chuong 3-x
TRANSCRIPT
-
8/9/2019 Chuong 3-X
1/22
1
1
Gii tch ton hc. Tp 1. NXB i hc quc gia H Ni 2007.
Tkho: Gii tch ton hc, gii tch, Hm lin tc, im gin on, lin tc, lin tc
u, hm scp.
Ti liu trong Thvin in tH Khoa hc Tnhin c th c sdng cho mc
ch hc tp v nghin cu c nhn. Nghim cm mi hnh thc sao chp, in n phc
v cc mc ch khc nu khngc schp thun ca nh xut bn v tc gi.
Mc lc
Chng 3 Hm lin tc mt bin s................................................................................. 3
3.1 nh ngha s lin tc ca hm s ti mt im......................................................3
3.1.1 Cc nh ngha .................................................................................................. 3
3.1.2 Hm lin tc mt pha, lin tc trn mt khong, mt on kn ......................4
3.1.3 Cc nh l v nhng php tnh trn cc hm lin tc......................................5
3.1.4 im gin on ca hm s.............................................................................. 7
3.2 Cc tnh cht ca hm lin tc............................................................................... 10
3.2.1 Tnh cht bo ton du ln cn mt im....................................................10
3.2.2 Tnh cht ca mt hm s lin tc trn mt on...........................................10
3.3 iu kin lin tc ca hm n iu v ca hm s ngc...................................14
3.3.1 iu kin lin tc ca hm n iu..............................................................14
3.3.2 Tnh lin tc ca hm ngc .......................................................................... 15
3.4 Khi nim lin tc u...........................................................................................16
Chng 3. Hm lin tc mt bin s
L Vn Trc
-
8/9/2019 Chuong 3-X
2/22
2
3.4.1 Mu............................................................................................................16
3.4.2 nh ngha ...................................................................................................... 16
3.4.3 Lin tc ca cc hm s scp ...................................................................... 18
3.5 Bi tp chng 3.................................................................................................... 19
-
8/9/2019 Chuong 3-X
3/22
3
3
Chng 3
Hm lin tc mt bin s
Khi nim lin tc ca hm s l khi nim rt cbn, ng mt vai tr rt quan trngtrong vic nghin cu hm s c v l thuyt v ng dng. Trc ht, ta hy tm hiu v tnhlin tc ca hm s.
3.1nh ngha slin tc ca hm s ti mt im
3.1.1 Cc nh ngha
nh ngha 1Cho :f A v 0x A . Ta ni rng hm flin tc tiim 0x nu vibt k s 0 > cho trc c thtm c s 0 > sao cho x A m 0| |x x < ta c
0| ( ) ( )|f x f x < .
Hmflin tc ti mi im x A th ta niflin tc trn A.
Nu fkhng lin tc tix0, ta ni rng fgin on tix0.
Quay trvnh ngha gii hn ca hm s ta c th pht biu s lin tc ca hmftix0nh sau:
Tnh cht
Gi s A f : v 0x A . Khi hmflin tc tix0 khi v ch khi
=
00l im ( ) ( )
x xf x f x .
nh ngha 2Hmflin tc ti im 0x A nu nh mi dy {xn} nm trong A, m 0nx x ta u c 0( ) ( )nf x f x khi n .
V d 1: Xt hm s ( ) | | .f x x= Ly bt k 0x
Do 0 0 0| ( ) ( )| | | | | | | | |f x f x x x x x = .
Cho nn 0 > , chn = , th
-
8/9/2019 Chuong 3-X
4/22
4
Trc ht, nu chn 1 < th | ( ) 10 | 3 .5 15f x < =
Ty, nu ta chn15
< th | ( ) 10|f x < .
Cui cng ta hy chn = min{1, }15 th khi | 2|x < ta c | ( ) 10|f x < , iu phi
chng minh.
V d 3: Dng ngn ng ( ) hy chng minh hm sy = x2 lin tc ti mi im. Gi sx0 l tu , cho 0 > v 0| |x x < . Ta thy
20 0 0
0 0 0 0 0 0
| ( ) ( )| | | | | | |
| | | 2 | | | (| | 2| | )
y x y x x x x x x x
x x x x x x x x x x
= = + =
= + +
nn 0 0| | (2| | )y y x < + . Nu chn 1, < theo trn ta c 0 0| | (2| | 1)y y x < + . Mt khc,
nu 02| | 1x
< + th 0| |y y < . Vy hy chn 0min{1, },2| | 1x
= + th khi 0| |x x < ta c
0| |y y < . Vy hm s lin tc tix0
V d 4: Xt hm sf(x)=sinx. Lyx0 bt k thuc . Ta thy
0 00
0 00
| sin sin | | 2cos .sin |2 2
2| sin | 2| | | |2 2
x x x x x x
x x x x x x
+ =
=
(ta bit| sin | | |x x< vi 0x )
Cho trc >0 chn = , khi 0| |x x < ta c 0| sin sin |x x < . Vy hmflin tc timi x .
3.1.2 Hm lin tc mt pha, lin tc trn mt khong, mt on kn
Cho hm :f A R v 0x A
nh ngha 3Hmflin tc bn phi ti im 0x A nu > 0 cho trc, 0 > sao cho x A m 0 0x x x < + ta c
|f(x)f(x0)|< , (3.1.4)
k hiu0
0l im ( ) ( )x x
f x f x +
= (3.1.4)
nh ngha 4 Hmflin tc bn tri ti im 0x A nu > 0 cho trc, 0 > sao cho
x A m 0 0x x x <
ta c |f(x) f(x0)|< , (3.1.5)
k hiu0
0l im ( ) ( )x x
f x f x
= (3.1.5)
Cc hm s lin tc bn phi hoc bn tri c gi l lin tc mt pha.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
5/22
5
5
nh l 3.1.1iu kin cn v hmflin tc ti im 0x A l n lin tc theo c haipha ti 0x .
Chng minh:
iu kin cn l hin nhin.
Ngc li, nu f lin tc theo c hai pha ti 0x , th > 0 , 1 0 > sao chox A , 0 10 x x < ta c
|f(x) f(x0)|<
v 2 0 > sao cho x A , < 2 0 0x x ta c
|f(x) f(x0)|< .
Khi gi 1 2min( , ) = , th 0,| |x A x x < ta c
|f(x) f(x0)|< .Vyflin tc tix0
nh ngha 5 Cho hmfxc nh trn khong (a,b). Ta ni rng hmflin tc trn khong(a,b) nu n lin tc ti mi im ca khong .
By gicho hm fxc nh trn on [a,b]. Nu hm f lin tc trn (a,b), lin tc bnphi ti im a v lin tc bn tri ti im b, th ta ni rng hmflin tc trn [a,b].
V d 5: Xt hm s
1 v i 0 2
( ) 1 v i 2 3
0 v i c c gi tr cn l i .
x
f x x
x
=
<
Ta thy hm s khng lin tc ti cc imx = 0,x = 2,x = 3 v chng hn tix = 2, tac:
2 2l im ( ) 1, l im ( ) 1x x
f x f x +
= = .
V d 6: Hm s1
( )f xx a
=
khng lin tc ti imx =a v ti a hm s khng xc nh.
3.1.3 Cc nh l v nhng php tnh trn cc hm lin tc
a) Tnh lin tc ca tng hiu tch v thng ca hm lin tc
T cc nh l v gii hn ca tng, hiu, tch v thng ca hai hm s m mi hm uc gii hn ta c th chng minh nh l sau.
nh l 3.1.2Nu hai hm sfvgxc nh trn cng mt tp RA v c hai u lin tc
ti im 0x A th ti im cc hm c.f trong c l hng s; ; .f g f g vf
g(vi
0( ) 0g x ) cng lin tc.
V d 7: Hm a thc 10 1 1...n n
n ny a x a x a x a
= + + + + lin tc trn ton tp v phn thc
hu t
-
8/9/2019 Chuong 3-X
6/22
6
10 1 1
10 1 1
...
...
n nn n
m mm m
a x a x a x a y
b x b x b x b
+ + + +=
+ + + +lin tc ti cc gi trx tr cc gi tr lm cho mu s
trit tiu.
ii) Hm m = > ( 0, 0)x
y a a a lin tc trn ton tp R
iii) Hm lgarity = logax (a>0, a 0) lin tc trong khong (0,+ )
iv) Hm lu tha = ( )ny x n lin tc trong khong ( , + )
v) Cc hmy =sinx, y = cosx lin tc trn tp , cc hmsin 1
tg , seccos cos
xx x
x x= = lin
tc tr ra cc gi tr
+(2 1)2
k v cc hmcos 1
cot g , cosecsin sin
xx x
x x= = lin tc tr ra cc gi
tr k .
b) Tnh lin tc ca hm s hpnh l 3.1.3 Gi s hm : ( , )f A B A B lin tc ti im 0x A cn hm g:
B lin tc ti im 0 0( )y f x B =
Khi hm hp 0 :g f A lin tc tix0.
Chng minh:
Cho mt s tu 0 > . V hm lin tc ti y0, nn vi 0 > c th tm c 1 0 > saocho 0 1, | |y B y y < ta c 0| ( ) ( )|g y g y < .
Mt khc v f lin tc ti x = x0 nn vi 1 ni trn ta c th tm c 0 > sao cho
0,| |x A x x < suy ra
0 0 1| | | ( ) ( )|y y f x f x = < .
Tm li, theo cch chn s suy ra 0,| |x A x x < ta c
0 0 0 0 0| ( )( ) ( )( )| | ( ( )) ( ( ))| | ( ) ( )|g f x g f x g f x g f x g y g y = = < .
Vy hm 0g f lin tc ti imx0.
V d 8:
i) Do hm lu tha x (x >0) biu din c di dng ln xx e = l hp ca hm logarit
v hm m nn lin tc.ii) Hm xx lin tc ti im bt kx >0. Tht vy ln ln( )x x x x x x e e= = .
V d 9:
Xt s lin tc ca hm s+
+=
+
2
l im1
nx
nxn
x x ey
e
Vix >0 ta c+ +
++
=+ +
22
l im lim11 1
nx nx
nxn n
nx
xx
x x e e
e
e
-
8/9/2019 Chuong 3-X
7/22
7
7
Vix >0, khi ch l nxe khi n + ta c
+
+=
+
22l im
1
nx
nxn
x x ex
e
Vix
Hin nhin l khi 0x hm s lin tc. Mt khc ta thy0 0
l im ( ) lim ( ) 0 (0)x x
f x f x f +
= = = ,
vy hm s cng lin tc tix=0.
Do f(x) lin tc x .
V d 10:
Cho1
2
khi 2
1( ) khi 2.
1 x
a x
f x x
e
=
=
+
Tm a hm lin tc x .
D thy khi 2x hm s lin tc. hm s lin tc x th n phi lin tc tix=2.
Ta thy1
2 22
1lim ( ) l im 0
1x x
x
f x
e+ +
= =
+
(bi v1
2xe + khi 2x + )
12 2
2
1lim ( ) lim 1
1x x
x
f x
e
= =
+
(bi v1
2 0xe khi 2x ).
Vy a hm s khng th lin tc tix = 2.
3.1.4 im gin on ca hm s
Hm sf(x) c gi l gin on tix0 nu tix =x0 hmf(x) khng lin tc. Vyx0 lim gin on ca hm sf(x) nu: hocx0 khng thuc tp xc nh caf(x), hocx0 thuctp xc nh caf(x) nhng
0
0l im ( ) ( )x x
f x f x
, hoc khng c0
l im ( )x x
f x
.
im gin on x0 ca hm sf(x) c gi l im gin on loi 1 nu cc gii hnmt pha
0
l im ( )x x
f x+
,0
l im ( )x x
f x
tn ti hu hn v t nht mt trong hai gii hn ny khcf(x0).
im gin on khng phi loi 1 sc gi l im gin on loi 2. Nh vy imx0l im gin on loi 2 nu hm s khng c gii hn mt pha hay mt trong hai gii hn
l v hn.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
8/22
8
Gi sx0 l im gin on ca hm sy =f(x). Nu tha mn ng thc
0 0
lim ( ) lim ( )x x x x
f x f x+
=
th im gin onx0
gi l khc. Nu t nht mt trong cc gii hn mt pha nitrn bng thx0 gi l im gin on v cng.
V d 11: Cho hm s:
khi 0( )
1 khi 0.
x xf x
x x
=
+
-
8/9/2019 Chuong 3-X
9/22
9
9
1 1
1 1
l im ( ) lim sin sin( 1) sin1,
l im ( ) l im arcsin arcsin( 1)2
x x
x x
f x x
f x x
+ +
= = =
= = =
Suy ra hm s gin on loi 1 tix =1Hn na
1 1
1 1
l im ( ) l im( cos ) cos1,
l im ( ) l im arcsin arcsin1 .2
x x
x x
f x a x a
f x x
+ +
= + = +
= = =
Vy tix = 1 hm s lin tc nu cos12
a
= v gin on loi 1 nu cos12
a
.
Cui cng, nux0 l im gin on loi 1 ca hm s, ta gi hiu
0 0
0 0| ( ) ( )| | l im ( ) l im ( )|x x x x
f x f x f x f x +
+
=
(3.1.6)
l bc nhy ca hm s tix0.
nh l 3.1.4Mi im gin on ca hm sn iu xc nh trn [a,b] u l im ginon loi mt.
Chng minh:
Gi s : [ , ]f a b l mt hm tng v 0 [ , ]x a b l im gin on caf.
t
0sup{ ( )| [ , )}f x x a x = (3.1.7)
0inf{ ( )| ( , ]}f x x x b = . (3.1.8).
Trong trng hp c bit nu x0=a ta ch xt , nu x0= b ta ch xt . Theo (3.1.17)v (3.1.8) , l hu hn.
nh l c chng minh nu ta chng minh c rng
0
0
l im ( )x xx x
f x
= (3.1.10)
Tht vy, theo nh ngha supremum 00, x x > < sao cho ( )f x < . Chn
0x x = .Ta thy x m 0 0x x x < < th 0x x x < < ,ta c
( ) ( )f x f x < (3.1.11)
hay 0 0| ( ) | ( , )f x x x x < (3.1.12)
Vy0
0
l im ( )x xx x
f x
= .
3.2 Cc tnh cht ca hm lin tc
3.2.1Tnh cht bo ton du ln cn mt im
nh l 3.2.1Gi s hm sf(x) xc nh trn tpA, lin tc ti im 0x A . Khi
i) Nuf(x0)> th 0 > sao chof(x) > 00 ( )x x A ,
trong
0 00 ( ) { :| | }x x x x = < . (3.2.1)
ii) Nu 0 sao cho
0( ) 0 ( ) .f x x x A< (3.2.2)
Chng minh:
i) Do hm sf lin tc ti 0x A nn 0, 0 > > sao cho x A 0| |x x < th
0( ) ( )f x f x < < , c ngha l 0( ) ( )f x f x > 00 ( )x x A .
By gihy chn = >0( ) 0f x khi
0 0( ) ( ) ( )f x f x f x > + = 00 ( )x x A .
ii) Tng t hy chn 0( )f x = .
ngha:
Hm lin tcf(x) bo ton du ca n trong mt ln cn ca imx0.
3.2.2 Tnh cht ca mt hm s lin tc trn mt on
nh l 3.2.2 (nh l Weierstrass th nht)
Nu hmfxc nh v lin tc trn on [a,b] th n b chn, tc l tn ti cc hng smv Msao cho
( ) [ , ]m f x M x a b . (3.2.3)
Chng minh:
Ta hy chng minh nh l bng phn chng. Tht vy, ta gi s rng hm s khng bchn. Khi vi mi s t nhin n ta tm c trn [a,b] gi trx =xn sao cho:
( )nf x n> (3.2.4)
Theo b Bolzan - Weierstrass t dy {xn} c th trch ra mt dy con { }kn
x hi tn
mt gii hn hu hn: 0knx x khi k + , trong hin nhin 0 .a x b
-
8/9/2019 Chuong 3-X
11/22
11
11
V hm lin tc ti x0 nn 0( ) ( )knf x f x . Nhng khi t (3.2.4) ta suy ra
( )kn
f x + , khc f(x0) l mt hm s hu hn. Mu thun ny suy ra nh l c chng
minh.
Ta ch rng nh l khng cn ng i vi nhng khong khng ng. V d nh hm1
xlin tc trn khong (0,1) nhng trong khong ny hm s khng b chn.
nh l 3.2.3 (nh l Weierstrass th hai)
Nu hm : [ , ]f a b lin tc th n t cn trn ng v cn di ng trong [a,b], tc ltn ti 1 2, [ , ]c c a b sao cho
1[ , ]
sup ( ) ( )x a b
f x f c
= v 2[ , ]
inf ( ) ( )x a b
f x f c
= . (3.2.5)
Chng minh:
Theo nh l trn, do hm lin tc nn n b chn. Ta c
M=[ , ]
sup ( )x a b
f x
< + .
Theo nh l supremum ta c mt dy {xn} [a,b] sao cho l im ( ).nn
M f x
= Dy {xn} b
chn nn n cha mt dy con {kn
x } hi t, c th 1knx c khi k .
Mt khc t cc bt ng thckn
a x b suy ra l imknk
a x b
tc l 1 [ , ]c a b . theo gi
thit hmflin tc ti c1, nn 1l im ( ) ( )knkM f x f c
= = .
Hon ton tng t 2c sao cho: 2[ , ]
inf ( ) ( )x a b
f x f c
= .
c) Ch :
i) Cui cng ta ch rng gi trc1, c2 ni trn khng phi l duy nht. V d trn hnh3.2.1
Hnh 3.2.1
V d trn hnh 3.2.1 hmf(x) trong on [a,b] nhn gi tr ln nht ti hai im c1, c2 vnhn gi tr b nht ti nhiu v hn im ca on [d1, d2].
-
8/9/2019 Chuong 3-X
12/22
12
nh l khng cn ng i vi nhng khong khng ng, v d hmf(x) = 2x2 nh xkhong [0,1) ln khong [0,2), do sup ( ) 2f x = nhng hmf(x) khng nhn gi tr 2 trongkhong [0,1).
ii) Nu hmf(x) khi bin thin trn mt khongXno d l b chn th ta gi dao ngca n trong khong l hiu M m = gia cn trn ng v cn di ng ca n. Nicch khc
,
sup {| ( ) ( )| }.x x X
f x f x
= Nu xt hmf(x) lin tc trn on hu hnX=[a,b], th
theo nh l va chng minh trn, dao ng ca hmf(x) s chn gin l hiu gia gi trln nht v b nht ca hm trn on .
nh l 3.2.4 (nh l Bolzano - Cauchy th nht)
Gi s hmf(x) xc nh v lin tc trn [a,b] v f(a).f(b) < 0. Khi tn ti t nht mtim c(a,b) sao chof(c)=0.
Chng minh:
xc nh ta gi sf(a)< 0 cnf(b)>0. Ta chia i on [a,b] bi im2
a b+ . C th
xy ra lf(x) trit tiu ti im , khi nh l c chng minh, ta c tht c =2
a b+.
By gi gi sf(2
a b+) 0, khi ti cc u mt ca mt trong cc on [a,
2
a b+],
[2
a b+,b] hm s ly cc gi tr khc du nhau (c th gi tr m ti mt tri v gi tr dng
ti mt phi). Gi on l [a1,b1], ta c (xem hnh 3.2.2)f(a1)< 0, f(b1)> 0
Hnh 3.2.2
By gita li chia i on [a1,b1]. C th xy ra hai kh nng:
Hoc lf(x) trit tiu ti trung im 1 12
a b+ca on , khi ta c th chn im c =
1 1
2
a b+, nh l c chng minh.
Hoc l ta thu c on [a2,b2] l mt trong hai na ca on [a1,b1] sao chof(a2) < 0,f(b2) > 0. (Xem hnh 3.2.2)
Ta tip tc qu trnh lp cc on . Khi hoc sau mt s hu hn bc ta s gptrng hp im chia l im ti hm trit tiu v khi nh l c chng minh.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
13/22
13
13
Hoc c mt dy v hn cc on cha nhau. Khi i vi on th n, [an,bn]
(n=1,2,3) ta s cf(an) 0 v di ca on r rng bng bnan=2n
b a.
Dy cc on ta lp c tho mn cc iu kin ca b v dy cc on lng nhau, bi vtheo trn l im( ) 0n n
nb a
= . V vy, c hai dy {an}, {bn} dn ti gii hn chung
= =l im limn n
n na b c, m r rng c[a,b]. Ta hy chng minh im c ny tho mn yu cu
ca nh l.
Tht vy, do tnh lin tc ca hm s tix = c, ta c
( ) l im ( ) 0nn
f c f a
= v
= ( ) l im ( ) 0nn
f c f b .
Vyf(c)=0, nh l c chng minh.
nh l 3.2.5 (nh l Bolzano - Cauchy th hai)
Gi s hmf(x) xc nh v lin tc trn on [a,b] v ti cc u mt ca on hmf(x) nhn cc gi tr khng bng nhauf(a) = A, f(b) = B.
Khi vi sCbt k nm trung gian giaA vB, ta c th tm c im ( , )c a b saochof(c)=C.
Chng minh: Khng mt tnh tng qut ta c th gi thit rng A
-
8/9/2019 Chuong 3-X
14/22
14
Hnh 3.2.3
s2
5nm trung gian gia s
1(0)
3f = v
2(1)
3f = nhng khng c gi tr c no trn (0,1)
sao cho 2( ) .5
f c =
3.3iu kin lin tc ca hm n iu v ca hm s ngc
3.3.1 iu kin lin tc ca hm n iu
nh l 3.3.1Chof(x) l hm n iu. iu kin cn v hmf(x)lin tc trn on[a,b] l tp gi tr ca n chnh l on vi hai u mtf(a) vf(b).
Chng minh:
iu kin cn: Gi sf(x) l n iu tng v lin tc trn [a,b], ta phi chng minh:=([ , ]) [ ( ), ( )]f a b f a f b . (3.3.1)
Tht vy, ly bt k ([ , ])f a b , khi [ , ]x a b sao cho ( )f x = . Do f n iu tng,nn khi
=
( ) ( ) ( ) ( ) [ ( ), ( )]
([ , ]) [ ( ), ( )].
a x b f a f x f b f x f a f b
f a b f a f b
Ngc li, ly [ ( ), ( )]f a f b do f(x) lin tc trn on [a,b] nn [ , ]c a b sao( ) ([ , ]).f c f a b = Suy ra [ ( ), ( )] ([ , ])f a f b f a b v h thc (3.3.1) c chng minh.
iu kin
Gi sf(x)l n iu tng vf([a,b])= [f(a),f(b)]. Ta hy chng minhf(x)lin tc trn[a,b].
Gi s ngc li, f(x) gin on ti 0 [ , ]x a b . Nu a < 0x < b, ta hy t
0 0
l im ( ) , l im ( )x x x x
f x f x +
= = (Hnh 3.3.1).
Khi hoc < 0( )f x , hoc 0( )f x < .
Nu 0( )f x < , th f([a,b]) khng cha khong 0( , ( ))f x . Nu f(x0)< th f([a,b])
khng cha khong (f(x0), ), iu ny tri vi gi thitf([a,b])=[f(a),f(b)].Trng hpx0 = a hocx0 = b chng minh tng t.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
15/22
15
15
Hnh 3.3.1
3.3.2Tnh lin tc ca hm ngc
nh l 3.3.2Gi sf(x) l hm tng thc s v lin tc trn [a,b]. Khi f(x)c hm ngcf-1 xc nh trn tp [f(a),f(b)], ng thi 1f cng tng thc s v lin tc trn [f(a),f(b)].
Chng minh:
Theo nh l trn f([a,b])=[f(a),f(b)], nn
[ ( ), ( )], [ , ]y f a f b x a b sao cho 1 1 2 2( ) ( )y f x f x y = < = ( )f x y= . Phn tx ni trn lduy nht. Tht vy, ta gi s ,x [ , ],x a b x x < sao cho ( ) ( )f x f x y = = , iu ny v l
do hmfthc s tng.By gicho tng ng phn t [ ( ), ( )]y f a f b vi phn t duy nht [ , ]x a b ni trn ta
thu c hm ngc n tr
1 : [ ( ), ( )] [ , ]f f a f b a b . (3.3.2)
By gita hy chng minhf-1 l hm tng thc s.
Tht vy 1 2 1 2, [ ( ), ( )],y y f a f b y y < khi 1 2, [ , ]x x a b sao cho
1 1 2 2( ), ( ).y f x y f x = = do, v doftng thc s nn
1 11 2 1 2( ) ( )x x f y f y
< < .
Cui cng ta thy f 1 l hm tng v c min gi tr l
[a,b]=[ f 1 (f(a)), f 1 (f(b))]. (3.3.3)
Vy f 1 l hm lin tc.
Nhn xt:
nh l cn ng khifl hm gim thc s hoc thay [a,b] bng (a,b).
-
8/9/2019 Chuong 3-X
16/22
16
V d 1: Hm sin x: [ , ] [ 1,1]2 2
n iu tng v lin tc, nn theo nh l trn hm
arcsinx: [1,1] [ , ]2 2
cng n iu tng v lin tc.
Hm cosx: [0, ] [1,1] n iu gim v lin tc , nn hm arccosx: [1,1] [0,] cng n iu gim v lin tc.
Hm tg x: ( , ) ( , )2 2
+ n iu tng v lin tc nn hm arctg x:
( , ) ( , )2 2
+ n iu tng v lin tc.
vi) Tng t hm cotgx: (0, ) ( , ) + n iu gim v lin tc nn hm ngcarccotgx: ( , ) + (0, ) n iu gim v lin tc.
3.4 Khi nim lin tc u
3.4.1 Mu
Cho hmf(x) xc nh trn tpA (c th l khong ng hay m, hu hn hay v hn) vlin tc ti mi imx0 A . Theo ngn ng ta c th pht biu nh sau: i vi mi >0 ta c th chn c mt s >0 sao cho x A m |xx0| cho trc s tm c mt
s sao cho bt ng thc (3.4.1) c tho mn. Ta thy khi 0x bin thin trn tpA, chod cnh, s ni chung s thay i. Ni cch khc s khng nhng ch ph thucvo m cn ph thuc vo 0x .
Nh vy, i vi hmf(x) lin tc trn tpA, ny ra vn l: vi 0 > cho trc, tnti hay khng mt s >0 ph hp vi mi im 0x A . Ta c nh ngha sau.
3.4.2 nh ngha
Ta ni rng hm s :f A lin tc u trnA, nu 0 > cho trc 0 > ch phthuc vo sao cho ,x x A m | |x x < , th
| ( ) ( )|f x f x < . (3.4.2)
V d 1:
i) Chng minh rng hmf(x) =x lin tc u trn ton trc s. Tht vy 0 > ly = ta thy ,x x m | |x x < th
| ( ) ( )| | |f x f x x x = < .
ii) Hmy =sinx, y =cosx lin tc u trn . Tht vy, chng hn xt hmy = cosx, tathy
-
8/9/2019 Chuong 3-X
17/22
17
17
| | | cos cos | 2| sin .sin |2 2
| |2 | | .
2
x x x x y y x x
x xx x
+ = =
=
Vi 0 > cho trc bt k, ta ch cn chn = th khi ,x x , | |x x < ta c| |y y < .
V d 2: Chng minh rng hm f(x) = x2 lin tc u trn khong (1,1). Tht vy, ly haiim bt k , ( 1,1)x x , khi
2 2| ( ) ( )| | | | ( )( )|
| | | | 2| |
f x f x x x x x x x
x x x x x x
= = +
= + <
Vi 0 > nh ty , ta ch cn chn2
= , khi x x, ( 1,1) m x x| | < th
f x f x | ( ) ( )| 2 2.2
< = =
Nhn xt: chng minh hm f(x) khng lin tc u trn tp A ta ch cn chng minhmnh sau:
n nx x A0, , > sao cho n nx x| | 0 th
n nf x f x | ( ) ( )| . (3.4.3)
nh l 3.4.1 (nh l Cantor): Nu : [ , ]f a b lin tc th n lin tc u trn [ , ]a b .
Chng minh:Ta hy chng minh nh l bng phn chng. Gi sf(x) khng lin tc u trn [ , ]a b ,
tc tn ti mt s dng sao cho 0, > tn ti , [ , ]x x a b m x x| | < th
0| ( ) ( )|f x f x .
Ln lt ly1
n = (n=1,2,3,) ta s tm c cc dy , [ , ]n nx x a b , m
1| |n nx x
n <
nhng
*0| ( ) ( )|n nf x f x n . (3.4.4).
Theo b Bolzann - Werierstrass dy {xn} b chn, n cha mt dy con hi t:0 [ , ].knx x a b
Khi vi dy nx{ } ta cng c dy con tng ng knx x0{ } . Tht vy,
0 0| | | | | | 0 + k k k k n n n nx x x x x x khi k .
Mt khc theo gi thitf(x) lin tc tix0 ta c
0lim ( ) lim ( ) ( )
= =
k kn nk kf x f x f x ,
suy ra lim | ( ) ( ) | 0
=k k
n nk
f x f x , iu ny mu thun vi (3.4.4). nh l c chng minh.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
18/22
18
Ch rng nh l khng cn ng nu hmf(x) ch lin tc u trn khong (a,b).
V d 3: Hm1
yx
= lin tc trn khong (0,1) nhng khng lin tc u trn khong ny.
Tht vy,0
1 11, ,2
n nx xn n = = = .
Khi 1
| | 0,2
n nx x n = nhng
| ( ) ( ) | | 2 | 1n nf x f x n n n = = = .
3.4.3 Lin tc ca cc hm s scp
Tnh l v cc php tnh ca cc hm lin tc v nh l v tnh lin tc ca hm hp ta
c nh l sau:nh l 3.4.2Cc hm scp lin tc ti mi im thuc tp xc nh ca n.
Ch :
Ta ch rng nuf(x) lin tc ti imx0, th
0 00lim ( ) ( ) (lim ).
= =
x x x xf x f x f x
Nh vy, nu hmf(x) lin tc th c th thay i th t vic ly gii hn v vic tnh gitr ca hm.
Sau y da vo tnh lin tc ca nhng hm scp, chng ta sa ra hng lot giihn quan trng:
a)0
log (1 )lim log
+=a a e . (3.4.5)
Gii hn c dng0
0. Ta c
1log (1 )
log (1 )a a
+= + .
V biu thc nm bn phi di du lgarit tin n e khi 0 , nn theo tnh lin tc,lgarit ca n tin n logae. Cng thc c chng minh, ni ring khi a = e ta c cng thc
0
11
ln( )l im
+= (3.4.6)
b)0
1l im ln
aa
= (3.4.7)
Gii hn ny c dng0
0.
Ta t 1 =a , khi theo tnh lin tc ca hm s m khi 0 th 0 . Ngoi rachng ta c log (1 )a = + , nh vy l
0 0
1 1lim lim ln
log (1 ) loga a
aa
e
= = =
+
.
-
8/9/2019 Chuong 3-X
19/22
19
19
Ni ring, nu ly1
( 1,2,3...)nn
= = th ta nhn c cng thc
n
nn a al im ( 1) ln
= (3.4.8)
c)a 0
(1 ) 1l im
+ = (3.4.9)
Ta t (1 ) 1 + = . Do tnh lin tc ca hm lu tha khi 0 th 0 . Ly
lgarit hai v ca ng thc (1 ) 1 + = + ta nhn c
ln(1 ) ln(1 ) + = +
Nhh thc ny, ta bin i biu thc cho nh sau
(1 ) 1 ln(1 ). .
ln(1 )
+ += =
+
Theo cc gii hn trn, c hai biu thcln(1 )
+v
ln(1 )
+u c gii hn l 1 khi
0 , 0 , v vy cng thc c chng minh.
3.5Bi tp chng 3
3.1 Cho2 1
( )3
xf x
x
+=
+. Chng minh
1
1lim ( )
2xf x
= bng ngn ng .
3.2 Chng minh hm s 1( )1
f xx
=+
lin tc ti mi im 1x bng ngn ng .
3.3 Kho st lin tc ca cc hm s sau:
1)2
1( ) khi 1
(1 )f x x
x=
+v ( 1)f tu .
2)1
( ) sin khi 0, (0) 0f x x x f x
= =
3)2
1
( ) khi 0, (0) 0xf x e x f
= = .
3.4 Xt xem hm s [ ]: 0,2f c cho bi
2 khi 0 1( )
2 khi 1 2
x xf x
x x
=
<
c lin tc khng?
3.5 Tm a hm s
-
8/9/2019 Chuong 3-X
20/22
20
khi 0( )
khi 0
xe xf x
a x x
-
8/9/2019 Chuong 3-X
21/22
21
21
3.12 Chng minh rng nu hmf(x) lin tc trong khong a x < + v tn ti gii hnhu hn l im ( )
xf x
+th hm s ny b chn trong khong cho.
3.13 Chng minh rng hm ( ) sinf x x
= lin tc v b chn trong khong (0,1) nhngkhng lin tc u trong khong .
3.14 Chng minh rng hmf(x) =sin2x lin tc v b chn trong khong v hnx < < + nhng khng lin tc u trong khong .
3.15 Chng minh rng hm khng b chnf(x)=x+sinx lin tc u trn ton trc sx < < + .
3.16 Xt tnh lin tc u ca cc hm sau:
1)2
( ) khi [ 1,1]4
xf x x
x=
2)1
( ) cos khi (0,1)xf x e x x
=
3) ( ) khi [1, )f x x x = +
3.17 Nghin cu tnh lin tc v v phc ho th ca hm s sau
1 1 1arctg
1 2
y
x x x
= + +
3.18 Nghin cu tnh lin tc v v tnh lin tc v v th cc hm s sau:
1)1
lim ( 0)1 nn
y xx+
= +
2)ln(1 )
l imln(1 )
xt
tt
ey
e+
+=
+
3.19 Chng minh rng phng trnh:
1 0xxe =
c t nht mt nghim dng nh hn 1.
3.20 S dng cng thc tng ng tnh gn ng:
1) 105
2) 1632
3) 0,31 .
3.21 Chng minh rng hm| sin |
( )x
f xx
= lin tc u trn cc khong (1,0) v (0,1)
nhng khng lin tc u trn (1,0) (0,1).
-
8/9/2019 Chuong 3-X
22/22
22
3.22 Xt tnh lin tc ca cc hm s sau:
1)1 khi hu t
( )0 khi v t
xf x
x
=
2)khi hu t
( )0 khi v t.
x xf x
x
=