileri vermektedir;

1955de yurt dna kan Sadi Diren, Almanyada kald dokuz

yl boyunca sanat seramiinin deil, endstri seramiinin de

gizlerini zme ve eitli ekillerde uygulama frsat buldu. Yurt

dnda geen bu sre iinde, 1955-1959 aras Direnin

biimlerde sadelik, yzeylerde sslemenin n planda

uyguland yaptlarnn, 1960-1963 aras ise seramikte ilk duvarresimleri dnemi olarak adlandrlabilir. zgn, eitli sr

tekniklerine ait bulular, onun bu dnemlerinin yaptlarnda

grlr (Esin, 1984 s:6).

Grnt 2 Grnt 3 Grnt 4


7/17

Grnt 5: Sadi Direne ait figratif seramik form.

Grnt 6: Tarabya Oteli duvarnda yer alan Sadi Direne ait seramik panodan ayrnt.

Grnt 7: Sadi Direne ait ku figrl seramik form.1971.

83

Diren, Trkiyeye dnnde seramik eitimi anlamnda pek ok

yenilii de beraberinde getirir. Bu gne kadar endstriyel almalarn

sadece yan eitim ura olarak nitelendirildii bir eitim sisteminde

onun getirdii yenilikler byk bir nem tamaktadr.

Sanayileme ve devrimler ile birlikte toplumdaki retim-tketim

ilikileri ve buna bal yaam tarznda da deiiklikler yaanmaya

balanmtr. nsanlarn klk kyafetlerinden evrelerine, yaadklaryerlerden eitim anlayna kadar pek ok alanda sanayilemenin etkileri

grlmektedir. Geleneksel Trk Seramik Sanatnda duvar ssleme

anlay; duvar inisi olarak anlamlandrlrken, bu gelimelerle birlikte,

sanatsal plastik kayglarla oluturulmu duvar panosu kavram Freyya

Koral ve Sadi Diren tarafndan ada Trk Seramik Sanatna

kazandrlmtr. Binalarda i ve d cephelerde seramik duvar panolarnn

kullanlmasyla kentler eski grnmlerinden yava yava syrlarak daha

modern bir grnme kavumaya balamtr.

Seramii yalnzca sanatsal ve estetik kayglarla biimlendirilen

eserler olarak dnemeyeceimiz gibi salt endstriyel retim rnleri

olarak da grmek imkanszdr. Seramiin geliimini bu iki alann paralel

etkileimi ve geliimiyle ele almak gerekir. 1933de Smerbankn

Endstri planlamasnda stanbul ve Ktahyay kapsayan seramik

endstrisi etd ve projelerine balamas, seramik sanat ve endstri

ksmnda bugnk gelimelerin temeli olmutur. (Diren, 1974 s: 221)Cumhuriyet sonras dnemde seramik sanayinin geliimi seramik

sanatyla uraan kii ve kurumlar etkilemitir. Atlye ortamnn



8/17

84

salanmas, malzeme, frn ve teknik destein gereklilii, dnemin

ekonomik yaps seramik yapmak isteyenleri zorlamaktadr. Bu noktada

kimi fabrikalarn, seramik sanatlarna verdii destek zendirici ve

destekleyici olmutur. 1950de kurulan Eczacba Sanat Atlyesi bunun

nemli rneklerindendir. 1960larda Eczacba bnyesinde balatlan

sanat atlyesi projesi ile Mumhanede bir seramik sanat atlyesi kurulur

ve smail Hakk Oygar, Freya Koral gibi isimler burada eitmenlik

yaparlar. Attila Galatal, Nasip yem, Melike Abasyank Kurti gibi Trk

seramik sanatnn nemli isimleri bu atlyede yetimilerdir. (zturanl,

1998, s:32) Cumhuriyet sonrasnda seramik sanayinde kaydedilen

nemli gelimelerle ilgili olarak u sralama bilgilendiricidir;

Cumhuriyet sonras hzla gelien sanayi, kendi retim biimini

oluturdu ve fabrikalama balad. Srasyla;

1942de Eczacba Fincan Atlyesi

1950de Eczacba Sanat Atlyesi

1958de anakkale Fayans

1958de Gorbon Il

1960da Eczacba (Mumhane)

Daha sonraki yllarda da birok fabrika ve atlyeler ald.1942den 1960a kadar ki srede yaanan hzl geliim,

geleneksel seramik retim metodunu atlye retiminden, byk

boyutlu endstriyel retim biimine dntrmtr. Bu

dnm, hem Trk seramiinin ada retim biimini hem de

bir seramik sektr oluumunu da balatyordu. (Aatekin,

1993 s:20)

Cumhuriyetle birlikte balayan sanayileme sreci toplumun genel

yapsnda bir takm deimeleri dourmutur. 800 yl akn bir sreboyunca Anadolu Trk toplumunda sosyal hayata egemen olan slam

dncesi ve slam anlay yerini din ve vicdan zgrlne dayal laik

bir anlaya brakmtr. Bu deiim, toplumun yaaynda ve sanatta da

byk deiiklikleri beraberinde getirmitir. Laik dnce yaps ile Bat

dncesinin egemen olduu yaklamlar arlk kazanmaya ve bireysel

tavr n plana kmaya balar.

Bir dnem kapanp yerine yeni bir dnem yaanmaya baladndasanatlar da iinde bulunduklar evrenin artlarna ve isteklerine yant

ararken ve yaptlarn bu dorultuda gerekletirirken, an gerei


9/17

Grnt 8: Sanayi-i Nefise Mektebi-1924 (Bugnk adyla Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi)

85

ortaya kan yeni oluumlar takip etmekte ve anlamlandrmakta

zorlanabilmektedirler. Bylesi deiimlerin yaand bir dnemde sanat

dallarnn geliiminin salanmas iin hzl bir modernleme srecinin

ierisinde olan Bat lkelerinin sanat anlaylarnn takip edilmesi

gerekmitir. Cumhuriyetin ilannn sonrasnda Trk eitim sisteminde

yeni bir yaplanmaya ihtiya duyulmutur. Bu yzden eitim sistemleri ve

ders programlar konusunda Avrupadaki okullar ve eitim sistemleri

rnek alnmtr. Sanatsal alandaki yeniliklerin takip edilmesi de ancak

benzer eitim metodlarnn uygulanmasyla mmkndr. Cumhuriyet

sonras her alanda hzl bir modernleme srecine giren Trkiye, sanat

eitimi alannda da baz byk yenilikleri hayata geirmeye balar.Seramik sanat da bu yeni eitim anlayndan byk lde

etkilenmitir.

3 Mart 1883de kurulmu olan Sanayi-i Nefise Mektebi, yalnzca

erkek rencilerin kabul edildii bir okulken, toplumsal gelimelere bal

olarak kzlarn eitiminin nem kazanmasyla, 1914de kz renciler de

okula kabul edilmeye balanm ve nas Sanayi-i Nefise Mektebi

kurulmu, daha sonra da 1925 ylnda iki okul birletirilmitir. (Grnt8) Kurum, 1927de Gzel Sanatlar Akademisi ve 1983de Mimar Sinan

niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi adn almtr.

(www.kultur.gov.tr/TR/ Sanat Yetitirme Hedefli Kurumlarda Plastik

Sanatlar Eitimi) (08.09.2010)


10/17

Grnt 9: (sadaki) Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstits-1926

(Bugnk adyla Gazi niversitesi Eitim Fakltesi)

86

Sadi Diren bir yazsnda Cumhuriyetin ilanndan on sene sonra

Smerbankn endstri planlamasnda stanbul ve Ktahyay kapsayan

seramik endstrisi etd ve projelerine balamasndan bahsetmektedir ve

bunlarn seramik sanat ve endstrisi alannda bugnk gelimelerin

temelini oluturan ok nemli balanglar olduundan sz eder. Bu

gelimeleri takip eden dnemlerde Ankarada Gazi Orta Muallim

Mektebi ve Terbiye Enstitsnde de bir seramik atlyesi kurulup seramik

eitimi verilmeye balanmtr. (Grnt 9)

Trkiyede plastik sanatlar alannda, sanat yetitirme hedefli

nemli bir dier kurum, 1956-1957 retim ylnda stanbulda alan

Tatbik Sanatlar Yksekokuludur. Tatbiki Sanatlar Yksekokulunun

kurulu amac, uygulamal sanatlar ve tasarm alannda alacak

profesyoneller yetitirmektir. Kurum; grafik, imimarlk, seramik, tekstiltasarm atlyeleriyle eitime balamtr. Okulun kuruluunda,

Almanyadan arlan Prof. Dr. Adolf Schneckin katklar olmutur. Daha

sonra okul, Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesine

dntrlmtr.

Trkiyede sanat dallarnn adalama srecinden bahsederken,

sanatta Bat etkisini unutmamak gerekir. Sanat dallar asndan ele

alndnda Batl anlayta gelien sanatsal deiimlerin takipedilebilmesi ve okullarda bu yeni eitim sisteminin aktarlabilmesi iin en

uygun yol lkenin baarl sanatlarnn devlet tarafndan Avrupa

lkelerine eitim amal gnderilmeleri eklinde olmutur. Bunun benzeri


11/17

Grnt 10-11 : Alev Ebuzziyaya ait astarl ve dekorlu anak formlar

87

bir yaklam Osmanl Devleti zamannda yurtdna eitime gnderilen

asker ressamlar rneinde de grlmtr. Yeni kurulan ve her alanda

gelimekte olan Trkiye Cumhuriyetinin yeni sanat ve eitim

politikasnn bir paras olarak, baarl sanatlar yurt dna

gnderilmilerdir. Bu sanatlar araclyla Trkiye Cumhuriyetinde

sanat eitiminin kurumsallatrlmas hedeflenmitir. Yurt dna giden

sanatlarmz Batdaki ada seramik sanatnn oluum srecini

yaayarak grmler, eitli teknikler, almalar ve teorik bilgilerle yurda

geri dnmlerdir. Dnte bu sanatlarmz zel atlyeler kurmu,

fabrikalarda ve okullarda alarak bu atmosferi Trkiyede oluturmaya

almlardr.

1961 ylnda Fullbright Bursu ile Amerikaya giden Filiz zgven

Galatal 1962de yurda dner ve 1965de Akademide Seramik

Blmnde asistan olarak almaya balar. Yine ayn bursla

Amerikaya giden Candeer Furtun 1964de kendi atlyesini

kurar. 1954de Almanyaya giden Sadi ve Belma Diren 1964de

yurda dnerler. Sadi Diren Akademide retim yesi olarak

almaya balar. Belma Diren ise Eczacba Seramik Fabrikasnn

sr yapm blmnde almaya balar. (Tansu 1998, s:95)

almalarna hala yurtdnda devam eden, dnem dnem

Trkiyede de sergiler aan, zgn anak formlaryla dnyaca tannan,

ada Trk Seramik Sanatnn nc isimlerinden biri de Alev

Ebuzziyadr. Giraya gre; Alev Ebuzziyann seramikleri geleneksel ini

sanatmzn esiz renklerinden esinler tarlar. Onlar mavi ve koyu

turkuaz grselliklerine karn arpc fakat dengeli desenler de tarlar. Bu

seramikler temiz bir iiliin duyarl bir estetik yaklamn yaln fakat

grkemli rnleridir. (Giray, 1998, s:27) (Grnt 10-11 )

Grnt 10 Grnt 11


12/17

Grnt 12-13-14: Jale Ylmabaar ve seramik duvar panolarndan rnekler.

88

Modernleme ve adalama byk lde, Trk sanatlarnn

etkileim snrlarn genilettikleri bir dnemde gereklemitir.

ounluu yurt dnda deneyim aamalarn geirmi bir grup sanat

Trkiyede ada sanatn tohumlarn atmlardr. 1960lara

gelindiinde Ayfer ve Sabit Karamani, Mfide alk, Tzm Kzlcan,

Nasip yem, Saniye Fenmen gibi isimlerin ada seramik sanatnn

ekillenmesinde nemli roller stlendikleri grlmektedir. (Oral, 2005,

s:84) 1970lerden sonra toplumsal izler seramik sanatnda grlmeye

balanr. Bu yllar sanat ve mimar ibirlii ile yaplarda mozaik ve

seramik panolarn yer ald, sanat yarmalarnn dzenlendii ve

seramikte uluslararas dllerin alnd retken yllardr. 1970lerdemimari yaplarda rettikleri duvar panolaryla n plana kan Jale

Ylmabaar ve Atilla Galatalnn almalar dikkat ekicidir. (Oral, 2005,

s:85) (Grnt 12-13-14)

ada Trk Seramik Sanatna yn veren, gen sanatlara ve yeni

nesillere nclk eden, Trk seramiinin modern yzn dnyadatantan daha pek ok nemli seramik sanatlarmz vardr. Yeni isimler desre ierisinde yerlerini almaktadrlar. Bu isimleri ksaca anmakgerekirse, Erdin Baklann stanbulun 100 ini ve Seramik Sanatsisimli kitabndaki sralamay yinelemek yerinde olacaktr. FaikKrml(1935), Turgut Tuna(1945), Stk Olar(1948-2010), Farukahin(1950), brahim Kocaolu(1953), Meliha Cokun, SreyyaOksay(1961), smail Yiit(1963), smail Hakk Oygar(1908-1975),

Vedat Ar(1907-2001), Hakk zet(1909-1977), Freya Koral(1910-1997), Sabit Karamani(1916-1993), Mediha Akarsu(1918-1976),Seniye Fenmen(1918-1996), Nasip yem(1921), HakkKarayiitolu1926-2007), Sadi Diren(1927), Melike Abasyank(1930),



13/17

Grnt 15: Erdin Baklann 1998 senesinde yapt Zafer Tanras Nike isimli seri almalarndan

bir rnek.Grnt 16: lgi Adalann 1992de Freya Korala Sayg Sergisi iin hazrlad

ku figrl seramik pano almas.

Grnt 17: Hamiye olakolunun vefat eden kardei iin 1986 senesinde yapt ve halen

Hacettepe niversitesi Beytepe Kamps giriinde bulunan Derman emesi isimli almas.

89

Mfide alk(1930), Ayfer Karamani (1933), Hamiye olakolu(1933),Binay Kaya(1934), nal Cimit(1934-1993), lgi Adalan(1936), AtillaGalatal(1936-1994), Candeer Furtun(1936), Erdoan Ersen, Cevdet

Altu, Alev Ebzziya(1938), Bingl Baarr(1938), Filiz zgvenGalatal(1938-2009), Erdin Bakla(1939), Tlin Ayta(1939),FerhanTaylan Erder(1939), Jale Ylmabaar(1939), Tzm Kzlcan(1941),Mustafa Tunalp(1941), Gngr Gner(1941), Haluk Tezonar(1942-1994), Beril Anlanmert(1942), Trker zdoan(1944), FehmiErdodu(1948), der nsal(1952), Sevim izer(1951), TufanDastanl(1952), Sadettin Aygn(1954), Sakine il(1956), Zerrin ErsoyBilir(1956), Cemalettin Sevim(1957), Ayla Yce(1957), Zehra

obanl(1958), Gl zturanl(1958), Mehmet Kutlu(1959), eymaBobarolu(1959), Candan Dizdar Terwiel(1960), Emel lenay(1960),Ayegl Tredi zen(1961), Reyhan Grses(1961), Lerzan zer(1962),Bilgehan Uzuner(1963), Enver Gner(1963), Halil Yoleri(1963), SonerGen(1964), Hseyin zelik(1964), Temel Kseler(1964), YavuzPilevneli(1964), Nalan Danaba(1965), Aysun lbayr(1965), PemraPilevneli(1965), Oya Uzuner(1966), Pnar Gen(1966), Fsunvenliolu(1966), Sibel Sevim(1966), Kemal Uluda(1966), MeltemKaya(1967), mer Grkem(1967), Yasemin Varol(1968), CandanGngr(1969), Fazl Ercan(1969), Mutlu Bakaya(1969), smailYardmc(1969), Kaan Canduran(1969), Emre Feyzolu(1971), KemalTizgl(1973), Kamuran Ak(1975), Burcu ztrk Karabey(1975), Hasanahbaz(1975),Hasan Bakrkan(1975), Feyza akr zgndodu(1976),Deniz Onur Erman(1978), Egemen Ik Aslan(1978), OlguSmengen(1978), Ezgi Hakan(1979), Nizam Orun nal(1979), PnarBaklan nal(1986) (Bakla, 2010, s:30-302) (Grnt: 15-16-17)



14/17

90

Trk sanatnn, bu kadar ksa bir srede Avrupa toplum ve

ekonomisinin koullandrd Bat kltr ve sanat aamasna

ulaabilmesini beklemek mmkn deildir. Bu nedenle adalama

srecinde almalar yapan nc sanatlarmzn batdan Trk sanatna

aktarm olduklar yenilikleri biimsel anlamda azmsamamak gerekir.

Ancak batdan renilen bu tekniklerin altnda kendi kltrmz, alt

yapmz ve z benliimizi aramak hakl bir tutumdur. Kurtulu Savann

ardndan Cumhuriyetin ve Atatrk devrimlerinin coku ve davurumu

iinde baz sanatlarmzn toplumsal bir ze sahip eserler verme abalar

grlmtr. Dier yandan toplumumuzun yenileme sreci iinde

sanatlarmzn batdaki sanat akmlarndan etkilenmeleri ve ilikilerkurmalar bilinli bir aratrma ve yorumlama sonucu, toplumsal ada

Trk Sanatnn yaratlmasnda nemli bir gayret olarak gsterilebilir.

Sanat, neminin kavranmas sonucunda toplum tarafndan benimsenir.

Sonraki nesillere aktarlarak geliir ve sreklilie ular. Ancak bu sayede

sanat eserlerini tanyan, sanata nem veren, bir lkenin sanat ile o

lkenin tarihini badatrarak tarihsel deerlerini koruyan bilinli bir

toplum oluturulabilir. Sanat eitimi sz konusu olduunda niversite

eitiminin nemi ok byktr. niversiteler bnyesinde yer alan GzelSanatlar Fakltelerinin Anasanat dallarnda verilen sanat eitimi ile

sanatn her alannda yeni ve zgn dnceler gelime ortam

bulabilmektedir. Okullarda okutulacak nitelikli bir sanat eitiminin,

lkeye ve lkenin gelimesine olan byk katks kanlmazdr.

Sonu

Dnyada 18.yzyln sonlarnda, el sanatlarna olan duyarlln

arttrlmas amal faaliyetlerle balayan ada Seramik oluumu hzl ve

etkin bir ekilde gelierek yaygnlamtr. Trkiyede Cumhuriyetle

birlikte 1950lere kadar erken dnemini yaayan seramik sanatnda

adalama sreci, 1950lerden sonra endstrileme, uluslararas

etkileimler ve eitim paylamlarnn paraleliinde ivme kazanmtr. Bir

anlamda Cumhuriyet sonras seramiin geliimi; seramik sanayinin

gelimesi, yksek retime ve sanat eitimine nem verilmesi, zgn

sanatlarca gerekletirilen serbest sanatsal almalarn artmas ile g

kazanmtr. Kkl Anadolu kltrnn temellendirdii gnmz

ada Trk Seramik Sanat zgn yorumlaryla eserler ortaya koyan

ada seramik sanatlar tarafndan ekillendirilmeye devam


15/17

91

etmektedir. ada Trk Seramik Sanatnn geliimi gnmzde de yeni

seramik atlyelerinin kurulmas, akademik ortamda artan eitim kalitesi,

srekli yaratc abann rn olan zgn eserlerin uluslararas sanat

ortamlarnda sergilenmesi, yarma, grup sergilerinin ve eitli

etkinliklerin artmas ile byk bir hzla devam edecektir.


16/17

92

Kaynaka

Aatekin, Mustafa, Cumhuriyet Sonras ada Trk Seramik

Sanatnn Geliimi Ve Anlatm Dili Ynnden Deerlendirilmesi,Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Anadolu niversitesi Gzel SanatlarFakltesi, Eskiehir, 1993.

Aatekin, Mustafa, Dnyada ve Trkiyede ada SeramikSanatnn Oluum Sreci, Anadolu Sanat, Say:12, Mart, Eskiehir, 2002.

Cezar, Mustafa, Sanatta Batya Al Ve Osman Hamdi, DergahYaynlar, stanbul,1971.

Cezar, Mustafa, Gzel Sanatlar Akademisinden 100 Ylda MimarSinana. Gzel Sanatlar Eitiminde 100 Yl, stanbul, 1983.

Diren, Sadi, 50 Ylda Seramik, 50 Ylda Cumhuriyet, 50 Ylda PlastikSanatlar, .D.G.S.A. Yaynlar, stanbul, 1974.

Erzen, Jale, Modernizm Sonras Sanat, Uluslararas Plastik SanatlarDernei Yayn Dizisi1, stanbul, 1993.

Esin, Ufuk, Sadi Diren ve Seramik, Sanat evresi, Ocak, Say:63,stanbul, 1984.

Gen, Pnar, Trkiyede Soyut Seramik Sanatnn ncelenmesi VeBaz Sorunlarnn Giderilmesi, Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Anadoluniversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi, Eskiehir, 1992.

Gezgin, mit, lgi Adalan, Bilim Sanat Galerisi Yaynlar, stanbul,2002.

Giray, Kymet, Trkiyede Sanat. Say:33, Mart/Nisan, stanbul,1998.

Grses, Reyhan, Gelenekten Evrensele Ulamada Trk SeramikSanatsnn Kltr Zenginliinin ada Yorumlara Yansmas,Yaynlanm Sanatta Yeterlik Tezi, Marmara niversitesi Sosyal BilimlerEnstits Seramik ve Cam Blm,stanbul, 1998.

pirolu, N. Ve M. pirolu, Sanatta Devrim, Remzi Kitapevi,

stanbul,1990.

Koral, Freyya, Freyya Koral Sanatn Anlatyor, Yeni Boyut PlastikSanatlar Dergisi,say:6, stanbul, 1982.


17/17

93

Mimar Sinan niversitesi, Gzel Sanatlar Eitiminde 100 Yl, MimarSinan niversitesi Basmevi, stanbul, 1983.

Meri, Fatma, ada Trk Seramik Sanatnda Figr Ve Kiiselneriler, Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi SosyalBilimler Enstits, stanbul, 1994.

Oral, Emel, Trkiyede ada Seramik Sanatnn Geliimi, AnadoluSanat,Say:16, Eskiehir, 2005.

zsezgin, Kaya, Erdin Bakla, Bilim Sanat Galerisi Yaynlar, stanbul,2000.

zturanl, Gl, Modern Trk Seramik Sanatna Bir Bak, TrkiyedeSanat Plastik Sanatlar Dergisi, stanbul, 1998, say:33.

Tansu, Sezer, Sanatn Grsel Dili, stanbul, Remzi Kitapevi, 1988.

Turani, Adnan, Sanat Terimleri Szl, stanbul, Remzi Kitapevi,1993.

Tre, Fatma, Bir Usta, Bir Dnya: Freyya Koral, Yap Kredi KltrSanat Yaynclk, stanbul, 1997.

Uluda, Kemal, Seramik Sanatnn Kimlik Sorunu, Trkiyede SanatDergisi, Mart / Nisan, Say: 33, stanbul, 1998

http://www.yapi.com.tr/Haberler/mimarlik-muzesinde-mimarlik-egitimine-yon-verenler-i18831923-sanayii-nefise-mektebi-sergisi-acildi_28450.html (eriim) (20.09.2010)

http://www.kenthaber.com/Resimler/2004/10/15/aDXASCASCA.

jpg (eriim) (20.09.2010)

https://reader009.{domain}/reader009/html5/0405/5ac524c383627/5ac524cf6a1e3.jpg (20.09.2010)

http://www.kultur.gov.tr/TR/ Sanat Yetitirme HedefliKurumlarda Plastik Sanatlar Eitimi (eriim) (20.09.2010)

http://www.gorselsanatlar.org/seramik-ve-cam/jale-yilmabasar-atesin-ustasi/ (eriim) (14.01.2011)

cumhuriyet sonrası türk seramik sanatının Çağdaşlaşma süreci- deniz onur erman.pdf

Documents