chuong 2-x

Upload: cmkhang

Post on 10-Oct-2015

23 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 1

    n mn v bo v kim loi. NXB i hc quc gia H Ni 2006.

    T kho: n mn v bo v kim loi, dn in, Linh ion, S vn ti, Dung dch cht

    in ly, o dn in.

    Ti liu trong Th vin in t H Khoa hc T nhin c th c s dng cho mc

    ch hc tp v nghin cu c nhn. Nghim cm mi hnh thc sao chp, in n phc

    v cc mc ch khc nu khng c s chp thun ca nh xut bn v tc gi.

    Mc lc

    Chng 2 S n in ca dung dch cht in li ..................................................2 2.1 M u ..........................................................................................................2 2.2 dn in ring v dn in ng lng ..............................................2

    2.2.1 dn in ring .......................................................................................2 2.2.2 dn in ng lng ...........................................................................3

    2.3 Quan h gia dn in ring v tc chuyn ng ca ion......................4 2.4 Linh ion ....................................................................................................5

    2.5 S ph thuc ca dn in vo nng dung dch cht in li ..................7 2.6 S vn ti.....................................................................................................10

    2.7 Phng php o dn din v ng dng....................................................13 2.7.1 Phng php o dn in ....................................................................13

    2.7.2 ng dng ca phng php o dn in..............................................14

    Chng 2. S n in ca dung dch cht in li

    Trnh Xun Sn

  • 2

    Chng 2

    S n in ca dung dch cht in li

    2.1 M u

    Dung dch cht in li cn gi l cht dn in loi hai, s dn in ca n nh s ti in ca cc ion. Kim loi v oxit kim loi dn in bng electron c gi l cht dn in loi 1 v c in tr khong 106 103 .cm.

    Nghin cu v dn in ca dung dch cht in li c lin quan cht ch vi hin tng n mn in ho v cho php gii thch s khc bit v tc n mn trong mi trng nc bin v nc sng, ao, h.

    nh gi kh nng dn in ca dung dch cht in li ngi ta s dng hai i lng: dn in ring v dn in ng lng ca dung dch cht in li.

    2.2 dn in ring v dn in ng lng

    2.2.1 dn in ring

    dn in ring ca dung dch cht in li cho l dn in ca n c t gia hai in cc song song c din tch 1 cm2 v cch nhau 1 cm.

    dn in ring l i lng nghch o ca in tr sut. =

    1 (2.1)

    tm n v o ta xt in tr ca mt ng dung dch cht in li tng t mt dy dn kim loi c chiu di l (cm) v tit din S (cm2), in tr sut ca dy kim loi l . Vy in tr R ca dy dn c tnh:

    R = . AS

    (2.2)

    Suy ra: = 1

    = 1

    R.AS

    (1.cm1) (2.3) Khc vi cht dn in kim loi, dn in ring ca cht dn in loi 2 tng khi tng

    nhit .

    t = 18[1 + k(t 18oC)] (2.4) trong : t dn in ring nhit t bt k, toC > 18oC; 18 dn in ring nhit 18oC. Gi tr h s k thay i tu thuc vo bn cht dung dch, i vi dung dch axit mnh k

    = 0,0164, i vi dung dch baz mnh k = 0,0190, i vi dung dch mui k = 0,022.

  • 3

    2.2.2 dn in ng lng

    dn in ng lng ca dung dch cht in li kho st l dn in ca mt dung dch cha ng mt ng lng gam cht in li c t gia hai in cc platin song song vi nhau v cch nhau 1 cm.

    Gia dn in ng lng v dn in ring c quan h vi nhau theo phng trnh:

    = 1000.C

    (2.5)

    trong C l nng ng lng gam/lit.

    T suy ra n v o ca bng 1.cm2.lg1. Nu t V =

    1

    C gi l pha long th cng thc (2.5) c dng:

    = 1000.V. (2.6) T phng trnh (2.5) cho thy khi dung dch rt long (C 0) th gi tr t n gi

    tr ti hn . i vi dung dch cht in li yu, s ph thuc ca dn in ng lng vo

    nng cht in li thc cht l ph thuc vo s bin i in li (hnh 2.1). Vy: C = . (2.7) Suy ra: =

    C (2.8)

    trong : C dn in ng lng ca dung dch c nng C.

    Hnh 2.1

    S ph thuc ca dn in ng lng vo pha long V

  • 4

    2.3 Quan h gia dn in ring v tc chuyn ng ca ion

    Trong trng hp n gin ta hy xt mt ng dung dch cht in li 1-1 (v d KCl, KNO3...). MA phn li thnh cc ion M+ v A.

    Gi Uo - tc chuyn ng tuyt i ca cation M+

    v Vo - tc chuyn ng tuyt i ca anion A. Nu t ng dung dch vo in trng E (V/cm) th: Tc chuyn ng ca cation:

    U = Uo.E (cm/giy) (2.9) Tc chuyn ng ca anion:

    V = Vo.E (cm/giy) (2.10)

    Khi E = 1 (V/cm) th U = Uo v V = Vo =

    2cm cm / V.ss.(v / cm)

    Di tc dng ca in trng, trong mt n v thi gian 1 giy s cation + v anion i qua tit din S = 1 cm2 bng:

    + = C/ + NA.Uo.E (2.11) = C/ NA.Vo.E (2.12) trong : C/ = C

    1000 gi l nng ion trong mt n v th tch 1 cm3.

    Uo v Vo l tc tuyt i ca cation v anion v chnh l di do cation di chuyn trong 1 n v thi gian 1 giy vi E = 1 (V/cm).

    Hnh 2.2

    S di chuyn ca cc ion di tc dng ca in trng

    Phng trnh (2.11) v (2.12) c th vit:

    + = C + NA.Uo.E.103 (2.13) = C NA.Vo.E.103 (2.14) trong : - phn li; +, - s cation v anion;

  • 5

    NA - l s Avogaro.

    Nu gi Q l in lng do cation v anion ti th:

    Q = + Z+ . e + Z . e (2.15) trong : Z+, Z l s oxi ho ca cation v anion;

    e l in tch c bn, e = 1,602.1019C.

    i vi cht in li 1-1, Z1 = Z = 1

    hoc Q = C NA e.103.E (+ Z+ Uo + Z Vo) (2.16) Dung dch cht in li lun trung ho in nn + Z+ = Z = Z Vy phng trnh (2.16) c dng:

    Q = i = 103 C F Z (Uo + Vo)E (2.17) y lng in Q do ion ti trong mt n v thi gian i qua 1 cm2 chnh l cng

    dng in i i qua ng dung dch (hnh 2.2).

    Tng t i vi dy dn kim loi c in tr R c dng in i i qua dy dn v in th E, i vi ng dung dch cht in li (hnh 2.2), theo nh lut m ta c:

    i = .E (2.18) So snh (2.17) v (2.18) rt ra:

    = 103 C F Z (Uo + Vo) (2.19) Mt khc, ta c:

    = d lg/ l

    1000.

    C = F (Uo + Vo) (2.20)

    Cc phng trnh (2.19) v (2.20) th hin mi quan h gia dn in ring v dn in ng lng vi tc chuyn ng tuyt i ca cation v anion.

    2.4 Linh ion

    Tch s ca hng s Faraday v tc tuyt i ca cation Uo c gi l linh cation:

    U = F . Uo (2.21) v linh anion: V = F . Vo (2.22)

    Kt hp (2.22) v (2.20) ta c:

    = (U + V) (2.23) i vi dung dch long C 0, 1 khi dn in ng lng c gi l

    dn in ng lng nng v cng long v phng trnh (2.23) c dng: = U + V (2.23a) trong U v V l linh cation v anion nng v cng long (cn gi l linh

    ti hn) hoc:

    = + + (2.24)

  • 6

    + v l dn in ng lng ca cation v anion nng v cng long (C

    0). Da vo cng thc (2.24) khi bit dn in ng lng ca ion ti nng v cng

    long tnh c dn in ng lng phn t nng v cng long.

    V d: Tnh ca axit axetic cho bit: Cht in li HCl CH3COONa NaCl

    (1.cm2.lg1) 426,00 91,00 126,50

    Theo cng thc (2.24) ta c th vit:

    (CH3COOH) = (H+) + (CH3COO) = (HCl) + (CH3COONa) (NaCl) = 426,00 + 91,00 126,50 = 390,6 Gi tr linh ti hn ca ion +3H O v OH

    rt ln so vi cc cation v anion khc. Trong mi trng nc cc ion ny chuyn ng theo c ch c bit - c ch truyn cho proton gia chng v phn t HOH bn cnh.

    Bng 2.1 Gi tr linh ti hn ca mt s cation v anion

    Cation +3H O Na+ K+ +4NH Ca

    2+ Zn 2+

    Gi tr linh V (25oC)

    349,8 50,1 73,5 73,5 59,5 52,8

    Anion OH F 4ClO 3HCO 24SO

    Gi tr linh V (25oC)

    197,6 55,4 67,3 64,6 80

    i vi ion OH

    Mt khc trong cng mt iu kin gi tr linh ti hn ca ion ph thuc vo nng , nhit v dung mi (xem bng 2.2).

    H O HH

    + + O HH

    OH

    H ++H O H

    H

    + OH

    H O HH

    + OH

    OH

  • 7

    Bng 2.2 Gi tr linh ti hn ca ion ph thuc vo mt s iu kin

    Dung mi 25oC Nhit Nng H+

    25oC

    H2O C2H5OH 0oC 50oC 0,01N 0,1N Gi tr linh U (H+) 349,8 62 240 465 338,9 325,5

    Trong dung mi nc

    2.5 S ph thuc ca dn in vo nng dung dch cht in li

    dn in ca dung dch cht in li ph thuc vo ton b ion c mt trong dung dch, ngha l ph thuc vo nng dung dch v in li .

    i vi cht in li yu 1-1 vi nng C v in li : AB U A + B+ Vy tng s ion trong mt n v th tch 1 cm3 bng:

    + + = A2. .C.N1000

    = const .C (2.25) Tng s ion trong mt n v th tch t l vi tch s .C. i vi dung dch cht in li yu, trong dung dch m c in li rt nh. V vy,

    nng ion t l vi tch s ca .C v trong dung dch khng c khi nim kh quyn ion. Khi dung dch rt long, khong cch gia cc ion rt ln cho nn cc ion chuyn ng mt cch c lp, dn in ng lng ca cc ion t gi tr ti hn + v .

    dn in ring v dn in ng lng ca dung dch cht in li yu c tnh theo cc phng trnh sau:

    = .C1000

    ( + + ) (2.26)

    v = ( + + ) (2.27) Kt hp vi (2.24) ta c:

    =

    (2.28)

    Vy dn in ring ca cht in li yu ph thuc vo nng (xem hnh 2.3) song s bin i ca n rt nh khi tng nng cht in li.

  • 8

    Hnh 2.3

    S ph thuc ca dn in ring vo nng C

    i vi cht in li mnh c lin kt ion, v d hp cht mui, mng tinh th ca n cu to t cc ion v khi ho tan trong nc hoc trong cc dung mi c hng s in mi ln th xung quanh ion lun hnh thnh cc lp v hirat (hoc xonvat) ngn cn s ti kt hp to thnh cc phn t. Trong nhng mi trng cht in li b phn li hon ton hoc gn hon ton ngay c khi nng cao v nng ion bng nng dung dch. Vy dn in ng lng ca hp cht bng tng s dn in ng lng ca cc ion:

    = + + (2.29) Vy dn in ng lng ca cc cht in li mnh trong dung dch nc ph thuc

    vo nng c xc nh ch yu bng cc lc tng tc gia cc ion, ngha l vo khong cch gia cc ion v bn cht ca mi trng.

    S c mt ca nhng tng tc ny gy ra s km hm nht nh i vi s chuyn ng ca cation v anion, ngha l lm gim linh ca chng khi tng nng .

    Gi l dn in ng lng ti hn ca dung dch cht in li mnh trong dung dch rt long khng tnh n tng tc gia cc phn t trong dung dch. Ti nng xc nh, dn in ng lng (2.29) lun lun nh hn v bng:

    = I II (2.30) trong :

    I l hiu ng km hm in di do s tng tc tnh in ca lp v ion ngc du vi ion trung tm b dch chuyn di tc dng ca in trng ngoi. Theo Onsage hiu ng km hm I t l vi cn bc hai nng C .

    II l hiu ng km hm phc hi cn li gi l hiu ng bt i xng. S tn ti ca hiu ng ny l do s tng tc ca mt phn lp v kh quyn ion c in tch tri du cha b ph v hon ton vi ion trung tm b dch chuyn di tc dng ca in trng ngoi. Hiu ng II cng t l vi C v nht.

    Phng trnh (2.30) c th vit:

    = a C (2.31) Phng trnh (2.31) ch p dng cho dung dch cht in li mnh c nng khng vt

    qu 102 lg/l.

  • 9

    H s a ph thuc vo bn cht dung mi, ngha l vo hng s in mi cng nh nht ca n, vo nhit . C th xc nh n bng thc nghim hoc tnh trn c s l thuyt dung dch.

    Cng cn phi nhn mnh rng, i vi dung dch cht in li mnh rt long C 0 th v trong dung dch khng cn tn ti kh quyn ion v c th vit:

    = + + (2.32) Phng trnh (2.32) tng t phng trnh (2.24) p dng cho dung dch cht in li yu

    v cng c gi l nh lut chuyn ng c lp ca ion.

    T s gia dn in ng lng ca cht in li mnh ti nng cho trc so vi dn in ng lng ti hn gi l h s dn f. i lng ny c trng cho s tng tc gia cc ion.

    f =

    =

    + +

    + + (2.33)

    H s dn ph thuc vo ho tr ca cc ion (xem bng 2.3).

    Bng 2.3 Gi tr h s dn f ph thuc vo ho tr ion

    Loi dung dch cht in li vi nng 0,1N 1-1 1-2 1-3

    Gi tr f 0,8 0,75 0,4 Khi dung dch rt long, lc tng tc tnh in rt nh, tc dng km hm rt nh v c

    th b qua s khc bit ca f ph thuc vo ho tr ion. dn in ring ca cht in li mnh ph thuc vo s ion trong 1 cm3 dung dch v

    tc tuyt i ca chng. Khi tng nng th s ion trong 1 cm3 dung dch tng ln song tc tuyt i gim. S tng quan gia cc yu t dn n s xut hin dn in ring cc i (xem hnh 2.3).

    Vic so snh nh hng ca nng n dn in ng lng ca cc cht in li mnh v yu c th hin trn cc ng cong biu din s ph thuc ca vo nng C (hnh 2.4) v vo C (hnh 2.5).

  • 10

    Hnh 2.4

    S ph thuc ca dn ng lng vo nng C Hnh 2.5

    S ph thuc ca dn in in ng lng vo C lg/l

    Cht in li mnh c dn in ng lng rt ln ngay c i vi dung dch m dc. Khi tng pha long dn in ng lng tng.

    Trong min dung dch long s ph thuc ca vo C i vi cht in li mnh c quan h tuyn tnh v tun theo phng trnh (2.31) (xem hnh 2.5).

    i vi dung dch cht in li yu, ngay c khi nng rt long gi tr dn in ng lng cng rt nh v ch khi nng rt nh C 0 th n tng t ngt t n gi tr ti hn . Trn hnh 2.5 cng cho thy s ph thuc v C i vi cht in li yu l tuyn tnh ti vng nng rt nh.

    Da vo ng cong trn hnh (2.5) cho php ngoi suy v tnh c i vi cht in li mnh (i vi dung dch KCl, LiCl).

    2.6 S vn ti

    Khi dng in mt chiu i qua dung dch cht in li, trn catot xy ra phn ng phng in ca cc cation v trn anot cc anion nhng in t hoc c s ho tan kim loi. Hin tng gi l s in phn.

    Theo nh lut Faraday, lng cht c thot ra hoc b mt i trn cc in cc trong qu trnh in phn t l vi lng in i qua bnh in phn cng nh t l vi ng lng ho hc ca cc cht.

    c c mt ng lng gam cht thot ra hoc mt i trn cc in cc cn phi c mt Faraday (96493 C) - 1 F in lng i qua bnh in phn.

    Biu thc nh lng ca nh lut Faraday:

    = ga

    = I.t96493

    (2.34)

    trong :

  • 11

    - S ng lng cht bin i trn in cc, g - Lng cht thot ra hoc mt i trn in cc (gam),

    a - ng lng cht tnh theo gam v a = A/Z, trong A l khi lng phn t (hoc nguyn t tnh theo gam), Z l s electron tham gia phn ng (hoc s oxi ho - ho tr ca ion);

    I - Cng dng in (Ampe) i qua bnh in phn; t - Thi gian (giy) in phn.

    Vy t (2.34) ta c:

    g = AZ

    . I.t96493

    = AZ

    . I.tF

    (2.35)

    Khi in phn, cc ion chuyn in tch, lng in i qua cc in cc lun lun bng nhau, nhng mi loi ion chuyn in khng ging nhau v tc chuyn ng ca chng khc nhau.

    Phn in do cation hoc anion ti i trong qu trnh in phn gi l s ti t.

    S ti cation l:

    t+ = +o

    o o

    U

    U V = +

    +

    + = +

    U

    U V (2.36)

    t+ l s vn ti cation bng t s tc tuyt i ca cation so vi tng tc tuyt i ca hai loi ion (hoc biu din qua linh ion).

    Tng t t l s ti anion chnh bng t s tc tuyt i ca anion so vi tng tc tuyt i ca c hai loi ion (hoc biu din qua linh ion).

    t = oo

    o

    VUU+ = VU

    U+ = +

    +

    (2.37)

    Vy t+ + t = 1 (2.38) Da vo s bin i nng ti cc khu vc catot v anot c th xc nh c s ti. Xt qu trnh in phn vi cc in cc tr (platin). Gi thit chia bnh in phn thnh

    ba khu vc - khu catot, khu gia v khu anot (xem hnh 2.6).

    Hnh 2.6

    S cc khu vc ca bnh in phn ng vi s bin i nng khi t s tc chuyn ng tuyt

  • 12

    i Uo/Vo = 2/3

    1. Trng thi trc in phn;

    2. Trng thi sau in phn

    Trc khi in phn nng hai khu catot v anot bng nhau (mi du +, th hin phn ng lng gam, v d 0,01 lg).

    Gi thit tc tuyt i cation Uo v anion Vo l oo

    U

    V = 2

    3, ngha l khi xy ra in phn

    c 0,01 2 ng lng gam cation c chuyn n catot, ngc li c 0,01 3 ng lng gam anion c chuyn n anot (xem hnh 2.4, trng thi 2). Nhng ion khng cp i tham gia phng in v tng s ng lng cation v anion phng in trn catot v anot u bng:

    0,03 + 0,02 = 0,05 lg = n Gi na v nc l gin nng ng lng ca cht in li ti khu anot v khu catot

    sau in phn, ta c:

    a

    c

    n

    n = o

    o

    U

    V =

    0,01.2

    0,01.3 = 2

    3 (2.39)

    Mt khc:

    n = na + nc (2.40) T (2.39) v (2.40) ta c:

    t+ = +o

    o o

    U

    U V =

    an

    n

    v t = +o

    o o

    U

    U V =

    cn

    n (2.41)

    T (2.41) rt ra:

    S ti cation t+ bng t s gim nng ti anot (na) so vi gim lng cht ca ton b (n) qu trnh in phn, mt cch tng t s ti anion t chnh bng t s gim nng ti khu catot (nc) so vi gim lng cht ca ton b qu trnh in phn (n).

    Trong mt s trng hp s ti cation t+ bng t s gim nng ti khu catot (nc) v s ti anion t bng t s gim nng ti khu anot (na) so vi gim lng cht ca ton b qu trnh in phn (n). V d tnh s ti t+ v t i vi qu trnh in phn dung dch NaOH v H2SO4.

    S hiu bit v s ti c ngha nht nh i vi l thuyt dung dch cht in li, cho php tnh c gi tr dn in ca ion theo cng thc:

    + = .t+ (2.42) - dn in ng lng ca phn t nng v cng long.

  • 13

    2.7 Phng php o dn din v ng dng

    2.7.1 Phng php o dn in

    S dng cu o bng dng xoay chiu xc nh dn in ca dung dch cht in li (xem hnh 2.7).

    Hnh 2.7

    S mch o dn in ca dung dch cht in li

    Cc in tr R1 v R2 c chn trc c 12

    R

    R = 1. iu chnh RM sao cho khng c

    dng in i qua CD. Khi ng h G ch s khng (hoc dng ng nghe c gi tr nh nht). Khi cu cn bng ta c:

    I1 RM = I2 R1

    v I1 Rx = I2 R2

    Vy Mx

    R

    R = 1

    2

    R

    R = 1 RM = Rx

    Rx - l in tr ca bnh o in ho gm hai in cc platin ph kim loi platin c din tch hnh hc 1cm2 v cch nhau 1 cm, trong cha dung dch cht in li cn xc nh in tr.

    Cc in tr R1 v R2 c chn trc.

    in tr mu RM (bin i). Rx - in tr bnh o dn.

    Theo cng thc (2.3) dn in ring ca dung dch in li c tnh: =

    x

    1

    R = AS

    = x

    K

    R (2.43)

    K = AS

    [cm1] gi l hng s bnh.

    Rx c xc nh bng thc nghim, bit hng s K l tnh c .

  • 14

    xc nh hng s K phi s dng dung dch chun KCl 0,02N c gi tr bit, = 0,002765 1.cm1 25oC. Bng thc nghim o in tr RKCl ca dung dch 0,02N KCl v suy ra hng s K:

    K = 0,002765.RKCl

    Theo phng trnh (2.43), bit hng s K c th o c in tr Rx ca dung dch cht in li bt k v suy ra dn in ring . 2.7.2 ng dng ca phng php o dn in

    Phng php o dn in c rt nhiu ng dng trong nghin cu v thc t, di y xin nu hai trng hp.

    a) Xc nh tan mui t tan i vi dung dch mui t tan, tan S (tnh theo s ng lng gam c trong mt lt

    dung dch) chnh bng nng C (lg/A hoc mol/l) ca mui t tan trong dung dch. tan rt nh v xem dung dch l v cng long khi dn in ng lng ca dung dch c tnh bng:

    = 1000.S

    S =

    1000. (2.44)

    o gi tr , - dn in ng lng nng v cng long cho trc ( = U + V), t suy ra S.

    b) Chun bng phng php o dn in (chun dn in k) Nguyn tc ca vic chun dn in l l o dn in ring theo di s thay th ion

    c linh ion ln (H+) bng ion c linh b hn (OH) hoc ngc li. T xc nh im tng ng cho qu trnh chun .

    V d: Chun dung dch axit mnh HCl bng baz mnh NaOH (xem hnh 2.8). Phn ng xy ra trong qu trnh chun :

    HCl + NaOH = H2O + NaCl (2.45)

    H+ + OH = HOH (2.46)

    Ti im A - ng vi nng ban u ca ion H+ c gi tr ln nht. Theo s tng dn s ml dung dch NaOH cho vo dung dch axit ban u xy ra phn ng (2.45), (2.46), nng ion H+ gim do dn in gim, c gi tr cc tiu khi [H+] = [OH].

  • 15

    Hnh 2.8

    ng cong chun dn in k

    AOB - chun axit HCl bng dung dch NaOH;

    AOB - chun axit yu bng baz mnh; V - im tng ng

    Cho d [OH ] th dn in tng theo ng OB. im O c xc nh bng cch ngoi suy 2 on thng AO v BO, v gi l im tng ng ca php chun . ng thng OB lun lun c dc nh hn OA l v linh ion H+ ln hn linh OH.

    ng AOB biu din s bin i ca dn in ring ph thuc vo s ml dung dch NaOH trong qu trnh chun axit yu bng baz mnh.

    Axit yu phn li thnh H+ vi rt nh, vy nng H+ rt nh v dn in rt nh (im A). Khi thm dung dch NaOH vo dung dch axit yu, dung dch axit yu b long ra v th nng [H+] v nng [Na+] tng ln v dn n s tng dn gi tr dn in theo on thng AO.

    Tng dn nng OH , khi OH d v dn in ca dung dch tng theo OB. dc on thng OB ln hn OA v linh OH ln. im ngoi suy O ct nhau ca 2 on thng AO v OB chnh l im tng ng ca qu trnh chun .