cevap arlari±mda-tarih-Çözümler-1.pdfsalgın hayvan ve insan hastalıkları: ekonomik sebep ......

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

CEVAP ANAHTARLARI

353

01. ADIM1.

D/Y

a. Tarihî vak’alar bir ânda gerçekleşen geliş-melerdir.

D

b. Geçmişteki insan tecrübelerinden üretilen ve maziyi tanımamıza yardımcı olan sosyal bilim tarihtir.

D

c. Yazılı kaynaklar tablet, kitabe, papirüs, par-şömen, ferman, antlaşma, berat gibi kaynak-lardır.

D

d. Tarih bilimi deney, gözlem ve laboratuvar ölçümlerini doğrudan kullanır.

Y

e. Görsel, çizili, sesli bulgular yazılı kaynaklar arasında yer alır.

Y

f. Destan, efsane, mitolojik alıntılar sözlü kay-nak kabul edilir.

D

g. Arkeoloji, etnografya, kimya, antropoloji ve paleontoloji bilimlerinin çalışmaları prehis-torik devirlerin aydınlatmasına katkı sağlar.

D

h. Olayın geçtiği döneme ait bilgi, belge ve bul-gulara birinci elden kaynak denir.

D

ı. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’nun Türk Millî Kültürü adlı eseri birinci elden kaynaktır.

Y

2. Tarih Öncesi Devirler Tarih Devirleri

• Arkeoloji • Epigrafi

• Etnografya • Paleografya

• Kimya (Karbon 14) • Diplomatik Heraldik

3. 2

Karbon 14 yöntemiyle tarih öncesi bulguların yaşının tespitine katkı sağlayan bilim dalıdır.

3Toprak ve su altı kazı ve incelemeleri yapan bilim dalıdır.

1Araştırmalarda elde edilen bilgilerin eleştirilip kritik edilmesi aşamasıdır.

5Kitâbe ve taş anıtlar üzerindeki metinleri inceleyen bilim dalıdır.

4Olaylar arasında ilişkiler kurma ve bir nedene bağ-lamak üzere tasarlanan önermedir.

4. Cevap D

5. Vaka bir kere de meydana gelir. Vakıa uzun bir süreci kap-sayan vaka ile bağlantılı zaman dilimidir.

İstanbul’un Fethi: vaka

İstanbul’un Türkleştirilmesi ve bayındır hale gelmesi vakıa-dır.

6. Yazılı Kaynak Fermanı, mühür, para, gazete, Orhan Gazi’nin 1324 tarihli Vakfiye Fermanı, Kanuni Sultan Süleyman’ın mührü, Fatih dönemindeki altınpara, 1478 Tercüman-ı Ahval, 1860 - 1866 ilk özel gazete

7. Pozitif Bilimler → Problem → Gözlem → Hipotez → Tah-min → Kontrollü deney → Teori (Kavram) Kanun (Yasa) → Tarih Bilimi

Tarama, Tasnifi, Tahlil, Tenkit, Terkip

8.

Öykücü Tarih Yazıcılığı

Tarih Yazıcılığı

Tarih YazıcılığıÖğretici Faydacı

Bilimsel Objektif

Mitolojik

Modern (Araştırmacı)

Hikâyeci

Öğretici

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

355354

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

9. Aşağıdaverilentarihbilimiyleilgilitablodakibilgileridoğ-ru(D)veyayanlış(Y)olarakdeğerlendiriniz.

D/Y

a. Tarih bilimi, bugünün sorunlarını geçmişin sor-gulanmasıyla anlama / anlamlandırma çaba-sıdır.

D

b. Hikâyeci tarihçilikte ulusal birlik ve beraber-liğin sağlanması, tarihten dersler çıkarılması, ahlakî değerlerin geliştirilmesini hedeflenir.

Y

c. Doğrusal zaman tasavvuru (anlayışı), yaşadı-ğımız şeylerin evrende sürekli tekrar etmesi tasavvurudur.

Y

d. İnsanı ve insanlığı anlayabilmek ve karşılaş-tığımız meselelere çözüm üretebilmek için “geçmişin anlamı”nı “nasıl”lığını anlamamıza tarih bilimi yardımcı olur.

D

e. Döngüsel zaman tasavvuru (anlayışı) zamanı geçmiş - gelecek ekseninde sonsuz şekilde uzandığı tasavvurundaki anlayıştır.

Y

10. Aşağıdaverilenbilimsel(rasyonel / istidlâlî)bilgişemasın-daboşbırakılanyerleridoldurunuz.

Bilimsel(Rasyonel/İstidlâli)

BilgiYöntemsel

Usulî

Eleştirel

Nedensel

11. Cevap A

12. Yöntemsel → Kavramsal → Nedensel → Eleştirel

13. Döngüsel → Tarih tekerrürden ibarettir. anlayışı yaşadığı-mız şeylerin sürekli tekrar halinde olması.

Doğrusal → Zamanın geçmiş gelecek şeklinde ilerlediği her gelişmenin yeni olduğu anlayışıdır.

14. Herodotos, Hikâyeci Tarihçiliğin Babası kabul edilir. Olayla-rı nesnel ve yansız kronolojik olarak yazmaya çalışmaktır. Batılılar için Tarihin Babasıdır. Eski Yunan da yaşamış eseri Historia, İbn-i Haldun Kitabü’l - İber’de devletlerin kuruluş ve yükseliş dönemi sosyolojik ve iktisadi olarak incelemiştir.

02. ADIM1. Aşağıdaverilenbilgileridoğru(D)veyayanlış(Y)olma-

larıaçısındandeğerlendiriniz.

D/Y

a. Tarih araştırmalarında doğru sonuçlara ulaşa-bilmek için farklı ideoloji ve değer sistemlerinin tarihî olayların yorumlanmasına etki edebile-ceği unutulmamalıdır.

D

b. Tarih araştırmacısının belli bir din, millet, mez-hebe mensup olması gibi nedenlerle olaylara taraflı yaklaşabilirler.

D

c. Tarih bilgisi geçmişteki insan tecrübelerinden bağımsız bir şekilde üretilir.

Y

d. Ülkeler resmî evraklarını tarafsız bir şekilde hazırlarlar.

Y

e. Bilimsel bilgi yeni bulgu, belge ve kalıntılar bu-lunduğunda değişebilir.

D

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

355354


2. Tarihbilgisininnerelerdeolabileceğiniaşağıdakişemayayazınız.

Geçmiş

Geçmiş

Arşiv

Bugünüetkileyenher yerde

Tarihi Kitap

3. Üretilentarihbilgisininniteliğinitablodakiözellikleeşleş-tiriniz.

ÜretilenTarihBilgisi Objektif Akademik Sistemli

Kaynakta ulaşılan verilerin tarafsız bir şeklide aktarılması

Araştırma sürecinde tara-ma, tasnif, tahlil, tenkit, terkip aşamalarına uyulması

Araştırmanın ilmî esaslar göz önünde tutularak bibliyografik ve literatürel olması

4. YARGI METİNKANITI

1. Tarih bilimi geç-mişi inceler.

Kanıtı: Paragrafta yaşanan olaylar XIV. yüzyılın başlarında geçmektedir.

2. Tarihi olaylar arasında neden - sonuç bağlantısı vardır.

Kanıtı: İlhanlı Baskısı

İlhanlı Tarzında

3. Tarihi bilgile-rin değişebilirlik özelliği vardır.

Kanıtı: İlk para Orhan Bey Kabul edilirken

İlk para Osman Bey

4. Tarih bilimi olay-ları belgelere dayandırır.

Kanıtı: Yapılan araştırma

İlk para Orhan Bey

5. Tarihi olayların yeri ve zamanı vardır.

Kanıtı: XV. yy

Anadolu

6. Tarihin konusu insan ve yaptık-larıdır.

Kanıtı: Osman Bey, Orhan Bey para

basılması

5. Cevap C

6. Tarihîhadiseleridoğrudeğerlendirebilmekiçin;

→ Birçok kaynaktan yararlanmalı,

→ Hadiseleri tarafsız bir şekilde incelemeli,

→ Resmî evrakın yanlı olabileceğini göz önünde bulundu-rulmalı,

→ İlmî yöntemlerin dışına çıkmamalı,

→ Olayı yaşandığı dönemin şartlarına göre değerlendir-meliyiz.

7. → İdeolojik Yaklaşımlar

→ Ön yargılar

→ Millî, dinî mensubiyet

→ Entelektüel Düzey

8. Eserin basım, yazarı, orjinal metin olup olmamasının ince-lenmesi dış tenkittir.

Bilgilerin doğruluğu bilgi, belge, bulgularla karşılaştırması iç iç tenkittir.

9. A B C D

3 2 4 1

10. a. Doğru olanlar şunlardır, çünkü;

II. Doğru → Geçmişin devamı.

IV. Doğru → Tarih, sosyal bilimdir.

b. Yanlış olanlar şunlardır, çünkü;

1 → Olayın geçtiği döneme göre değerlendirilir.

III. Yanlış → Belge, bulgularla desteklenmelidir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

357356


11. Tarih bilimiyle ilgili aşağıda verilen bilgileri doğru “D” ve yanlış “Y” olmaları açısında değerlendiriniz.

D/Y

a. Tarih araştırmacıları, resmi belge ve arşiv ve-sikalarının taraflı olabileceğini göz önünde bu-lundurmalıdırlar.

D

b. Tarih bilimi uygarlığa farklı toplumların verdiği katkıları görmemize katkı sağlar.

D

c. Geçmişte yaşanmış olaylarda rol oynayanla-rın etkilerinin, bilimsel ölçütlere bağlı olarak ortaya konulması için, tarihi olayın yaşandığı şartların doğru tespit edilmesi zorunludur.

D

d. Tarihî hadiselerin sınıflandırılması tarihin bü-tüncül bir şekilde incelenmesini kolaylaştırır.

D

e. Osmanlı armasının üzerindeki şekil ve figür-lerin sembolize ettiği millî - manevi - siyasî-değerler, heraldik biliminin çalışmalarıyla öğ-renilir.

D

12. Cevap D

13. Cevap A

14. → Olayın zamanın koşulları.

→ Olayın benzerlik ve zıtlıkları

→ Kesin, sonuçsuz bırakılmamalı.

→ Kanıtlanabilir, nesnel argüman olmalı.

→ Kültürel, dini, içtimai özellikler dikkate alınmalı.

15. → Millî birlik beraberlik şuuru oluşur.

→ Geçmişten ders çıkarılır.

→ Geçmişteki birikimden istifade edilir.

→ Olaylar arasında ilişki, mantık, analiz oluşturur.

→ Medeniye katkılarını görmemesi sağlar.

16. → Olayın üzerinden süre geçmelidir.

→ Olay birçok kaynaktan araştırılmalıdır.

→ Olayla ilgili genelleme yapılmamalıdır.

→ Olayın yer, zaman, özel şartları dikkate alınmalıdır.

→ Yeni bulgularla olayın yeniden incelenmesi gerekir.

03. ADIM.

• Yontulmuş taş aletler• Göçebe yaşam• Ateşin ilk kez kullanılması• Tüketicilik

• Topraktan araç gereçler

• Yerleşik yaşam

• Hayvanların evcilleştirilmesi

• Altın süs eşyaları• Metal eşyalar• Şehir devletleri ve imparatorluklar

Mezolitik Neolitik Maden

2. Takvimlervebaşlangıçlarıeşleştirmesiniyapınız.(→ )

Hicret

Olimpiyatlar

Hz. İsa’nın doğumu

Yunan Takvimi

Miladî Takvim

Hicrî Takvim

Roma’nın kuruluşuAntik Roma

Takvimi

A

B

C C

D

A

B

D

3.

AVCI TOPLAYICIDÖNEM

ÜRETİCİ DÖNEM

MADEN İŞLEMEDEVRİ

Avcılık ToplayıcılıkMağarada yaşamaTaşlardan araç gereçAteşin bulunması

İlk tarımİlk yerleşik hayatİlk ticaretİlk evcilleştirme - ehlileşmeler

Bakır - tunç ve demir eşyaTicaretin gelişmesiİlk devletİlk imparatorluk

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

357356


4. Aşağıdaverileninsanınyeryüzüserüveniyleilgili tablo-dakibilgileridoğru(D)veyayanlış(Y)olarakdeğerlendi-riniz.

D/Y

a. Tüketici dönemlerde insanlar avcılık ve topla-yıcılık yapmışlardır.

D

b. Ateşin bulunduğu tüketici dönemde insanlar, devirde ateş, ısınma, pişirme, aydınlatma ve vahşi hayvanlardan korunma amacıyla kulla-nılmıştır.

D

c. Paleontoloji biliminin araştırmalarına göre en eski fosil kalıntılarına Afrika’da ulaşılmıştır.

D

d. Tarımsal üretim ve yerleşik hayata geçiş Ma-den devrinde olmuştur.

Y

e. Zaman, yaratılıştan itibaren uzay mekândaki cisimlerin hareketlerinden meydana gelir.

D

5. Cevap C

6. İnsanlar yeryüzündeki sürüvenlerinin başlagıcından itibaren gök cisimlerini esas olarak zamanın akışını tespit etmeye, ölçmeye çalışmışlardır. Yazıdan önceki dönemlerde çizdik-leri resimlerle bir takvim sistemi oluşturmuşlardır.

Güneş ve ay esaslı takvimler yapan insanoğlu, takvimlerin sabit ayakları denilen başlangıç noktaları tesbit etmiş, olay ve olguları zamanlandırmaya çalışmışlardır.

7. 1920’ li yıllarda ortaya atılan Big Bang Teorisi’yle evrenin 13.8 milyar yıl önce aşırı yoğun bir noktadan meydana gel-diği, sıcak ve yoğun bir başlangıçtan genişlemeye gittiği tezi ortaya atılmıştır. Edwin Hubble yaptığı uzay gözlemleriyle gök cisimlerinin birbirinden uzaklaştığını tesbit etmiş, hızla-rının galaksi hızıyla aynı olduğu tesbitiyle, teorisinin Hubble Sabiti olarak kabul görmesini sağlamıştır.

8. Prehistorik (Tarih Öncesi) dönemde insanlar yeryüzünde farklı yerlere göç etmişlerdir. Dönemi inceleyen bazı tarih-çiler “Üç Çağ Dönemi” olarak adlandırılmıştır.

→ Taş Çağı

→ Bakır ve Tunç Çağı

→ Demir Çağı

9. D/Y

a. Her tarihî hadise kendi “tarihi şartları”nın ve “özel nedenleri”nin etkisiyle meydana gelir.

D

b. Tarih araştırmaları bize kanıt kullanma, sor-gulama, sebep - sonuç ilişkisi kurma yoluyla değişimi görebilme imkânı sağlar.

D

c. Tarih araştırmaları eleştirel düşünme, empati kurma, zaman ve kronoloji ile sürekliliği algıla-ma gibi yaşam becerileri kazandırır.

D

d. Empati kurmak, geçmişi ve geçmiştekileri an-lamak ve onların yerine kendimizi koyabilme olanağı sunar.

D

10. A B C D

2 3 4 1

11. Eleştireldüşünme

Süreklilikfarketme

Değişimialgılama

EmpatiKurma

12. Cevap D

13. Cevap A

14. Cevap B

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

359358


15. 12 Hayvanlı Türk Takvimi → Güneş Esaslı → Yıllar hayvan adıyla anılır. → Aylar Sayıyla → Çin ve Tibetliler tarafından kullanılmıştır.

Hicri Takvim → Ay yılı esaslı → 1 yıl 354 gün → Kameri tak-vim olarak da bulunur. Hicret 622 başlangıç kabul ederler. Hz. Ömer döneminde oluşturulmuş, 1 Ocak 1926 da yürür-lükten kaldırılmıştır. Dinî günlerin tespitinde kullanılır.

Celali Takvim → Güneş esaslı 1 yıl 365 gün 6 saat → Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından 1079 yılı başlangıç ka-bul edilmiştir. → Babür Devleti de kullanmıştır.

Rumi Takvim → 1 yıl 365 gün 6 saat → Başlangıcı Hicret (622) → Mali işlerde Osmanlıda 1839’ dan itibaren kullanıl-mıştır.

Miladi Takvim → 1 yıl 365 gün 6 saat. Gregorgen olarak da bilinir.

→ Başlangıç 1 Ocak → İlk hali Mısırlılara aittir. → Romalılar ve Papa XIII. Gregorias geliştirmiştir. → Hz. İsa’nın doğumu 0 milat kabul edilir. → 1 Ocak 1926’ dan itibaren Türkiye’de kullanılmıştır.

16. • Eleştirel düşünme

• Empati Kurma

• Değişimi Algılama

• Sürekliliği Farketme

17. Olaylar → Kişiler → Gündelik Şartlar

04. ADIM1. D/Y

a. Madencilik alanında ilk defa işlenen ve kullanı-lan madenler, bakır, altın ve gümüştür.

D

b. Tunç; bakır ile kalayın karıştırılması ile elde edilen bakırdan daha dayanıklı bir alaşımdır.

D

c. Maden işleme çağında ilk kez madenî para kullanılmıştır.

Y

d. Üretimin başlamasıyla yerleşik hayata geçil-mesi; toplumsal yaşantının gelişmesine, insan-lar arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralların konulmasına, mülkiyet kavramının ortaya çık-masına, çeşitli mesleklerin oluşmasına ortam hazırlamıştır.

D

e. Tarih öncesi dönemleri bütün toplumlar aynı anda veya aynı sıralamayı takip ederek yaşa-mamışlardır.

D

2. a. İnsanlar sırasıyla Taş toprak ve Madeni eşya ve aletler yapmışlardır.

b. Tarih öncesi dönemlerin birbirinden ayrılmasında insan-ların kullandıkları araç ve gereçlerin nitelikleri esas alın-mıştır.

c. Göçler, ticarî ilişkiler ve savaşlar sonucunda bazı top-lumlar birkaç tarih öncesi dönemi aynı anda yaşamış-lardır.

d. Tarih öncesi dönemlerin uzun sürmesinin en önemli ne-deni, bilgi akışı ve kaynak imkânlarının yetersiz olması-dır.

3. a. Temel uğraşı alanları hangileridir?

• Tarım

• Hayvancılık

• Ticaret

b. Bu dönemde insanların yerleşiklik - göçebelik durumu nasıldır?

• Yerleşik Hayat

c. Görselden yola çıkarak dönemi betimleyiniz.

• Yerleşik Hayat

• Tarım

• Balıkçılık

4. Hayvan evcilleşmeyle insanlığın elde ettiği kazanımlarıyazınız.

Vahşi hayvanlardan korunma

Tarım toprağa sürme

Yük taşıma - göç edebilme

Et - süt ve yün üretme

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

359358


5. → Yerleşik hayat

→ Özel mülkiyet

→ Kas gücüne dayalı üretim

→ Ürün fazlasının değiş tokuşu

→ Sulak ve verimli arazi etrafında oluşan klan ve köyler

→ Ortak ihtiyaçların (savunma, su getirme) örgütlü yaşamı ortaya çıkartması

→ Örgütlü yaşam hukuk kurallarını ve devlet sistemlerini ortaya çıkarması

6. → Ticaret ortaya çıkmıştır. (değiş - tokuş)

→ Sınıflaşma (savunma, su getirme, hayvan bekçiliği vb.)

→ Siyasi örgütlenme (hukuk ve devlet nizamı)

→ Toplumsal işbirliği (İmece usulü)

7. Avrupa merkezli ve evrim teorisinin yansıması olan anla-yışta insanların gelişmediği, yabani olduğu ortaya atılmıştır.

Arkeolojik kazılarda, ilk insanlarında yadsınamaz bir akılla davrandığı ortaya çıkmıştır. Örneğin, Göbeklitepe’deki ka-nalizasyon ve elektrik sistemi, Mısır Piramitleri’ndeki ancak bu günkü bilgilerle anlaşılan teknolojik ve bilimsel ilerleme yaklaşımınız haklı çıkarıyor.

8. Avcı-TüketiciDönem: I. - II

Tarım-HayvancılıkDevri: IV. - V

MadencilikDevri: III. - VI

9. Kral Yolu, Batı Anadolu’da Efes’ten başlayıp Mezopo-tamya’da Sus ve Ninova’ya uzanan yoldur.

İpek Yolu, Çin’den başlayıp Karadeniz’in kuzeyinden Av-rupa’ya uzanıyor.

Baharat Yolu, Hindistan’dan başlayıp Akdeniz üzerinden Avrupa’ya ulaşıyor.

10. D/Y

a. Sarı Irmak, Çin’in batısından Bohai Denizi’ne akan nehrin havzası olup İlk Çağ’da önemli bir yerleşim bölgesi olmuştur.

D

b. Konya Çatalhöyük, insanlık tarihinin ilk yerle-şim yeridir.

D

c. Burdur Hacılar’da, Çatalhöyük’ten farklı olarak evlerin arasında sokakların bulunması kent ya-pısının gelişmeye başladığını gösteriyor.

D

d. Yozgat Alişar, yedi ayrı kültür kalıntılarına rast-lanmış, kalıntılarından madeni eşya, çanak - çömlek ve seramikçiliğin geliştiği anlaşılmıştır.

D

e. Ortadoğu toplumlarının sözlü kültürüne katkı sağlayan toplumlar arasında Sümer, Babil ve İbrani toplumları yer alır.

D

11. Alacahöyük Çorum

KonyaAlişar

Çöyönü

Çatalhöyük

Yozgat

Diyarbakır

12. → Mezopotamya

→ İndus Havzası

→ Nil Havzası

→ Sarı Irmak

13. İpek → Çin’den Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa’ya

Kürk → Ukrayna’dan Hazar Denizinin kuzeyi, Altay Dağ-lar’ın güneyi

Kral yolu → Batı Anadolu Efes’ten Mezopotamya Sus ve Ninova’ya ulaşan yoldur.

14. Çorum → Alacahüyük, Alişar → Yozgat Antalya → Beldibi Mağarası, Çayönü → Diyarbakır Çatalhöyük → Konya, Hacılar → Burdur → Yarımburgaz İstanbul

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

361360


Değerlendirme Adımı 011.

Fen bilimlerinin yöntemleri sosyal bilimlerin yöntemleri

Deney Kaynak arama

Gözlem Sınıflantırma

Labaratuvar ölçümleri Çözümleme

Teori Eleştirme

Tez- Antitez sentezleme

2. Yazılı Kaynaklar sosyal bilimlerin yöntemleri

Tablet Resim

Kitabet Anıt

Papirus Çanak - Çömlek

Parşömen Heykel

Ferman Efsaneler

3. Tarihi Vak’alar: Olaylar bir anda ya da bir seferde meydana gelir.

Örneğin: Anadolu’nun Türkler tarafından Fethedilmesi (1071).

Tarihi Vakıalar: Tekrar edilebilir ve uzun bir süreçte meyda-na gelirler.

Örneğin: Anadolu’nun Türkleşmesi.

4. Endülüste Yaşamış olan İbni Haldun Kitabü’l – İber isimli eseri ve Mukaddime adlı eseri ile tanınmaktadır. Mukaddime adlı eserinde devletlerin kuruluş, yükseliş ve yıkılışlarıyla ilgili konulardan bahsetmiştir.

5. Hikayeci Tarih Yazıcılığı: Efsanelere, Mitolojilere yer verilir. Zaman ve yer belirtilir ancak olayların sebep ve sonuçları üzerinde durulmaz.

Öğretici Tarih Yazıcılığı: Milli birlik ve beraberliğin sağlan-ması tarihten ders çıkartma, ahlaki değerlerin devam ettiril-mesi ve geliştirilmesi amaçlanır.

Modern Tarih Yazıcılığı: Belgelendirilerek tarihi olayların si-yasi, sosyal, ekonomik boyutlarını inceleyerek yazılır.

6. Döngüsel Zaman Anlayışı: Tarihi olayların sürekli tekrar et-mesi anlayışına dayanır.

Doğrusal Zaman anlayışı : tarihi olayların geçmiş - gelecek ekseninde uzandığı anlayışına dayanır.

7. D/Y

a. Olayların üzerinden bir süre geçmesi beklenir. D

b. Olaylar incelenirken yalnız yazılı kaynaklar-dan yararlanılmalıdır.

Y

c. Hadiselerle ilgili genelleme yapılmalı, kural (ka-nun) konulmalıdır.

Y

d. Olayların yeri, zamanı ve özel şartları dikkate alınmalıdır.

D

e. Yeni bilgi, belge ve bulgulara ulaşılınca olaylar yeniden değerlendirilir.

D

8. a. Toplumlar kendi Coğrafi, ekonomik ve sosyal yapıları-na göre Güneş ve Ay esaslı takvimler oluşturmuşlardır. Her toplum kendi tarihlerindeki önemli olayları dikkate almışlardır.Yine değişen zaman ve koşullara göre tak-vimlerde değişebilir.

b. 12 Hayvanlı Türk Tarihi, Hicri Takvim, Celali Takvimi, Rumi Takvim, Miladi Takvim.

9. Eleştirel Düşünme Empati Kurma Sürekliliği Sağlama Değişimi Algılama

10. A B C D E

3 1 4 2 5

05. ADIM1. a. YukarıdaaçıklamalarıverilenErkenİlkÇağsiyasîdü-

zenlerinin“mutlakıyet, teokrasi, meşrutîyet, demokrasi” sistemleriyleilişkisiniaçıklayınız.

I. Teokrasiv II. Mutlakiyet

III. Mesnenyet IV. Demokrasi

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

361360


2. D/Y

a. Hititler, Anadolu’da, Antik Mısır devletleri Mı-sır’da kuşatıcı devlet niteliklerini taşımış ve ev-rensel uygarlığa katkıda bulunmuşlardır.

D

b. Yunanlılar dış saldırılarda firavunların etrafın-da birleştiler.

Y

c. Kuşatıcı imparatorluklar kültürel harmoni ve toplumsal güven tesis edememiş yönetimlerdir.

Y

d. İlk Çağ’da Ege’nin iki yakasında olan, İyonya ve Yunanistan’da şehir devletleri görülmüştür.

D

e. Anadolu’da Hatti kültürü pek çok Anadolu top-lumunu derinden etkilemiştir.

D

3. A B C

1 3 2

4. a. Mezopotamya kültürü Anadolu uygarlıklarını etkilemiş-tir.

Kanıtları; Yazı (Çivi Yazısı)

Hangiyollarla; Ticaret

b. Bilimsel gelişmelerde ihtiyaçlar etkili olmuştur.

Kanıtları; Takvim, Tarım (Ekim zamanı)

c. Merkezi otoriteyi sağlayan unsurlar vardır.

Kanıtları; Tanrı, Rahip Krallık, Yazılı Kanunlar

d. Uygarlıkların uğraş alanlarında coğrafi yapıları da belir-leyici olmuştur.

Kanıtları; Fenikeliler → Deniz Ticareti

e. Sınıfsal çatışmaları önleme düşüncesi hukuksal çalış-malara yön vermiştir.

Kanıtları; Yunanlılar → Kleistenes Kanunları

f. Ticareti canlandıran ve geliştiren unsurlar vardır.

Kanıtları; Lidyalılar → Para

g. Bu gün kullanmakta olduğumuz buluşlar birçok uygarlı-ğın katkısıyla oluşmuştur.

Kanıtları; Latin Alfabesi → Fenike → Roma

h. Bazı yöneticiler egemenliklerini dine dayandırmıştır.

Amaç; Merkezi otoritesi güçlendirmek

NeyinGöstergesidir? Meşruiyet kurma

g. Bazı toplumlarda ahiret inancı vardır.

Kanıtları; Piramit

5.

Meşrutiyet Kaynakları

Tanrı - Kral Mısır

Rahip - Kral Hitit

Kutsal Liderlik Türkler

Maddi Temelleri

Coğrafi Yapı

Geçim Tarzı

Soy dayanışması

Silahlı Güç

6. Hititler

AnadoluSümerler

Antik Mısır → Nil Havzası Akad Uygarlığı → Basra Körfezi Milen Uygarlığı → Antik Yunan Batı Roma İmparatorluğu → Batı, Güney, Doğu Avrupa, Ku-

zey Afrika

7. Feodal Yapı (Derebeylik) halindeyken siyasal birliğin oluş-masıyla merkezi otoriteyi kuvvetlendirmiştir. Merkezden şe-hirlerine vali ataması yapmışlardır.

8.

Orta AsyaKültürleri

Anav

Tagar

KarasukAndronova

Afanasyevo

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

363362


9. D/Y

a. İskitler bilinen en eski Türk topluluğu kabul edilmektedir.

D

b. Hindistan’da racalık denilen yerel prenslikler siyasal birliğin kurulmasının önünde engel ol-muşlardır.

D

c. İskitlerde kadın savaşçılarla amazon denilen kadın askerler arasında folklorik bağlantılar kurulmuştur.

D

d. Sard ile Ninova arasında İpek Ticaret Yolu oluşturulmuştur.

Y

e. I. Babil Kralı Hammurabi, dine dayalı devlet an-layışından, gücünü ordudan alan mutlak krallık anlayışına geçmiştir.

D

10. a. İskitler, Bozkırın Kuyumcuları olarak tanınmış ve yaptık-ları süsleme eşyaları birçok pazarda müşteri bulmuştur.

b. Hindistan’da uygulanan Kast Sistemi, Hint millî ve bera-berliğine engel olmuştur.

c. Türklerin en eski kültürü Afanesyevo kültürüdür.

d. Çinlilerin geleneksel sivil mimarisinin örnekleri arasında Pagoda denilen evler yer alır.

e. Perslerin eyaletler gönderdikleri müfettişlerine Şahgö-zü denilirdi.

11. Cevap A

12. M.Ö 700 ile M.Ö 200 arasında steplerden gelip Karadeniz kuzeyinde egemen olmuşlardır.

Kabile konfederasyonu oluşturmuşlar. Avrupa içlerine se-fer yapmışlar.

At kültürü ve pantolunu Avrupa’ya taşımışlar. Bozkırı kuyumcuları olarak bilinirler. Kadın savaşçıları Amazonlara esin kaynağı olmuştur. İskitlerde Hayvan Üslubu önemli yer tutar.

13. “Racalık” denilen prenslikler ve Kast sistemi etkili olmuştur.

14. • İstila

• Baskıcı yönetim

• Sömürgecilik

• Asimilasyon

06. ADIM1.

A B C D

2 3 4 1

2. D/Y

a. İbraniler, Museviliğe inanmışlar, dinlerini millî bir din görmüşler, Yahudi kültürünü korumaya önem vermişlerdir.

D

b. Türk töresi, sözlü hukuk örneğidir. D

c. Hammurabi Kanunları, “kısasa kısas” esaslar içermektedir.

D

d. Çanakkale Boğazı’na hâkim olmak için Truvalı-larla Akalar, Truva Savaşı’nı yapmışlardır.

D

e. Yunanlılar, Sur, Sayda, Biblos gibi liman şe-hirleri kurmuşlar, başta Kartaca olmak üzere birçok deniz kolonileri elde etmişlerdir.

Y

3.

HammurabiKanunları

AhdiatîkHukuku

HititKanunları

İlk anayasa

Kısasa Kısas

On Emir

Yahudi Kanunları Tevrat

Medeni Kanun

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

363362


4. Cevap B

5. Urgakina (Sümer) Yöntemi Fidye → İnsancıl

Hammurabi (Babil) Yasaları → Kısası Kısas → Ağır Katı kural

6. Sur, Sayda, Biblos Liman şehirlerini kurmuslar Kartaca gibi deniz kolonilerini elde etmişler Dünya medeniyetine kırmızı boya, cam, alfabeyi, kazandır-

mışlar

7. Girit Balıkçılık, avcılık deniz taşımacılığı Krossos en önemli eser Knossos Sarayı en önemli eser.

Miken Çanakkale’ Boğazı için Truva Savaşı’nı yapmışlar Eski Yunan Girit ve Mikenleri yenen Dorlar Yunanistan ve

Ege kıyılarında polis (şehri devleti) kurmuş, Isparta ve Atina Peleponnes Savaşı yaşanmıştır.

8. D/Y

a. Romalılar, Bar Kohba İsyanı sonrası Yahudileri sürgüne göndermiş, Musevilerin Kudüs’e gir-melerini yasaklamıştır.

D

b. Buzul Çağı’nın sona ermesiyle İç Asya’da iklim şartları değişmiş, kuraklığın şiddeti artmıştır.

D

c. Perslerin, Babil’i egemenlik altına almasıyla Yahudiler sürgüne gönderilmiştir.

Y

d. Barbar kavimlerin Avrupa’ya dağılması ve bu-günkü Avrupa’nın millet yapısının ortaya çık-masında Kavimler Göçü etkili olmuştur.

D

e. Ege Göçleri, M.Ö. 13. yüzyıl sonları ile M.Ö 12. yüzyıl başlarında olmak üzere iki aşamada meydana gelmiştir.

D

9. a. Romalılar, MS 66 - 74’teki Yahudi İsyanı sonrası, isyanı bastırmış, Süleyman Mabedi’nin batı tarafını yıkmış, bu-raya Yahudiler, Ağlama Duvarı demeye başlamıştır.

b. MÖ. 2. binden itibaren Çin, Hindistan, Sibirya Mezopo-tamya Karadeniz, Balkanlar ve Orta Avrupa’ya göçler yaşanmıştır.

c. Ege Göçleri’nin diğer adları Dor İstilası ve Deniz Kavim-leri Göçü’dür.

d. Babillerin gerçekleştirdikleri Yahudi Sürgünü, Persler in, Babil’i egemenlik altına almasıyla sona ermiştir.

10.

Göçler

Dış baskı İç baskı

Geçim ŞartlarınınBozulması

İklim Değişikliği

11. e 1. Sümerler a. Objektif tarih yazıcılığı

j 2. Akadlar b. Paranın bulunması

o 3. Asurlar c. İlk demokrasi hareketinin başlaması

i 4. Babiller d. Güneş Takvimi’nin bulunması

ı 5. Persler e. Çivi yazısının bulunması

h 6. Fenikeliler f. Kast Sistemin’in oluşturulması

d 7. Mısırlılar g. On İki Levha Kanunları’nın hazırlan-ması

f 8. Hint Medeniyeti h. Ön Asya kültürünün Batı’ya taşınması

k 9. Çinliler ı. Satraplık sisteminin oluşturulması

m 10. İbraniler i. Ön Asya Seferi’nin yapılması

a 11. Hititler j. İlk imparatorluğun kurulması

ö 12. Frigler k. Kâğıt, matbaa, barut ve pusulanın bu-lunması

b 13. Lidyalılar l. Bilimsel yönden en fazla gelişen uy-garlık

l 14. İyonlar m. İlk tek tanrılı dinin gönderildiği millet

n 15. Urartular n. Tuşpa’da kurulan uygarlık

c 16. Yunan Uygarlığı o. Anadolu’ya yazıyı getiren uygarlık

i 17. İskender İmparatorluğu

ö. Tapates halılarıyla meşhur uygarlık

g 18. Roma Uygarlığı

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

365364


12. Çin’in egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunları hazar kuzeyinden Karadenizin kuzeyine göç etmiş en son Doğu Avrupaya sonrada Avrupa kıtasına ulaşmalarıdır. Roma İm-paratorluğu zayıflamış 395, Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmıştır.

Bugünkü Avrupa milletlerinin temelleri atılmıştır

13. Buzul Çağı sonrası şartların zorlaşmasıyla kuraklık artmış kışlar uzun ve sert geçmiş üretim düşmüş, otlaklar daralmış M.Ö 2000’den itibaren Çin, Hindistan, Sibirya, Mezopotam-ya, Karadeniz, Balkanlar, Orta Avrupa’ya göç yaşanmıştır.

14. Bozkır bölgelerde → Konar göçer, Savaşçı, Çoban → Tüccar Sulak bölgelerde → Yerleşik → Çiftçi, Tüccar Çöl bölgesinde → Konar göçer, Çoban → Savaşçı, Tüccar Deniz kıyısında → Yerleşik → Tüccar → Denizci, Balıkçı

07. ADIM1.

D/Y

a. Fenikeliler, Lidyalılar, Soğdlar, Yahudiler dün-yanın farklı bölgelerinde kolonicilik ve ticaret faaliyetlerinde bulunmuşlardır.

D

b. Tüccar kavimler koloni kurdukları yerlerin yer altı ve yer üstü kaynaklarını sömürmeyi amaç-larlar.

D

c. Yunan ve Fenike toplumlarının tarımsal üretim imkânlarının kısıtlılığı koloniciğe yönelmelerin-de etkili olmuştur.

D

d. Tüccar kavimler mallarıyla beraber fikirlerini, kültürlerini, icatlarını ve inançlarını taşımışlar-dır.

D

2.

MonarşiyleYönetilenler

TeokrasiyleYönetilenler

DemokrasiyleYönetilenler

•Pers

•Mısır

•İbraniler

•Eski Yunan

3. Yerüstü

İnsan gücüYeraltı Kaynak

4. Cevap E

5. a. Monarşik rejimlerde yöneticilerin aynı soy içerisinde başkasına geçmesine Veraset Yasası denir.

b. Hititlerde Tavananna denilen kraliçe yönetimde etkiliydi.

c. Sadece soyluların seçme - seçilme hakkına sahip oldu-ğu sisteme Oligarşi denir.

d. Hititlerde veliahtı zaman zaman Pankuş denilen meclis belirleyebilmiştir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

365364


6. Kral hem başkomutan hemde başrahiptir. Kraldan sonra en yetkili kişi tavanana kraliçeydi. Pankuş adı verilen meclis, kralın ve tavannannanın yetki-

lerini kısıtlayabilen asillerden oluşurdu. Feodal beylerin otoritesinin kısıtlanmasıyla merkezden şehirlere gönderilen valiler siyasi birliği sağlamıştır.

7. Kültürel aktarım iletişim Değiş - tokuş anlayışı ticaret Yazının Anadolu’ya gelmesi

8. Monarşi Oligarşi Teokrasi Demokrasi

9. A B C

2 3 1

10. a. Yukarıdaverilenlerdenhangilerigücünmaddîdaya-naklarıarasındadır?

II - IV

b. Yukarıdakilerdenhangilerigücüntemelinioluşturur?

II - III

c. Yukarıdaverilenmaddîyapılardanhangilerizamanaveşartlaragöredeğişebilir?

I - II

11. D

Sümer yasasında “fidye” esası, Babil kanunlarında “kısasa kısas” esası görülmüştür.

YKamu hukuku ve özel hukuk ayrımı ilk kez Babil Hu-kuku’yla başlamıştır.

DRoma hukuku pleplerin particilerle mücadeleleri sonrasında ortaya çıkmıştır.

D12 Levha Kanunları’nda sınıf farklılıklarında belirleyi-ci esas ekonomik durum kabul edilmiştir.

DCengiz Yasası’na göre, casuslar, yalancı şahitler, hırsızlar, zina edenler idam edilmiştir.

12. a. İtalya’daki kurulan uygarlıklar arasında Roma, Etrüks ve Roma medeniyetleri yer alır.

b. Çin’de Daimyo Japonya’da Şogun denilen derebeyleri etkili olmuştur.

c. Afrika’da MÖ 1700’lerde Nübye merkezli Kuş Krallığı ku-rulmuştur.

d. Dışlayıcı imparatorluklara Moğol devleti örnek verilebi-lir.

e. Roma’da Plep denilen soylular ile Patrici denilen halk kesiminin mücadelesi 12 Levha kanunlarına zemin ha-zırlamıştır.

13. Sınıf ayrımında ekonomik durum etkilidir. Kısas usulü şahıslara yönelik suçlarda kullanabilir. Diyetim ödemeyene kısas uygulanabilir. Aile reisi ailesindekilere öldürme dâhil herşeyi yapabilmiştir.

14. Çinde daimyo (derebeylik) → Merkezi otoriteyle beraber Japonya’da Şogun (derebeylik) → Merkezi otoriteyle bera-

ber.

15. • Silahlı güç

• Coğrafi yapı

• Hayat Tarzı

• Soy dayanışması

08. ADIM

1. A. Tunç ve demir

B. Coğrafi mekân, kültürel farklılık, pratik ihtiyaçlar.

C. İyonya → Kolonici

Urartu → Kara Devleti

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

367366


2. - Kahramanlık efsaneleri - Askerî törenler - İlah yardımı inancı - Silah teknolojilerinin gelişmesi - Kale surlarının güçlendirilmesi

3. a. Serf adı verilen Avrupa’daki toprak köleleri birçok hak-tan mahrum, köleci toplum düzeninde sınıfsal eşitsizliğe maruz kalan kişilerdir.

b. Feodal yapılarda vergilendirme senyör, dük, kont, vikont, ağa, paşa, bey gibi toprağın doğrudan mâliki yöneticiler tarafından yapılırdı.

c. İlk Çağ’ın ticaret mekânları arasında agora, amfi yer alır-dı.

d. Türkler şölenlerdeki cirit, güreş müsabakalarıyla bedenî ve askerî yönlerini geliştirmişlerdir.

4. Cevap E

5. Asur savaşçıları → Ahşap makineler yapıp büyük ordular kurmuşlardır.

Mısır → Göğüs göğüse savaşan mızrak, kılıç, bakır, bıçak kullanılmasıyla gerçekleşirdi.

Sparta Askeri Disiplin, sadaka özveriyle bütün erkekler sa-vaşmak zorundadır.

Pers Askerleri → “On bin ölümsüz” adı verilen birlikler kur-muş ve gelişmiş silahlar kullanmışlardır.

Makedon Ordusu → Falanks: Büyük İskender yüksek hare-ket kabiliyetli ordu kurmuşlardır.

6. Hür Köylü →Kendi toprağın işler bey, soylu ya’ da krala vergi verir.

Toprağa Bağlı Köylü → Toprakla beraber alınıp satılan feo-dal düzene tâbi köylüdür.

Serf Köylü → Bir çok haktan mahrum sınıfsal eşitsizliğe ma-ruz köle köylüdür.

7. Kral Yolu, İpek Baharat Yolu, nakliye araçları Kervan Hay-vanları (At, deve, eşek), nakil araçları (gemi , at arabası vb)

8. 1 - d

2 - c

3 - b

4 - a

9. D

Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi semavi dinler arasında yer alır.

D

Verimli araziler, ticaret yolları güzergâhı ve zengin imkânlara sahip toplumlar düzenli ordular kurma, setler inşa etme, paralı askerlerden yararlanma yo-luna gitmişlerdir.

DOrta zamanlarda Hıristiyanlık ve Yahudilik kurum-sallaşarak mezheplere ayrılmıştır.

YOlimpiyat müsabakaları ilk kez Romalılar tarafından uygulanmıştır.

DTabakalı toplum düzenlerinde ve kast sisteminin oluşmasında bu iktisadî düzenin, yönetici- yönetilen ilişkilerindeki hiyerarşinin etkisi olmuştur.

DHz. İsa’nın havarileri ilk zamanlarda Roma baskıla-rıyla karşı karşıya kalmışlardır.

Dİlk Çağ’da ticarette kullanılan nakliye vasıtaları ara-sında yer alan kervan hayvanları at, deve, eşek gibi hayvanlardır.

10. Y

Dünyanın ilk tapınak yapılarına Fransa’nın Laskö Mağarası’nda rastlanmıştır.

DYahudiler, Eski Ahit’in ilk beş kitabı olduğuna inan-dıkları, Yahudilik’in gizli metinleri Torah’ı kabul et-mişlerdir.

YGenelde sarp bir tepeye kurulan ve şehrin savun-masında büyük önem taşıyan iç kaleye bazilika de-nir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

367366


11.

GündelikHayat

Edebiyat Mimari Sanat

12. İstanbul’da başta İslâm dinî mirası olmak üzere pekçok eser yer alır. Bu durum şehirdeki din ve din insanı etkisini göste-rir.

13. Hz. Adem’den itibaren hak din var olmuştur. İslâm bu varlığın son aşaması olmuştur.

14. Taoizm, yaşlı filozof Lao-zi insanın doğayla uyumlu basit hayat sürmesi amaçlar.

Budizm, Hintli Prens Siddhata’nın aydınlğa kavuşmasıdır.

Caynizm, Hintli Mahavira’nın kurduğu aydınlığa ulaşma ça-basıdır.

Şintoizm, Güneş Tanrı inancını barındıran Japon inanışıdır.

15. Şehirler, evler, ibadethaneler, okullar.

09. ADIM1.

DOrta zamanlarda verimli tarım arazileri üzerinde yer alan ve ulaşım bakımından elverişli alanlarda şehir-leşme ön plan çıkmıştır.

DHalka açık ticarî, resmî, adlî ve dinî işlerin yapıldığı; içinde stoaların ve dükkânların yanı sıra, tapınak ve sunakların da yer aldığı pazar yerine agora denir.

DEtrüsklü mühendisler, kemerler, kaldırımlar, tuğla-dan köprüler, kaldırımlı caddeler ve yer altı su tü-nelleri inşa etmişlerdir.

YAnkara’daki Ogüst Tapınağı, Antalya’daki Aspendos tiyatrosu Yunan şehir devletlerinden kalmıştır.

DGöbeklitepe’de dinî amaçlı yapılmış dünyanın ilk ta-pınakları bulunmaktadır.

2. a. Müslümanların kutsal kabul ettikleri Mescid-i Aksâ ve Yahudilerin Ağlama Duvarı Kudus şehrinde bulunmak-tadır.

b. İstanbul’daki Valens (Bozdoğan) Su Kemeri, Ankara’daki tarihî hamam Roma dönemine ait eserlerdir.

c. Kudüs şehri Yahudi - İsrail döneminde başkent olmuş-tur.

d. Roma İmparatorluğu’nun ayrıldıktan sonra batı tarafının başkenti Roma doğu tarafının başkenti İstanbul olmuş-tur.

e. Genelde sarp bir tepeye kurulan ve şehrin savunmasın-da büyük önem taşıyan iç kalelere akropolis denir.

3.

ŞehirleşmedeEtkili OlanEtmenler

Ticaret

Dinîmerkez

Liman

Ulaşım

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

369368


4. a → M.Ö. 1300 - 1400

5. Akrapol, şehrin savunması için tepe noktaya yapılır. Saray-lar, savunma amaçlı yapılar tapınaklar bulunur.

Agora → Ticaretin yağıldığı halka açık remde stoa, toprak sunak, tiyatro, hamam, çeşme, sarnıç gibi yapıların yer aldığı pazar yerleridir.

Bazilika → Hristiyanlık sonrası kilise.

Forum → Roma imparatorluğunda kamu İşlerinin görşüldü-ğü alandır.

6. Kubbe, Kemer, Sütun, Kolon. Kabartma resim ve yazı teknikleri, kireç taşı ve metalden

heykeller.

7. Batılılar tarafından tarihin bilinen ilk ve büyük tapınağı ola-rak kabul ediliyor.

Mağara duvarlarında kabartma hayvan figürler bulunur. Buğdayın atası Göbeklitepe eteklerinde bulunur. Tarımla değil de inançla yerleşik hayata geçişin örneğidir.

8.

cKâğıt, matbaa ve barut gibi buluşları dünyaya ka-zandıran medeniyet

e Hıristiyan mabet mimari türlerinden bir tanesi

h İran coğrafyasında bulunan kişilerin genel milliyeti

f Halka açık olan ve birçok işlevi olan pazar yeri

bKatolik Hıristiyanlık’ın merkezi olan Vatikan’ın ba-ğımsız bir devlet olarak içinde bulunduğu ülke

dİstanbul şehrini yeniden inşa edip merkez yapan ve şehre ismini veren Romalı hükümdar

gAntik Çağ’ın İskenderiye ile birlikte en önemli kütüp-hanesi

j Arapları, Batı’ya taşıdığı rakam sistemi

9. a. Çin Medeniyeti dünyaya kâğıt, matbaa, pusula, ipek, gibi pek çok buluş kazandırmıştır.

b. Romalılar, Latin Alfabesi ve Miladi Takvimi geliştirerek dünya medeniyetine sunmuşlardır.

c. Roma kemer tarzı ve mimari süslemeleri Roma sanatını meydana getirmiştir.

d. Hint rakamlarını Müslümanlar Avrupa’ya tanıtmıştır.

10. D

Çinliler, askerî mühendisler topları ateşlemede ba-rutu kullanmışlardır.

DSamoslu Aristarkhos, dünyanın güneş etrafında döndüğünü savunmuştur.

DEski Yunan’da felsefe “bilgelik sevgisi” anlamında kullanılmıştır.

DHelenistik dönemin en önemli kütüphaneleri arasın-da İskenderiye Kütüphanesi yer alır.

Yİspanyol, Fransız, İtalyan toplumları Sanskrit mede-niyeti çevresinde yer almışlardır.

Yİlk seyahatname ise Yunanlı Tukidides’in “Pelepon-nes Savaşları” isimli çalışmasıdır.

DMinos ve Miken uygarlıkları Eski Yunanca’nın erken formları olan Linear A ve Linear B yazılarını kullan-mışlardır.

DMezopotamyalılar, Tales ve Pisagor teoremlerinin temelini atmışlardır.

DÇin’de Song Hanedanı döneminde top ateşlemede barut kullanılmaya başlanmıştır.

Y Hint medeniyeti kâğıt, barut ve pusulayı icat etmiştir.

Dİskenderiyeli Hero, lokomotif ve kapı otomatiği icat-larını yapmıştır.

Y İlk seyahatnâme yazarı Heredot’tur.

D Yunan agoralarının Roma’daki benzeri forumlardır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

369368


11. Pusula

Güneş YılıTakvimi

Alfabe

Ay YılıTakvimi

Liner A-BYazıları

Çin

Fenike

Mısır

Sümer

EskiYunan

12. İspanyol, Fransız, İtalyan toplumları → Latin Uzakdoğu coğrafyasındaki toplumları → Sanskrit ve Çin Ortadoğu toplumları → Arap ve Fars Orta Asya ve Anadolu Türk medeniyet çevresinde dil saye-

sinde belirleşmişlerdir.

13. Arşimet gibi bilim adamları hem teorik hem de aletler icat etmiştir

Samaslu Aristorkhos, dünyanın güneş etrafında döndüğünü savunmuştur.

İskenderiyeli Hero, Helenistik dönemde bir lokomotif icat etmiş, makine kapıların otomatik olarak açılmasını sağla-mıştır.

14. • Song döneminde askerî mühendisler topları ateşleme-de barutu kullanmışlar

• 8. yüzyılda keşfedilen saat düzeneği 1090 yılında saat düzeneği mekanik saate öncülük etmiştir.

• Kağıt, Matbaa, Barut

Değerlendirme Adımı 021. Tüketici – Göçebelik: Tüketici olan göçebe kavimler do-

ğanın onlara sunduklarını toplayarak ve avlayarak ha-yatlarını sürdürürlerdi. Bu yüzden mevsimlere göre de-ğişen yaşam tarzları mevcuttu.

Üretici – Yerleşiklik: Tarımsal faaliyetlerin gelişmesiyle üretim toplumu durumuna geçen kavimler mevsimlerin uygun olduğu sulak arazileri tercih ederken kurak ara-zilerden uzak durmuşlardır. Hatta bazı yerlerde büyük kuraklıklar sebebiyle göçler yaşanmıştır.

2. Verimli Tarım -Arazileri: Nil Deltası Havzası, Mezopo-tamya, Sarıırmak Havzası, İndus ve Ganj Havzası

3. Ticaret gelişmeye başlamıştır.

İlk köy yerleşmeleri ve şehir yerleri oluşmuştur.

Krallık, Tiranlık, Firavunluk gibi yönetim şekilleri oluş-muştur.

Sınıf farklılıkları ortaya çıkmıştır.

4. Karain Mağarası: Antalya’da yer almaktadır. Anadolu’da bilinen en eski insan kalıntıları bulunmaktadır.

Beldibi ve Belbaşı: Antalya Kemer yakınlarında yer alan mağara duvarlarında insan ve dağ keçisi motifleri bulun-maktadır.

Çayönü Höyüğü: Diyarbakır’da yer alır. Tahıl ve evcilleş-tirmeye dayalı köy yaşamının en eski örnekleri burada bulunur.

Çatal Höyük: Konya ilinde bulunur. Yerleşik hayata ge-çişle birlikte önemli sosyal değişimlerin kanıtları yer al-maktadır. Duvar resimleri, rölyefler, heykeller bunlardan bazılarıdır.

Hacılar Ören Yeri: Burdur ilinde yer alır. Yerleşik hayatın başladığı Neolitik dönemden izler taşır.

Truva: Çanakkale de yer alır. Dünya’nın en ünlü antik kentlerinden biridir. En erken yerleşimler Bronz Çağı’nda görülmektedir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

371370


Alişar Höyüğü: Yozgat’ın Sorgun ilçesinde bulunur. M.Ö 2 binden önce Asurluların geldiği bir ticaret merkeziydi.

Alacahöyük: Hitit öncesi dönemin önemli yerleşim yeri olan Alaca höyükte kral mezarlarından çıkan kalıntılar en önemli eserlerdir.

5. Üretimin etkili Olduğu Olgular: Ticaret, Yerleşik Hayat, Sosyal İlişkiler, Yönetim Şekilleri.

6. Hititler, Sümerler, Antik Mısır, Asurlular, Persler, Babiller, İskitler ve Çin uygarlıkları Avrasya ve Orta Asyada kuru-lan medeniyetlerdir.

7. İklim değişikliği, iç baskılar, dış baskılar geçim şartlarının bozulması gibi nedenler bu dönemde göçlere neden ol-muştur. Ege Göçleri, Kavimler Göçü, İç Asya’dan Göçler ve Türk Göçleri dönemin önemli göç hareketleridir.

8. Kuşatıcı İmparatorluklar: Büyük İskender İmparatorluğu, Sasaniler, Roma İmparatorluğu

Dışlayıcı İmparatorlıklar: Moğol İmparatorluğu

Avrupa’daki Feodal Siyasi Yapılar: Fransa, İngiltere, Al-manya

9. A B C D E

5 4 2 3 1

10. ADIM

1. A B C D E

2 1 3 4 5

2.

Orta AsyaTürk Göçleri

Sibirya

Anadolu

Avrupa

Hindistan

3.

EkonomikNedenler

Siyasî Nedenler

ToplumsalNedenler

Salgın hastalıklar

Çin ve Mogol baskısı

Hızlı nüfus artışı

4. D/Y

a. Türkler farklı milletler tarafından bir güç olarak kabul edilmiştir.

D

b. Türklerin belirli bir anayurdu yoktur. Y

c. Türklerde cihan hâkimiyeti düşüncesi vardır. D

d. Türkler yazıyı ilk dönemlerden itibaren kullan-mışlardır.

Y

e. Farklı coğrafyalar zamanla Türk hâkimiyeti sa-hasına girmiştir.

D

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

371370


5. Anav → Orta Asya’nın en eski kültürüdür, Türkistan böl-gesinde görülmüştür.

Afenvesyevo → Türklerin en eski kültürüdür.

Andronova → Eşyalarını hayvan figürleriyle süsleyen bu kültür çevresinde yaşayanlar atı evcilleştirmiş.

Karasuk → Demir ilk kez Türkler tarafından bu dönemde işlenmiştir.

Tagar → Orta Asya’nın en gelişmiş kültürüdür.

6. Orta Asya’daki kuraklık: Temel, ekonomik, doğal sebep

Salgın hayvan ve insan hastalıkları: Ekonomik sebep

Taht kavgaları: Kut anlayışı

Çin ve Moğol baskısı: Siyasi sebep

Boylar arası mücadele: Siyasi sebep bağımsızlık anlayışı

Nüfus artışı, geçim sıkıntısı: Ekonomik sebep

7. • Medeniyetlerini gittikleri yere taşımışlardır. (Atı evcil-leştirme, demir işleme)

• Türk Tarihi’nin incelenmesinin zorlaşması

• Kültür yayılmıştır.

8. a. Kut anlayışının bir sonucu olarak, eski Türk devletlerin-de ülke hanedanın ortak mülkü sayılmıştır.

b. Türk devletlerinde hakanın yetkilerinin sınırsız olmadığı-nı göstergesi toy kurallarına uymak zorunda olmasıdır.

c. Hakanın kurultaydaki görevleri arasında devlet politika-sını belirlemek yer alır.

d. Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise ku-rultaya toy ve kengeş adları verilmiştir.

e. Kurultay’a hakan, hatun, vezirler, Boy beyleri, komutan-lar ileri gelen idari görevliler katılmıştır.

9. a) İç dayanışmayı sağlama, hak ve adaleti sağlama ve bo-yun çıkarlarını gözetmek siyasi nitelik kazandırmaktadır.

b) Boyların silahlı olmaları merkezi otoriteyi olumsuz etki-lemektedir.

10. D/Y

a. Türk devletlerinde kağan yönetme yetkisini Gök Tanrı’dan alır.

D

b. Kağan, idare etme yetkisini sadece kendi dev-letinde değil yeryüzündeki bütün insanlar üze-rinde kullanmayı amaçlamıştır.

D

c. “Türk cihan hâkimiyeti” ilk Türk devletlerinden başlayarak süreklilik arz eden millî bir ülkü hâ-line gelmiştir.

D

d. Yeni kurulan devlette ya da iktidar değişikli-ğinde kağanın yaptığı ilk icraat veliahtını belir-lemek olmuştur.

Y

e. Töreye uymayan kağanlar, Tanrı ve halk na-zarındaki saygınlıklarını kaybederek iktidardan uzaklaştırılmıştır.

D

11. a. Konular GöçebeYaşam

AskerîYapı Atlı asker

SanatAnlayışı Çadır, kilim, hasırcılık

TemelUğraşAlanı Hayvancılık

b. Konular YerleşikHayat

AskerîYapı Zayıfladı

SanatAnlayışı Mimari + Tapınak

TemelUğraşAlanı Tarım

12. • Hakan’ın seçiminde etkili olmak

• Devlet politakasını belirlemek

• İnsan hayvan sayımını yapmak

• Yargı işlerini yürütmek

• Töreleri düzenlemek

• Ordu ile ilgili raporları analiz etmek

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

373372


13. • Ekonomi Hayvancılık

• Yerleşim Konargöçer

• Teşkilatçı yapı vardır.

• Aile büyük önem taşır.

• Gelenek ve göreneklere bağlıdırlar.

• Sosyal sınıf farklılıkları yoktur.

14. • Göçebe hayat

• İkili devlet teşkilatı

• Boylar halinde yaşama

• Ülkenin hanedanın ortak malı sayılması

11. ADIM

1. KONUŞMA Konuşan

Roma Kralı

Hunlar

Niçin?

“O eski halimizdeneser yok şimdi.”

Derebey

Kilise

Barbar Kavimleri

Avrupa halkı

“Güzel günler göreceğizçocuklar.”

“Her şer’de birhayır varmış.”

Sesimi duyanvar mı?

Zayıfladı

Güçlendi

Avrupa’nınsiyasi temelleri

atıldı

Savaş ortamı vezorlu şartlar

2. D

Hunların başlattığı ve birçok kavmin de yer değiş-tirmesiyle sonuçlanan evrensel gelişme Kavimler Göçü’dür.

DHun hükümdarı Ho-han-yeh, Çin koruması altına girmeyi istemiş, kardeşi Çi-çi bu durumu kabul et-memiştir.

YKavimler Göçü’nü Batılı tarihçiler, İlkçağ’ın başlangıcı kabul etmişlerdir.

Y Hunlar, Bozkırın Kuyumcuları olarak bilinirler.

YTeoman yaptığı faaliyetleriyle Orta Asya Türk birli-ğini sağlamış, İpek Yolu’nu kontrol altına almış, Çin’i vergiye bağlamıştır.

3.

Mete Han’ınFaaliyetleri

Çin’i vergiyebağladı

Onlu askerîsistem

Türk birliğininsağlanması

İpek Yoluegemenliği

İkili devletTeşkilatı

4. Cevap A

5. M.Ö VIII. Orta Asya’da yaşamış atlı göçebe bir toplum-dur.

İskitler, boylar konfederasyonu şeklinde örgütlenmiştir. M.Ö 8. ve 7. yy, da diğer kavim baskılarıyla Kuzey Kara-

deniz göç etmişlerdir. İskit - Pers Savaşı Firdevsi’nin Şehnamesi’ne konu ol-

muştur. Atlı arabayı ilk kullanan toplumdur. Bozkırın kuyumcuları olarak bilinirler. Tomris adlı kadın hükümdarların amazon savaşçılarına

benzetilen kadın askeri birlikler

6. • Çin Entrikaları

• Doğu - Batı parçalanması

• Töre’den uzaklaşma

• İç anlaşmazlıklar

7. • Roma İmparatorluğu 395’te doğu ve batı olarak ikiye ayrılmıştır.

• Avrupa’nın siyasal ve etnik yapısı değişmiş İngiliz, Fransız, İspanyol milletleri oluşmuştur.

• Hun etkisiyle destanları, söylenceleri, edebiyat ve mü-zikte değişiklik yaşanmıştır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

373372


8. I. Türk hayat tarzı:

II. Türklerin silahlı güçleri:

III. Türk soy dayanışması:

IV. Türklerin yaşadığı coğrafî yapı:

Göçebe Hayat

Atlı Askerler

Boylar Fedarasyonu

Bozkır - Orta Asya

9. Orta Asya’daKurulanlar

Avrupa’daKurulanlar

Yerleşik HayataGeçenler

I. Köktürk - II. Köktürk (Kutluk)

Avrupa Hun, Avar, Bulgar

Uygur

10. a. Uygurlar, Moyen Çur zamanında devletin sınırları Beş-balık, Turfan gibi zengin tarım ve ticaret merkezlerine doğru genişlemiştir. (D)

b. II. Kök Türk Devleti’nde, Bilge Kağan ülkeyi yönetirken, kardeşi Kül Tigin ordunun, vezir Tonyukuk idarî- askerî işlerin başında olmuştur. (D)

11. Yerleşik Hayat

Tarım

Tapınak

Askerî özellikzayıfladı.

12. Kuzey Çin ele geçirilmiş, Çin ile ticari ve diplomatik ilişkiler güçlenmiştir.

Orhun Kitabeleri, Türk devlet geleneği ve ananesi aktarıl-mıştır.

13. • 744’te Kutluk Bilge Kül Kadir Han bağımsızlık ilan etmiştir.

• Kutluk Bilge Kül ötüken merkezli devleti Ordu balık şeh-rine taşıdı.

• En parlak dönem Moyen Çur yerleşik hayata geçmiştir.

• Tapınaklar, sulama kanalları, tarım faaliyetleri (Turfan şehri)

• Bögü zamanında Manihezim dini kabul edildi.

14. • Yerleşik hayata geçilmiştir.

• Tarımsal üretim başlamıştır.

• Tapınaklar inşa atılmıştır.

• Et yemenin yasak olması protein kaybı yaşayan savaş-çıları etkilemiştir

12. ADIM1.

Avrupa’daKurulanİlk Türk

Devletleri

AvrupaHun

Bulgarlar

MacarlarAvarlar

Kırgızlar

2. a. Kırgızlar, Moğol hâkimiyeti altına giren ilk Türk kavmi olmuşlardır. (D)

b. Hazarlarda Musevîlik’i kabul eden ilk Türk Devleti’dir.(D)

c. Boris Han zamanında Tuna Bulgarları, resmen Hıristi-yanlığı benimsemişlerdir. (D)

d. Günümüzde Asya’nın kuzeyindeki topraklar için kullanı-lan “Sibirya” adı, Sabirlerden gelmektedir. (D)

e. Sibirler, Avarlardan sonra Bizans’ı kuşatan ikinci Türk kavmidir. (Y)

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

375374


3. a. Hazarlar ülkelerinde sağladıkları hoşgörü ve güvenlik ortamıyla Hazar Barış Çağı ’nı gerçekleştirmişlerdir.

b. İslâmiyet’i kabul eden Türk devleti İtil Bulgar devletidir.

c. Günümüzdeki Kazan Türkleri, İtil (Volga) Bulgarlarının soyundan gelmektedirler.

d. Dünyanın en uzun destanı Kırgız ait olan Manas Desta-nı’dır.

e. Avarlar, Orta Avrupa’da Bayan Han liderliğinde büyük bir devlet kurdular.

4. Cevap E

5. Asya ve Avrupa dönemleri olarak ikiye ayrılır. 558 de Sibir Devleti’nin ortadan kaldırıp Karadeniz kuzeyin-

den bu günkü Romanya’ya girmiş Bizans’a sınır komşusu olmuştur.

619 ve 626’da İstanbul’u kuşatmışlardır.

6. 8. ve 10. yy. arasında Karedeniz kuzeyinde devlet kurdular Dini hoşgörü ve ticarete önem verdiler. 8. ve 10 yy da güçlü ordular sayesinde Hazar Barış Çağı’nı

sağladılar. Musevilik hükümdar ailesi ve yöneticiler arasında yayılmış-

tır.

7. Köktürk ve Uygur hâkimiyetinde yaşamışlardır. 840 da Orhun bölgesinde Uygurları yıkarak kendi devletini

kurmuşlardır. 1207’de Cengiz Han, Kırgızları kendine bağlamıştır. Moğol hâkimiyetine giren ilk Türk kavramıdır.

8. 10 yüzyılda Müslüman tüccarlarla iletişimde olup Müslü-manlığa kabul etmişlerdir.

Kazan Türkleri, İtil (Volga) Bulgarları’nın soyundan gelmek-tedir.

9. a. Oğuzların Kınık kolu Selçukluları, Kayı kolu Osmanlıları kurmuştur.

b. Macarlar, Peçenekler’in baskısı sonucu batıya doğru göç etmişlerdir.

c. 10. yüzyıl sonlarında Hıristiyanlık’ı kabul eden Macarlar, zamanla Türklük özelliklerini kaybetmişlerdir.

d. İslâmiyet’i kabul eden Oğuzlara, Müslüman Türk anla-mına gelen Türkmen ismi verilmiştir.

e. Karluklar İslâmiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğu oldu-lar.

f. Karluklar, 751 yılında Araplar ile Çinliler arasında mey-dana gelen Talas Savaşı’nda Müslüman Arapların ya-nında yer aldılar.

10.

OğuzlarınKurduğuDevletler

OğuzYabgu

BüyükSelçuklu

AnadoluSelçukluOsmanlı

Türkiye

11. D

Oğuzlar, Hazar Denizi- Aral Gölü arasında Oğuz-Ya-bgu Devleti’ni kurmuşlardır.

DBizans ordusu içinde Malazgirt Savaşı’na katılan Uzlar ve Peçeneklerle Büyük Selçuklu ordusu tara-fına geçmişlerdir.

DKıpçaklar, Rusların Karadeniz’e inmelerini engelle-meleri ve Balkanların, Slâvlaşmasını geciktirmele-riyle, önemli bir tarihsel rol oynamışlardır.

Y10. yüzyıl sonlarında Hıristiyanlığı kabul eden Ma-carlar, öz benliklerini koruyabilmişlerdir.

DX. yüzyılda İslâmiyet’i kabul eden Oğuzlara, Müslü-man Türk anlamına gelen “Türkmen” adı verilmiştir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

375374


12. D/Y

a. Hristiyanlığı kabul eden Türkler zamanla asi-mile olmuşlardır.

Niçin?: Türk kültürüne, yaşayışına uygun değil-dir.

D

b. Türkler farklı coğrafyalara egemen olmuşlar-dır.

Niçin?: Göçebe hayat

D

c. Türk toplumları farklı milletleri bazı alanlarda etkilemişlerdir.

Niçin?: Göç etmeleri din alanında etkilenmele-rini ve askerlik alanında etkilemelerini sağladı.

D

13. Karluklar / İtil Bulgarları / Oğuzlar, İslamiyet

Macarlar → Bulgarlar → Hristiyanlık

Hazarlar → Musevilik

Uygurlar → Budizm

14. Oğuzlar Türk milletinin en kalabalık ve tarihte en önemli rolü olan koludur.

10. yüzyılda Oğuzlar, Müslüman Türk anlamına gelen Türk-men ismini almış İslam’ı kabul etmişlerdir.

Hazar Deniz ve Aral Gölü arası, Oğuz Yabgu Devleti’ni kur-dular.

Malazgirt Savaşında Uzlar, Savaş sırasında peçeneklerle birlikte savaşın kazanılmasında önemli rol oynar.

15. 751’de Arap ve Çinliler arasında meydana gelen Talas Sa-vaşı’nda Müslüman Arapların yanında yer aldılar

Karluklar 766’da Türgiş Devleti’ne son verdiler. Balasagun-merkezli devletlerini kurdular.

Karluklar, İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğudur.

13. ADIM

KurultaydaAlınan Belli

BaşlıKararlar

Savaş

Barış

GöçÜlke sorunları

Hayvancılık

2. a. Uygurlardan kalan hukuk metinleri arasında, alım - sa-tım, kiralama, vasiyet belgeleri ve vakfiyeler yer almak-tadır. (D)

b. İslâmiyet öncesi Türk âdet, inanç, töre ve yaşam tarzla-rının aydınlatılmasında destanlardan yararlanılır. (D)

c. Türklerin ilk alfabesi Kök Türk Alfabesi ve ilk anıtı olan Orhun Kitabesi’dir. (D)

d. Eski Türklerde ölmüş cedlerine saygı gösterme inanışı olan atalar kültü ülkeyi yöneten hükümdarlar hakan, ka-ğan, tanhu, şanyü, idikut gibi birçok unvan kullanmışlar-dır. (D)

3. a. Eski Türklerde kötü ruhları uzaklaştırmak, iyi ruhların etkisini artırmak iddiasında bulunan Şaman isimli büyü-cüler toplumsal hayatta yer edinmişlerdir.

b. Türklerin ilk alfabesi Kök Türk Alfabesi’dir.

c. Eski Türklerde ülke İkili teşkilatla yani doğu- batı/sağ-sol biçiminde ayrılarak yönetilirdi.

d. İlk Türk devletleri Töre denilen geleneksel hukukla yö-netilirdi.

e. Eski Türklerde boyların birleşmesiyle oluşan millete Bu-dun denilirdi.

f. Kâğıt üzerine ilk kez yazı yazan, harf tekniği ve matbaa-yı (hareketli matbaa) geliştiren Uygurlardır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

377376


4. II - III

5. Uçmağ = Cennet

Tamu = Cehennem

Atalar Kültü: Ölmüş atalara saygı gösterme

Şaman → Kötü ruhları uzaklaştırmak iyi ruhları çağırmak iddasında bulunun büyücü.

(Gök Tanrı) → İslâmiyet öncesi Türk inanışı, nehir, dağ kut-sal sayılırdı.

6. Devleti yönetme yetkisinin hanedan ailesine Tanrı tarafın-dan verildiği inanılmıştır.

Hanedan tarafından yönetme hakkı iç huzursuzluk çıkartı-yor. Baba, babanın soyundan olan erkekler Amca, amcanın soyundan olan erkekler hak sahibi oluyordu.

7. Gök Tanrı, Maniheizm, Taoizm, Musevilik, Hristiyanlık Bu-dizm.

8. a. İlk düzenli Türk ordusu Mete Han tarafından On’lu as-kerî sisteme göre teşkilatlandırılmıştır.

b. Uygurlar kitapların minyatürlerle süslemiş, duvar resim-lerinde kullandıkları renkler ve motifler, mogollar aracı-lığıyla İslâm toplumlarını etkilemiştir.

c. Orta Asya Türkleri, 12 Hayvancılık takvimini geliştirmiş-lerdir.

d. Eski Türkler ilkbaharda Nevruz Bayramı kutlanırken bu bayramın temellerini Örüs Sarcı Bayramı ve Soğuk Ye-mek Festivali oluşturmuştur.

e. Türklerde ataerkil (pederî, erkek egemen) aile yaygındı.

9. A B C D E

4 2 3 5 1

10. D

Yerleşik hayata geçen Uygurlar, tapınaklar, saraylar, evler yapmışlardır.

Dİlk Türk devletlerinde uygulanan savaş stratejileri; keşif seferleri ve yıpratma savaşları olmak üzere iki temele dayanmıştır.

DYerleşik hayat ve buna bağlı mimari, gayrimenkul eserler Uygurlardan itibaren görülmüştür.

YOrhun Yazıtları’nda, Kök Türklerin, Uygur esaretine girmelerinde etkili olan etmenlerden bahsedilmiştir.

YEvliliklerde genelde poligami (çok eşlilik) görülmüş-tür.

11. Cevap E

12. İlk askeri nizam Mete Han zamanında On’lu askeri sistem olarak yapılmıştır.

Süvarilik, Onlu teşkilatı, Ok ve yay, Turan Taktiği

13. Çinin entrikaları

Halkın hakana itiraz etmemesi

Yönetim zaafiyeti (bilge hükümdarların gelmemesi)

14. Şu DestanıAlp - Er Tunga İskit

Oğuz Kağan Hun Ergenekon

Kök Türk Bozkurt

Türeyiş, Uygur Göç

Manas → Kırgız

Dede Korkut → Oğuz

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

377376


Değerlendirme Adımı 031. Nedenleri: Kuraklık, Salgın hastalıklar, Hayvan hastalıkları,

Ekonomik sebepler, Taht kavgaları, Çin ve Moğol baskıları, Boylar arası mücadele ve Nüfus artışı gibi nedenler sayabi-liriz.

Sonuçları: gittikleri yerlere medeniyetlerini götürmüşlerdir, Türk tarihinin incelenmesini zorlaştırmıştır, Avrupa’ya giden Türkler asimile olmuşlardır, Hindistan Tarafına giden Türk-ler savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.

2. Mete Han’ın Faaliyetleri: Çin’in Vergilendirilmesi, On’lu as-keri sistemin kurulması, İkili teşkilatlanma, Türklerin birleşti-rilmesi, İpek Yolu egemenliğinin sağlanması.

3. a. Hazar denizinin doğusunda ve Tanrı dağlarının kuzey ba-tısındaki bölgede hakim konumdadırlar. Önemi ise ipek yolu ticaretinin geçiş güzergahında olmasıdır.

b. Andronova, Karasuk, Anav kültürleri yer almaktadır.

c. Yenisey ırmağının kolu olan Karasuk nehri üzerinde ku-rulmuştur.

4. Kurultayın Görevleri: Ülke sorunları, göç, savaş ve barış gibi konularda kararlar alınması olarak sıralayabiliriz

5. A B C D E

5 1 2 4 3

6. Nedenleri: Kuraklık, Salgın hastalıklar, Hayvan hastalıkları, Ekonomik sebepler, Taht kavgaları, Çin ve Moğol baskıları, Boylar arası mücadele ve Nüfus artışı gibi nedenler sayabi-liriz.

Sonuçları: Avrupa Hun devleti kurulmuştur, Roma İmpara-torluğu parçalanmıştır, Bugünkü Avrupa’nın sosyal- etnik yapısını etkilemiştir.

7. Yerleşik hayata geçmişlerdir. Mani ve Buda dinlerinin özel-liklerinden dolayı savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir. Tarımsal üretime geçmişlerdir. Tapınaklar inşa etmişlerdir.

8. Kuraklık iktisadi düzenin bozulması, Savaşçı özelliklerini kaybetmeleri, Taht kavgaları, Toprak kayıpları ve Kırgız sal-dırıları olarak sıralayabiliriz.

14. ADIM1. a. Efendi - köle anlayışı mevcuttur. Eşitsizliğe dayalı sosyal

yapı vardır.

b. Kabile bağlılığı anlayışı vardı. Kabileden birine yapılan olumsuzluk tüm kabileye yapılmış sayılıyordu. Bu da yıllar süren Kandavalarına neden olmaktaydı.

c. Erkek egemenliğine dayanan yapı vardır. Soyluları hariç Kadınların toplumda değeri bulunmamaktaydı.

d. Sözlü gelenek mevcuttu. Hitabet, belagat ve soy bilim alanlarında ileriydiler.

e. İslamiyet öncesi Arabistan’da Putperestlik, Allah’a ortak koşma demek olan Şirk inancı, Hz. İbrahim’in dinine inanan Hanif isimli kimseler bulunmaktaydı. Ayrıca, Zerdüştlük, Hristiyanlık, Yahudilik gibi dinler de vardı.

f. Zulme ve haksızlığa engel olmak için Mekke’de önde ge-len kişiler tarafından Hılfü’l - Fudul adı altında bir kurum oluşturulmuştur.

g. Sasanilerde ateşe tapmak demek olan Zerdüştlük inancı yaygındı.

h. Hindistan’da halkı sınıflara ayıran Kast Sistemi mevcuttu.2.

DOĞRU YANLIŞ

İslamiyet öncesinde Arabistan’da siyasi birlik yoktur.

NİÇİN?

Hicaz bölgesi boşta olmak üzere birçok yer-de kabile halinde siyasi yapılanmanın olması siyasi birliğin olmadığı göstermektedir.

D

İslamiyet öncesinde Arabistan’da kadın hak-ları gelişmemiştir.

NİÇİN?

Hür ve Soylu kadınlar toplumda belli bir hür-nete sahip olmakla birliktekadınların büyük bir kısmının sosyal hayatta hemen hemen hiçbir rolü ve önemi yoktu.

D

Panayırlar İslam öncesinde Arabistan’da kül-türel birliği sağlıyordu.

NASIL?

Panayırlara gelen kabileler ticaret yaptıkları gibi kültürele etkileşimde de bulunuyorlardı. Bu ticari ve kültürel etkilesin siyasi açıdan bölünmüş Arap toplumunu kültürel açıdan binleştiriyordu.

D

İslamiyet öncesi Arap toplumunun yaşadığı döneme Cahiliye dönemi ismi verilirdi.

NİÇİN?

İslamiyet öncesinde bu aylar kutsal sayılmış ve bu aylarda savaş yasaklanmıştır.

D

Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep ayla-rına Haram aylar denilmiş ve savaşmak ya-saklanmıştır.

NİÇİN?Toplum ve bireysel yaşamlarından bilgi, di-zen, adalet ve ahlaktan yoksun bir hayat ya-şadıkları için cahiliye dönemi deniyordu.

D

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

379378


3. a. Mekke, Medine ve Taif şehirlerinin ortak ismi Hicaz

b. İslamiyet öncesi arabistan yarımadasında tek Allah’a inananlara verilen isim: Hanif

c. Kabileleri yöneten insanlara verilen isim: Şeyh

d. Arabistan’ın ortasında çöllük alanlarla kaplı bölgenin ismi: Necit

e. Arabistan’da yerleşik düzene geçen insanlara verilen isim: Hadari

f. Arabistan’da bir siyasi örgütlenme şekli: Kabile

g. Allah’a şirk koşarak farklı nesnelere tapınmak: Putpe-restlik

h. Kâbe’nin duvarına asılan şiirlere verilen ortak isim: Mu-allakatus-seb’a

ı. Müslümanlıktan önce arap yarımadasındaki yaşam tar-zına verilen isim Cahiliye

i. Hac mevsimi sırasında Mekke çevresinde kurulan pana-yırlardan birinin ismi Ukaz

j. Kuzey Arabistan’da kurulmuş bir devletin ismi Gassani-ler

k. İslamiyet öncesi Mekke yönetimi ile ilgili bir oluşumun ismi Darunnedve

l. Arabistan’da göçebe yaşam biçimini benimseyen insan-lara verilen isim Bedevi

m. Güzel konuşma ve söz söyleme sanatı Belagat

n. Soy bilim Şecere

4. a. Arabistan Yarımadası kaç bölgeye ayrılmıştır, isimlerini yazınız?

Hicaz - Yemen - Necid

b. Arabistan Yarımadasında birçok devletin bulunuşu ve kabile yönetimi anlayışı bulunması neyin göstergesidir?

Siyasi birliktelik yok

c. Hılfü’l-Fudul nedir?

Halkı korumak için oluşturulan birlik

d. Bedevi ve Hadari ne demektir?

Göçebe ve Yerleşik (Medeni)

e. Panayırların Arabistan’daki kültür yaşamı üzerindeki et-kisini kısaca yazınız.

Panayırlarda spor ve edebiyat aktiviteleri Arapları kül-türel olarak birleştirmiştir.

f. Cahiliye dönemi niçin bu isimle adlandırılmıştır?

İçki - kumar - zina - faiz ve kadınlara değer verilmemesi nedeniyle bu ismi almıştır.

g. Cahiliye döneminde kadınların sosyal durumu nasıldı?

• Mirastan eşit pay almaz. • Kız çocukları oldurulur

h. Sözlü geleneğe sahip olan Cahiliye dönemi Arap toplu-luklarında hangi edebiyat dalları ileri seviyedeydi?

• Edebiyat, şiir, belagat

5. D/Y

a. Peygamberimizin, “İslam’da böyle bir cemiye-te çağrılsam yine giderdim.” sözleri ile övdüğü cemiyetin adı Darünnedve’dir.

D

b. Arap toplumu şiir, belagat hitabet ve şecere gibi konularda ileri düzeydeydi.

D

c. Putperestler Allah’ın varlığını inkâr etmiyor fakat O’na ulaşmak için putları aracı yapıyor-lardı. Bu inanış şekline Hanif adı verilmektedir.

Y

d. Hicaz bölgesinin en önemli yerleşim yerleri Mekke, Medine ve Taif şehirleridir.

D

e. Mekke’de Hac mevsiminde kurulan panayırlar-dan en önemlileri Mina, Zülmecaz ve Ukaz’dır.

D

6. a. Hz. Muhammed’e 610 yılının Ramazan ayının Kadir Ge-cesi Hira Dağı’nda ilk vahiy Cebrail (a.s.) adı verilen me-lek aracılığıyla geldi.

b. Müslümanlar Hz. Muhammed’in izni ile ilk önce Habe-şistan ’a hicret etmiştir.

c. I. ve II. Akabe’ de Medineliler, Hz. Muhammed’e söz ve-rerek onu korumuşlar ve Müslümanlığın Medine’de ya-yılmasını sağlamışlardır.

d. Bedir Savaşı Müslümanlar ve Mekkeli müşrikler arasın-da yapılan ilk savaştır.

e. Müslümanların son savunma savaşı Hendek Savaşı’dır.

f. Mekkeliler Müslümanların resmi ve hukuki varlığını Hu-deybiye Barışı ile tanımışlardır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

379378


7. a.

b.

c.

d.

e.

f.

E İ

D

B E R

D

U

R

Y

B

E

Y Y E

B

H

A

TU

İ

KÜ

RE

H

M

S

ET

U

a. Mekkeli müşriklerden parası olmayanların on Müslü-man çocuğa okuma öğretmek şartıyla serbest bırakıl-dıkları savaşın ismi.

b. Hz. Hamza’nın şehit edildiği savaş

c. Şam Ticaret Yolunun güvenlik altına alındığı savaş

d. Bizans ve Müslümanlar arasında yapılan ilk savaş

e. Peygamberimizin katılmadığı savaşlara verilen isim

f. Arabistan dışına yapılan ilk sefer

8. a. Huneyn Savaşı 630 yılında gerçekleşmiştir. (D)

b. Tebük Seferi sonucunda Yahudiler cizye ve ürün (haraç) vergisi vermeye başladılar. (Y)

c. Müslümanlar ilk hicreti Mekke’den Medine’ye yapmıştır. (Y)

d. Hz. Muhammed vefatından sonra Ravza-i Mutahhara denilen yere defnedilmiştir. (D)

e. Peygamberimizin bizzat komutan olarak katıldığı savaş-lara gazve adı verilir. (D)

9. a. Medine Sözleşmesi hakkında kısa bilgi veriniz.

Medine’ye Hicret’ten sonra başta Yahudiler olmak üze-re tüm insanları kapsayan ve Müslümanları Medine hal-kı ile kaynaştırmayı amaçlayan sözleşmedir.

b. Hz. Muhammed’e ilk vahiy ne zaman ve nerede gelmiştir?

Nur Dağı’nın Hira Mağarası’nda 610 yılında Cebrail ara-cılığıyla gelmiştir.

c. Bedir Savaşı’nın sebeplerini yazınız.

Müslümanların Mekke de bıraktığı eşyalar karşısında müşriklerin Şam kervanına el koymak istemeleri, kerva-nın gelirini müşriklere karşı kullanmak.

d. “Medine Sözleşmesi döneminin çok ilerisinde bir anlaş-madır.” diyen bir tarihçi bu sözünü nasıl açıklamalıdır?

Gerçek siyasi gerek hukuki açıdan sosyal uzlaşı, hukuk devleti oluşumunu gerçekleştirmiştir.

e. Uhud Savaşı’nda Hz. Muhammed’in sözünün dinlenil-memesi nelere yol açmıştır?

Ayneyn Tepesi’ne yerleştirilen 50 okçu yerlerini terket-miş, Halid Bin Velid, Müslümanları çembere alarak zor durumda bırakmıştır.

f. Hayber’in Fethinin sonuçlarını yazınız.

Şam Ticaret Yolu güvence altına alınmıştır. Yahudiler cizye ve haraç vergisi vermiştir.

g. Hudeybiye Antlaşması’nın sonuçlarını yazınız

Mekkeliler Müslümanları hukuken tanımış oldu. Aleyhte görülen maddeler lehte sonuç verdi.

h. Medine’de bulunan Yahudi kabileleri bu şehirden niçin uzaklaştırılmışlardır?

Medine Vatandaşlık Sözleşmesi’ne uymadıkları için sür-gün edilmişlerdir.

10.

a. 5 AKABE 1. Hz. Muhammed’in sütannesinin ismi

b. 4 UHUD 2. Müşrikler ve Müslümanlar ara-sında yapılan ilk savaş

c. 6 HABEŞİSTAN 3. Hz. Muhammed’in son seferi

d. 7 HUDEYBİYE 4. Ben-i Nadir Yahudilerinin Medi-ne’den uzaklaştırıldıkları savaş

e. 2 BEDİR 5. Medineli Müslümanların Hz. Mu-hammed’e söz verdikleri (biat) yer

f. 9 HUNEYN 6. Müslümanların ilk hicret ettikleri yer

g. 3 TEBÜK 7. Mekkelilerin Müslümanların hu-kuki ve resmi varlığını tanıdığı antlaşma

h. 10 HAYBER 8. Hz. Muhammed’e verilen unvan-lardan biri

ı. 8 EMİN 9. 630 yılında yapılan ve putpe-restlerin Müslümanlara yönelik tehditlerinin tamamen ortadan kalktığı savaş

i. 1 HALİME 10. Şam ticaret yolunun güvenlik altına alındığı savaş

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

381380


15. ADIM1. D/Y

a. Askerî posta teşkilatı Hz. Ömer dönemide ku-rulmuştur.

D

b. Kur’an-ı Kerim Hz. Ebubekir dönemide çoğal-tılmıştır.

Y

c. Zatü’s Savari, Bizans devleti ile yapılan ilk de-niz savaşının adıdır.

D

d. Kuran-ı Kerim Hz. Osman döneminde kitap ha-line getirilmiştir.

Y

e. Dört halife Hz. Ömer, Hz. Ebubekir, Hz. Osman ve Hz. Ali sırasına göre halifeliğe geçmişlerdir.

Y

2. a. İhtida ne demektir? Bir örnek vererek açıklayınız.

Müslüman olmak, müslümanlığa ermek, hidayete ermek

b. Hz. Ömer döneminde İran ile yapılan savaşların isimlerini ve tarihlerini yazınız.

Köprü (634), Kadisiye (636), Celula (637), Nivahent (642)

c. Mısır kim tarafından alınmıştır?

Amr bin As

d. Ridde Olayları niçin çıkmıştır?

Dinden dönme mürtetliğin olması H. Ebu Bekir 632 - 633 yıllarında askerî harekat yapmış, sükunet sağlamıştır.

e. Ordugah şehirleri hangi amaçla yapılmıştır?

Fethediulen topraklarda kalıcı olmak için yapılmıştır. Bas-ra, Kûfe, Fustat

3. a. İslamın ilk halifesi (BİRBERUKE)

EBUBEKİR

b. Hz. Ömer döneminde İranlılarla yapılan bir savaş (HANTEVİN)

NİHAVENT

c. Kuzey Afrika’nın yerli halkı (BİREREB)

BERBERİ

d. Kafkaslarda Araplarla mücadele eden Türk topluluğu (ARZLARAH)

HAZARLAR

4. a. Hz. Osman Dönemi’nde alınan adanın ismini yazınız.

Kıbrıs

b. Hz. Ömer Dönemi’nde Kuzey Afrika’nın fethini kolaylaştır-mak için kurulan şehri yazınız.

Fustat

c. Kur’ân-ı Kerim’i çoğaltarak eyalet ve illere gönderen hali-feyi yazınız.

Hz. Osman

d. Kuran-ı Kerim’i kitap haline getiren halifeyi yazınız.

Hz. Ebubekir

e. Peygamberimizin peygamberlik hariç tüm yetkilerini taşı-yan ve onun yerine geçen kimselere verilen ismi yazınız.

Halife

f. Hz. Ebubekir döneminde İslama karşı yapılan ayaklanma ve isyanlara verilen ismi yazınız.

Ridde Olayları.

5. a Ö M E R

b Y E R M Ü K

c K Ö P R Ü

d B E Y T Ü L M A L

e Z A T Ü S S A V A R İ

f A M R B İ N A S

g İ H T İ D A

h H A Z A R L A R

ı R İ D D E

İ S L A M

6. D/Y

a. Hz. Ali Sıffın Savaşı’ndan sonra başkenti Kû-fe’ye taşımıştır. Y

b. Arapların kabile bağlılığı, yaşanan karışıklıkla-rın dini sebeplerindendir. Y

c. Sıffin Savaşı, Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasında yapılmıştır. D

d. Hz. Ali taraftarlarına Şiî ismi verilmiştir. D

e. Müslümanlar arasında yapılan ilk savaş Ce-mel Savaşı’dır. D

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

381380


7. a. Çıkan iç karışıklıkların sebeplerinden olan kabile asabi-yetine bir örnek veriniz.

Mekke’de Haşimoğulları, Ümeyyeoğulları

Medine’de, Evs ve Hazrec, Kureyşli ve Kureyşli olmayan çekişmeleri

b. Cemel Savaşı niçin önemlidir, kısaca yazınız?

Müslümanlar arasında yapılan ilk savaştır.

Hz. Ali başkenti Medine’den Kûfe’ye taşımıştır.

c. Hz. Ali başkenti Kûfe şehrine niçin taşımıştır?

Kûfede Hz. Ali taraftarlarının çok olması sebebiyle gü-venle olabilmek için.

d. Hakem Olayı nedir, kısaca yazınız?

Bu gelişme sonrası Müslümanlar Hz. Ali, Hz. Muaviye taraftarları olarak ayrılmış, her ikisine karşı olanlara Ha-ricî denilmiştir.

e. Sıffın Savaşı’ndan sonra İslam dünyası kaça ayrılmıştır?

Sıffin Savaşı sırasında çözüm arama amacıyla yapılan uygulamadır.

8. A B C D E

5 3 1 2 4

9. C E B F A D

10. A.CEMELSAVAŞI

1. Müslümanlar arasında yapılan ilk savaştır.

2. Hz. Ali savaştan galip çıkmıştır.

3. Hz. Aişe teslim olmuştur.

4. Savaş sonrasında başkent Medine şehrinden Kûfe şehri-ne taşınmıştır.

B.SIFFINSAVAŞI

1. Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasında yapılmıştır.

2. Savaş sırasında Hakem Olayı gerçekleşmiştir.

3. Bu savaştan sonra Müslümanlar üç gruba ayrılmıştır.

4. Bu savaş sonrasında Haricilerin yaptığı suikast sonucu Hz. Ali şehit edilmiştir.

C.DÖRTHALİFEDÖNEMKARIŞIKLIKLARININSEBEPLERİ

1. Mekke’de Haşimioğulları ve Ümeyyeoğulları arasındaki çekişme siyasi örnek olarak verilir.

2. Fetihlerin durması sonucunda ganimet payının azalması karışıklıkların ekonomik sebeplerine örnek olarak verilir.

3. Kur’an-ı Kerim’in farklı yorumlanması karışıklıkların dinî sebeplerindendir.

16. ADIM1. a. Kerbela Olayı’nın sonuçlarını yazınız.

Hz. Hüseyin ve yanındakiler şehit edildi (680).

Hz. Ali ve Hz. Muaviye taraftarlar arasında ayrılık ger-çekleşmiştir.

b. Şuubiye Hareketi niçin çıkmıştır?

Arap olmayan müslümanlara yapılan baskı (İranlılar ve Türkler)

c. Emeviler döneminde yönetim anlayışında nasıl bir deği-şiklik meydana gelmiştir?

Halifelik saltanat haline gelmiştir.

d. Mevali uygulaması nedir, kısaca bilgi veriniz?

Müslüman olup Arap olmadıkları için ezilenlerdir.

e. Emeviler yıkılış sebeplerini maddeler halinde yazınız.

Mevalilik, Şii, Haricîlerin yıkıcı çalışmaları.

f. Berid ve Şurta ne demektir, kısaca bilgi veriniz?

Berid posta teşkilatı istihbarat ağı, şurta mahalli polis, bekçi jandarma

g. Arapça’nın resmi dil olması, Müslümanlığı kabul etmiş olan Türk ve İranlıları nasıl etkilemiştir?

Köklü kültüre sahip sahip İranlılar ve Türkler Araplaş-mamıştır.

Arap milliyetçiliği arttırmıştır.

Köklü kültüre sahip olmayan milletler Araplaşmıştır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

383382


2. A B C D E

2 4 5 1 3

3. D/Y

a. Halifelik Hz. Muaviye döneminde saltanata dönüştürülmüştür.

D

b. İlk İslam parası Hz. Osman döneminde bastı-rılmıştır.

Y

c. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Kufe halkı Hz. Hasan’ı halife seçti.

Y

d. Haricilik Kerbela Savaşı’ndan sonra ortaya çıkmıştır.

Y

e. Yezid ilk Emevi halifesidir.D

4. a. Arapçayı resmi dil haline getiren halife (EMLİLÜDABK) ABDÜLMELİK

b. Mevali politikasına karşı oluşan bir akım (UBUYİŞE) ŞUUBİYE

c. Toplumda herhangi bir hakkı bulunmayan insanlar (ÖLEK) KÖLE

d. Emeviler’de polis teşkilatı (TUŞAR) ŞURTA

e. Emevilerin hür kölelere verdiği isim (LAVEMİ) MEVALİ

5. a. Hz. Muaviye döneminde İslam Devleti’nin başkenti Şam şehrine taşınmıştır.

b. Hz. Hüseyin ve beraberindekiler Kerbela ’da kuşatılarak şehit edilmişlerdir.

c. Halife Abdülmelik zamanında ilk İslam parası bastırıl-mıştır.

d. Halife Abdülmelik döneminde Mevali olması ile köklü kültüre sahip olmayan bir çok Müslüman millet Arap-laşmıştır.

e. Emeviler döneminde Müslümanlığı benimsedikleri halde hor ve hakir görülerek kötü davranılan Türkler ve İranlı-

lar arasında Şuubiye ismi verilen bir muhalefet hareketi oluşmuştur.

f. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Hz. Hasan halife olmuş fakat baskıyla karşılaşınca yapılan bir antlaşma ile halifeliği Muaviye bırakmıştır.

g. Hz. Muaviye kendinden sonra halifeliğe oğlu Yezid tayin etmiş ve böylece halifelik saltanat haline dönüşmüştür.

h. Emevilerin uyguladığı Mevali politikası ile Müslümanlar bu dönemde mevali, zımmi, köle ve Müslüman Arap ol-mak üzere dört gruba ayrılmıştır.

ı. İslam devleti içinde yaşayan ve Müslüman olmayan halka Zımmî adı verilirdi. Bunlar devlete Haraç ve Cizye vergilerini öderlerdi.

6. MISIR 6

IRAK 4

ENDÜLÜS 8

KUZEY AFRİKA 7

HİCAZ 5

SURİYE 3

KAFKASYA 2

ANADOLU 1

7. a. Abbasilerde Bizans sınırındaki bölgeler (MIVASA) AVASIM

b. Türklerin Müslüman olmasına yol açan savaş (ALSAT) TALAS

c. İspanya’nın Müslümanların eline geçtiği savaş (KİDASK) KADİKS

d. Abbasilerin Türkler için yaptığı şehir (ARASMAR) SAMARRA

e. Emevilerin Horasan valisi (BEYTUKE) KUTEYBE

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

383382


8. a. Beni Ahmer Devleti’nin Avrupa’ya olan kültürel etkisini yazınız.

El Hamra Sarayı ve Rönesans’ta ön ayak olmuştur.

b. İspanya’daki Müslüman ve Yahudi katliamına Osmanlı Devleti’nin tepkisi ne olmuştur?

Seferad adı verilir. II. Beyazid Osmanlı’ya kabul etmiştir.

c. Samarra kentinin yapılış amacını yazınız.

Türklerin yerleşmesi, askeri yapı.

d. Abbasiler Avasım bölgelerine niçin Türkleri yerleştir-mişlerdir?

Avasım (sınır) güvenliği için Türkler yerleştirilmiştir.

e. Talas Savaşı’nın Türk tarihi açısından en önemli sonucu nedir?

Çine karşı türkler Arapların yanında yer almıştır.

f. Abbasi halifelerini Büveyhoğullarının baskısından kurta-ran Türk hükümdarları kimlerdir?

Gazneli Sultan Mahmut.

9. a. İstanbul 668 ve 674 tarihlerinde Emeviler tarafından ku-şatılsa da alınamamıştır.

b. İspanya’daki Müslüman ilerleyişi Fransa’da Tours’ta ya-pılan Puvatya Savaşı ile sona erdi. (732)

c. Endülüs Emevi Devleti 756 yılında Emevi sülalesinden Hişam’ın torunu Abdurrahman tarafından kurulmuştur.

d. Emevi Devleti Horasan’da Türk asıllı Ebu Müslim Hora-sanî’nin başlattığı isyan sonuncunda yıkılmıştır.

e. Abbasi halifesi Memun’ın döneminde Türkler önemli devlet makamı ve ordu komutanlıklarına getirilmiştir.

f. 1258 yılında İlhanlı Hükümdarı Hülagu Han, Bağdat şeh-rini ele geçirerek Abbasi Devleti’ne son vermiştir.

g. Halifelik 1517 yılında Memlüklere son veren Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.

10. EMEVİLER ABBASİLER

a, d, l, k, e a, m, h, g, j, f, i, l

17. ADIM1. A → Akıl yürütme

B → Beytülhikme

C → Nizamiye

D → Meraga

E → Süleymaniye

F → Rasathane

G → Mekteb

2. a. İslam bilim insanlarının uyguladığı metotları yazınız. Akıl yürütme, Tümevarım.

b. İslam medeniyetindeki ilim kurumlarını maddeler halin-de yazınız.

Mescid, kütüphane, Beytülhikme, medrese, rasathane, mektep, üniversite

c. Kütüphanelerin kuruluş amacını yazınız ve 10. asırda Abbasiler ve Batı dünyasını “kütüphanelerden hareket-le” eğitime verilen değer açısından karşılaştırınız.

İnsanları bilgilendirmek

3. D/Y

a. Özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütme metoduna ol-mayana ergi ismi verilir.

Y

b. İslam âlimlerinin kullandığı müşahede ve tec-rübe yönetimin günümüzdeki karşılığı gözlem ve deney metodu olarak adlandırılmaktadır

D

c. Abbasi devlet adamlarından Feth Bin Hakan Sâmerrâ şehrinde “Hizânetü’l-Hikme” adıyla büyük bir kütüphane kurdurmuştur

D

d. XV. Yüzyılda Uluğ Bey tarafından kurulan Se-merkant rasathanesi İslam tarihindeki önemli rasathanelerdendir

D

e. Endülüs’te kurulan üniversiteler İslam dünya-sındaki bilgilerin batıya aktarılmasında öncü olmuşlardır

D

4. a. İlhanlı hükümdarı Hülagu, İran’da bulunan Meraga şeh-rinde yaptırdığı rasathanenin yönetimini ünlü bilgin Na-suruddini Tûsî ’ye vermiştir.

b. Müslümanlar Mekke döneminin ilk yıllarında Daru’l - Er-kam’da Kur’ân ayetlerini yazıp öğrenmişler ve burayı bir eğitim merkezi gibi kullanmışlardır.

c. Günümüzde İstanbul’da bulunan Süleymaniye Kütüp-hanesi el yazması kitap arşivi olma özelliğiyle dünya kültür mirasına önemli katkılar sunmaktadır.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

385384


d. Beytülhikme, tercüme (çeviri) merkezi ve kütüphane olarak Abbasi Halifesi Me’mun zamanında 800’lü yılların başında Bağdat şehrinde kurulmuştur.

e. İslam dünyasında ilk medrese Semerkant şehrinde Ka-rahanlı hükümdarı Tolgaç Buğra Han tarafından kurul-muştur.

5. Aşağıda verilen kelimeleri boşluklara yazınız.

FARABİ,NAKLİ,İCMÂ,İBNİHALDUN,İSPANYA,KIRAAT

a. Aristo’dan sonra ikinci öğretmen ünvanını alan kişi Farabi dir.

b. İslami ilimlerin batıya yayılma yolları, İtalya, Trabzon, İstanbul ve İspanya üzerinden olmuştur.

c. Vahye, ilahi bilgilere ve peygamberlerden gelen dine dayalı bilgilere Nakli ilimler adı verilir.

d. Tarih ilmini metodlu hale getirip hikayecilikten kurta-ran bilim insanı İbn-i Haldun’dur.

e. Kuranı Kerimi doğru okuma ilmine Kıraat ilmi ismi verilir.

f. İslami âlimlerin Kuran ve sünnete dayanarak bir ko-nuda ortak hüküm vermelerine İcmâ adı verilir.

6. a. İhsanıulum ve Medineilfazıla isimli kitapların yazarı İs-lam alimi

(AFİRAB) FARABİ

b. İslam Hukuku ile ilgili bilim dalının adı (IHIFK) FIKIH

c. Matematiği sistemli hale getiren İslam alimlerinden biri (ZEMRAHİ) HAREZMÎ

d. İbni Haldun’un en önemli kitabının ismi (DİKMEDAMU) MUKADDİME

e. Akli ilimlerden bir tanesi (TAKIMN) MANTIK

Değerlendirme Adımı 04

1. insanların kendi elleriyle yaptıkları putları ilah olarak kabul edip tapmaları, kadınların toplumda yeri olmayışı, kız ço-cuklarının diri diri gömülmesi bu dönemin cahiliye dönemi olarak anılmasını sağlamıştır.

2. Roma İmparatorluğu parçalanmış, derebeylik yaygınlaşmış, Hristiyanlığın yaygın olarak kabul gördüğü Avrupa’da sko-lastik düşünce hakimdi.

3. İslam Devleti’nin temelleri atıldı, Müslümanlar siyasi bir güç olarak tanındı, uygulama ve maddeleri çağının çok ötesinde olmuştur.

4. İnsanların ve özellikle zayıfların can, mal ve namus güven-liğinin sağlanması ve yapılan zulümlere karşı kurulmuş ce-miyetti.

5. Özellikle Emeviler döneminde artan Arap milliyetçiliğine karşı bir tepki olarak doğmuştur. Bu hareket islamı kabul et-tiği halde Arap olmayan topluluklar üzerinde kendi ırklarını Araplardan daha üstün olduğu anlayışının oluşmasına yol açtı. Özellikle Irak, Horasan ve Endülüs’te güçlenmiştir.

6. İslam dini büyük yayılış gösterdi. Gırnata kenti bilim, kültür, sanat faaliyetlerinin merkezi haline geldi. Buradaki faaliyet-ler Avrupa’da Rönesans Hareketi’nin başlamasında etkili olmuştur.

7. Talas savaşının en önemli sonuçlarından biri Türkler ara-sında İlamiyetin yayılması olmuştur.

8. a D –b D – c Y – d D – e D – f D – g D – h D – ı Y – j D

9. a. Cahiliye

b. Şurta

c. Talas - Türk

d. Ridde olayları

e. Fustat

f. Cemel olayı

g. Müderris

h. Beyt’l Hikme

ı. Müsbet

i. Kitabül Menazir

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

385384


10. a. Zatüs – savari

b. Hazarlar

c. Samarra

d. Ecnadeyn

e. Hudeybiye

f. Hakem Olayı

g. Berberiler

h. Emin

ı. Kurtuba

j. Eşnas

k. Meraga

l. Hadis

m. Sicilya

n. Mukaddime

o. Divanıinşa

18. ADIM1. a. Karahanlı Devleti’nin kurucusu Bilge Kül Kağan’ dır.

b. İlk Müslüman Türk hükümdarı alan Satuk Buğra Han’ dır

c. Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alın-mıştır.

d. Divan-ı Lügati’t - Türk isimli eser Kaşgarlı Mahmut tara-fından yazılmıştır.

e. Talas Savaşı’nın başlama gerekçesi Çinliler ile Abbasi-lerin Orta Asya egemenliği mücadelesine girişmeleridir.

f. Türklerin İslâmiyet’e idarî ve kitlesel yönelişe etki eden hadise ise Talas Savaşı olmuştur.

g. Tarihimizde ilk kez burslu öğrencilik sistemi uygulayan devlet Karahanlı - Devleti’dir.

e. Divan-ı Hikmet, Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneğidir.

2. D/Y

a. Karahanlılar geleneksel Türk devlet prensibi olan kut anlayışını sürdürmüşlerdir.

D

b. Kutadgu Bilig isimli eser ülke idaresiyle alâkalı bilgiler içermektedir.

D

c. İlk Müslüman Türk hükümdarı Gazneli Mah-mut’tur.

Y

d. Gaznelileri, Karluk, Yağma, Tuhsi ve Çiğil Türk-leri kurmuştur.

Y

e. Sultan unvanını ilk kez Satuk Buğra Han kul-lanmıştır.

Y

3.

Karahanlılar’ınMilliyetçi

Özellikleri

İkili Teşkilat

Türkçe resmidil

Türkgelenekleri

UygurAlfabesi

KutAnlayışı

4. I. Karahanlı Devleti'nin kurulduğu yer:

II. Karahanlıların edebî eserleri:

III. Karahanlı Devleti'nin eğitim ve bilim çalışmaları:

IV. Karahanlı Devleti'nin yıkılış nedenleri:

Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet, Atabetü’l - Hakayık, Divan’ı Lügatit Türk

Ötüken - Orta Asya

Burslu eğitim - İlk Türk Medresesi

İkili Teşkilat

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

387386


5. Türk kültürü bozulmamış, Araplaşmamışlardır.

Müslüman olduktan sonra;

→ Türkçe resmi dildir.

→ İkili devlet teşkilatı uygulanmıştır.

→ Türk, örf ve âdetlerini sürdürmüşlerdir

→ Uygur Alfabesini kullanmışlardır.

6. Düzenlediği 17 seferde Hindistan’da İslamı yaymıştır.

Abbası Halifesi’ni, Şiî baskısından kurtardığı için Sultan un-van, verilmiştir.

7. Gök Tanrı inanışının İslam’a benzemesi.

Türklerin puta inanmamış olması.

Kurban kesme gibi ibadetlerin benzemesi.

Türklerin dinî hoşgörüsü.

8. I. Gazneli Devleti'nin kurulduğu yer:

II. Gazneli Devleti'nin nüfus yapısı:

III. Gazneli Devleti'nin egemenlik sahası:

IV. Gazneli Devleti'nin yıkılış nedenleri:

Afganistan / Gazne

Afgan, Türk, Hint, Gurlu vs

Afganistan Hindistan

Dandanakan Savaşı yıkılma süresi

9. • Irak ve Horasan Selçukluları

• Kirman Selçukluları

• Suriye Selçukluları

• Türkiye Selçukluları

10. 1. J Türkiye

SelçukluA. Nizamülmülk tarafından kurulan

medrese

2. E Batınîlik B. Karahanlıların kervansaraylarına ve-rilen ad

3. F Atabey C. Büyük Selçuklulara en parlak döne-mi yaşatan hükümdar

4. G Pasinler D. Alp Arslan ve Melikşah döneminde vezirlik yapan devlet adamı

5. İ Oğuz E. Kur’ân-ı Kerîm’in gizli manaları ol-duğunu iddia eden gizemli oluşum

6. H Mengücekler F. Türk İslâm şehzadelerinin eğitimine katkı sağlayan devlet yöneticisi

7. D Nizamülmülk G. Bizans ile Büyük Selçukluların ilk büyük savaşı

8. B Ribat H. Erzincan, Kemah, Divriği civarında kurulan Türk beyliği

9. C Melikşah İ. Büyük Selçuklulara isyan eden Türk topluluğu

10. A Nizamiye J. Büyük Selçuklu Devleti’nin Anado-lu’daki kolu

11. Orta Asya

Avrupa

Mısır

Karahanlılar

İtil (Volga) Bulgarları

Tolunoğulları

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

387386


12. Türk - İslam kültürünü yaymışlardır. Anadolu’yu yer yer fethetmişlerdir. Yer adlarını Türkleştirmişlerdir. Anadolu’yu mamur ve bayındır hâle getirmişlerdir. Rum, Ermeni ve Gürcü saldırılarına karşı koymuşlardır.

13. Devlet görevlesi ihtiyacını karşılamak. Oğuzların İslâm inancını pekiştirmek. Batini propagandasına karşı halkı bilinçlendirmek.

14. Melikşah’tan sonra Sencer, Mehmet Tapar, Berkyaruk ara-sındaki taht kavgası.

Katvan Savaşı’nda, Moğollara yenilmişlerdir (1141).

19. ADIM

1. a. Geleneksel Türk devlet geleneğinin unsurları arasında kut anlayışı, verâset sistemi ve töre yer alır.

b. Türk İslâm devlet yapılanması ve organizasyonunda Abbasi ve İran devletlerinin yönetim anlayışlarından et-kilenilmiştir.

c. Büyük Selçuklulardaki divanlar arasında arz, istifa, işraf, tuğra (inşa) divanları yer alır.

d. Nizamülmülk, Siyasetnâme isimli eserinde hükümdarda olması gereken özellikleri belirtmiştir.

e. Selçuklularda ordunun her türlü ihtiyaçlarının, durumu-nun tespit edildiği yönetim organı arz divanıdır.

f. Türk İslâm devletlerinde üretimin devamlılığının sağlan-ması gayesiyle ikta sistemi uygulanmıştır.

g. Selçuklularda ağır siyasî suçların görüşülüp karara bağ-landığı divan, mezâlim divanıdır.

h. Türk - İslâm devletlerinde hükümdarlık alâmetleri yer alan hutbe okutma, İslâmî dönemden itibaren başlamış-tır.

ı. Türk İslâm devletleri hukuk siteminde Şer’î hukuk dava-larına Kadı bakardı.

2.

SelçuklulardaDivanlar

İnşa

İşraf

ArzMezâlim

İstifa

3. D/Y

a. Selçuklu Devleti’nde geniş yetkiler verilen me-liklerin, salahiyetleri Türkiye Selçukluları döne-minde kısıtlanmıştır.

D

b. Türk - İslâm devletlerinde hükümdarlık alâmet-leri hutbe okutma, sikke bastırma, tuğra, arma, unvan, çetr, nevbet çaldırma yer alırdı.

D

c. Vezir Karahanlılarda yuğruş, Gaznelilerde ha-ce-i buzurg unvanını taşırdı.

D

d. Büyük Selçuklularda teftiş işlerini arz divanı yürütürdü.

Y

e. Büyük Selçuklularda fethedilen toprak, fet-hedenin kabul edilmesi, derebeylik (feodalite) düzenine neden olmuştur.

D

f. Abbasilerde emirü’l-ümerâların yetkilerinin art-ması, Selçuklularda atabeylerin ayaklanmaları devletin parçalanmasında etkili olmuştur.

D

4. Hazineden para harcamadan asker yetiştirmek. Üretimin devamlılığının sağlanması. Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesi. Devlet otoritesinin ülkenin her tarafına yayılması.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

389388


5. İstifa → Devletinmali işleri

Arz → Ordusunun ihtiyaçları

İşraf → Devletin mali ve idari işleri

İnşa → İç ve dış yazışma, diplomasi, hükümdar tuğracılığı.

Niyabet-i Saltanat → Hükümdar başkentte yokken devlet işlerine bakılması.

Mezalim → Ağır siyasi suçlara bakılması

6. a. Töreye uygun yönetilmesi.

Devlet halk içindir anlayışı.

b. İslam hukuku eklenmiştir.

- Devlet halk “içindir” anlayışı devam etmesi.

- İslam’daki cihat anlayışıyla birleşmesi.

7. Ağır siyasi suçların görüşüldüğü divan

Gaznelilerde devletin yönetme yetkisi olan vezir.

Melik hükümdar

Türk devletlerinde yüksek dereceli memur devlet ir böl-gesinden sorumlu vali

Başkomutanı

8. Danişmentliler - Danişment Ahmet Gazi kurucusu → Sivas Bizans ve Haçlılara, karşı mücadele etmiştir. → 1178’de II. Kılıç Arslan son vermiştir.

Saltuklular Ebul Kasım Saltuk Bey → Erzurum → Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmiş, 1202 de Rükneddin Süley-man Şah son vermiştir.

Mengücekliler → Mengücek Ahmet Gazi → gürcülere ve Rumlara karşı koymuş → 1228’de Anadolu Selçuklu hü-kümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir.

Çaka Beyliği → İzmir’de kurulmuş → ilk denizci Türk Beyliği Bizans kışkırtması sonucu Çaka Bey I. Kılıç Arslan tarafın-dan öldürülmüş. 1093’te Bizans son vermiştir.

Arturklular → Hasankeyf kolu 1102’de Diyarbakır’da kurul-muş. Harput kolu 1112 de Harput’ta kurulmuştur. → Kültürel faaliyetler ön plandadır. → Hasan keyf koluna Eyyubiler, Harput koluna Karakoyunlar son vermiştir.

9. Sivas

Erzurum

İzmir

Danişmentliler

Saltuklular

Çaka

10. Başkenti İznik

yapılması.

Bizanslla anlaşmayapılması

Haçlılarla mücadeleedilmesi

11. 1. J CaberKalesi A. Haçlı Seferleri sonrası önemi artan

limanlar

2. A AkdenizLimanları

B. Türkiye Selçukluları ile Suriye Sel-çuklularının arasının bozulmasına neden olan şehir

3. İ Melikşah C. Haçlı Seferleri sonrası güç kaybe-den kurum

4. C Papalık D. Haçlı Seferleri sonrası doğu- batı ti-caretinden büyük kazanç elde eden devlet

5. E Artuklular E. Diyarbakır ve Mardin bölgesinde ku-rulan Türk beyliği

6. G İznik F. İlk denizci Türk beyliği

7. H Bizans G. Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk baş-kenti

8. F ÇakaBeyliği H. Türkiye Selçukluları’nın Pasinler ve Malazgirt savaşlarını yaptığı devlet

9. D İtalya İ. I. Kılıçaslan’ın Türkiye Selçuklu tahtı-na geçmesini geciktiren Büyük Sel-çuklu sultanı

10. B Halep J. Süleyman Şah’ın mezarının bulun-duğu kale

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

389388


12. Anadolu’nunfethedilmeaşamalarınıyazınız.

13. Anadolu’daMalazgirtSavaşısonrasıkurulanbeyliklervekuruluşyerleriniyazınız.

14. SüleymanŞah’ınaskerîvesiyasîfaaliyetlerinianlatınız.

20. ADIM1.

Eyyûbîler devri, ilmî hayat bakımından İslâm târihinin en canlı ve hareketli dönemlerinden biriydi. Bozuk îtikâdlara karşı, Ehl-i sünnet îtikâdını yaymak gâyesiyle, Kâhire ve Dımaşk’ta birçok medreseler açıldı. Burada tefsir, hadis, fıkıh ilimleri yanında, fen ilimleri de öğretiliyordu. Ayrı-ca Kur’ân ilimlerini öğretmek için Dâr-ul-Kurrâlar, hadîs ilimlerini öğretmek için Dâr-ul-Hadîsler ve fen ilimlerini öğretmek için Dâr-ül-Hendeseler açıldı. Medreselerin yanında câmiler de önemli ilim merkezleriydi. Câmilerde çeşitli ilimlerin okutulduğu halkalar ve köşeler vardı.Târihte çok önemli bir rol oynayan Eyyûbîler, Büyük Selçuklu Devletinin geleneklerini yeniden kurarken, Şiî Fâtımî Devleti’ne en büyük darbeyi vurmuş ve İslâmın yeniden ihyâsın için canla başla çalışmışlardır. Haçlılara karşı büyük bir devlet ve güç meydana getirmişler, nite-kim muvakkat bir zaman için de olsa Kudüs’ü ele geçi-rebilmişlerdir. Eyyûbîlerin devlet teşkilâtının izleri daha sonra Memlûklu ve Osmanlı devlet teşkilâtında tesirli olmuştur.

Kaynak: www.seu.edu.tr

Yukarıdaverilenbilgileregöreaşağıdakisorularıcevap-layınız.

a. EyyubilerzamanındaKur’ân-ıKerim,hadisvefenbi-limleri öğrenmekgayesiyleaçılanmedreselerhangiisimverilmiştir?

Kur’ân ilimleri darul - kurrâ hadis ilimleri için darul - ha-dis, Fen ilimleri için darul - hendese açılmıştır.

b. Eyyubiler hangi itikadı yaymaya çalışmış ve bu ga-yeylehangişehirlerdeokullaraçmışlardır?

Sunni itikad için Kahirede okul açmışlardır

c. Eyyubilerdevlet teşkilatlanmalarıylahangidevletlerietkilemişlerdir?

Memlüklü, Osmanlıları etkilemişlerdir

2. 1243KösedağSavaşı’ylailgiliaşağıdaverilenbilgilerdendoğruolanları“D”,yanlışolanları“Y”şeklindedeğerlen-diriniz.

D/Y

a. Anadolu’da Moğolların egemenliği altına girdi. D

b. Anadolu Selçukluları Moğollara her yıl vergi vermeyi kabul ettiler. D

c. Anadolu Selçukluları bu savaştan sonra yıkıl-ma sürecine girdi. D

d. Moğollar bu dönemden sonra Anadolu’yu iş-gale başladılar. Y

e. Moğollar istedikleri Selçuklu şehzadesini başa geçirdiler, istemediğini tahttan indirdiler. D

3. Sinop Yassıçemen Savaşı

Samsun Kuzey Afrika

Hıttin Savaşı Kösedağ Savaşı

Filistin Alâeddin Keykubad

Baba İshak Ayaklanması Antalya

Yukarıdaverilenkavramlarıkullanarakaşağıdakiifadele-rinboşluklarınıdoldurunuz.

a. Alâeddin Keykubad Antalya yakınlarındaki Alanya Ka-lesi’ni almıştır.

b. İzzettin Keykâvus döneminde Sinop, ithalat ve ihracat limanı hâline getirilmiştir.

c. II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde çıkan Baba İshak Ayaklanması güçlükle bastırılmıştır.

d. Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu Türk siyasal birliği bo-zulmuş, Türk beylikleri bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

e. I. Gıyaseddin Keyhüsrev, Samsun ve Antalya’yı alarak Akdeniz ve Karadeniz ticaretinde söz sahibi olunmuştur.

f. Harzemşahlar Yassıçemen Savaşı sonrası yıkılış süreci-ne girmişlerdir.

g. Haçlılara karşı Selahattin Eyyubi tarafından başlatılmış olan savaş mukaddes şehir Kudüs’ün Hıttin Savaşı’yla alınmasıyla sonuçlanmıştır.

h. Selâhaddîn Eyyûbî, Abbâsî halifesi tarafından Suriye, Yemen Filistin ve Kuzey Afrika’nın sultânı ilân edilmiştir.

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

390

CEVAP ANAHTARLARI

4. CevapA

5. MiryokefalonSavaşıhakkındabilgiveriniz.

Bizans İmparatorluğu, Haçlılarla işbirliği yapıp Anado-lu’da bazı yerleri ele geçirmiş ve Türkleri Anadolu’dançıkarmayaçalışmışbaşarılıolamamıştır.

6. SelahattinEyyubî’ninfaaliyetleriniyazınız.

Selâhaddin Eyyûbî, 1171 yılında, Şiî Fâtımî idâresini tamâmiy ortadan kaldırılmıştır.

Selâhaddin Eyyûbi, Abbasî hâlifesi tarafından Suriye, ???, Filistin ve Kuzey Afrikâ’nın sulâtnı îlân edilmiştir.

Mısır’da din ve eğitimde kuvvetli bir siyâsetin teşvik ve uy-gulayıcısı olmuş, Şiîliğin yerine Sünnî mezhebini yaymaya başlamış, başarılı olmuştur.

Haçlılara karşı cihâd hareketinin başlatılması, mukaddes ???? Kudüs Hıttin Savaşı’yla alınmıştır.

Haçlılar bu yenilgi sonrasında Üçüncü Haçlı seferin’ni bala-şamışlarsa da başarılı olamamışlar böylece Selahattin Ey-yûbî Ortadağu - İslâm dünyasının kudretini bütün Avrupa’ya göstemiştir.

Selâhaddin Eyyûbî, ölmeden önce devletinin çeşitli bölgele-rini oğullarına iktâ olarak dağıtmış, zamanla Eyyûbiler siyasî hayatı sona ermiştir.

7. AlâeddinKeykubadDönemi’nianlatınız.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin her yönden en parlak devid Antalya yakınlarındaki alanya Kalesi alınmış ve buraya Alâiye denişmiş, tersane kurulmuştur.

Doğu Anadolu’ya bir sefer yaparak Mengüceklilerin Erzin-can Kemah koluna son verilmiştir.

Anadolu bir yönetim altında birleştirilmiştir.

Kırım’a bir donanma gönderilip Suğdak Limanı ele geçirmiştir.

Moğol saldırısı ihtimaline karşı sular güçlendirilmiş. Eyyûlî-lerle ittifak anlaşması yapılmıştır.

8. Muhyiddin-i Arabî Arapça

Taç kapı Farsça

Niyabet Türkçe

Buruciye Latin

Çifte Minareli Kıbrıs

Hacı Bektaş-ı Velî Ahilik

Yukarıdaverilenkavramlarıkullanarakaşağıdakiifadele-rinboşluklarınıdoldurunuz.

a. Türkiye Selçukluları’nda bilim dili Farsça, edebiyat ve devlet dili Arapça, saray ve halk dili Türkçe olmuştur.

b. Anadolu’da tasavvuf hareketlerine Arabi Mevlânâ, Hacı Bektaş-ı Velî, Yunus Emre gibi tanınmış âlim ve muta-savvıflar öncülük etmiştir.

c. Türk mimarisinde ana ya da taç kapı portal olarak isim-lendirilmiştir.

d. Türkiye Selçukluları’nda hükümdarın olmadığı zaman-larda yerine bakan divana Niyabet Divanı denilirdi.

e. Ahilik, Türkiye Selçuklu Devleti döneminde ortaya çık-mış, esnaf ve zanaatkârların ticari hayatını şekillendiren sosyal bir teşkilata verilen isimdir.

f. Sivas’ta bulunan medreseler arasında Gök Medrese, Çifte Minare ve Buruciye medreseleri yer alır.

g. Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek için Kıbrıs Kral-lığı ve Latin (İtalyan) cumhuriyetleriyle ticaret anlaşma-ları yapmıştır.

9.

İslâmâlimvemutasavvıflarının“ilahi aşk”lailgilibuyak-laşımlarınıaraştırıpyorumunuzuyazınız.

İlahi aşk, Allah aşkı, Fenâfillah (Benliğini Allah’a verme)

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

391

10. TürkiyeSelçuklularıdönemindeticaretingeliştirilmesiga-yesiyleyapılanlara()işaretiyapınız.

a. Ticarette kullanılmak üzere yollar yapılması D

b. Ticaret yolları üzerinde kervansarayların yapıl-ması D

c. Tüccarların korsan, eşkıya ve tabiî âfetlerden dolayı uğrayacağı zararları karşılamak üzere bir çeşit devlet sigortası uygulamasının baş-latılması

D

d. Büyük ticaret merkezlerinde hanlar ve kapalı çarşılar yapılması D

e. Karadeniz ve Akdeniz’deki önemli limanların fethedilmesi D

11. TürkiyeSelçuklularıdönemindeşehirlerdeyapılanmima-rieserleriaşağıdakitabloyadoldurunuz.

Sivas

Konya

Kayseri

Daruşşifa

Mescid

Çifte Minare

12. Divan-ı Berid → İstihbarat ve postacılık Divan-ı Pervane → Arazi defteri ve iktayı tutar Divan-ı Tuğra → Yazışmalardan sorumlu Divan-ı Arz → Mali işlere bakan divan Divan-ı Mezâlim → Askeri işlerden sorumlu Divan-ı Arz Mezâlim → Askeri ve hukukk işleri dışında her-

türlü denetim Niyabet-i saltanat → Sultanın yerine bakılması

13. TürkiyeSelçuklularımerkeziyetçiidarekurabilmekama-cıylameliklerinhangihaklarınıkısıtlamıştır?

Meliklere para bastırma hakkı, savaş açma hakkı, siyasi gö-rüşme yapma hakkı tanınmamıştır.

14. Ahiteşkilatınınsosyo-ekonomikfaaliyetleriniyazınız.

Müslüman esnaf dayanışmasını sağlar. Mesleki eğitim ?????, kalfalık ustalık yetiştirir, üretim kalitesini arttırma Moğol İsti-lası sonrası Anadolu güvenliğini sağlamıştır.

15. TürkiyeSelçuklularıdönemindeAnadolu’daticaretigeliş-tirmeyeyönelikyapılançalışmalarıyazınız.

Ticaret için yollar yapılmış, konaklama için kervansarayhan yapılmış, tüccarların malları sigorta güvencesine alınmış, ticaret merkezleri hanlar, çarşılar yapılmış, gümrük hafifle-tilmiş, Akdeniz ve Karadeniz’de fetihler yapılmış, Kıbrıs alın-mıştır.

Değerlendirme Adımı 05

1. Nedenleri:

İslam dininin yayılmaya başlaması

Berberilerin islamiyeti kabul edişleri

müslümanların dostane tutumları

Sonuçları:

İslam dininin yayılması ve korunması hususunda büyük hiz-metler yapmıştır.

2. Türklerin kitleler halinde islamiyet’e yönelmesi

Asyanın çin istilasından kurtulması

Kağıt yapımının Müslümanlar tarafından öğrenilmesi

Türklerle Müslüman Araplar tarafından ilişkilerin gelişmesi

CEVAP ANAHTARLARI

20 A

dım

da

Tar

ih K

itap v

e D

efte

r

392

3. Gazneliler yıkılma sürecine girmiştir. Selçuklular ise tam bağımsız bir devlet haline gelmiştir.

4. İkili teşkilat uygulamasının devam edilmesi

Türkçenin resmi dil olması

Türk örf, adet ve geleneklerinin sürmesi

Uygur alfabesinin kullanılması

5. A B C D E5 1 2 4 3

6. İslam Dininin üç kıtada yayılmasını ve tanınmasını sağlamış-tır.

7. Afganistan’ın Gazne Şehrinde kurulmuştur.

İslamiyeti ve Türk kültürünü Hindistana yayan ilk devlettir.

8. Tuğrul Bey: Abbasileri İlk defa himayesine almıştır.

Alparslan Bey: Anadolu Beylikler dönemini başlatmıştır.

Melikşah: batınilik ile ilmi yöntemlerle mücadele edilmeye çalışılmıştır.

Sultan Sencer: Büyük Selçuklu sultanın Melikşah’ın oğludur. İlme çok önem vermiş bir Selçuklu Sultanıdır.

CEVAP ANAHTARLARI

cevap arlari±mda-tarih-Çözümler-1.pdfsalgın hayvan ve insan hastalıkları: ekonomik sebep ......

Documents