1

Marek Gajek

P O R A D N I K P O S I A DAC Z A I U Ż Y T KO W N I K A

Broń strzelecka w przepisach prawa

2

Marek Gajek

Broń strzeleckaw przepisach prawa

Poradnik posiadacza i użytkownika

3

Copyright © 2018 Marek Gajek

Wydawca:„Gajek i wspólnicy” Adwokaci i radcowie Prawni” sp. k.

ul. Grzybowska 43, Warszawa

Wydanie IWarszawa 2018

ISBN 978-83-951750-0-8

4

Spis treści

Wstęp 8

Wykaz skrótów używanych w tekście: 9

Rozdział I Broń palna 11

A. Broń palna – definicje i klasyfikacja 11B. Broń palna – ujęcia prawne 17

1. Broń palna – definicja i zagadnienia ogólne 172. Broń palna – porównanie terminologii prawnej 193. Broń bojowa, myśliwska sportowa i inna broń cywilna 214. Części broni palnej i broń uszkodzona w świetle przepisów prawa 265. Pozbawianie broni palnej cech użytkowych 276. Broń palna w prawie karnym 327. Wytwarzanie i przerabianie broni palnej. Montaż broni palnej na technicznych środkach przenoszenia. Samostrzały 34

Rozdział II Amunicja 42

A. Amunicja – definicje i klasyfikacja. 42B. Amunicja w ujęciu prawnym 45

1. Amunicja– definicja i zagadnienia ogólne 452. Części amunicji 483. Wytwarzanie i przerabianie amunicji 50

Rozdział III Posiadanie broni palnej i amunicji 53

A. Posiadanie broni i amunicji 53B. Ograniczenie prawa do posiadania broni 55C. Prawo do posiadania broni bez zezwolenia 57

1. Zbiory muzealne 582. Używanie broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy 603. Używanie broni palnej sygnałowej i alarmowej 624. Szczególne przypadki posiadania broni przez przedsiębiorców 625. Posiadanie broni palnej pozbawionej cech użytkowych 64

Wersja demonstracyjna.

Publikacja zawiera Rozdział VII Noszenie broni palnej i amunicji.

5

6. Posiadanie broni palnej rozdzielnego ładowania, wytworzonej przed rokiem 1885 oraz replik tej broni 64

D. Ograniczenie prawa do posiadania amunicji 66Rozdział IV Pozwolenia na broń palną i jej rejestracja 70

A. Pozwolenie na broń 70B. Uznaniowość decyzji w przedmiocie wydania pozwolenia na broń palną 72C. Materialnoprawne przesłanki wydania pozwolenia na broń palną 77

1. Pozytywne przesłanki wydania pozwolenia na broń palną 772. Negatywne przesłanki wydania pozwolenia na broń palną 88

D. Procedura wydawania decyzji w przedmiocie pozwolenia na broń palną 102E. Rodzaje i liczba broni w pozwoleniu na broń palną 109F. Zmiana pozwolenia na broń palną 112G. Cofnięcie pozwolenia na broń palną. 114H. Świadectwo broni i legitymacja posiadacza broni 122

1. Świadectwo broni 1222. Dopuszczenie do posiadania broni palnej 1283. Zagadnienia proceduralne. 129

I. Europejska karta broni palnej 131J. Rejestracja broni palnej i legitymacja posiadacza broni 132K. Prawo do posiadania amunicji 133

Rozdział V Obrót bronią palną i amunicją 135

A. Wprowadzenie 135B. Sprzedaż broni palnej i amunicji 136C. Zamiana broni palnej i amunicji 141D. Darowizna broni palnej i amunicji 142E. Dziedziczenie broni palnej i amunicji 142F. Nabycie broni palnej od nieuprawnionego 144G. Najem, dzierżawa, leasing i użyczanie broni palnej 146

Rozdział VI Przechowywanie broni palnej i amunicji. 149

Rozdział VII Noszenie broni palnej i amunicji 161

A. Wprowadzenie 161B. Rodzaje broni palnej dopuszczonej do noszenia 164C. Generalne zasady noszenia broni palnej 164D. Sposób noszenia broni palnej 168E. Szczególne lub pozaustawowe ograniczenia prawa noszenie broni palnej w miejscach publicznych i prywatnych 168

6

F. Indywidualne ograniczenia uprawnień do noszenia broni palnej 172G. Uregulowania szczególne dotyczące noszenia broni palnej. 173

1. Noszenie broni palnej przez pracowników ochrony 1732. Noszenie broni palnej przez myśliwych 1733. Legitymowanie się uprawnieniami do noszenia broni palnej 174

H. Skutki prawne naruszenia zasad, zakazów lub ograniczeń w noszeniu broni palnej 174

1. Naruszenia sankcjonowane karnie: 1762. Naruszenia sankcjonowanie administracyjnie: 177

Rozdział VIII Przewóz broni palnej i amunicji 179

A. Wprowadzenie. Definicja przewozu broni palnej 179B. Zlecanie przewozu (wysłania) broni palnej i amunicji 180C. Przewóz broni palnej i amunicji przez osoby posiadające pozwolenie na broń prywatnymi środkami transportu 182D. Przewóz broni palnej i amunicji przez osoby posiadające pozwolenie na broń publicznymi środkami transportu 186E. Przewóz broni palnej i amunicji przez osoby posiadające podmioty koncesjonowane w zakresie wytwarzania lub obrotu bronią palną i amunicją 189F. Przywóz i wywóz broni palnej i amunicji z terytorium Polski przez obywateli polskich 190G. Skutki prawne naruszenia przepisów o przewozie broni palnej i amunicji 191

Rozdział IX Użycie broni palnej. 194

A. Użycie broni palnej – uwagi ogólne 194B. Używanie broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy 194C. Sposób użycia broni palnej 196D. Użycie broni palnej w obronie koniecznej 203

1. Zamach na dobro chronione 2052. Obrona dobra chronionego 208

E. Użycie broni palnej w stanie wyższej konieczności 214Rozdział X Strzelnice i szkolenia strzeleckie. 217

A. Strzelnice. 217B. Obchodzenie się z bronią palną i zachowanie na strzelnicy 222C. Skutki niedopełnienia obowiązków związanych z prowadzeniem strzelnicy oraz naruszenia zasad obsługi broni lub zachowania na strzelnicy 223D. Szkolenia strzeleckie. 226

7

Rozdział XI Kontrola posiadania i przechowywania broni palnej i amunicji 227

A. Ewidencja i kontrola wydanych pozwoleń na broń palną 227B. Kontrola przestrzegania wykonywania obowiązków wynikających z ustawy o broni i amunicji 228C. Obowiązek wydania broni palnej i amunicji Policji. Przejęcie broni do depozytu 230D. Inne uprawnienia Policji oraz innych służb ochrony porządku 233

Rozdział XII Odpowiedzialność cywilna za wypadki z bronią palną 238

A. Wprowadzenie 238B. Źródła odpowiedzialności cywilnej. Zbieg roszczeń o naprawienie szkody 238C. Odszkodowanie 240D. Przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody 242

Podziękowanie 244

8

Wstęp

Żyjemy w czasach, w których broń palna coraz powszechniej staje się niebezpiecznym lo-katorem naszego życia. Czy w tym kontekście można mówić o kryzysie i braku zaufania do prawa? No nie! Należałoby raczej rozważyć świadomość obywateli, którzy chcą wykorzystać możliwości prawne do poprawy swojego bezpieczeństwa osobistego. Jednak niezależnie od tego czy broń służy nam do ochrony osobistej, do celów sportowych, czy kolekcjonerskich musi być ściśle i rozsądnie „dystrybuowana”, a nie „rozdawana”. Obowiązki jakie niesie za sobą posiadanie broni w tym: niekaralność, szkolenie, egzamin, badanie lekarskie, stworzenie bez-piecznej strefy przechowywania, przenoszenia oraz przewożenia broni jak też systematyczne doskonalenie się jej posiadacza pozwala domniemywać, że póki co broń jest we właściwych rękach. Jednak oprócz bezpieczeństwa osobistego bardzo ważną rolę odgrywa również bez-pieczeństwo prawne. I tu z pomocą przychodzi nam publikacja autorstwa Marka Gajka pt. „Broń strzelecka w przepisach prawa”, która w sposób analityczny, rzeczowy i kompetentny rozkłada na czynniki pierwsze wszystkie jej aspekty. Słowem dostarcza konkretnych odpo-wiedzi na od zawsze nurtujące nas pytanie dyżurne, co by było gdyby? Dlatego … zanim sięgniesz po broń - najpierw sięgnij po tę publikację.

Publikację Marka Gajka pt. „Broń strzelecka w przepisach prawa – poradnik posiadacza i użytkownika” szczególnie polecam:

• szkołom i ośrodkom szkolącym funkcjonariuszy służb mundurowych ze szczegól-nym uwzględnieniem wykładowców prewencji, szkolenia strzeleckiego oraz taktyki i technik interwencji,

• sekcjom szkoleniowym komend wojewódzkich, miejskich i powiatowych,• pracownikom ochrony pełniącym służbę z bronią palną,• osobom fizycznym posiadającym broń na swoim wyposażeniu,• hobbystom oraz strzelcom sportowym.

Jan Dobrzyjałowskinadkomisarz w stanie spoczynkuinstruktor samoobrony, technik i interwencji i szkolenia strzeleckiego(były szkoleniowiec Centrum Szkolenia Policji i CBA

9

Wykaz skrótów używanych w tekście:

SN – Sąd Najwyższy

NSA – Naczelny Sąd Administracyjny

WSA – Wojewódzki Sąd Administracyjny

PZŁ – Polski Związek Łowiecki

PZSS – Polski Związek Strzelectwa Sportowego

KK, Kodeks karny – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 ze zm.)

KC, Kodeks cywilny – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.)

KPA – ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania ad-ministracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257 ze zm.)

KPC – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cy-wilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)

KPK – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania kar-nego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1904 ze zm.)

BrońU – ustawa z dnia z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1839 ze zm.)

KW, Kodeks wykroczeń – ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 ze zm.)

Prawo łowieckie – ustawa z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1295)

RuchDrogU – ustawa z dnia 20 czerwca 2997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1260 ze zm.)

Ustawa o sporcie – ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1463 ze zm.)

DyrKontrBroń – Dyrektywa Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.Urz.UE.L 1991 Nr 256, str. 51)

KonwKontrBroń – Europejska Konwencja o kontroli nabywania i posiadania broni palnej przez osoby fizyczne (Dz.U. 2005 Nr 189, poz. 1583)

10

MatWybuchCywU – ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 283)

MatWybuchU – ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalno-ści gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 290 ze zm.)

RozpRodzBroni – rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administra-cji z dnia 29 sierpnia 2011 r. w sprawie rodzajów broni palnej odpowiadających kategoriom broni palnej określonym w dyrek-tywie w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.U. Nr 191, poz. 1140)

RozpCechBroń – rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Admini-stracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie pozbawiania broni palnej cech użytkowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1917 ze zm.)

PrzechNoszBroń – rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewi-dencjonowania broni i amunicji (Dz.U. z 2014 r. poz. 1224)

RozpPrzewBroń – Rozporządzenie Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przewo-żenia broni i amunicji środkami transportu publicznego (Dz.U. 2000 Nr 31, poz. 390 ze zm.)

MuzeaRozp – rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kra-dzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą (Dz.U. z 2014 r. poz. 1240)

PN-V-01016 – Polska Norma PN-V-01016, opracowana przez Polski Komi-tet Normalizacji

161

Rozdział VII Noszenie broni palnej i amunicji

A. Wprowadzenie

Osoba nosząca broń to nie tyle osoba, która dosłownie niesie broń, lecz osoba uzbrojona, posiadająca broń palną gotową do użycia w dowolnym celu – np. walki, polowania, za-wodów sportowych. Aby usunąć w tym zakresie ewentualne wątpliwości ustawodawca w art. 10 ust. 9 BrońU wyjaśnił, że przez noszenie broni rozumieć należy każdy sposób przemieszczania załadowanej broni przez daną osobę. Na tle tak sformułowanej definicji pojawia się wątpliwość, w jaki sposób odróżnić noszenie broni w rozumieniu przywo-łanego przepisu od przewozu broni w rozumieniu art. 34 i nast. BrońU. Dodatkowo pojawia się wątpliwość, czy w świetle przepisów prawa poza czynnościami polegającymi na noszeniu lub przewozie broni palnej można wyróżnić inne czynności, nie mieszczące się w tych kategoriach (np. posiadanie przy sobie załadowanej broni palnej, gdy posia-dacz nie przemieszcza się w żaden sposób). B. Kurzępa wskazuje, że „noszeniem broni będzie (…) nie tylko posiadanie jej na zewnątrz, ale także przemieszczanie np. w za-mkniętej teczce, w schowku samochodu itp”144. W podobnym duchu wypowiedział się WSA w Warszawie, który w jednym ze swych orzeczeń stwierdził, że „jednym ze spo-sobów przemieszczania broni jest przewożenie jej samochodem”. Powyższe prowadzi do uznania, że noszeniem broni palnej w rozumieniu ustawy o broni amunicji jest każda sytuacja, w której dana osoba przemieszczając się z jednego miejsca do innego ma przy sobie załadowaną broń palną. Powyższe podejście koncentruje się przede wszystkim na przemieszczaniu załadowanej broni palnej. Niemniej nie wyjaśnia to, jak w świetle prawa należy traktować sytuacje, w których broń jest załadowana, lecz nie jest w żaden sposób przemieszczana – np. sytuacje, gdy znajduje się ona w pomieszczeniu, pod nadzorem posiadacza, lecz znajduje się na szafce nocnej. Osobiście uważam, że noszeniem broni palnej będzie nie tylko sytuacja, w której posiadacz przemieszcza się z załadowaną bro-nią palną, lecz także wszystkie inne sytuacje, w której dana osoba posiada przy sobie lub pod swoją bezpośrednią kontrolą załadowaną i gotową do użycia broń palną poza miej-scem jej przechowywania. Takie rozumienie pojęcia noszenia broni palnej potwierdzone zostało przez Naczelny Sąd Administracyjny w aktualnym do dzisiaj wyroku z dnia 7 listopada 2003 r. (sygn. III SA 3078/01, niepubl.). W wyroku z dnia 24 września 2009 (sygn. II OSK 1442/08, Legalis) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że „odczy-tanie znaczenia pojęcia »nosi broń«, użytego w art. 18 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2004 r., Nr 52, poz. 525 ze zm.), musi uwzględ-niać treść definicji ustawowej zawartej w art. 10 ust. 4a tej ustawy. Według tego przepisu noszenie broni, o którym mowa m.in. w art. 18 ust. 1 pkt 4 ustawy, oznacza każdy spo-sób przemieszczania broni przez osobę posiadającą pozwolenie na broń. Nie ma podstaw

144 B. Kurzępa, op. cit.

162

do wyłączenia z zakresu pojęcia »przemieszczanie broni« czynności polegającej na prze-mieszczaniu pistoletu z samochodu zatrzymującego się na ulicy pod domem do jednego z pomieszczeń w tym domu czy też przemieszczania broni nawet w obrębie domu (mieszkania) z jednego do drugiego pomieszczenia. Wyłączenia takiego nie przewiduje przepis art. 10 ust. 4a ustawy o broni i amunicji”. W podobnym duchu wypowiedział się również WSA w Warszawie, który stwierdził, że w myśl przepisów w sprawie przecho-wywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji z przechowywaniem mamy do czynienia w sytuacji, kiedy broń nie jest noszona, wożona lub używana145. Przykła-dowo zatem za noszenie broni należy uznać sytuacje, w których dana osoba:

a. posiada przy sobie załadowaną broń palną i przemieszcza się z miejsca na inne miejsce w dowolny sposób pieszo lub za pomocą dowolnego środka transportu,

b. posiada przy sobie załadowaną broń palną i przemieszcza się z nią w ramach jednego obiektu (budynku, fabryki, nieruchomości) w dowolny sposób – pieszo lub za pomocą dowolnego środka transportu,

c. nie przemieszcza się, nie ma załadowanej broni palnej bezpośrednio przy so-bie (w dłoniach, w kaburze na pasie, zaczepie lub w inny sposób), lecz broń palna znajduje się w bezpośrednim otoczeniu takiej osoby, która sprawuje nad nią bezpośrednią kontrolą. Będą to sytuacje, w których np. osoba znajduje się w pomieszczeniu i siadając do stołu odłoży broń na blat stołu, strażnik, który dyżuruje w strażnicy i odłoży broń na blat biurka, odłożenie broni podczas prze-rwy w polowaniu lub zawodach sportowych.

Pojęcie noszenia broni nie jest ograniczone do określonych miejsc. Oznacza to, że przemieszczanie się z załadowaną bronią palną w dowolnym miejscu (np. w miejscu publicznym i prywatnym, na strzelnicy) będzie noszeniem broni w rozumieniu ustawy o broni i amunicji.Przyjąć należy, że pojęcia noszenia broni palnej i przewożenia broni palnej nie są po-jęciami rozdzielnymi, lecz w danych okolicznościach mogą się na siebie nakładać. I tak osoba, która przemieszcza się z załadowaną bronią palną w autobusie zarówno nosi broń w rozumieniu art. 10 ust. 9 BrońU, jak też przewozi broń środkiem transportu publicz-nego w rozumieniu art. 35 ust. 1 BrońU. Przy takim ujęciu pojawia się wątpliwość, które z przepisów prawa będą miały pierwszeństwo stosowania – przepisy o noszeniu broni palnej, czy też przepisy regulujące przewożenie broni. W mej ocenie normy prawa re-gulujące dopuszczalność noszenia broni będą miały charakter generalny i muszą ustąpić pierwszeństwa przepisom szczególnym, regulującym dopuszczalność i zasady przewozu broni palnej.W praktyce, wszystkie osoby posiadające broń palną intuicyjnie rozumieją pojęcie „za-ładowanej broni”. Wydaje się, że wszystko jest jasne, niemniej odpowiedzi, czym jest broń załadowana mogą być różne. Teoretycznie może to być broń palna przeładowana,

145 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 23.2.2006 r., sygn. VI SA/Wa 2041/05, Legalis.

163

załadowana (tj. broń z umieszczonym w niej magazynkiem lub bębnem wypełnio-nym amunicją) lecz nie przeładowana, broń bez naboju w komorze i bez dołączonego magazynka lub bębna. Jednak zupełnie już nie wiadomo, jak podejść do pojęcia zała-dowanej broni rozdzielnego ładowania, która może być wypełniona prochem, prochem i pociskiem albo wypełniona wszystkimi elementami koniecznymi do miotania poci-sku (w tym zapalnikiem). Wyjaśnienia pojęcia załadowanej broni palnej nie znajdziemy w żadnym z przepisów ustawy o broni i amunicji. Brak jest również definicji tego poję-cia w przepisach rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz.U. z 2014 r. poz. 1224). Wytyczne do właściwego rozumienia tego pojęcia znajdziemy jednak w przepisach rozporządzenia z dnia 10 kwietnia 2000 r. Ministrów Transportu i Go-spodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przewożenia broni i amunicji środkami transportu publicznego (Dz.U. Nr 31, poz. 390). Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia przez broń rozładowaną należy rozumieć broń palną bez amunicji w komorze nabojowej i w magazynkach nabojowych. A contrario bronią za-ładowaną będzie broń palna, która ma amunicję w komorze nabojowej lub ma wpięty magazynek lub bęben nabojowy wypełniony amunicją. Wystarczy przy tym zajście jed-nej ze wskazanych okoliczności, aby broń uznać za załadowaną. Podobnie, choć innymi słowy, pojęcie broni załadowanej definiuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania polowania i zna-kowania tusz (Dz.U. Nr 61, poz. 548). Zgodnie z § 2 pkt. 2 tego rozporządzenia przez broń załadowaną rozumie się przez to broń „z co najmniej jednym nabojem umieszczo-nym w komorze nabojowej lub w znajdującym się w broni magazynku”. Na gruncie tej definicji trudno zorientować się jednak, czy chodzi o magazynek wypełniony amunicją wpięty do broni, czy też nie. Wydaje się, że Minister Środowiska chciał powtórzyć po-dejście wyrażone w rozporządzeniu Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przewożenia broni i amunicji środkami transportu publicznego, tyle że uczynił to w niezbyt trafny sposób. W efekcie przyjął-bym, że również na gruncie prawa łowieckiego przez broń załadowaną należy rozumieć broń, która ma amunicję w komorze nabojowej lub ma wpięty magazynek lub bęben nabojowy wypełniony amunicją. Powyższe definicje trudno jednak zastosować do broni palnej rozdzielnego ładowania. W tym zakresie trafnym byłoby posłużenie się podej-ściem zaprezentowanym w projekcie ustawy broni i amunicji z 4 listopada 2016 r. (druk sejmowy nr 1692), zgodnie z którym za załadowaną broń rozdzielnego ładowania należy uznać broń, w obrębie której znajduje się co najmniej jedna porcja materiału miotają-cego. W tym ujęciu za załadowaną należy uznać broń rozdzielnego ładowania, nawet jeśli nie umieszczono w niej materiału inicjującego – spłonki, skałki, lontu.

164

B. Rodzaje broni palnej dopuszczonej do noszenia

Osobnego rozważenia wymagają rodzaje broni palnej, którą można nosić pozostając w zgodzie z prawem. Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 8 BrońU zabronione jest noszenie broni posiadanej na podstawie pozwolenia do celów kolekcjonerskich lub pamiątkowych, chyba że uzyska się na to zgodę organu Policji (co w praktyce jest nie spotykane). A con-trario uznać należy, że możliwe jest noszenie broni posiadanej na podstawie pozwolenia do innych celów, w szczególności wskazanych w art. 10 ust. 1 ust. 2 BrońU, tj.: ochrony osobistej, ochrony osób i mienia, łowieckich, sportowych, rekonstrukcji historycznych i szkoleniowych. Załadowaną można także nosić broń palną, na której posiadanie nie jest wymagane pozwolenie, wskazaną w art. 11 BrońU, w szczególności zaś broń palną rozdzielnego ładowania wytworzoną przed rokiem 1885 oraz repliki tej broni. Podkre-ślić zatem należy, że o możliwości noszenia broni palnej nie przesądza jej rodzaj lub cechy, lecz wyłącznie cel posiadania takiej broni wskazany w pozwoleniu na broń palną i legitymacji posiadacza broni. Problem noszenia broni palnej posiadanej do celów ko-lekcjonerskich na strzelnicy omówiony został w rozdziale IX pkt. A.

C. Generalne zasady noszenia broni palnej

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 1. BrońU, broń palną i amunicję należy nosić w spo-sób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych. Przepisy nie regulują, jak konkretnie posiadacz broni sportowej powinien zabezpieczać ją w czasie noszenia. Mo-żemy zatem przyjąć, że sposób noszenia winien być uzależniony przede wszystkim od rodzaju broni i okoliczności, w których jest ona noszona. Po wtóre, niewątpliwie sposób noszenia winien rzeczywiście uniemożliwiać osobom postronnym wejście w jej posia-danie. Spróbujmy rozważyć kilka przykładów.Myśliwy będący na indywidulanym polowaniu w lesie może nosić broń myśliwską przy-gotowaną do strzału w każdy sposób zapewniający bezpieczeństwo przed przypadkowym wystrzałem, gdyż w istocie nie ma żadnego ryzyka, aby osoba trzecia weszła w posiada-nie tej broni. Jednak już w czasie przerwy w polowaniu myśliwy winien rozładować broń i pozostawiać ją w swej bliskości i pod stałą kontrolą. Nie do pomyślenia jest wręcz, by myśliwy w trakcie przerwy w polowaniu odkładał ją załadowaną i korzystając z przerwy zasypiał przy broni. Inaczej będzie się miała rzecz w przypadku noszenia broni palnej w otoczeniu innych osób, zwłaszcza w otoczeniu tłumu. W takich przypadkach broń palną noszoną w kaburze należałoby zabezpieczyć przed jej łatwym wyjęciem przez osobę nieupoważnioną (zamknięcie kabury itp.), która może skorzystać z bliskości posiada-cza broni. Nie należy odkładać broni na stół lub krzesła w pomieszczeniach publicznych i prywatnych, w których znajdują się osoby nieupoważnione. Broń palną znajdującą się w futerałach należy nosić w taki sposób, aby utrudnić jej odebranie przez osobę nieupo-ważnioną. Nie jest dopuszczalne oczywiście pozostawienie gdziekolwiek noszonej broni, w szczególności w samochodach lub innych pojazdach (np. w czasie tankowania paliwa

165

na stacji benzynowej)146. Nie jest także dopuszczalne pozostawienie broni w samocho-dzie kolegi, czy współuczestnika polowania147. Zachowanie wyżej wskazanych środków jest niezbędne, aby w razie utraty broni uniknąć zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 263 § 4 KK, polegającego na nieumyślnym spowodowaniu utraty broni palnej lub amu-nicji, którą sprawca legalnie dysponował. Na szczególną uwagę zasługują przypadki, gdy nieumyślna utrata noszonej broni palnej jest skutkiem innego zdarzenia, które zo-stało wywołane nieumyślnie przez posiadacza broni palnej. Najlepszym tego przykładem jest utrata broni palnej przez posiadacza kierującego samochodem, do której dochodzi w związku ze spowodowanym przez tę osobę wypadkiem samochodowym. W ujęciu formalnym utrata broni palnej w takich okolicznościach mieścić się będzie w hipote-zie art. 263 § 4 KK i istnieje duże ryzyko skazania takiej osoby za to przestępstwo. Jak wskazuje się dość powszechnie „»powodowanie utraty« oznacza wszelkie zachowania sprawcy, których skutkiem jest to, że traci on władztwo nad bronią lub amunicją. Może ono polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu (zob. E.W. Pływaczewski, A. Sakowicz, (w:) A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, s. 525)”148. Nie wydaje się przy tym słuszne zawężanie takich przypadków wyłącznie do niedopełniania obowiązków związanych z prawidłowym zabezpieczeniem broni przez utratą, wynikających ustawy o broni i amunicji lub z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjo-nowania broni i amunicji.

W tym kontekście należy też rozważyć możliwość przekazania załadowanej broni pal-nej osobie nieposiadającej pozwolenia na broń. Udostepnienie broni palnej lub amunicji przez osobę posiadającą pozwolenie na broń innej osobie nieposiadającej takiego ze-zwolenia stanowi przestępstwo z art. 263 § 3 Kodeksu karnego zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Niemniej jednak w praktyce zdarza się wiele sytuacji, w której posiadacz broni palnej udostępnia lub przekazuje broń osobie nieposiadającej zezwolenia. Przykładem mogą tu być szkolenia strzeleckie, korzy-stanie z broni na strzelnicy, oddanie strzału na polowaniu. Przede wszystkim zauważyć należy, że norma art. 263 § 3 KK nie dotyczy niektórych przypadków, w których nie jest w ogóle wymagane pozwolenie na broń palną.Będzie tak przede wszystkim w przypadku wskazanym w art. 11 pkt. 2 BrońU, zgodnie z którym pozwolenia na broń nie wymaga używanie broni w celach sportowych, szkole-niowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego

146 Vide wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 maja 2014 r., sygn. II SA/Wa 279/14, Legalis (dość znana sprawa dot. kradzieży broni z samochodu, pozostawionego na niestrzeżonym i niemonitorowanym parkingu w czasie, kiedy jej posiadacz uczestniczył w Międzynaro-dowych Zawodach Strzeleckich), wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 października 2008 r., sygn. VI SA/Wa 1229/08, Legalis.147 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 lutego 2009 r., sygn. VI SA/Wa 2389/08, Legalis.148 M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), op. cit., art. 222–316, Wyd. 4, Warszawa 2017.

166

organu. W efekcie nie ma przeszkód prawnych, aby osoba nosząca broń udostępniła ją osobie nieposiadającej na nią pozwolenia na strzelnicy w celach sportowych, szkole-niowych lub rekreacyjnych. Inaczej ma się rzecz w przypadku, gdy np. myśliwy noszący broń udostępnia ją w czasie polowania osobie nieposiadającej pozwolenia w celu odda-niu strzału. Pomijając kwestię uprawnień do wykonywania polowania, w świetle literalnie czytanych przepisów prawa karnego działanie takie będzie występkiem z art. 263 § 3 KK. Jednak w wyroku z dnia 21 stycznia 2009 r. (sygn. II KK 197/08, Legalis) Sąd Najwyż-szy stwierdził, że na gruncie art. 263 § 2 KK nie budzi wątpliwości, że samo wręczenie broni przez jej posiadacza innej osobie, wyłącznie w celu oddania przez nią strzału, nie przenosi na nią posiadania tej broni. Innym wyjątkiem będzie także sytuacja, w której osoba nosząca broń udostępnia ją osobie nieposiadającej pozwolenia w stanie wyższej konieczności. Będzie tak np. w przypadku, gdy osoba nosząca broń palną zostaje po-strzelona przez napastnika i przekazuje swą broń osobie towarzyszącej w celu doparcia ataku albo gdy posiadacz borni pozostawi ją osobie postronnej w celu ratowania toną-cego lub innej osoby poszkodowanej (np. w wypadku komunikacyjnym). W przypadku takim znaleźć winien zastosowanie przepis art. 26 § 1 i § 2 KK, zgodnie z którym nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyż-szej od dobra ratowanego. W sytuacjach podobnych, gdy doszło do przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a na-wet odstąpić od jej wymierzenia.

Przekazanie broni innej osobie rozważać można też, gdy osoba nosząca broń – np. na skutek choroby lub wypadku – dozna uszczerbku na zdrowiu ograniczającego lub unie-możliwiającego jej sprawowanie kontroli nad bronią (np. na skutek bólu, ograniczenia sprawności). W takich sytuacjach przepisy nie pozwalają takiej osobie na przekazanie broni i amunicji innej osobie. Udając się do placówki medycznej osoba ta winna zabrać broń i amunicję ze sobą. Może ona też – o ile istnieje taka możliwość – skorzystać z moż-liwości jej użyczenia osobie posiadającej stosowne pozwolenie na broń palną, na czas, gdy nie jest w stanie sprawować kontroli nad tą bronią (nie jest w tym zakresie wymagane spisanie umowy użyczenia, lecz wystarczy forma ustna. Dla pewności może być sporzą-dzone krótkie oświadczenie o użyczeniu broni podpisane przez użyczającego). Może też ona wezwać funkcjonariuszy Policji celem zabezpieczenia broni i amunicji, lub zwrócić się do osób postronnych (np. towarzyszące lub udzielające pomocy) aby wezwały Poli-cję. Naruszenie powyższych reguł i przekazanie broni i amunicji osobie nieuprawionej stanowić będzie przestępstwo z art. 263 § 4 KK.

Nie jest dopuszczalne noszenie broni lub amunicji w stanie po użyciu alkoholu lub po zażyciu środka odurzającego lub substancji psychotropowych albo środka zastępczego. Zakaz ten wynika z jednej strony z treści art. 32 ust. 1. BrońU, gdyż osoba znajdująca się

167

w takim stanie jest szczególnie narażona na utratę broni lub amunicji, a po wtóre z art. 52 ust. 2 pkt. 4 BrońU, zgodnie z którym osoba nosząca broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowych albo środka za-stępczego popełnia wykroczenie zagrożone karą aresztu albo grzywny. Według przepisu art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i prze-ciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 487 ze zm.):

1. stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3;

2. stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydy-chanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Jeżeli zachodzi podejrzenie, że przestępstwo zostało popełnione po spożyciu alkoholu, osoba podejrzana może być poddana badaniu koniecznemu do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie, w szczególności zabiegowi pobrania krwi. Pojęcia środka odu-rzającego, psychotropowego i zastępczego są wyjaśnione w ustawie z dnia 25 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 783 ze zm.). Według jej prze-pisów substancją psychotropową jest każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działającą na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych stanowiącym załącznik nr 2 do tej ustawy (np. siarczan amfetaminy i jego pochodne, LSD, relanium, meskalina). Środek odurzający jest to z kolei każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działającą na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (np. ziele konopi indyjskich zwane pospolicie marihuaną). Przez środki zastępcze należy rozumieć dowolny produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psy-choaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa (np. buta-pren, aceton, rozpuszczalniki i kleje).

Kolejne ograniczenia prawa do noszenia broni palnej wynikają z przepisów Kodeksu wykroczeń. Otóż zgodnie z art. 52 § 1 KW osoba, która bierze udział w zgromadzeniu posiadając przy sobie broń podlega karze aresztu do 14 dni, karze ograniczenia wolno-ści albo karze grzywny. Definicję zgromadzenia zawiera art. 3 Prawa o zgromadzeniach, zgodnie z którym jest to zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nie-określonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych. Zgromadzenie może być planowane lub też spontaniczne, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą pu-bliczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu

168

widzenia debaty publicznej. Ustawa nie posługuje się określeniem „miejsce publiczne”. „Należy uznać, że owa otwarta przestrzeń dostępna dla nieokreślonych imiennie osób jest szczególnym rodzajem miejsca publicznego. Jej specyfika polega na tym, że nie mogą to być miejsca zamknięte, np. stadion, centrum handlowe. (…) Ustawodawca nie przewiduje minimalnej liczby osób, które muszą się zebrać, aby można było mówić o zgromadzeniu. Wydaje się jednak, że powinno to być wiele osób, czyli w myśl wykładni tego terminu w prawie karnym – co najmniej 10”149.

D. Sposób noszenia broni palnej

Uregulowania dotyczące sposobu noszenia broni zawarte są w przepisach rozporządzenia z dnia 26 sierpnia 2014 r. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz.U. z 2014 r. poz. 1224). Zgodnie z § 8 broń palną należy nosić w kaburach lub futerałach. Broń przeznaczoną do ochrony osobistej nosi się w sposób jak najmniej widoczny, w kaburze przylegającej do ciała. Broń nieprzeznaczoną do ochrony osobistej należy nosić o ile jest to możliwe w podobny sposób. Powyższe oznacza, że broń palną przeznaczoną do ochrony osobistej w istocie należy nosić w ukryciu. Inna broń winna być noszona w sposób jak najmniej widoczny. Metodą ukrycia broni jest np. zasłonięcie kabury częściami ubioru (marynarką, kurtką, swetrem itp.). Broń długa winna również być w miarę możliwości jak najmniej widoczna i noszona w futerałach nieoznakowanych. Słusznym wyborem jest w tym kontekście noszenie broni długiej w futerałach wkładanych do toreb sportowych. W powyższym świetle nie wydaje się trafnym noszenie na ramieniu broni długiej, co prawda w futerale, jednak tego rodzaju, który wyraźnie wskazuje, że zawiera on broń.

E. Szczególne lub pozaustawowe ograniczenia prawa noszenie broni palnej w miej-scach publicznych i prywatnych

Przepisy ustawy o broni i amunicji oraz przepisy wykonawcze do tego aktu określają gene-ralne zasady noszenia broni palnej. Podkreślić należy jednak, że zasady te, a w szczególności określające uprawnienia do noszenia broni, mogą być ograniczone przez szczególne normy prawne (np. w przypadku portów, lotnisk, sądów itp.), przez właścicieli lub zarządców poszczególnych obiektów lub terenów. Podkreślić należy, że uprawnienie do noszenia broni palnej wynikające z przepisów ustawy o broni i amunicji nie uchyla uprawnień innych osób wynikających z prawa własności lub innych praw do korzystania z nieru-chomości. W efekcie prawo do noszenia broni palnej może być ograniczone decyzjami innych osób, posiadających prawo władania określonymi miejscami – np. dworcami kolejowymi i lotniczymi, portami, sklepami lub galeriami handlowymi, restauracjami, obiektami sportowymi itp. Często również władze gminne w ramach stanowienia prawa

149 P. Daniluk, (red.): Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2016.

169

miejscowego podejmują próby ograniczenia prawa do noszenia broni palnej w niektó-rych miejscach – np. parkach, obiektach rekreacyjnych i sportowych, placach zabaw.

Przepis art. 40 ust. 2-4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1875 ze zm.) stanowi, że organy gminy mogą wydawać akty prawa miejsco-wego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ponadto w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych prze-pisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy porządkowe mogą przewi-dywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Niejednokrotnie regulacje te zawierają zakaz wnoszenia na wymienione tereny jakiejkolwiek broni, w tym broni palnej. Regulacje i zakres kompe-tencji gminy w stanowieniu aktów prawa miejscowego i przepisów porządkowych przez gminy budzi w doktrynie i orzecznictwie sądów szereg kontrowersji. Ich omówienie wy-kracza poza zakres niniejszego opracowania, jednak na ich gruncie wskazać należy, że:

• przepisy porządkowe mogą być wydane przez gminę, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, przy czym nie mogą one kolidować z przepisami ustaw. Mogą być wykorzystywane wyłącznie w celu przeciwdziałania realnym zagrożeniom dla ww. wartości (wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 11 marca 2010 r., sygn. II SA/Go 72/10, Legalis);

• uprawnienie do wprowadzania kar przez organy gminy zostało zastrzeżone wy-łącznie dla przepisów porządkowych i niedopuszczalne jest wprowadzanie kar w ramach regulaminów określających zasady korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 24 czerwca 2010 r., sygn. II SA/Gl 93/10, Legalis);

• zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności pu-blicznej (regulaminy korzystania z obiektów i urządzeń) są adresowane do osób korzystających z owych obiektów i urządzeń; osoby te powinny się podporząd-kować się uchwalonym w tym zakresie regulacjom, bowiem w przeciwnym razie mogą zostać niedopuszczone do skorzystania z obiektów i urządzeń użyteczno-ści publicznej lub w trakcie korzystania z nich mogą zostać pozbawione dalszej takiej możliwości (por. rozstrzygniecie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Ma-zurskiego z dnia 1 kwietnia 2015 r., zn PN.4131.63.2015).

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 2008 r. o ochronie żeglugi i por-tów morskich nie jest dozwolone posiadanie oraz wnoszenie broni i amunicji na teren portu, obiektu portowego lub na statku pływającego pod polską banderą. Broń i amu-nicja w myśl przepisów wskazanej ustawy mogą być transportowane na teren portu lub

170

obiektu portowego przez jego zarząd lub pracowników, a także pracowników wykonu-jących czynności służbowe lub prowadzących działalność na terenie portu lub obiektu portowego (np. służby ochrony), o ile jest to niezbędne do zapewnienia funkcjonowania tych podmiotów. Czynności te odbywają się zgodnie z postanowieniami planu ochrony portu lub obiektu portowego. Ponadto przepisy porządkowe przewidujące zakaz nosze-nia broni palnej mogą być ustanawiane przez dyrektorów urzędów morskich. Przepis art. 48 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2205 ze zm.) stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w przepisach, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia, obronności i bezpieczeństwa państwa, ochrony środowiska morskiego na morzu, w porcie morskim, przystani oraz w pasie technicznym, a także ochrony żeglugi i portów morskich – dyrektor urzędu morskiego może ustanawiać przepisy porządkowe zawie-rające zakazy lub nakazy określonego zachowania.

Nie jest dozwolone wnoszenie broni i amunicji na pokład samolotów. Zakaz ten usta-nowiony jest w art. 116 ust. 1 Prawa lotniczego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 959). Zakaz ten dotyczy nie tylko pasażerów, ale również członków załogi samolotu i innych osób prze-bywających z dowolnych powodów na pokładzie samolotu. Zakaz ten dotyczy wnoszenia i używania broni palnej na pokładzie samolotu zarówno, gdy pozostaje on w spoczynku, jak i w ruchu. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 4 września 2012 r. w sprawie podstawowych przepisów porządkowych związa-nych z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku (Dz.U. z 2012 r. poz. 1023) wprowadza zakaz noszenia broni palnej na ternie portów lotniczych. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia zabrania się wnoszenia na teren lotniska, bez stosownego zezwolenia władz portu lotniczego, broni i materiałów niebezpiecznych lub innych przedmiotów mogących stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa osób, statków powietrznych lub infrastruktury lotniska.

Zgodnie z przepisem art. 54 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.) broni ani amunicji nie wolno wnosić do budynków sądowych. Zakaz ten nie dotyczy osób wykonujących w budynkach są-dowych obowiązki służbowe wymagające posiadania broni (np. Policji). Ponadto zakaz wnoszenia broni na salę rozpraw przez publiczność przewiduje art. 356 KPK. Przewod-niczący może zezwolić na obecność na rozprawie osobom obowiązanym do noszenia broni.

Każda osoba mająca prawo do dysponowania daną nieruchomością lub obiektem może nie zezwalać na noszenie broni palnej na ich terenie. W każdym z takich wypadków właściciel lub zarządca danej nieruchomości może poprosić osobę noszącą broń palną o opuszczenie obiektu lub terenu (np. ze sklepu, restauracji, hotelu, posesji prywatnej). Ograniczenie powyższych uprawnień osób władających nieruchomością przewidziane

171

jest obecnie wyłącznie w Prawie łowieckim, w zakresie w jakim mogłoby to wpłynąć na ograniczenie praw do wykonywania polowań. Szczególną formą, w której znaleźć się mogą decyzje o ograniczeniu prawa do noszenia broni palnej przez podmioty władające nieruchomościami lub obiektami są regulaminy określające zasady i tryb korzystania z takich obiektów. Wydawane są one w odniesieniu do obiektów dostępnych publicz-nie, takich jak np. dworce kolejowe, porty morskie lub lotnicze, hotele, muzea, stacje benzynowe, sklepy, restauracje, galerie handlowe, fabryki, zakłady przemysłowe, stacje pomiarowe i badawcze, budynki urzędowe, sądy i inne obiekty o znaczeniu dla obron-ności, bezpieczeństwa publicznego lub gospodarki150. Regulaminy takie często powielają ograniczenia wynikające z aktów prawnych, jak np. wskazanego wyżej rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie podstawowych przepisów porządkowych związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku. Ujęte w takich regulaminach zakazy noszenia broni palnej są adresowane do wszystkich osób korzystających noszących broń i niewykonujących obowiązków służbowych (zakazy nie obejmują funkcjonariuszy Policji i innych służb uprawnionych do noszenia broni, pracowników ochrony). Autorzy takich regulacji bar-dzo często nie czynią rozróżnienia pomiędzy noszeniem broni palnej, a jej transportem. Przy obowiązywaniu takich regulacjach na przykład na stacji benzynowej prowadzić to możne do sytuacji niedorzecznych – np. niemożności zatankowania paliwa do pojazdu, w którym jest broń palna. W razie niepodporządkowania się takim regulacjom osoba nosząca broń palną może zostać niedopuszczona do skorzystania z danego obiektu lub poproszona o jego opuszczenie, któremu to nakazowi winna się podporządkować. W tym zakresie wskazać należy, że decyzję o niedopuszczeniu do skorzystania z danego obiektu lub o jego opuszczeniu podejmują w praktyce wewnętrzne służby ochrony lub pracownicy podmiotów świadczących usługi w zakresie ochrony osób lub mienia (art. 36 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ochronie osób i mienia). W razie potrzeby przy wykonywaniu zadań ochrony pracownicy ochrony mają prawo użycia lub wykorzystania środków przy-musu bezpośredniego, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. a, b i d, pkt 2 lit. a, pkt 7, 9, pkt 12 lit. a i pkt 13 ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpo-średniego i broni palnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1120), w granicach chronionych obiektów i obszarów – w przypadkach, o których mowa w art. 11 pkt 2, 5, 8, 10 i 13 tej ustawy. Pracownik ochrony podczas wykonywania zadań ochrony obszarów, obiektów i urzą-dzeń podlegających ochronie z mocy prawa, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych (art. 42 ustawy o ochronie osób i mienia). W opisanych wyżej przypadkach nie jest dozwolone deponowanie broni pal-nej u osób sprawujących zarząd lub ochronę obiektów, gdyż stanowiłoby to przekazanie

150 Przykładem regulaminów zawierających zakaz noszenia broni palnej są: regulaminy wszystkich por-tów lotniczych, Regulamin korzystania z nabrzeży będących w administracji Zarząd Portu Morskiego Elbląg sp. z o.o., Instrukcja ruchu osobowego, materiałowego oraz pojazdów na terenach portowych Za-rządu Morskiego Portu Gdańsk S.A., Regulamin Galerii Mokotów w Warszawie, Regulamin Double Tree by Hilton w Warszawie, Zasady wstępu i przebywania w budynkach Sejmu i Senatu RP.

172

broni osobie nieupoważnionej, co grozi odpowiedzialnością karną przewidziana w art. 263 § 3 KK.

Do szczególnej kategorii należy zaliczyć ograniczenia w noszeniu broni na strzelnicach. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 2 BrońU każda strzelnica zobowiązana jest posiadać regulamin, określający szczegółowe zasady zachowania bezpieczeństwa, zatwierdzony w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez wójta, burmistrza (prezydenta mia-sta). Regulamin strzelnicy winien zawierać postanowienia zgodne z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic (Dz.U. Nr 18, poz. 234). Zgodnie z tym wzorcem, każdy regulamin strzelnicy przewiduje, że na terenie strzelnicy poza stanowi-skiem strzeleckim nosi się broń rozładowaną z otwartymi komorami nabojowymi, bez pasów i pokrowców. W przypadku pistoletów i rewolwerów dozwolone jest ich noszenie w kaburach. Odmienne zasady noszenia broni mogą być przewidziane w regulaminie strzelnicy wyłącznie w razie odbywania zawodów i o ile odmienne zasady noszenia broni przewiduje regulamin zawodów. Ponadto wyjmowanie broni odbywa się wyłącznie na stanowisku strzeleckim lub treningowym tylko na polecenie prowadzącego strzelanie lub trening strzelecki. Naruszenie przepisów regulaminu określającego zasady zachowa-nia bezpieczeństwa na strzelnicy, stanowi występek z art. 51 ust. 2 pkt. 12 BrońU.

F. Indywidualne ograniczenia uprawnień do noszenia broni palnej

Jakkolwiek obecnie jedynie sporadycznie organy Policji korzystają z dyspozycji prze-pisu art. 10 ust. 7 BrońU, niemniej mogą ograniczyć lub wykluczyć możliwość noszenia dowolnej broni palnej, na którą wydawane jest pozwolenie. Generalne uprawnienia do noszenia broni palnej wynikające z ustawy o broni i amunicji mogą być także czasowo ograniczone. Zgodnie bowiem z art. 33 ust. 1 BrońU minister spraw wewnętrznych może wprowadzić zakaz noszenia wszelkiej broni lub niektórych jej rodzajów. Ograniczenie takie może być wprowadzone w celu ochrony bezpieczeństwa państwa lub porządku pu-blicznego. Zakaz wprowadzony może być na mocy rozporządzenia, na obszarze całego państwa lub na jego części. Zgodnie z art. 33 ust. 2 powyższy zakaz nie obejmuje jednak:

a. przedsiębiorców i jednostek organizacyjnych, posiadających broń na mocy świadectwa broni, którzy powołali wewnętrzne służby ochrony, jeżeli broń jest niezbędna do wykonywania przez te służby zadań wynikających z planu ochrony;

b. przedsiębiorców, posiadających broń na mocy świadectwa broni, którzy uzyskali koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, jeżeli broń jest im niezbędna w zakresie i formach określonych w koncesji;

c. urzędów, instytucji, zakładów, przedsiębiorców i innych podmiotów, posiadają-cych broń na mocy świadectwa broni, których pracownikom broń jest niezbędna

173

do ochrony osobistej w związku z wykonywaniem przez nich obowiązków pra-cowniczych związanych ze szczególnym narażeniem na zamach przeciwko życiu lub zdrowiu151.

G. Uregulowania szczególne dotyczące noszenia broni palnej.

1. Noszenie broni palnej przez pracowników ochrony

Noszenie broni palnej przez pracowników ochrony określają przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2213 ze zm.). Zgod-nie z przepisami art. 40 i art. 41 tej ustawy pracownik ochrony może:

• nosić wyłącznie broń palną, która została mu przydzielona w ramach wykony-wania obowiązków służbowych,

• nosić ww. broń wyłącznie, gdy występuje w umundurowaniu lub ubiorze uży-wanym przez specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną, chyba że pracownik ochrony wykonuje zadanie ochrony osób w miejscu publicznym,

• nie może nosić przy sobie broni palnej, jeżeli wykonuje bezpośrednio zadania w zakresie utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas trwa-nia masowych imprez publicznych.

2. Noszenie broni palnej przez myśliwych

Broń palną przeznaczoną do celów łowieckich w obwodach łowieckich nosi się w cza-sie polowania w sposób określony w przepisach wykonawczych do Prawa łowieckiego. Aktem tym jest rozporządzenie z dn. 23 maja 2005 r. Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych warunków wykonywania polowania i znakowania tusz (Dz.U. 2005 Nr 61, poz. 548). Zgodnie z § 9 wskazanego rozporządzenia nie jest dopuszczalne nosze-nie broni myśliwskiej:

a. przy przebywaniu lub przemieszczaniu się w obwodzie łowieckim, w którym myśliwy nie ma upoważnienia do wykonywania polowania,

b. przy korzystaniu z publicznych środków lokomocji,c. w czasie przebywania lub przemieszczania się na terenie zabudowanym,

151 Zakaz noszenia broni wynikający z rozporządzenia nie obejmuje także członków misji dyplomatycz-nych i urzędów konsularnych oraz osób zrównanych z nimi na podstawie porozumień międzynarodowych, posiadających broń i amunicję na podstawie porozumień międzynarodowych lub na zasadzie wzajemności w celach ochrony osobistej, a także cudzoziemców posiadających broń i amunicję, jeżeli są one niezbędne do wykonywania czynności związanych z ochroną misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, przedstawicielstw organizacji międzynarodowych, członków oficjalnych delegacji zagranicz-nych, a także do innych celów wynikających z porozumień międzynarodowych lub z zasady wzajemności, z uwzględnieniem przepisu art. 39 ust. 2 BrońU i przepisów wydanych na podstawie art. 39 ust. 3 BrońU.

174

d. w czasie poruszania się pojazdem (nawet, gdy dzieje się to w obwodzie, w któ-rym myśliwy wykonuje polowanie).

Ponadto myśliwy musi usunąć naboje z komór nabojowych podczas przechodzenia przez przeszkody terenowe, a w szczególności rowy, kładki, płoty, wchodzenia i schodzenia z ambony oraz podczas przerw w polowaniu, podczas których broń nie jest odkładana (§ 11 ust 1 ww. rozporządzenia). Broń palna odłożona w czasie przerw w polowaniu musi być rozładowana, znajdować się w pobliżu i w polu widzenia myśliwego oraz być zabezpieczona przed upadkiem (§ 11 ust 3 ww. rozporządzenia). Dodatkowe reguły obowiązują w trakcie wykonywania polowań zbiorowych. Zgodnie z nimi na polowa-niu zbiorowym:

a. broń wolno załadować dopiero po zajęciu stanowiska przed pierwszym pędze-niem,

b. pomiędzy pędzeniami myśliwy musi usunąć naboje z komór nabojowych przed zejściem ze stanowiska, zaś ponowne wprowadzenie nabojów do komór nabo-jowych może nastąpić dopiero po zajęciu stanowiska w następnym pędzeniu,

c. po zakończeniu ostatniego pędzenia, przed zejściem ze stanowiska, myśliwy musi broń rozładować.

3. Legitymowanie się uprawnieniami do noszenia broni palnej

Zgodnie z przepisami ustawy o broni i amunicji każda osoba nosząca broń palną winna posiadać przy osobie dokumenty, z których wynika jej prawo do posiadania noszonej broni. Dokumentami tymi jest legitymacja posiadacza broni, Europejska karta broni palnej lub inny dokument upoważniający do posiadania broni. Osoby posiadające do-puszczenie do posiadania broni palnej w czasie noszenia broni winny legitymować się tym dokumentem oraz świadectwem broni. Naruszenie powyższego obowiązku stanowi występek przewidziany w art. 51 ust. 3 BrońU. Podobny obowiązek wynika również z normy art. 51 ust. 1 pkt. 6 Prawa łowieckiego w odniesieniu do myśliwych.

H. Skutki prawne naruszenia zasad, zakazów lub ograniczeń w noszeniu broni palnej

Naruszenie przez osoby posiadające pozwolenie na broń palną zasad, zakazów lub ograni-czeń w noszeniu broni palnej może skutkować rozmaitymi negatywnymi konsekwencjami. Zależą one przede wszystkim od rodzaju naruszenia i istnienia lub rodzaju sankcji za ta-kie naruszenie. Sankcje takie mogą mieć przy tym charakter karny, administracyjny lub prywatny. Aby wyjaśnić to zagadnienie należy przede wszystkim uporządkować charak-ter możliwych naruszeń zasad, zakazów lub ograniczeń w noszeniu broni palnej. Będą to zatem:

175

a. naruszenia nakazów i zakazów wynikających z przepisów prawa – tj. ustaw i roz-porządzeń,

b. naruszenia zakazów wynikających z aktów prawa miejscowego,c. naruszenia zakazów wynikających z decyzji władających danymi obiektami lub

nieruchomościami.

Naruszenie powszechnie obowiązujących norm prawnych ustaw dotyczących noszenia broni palnej stanowią najcięższe i najbardziej rażące naruszenia zasad noszenia broni pal-nej. W przypadku, gdy stanowią one przestępstwo lub wykroczenie będą one zagrożone sankcjami karnymi. Niezależnie stanowić mogą one przesłankę zastosowania sankcji administracyjnych, obejmujących cofnięcie pozwolenia na posiadanie broni palnej. Do takich przypadków można zaliczać się np. pozostawienie załadowanej broni palnej bez nadzoru (w samochodzie, pomieszczeniu, na otwartej przestrzeni), noszenie broni palnej w sposób umożliwiający dostęp do niej osób nieuprawnionych (np. za paskiem spodni lub w niezamkniętej/niezabezpieczonej kaburze), naruszenie regulaminu strzelnicy.

Przepisy o samorządzie gminnym przewidują dwa rodzaje aktów prawa miejscowego: za-sady korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz przepisy porządkowe. Naruszenie zasad korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej co do zasady nie jest sankcjonowane przepisami karnymi lub administracyj-nymi. Niezastosowanie się jednak przez osobę noszącą broń palną do zakazu wejścia na teren danego obiektu, na którym obowiązuje zakaz noszenia broni palnej lub do polece-nia opuszczenia takiego obiektu nie powinno być uznawane za naruszenie zasad noszenia broni palnej. Jednocześnie jednak stanowić będzie przestępstwo z art. 193 KK, zgodnie z którym osoba, która wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Naruszenie ograniczeń w zakresie wynikającym z przepisów porządkowych wyda-nych przez samorząd gminny będzie w mej ocenie stanowić naruszenie zasad noszenia broni i może być zagrożone sankcjami przewidzianymi w takich przepisach porządko-wych.

Naruszenia zakazów wynikających z decyzji władających danymi obiektami lub nieru-chomościami nie stanowi naruszenia obowiązków dotyczących noszenia broni palnej i nie jest sankcjonowane co do zasady przepisami karnymi lub administracyjnymi. Jed-nak osoba nosząca broń palną, która pomimo zakazu wedrze się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuści popełni przestępstwo z art. 193 KK, zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

176

Naruszenie zasad, zakazów lub ograniczeń w noszeniu broni palnej mogą być zagro-żone sankcjami karnymi lub administracyjnymi. W zależności od rodzaju sankcji będą to w szczególności:

1. Naruszenia sankcjonowane karnie:

1. przestępstwa z art. 263 § 3 KK, polegające na udostępnieniu lub przekazaniu broni palnej osobie nieuprawnionej przez osobę posiadającą pozwolenie na broń palną152,

2. przestępstwa z art. 263 § 4 KK, polegające na nieumyślnym spowodowaniu utraty broni palnej lub amunicji153,

3. przestępstwa z art. 51 ust. 2 pkt. 4 BrońU, polegające na noszeniu broni, w sta-nie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowych albo środka zastępczego,

4. przestępstwa z art. 51 ust. 2 pkt. 7 BrońU, polegające na noszeniu broni i amu-nicji w sposób umożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych154,

5. przestępstwa z art. 51 ust. 2 pkt. 10 BrońU, polegające na noszeniu broni palnej z naruszeniem ograniczenia lub wykluczenia możliwości jej noszenia określone przez właściwy organ Policji w pozwoleniu na broń,

6. przestępstwa z art. 51 ust. 2 pkt. 10 BrońU, polegające na noszeniu broni palnej z naruszeniem zakazu jej noszenia, wprowadzonego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych,

7. przestępstwa z art. 51 ust. 2 pkt. 12 BrońU, polegającego na naruszeniu przepi-sów regulaminu, określającego zasady zachowania bezpieczeństwa na strzelnicy155,

8. wykroczenia z art. 51 ust. 3 BrońU, polegającego na noszeniu broni palnej bez jednoczesnego posiadania legitymacji posiadacza broni lub Europejskiej karty broni palnej, innego dokumentu upoważniającego do posiadania broni albo le-gitymacji osoby dopuszczonej do posiadania broni i świadectwa broni156,

9. wykroczenia z art. 52 § 1 KW, polegającego braniu udziału w zgromadzeniu przez osobę posiadającą broń palną157,

152 Zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.153 jw.154 W zakresie wykładni pojęcia „broń i amunicja”, użytych w normie art. 51 BrońU duże znaczenie mają wywody Sądu Najwyższego, zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 marca 2015 (sygn. IV KK 382/14, dostępny pod adresem: http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/IV%20KK%20382-14.pdf ).155 Występki opisane w pkt. 3-7 zagrożone są karą aresztu albo grzywny.156 Zagrożone karą grzywny.157 Zagrożone karą aresztu do 14 dni, ograniczenia wolności albo grzywny.

177

10. wykroczenia z art. 51 ust. 1 pkt. 6 Prawa łowieckiego, polegającego na wykony-waniu polowania bez posiadania wymaganych dokumentów158,

11. przestępstwa z art. 212 ust. 1 pkt. 2 Prawa lotniczego, polegające na wnosze-niu na pokład statku powietrznego broni palnej, wbrew normie art. 116 ust. 1 tej ustawy159.

Jeżeli w trakcie noszenia broni palnej dojdzie do przypadkowego wystrzału, to w za-leżności od skutków faktycznych i okoliczności zdarzenia osoba nosząca broń ponieść może odpowiedzialność karną lub odpowiedzialność cywilną. W przypadkach takich w grę może wchodzić odpowiedzialność karna osoby przewożącej broń uzależniona od skutków wystrzału, w szczególności:- z art. 163 § 1 pkt. 3 KK – sprowadzenie zdarzenia, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach mające postać eksplozji materiałów wy-buchowych lub łatwopalnych,- z art. 173 § 2 KK lub 174 § 2 KK – nieumyślne sprowadzenie katastrofy w ruchu lądo-wym, wodnym lub powietrznym zagrażające życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, albo sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa takiej ka-tastrofy,- z art. 160 § 1 KK – narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,- z art. 155 KK – nieumyślne spowodowanie śmierci, - z art. 156 KK lub art. 157 KK – spowodowanie uszczerbku na zdrowiu.W razie, gdy do wystrzału dojdzie w czasie przewożenia broni palnej sprawca może także odpowiadać w zbiegu z przepisami karnymi wskazanymi w rozdziale VIII pkt. G. Sprawca takich zdarzeń ponadto ponosić będzie odpowiedzialność cywilną za wszystkie szkody – zarówno osobowe, jak i majątkowe – które wyrządzi na skutek przypadkowego wystrzału.

2. Naruszenia sankcjonowanie administracyjnie:

1. naruszenia skutkujące obowiązkiem cofnięcia pozwolenia na broń (albo do-puszczenia do posiadania broni) przez organ Policji zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 BrońU, tj.:

2. naruszenie polegające na noszeniu broni palnej z naruszeniem ograniczenia lub wykluczenia możliwości jej noszenia określone przez właściwy organ Poli-cji w pozwoleniu na broń,

158 Zagrożone karą grzywny.159 Zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5.

178

3. naruszenie polegające na noszeniu broni palnej w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka zastępczego,

4. naruszenia skutkujące możliwością cofnięcia pozwolenia na broń (albo dopusz-czenia do posiadania broni) przez organ Policji zgodnie z art. 18 ust. 5 BrońU, tj. naruszenia zasad noszenia broni i amunicji, o których mowa w art. 32 BrońU albo naruszania zakazu użyczania broni osobie nieupoważnionej,

5. naruszenie zakazu posiadania lub transportu na teren portu, obiektu portowego lub na statek broni palnej lub amunicji. Sankcję przewidzianą w art. 41 ust. 164 pkt. 6 ustawy o ochronie żeglugi i portów morskich stosuje się w postaci kary pieniężnej do wysokości nieprzekraczającej dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospoli-tej Polskiej „Monitor Polski” dla celów emerytalnych i rentowych, wymierzaną przez dyrektora urzędu morskiego w drodze decyzji administracyjnej.