cuuduongthancong.com · chương 12 - 2 khoa cntt lthĐt gv. nguy ễn sơn hoàng quốc ths. nguy...

Chương 12 - 1

LTHĐTKhoa CNTT

GV. Nguy ễn Sơn Hoàng QuốcThS. Nguyễn Tấn Trần Minh Khang

Chương 12KẾ THỪA

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt

http://cuuduongthancong.com

https://fb.com/tailieudientucntt

Chương 12 - 2

LTHĐTKhoa CNTT


0. MỤC TIÊU

Hiểu được các loại quan hệ?

Hiểu được kế thừa trong lập trình hướng đối tượng là gì?

Hiểu được khái niệm cây kế thừa.

Hiểu được khái niệm sơ đồ lớp.




Chương 12 - 3

LTHĐTKhoa CNTT


1.QUAN HỆ

Người ta chia các quan hệ thành những loại như sau:

− Quan hệ một một (1-1)

− Quan hệ một nhiều (1-n)

− Quan hệ nhiều nhiều (m-n)

− Quan hệ đặt biệt hóa, tổng quát hóa.




Chương 12 - 4

LTHĐTKhoa CNTT


1.1. QUAN HỆ MỘT MỘT (1-1)

− Khái niệm: Hai lớp đối tượng đượcgọi là quan hệ một-một với nhau khimột đối tượng thuộc lớp này quan hệvới một đối tượng thuộc lớp kia và mộtđối tượng thuộc lớp kia quan hệ duynhất với một đối tượng thuộc lớp này.

− Hình vẽ

− Trong hình vẽ trên ta nói: một đốitượng thuộc lớp A quan hệ với một đốitượng thuộc lớp B và một đối tượnglớp B quan hệ duy nhất với một đốitượng thuộc lớp A.

A BQuan Hệ




Chương 12 - 5

LTHĐTKhoa CNTT


1.1 QUAN HỆ MỘT MỘT (1-1)

− Ví dụ minh họa

LOPHOC GIAOVIENChủ nhiệm

VO CHONGHôn nhân




Chương 12 - 6

LTHĐTKhoa CNTT


1.2. QUAN HỆ MỘT NHIỀU (1-n)

− Khái niệm: Hai lớp đối tượng đượcgọi là quan hệ một-nhiều với nhau khimột đối tượng thuộc lớp này quan hệvới nhiều đối tượng thuộc lớp kia vàmột đối tượng lớp kia quan hệ duynhất với một đối tượng thuộc lớp này.

− Hình vẽ

− Trong hình vẽ trên ta nói: một đốitượng thuộc lớp A quan hệ với nhiềuđối tượng thuộc lớp B và một đốitượng lớp B quan hệ duy nhất với mộtđối tượng thuộc lớp A.

A BQuan Hệ




Chương 12 - 7

LTHĐTKhoa CNTT


1.2 QUAN HỆ MỘT NHIỀU (1-n)

− Ví dụ minh họa:

LOPHOC HOCSINHcó

CHA CONHuyết thống

HOASI TACPHAMSáng tác




Chương 12 - 8

LTHĐTKhoa CNTT


1.2 QUAN HỆ MỘT NHIỀU (1-n)





Chương 12 - 9

LTHĐTKhoa CNTT


1.3 QUAN HỆ NHIỀU NHIỀU (m-n)

− Khái niệm: hai lớp đối tượng đượcgọi là quan hệ nhiều-nhiều với nhaukhi một đối tượng thuộc lớp này quanhệ với nhiều đối tượng thuộc lớp kiavà một đối tượng lớp kia cũng có quanhệ với nhiều đối tượng thuộc lớp này.

− Hình vẽ

− Trong hình vẽ trên ta nói: một đốitượng thuộc lớp A quan hệ với nhiềuđối tượng thuộc lớp B và một đốitượng lớp B cũng có quan hệ vớinhiều đối tượng thuộc lớp A.

A BQuan Hệ




Chương 12 - 10

LTHĐTKhoa CNTT




NAM NỮyêu

BACSI BENHNHANKhám bệnh




Chương 12 - 11

LTHĐTKhoa CNTT







Chương 12 - 12

LTHĐTKhoa CNTT


1.4. QUAN HỆ ĐẶC BIỆT HÓA-TỔNG QUÁT HOÁ

− Khái niệm: hai lớp đối tượng đượcgọi là quan hệ đặc biệt hóa-tổng quáthóa với nhau khi, lớp đối tượng này làtrường hợp đặc biệt của lớp đối tượngkia và lớp đối tượng kia là trường hợptổng quát của lớp đối tượng này.

− Hình vẽ

A

B




Chương 12 - 13

LTHĐTKhoa CNTT


1.4. QUAN HỆ ĐẶT BIỆT HÓA-TỔNG QUÁT HOÁ

− Hình vẽ

− Trong hình vẽ trên ta nói: lớp đốitượng B là trường hợp đặc biệt củalớp đối tượng A và lớp đối tượng A làtrường hợp tổng quát của lớp đốitượng B.

A

B




Chương 12 - 14

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ 1:

TAMGIAC

TAMGIACCAN




Chương 12 - 15

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ 2:

DONGVAT

HEONGUOI




Chương 12 - 16

LTHĐTKhoa CNTT


2. CÂY KẾ THỪA

− Khái niệm: Cây kế thừa là một cây đanhánh thể hiện mối quan hệ đặc biệthóa-tổng quát hóa giữa các lớp tronghệ thống, chương trình.

− Ví dụ: Hãy vẽ cây kế thừa cho các lớp đối tượng sau:+ Lớp XEDAP

+ Lớp XEGANMAY

+ Lớp XEHOI

+ Lớp XEHAIBANH

+ Lớp XETAINHE

• Lớp XELAM

• Lớp XE

• Lớp XEBABANH

• Lớp XEBONBANH

• Lớp XEXICHLO




Chương 12 - 17

LTHĐTKhoa CNTT


2. CÂY KẾ THỪA (tiếp)




Chương 12 - 18

LTHĐTKhoa CNTT


3. SƠ ĐỒ LỚP

− Khái niệm: Sơ đồ lớp là sơ đồ thểhiện tất cả các mối quan hệ giữa cáclớp trong hệ thống, chương trình.

− Ví dụ minh họa: Hãy vẽ sơ đồ lớp cho các lớp đối tượng sau:+ Lớp GIAOVIEN

+ Lớp HOCSINH

+ Lớp LOPHOC

+ Lớp MONHOC

+ Lớp NHANVIEN: tất cả những người làm việc trong trường.

+ Lớp CNV: là những người làm việctrong nhà trường nhưng ko trực tiếpđứng lớp. Ví dụ: Bảo vệ, lao công, bảomẫu, …




Chương 12 - 19

LTHĐTKhoa CNTT


3. SƠ ĐỒ LỚP




Chương 12 - 20

LTHĐTKhoa CNTT


4. KẾ THỪA TRONG C++

− Thế giới thực

− Lập trình hướng đối tượng với C++

− Phạm vi truy xuất

− Từ khoá dẫn xuất




Chương 12 - 21

LTHĐTKhoa CNTT


4.1 THẾ GIỚI THỰC

− Trong hình vẽ trên ta nói A và Bcó quan hệ đặc biệt hoá, tổngquát hoá với nhau. Trong đó B làtrường hợp đặt biệt của A, và Alà trường hợp tổng quát của B.

A

B




Chương 12 - 22

LTHĐTKhoa CNTT


4.2 LTHĐT VỚI C++

1. class A2. {3. ...4. };5. class B:<từ khóa dẫn xuất> A6. {7. ...8. };

− Trong khai báo trên ta nói lớp Bkế thừa từ lớp A.

− Lớp đối tượng A được gọi là lớpcơ sở.

− Lớp đối tượng B được gọi là lớpdẫn xuất từ lớp đối tượng A.

A

B




Chương 12 - 23

LTHĐTKhoa CNTT


4.3 PHẠM VI TRUY XUẤT

− Một thuộc tính hay một phươngthức khi được khai báo trong mộtlớp ta có thể khai báo trong 3phạm vi khác nhau: private,public hoặc protected.

− Về mặt nguyên tắc cho tới thờiđiểm này thì một thuộc tính haymột phương thức khi được khaibáo trong phạm vi private hayprotected thì tương đươngnhau. Nghĩa là, thuộc tính vàphương thức được khai báotrong hai phạm vi này chỉ đượcphép truy xuất bên trong lớp màthôi và không được quyền truyxuất từ bên ngoài lớp.




Chương 12 - 24

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ: Hãy cho biết trong đoạnchương trình sau câu lệnh nào đúng,câu lệnh nào sai.

1. class A2. {3. private:4. int a;5. void f();6. protected:7. int b;8. void g();9. public:10. int c;11. void h();12.};




Chương 12 - 25

LTHĐTKhoa CNTT



13.void A::f()14.{15. a = 1;16. b = 2;17. c = 3;18.}19.void A::g()20.{21. a = 4;22. b = 5;23. c = 6;24.}25.void A::h()26.{27. a = 7;28. b = 8;29. c = 9;30.}




Chương 12 - 26

LTHĐTKhoa CNTT



31.void main()

32.{

33. A x;

34. x.a = 10;

35. x.f();

36. x.b = 20;

37. x.g();

38. x.c = 30;

39. x.h();

40.}




Chương 12 - 27

LTHĐTKhoa CNTT


4.4 TỪ KHÓA DẪN XUẤT

1. class A2. {3. ...4. };5. class B:<từ khóa dẫn xuất> A6. {7. ...8. };

− Trong khai báo trên ta nói lớp Bkế thừa từ lớp A.

− Lớp đối tượng A được gọi là lớpcơ sở.

− Lớp đối tượng B được gọi là lớpdẫn xuất từ lớp đối tượng A.

A

B




Chương 12 - 28

LTHĐTKhoa CNTT



− Trong ngôn ngữ C++ có ba loại từkhóa dẫn xuất đó là: private,protected và public. Thông thườngtrong thực tế người ta hay sử dụng từkhóa dẫn xuất public là nhiều nhất.




Chương 12 - 29

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ 01: Khai báo lớp tamgiác và lớp tam giác cân.

1. class CTamGiac

2. {

3. ...

4. };

5. class CTamGiacCan:publicCTamGiac

6. {

7. ...

8. };

TAMGIAC

TAMGIACCAN




Chương 12 - 30

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ 02: Khai báo lớp độngvật, lớp heo và lớp người.

11.class CDongVat12.{

13. ...

14.};

15.class CHeo:private CDongVat16.{

17. ...

18.};

19.class CNguoi:public CDongVat20.{

21. ...

22.};




Chương 12 - 31

LTHĐTKhoa CNTT


5. QUI TẮC KẾ THỪA TRONG C++

− Bảng qui tắc kế thừa trong C++

− Ghi chú: Từ khoá dẫn xuất có ba loạilà private, protected, public. Các sinhviên tự tìm hiểu thêm từ khoá dẫn xuấtprotected trong tài liệu.

Từ khóa dẫn xuất

Phạm vi lớp cơ sở

Private Public

Private

Protected

Public




Chương 12 - 32

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private

Protected

Public




Chương 12 - 33

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private




Chương 12 - 34

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private

Protected




Chương 12 - 35

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private

Protected

Public




Chương 12 - 36

LTHĐTKhoa CNTT







Private

Protected

Public




Chương 12 - 37

LTHĐTKhoa CNTT







Private

Private

Protected

Public




Chương 12 - 38

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private

Protected

Public




Chương 12 - 39

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private || ||

Protected

Public




Chương 12 - 40

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private || ||

Protected private

Public




Chương 12 - 41

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private || ||

Protected private protected

Public




Chương 12 - 42

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private || ||


Public private




Chương 12 - 43

LTHĐTKhoa CNTT







Private Public

Private || ||


Public private public




Chương 12 - 44

LTHĐTKhoa CNTT



− Các thuộc tính và phương thức đượckhai báo trong phạm vi private của lớpcơ sở thì sẽ không được hiểu ở lớpdẫn xuất.

− Các thuộc tính và phương thức đượckhai báo trong phạm vi protected củalớp cơ sở nếu được dẫn xuất bằng từkhóa private thì các thuộc tính vàphương thức đó sẽ được hiểu ở lớpdẫn xuất như là thành phần privatecủa lớp dẫn xuất.

− Các thuộc tính và phương thức đượckhai báo trong phạm vi protected củalớp cơ sở nếu được dẫn xuất bằng từkhóa public thì các thuộc tính vàphương thức đó sẽ được hiểu ở lớpdẫn xuất như là thành phần protectedcủa lớp dẫn xuất.




Chương 12 - 45

LTHĐTKhoa CNTT



− Các thuộc tính và phương thức đượckhai báo trong phạm vi public của lớpcơ sở nếu được dẫn xuất bằng từkhóa private thì các thuộc tính vàphương thức đó sẽ được hiểu ở lớpdẫn xuất như là thành phần privatecủa lớp dẫn xuất.

− Các thuộc tính và phương thức đượckhai báo trong phạm vi public của lớpcơ sở nếu được dẫn xuất bằng từkhóa public thì các thuộc tính vàphương thức đó sẽ được hiểu ở lớpdẫn xuất như là thành phần public củalớp dẫn xuất.




Chương 12 - 46

LTHĐTKhoa CNTT






Private Public

Private (1) (2)

Protected (3) (4)

Public (5) (6)




Chương 12 - 47

LTHĐTKhoa CNTT




(1) (2)

(3) (4)

(5) (6)




Chương 12 - 48

LTHĐTKhoa CNTT







Chương 12 - 49

LTHĐTKhoa CNTT







Chương 12 - 50

LTHĐTKhoa CNTT


6. CÂY KẾ THỪA CHI TIẾT

− Qui tắc vẽ cây kế thừa chi tiết:+ Các thuộc tính và phương thức

thuộc phạm vi private được vẽ vớimàu xanh bên trái.

+ Các thuộc tính và phương thứcthuộc phạm vi protected được vẽvới màu xanh bên phải.

+ Các thuộc tính và phương thứcthuộc phạm vi public được vẽ vớimàu đỏ bên phải.

+ Các thuộc tính và phương thức cóđược do kế thừa được vẽ bằng nétđứt không liên tục.

+ Các thuộc tính và phương thức củachính bản thân lớp được vẽ bằngnét liền liên tục.




Chương 12 - 51

LTHĐTKhoa CNTT



A

B

a

f()

b

g()

c

h()

taa()bg()zxy()ch()

public




Chương 12 - 52

LTHĐTKhoa CNTT



A

B

yg()

C

pab()

z

abc(int)

public

public

ab()

mn()

xyz()

k

af()

x

q

th()

xuv()

x ab()

yg()

kmn()

pab()

g()y




Chương 12 - 53

LTHĐTKhoa CNTT


7. TOÁN TỬ GÁN TRONG KẾ THỪA

− Ví dụ dẫn nhập 01: Hãy cho biết trongchương trình dưới đây câu lệnh nàođúng câu lệnh nào sai:

11.class A12.{13. ...14.};15.class B:public A16.{17. ...18.};19.void main()20.{21. A a;22. B b;23. a = b; 24. b = a; 25.}




Chương 12 - 54

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ dẫnnhập 02: Hãycho biết đoạnchương trìnhdưới đây câulệnh nàođúng, câulệnh nào sai:

1. class A2. {3. ...4. };

9. void main()10.{11. A *a;12. B *b;13. A x;14. B y;15. a = &x;16. b = &y;17. a = &y; 18. b = &x; 19.}

5. class B: public A6. {7. ...8. };




Chương 12 - 55

LTHĐTKhoa CNTT



− Toán tử gán trong kế thừa đượcthực hiện theo nguyên tắc:trường hợp đặt biệt có thểđược gán cho trường hợptổng quát, và trường hợp tổngquát thì không thể gán chotrường hợp đặt biệt được.

− Qui tắc trên áp dụng cho tất cảcác ngôn ngữ hỗ trợ lập trìnhhướng đối tượng như C++, Java,VB.NET, C#, Python,...




Chương 12 - 56

LTHĐTKhoa CNTT



− Áp dụng qui tắc trên cho ngônngữ lập trình hướng đối tượngC++ ta có thể nói như sau: mộtđối tượng thuộc lớp dẫn xuấtcó thể được gán cho một đốitượng thuộc lớp cơ sở. Điềungược lại là sai, nghĩa là một đốitượng thuộc lớp cơ sở khôngđược quyền gán cho một đốitượng thuộc lớp dẫn xuất.




Chương 12 - 57

LTHĐTKhoa CNTT



− Ví dụ dẫn nhập 01: Hãy cho biết trongchương trình dưới đây câu lệnh nàođúng câu lệnh nào sai:

11.class A12.{13. ...14.};15.class B:public A16.{17. ...18.};19.void main()20.{21. A a;22. B b;23. a = b; 24. b = a; 25.}




Chương 12 - 58

LTHĐTKhoa CNTT



− Mở rộng qui tắc trên cho con trỏđối tượng ta có thể nói như sau:một con trỏ đối tượng thuộclớp cơ sở có thể giữ địa chỉcủa một đối tượng thuộc lớpdẫn xuất. Ngược lai, một contrỏ đối tượng thuộc lớp dẫnxuất không thể giữ địa chỉ củamột đối tượng thuộc lớp cơsở.




Chương 12 - 59

LTHĐTKhoa CNTT



− Hãy cho biết đoạn chương trình dướiđây câu lệnh nào đúng, câu lệnh nàosai:

11.class A12.{13.};14.class B:public A15.{16.};17.void main()18.{19. A *a;20. B *b;21. A x;22. B y;23. a = &x;24. b = &y;25. a = &y; 26. b = &x; 27.}




cuuduongthancong.com · chương 12 - 2 khoa cntt lthĐt gv. nguy ễn sơn hoàng quốc ths. nguy...

Documents