Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 20 (64), viti i katërt i botimit, 19 JANAR 2007 Çmimi: 40 LEKË

CM YK

Në një kohë të tejzgjatur të tranzicionitdhe të një zhvillimi kaotik, janë të shumtëOJQ-të specialistët e mjedisit, ambientalistet,vendimmarrësit dhe politikanët e vendit tonëqë e shikojnë Grupimin “EKOLËVIZJA” si njëburim të fuqishëm dhe të besueshëm të in-formim/ndërgjegjësimit dhe të monitorimit cilë-sor të politikave mjedisore të zbatuara nëShqipëri. Ekolëvizja nuk ka ngelur thjesht nëproblemet mjedisore të ditëve tona por dhenë problemin e energjisë, ushqimit, shëndetittë njeriut, dhe sigurisë mjedisore të sëardhmes. Ekolëvizja është aty ku opinioniudhëheqës ecën për të zbuluar se çfarëndodh dhe si duhet vepruar për të patur njëtë ardhme të sigurt nga agresioni mjedisor egjë që lejon një zhvillim ekonomik të qën-drueshëm.

Aktivitetet tona, shkrimet tona në gazetën“Ekolëvizja” janë bërë të mundura nëpërmjetmbështetjes tuaj që ka vlerësuarpavarësinë,dhe jo servilizmin politik, vrojtimetdhe opinionet e bazuar në fakte në prob-lemet më të rëndësishme që shfaqën nëShqipëri dhe tek shqiptarët. Pa ju ne s’do tëmund të ishim të tillë.

VIZIONI QË SHEH MATANË CIKLEVEZGJEDHORE.

“Ekolëvizja” është grupimi i vetëm infor-mues e ndërgjegjësues i shoqatave mjedis-ore që e sheh mjedisin si një ndërlidhje midisenergjisë, bujqësisë, biodiversitetit, popullim-it, shëndetit të popullsisë, dhe sigurisë ko-mbëtare. Ky vizion i sajë dhe shoqatat për-bërëse të sajë i japin grupimit “Ekolevizja”aftësinë të parashikojë dhe të ofrojë zgjidhjembi kërcënimet kombëtare që mund tëshfaqen për vendin tonë.

INTEGRITETI, MOSKOMPROMISI.Pjesëtarët e Grupimit “Ekolëvizja, sho-

qatat dhe individët e sajë me përvojë dheprofesionalizëm kanë përçuar të publiku pakompromis analiza të çështjeve kritike të sho-qërisë sonë

Vijon në faqen 3

nga “Ekolëvizja”Çdo gjë nis me një votë

E shkuara është prolog,e ardhmja është e jona

për ta bërë

Shqiptarët kanë nevojë për një momentreflektimi, nevojën e krijimit të një institucioni,të një shkasi që do të nxiste shqiptarin të bëjëintrospeksionin, ta inspektojë veteveten, tëreflektojë jo vetëm për te bëmat e të tjerëve,por edhe të vetvetes...

Individi që s’kultivonnevojën për pendesë,

s’korrigjon kurrëgabimet e veta

Laguna e Knallës nëkufinjtë e ekzistencës

Ndryshe nga angazhimi i madh i pushtetitvendor në ditën e katastrofës që natyrishtproblemi kryesor ishte shpëtimi i jetës sënjerëzve, më pas asnjeri në nivel lokal nukështë marrë me rehabilitimin e mjedisit tëndotur...

Lexo fq. 6

Rrezikohet shëndetii fëmijëve në

çerdhe e kopshte

Lexo fq. 8

ISHP: 90% endotësve brenda

ushqimeve

Lexo fq. 9

Lexo fq. 3

Ujërat e zeza ‘pushtojnë’ LiqeninArtificial dhe Kopshtin Zoologjik

Problemi i energjisë elektrike, nuk ështënjë problem social, por edhe mjedisorë. Sirezultat i shpenzimit të madh të kapacitetit tëFierzës për prodhimin e energjisë elektrile,liqeni ka arritur afër pikës së vdekjes...

Rënia e nivelit të Fierzësrrezikon faunën ujore të

zonës

Lexo fq. 7

Lexo fq. 8

Zbulohetdokumentiorigjinal mbipronësinëfabrikës sëgomës Fier

EkskluzivE

Familja Xhuveli, pronare efabrikës së gomave në Fier

Ekolëvizja nis fushatën egjelbërimit të zgjedhjeve lokale

EkskluzivE

Nuk mjaftojnë vetëm helmet në mjedis tëshkaktuara nga pluhuri por tashmë ndotësmikrobiologjikë ndodhen shpesh edhe nëushqimet që konsumojmë...

2

CM YK

Situata e ujit të pijshëm nëqytet ka qenë problemi ipazgjidhur që prej kohësh.Zgjidhja permanente që qytetarëtkanë bërë është pikërishtvendosja e depozitave. Por, sa ipastër është uji që vjen nërubinetat tona? Sa i sigurt përshëndetin e konsumatorit?Shpesh herë përsëritet epidemiaqë vjen si rezultat e kësaj ndotjessë ujit të pijshëm. Së fundmi ështëzbuluar edhe një tjetër skandalporsa i përket masave të sigurisënë depot e ujit të pijshëm.Mjafton që dikujt ia shkrep truritë bëjë ndonjë kapriçio për tëhelmuar kryeqytetin, mund tabëjë atë fare kollaj, pa u

shqetësuar se dikush mund taparandalojë. Pa e ndjekur frika semund të ketë një person që mundta ruajë depon. Në një situatë kurdisa nga depot e ujit gjendet ebraktisur, si ajo e Shkozës ku,përveç rrethimit, i cili mungon,apelit nuk i përgjigjen as rojet.Depoja, e cila është një nga pikatkryesore të furnizimit me ujë tëkryeqytetit, është ndalesa efundit ku kalon uji i pijshëmpërpara se të shkojë tekonsumatori Tiranas. Për t’ungjitur në tarracën e depos nuknevojiten shumë sforcime,mjafton një hov dhe e gjen vetenpërballë kapakut të depos.Ndërkaq kjo është vetëm shumë

pak nga gjendja në të cilënndodhen depot tona të ujit.

Konsumatorët herë me klor meshumë nga masa e normale, herëpa klor fare, gëzohen kur nërubinetin e tyre ndjehet zhurma eujit. Përveç rasteve të helmimin,

herë me dashje e herë ngaamortizimi i tubacioneve, bëhetmë pragmatist, duke kërkuar ujinnë rubinetat e tyre, pa marrëparasysh nëse uji mund të jetë ipastër apo jo. Një rast emergjentpërmendim “Komunën e Parisit”,e cila vuan mungesën e ujit tëpijshëm. Kështu, mungesa e ujittë pijshëm vazhdon të mbetetproblem edhe në këtë fillim vitimbetet u pa zgjidhur. Banorëtshperhen të pakënaqur nga kjosituatë, e cila nuk po gjenzgjidhje në këtë pjesë të Tiranësqë duket si e lënë në harresë.Problemi është i vjetër në këtëzonë ndërsa Ndërmarrja eUjësjellës-Kanalizimeve dhe

Bashkia e Tiranës mundohen qët’ia hedhin fajin njëra tjetrës përmosfurnizimin me ujë të kësajzone. Nga njëra anë Bashkiaakuzon qeverinë që nuk i lemenaxhimin e ujit të pijshëm nëdorë të saj, kurse nga ana tjetërNdërmarrja e Ujësjellësit akuzonBashkinë e qytetit të Tiranës përdhënien pa kriter të lejeve tëndërtimit, ku sipas saj ndërtimete blloqeve të mëdha të banesavebëjnë të vështirë furnizimin meujë. Derisa klasa politikeshqiptare të gjejë se kush ështëfajtori, problem që zor se mund tazgjidhin, qytetarët në këtë lagjedo të vazhdojnë të vuajnëmungesën e ujit.

Për sistemimin dhe vlerësimin esituatës mjedisore gjatë ndërtimit tëterminalit të ri të trageteve në portine Durrësit është një grant prej 8.8milion lekë. Autoriteti portual do tënjohë brenda muajit janar të këtij vitindikimet e drejtpërdrejta dhe tëtërthorta në mjedis, gjatë punimevepër ngritjen e terminalit të ri tëtrageteve. Qëllimi i këtij studimi, tëfinancuar nga Autoriteti Portual,është rishikimi i situatës mjedisorembizotëruese aktuale në portin eDurrësit, duke vlerësuar rreziqet emundshme që mund të vijnë ngandërtimet e ardhshme në hapësirënportuale dhe në ekosistemin detar.Në fakt gjithmonë para se tëndërmerret një iniciativë për tëndërtuar diçka në Shqipëri bëhentë gjitha vlerësimet e ndikimeve nëmjedis, por sa ecet në bazë të tyregjatë ndërtimeve e më pas? Kyterminal do të realizohet me njëinvestim të përbashkët prej mbi 21milion euro të Bankës Evropiane tëInvestimeve dhe Bankës përRindërtim dhe Zhvillim. Raporti dotë bazohet në të dhënat e ofruaranga Autoriteti Portual për projektin

e zbatimit të terminalit të trageteve,si dhe raportet e vlerësimit përmjedisin, të kryera në hapësirënportuale gjatë periudhës 2001-2003nga kompania amerikane “Willbur”.Drejtoria e Autoritetit Portual ështëshprehur se shoqëria shqiptare ‘Bi-Drilling’, e cila fitoi tenderin me vlerëafro 8.8 milion lekë, po përgatitraportin e vlerësimit të ndikimitmjedisor për projektin e terminalit të

trageteve. Një vëmendje e veçantënë raportin përfundimtar do t’ikushtohet analizës së ndikimevepozitive, apo negative në mjedisnga veprimtaria rreth 2 vjeçare ekompanive, që do të realizojnëterminalin e ri të trageteve, si dhedo të rekomandojë masatparaprake zbutëse, që duhet të

ndërmerren nga shoqëritëkontraktore. Ndërkaq një tjëtërproblem, përveç asaj tëndërtimeve të reja, të cilat ka viteqë ecin me hapa marramendës,është edhe sistemi i kanalizimevenë zonat e plazhit dhe të Shkozetit.Meqë jemi në fushatë elektorale,prioritete për politikanët tanë janëgjithçka që e shqetëson realishtkomunitetin! Financimi i një sërëprojektesh për përmirësiminrrënjësor të infrastrukturës nëzonat periferike të plazhit tëDurrësit dhe të Shkozetit janëndërhyrjet e para në këtë zonë përkëtë vit. Në rendin e ndryshimeveështë pastrimi i kanalit të ujëravetë larta në zonën e ish-kënetës, menjë investim prej 19 milion lekë ngafondi i emergjencës së Ministrisësë Punëve Publike, Transportitdhe Telekomunikacioneve, punëqë ka filluar tashmë. Koha rendshumë shpejt dhe problemetmund te shfaqen, siç janë shfaqurderi më tani, ndaj dhe zbatimi i këtijprojekti shpëton zonën e plazhitdhe të Shkozetit nga përmbytjet estinës së dimrit dhe të pranverës.

Dikur një nga vendet më tëpreferuara për qytetarët fierakë,tashmë ky lumë është kthyer në njëburim ndotjeje, lumi i Gjanicës në Fiervuan indiferencën e organeve

pushtetare. Një ndër më të lakuaritnëpër fushatat elektorale ka qenëpikërisht rehabilitimi i këtij lumi,premtim që vazhdon të mbetet nëletër, që do përsëritet e ripërsëritet sii tillë edhe nga ata të cilëtpretendojnë për një mandatkatërvjeçar në këtë zonë, si dhe nëkujtesën e komunitetit që e kadëgjuar sa herë premtimin për njëndërhyrje emergjente. Kur morimandatin e tij të parë kryebashkiakui Fierit, Baftjar Zeqo, premtoi ndër tëtjera se Gjanicën do ta kthente nënjë lumë të pastër, me gjallesa dheleverdi ekonomike për qytetarët,ashtu siç ka qenë dikur. Tashmë në

përfundim të këtij mandati,kryebashkiaku Zeqo i rikthehet sërishkëtij premtimi. Ndërkaq edheBashkia e Fierit shprehet për njëndërhyrje për studimin e fizibilitetittë Gjanicës, por asgjë nuk shikohettë bëhet realitet. Ndërsakryebashkiaku Zeqo vazhdon tëpremtojë për Gjanicën, qytetarëtfierakë shpresojnë për kthimin nëidentitet të lumit. Ndërkaq, nuk ështëvetëm problemi i lumit të Gjanicës,që e shqetëson Fierin. Si në shumëqytete të tjera të Shqipërisë edheFieri vuan mungesën e hapësiravetë gjelbra. Ndërtimet kanë zënëvendin e gjelbërimit, por në fushatëzgjohen edhe shpresat për më shumëhapësira ku njerëzit mund të thithinoksigjen. Përfaqësues të bashkisë sëFierit shprehen se rikonstruksioni irrugëve kryesore do të shoqërohetme mbjelljen e drurëve dekorativë.Gjatë këtij viti parashikohet mbjelljanë anë të trotuareve e 1000 drurëvetë llojit bredh, dafinë, pishë dhepalma. Ata shtuan se subjektetndërtuese të objekteve shumë-katëshe që të shtojnë sipërfaqet egjelbra.

Gjuetia e paligjshme kaqenë një prej problemeve qëme të drejtë kanë shtruar medhjetëra herë shoqatat endryshme të Gjuetisë. Një zëqë rrallë herë ka vajtur nëveshin e duhur, dhe që mundtë bënte diçka për taparandaluar. Gjithsesi, çdogjë ka një fillim dhe një fund.Kjo në rastin e Dibrës ështëpozitive pasi masakra qëndodhte vite më parë ndajfaunës, në pyjet e rrethit tëDibrës, pothuajse ështëeliminuar gjatë këtij viti, falëkontrolleve të vazhdueshmetë Drejtorisë së Pyjeve nëbashkëpunim me forcat erendit. Këtë vit, ndryshe nga

vitet e tjera, situata kandryshuar falë kontrolleve tërrepta ndaj gjuetarëve,kontrolle këto që janëushtruar në bashkëpunim meforcat e policisë së rrethit dheshoqatën e gjuetarëve, janëprononcuar përfaqësues tëDrejtorisë së Ndërmarrjes sëShfrytëzimit Pyjor nëDibër. Sipas tyre, gjatë këtijviti janë regjistruar vetëmraste sporadike të gjuetisë sëpaligjshme, kryesisht ngapersona të ardhur nga rrethetë tjera.Është hera e parë gjatë këtij

viti që kontrollet kanë dhënërezultate të ndjeshme nëparandalimin e gjuetisë së

paligjshme, me mjete tëshkatërrimit në masë. Përmes

punës së vazhdueshme në këtëdrejtim kemi arritur të ruajmë

faunën ekzistuese, veçanë-risht kafshë të tilla si kaprolli,

gjeli i egër, derri i egër etj, qëjanë drejt zhdukjes, ndërkohë

që në një të ardhme të afërtdo të ndikohet në shtimin ekëtyre kafshëve.Aktualisht në rrethin e

Dibrës janë në përdorim rreth1500 armë gjuetie, të dhëname leje nga organet especializuara.Por, sipas drejtuesve të

ndërmarrjes pyjore,shqetësim mbetet fakti sevetëm 120 persona, qëposedojnë armë gjuetie meleje, janë anëtarë të shoqatëssë gjuetarëve të rrethit,shoqatë që mbikëqyr gjuetinëgjatë sezonit, në bashkë-punim me organet e policisë,ndërmarrjes së shfrytëzimitpyjor dhe pushtetin lokal.

Pa ujë, apo me ujë të helmuar - kjo është çështja

Komuna e Parisit pa ujë të pijshëm

Vlerësimi i situatës mjedisore në DurrësIniciativa për ndryshimin e qytetit bregdetar

Premtimet e radhës për Fierin

Më shumë gjelbërim dherehabilitim të Gjanicës

Stop masakrës ndaj faunës dhe gjuetisë së paligjshme

3

CM YK

Individi dhe komuniteti që nukkultivon nevojën për pendesë, nukarrin t’i korrigjojë kurrë gabimet.Shqiptarët kanë nevojë për njëmoment reflektimi, nevojën e krijimittë një institucioni, të një shkasi qëdo të nxiste shqiptarin të bëjëintrospeksionin, ta inspektojëveteveten, të reflektojë jo vetëm përte bëmat e të tjerëve, por edhe tëvetvetes. Filozofët antikë, veçmas,Aristoteli mendonte se ai që nuk enjeh të ligën është e ligë apsolute,vetë djalli. Sekendejmi, njohja e sëligës është parakusht përkontrollimin, parandalimin e saj.Mosnjohja e së ligës është parakushti legalizimit, legjitimit dhepërfundimisht i adhurimit të saj.Shqiptarët, si kurrë më parë kanënevojë për trajnim, për aftësim qënë mënyrë sa më efikase të fillojnëta inspektojnë vetëveten, ta zbulojnëtë ligën, çfarëdo forme qoftë ajo dhemekanizmat, pretekstet që elegjitimojnë atë. Pa njohje nuk kavetëdijësim, ndërgjegjësim që është

Individi që s’kultivon nevojënpër pendesë, s’korrigjon

kurrë gabimet e veta Arben XHAFERRI

faza e parë e relativizimit moral. Përkëto fenomene kam filluar të mendojpas informimit për përmasat titaniketë rezistencës dhe të pësimit bibliktë familjes së jasharajve. Në atomomente ne nuk ishim tëvetëdijëshëm për aktin moral dheatëdhetar të kësaj familjeje. Fjaladëshmor, ngërthen në vete idenë edëshmimit se beson në zot dhe senjë i gatshëm ta dëshmosh këtë dukee flijuar veten, apo të afërmit.Jasharajt, si Abrahami dikur edëshmuan këtë, në një kontekst cinikdhe të rrezikshem socio-politik. Kurne filozofononim, profetizonim,belbëzonim për teorite tonagjeostrategjike, kur plot sqimë ihurbisnim kafetë tona dhe kishimkujdes për maniret dhe kotësitë etjera, dikush dëshmonte se besontenë qënien shqiptare, në liri, dinjitetdhe integritet individual dhekombëtar. Ata më cinikët shkoninedhe më larg, krijonin teori që edhekëto akte prometheike i cilësonin sikotësi. Ne sot moralin, mburrjen tonëe ushqejmë nga kjo gurrë, por ka edhetë tillë që vazhdojnë të zhbëjnë çdogjë. Kjo verbëri morale, ky nihilizëmqë e vë në rrezik të tërën në emër tëpjesërishmes, nuk mund tëparandalohet pa introspeksion, pareflektim, pa njohje të së ligës qëpastaj vetëvetiu do ta imponontendjenjën e fajit, të pendesës dhepërfundimisht nevojën përndryshuar. Nisma e ndërmarrëLidership Forum është njëdomethënie e madhe për klasënpolitike dhe për gjithë komunitetin,duke tejëuar idenë e pendesës për tënisur rrugën e ndryshimit.

Odisea e fabrikës së gomave kaecur deri tani në formën e akuzave(këto me shumë të drejtë), por paprova materiale. Gazetarët e

“Ekolëvizjes”, pas një investigimikanë arritur të gjejnë origjinalin eKontratës së Shitjes së Kapitalit,Fabrika e Gomave, Fier, dhevendimin e Asamblesë së Ortakëve,sipas të cilave rezulton se pronarëte subjektit në fjalë janë pikërishtfamilja Xhuveli. Fabrika e Gomavenuk ka mundur të dalë jashtë kësajfamiljeje, por është endur sa nëpronësi të gruas së ministrit Xhuveli,Mejtime Xhuveli, tek trashigimtarjae tij Aelita Lufter (Xhuveli) Mani.

Edhe pse ministri i MjedisitLufter Xhuveli, përballë këtyre

Fabrika e Gomave nuk kamundur të dalë jashtë

kësaj familjeje, por ështëendur sa në pronësi të

gruas së ministrit Xhuveli,Mejtime Xhuveli, tek

trashëgimtarja e tij AelitaLufter (Xhuveli) Mani. Edhepse ministri i Mjedisit Lufter

Xhuveli, përballë këtyreakuzave, i ka mohuar si të

vërteta, duke e nxjerrëveten jashtë çdo lidhjeje

me pronësinë e Fabrikës sëGomave. Madje ai ka

shkuar më tej kur ështëshprehur se “nuk merrem

me akuza!”

Zbulohet dokumenti origjinal mbi pronësinë e shoqërisë “GLAT” sh.p.k.

akuzave, i ka mohuar si të vërteta,duke e nxjerrë veten jashtë çdolidhjeje me pronësinë e Fabrikës sëGomave. Madje ai ka shkuar më tej

kur është shprehur se “nuk merremme akuza!” Madje ai u ka kujtuargazetarëve, se Shteti Shqiptar ka ligje,si edhe sanksione ligjore. Tani që nekemi provat e pamohueshme, të cilatministri ynë nuk ka se si tikontestojë, ku është Shteti Shqiptardhe cilat janë sanksionet që mund tëndërmerren ndaj cilitdo që shkelligjin!?

E mbajtur më 07.03.2006, teknoter Fatma Shehu, kontrata e shitjeska protagonistë gruan dhe të bijën eXhuvelit, përkatësisht MejtimeXhuveli në pozicionin e shitëses së

subjektit dhe Aelita Lufter Mani nëatë të blerëses së fabrikës. Shitësja,ortake me kapital prej 50% nëShoqërinë “GLAT” sh.p.k., e njohursi Fabrika e gomave, e regjistruar nëGjykatën e Shkallës së Parë, Tiranë,me vendim numër 31564 datë 07. 05.2004, me seli në Fier, Mbrostar.

Shitësja Mejtime Xhuveli mevullnetin e saj të padiskutueshëm iashet kapitalin e saj së bijës, AelitaLufter Mani kundrejt shumës 50 000lekë. Pas kësaj, ortakë janë tashmëAgron Askushaj me 50 % të kapitalitdhe Aelita Lufter Mani me 50 % tësaj. Ndërkaq në Vendimin eAsamblesë së Ortakëve, vendosetlargimi i Mejtime Xhuvelit ngapronësia e shoqërisë “GLAT”,Tirana sh.p.k. dhe i kalon AelitaLufter Mani dhe që këto ndryshimepronësie paraqiten në Zyrën eRegjistrimit Tregtar.

Cilat janë kushtet mbi të cilatministri Xhuveli ka marrë lejenmjedisore? Kush e ka bërë Vlerësimine Ndikimeve në Mjedis për këtësubjekt? Nga Komuniteti Europiankëto goma, prej disa vjetëshkonsiderohen mbeturina tërrezikshme, të cilat duhen trajtuar në

mënyrë të posaçme. Importimi i tyrenë Shqipëri vetëm për t’i djegur(sepse kjo fabrikë nuk funksiononpër veshje gomash), përbënautomatikisht një rrezik tëpaimagjinueshëm jo vetëm përmjedisin, por edhe për shëndetin embi 3 milion shqiptarëve.

Impianti i riveshjes së gomave,ka funksionuar vazhdimisht si pikëshitjeje me shumicë dhe pakicë egomave të përdorura. Importi ikëtyre gomave ishte shndërruarndërkohë në një monopolfitimprurës, edhe pse ato janë të

Në një zonë të Bushatit sipas njëstudimi të disa specialistëve shqiptaredhe italianë do të bëhet një vend përdepozitimin e mbetjeve urbane.

Për këtë studim duhen përgëzuarBashkia Shkodër, e cila e ka ndjekur

problemin me seriozitet dhe hap pashapi, por përgëzimet më të mëdha imeriton komuniteti ku do te realizohetsheshi i depozitimit dhe administrata eKomunës së Bushatit, të cilët paparagjykime, me dashamirësinë enevojshme kanë aprovuar zbatimin ekëtij projekti në zonën e tyre.

Duhet thënë që çdo projektdepozitimi mbetjesh urbane ështëproblematik sepse ka impaktin e vetmjedisor, por për rastin konkretprojekti, mënyra dhe koha e

tejmbushura me dioksinat dhe furane,elementë kimikë këto tepër tërrezikshme për shëndetin e njerëzve,shkaktare të disa llojeve të kanceritte njeriu. Komuniteti Europian, ishqetësuar, ka marrë masa të ashprakundër kësaj përbërjeje kimike.Tashmë duket një mashtrim dheurdhëresa e ministrit të mjedisit qëndalon gomat si lëndë djegëse përfurrat e gëlqeres në Shqipëri, esidomos atyre në Krujë.

Argetina Tanushi

Familja Xhuveli, pronare e fabrikës së gomave në Fier

E shkuara është prolog, e ardhmja është e jona për ta bërë

Kërkimi i “Ekolëvizjes” ështëmbështetur në shkencën me të mirëdhe në analiza të vlefshme. Ja përseprofesorët, biznesmen, dhe zyr-tarët qeveritarë, shprehin te gaze-ta dhe Qendra “Ekolëvizja” be-sueshmërinë e padiskutueshme.Është mbështetja juaj personale qëna lejon neve ta kemi këtë pavarësidhe besueshmëri.

VAZHDIMËSIANë momentin që ne, grupimi i

“Ekolëvizjes”, fillojmë një vit të ri,njëkohësisht kemi dhe një moment

reflektimi. Shprehim falënderimintonë për të gjithë ju që e rritët dhe

forcuat Grupimin, zërin dhe autori-tetin e saj, ju që keni optimizmin,kurajën, dhe dëshirën për të vazh-

duar së bashku vizionin tonë mbi tëardhmen mjedisore të Shqipërisë.

E shkuara është prolog ndërsae ardhmja është e jona për ta bërë.Duke u bërë një mik dhe bash-këpunëtor i “Ekolëvizjes”, ju do tëndihmoni të frymëzojmë një revolu-cion në mendimin e përgjithshëm nëatë se si ne duhet të jetojmë. Dukeqenë pjesë aktive e “Ekolëvizjes” jukeni vendosur në të njëjtën kohë njëzgjidhje të fuqishme për pjesëmar-rjen dhe vendimmarrjen e përbash-kët të zhvillimit të qëndrueshëm tëShqipërisë.

Xhemal MATO

depozitimit kanë impakt mjedisorminimal me një zgjidhje teknologjikedhe mjedisore më të mirë të mundshmedhe bashkëkohore. Por duke parërëndësinë e tij në zgjidhjen e problemitmë të rëndësishëm të qytetit të Shkodrësmendojmë që cdokush duhet të japësadopak ndihmë në zbatimin e tij sa mëtë shpejtë. Vlen për tu përmendur senga ana mjedisore ky projekt ështëvlerësuar si pozitiv dhe është brenda tëgjitha normave dhe standartevemjedisore evropiane, madje është edhei pajisur me leje mjedisi nga Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit tëUjërave.

Natyrisht për të reduktuarimpaktin negativ në mjedis janëprogramuar ndërhyrje për fazën endërtimit që do të konsistojne kryesishtpër krijimin e sistemeve të drenazhimittë ujërave sipërfaqësore të shirave dheujërave kulluese nga depozitimi imbetjeve, për shtrimin e bazamentit tësheshit me materiale tëpapërshkueshme në përputhje mekushtet teknike europiane, përndërtimin e argjinaturave të nevojshmerreth perimetrit të depozitimit tëmbetjeve urbane dhe ndërtimin esistemeve për kapjen dhe djegjen ebiogazit, ndërhyrjen në gjelbërimin

përreth fushës së depozitimit dheparandalimin e shkarkimeve ndotësegjatë fazës së ndërtimit.

Gjatë fazës së funksionimit nëprojekt janë parashikuar masat enevojshme për ndarjen e mbetjeve dheadministrimin e tyre me cikël sa më tëshkurtër që të zvogëlohet koha eekspozimit të mbetjeve në mjedis, përndarjen në cdo kohë të mbetjeve tërrezikshme dhe inerteve, për mbulimindhe disifektimin e vazhdueshëm të tyre,si dhe rehabilitimin me ngjeshje, mbulimdhe gjelbërim të parcelave ku kambaruar depozitimi i mbetjeve.

Duhet theksuar se si projekt është ipari i këtij lloji në vendin tonë, kuproblemet janë të shumta, të reja dhe tëpanjohura që i nxjerrin personave dhespecialistëve që do punojnë aty detyrapër studimin e vazhdueshëm të venditdhe të procesit të punës, trainimin enjerëzve që do punojnë në këtë landfillnë të gjitha proceset dhe kontrollinperiodik të këtij procesi.

Eshtë detyrë e pushtetit qendror dhelokal që pas procesit të suksesshëm tëstudimit dhe pajisjes me lejet përkatësetë financohet nga buxheti i shtetit, osedonatorë të ndryshme ky projekt kaq inevojshëm dhe i rëndësishëm përqytetin tonë.

Shkodra, qyteti i parë që sistemon mbetjet urbaneDritan Dhora

Vijon nga faqja 1

4

CM YK

Ndërkohë që premtimet standardetë radhës se situata është nën kontrolldhe janë marrë të gjitha masat e

nevojshme nuk munguan edhe nga anae Ministrisë së Energjetikës, energjianë tela filloi të mungojë më shpejt ngaç’e prisnin të gjithë. Tashmë kufizimetnxijnë për orë të tëra anembanëShqipërisë. Tirana, si një metropol iqytetëruar e ndjen për disa orë këtëproblem, madje edhe në lagjet më “VIP”të saj. Përfytyro ç’bëhet në qytete mëtë vogla dhe periferike, apo më keqakoma në zonat rurale, që gjithmonë egjejnë veten të lëna pasdore nga çdo llojinfrastrukture. Dhe justifikimi imëparshëm se shkaktari ishte ngarkesanë rrjet u pasua nga deklarimi i faktit tëpashmangshëm se uji në hidrocentralete një ndër vendeve më të pasura meburime hidrike të rajonit po mbarontedhe po i “dilnin rrënjët”. Strukturatpërgjegjëse të qeverisë ia hedhin fajin

Energjia: Do keni drita! S’kemi drita! Po kur do kemi?

Odiseja e premtimeve dhe ata që i vuajnë mbi shpinëGjeneratorët: një alternativë ndotëse, acaruese dhe harxhuese

Rovena TASHI sistematikisht njëra-tjetrës nëkonferencat e radhës për shtyp, dhenjerëzit thjesht presin momentin kurkanë drita që të dëgjojnë në lajme

mendimin apo vendimin e radhës, dheasgjë për përmirësimin e situatës sëpadurueshme. Dhe në paradën edeklaratave qeveritare nuk mungoi edheçudia e radhës e Berishës: “Po, po! Tëmësojmë të importojmë edhe me digatplotë!”. Po ku ta çojmë ujin e kishtefjalën kryeministri?! Apo kurhidrocentrali të jetë mbingarkuar t’ihapim digat njëherësh e të përmbytimpërsëri Lezhën apo Shkodrën?!

NDOTJA E GJENERATORËVECO-vrasësi i padukshëmRreziku kryesor i përdorimit të

gjeneratorëve është prodhimi imonoksidit të karbonit (CO) qëshkarkohet nga djegiet në motor dheshkëndijat elektrike. CO është gaz toksikdhe është e pamundur të shihet pasi

është pa erë dhe pa ngjyrë. Për këtëarsye CO mund të të vrasë para se takuptosh që është në ambient, dhe ështëkjo arsyeja që CO është etiketuar si“vrasësi i padukshëm”.

Në nivele të ulëta ekspozimi COshkakton efekte të ngadalshme qëshpesh ngatërrohen me gripin. Këtosimptoma përfshijnë dhimbje koke,marramendje, çoroditje, të përziera dhelodhje. Efektet e ekspozimit ndaj COmund të variojnë shumë nga një persontek tjetri në varësi të moshës, shëndetitdhe përqendrimit e kohëzgjatjes sëekspozimit.

Ndaj do të ishte më mirë t’ushmangemi këtyre ekspozimeve sesakur të kemi pak dhimbje koke të rrimëe të sëmuremi më keq duke menduar senga se na vjen kjo gjendje. Mos jemihelmuar?!

Bloza e nxjerrë nga djegiet në njëgjenerator është një lëndë tjetër po kaqe rrezikshme për mushkëritë, por që“fatmirësisht” është e kapshme nga syrii njeriut dhe instinkti të tregon se duhett’i largohesh atij ambienti. Efektettoksike të blozës janë: acarim të lëkurësdhe syve kur është në kontakt me ta.Thithja nëpërmjet aparatit tëfrymëmarrjes shkakton acarim tëmushkërive dhe membranave mukotike.Acarimi i syve mund të shkaktojë lotimdhe skuqje të tyre. Skuqja dhe kruajtjajanë karakteristika të acarimit të lëkurës.

ZhurmaNga ana tjetër përdorimi i këtyre

gjeneratorëve (prodhim kinez)shkakton një ndotje akustike dheshkarkime në ajër jashtë çdo lloj

standardi. Nëse gjithmonë kemidëgjuar që nga specialistët ngrihetalarmi i ndotjes së madhe akustikenë ditë të zakonshme, çdo të thoshinaparaturat e tyre matëse në një orëkur Tiranës i mungon energjia?!Kudo nëpër rrugët e Tiranës dëgjohetsimfonia e gjeneratorëve, epakëndshme për veshin e adhuruesvetë çdo rryme muzikore.

Kostoja ekonomikeDhe e gjitha kjo, veç uljes së

standardeve dhe rritjes sëpesimizmit të jetesës, ka edhe njëkosto ekonomike. Shumë biznese,qofshin të vogla apo të madha, gjatëorëve të mungesës së energjisë në rrjet

ose e ndërpresin punën, ose evazhdojnë nën shoqërimin egjeneratorëve. Të dyja zgjidhjetalternative kanë një kosto më tëmadhe për ta. Si edhe çdo vit tjetër

“Amianti”, ose “Azbesti”,konsiderohet tashmë nga bota shkencoresi “materiali kancerogjen me përdorimmë të gjerë dhe me përhapje më të madhenë mjedis”, si në mjediset e përditshme tëjetesës, në mjediset urbane, ashtu edhenë mjediset industriale. Rrezikshmërialidhet me tendencën e tij për t’ushpërbërë mekanikisht në fibra në ajërapo ujë, të cilat, të marra me anë tëfrymëmarrjes apo kapërdimit, mund tëkapen lehtësisht në indet e brendshme tëmushkërive apo të organeve të tjera.Amianti është kështu një nga elementëtsimbol të rrezikshmërisë në mjedis përshëndetin publik. Është cilësuar si“katastrofa me e madhe mjedisore eshëndetit publik për këtë kapërxyellshekujsh”. Ai është përdorur gjerësishtqë prej fillimit të shek XX, për shkak tëvetive të shkëlqyera fizike, sitermoizolimi, izolimi i zhurmave, aftësiapër t’u punuar dhe tjerrur, aftësia për t’ubashkuar mirë me materiale të tjerandërtimi dhe tekstilimi. Fushat ku ështëpërdorur kanë qenë të shumta, si nëndërtim (material termoizolues, eterniti,etj.), ndërtimi i makinave, tekstili,transporti (janë në përbërje të ferrotavedhe të freksioneve, etj), si edhe nëelektroshtëpiaket në përbërje të materialittermoizolues. Është një rrezik ipërhershëm mjedisor për shëndetin publik.Amianti ne Shtetet e Bashkuara teAmerikës është abroguar që në fillim tëviteve ’70, dhe përfundimisht në 1983.Ndërsa ne vendet europiane përdorimi iamiantit ka filluar të ndalohet që prej vitit1992. Ndërsa që prej 1 Janar 2005 ështëabroguar plotësisht. Por pasojat e tijkatastrofike evidentohen vazhdimisht, dhedo të jenë në rritje progresive deri nëkulmim në vitin 2030. Gjate kësaj koheështë krijuar ne këto vende njëeksperiencë e rëndësishme ne rolin eautoriteteve lokale te mjedisit nemenaxhimin e rrezikut dhe ne shmangiene ekspozimit te mëtejshëm te popullatësndaj amiantit.

Prania jashtë masave të lejuara e Amiantit në Shqipëri -shkak për sëmundjen e kanceritRomeo HANXHARI Amianti në Shqipëri

Në Shqipëri Amianti është përdorurshumë dhe në të gjitha format e tij, dhenë përbërje të shumë produkteve. Mjaftonte kujtojmë se eterniti, ose çimento-amianti (me 15-30% përmbajtje amiant),është materiali me i përdorshëm ne çdofushe, qe nga mbulesat e çative, tek tubate shkarkimit te ujërave te shiut ngatarracat e pallateve te ashtuquajtura tevjetra, ne mjedise publike si shkolla,konvikte, kopshte etj, tekelektroshtepiaket e vjetra ose ato teprodhuara ne vendet e Lindjes përfshiedhe Kinën e Turqinë, etj.

Ndërsa një pjese me e vogël epopullatës, përgjithësisht punonjës tesektorit te te gjitha industrive kane qene,ose janë në kontakt me amiantin nëgjendje të shkriftueshme, që është edhe aimë i rrezikshmi. Por nuk ka një vlerësimtë pranisë së tij gjatë gjithë periudhave,dhe nuk ka një monitorim të rreptë përmundësinë e futjes së tij në Shqipëri nëpërbërje të produkteve të ndryshme ngavendet jo të rrepta në këtë drejtim.

Behet fjale për rrezik vdekshmërie qeshtohet sa me tepër qe ky material ështëne përdorim. Mungesa e njohjes serrezikshmërisë ekstreme është ne baze tekësaj situate emergjente. Natyrisht qe

kuadri ligjor mungon absolutisht.Angazhimi i komunitetit te dëmtuar apone rrezik dëmtimi, duke njohur problemindhe pa shkaktuar panik, është kusht përsuksesin në këtë përpjekje që duhet tëbëjmë të gjithë bashkë.

Në këtë kuadër, “Shoqata për Politikatë Reja të Mbrojtjes së Mjedisit dheZhvillimit Rajonal” ka realizuar projektin“Studimi i gjendjes dhe masat përpërmirësimin e situatës për eliminimin errezikut Amiant”, financuar nga MMPAU,me anë të një granti të Ambasadës sëMbretërisë së Hollandës në Shqipëri. Kjou realizua pas krijimit të një përvoje të

mirë me një projekt të mëparshëm në njëzonë pilot, financuar nga fondi i SOROSpër shëndetin publik. Qëllimi i projektitme MMPA U ishte të bëhej një studim isituatës së kësaj problematike, të njihejshpërndarja gjeografike e tij, shkalla enjohjes nga publiku dhe strukturat emjedisit, shëndetit publik dhe atodoganore, dhe të sugjeroheshin mënyrate veprimit të shpejtë për të filluarndërtimin e një infrastrukture. Dr.Romeo Hanxhari, koordinator iprojektit, dhe iniciator i trajtimit tëkësaj problematike, thotë që specialistëtë dëgjuar në fushat përkatëse, si Dr.Petrit Vasili, Prof.As. Bilal Draçi, M.Sc

Eltar Deda, doktor Dritan Leli, etj, kanëkonverguar në krijimin e një grupi puneqë po punon vazhdimisht për thellimine studimit të kësaj problematike. Mjaftpersonalitete të tjera shkencore dhespecialistë të mjedisit dhe të shëndetit ijanë bashkuar me pasion profesionalshqetësimit për ta njohur këtëproblematikë në Shqipëri, duke u veçuarnë këtë drejtim drejtuesit dhe specialistëte Institutit të Shëndetit Publik përpërkushtimin shkencor dhe qytetar.

Në fakt, problematika “Amiant” kahapësirë për kontributin e shumëdrejtimeve të specialiteteve, sepse mjafttematika të lidhura me Amiantin kanënevojë për studime të mëtejshme tëdetajuara dhe të orientuara. Por, tashmëmund të thuhet se është krijuar një data-base e mjaftueshme që lejon shtrirjen eveprimit drejt një lobimi të frytshëmanti-Amiant në nivel legjislacioni dhe

infrastrukture, veprime këtoemergjente duke ditur shkallën pothuajsezero të trajtimit të kësaj problematiketek ne.

Edhe në Shqipëri, për shkak tëpërdorimit të gjerë, vështirë se ka ndonjëbanor që mos të ketë qenë ose të jetë nëkontakt sado të rastësishëm me Amiantin

dhe produktet në të cilat ai përdoret,kryesisht me atë në gjendje kompakte (tëpashkrifëtueshme). Mjafton të kujtojmëse “Eterniti”, ose çimento-amianti (me30-35% përmbajtje Amiant), ështëmateriali më i përdorshëm në çdo fushë.Ngacmimi i tij mekanik apo degradimi itij fizik, shkakton lëshimin e fijevekancerogjene të Amiantit, dhe ekspozonkomunitetin përreth ndaj patologjive tërënda kancerogjene.

Trajtimi i kësaj problematike nukështë as një çështje vetëm e strukturavemjedisore, dhe as vetëm e strukturave tëshëndetit publik. Kjo është një tematikëtipike e aplikimit të politikave të mjedisitpër një çështje komplekse, me interesadiagonale, dhe me nevojën e ndërtimit tënjë strategjie shumëdisiplinore.

Vendi ynë trashëgon sasi tëkonsiderueshme produktesh Amianti tëshpërndara në të gjithë territorin, dhe për

fat të keq rezulton që ende vazhdojnë tëfuten produkte me përmbajtje Amiantinga vendet jo-BE. Vendi ynë ka nevojë tënjohë situatën dhe pasojat shpesh tëpariparueshme. Por në radhë të parë keminevojë për formim të strukturave që duhettë kenë informacion për këtë qëllim, dhepër informim të publikut të ekspozuar.

në këtë periudhë nuk kanë munguarparalajmërimet e bizneseve se për tëmbijetuar do të detyrohen të rrisinçmimet e produkteve të tyre, siç ështërasti i produktit më jetësor nëShqipëri: rritja e çmimit të bukës.

Nga ana tjetër nuk janë të paktëqytetarët apo biznesmenët qëankohen për djegien e pajisjeveelektrike si pasojë e lëvizjes sëshpeshtë “të amplitudës” së tensionitnë rrjet. Një kosto kjo që askush nuke merr në konsideratë në krahasim mekëto kohë të vështira që po kalojmë.

Por, si zgjidhet e gjitha kjomesele?! Hajt, le të presim se mosbie shi, të paktën po afron pranvera-

dikur quhej stina e shirave! Ose t’ibesojmë deklaratës së kryeministritse: “Shqipëria do të ndahet! Këtë vitdo të ndahet përfundimisht ngaerrësira”.

5

CM YK

-Cilat janë faktet që ju mendonise ne Fier vërtetë po ndodh njëkatastrofe për kafshët dhe shpendët.Është fjala për gjuetinë

-Ministria ka nxjerrë një urdhërqë ajo zonë gjuetie duhet të jetë endaluar. Por vazhdon akoma të gjuhetsikur të mos ishte ky urdhër por sikurtë ishte dhënë një urdhër “gjuani samë shumë”.

-Kush gjuan?-Të gjithë, të gjithë ata që kanë

armë gjahu, mbase unë nuk mund tërreshtoj vetëm ndonjë gjuetar që ështëi licencuar dhe që është anëtar ishoqatës së gjuetarëve, por mbi 80%janë ata që janë armëtarë, të të gjitharretheve. Sepse ajo është një zonë qëka ujë të ëmbël dhe grumbullon shumëshpendë shtegtarë.

-Policia e zonës a e di vendimin eMinistrisë?

-Policia e di dhe madje unë kamfakte që policia e rrethit të Fierit dhepyjorja e Fierit kur ka ardhur puna ika thënë gjuetarëve: “Shkoni gjuani!,Mos çani kokën për vendimin”. U kaparë vetëm dokumentet.

-Kush është drejtor policie?-Nuk e di, por di që drejtori i

pyjores së Fierit për këtë arsye ështëpushuar nga puna.

-Po drejtori i ri?-Drejtori i ri nuk ka vepruar,-Po shoqata e Fierit vetë, pse

s’vepron?-Shoqata nuk ka të drejtëpër t’i penalizuar pasi ne jemi njëOJQ.

-Pse nuk shkon të ankohet nëpolici dhe tek pushteti lokal shoqatajuaj?

-Ka shkuar, është ankuar, por juduhet të kuptoni një gjë: nëse në Fier

ka 800 gjuetarë që i bazohen të gjitharregullave dhe janë të kualifikuar, janë8700 armë gjahu dhe mbase nuk mundtë gjuajnë të 8700-ta por pjesa më emadhe e tyre gjuajnë. Ky ështëproblemi dhe ne aktualisht jemi nëminorancë me numrin earmëmbajtësve.

Ministria e mjedisit e nxori këtëurdhër, atëherë duhet ta çojë deri nëfund. Madje është paradoksale porFederata e gjuetarëve sportivë nuk kanjë shkresë zyrtare ku të thuhet që“ajo zonë gjuetie është e ndaluar,nandihmoni edhe ne për zbatimin eligjit, bëni punën tuaj që të kualifikonigjuetarët, apo t’i ndaloni ata që të mosshkojnë të gjuajnë”.

-I keni bërë ankesë Ministrisë përkëtë mosveprim?

-I kemi bërë dhe nuk kam asnjëlloj përgjigjeje, vetëm ndonjëtelefonatë. Unë vetë e kam bërë këtëpunë me telefon nga zyrat e ministrisësë mjedisit, me drejtorin e drejtorisëz. Zamir Dedej. Por askush s’kavepruar. Nëse rendi nuk mbështet ,nëse policia pyjore do të heshtë dheështë shumë e pafuqishme që tëveprojë mbi komunitetin e gjuetarëvedhe përderisa politika do të hyjë nëmes për të mbajtur anën e njërit apotjetrit kjo punë kështu do tëvazhdojë.

Ka që në gusht që ka dalë urdhri iMinistrisë së mjedisit dhe atje vazhdonende të gjuhet.

Nëse rendi nuk mbështet , nësepolicia pyjore do të heshtë dhe ështëshumë e pafuqishme që të veprojë mbikomunitetin e gjuetarëve dhe përderisapolitika do të hyjë në mes për tëmbajtur anën e njërit apo tjetrit kjo

Vrasjet aksidentale gjatë gjuetisë janëaksidente të rralla por që njihen dhejanë pjesë e atyre njerëzve që kanë “qejftë lozin” me armët. Në rast se ccëshhtjangrihet a kryenin gjueti të paligjshëmpersonat në Kukës për këtë nuk kaminformacion. Mendoj se kjo ccështjendiqet nga prokuroria. Mendoj seproblemi që kërkoni të trajtoni ju ështëgjuetia e paligjishme. Përpara se tëanalizoni këtë problem duhet të keniparasysh që me ligjet aktualearmëmbajtjen nuk e kontrollonMinistria jonë por ajo e Brendeshmeqë për ccudi thotë që ne nuk ndalojmëdot mbajtjen e armëve në bazë të ligjitshqiptar. Sot janë akorduar reth 75 000leje për armëmbajtje (armë gjahu),ndërkohë që në Shoqatën e Gjuetarëvejanë regjistruar rreth 17 000 anëtarëdhe për vitin 2006 vetëm 8 500 anëtarekanë paguar kuotën e anëtarësimit. Ngakëto shifra kuptohet se kemi shumëarmë në “treg” për të mos llogarituredhe armët pa leje që janë prezente nëvendin tonë pas viti 97. Ministria eMjedisit vetëm pas Nëntorit 2005 kamarrë nën përgjegjësinë e saj aktivitetine gjuetisë (Drejtoria e Politikave përMbrojtjen e Natyrës) i cili më përparaadministrohej nga Drejtoria ePërgjithshme e Pyjeve e Kullotave(DPPK). Nga ky këndvështrim nukmund të them se gati në një vit kemibërë shumë, por ajo që mund tëkonfirmoj është se përpjekejt tona kanëfilluar në tre drejtime kryesore: 1)

Urdhëri i Ministrisë për ndalimin e gjahut

Thjesht për propagandë se në realitet nuk vepron

Ndryshimi i ligjit për mbrojtjen efaunës; 2) forcimi dhe rritja epërgjegjësisë së strukturavekontrolluese (policia); 3) vendosja ebashkëpunimit institucional meShoqatën e Gjuetarëve Sportiv. NgaDPPK kemi trashëguar një mënyrë tëberjes së inventarit të faunës së egërobjekt gjuetie, e cila kryeht cdo vitpërpara fillimit të sezonit të gjuetisë.Personalisht nuk jam shumë i bindurdhe për këtë kemi filluar të rishikojmëmetodikën e punës dhe të kontraktojmëinstitucione shkencore për bërjen ekëtij monitorimi. Gjendja në të dhënate deritanishme nuk është shumëshqetësuese, ndërsa në realitet kampërshtypjen se kemi një situatë jonormale të faunës së egër e konfirmuar,kjo edhe nga vetë gjuetarët (të gjithëpohojnë se s’ka më gjueti). Kjo ështëedhe pasoja kryesore që ne vërejmë sot- nuk ka më faunë të egër të mjaftueshmepër gjuetinë sportive dhe përvazhdimësinë e popullatës së tyre.Megjithëse jemi munduar të eleminojmëmaksimalisht në vendimet tona përlejimin e gjuetisë faunën autoktone,aktiviteti i paligjshëm dhe i pakontrolluar vazhdon të dëmtojë.Përgjegjësia kryesore bie mbiMinistrinë e Mjedisit, por mendoj sepër këtë problem duhet të ndjehenfajtor të gjithë aktorët për situatën esotme dhe për një inaktivitet tëtheksuar, përsa i përket mbrojtjes sëfaunës në vendin tone.

punë kështu do të vazhdojë.Çfarë rekomandon konfederata

Kombëtare e Gjuetarëve sportivë?Federata jonë propozon marrjen e

disa masave:-mbylljen e gjuetisë turistike për

një periudhë 5-vjeçare.-për gjuetarët vendas gjuetia të

lejohet vetëm dy ditë në javë: tështunën dhe të djelën

-të bllokohen të gjitha armët egjahut të atyre që nuk janë anëtarë tëshoqatës së gjuetarëve

-të bllokohen disa zona për arsyetë rehabilitimit dhe shtimit të thëllëzëssë malit

-të futen në territorin tonë atospecie që janë zhdukur (kaprolli,thëllëza e fushës, pata e egër, etj).

Gjuetia turistike duhet tëushtrohet vetëm për gjahun shtegtar ,kryesisht shapkat dhe rosat.

Ministria e Mjedisit i dha lejetgjuetie disa grupeve të gjuetarëveItalian në shtator që të gjuajnë në rrethine Përmetit kur dihet shumë mirë qëatje nuk ka shapka. Kështu ata eshfarosën thëllëzën e malit në këtëzonë.Shoqata e gjuetarëve të Permetiti kapi dhe i denoncoj këtë gjueti nëdrejtorinë pyjore si një gjueti epaligjëshme por kjo drejtori nuk arritita ndaloj. Thuhet se ndërhyrjet nëdrejtorin e pyejeve për të vazhduarkëtë gjueti të paligjshme të grupeveitaliane kanë qenë dhe nga një punonjësi ambasadës Italiane. Shpesh gjuetia egrupeve të huaja është justifikuar sinjë biznes i mirë që mund të fitojëvendi ynë por në fakt mbrapa këtijargumenti është fshehur fitimi i një osei dy personave dhe varfërimi i tërëzonës me pasuritë natyrore.

Intervistë me Themi PerrinSekretar i përgjithshëm i Federatës Kombëtare të gjuetarëve sportivë të Shqipërisë

Fushata zgjedhore zyrtarisht mundtë quhet e filluar si garë elektorale meskampeve politike, dhe kjo menënshkrimin e marrëveshjes mes parivepolitike nën dirigjimin e presidentit tëShqipërisë Alfred Moisiu. Marrveshjee cila u miratua edhe në parlament meshumicë votash. Në këtë moment merrstart edhe shpalosja në publik edhe eplatformave elektorale të kandidatëvepër kryetarë bashkish dhe komunash.Nëse i referohemi politikave qëkandidatët tanë do të ndjekin gjatëmandatit të tyre katër vjeçar shikojmëse mjedisi me të gjithë aksesorët e tijzënë pjesën më të madhe në premtimete tyre. Kjo shikohet qartë nëse ireferohemi deklaratës së bërë së fundminga Rama, pikërisht në kohën kur aipërshëndëti edhe marrëveshjen politike.Ai u shpreh ndër të tjera se do të kemimë shumë rrugë të asfaltuara, më shumëgjelbërim, më shumë parqe dhe lulishte,sistemimin në stade europiane tëmbeturinave etj. Kjo me pak fjalë ishtepak nga premtimet e tij. Ndërkohë qënëse do të kalojmë në kampin tjetër, atëblu, do të shikojmë jo më pak as mëshumë se këtë frymë premtimesh.Olldashi, duke akuzuar paraardhësinpër një shkatërrim të kryeqytetitshqiptar, premton më shumë mirëqëniepër komunitetin, kjo me filozofinë erikuperimit mjedisor, ‘shërimit’ të sajnga politikat ‘Ramiste’. Akuzat dhekundërakuzat ndaj njëri-tjetrit vijnëpikërisht kundër iniciativave mjedisoreqë kanë ndërmarrë të dy palëtkundërshtare. Mjafton të përmendvetëm një fakt, atë të djegies së 190 mijë

Mjedisi ‘karrem’ i dualitetit Rama-OlldashiArgetina TANUSHI tonë plehra në Tiranë, nga Bashkia e

Tiranës. Sipas Olldashit, Tirana ështënjë nga qytetet më të pistë, është njëqytet që nuk pastrohet për javë dhe muajtë tërë, është një qytet që djeg rreth 190mijë tonë plehra në vit dhe të gjitha këtojanë gjëra që duhet të ndryshohen. “Kjonuk është bërë sepse ndërmarrjetpërgjegjëse i kanë përdorur si minierapër të vjelë para dhe kanë shpërdoruarnë mënyrën më barbare taksat që vjelin

nga secili prej nesh. Rama nuk po endërton Tiranën mbi bazën e një vizionitë qartë, por po e ndërton atë në bazë tëbakshisheve që shkojnë në xhepat e tij.Olldashi siguroi se do ta pastrojë Tiranënnga dominimi i paligjshëm i tregut tëndërtimit. Ndërkaq si arritje dhe punëintensive për ti kthyer fytyrën e vertëtëTiranës, e ka cilësuar Rama, djegien embeturinave nga Bashkia. Një luftëmjedisore për një post katërvjeçar ngatë dy kahet. Por, sa ambjentalistë janënë të vërtetë të dy kandidatët? Sa të qartai kanë idetë dhe projektet për ndryshimin

mjedisor të Tiranës? Edhe nëse qartësiae projekteve mund të jetë në stadet mëtë larta, sa garanci i japin komunitetit qëajo që tashmë është e shkruar në letër, tëmos mbesë vetëm e zeza mbi të bardhë?Kudo shikohen ndërtime, sa Tirana kamarrë pamjen e një kantieri gjigandndërtimesh. Betonizimi është fasada ekudogjendur. Të dy palët, njëri qendrordhe tjetri vendor, kanë kopetencat edhënieve të lejeve të ndërtimit. Si mund

të premtohet ç’betonizimi dhe kthimi igjelbërimit, në një kohë kur shefi i kampitblu është pro ndërtimit në vende siLiqeni Artificial, apo Kopshti Botanik,apo kthimin e katër zonave sportive nësheshe ndërtimi? Ndërkaq edhe Rama eka kuptuar, se ‘kurbani’ që do të mundti shpërndajë komunitetit gjatë mandatittë tretë të tij, është karremi me të cilinmund të fitojë votëbesimin. Realitetitregon se mjedisi është plaga që dhembmë shumë, ndaj nuk duhet tënëpërkëmbet dhe të merret zvarrë sipasinteresave partiake.

Zamir Dedej, të gjithë jemi fajtorë për situatën e gjuetisë në Shqipëri

Aksidentet ndodhin tek ataqë kanë qejf të lozin

Nafta dhe zogjtë nuk mund tëpërzihen.

Mbytja e super tankerave të naftësduke derdhur një shtresë të zezë nafteështë bërë një simbol i fuqishëm indotjes së oqeanit dhe shkatërrimit tëmjedisit natyror nga njeriu. Kështukemi zogj detarë që përplasen passhkëmbinjve si pasojë e ndotjes sëshkaktuar nga nafta .

Efekti i parë i naftës ështëshkatërrimi i aftësisë sëpapërshkueshmërisë ndaj ujit tëpuplave të shpendëve.

Uji largohet nga shpina e zogjvedetar pasi ata mbrohen nga disa shtresapuplash të vendosura si tjegullat e njëçatie. Struktura delikate e puplave ibën ato të papërshkueshme nga ujiose dhëmbëz

Fijet e ndara të çdo puple lidhensë bashku në rreshta të imëtmbërthyes, brenda një endjeje tështrënguar ku uji nuk mund tëdepërtojë. Poshtë është një shtresë ebutë puplash e izoluar termikisht qëlejon lëkurën e zogjve të qëndrojë engrohtë, dhe nën lëkurë është njështresë dhjamore që mund të shtojë

Ndotja nga naftadhe shpendëtSi i dëmton nafta zogjtë

pak izolues. Ky sistem ipapërshkueshmërisë funksionon si njëgëzof dimëror, i cila mbulon nga jashtështresat e papërshkueshme nga uji memateriale që mbajnë ajër, duke embajtur kështu të ngrohtë dhe të thatëatë që e vesh.

Sistemi funksionon mirë për shkakse zogjtë shpenzojnë shumë kohëduke kafshuar puplat e tyre, dukepastruar çdo pikël papastërtie duke iribashkuar. Ky pastrim i pendëve i

mban ato të përkulshme dhe tëpapërshkueshme nga uji. Por duhetshumë pak për të prishur rregullatorine ndërlikuar që i bën pendët e zogjvedetarë si një “pallto”. Nafta eshkatërron gëzofin duke ngjitur fijet ependëve, duke lejuar ujin e ftohtë tëdepërtojë në shtresën termoizoluesedhe të arrijë tek lëkura. Edhe një sasi evogël nafte, një njollë jo më e madhese një çerek, mund të jetë emjaftueshme për të vrarë një zog detar.

• Nafta mund largohetnga anijet nëpërmjetaksidenteve detare. • Çdo vit vriten më

shumë se 300.000 zogjnga nafta

• Shumë zogj të ndoturnga nafta është më mirëtë vriten pasi pastrimi i

tyre është tejetjoefektiv.

6

CM YK

Ndryshe nga angazhimi i madh ipushtetit vendor në ditën e katastrofës

që natyrisht problemi kryesor ishteshpëtimi i jetës së njerëzve, më pasasnjeri në nivel lokal nuk është marrëme rehabilitimin e mjedisit të ndotur.Ndoshta kështu, pasi në ditën ekatastrofës u prononcuan për ngjarjen,autoritet më të larta të Ministrisë sëMjedisit, ku ndër referuesit ishte edheMinistri Lufter Xhuveli. Deri më taniështë pritur, por përsëri nuk ka asnjëprej tyre që interesohej dhe të ndjekëproblemin e “shërimit mjedisor”, pagjeneruar asnjë mundësi në këtë drejtim,e aq më tepër si të prekurit nga kjongjarje.

Interesimi i përfaqësuesve tëMinistrisë së Mjedisit në niveltitullarësh dhe specialistësh, apoekspertësh, gjatë ditëve të asaj çfarëndodhi në Knallë kanë investiguar në tëgjitha aspektet mjedisore këtë ngjarje.Pasi u morën garancitë e nevojshme përizolimin natyror të vendit të ndotur dhe

përforcimit të saj në raste të nevojshme,ekspertët e kompanisë ALBPETROLtë thirrur nga kjo Ministri kanëinspektuar zonën (në fund të dhjetorit06) dhe kanë përcaktuar mënyrën elargimit të ndotësit, naftës sëshpërndarë.

Ministria e Mjedisit vazhdon tëjapë shpresë për ndërhyrje

Në këtë kuadër pritet qëALBPETROLI të mundësojë pastrimine ligatinës së ndotur nga nafta, evadimine trajtimin e ndotësit. Pas saj një sërëndërhyrjesh mund të ndërmerren nëkuadrin e një plani veprimi që do tëfuqizonte potencialet rigjeneruese që kavetë ligatina, si pastrimin më të plotënga llumrat, e ndotura, mbjelljen e

shkurreve në mjediset e djegura e tëndotura, aktivitete ndërgjegjësuese për

komunitetin. Veçanërisht kjo e funditka shumë rëndësi sepse fatkeqësisht nëkomunitete shprehen qendrime jo ngapak veta që një vend i ndotur të bëhetprecedent për ta ndotur më shumë sipër të hedhur mbeturina etj e jo ekunderta për ta pastruar atë. Kjo zonëe ndotur, duke mos pasur njëkomunikim hidrik direkt me vazhdimine këtij ekosistemi me të njëjtatkarakteristika më në jug të saj, pas njëndërhyrje rehabilituese mund tëpërfitojë prej saj. Shumë specie tëlarguara mund të rinstalohen duke qënëafër saj.

Aspekti ligjor i dhënies së lejesmjedisore

Konform ligjit krahas lejeve të tjera,leja mjedisore është dhënë nga Ministriae Mjedisit, pasi i është nënshtruar njëprocesi shqyrtimesh tëdokumentacionit tekniko ligjor të

firmës, nga organet e pushtetit lokal, ecila shikon përputhshmërinë me planete saj të zhvillimit e jep lejen e ndërtimitetj, nga Agjensia Rajonale e Mjedisit eQarkut, e cila detyrim vlerësimin endikimeve në mjedis të projektit, epërputhshmërinë me standartetmjedisore të përcaktuara me ligje.

Kjo leje është dhënë në vitin 2002bazuar në ligjin (e vjetër) nr 7664 datë21.01.1993 “Per mbrojtjen e mjedisit”ku një sërë kushtesh i janë vendosurfirmës për t’u zbatuar nga ana e saj tëcilat monitorohen nga vetë firma dhekontrollohen nga Agjensia Rajonale eMjedisit.

Në këtë periudhë ky ligj nukdiktonte kryerjen e një Raporti tëVlerësimit të Ndikimeve në Mjedis nga

ekspertë të liçensuar por ndikimet nëmjedis e masat për mbrojtjen e tij ishinpjesë e dokumentacionit të projektit.Proçedurat e Vlerësimit të Ndikimevenë Mjedis përcaktohen në ligjin Nr 8990datë 23.1.2003 “Për vlerësimin endikimit në mjedis” ku përcaktohenkriteret, përmbajtja etj e raportit tëVlerësimit të Ndikimeve në Mjedis ebazuar në ligjin (e ri) themelor mjedisorNr 8934 datë 5.9.2002 e amendamentete miratuara në zbatim të tij. Këtondryshime të rëndësishme ligjore janëbërë pas marrjes së lejes mjedisore, pornuk është penguar monitorimi ekontrolli i vazhdueshëm nga AgjensiaRajonale e Mjedisit i kushteve mjedisoretë lejes në përputhje dhe me kuadrin eri ligjor të cilat firma i ka respektuar.

Eshtë e rëndësishme për rastin të

thuhet se në këtë leje mjedisore shkruhete theksuar “Kjo leje është e vlefshmepasi të jetë marre leja nga organetshteterore të mbrojtjes nga zjarri, dhevetëm në kushtet e zbatimit rigoroz tëLigjit Nr 8766 date 5.04.2001 “Tëmbrojtjes nga zjarri”.

Siç flitet deri tani për këtë rast, papërfunduar hetimet nga organetpërkatës, rrjedhja e karburantit nëlagunë nuk ka ardhur nga veprimeoperacionale të firmës gjatë aktivitetittë saj, por nga vendosja e shpërthimi ilëndës eskplozive nga kundërshtarët.

Problematike mungesa emasterplaneve për këto llojeinstalimesh, ose e strategjive që epërfshijnë këtë drejtim zhvillimi si dhevendosja e kritereve specifike në këtëdrejtim.

Rreziku i zhdukjes sëshpendëve në Knallë

Katastrofa ekologjike dhendryshimi i biodiversitetit të zonës

Nga zjarri në depozitat e “TACIOIL” kompani në Shëngjin, më 17dhjetor 2006 janë djegur:

1 depositë me benzol me 300 tonsi dhe depozitat me naftë me 500 e900 ton.

Kanë shpëtuar pa u djegur 2depozita me naftë me 2000 ton e 3000ton. Kjo është një panoramë e shkurtëre asaj çfarë ndodhi 17 dhjetorin e 2006-ës. Kanë kaluar plot një muaj dhe asgjënuk është bërë, askush nga organet epushtetit qendror, aq më tepër nga aivendor, nuk e ktheu kokën për të parëse çfarë mund të bëjnë për të shpëtuar

luginën e pllakosur nga nafta e djegur.Përveç panoramës së shëmtuar janëedhe faktorë të tjerë madje edhejetësorë që kanë hedhur thirrjen SOSpër ndërhyrjen e menjëhershme.Ministria e Mjedisit, e zënë mezgjedhjet dhe si çdo herë tjetër edhe nërastin e Knallës ka bërë të dy sytë qorr,dhe nuk ka denjuar për tu marrë mëme rikuperimin sadopak të asaj çfarëndodhi më 17 dhjetor, në Shëngjin. Nëfakt premtimet ishin të mëdha ditën eshpërthimit. Është pikërisht ajoministri që ka aprovuar lejen mjedisoreme të gjithë dikasteret që janë nënvarësi të saj. Tani bën vëshëshurdhinduke mos dëgjuar aspak as thirrjet evazhdueshme të komunitetit që jëtonzymtësinë e luginës nga bloza e naftës.Meqë mban emrin Ministri e Mjedisit,

sa mjedisorë janë këta zotërinj?

Fauna dhe Flora e penalizuarZona ligatinore e Knallës është e

populluar nga një shumllojshmërishpendësh veçanërisht falë ushqimit

Përsa i përket asaj që po bëhet nga Ministria e Mjedisit, për Lagunëne Knallës, “Ekolëvizja” i mori një prononcim përfaqësuesve të këtijinstitucioni. Ata u shprehën se, “Ministria e Mjedisit po vazhdonpunën për gjetjen e fondeve dhe angazhimin e forcave për pastrimine lagunës. Duke u mbështetur në parimin kush ndot paguan, kjoministri ka zhvilluar biseda me firmën,”TACI OIL”, pronare depozitavetë naftës së djegur në Shëngjin, dhe kanë arritur të sigurojnë një fondprej 15 mijë lekësh, shumë të cilën do ta përdorim për pastrimin memakineri dhe me njerëz të zonës. Sipas tyre, ky projekt draft mendohettë jepet për pastrimin e naftës së djegur firmës “Albpetrol”, memakineritë e saj thithëse. Ata shkojnë më tej në prononcimet e tyrekur shprehen se, “Meqënëse ky aksidente ishte i pari i këtij lloji nëShqipëri, me ndotje të ujërave, vendi ynë nuk ka eksperiencën e duhur,ndaj mendohet të aktivizohen forcat, fizike të zonës së Lezhës dhe tëShëngjinit, nëpërmjet organizimit të Shoqatave Mjedisore lokale”.“Edhe pse sipërmarrjet janë shumë të ngadalta ngushëllohemi meshprehjen, ‘Më mirë vonë se kurrë’”, citon Ministria e Mjedisit.

Argetina Tanushi

Legjenda e asaj që shkoi

Laguna e Knallës në kufinjtë e ekzistencësAsnjë ndërhyrje për pastrimin e mjedisit të ndotur

të kësaj zone me ujra të freskëta e tëëmbël të liqenit të Knallës.

Shpendët janë indikatori kryesor ibiodiversitetit të një zone, ndryshimetpopullatve të shpendëve janë shprehjee ndryshimeve ekologjike dheshqetësimeve të tjera.

Shpendët ujore ligatinorë më tipikepër këtë zonë janë çafkat e karabullakët(Ardeidet e Phalocrocoridet), prej tëcilëve më prezente janë çafka e bardhë(Egretta alba) çafka e bardhë e vogël (Egretta garzetta ), çafka e përhime(Ardea cinerea) gagthi i vogël(Ixobrychus minutus), gagthi (Botaurusstellaris), çafka sqeplugë ( Platalealeucorodia), karabullaku i mdh(Phalacrocorax carbo), karabullaku ivogël (Phalocrocorax pygmaeus).Krahas çafkave e karbullakëve vërehendhe prania e Pulëbardhave (Laruscachinnans), kalorësi (Himantopushimantopus), kredharaku i vogël(Tachybabtus ruficollis) etj. Në këtëzonë nuk kanë mungur edhe rosat.

Aktualisht zona e ndotur prej 60ha është e privuar nga prania eshpendëve të cilat janë spostuar elarguar menjëherë pas ngjarjes.

Pulëbardhat, të ‘mbijetuarat’pas katastrofës ekologjike

Të vetmit shpendë që mbas ngjarjespo tendojnë të kërkojnë ushqim,veçanërisht në kufijtë e kësaj zone janëpulëbardhat (Larus cachinnans), të cilatnuk arrijnë të vendosen në vendin etyre. Djegja e naftës është shtrirë nëmjedisin ligatinor në një gjatësi prej 480m në drejtim jugperëndimor e gjerësiqë arrin deri në 120 m. Nga zjarri janëdjegur e dëmtuar mbulesa shkurrorekryesisht me kallamishte e marinë(Tamarix sp).

Liqeni i Knallës shtrihetnë jug të qytetit tëShëngjinit, i cili që nga viti1981, me bonifikimin ezonës jugore të tij dhepjesërisht të zonësperiferike, humbipërgjidhësisht lidhjet melagunën e Merxhanit. Ështënjë territory me njësipërfaqe afërsisht 47 ha ethellësi maksimale 8 m.Furnizohet me burimekarstike në pjesën ebrendeshme të tij, në anënlindore nga shpati i malit tëShëngjinit. Vërehenkomunikime ujore të këtijliqeni me pjesën kënetore tëkenetës së zonës Balldre-Torovice (në veri lindje).\

Ministria e Mjedisit vazhdon të premtojëGati projekti për pastrimin e Knallës

Fëmijët i vënë flakën Lagunës së ShëngjinitNjë një kohë kur, fëmijëve që në vogëli u mësohet të luajnë luftash, ata, në kuadrin e një loje dhe për të

vërtetuar se aty ka ende lëndë të djegshme të pa pastruar, ata kanë luajtur një Loja të rrezikshme, me pasojapër komunitetin. Kështu një zjarr i madh ka përfshirë lagunën e Shëngjinit në orët e pasditës të së martës, (16.01 2007), duke rrezikuar shtëpitë përqark saj. Zjarri që mendohet se është shkaktuar nga fëmijët ështëpërhapur me shpejtësi për shkak të sasisë së naftës së derdhur në lagunë qysh në dhjetor, kur morrën flakëdepozitat e naftës të kompanisë Taci Oil. Banorët e alarmuar kanë njoftuar skuadrat e zjarrëfikësve, të cilëtkanë mbërritur menjëherë në vendngjarje dhe e kanë vënë nën kontroll zjarrin. Tashmë rreziku për banorëtdhe shtëpitë rreth lagunës është shmangur.

7

CM YK

Sistemi i ndërtimeve pa kriternuk ka kursyer as hapsirën dikurtë gjelbër në hapsirën sipërunazës, së re deri tek KopshtiZoologjik. Si paraqitet situataaktuale të në atë zonë?

Pjesa e Selites deri në afërsi tëRezervuarit të Thatë është njësipërfaqe që është i përfshirë nëstudimin rajonal dhe mjedisorë, i ciliështë miratuar në shkurt të 2006 ngaK RTRSH. Është një punëdisavjeçare e kryer nga zyra eurbanistikës së Komunës së Farkësdhe e urbanistikës së Qarkut tëTiranës, e cila ka filluar para trevitesh me një projektim të qartë metë gjithë treguesit. Ky studim kapatur oponencë mjedisore,Vlerësimin e Ndikimeve në Mjedis,Agjencisë Rajonale të Mjedisit,oponencën e Insitutit tëUrbanistikës, pjesëmarrës tëBashkësisë së Tiranës dhe tëQarkut të Tiranës. Është një zonëme një studim të mirëfilltë tëinfrastrukturës urbanistike, brendatë gjitha rregullave dhe e miratruarsi e tillë nga KRTRSH. Kjo zonë kaedhe studime pjesore që përfshin

të gjithë bllokun e ndërtimeve ngavija ndarëse e Bashkisë së Tiranës,që është unaza e re e Tiranës dhekufiri i sëipërm i ndërtimeve. Kystudim përmban një rishikim tëdetajuar të rrugëve të brendshme,parametrat e rrugëve sistemimin eujërave të zeza, sistemin egjelbërimit në mënyrë që të gjithaujërat e zeza që vijnë nga kodrat nëkëtë zonë ndërtimesh, tëdisiplinohen nëpërmjet kanaleve tëujërave të zeza dhe të futen nëkolektorët kryesorë të Bashkisë sëTiranës. Në këtë mënyrë shmangetndotja e liqenit artificial.

Kujt i delegohen dhëniet elejëve të ndërtimit në këtë zonë?

Përsa i përket fenomenit tëdhënies së lejeve të ndërtimit, ngaBashkia e Tiranës shpeshabuzohet. Kryetari i bashkisë del

Ujërat e zeza ‘pushtojnë’ Liqenin Artificial dhe Kopshtin ZoologjikNë pritje të kolektorit për shpëtimin nga ‘jashtëqitjet’

Intervistë me kryetarin e Komunës së Farkës Fatbardh Plakume pa të drejtë dhe dhe hedh akuzaduke u shprehur se komuna e Farkëska prishur Kodrat e Liqenit, ka dhënëleje pa kriter, në një kohë kur lejet endërtimit, gati të gjysmës që janëdhënë në atë zonë, janë të miratuaranga Këshilli i Qarkut të Tiranës,organ të cilit i ishin deleguar të gjithakopetencat për dhënien e lejeve tëndërtimit për pothuajse të gjithapallateve të ndërtuara në hapsirënmes kopshtit Botanik dhe KopshtitZoologjik, konkretisht pallatet tetëkat me kupolë. Për 14 pallate në atëzonë janë dhënë leja e ndërtimit nëkohën kur ministër i punëve publike,ishte Besnik Dervishi, dhe imiratuar nga KRT-ja e qarkut kuBashkia e Tiranës ka patur anëtarëtë saj kryetarin e Bashkisë sëTiranës, Edi Ramën dhe katërpërfaqësues të tjerë nga institucioniqë Rama përfaqëson, të cilët kanëmarrë pjesë në mbledhje dhe kanëmiratuar lejen e ndërtimit tëpallateve që janë atje.

Në atë zonë ka ndërtime, lejamjedisore e të cilave është dhënënga Komuna e Farkës!?

Komuna e Farkës ka dhënë lejemjedisore vetëm pas një sherri mesBashkisë dhe Komunës, pasikryetari Rama donte të merrte tëgjithë territorin e Komunës nënadministrim, në kohën e delirit tëmadh që kishte Bashkia e Tiranës.Pas përplasjes institucionale mësKomunës dhe Bashkisë, Prokuroriae Përgjithshme i dha të drejtënKomunës së Farkës për të patur nënadministrim këtë pjesë, dhe kjo paspërcaktimit të vijës ndarëse mesKomunës dhe Bashkisë së Tiranës.Me pak fjalë, ka një histori maratonëtë gjatë përplasjesh për saktësimine kufinjëve, dhe pas kësaj maratonëtë gjitha kopetencat iu hoqënQarkut dhe iu deleguan Komunëssë Farkës.

Përket studimit të zonës nëfjalë, sa i detajuar ka qënë ai?

Studimi është bërë measistencën e specialistëve nëfushën e elektrikut, të ujësjellëskanalizimeve, inxhinierë të sistemitrrugor ata të sizmikës të gjeologjisë.

Pra, është një pjesë emirëstudiuar urbanistike. Në studimpërcaktohet qartë se kush janëpjesët e mborjtura, ato të gjelbërta,sistemi rrugor, basenet ujore.

Është parashikuar të bëhet njëpark i madh, që zë një hapsirë tëkonsiderueshme

70 ha hapsirë ujore dhe 250 ha emarrë në mbrojtje nga ndëritmi përt’u shpronësuar gradualisht.

A është hartuar një strategji eruajtjes së hapsirave të gjelbra?

Në qendër të vëmendjes ka qënëmarrja në mbrojtje e hapsirave tëgjelbra. Mund të them me bindje sevetëm një pjesë shumë e vigël eullinjëve është prekur ngandërtimet. Po të referohemi hartëssë miratuar është përcaktuar një kufilimit i ndërtimeve dhe mbi këtë kufi,nuk do të lejohen më ndërtime. Pra,e gjithë maja e kodrës do të jetë egjlbëruar. Eshtë e përcaktuar qartëdhe hapsira ku do të shtrihen këto

ndërtime. Gjelbërime do të ketë edheanash rrugëve mes pallateve. Vetëmpjesa mbi kufirin limit të ndërtimevedo të jetë pjesë e gjelbër.

Ujërat e zeza janë një ndërndotësit kryesore të LiqenitArtificial dhe Kopshtit Zoologjik.Si do të zgjidhet ky problem?

Në këtë kohë që flasim kemipërfunduar sistemimin e ujërave tëzeza mbi Kolegjin Kristal kapërfunduar kolektori i grumbullimittë ujërave të zeza dhe grumbullimidhe sistemimi tyre për në kolektorin,që përfundojnë në lanë. Për pjesëntjetër projekti është i mbyllur, fondetjanë miratuar. Është një fond prej 65milion dhe që shumë shpejt do tëfillojnë punimet për kolektorin,vendosja e tubacioneve përmbledhjen e ujërave të zeza. E gjihtëkjo është e mirëllogaritur nga

specialitët dhe që zënë gjithëterritorin deri tek rezvuari i thatë.

Aktualisht zona ka shumë pakbanorë, ndaj ato kanë funksionuarme gropa septike. Nuk përjashtohetas fakti që në një kohë e keqe, meshi, mund të degjenerojë dheshpërthimin e këtyre gropaveseptike me ujërat e zeza bien nëLiqenin Arificial dhe në pjesën eKopshtit Zoologjik. Por edhe kyproblem do të marrë zgjidhje mefillimin e punimeve për sistemiminpërfundimtar të ujërave të zeza.

Miratimi i kësaj zone si zonëndërtimore ka patur tëpakontestueshëm aprovimin eMinistrisë së Mjedisit. Krahasoponencës që kanë bërë studiotprivate të cilët kanë bërë Vlerësimine Ndikimeve në Mjedis, dukevlerësuar shkallën e ndotjen së ajrit,në gjelbërim, në ujëra të zeza, ështëmarrë firma e Agjencisë Rajonale tëMjedisit.

Përveç këtij studimi total,subjekti që vjen dhe paraqit dosjenpër të ndërtuar një godina sipaskontratës, shkojnë dhe marrin vulënnga Agjencia Rajonale e Mjedisit.

Ju shpreheni se keni një projettë studiuar ku merret nën ruajtjeedhe panorama e gjelbër të kësajpjese të rëndësishme të periferisësë kryeqytetit shqiptar. Sa ndiqetrespektimi i këtij projekti, apo‘perfeksioni’ e tij mbetet vetëm nëletër?

Për ndjekjen dhe zbatimin eprojekit, kopetencë e plotë ligjoreështë e policisë ndërtimore. Padashur të anashkaloj përgjegjësinëqë kanë specialistët e Komunës sëFarkës, të cilët e kanë për detyrë tëndjekin punimet dhe të informojnëpër çdo shkelje të konstatuarpolicinë ndërtimore. Por,bashkëpunimi mes policisëndërtimore, e cila nuk është nënvarësinë e Komunës, me specialistëtkomunal është shumë epapërfillshme, krahasuar kjo menevojën emergjente të ndërhyrjes.

Nëse policia ndërtimore do tëishte nën varësi të Komunës, do tëkishim këtë realitet, apo... ?

Nëse policia Ndërtimore do tëishte nën varësi të Komunës sëFarkës, nuk do të kishim aspak këtëgjendje. Jam koshient kur them segjendja në atë zonë është e rënduar.

Edhe për fenomenin e ujërave tëzeza, them me bindje se nuk do të

kishte ndodhuar ajo që tashmë kandodhur. Nëse do të kisha paturkopetencat e duhura nuk do të kishalejuar të shkarkonin ujërat e zeza nëLiqenin Artificial dhe në KopshitnZoologjik. Gjithsesi them se atybanjojnë një numër i vogëlbanorësh, vetëm ata të vilave, sepsenë pallatet e ndërtuara janë shumëpak banues për të mos thënë fare.

Sa e prekur nga këto ndërtimeka qënë pjesa e mbjellë më ullinj?

Është prekur një pjesë shumë evogël e ullishtes nga ana erezervuarit të thatë. Të gjithë rrënjëte ullinjëve nuk janë prerë, por janëshkulur dhe janë zhvendosur rrotollzonës. Por mbi 80 % ka qënë vreshtëdhe nuk është se ka patur shumëullinj që të mund të dëmtohen.Ndërsa pjesa tjetër e ullinjëve ështëe pacënuar dhe do të jetë kurora egjelbër e gjithë kësaj zone dhe egjithë qytetit.

Ka qënë pjesëmarrja ekomunitetit në Vlerësimin eNdikimeve në Mjedis?

Ndërtimet nuk kanë cënuarkomunitetin, kështu që ka qënë epa nevojshme bashkëbisedimi meta për të marrë një Vlerësim tëNdikimeve në Mjedis. Gjithsesi, kjoështë një përgjigje që mund të tajapin ata të cilët kanë bërëVlerësimin e Ndikimeve në Mjedis.Komuna ka bërë StudiminUrbanistik, pra ka bërë zonimetfunksionale.

Cilën e shikon si hallkën kunevojitet një ndërhyrjeemergjente? Deri në përfundimine punimeve për kolektorin, ujëratdo të vazhdojnë të derdhen nëLiqen?

Kanalizimi dhe sistemimi iujërave të zeza ka qënë dhe ështënjë problem, i cili shumë shpejt dotë gjejë zgjidhje. Pra, emergjencatkanë kaluar, kjo me projektin përsistemimin përfundimtar tëproblemit të ujërave të zeza. Deri nëpërfundimin e punimeve përkolektorin, ujërat e zeza do tëvazhdojnë të grumbullohen nëgropat septike. Nga ana tjetër jam ibindur që ndërtimet, nuk kanë paturasnjë ndikim negativ në KopshtinZoologjik.

Intervistoi:Argetina TANUSHI

8

CM YK

Ngrohja e ambienteve të kopshteve dheçerdheve me gaz, si pasojë e mungesës meorë të zgjatura të energjisë elektrike nëkryeqytet, rrezikon shëndetin e fëmijëve. Kjoka qënë një ndër deklaratat që ka dhënëinstitucioni i Drejtorisë së Higjienës.

Specialistë të shëndetësisë shprehen seëlirimi i gazrave helmuese nga djegia e gazitdëmton rëndë shëndetin e fëmijëve.Ndërkohë që sipas specialistëve të cilët janëprononcuar për “Ekolëvizjen”, në lidhje mekëtë problem shprehen se, “nga djegia e gazitçlirohet dioksidi i karbonit, i cili është vërtetëi rrezikshëm për vetë faktin sepse bashkohet

me hemoglobinën e gjakut dhe kështushkakton helmim. Gazrat e tjerë ndotëse dhetë rrezikshme janë edhe dioksidi i karbonit,dioksidi i ssqufurit dhe dioksidi i azotit, ketonë rastet kur gazi është i ndotur, ose mësaktë i përzier me të tjerë lëndë organike.Sipas specialistëve karboni i çliruar në

trajtën e blozës është një tjetër shkaktar ishumë sëmundjeve të mushkërive dherrugëve të frymëmarrjes”. Kjo situatë mbetet problematike pasi

ngrohja e fëmijëve, sidomos në institucionetshtetërore kryhet kryesisht nëpërmjet gazit,sepse mungojnë format e tjera të ngrohjes,për shkak të orareve të zgjatura të mungesëssë energjisë elektrike. Një pjesë e mirë eçerdheve dhe kopshteve në Tiranë ezgjidhin problemin e ngrohjes me anë tëgazit. “Është mënyra e vetme që fëmijëve tukrjojmë një ambjent të ngrohtë, për tëzhvilluar mësimin normal”, u shpreh NoraHoxha, edukatore, edhe pse specialistëtngrene zërin kundër ngrohjes me gaz, pasindikon seriozisht në shendetin e fëmijës.Konsatatimet janë bërë, dhe relacionet ngaana e drejtorisë së Higjenës nuk kanë

munguar, në drejtim të institucionevepërgjegjëse, por asgjë nuk është bërë derimë tani. Gjithçka ka mbetur në formëankesash, ndsërsa cilësia e ajrit respiruestë fëmijëve vazhdon të jetë në po ato përmasaalarmante.

Problemi i energjisë elektrike, nuk ështënjë problem social, por edhe mjedisorë. Sirezultat i shpenzimit të madh të kapacitetit tëFierzës për prodhimin e energjisë elektrile,liqeni ka arritur afër pikës së vdekjes. Në këtëkuadër rënia drastike e nivelit të ujrave tëliqenit të Fierzës, po shkakton dhe dëmtimin

e ndjeshëm të pasurise ujore të këtij liqeni.Fauna ujore e dalë në breg nga thatësira ështëbërë një gjah i majmë për peshkatarët e zonës,të cilët kanë periudhën e artë të fitimit nga kyfenomen. Prej ditësh një numër i madh

peshqish kanë mbetur në batakun e krijuarpas tërheqjes së ujit. Ndërkaq, që më krijimine liqenit të Fierzës në vitin 1978 është njëndër rastet veçanta të ndodhura ndër vitë.Përveç gjallesave të tjera që rriten në këtëliqen përmendim luciperkën, krapin, ballgjerinetj, të cilët peshkohen gjarësisht në këtë zonë.

Askush nga specialistët nuk ështëprononcuar akoma për këtë fenomen, për tëparë dhe dëmin real që thatësira i krijonfaunës ujore të Liqenit të Fierzës. Në njëkohë kur peshkimi ka arritur në nivele të larta,

dhe ai i shkon direkt konsuamtorit,specialistët e bujqësisë bëjnë të ditur sekonsumi i peshkut të dalë në breg, qëmblidhet nga banorët me mjete rrethanore,nuk përbën asnjë problem për shëndetin ekonsumatorit. Specialistët veçojnë si tëvetmen gjë negative tregtimin e peshkut nërrugë, pa asnjë kusht higjienik. Ndërkohëdhjetra banorë të qytetit të Kukësit i janëdrejtuar liqenit për të mbledhur peshkun embetur në tokë. Në një situatë të tillë humbjetë mëdha kanë pësuar grupet e peshkimit tëlicensuar për këtë biznes. Ndërkohë niveli iLiqenit të Fierzës ka arritur në 253 metra dhekjo bën që jo vetëm pëshkatarëtprofesionistë, por edhe popullata efshatrave përrreth Fierzës të ushtrojnëpeshmin si burim fitimi. Në këtë kuadër, njëperson arrin të mbledh në ditë deri në 15 kg.peshk, që e përdor kryesisht për shitje. Porsi do të rikuperohet gjendja e faunës sëLiqenit të Fierzës, në një kohë kur sasira tëmëdha hiqen çdo ditë. Është i rëndësishëmedhe fakti se që nga viti ’91 linja e prodhimittë rasateve u shkatërrua, ndërsa hedhja nëliqen e rasatit nga viti ne vit erdhi duke ureduktuar. Në këtë situatë alarmante, jovetëm që nuk funksionon më linja eprodhimit të raseteve, por edhe ajo masë epeshqve dhe gjallesave të tjera ujore që ishtederi më tani, dalengadale po zhduket.

“Paketa e Gjelbër”, paketë edukative përfëmijët e shkollave të moshave 11-15 vjeç e parae ketij lloji ne Shqipëri ka udhëtuar për në qytetinverior Shkodër. Mesazhi që “Paketa e Gjelbër”sjell tek nxënësit tanë është ai i një vendi qëafron vlerat tona të përbashkëta të respektitreciprok midis njerëzve, vendeve dhe brezave,barazisë dhe ekulibrit mjedisor. “Paketa eGjelbër” ka zgjedhur Shkodrën për të bërëpromovimin dhe kualifikimin e anëtarëve të sajqë do ta përcjellin më pas në terren, ndërkohë qëseminare të tilla kualifikuese do të zhvillohenedhe në qytete të tjera të vendit tonë. Kjo paketëe parë mjedisore do të ndikojë në ndryshimin ekëndvështrimit të nxënësve dhe mësuesve, përta bërë vendin më të sigurt, më të shëndetshëmdhe më të begatë, duke përmirësuar në këtëmënyrë cilësinë e jetës sonë. Që fëmijët të

edukohen me mbrojtjen e mjedisit është njëgaranci që në të ardhmen të kemi një mjedis mëtë pastër. Ky edukim, duke u bazuar mbi parimete zhvillimit të qëndrueshëm, mund të japë njëmendim kritik duke krijuar mundësi, përkoncepte të reja dhe zhvillimin me metoda dhemjete më miqësore me mjedisin. Projekti në fjalë, ipari në Shqipëri dhe i hartuar nën kujdestarinë eREC (Qendra Rajonale e Mjedisit për EuropënQëndrore e Lindore është promovuar së fundmigjatë një takimi të organizuar në hotel “Koloseu”,në qytetin e Shkodrës. Në takim ishin tëpranishëm përfaqësues të arsimit të rretheve tëqarkut të Shkodrës, të cilët janë trajnuar ngaspecialistët përkatës të këtij projektit. Secili prejpjesëmarrësve mori nga një “Paketë të Gjelbërt”,ku ndodhet një informacion i pasur, që do tëshërbejë për edukimin e brezit të ri në shkollatku ata shërbejnë. Ndërkaq, koordinatorja e REC-it në Shkodër, Diana Bejko sqaron se Paketa eGjelbër fokusohet në mënyrë të veçantë mbiaspektet e mbrojtjes dhe zhvillimit tëqëndrueshëm të mjedisit dhe përfshin një numërtë madh materialesh edukative, siç janë libri imësuesit së bashku me planin mësimor dhe fletëte punës për nxënësit, koleksioni me filmavizatimorë dhe edukativë, CD me informaciontë zgjeruar mbi temat mjedisore, si dhe loja edilemave. ”Paketa e Gjelbër” përmban 22 tema,lidhur me mbrojtjen dhe zhvillimin eqëndrueshëm të mjedisit, të ndara në pesëkapituj. Në to trajtohen probleme të tilla sielementet e mjedisit, kërcënimet mjedisore,aktiviteti dhe ndikimi i njeriut, sfidat globale,vlerat, etj. Edukimi sot, nuk është thjesht njënga të drejtat e njeriut, ai shihet si një parakushtpër një zhvillim të qëndrueshëm. Duke parëproblemet mjedisore me të cilat po përballet sotvendi, të cilat janë rezultat i një zhvillimi tëpakontrolluar dhe degradues ndaj mjedisit,edukimi mjedisor shihet si përparësi, si një mjetkryesor për një qeverisje të mirë të burimevenatyrore.

Problemet e mjedisit kanë gjeturmbështetje gjatë tryezës së zhvilluar ngaQendra e Zhvillimit të Shoqërisë Civile(CSDC) në Shkodër . I organizuar për vetëfaktin se në qytetin e Shkodrës fatkeqësishtnë këtë drejtim ka plot mangësi dhe probleme,që kërkojnë ndërhyrjen e duhur. Sipaskoordinatores së Qendrës për Zhvillim tëShoqërisë Civile në Shkodër, Arbana Dibra,tha se saj, tema kryesore e tryezës ishte ajo eshqetësimeve serioze, të cilat vazhdojnë tëjenë prezente, jo vetëm qytet, por në tërërrethin e Shkodrës në përgjithësi, si ndotja eambientit, menaxhimi i ujërave të zeza, situatae liqenit të Shkodrës dhe kurorës së gjelbër,etj. Përfaqësues të Qendrës për Zhvillim tëShoqërisë Civile, pjesëmarrës në këtë tavolinëbisedimesh kanë bërë prezent edhe

nënshkrimin e memorandumit tëbashkëpunimit për bashkërendimin e

veprimtarive në mbrojtjen e mjedisit midispushtetit vendor, organizatave mjedisore dhe

Rrezikohet shëndeti i fëmijëve në çerdhe e kopshteNgrohja me gaz çliron gazra helmues

“Paketa e gjelbër”promovohet në Shkodër

Promotor i edukimitnë shkollat 9-vjeçare

Rënia e nivelit të Fierzës rrezikon faunën ujore të zonës

Problemet mjedisoreNë qendër të takimit të organizuar nga CSDC

përfaqësuesve të medias, të cilët luajnë një rolaktiv në drejtim të çështjes së mjedisit.Ndërkohë që një vend të veçantë i ështëkushtuar edhe liqenit të Shkodrës si një ngapërqëndrimet kryesore të shumë organizatavemjedisore, për ta sjellë atë në kërkesatbashkëkohore. Specialistë të ndryshëmnënvizuan faktin e rrezikut të ndotjes sëujërave nëntokësore të liqenit të Shkodrës, nëtë njëjtën kohë edhe atë të ruajtjes së florësdhe faunës së tij, të cilat kanë filluar të cënohennga faktorë të ndryshëm. Ndërkaq u pa edomosdoshme për arritjen e këtij synimi, qëtë gjitha palët të angazhohen që t‘ipërkushtohen transparencës, të respektojnëmisionin, dhe të organizojnë aktivitetekonkrete mbi edukimin mjedisor dhendërgjegjësimin e publikut.

9

CM YK

Gjuetia e paligjshme, një fenomen që pondodh shumë shpesh në shoqërinë tonë kashkaktuar tragjedinë e radhës. Bardhoci,

fshati që ndodhet vetëm 4 kilometra largdoganës së Morinit, aty te këmbët e pyllittë Koretnikut, ka përjetuar një ngjarje tërëndë, humbjen e dy të rinjëve dhe plagosjenrëndë të një të treti. Kjo ngjarje tronditëseka ardhur si rezultat i gjuetisë pa kriter në

Gjuetia pa kriter merr jetën e dy të rinjëveatë zonë. Të dy viktimat ishin pjesë e njëgrupi prej gjashtë shokësh nga fshatiBardhoc, të cilët në orët e vona të së shtunës

vendosën të dilnin për gjueti derrash. Treprej tyre ishin barinj dhe 3 bashkëmoshatarë.Kanë ngrënë darkë së bashku në ish- repartinushtarak në bjeshkët e Bardhocit, që tashmëpërdoret nga barinjtë dhe më pas të gjithëme nga një armë, dy prej të cilave automatikë

dhe 4 pushkë 10-she, i janë drejtuar pyjevetë Koretnikut. Me municione të rënda, qënë raste të gjuetisë janë të jashtëligjshme,ata janë nisur, pa e ditur që errësira do tëishte shkaktarja e një tragjedie. Në raste tëtilla gjuetia zhvillohet në dy grupe, njëri içuarjes drejt pritës së derrave dhe tjetri ipritës. Në dy grupe u ndanë dhe 6 shokët,pa ditur se dëshira për gjueti do të kthehejnë tragjedi. Grupi i çuarjes drejt pritës kaqenë në lëvizje dhe se në errësirën e madhenuk dallohej se çfarë lëvizte. Lëvizjet eshkurreve në afërsi të grupit pritës kanëbërë që më i riu,17 vjeçar, të hapë zjarr mebreshëri. Plot 19 plumba kanë rënë në trupate Fiqiret Shahut, Ardian Shahut dhe HysAdemit, që ishin dhe pjesë e grupit tëçuarjes. Vetëm pas disa minutash, tre të rinjtëe grupit pritës kanë kuptuar se çfarë kandodhur dhe janë përpjekur të ndihmojnëtë dëmtuarit. Janë shokuar aq shumë kurkanë konstatuar se dy prej tyre kanë vdekur,sa nuk kanë mundur të ndihmojnë as të

plagosurin, që tashmë ndodhet në spitaline Kukësit jashtë rrezikut për jetën. Kjo ështëpak nga tragjedia që erdhi si rezultat igjuetisë së paligjshme. Kushedi se sarastekane ndodhur më parë dhe që kanë zënëfaqe të tëra kronikash të zeza, dhe kjo vetëme vetëm për faktin e vetëm që mungonndërgjegjësimi dhe zbatimi rigoroz i ligjit.Është e vështirë të ndërgjegjësohet e gjithëpopullata banuese në zonat e gjuetisë, por

kjo nuk do të thotë që organet kopetente tëheshtin përballë kësaj situate.

Në qytetin e Vlorës kanë nisur punimet përndërtimin e impiantit të përpunimit të ujrave tëzeza, i cili financohet nga BE me një vlerë prej2.7 milionë euro. Burime zyrtare nga bashkia eqytetit bregdetar bëjnë të ditur se projekti, që dotë zbatohet në territorin e pyllit të sodës, ështëende në fazat e para të tij. Asgjë nuk ka filluar,vetëm fazat e projektit kanë marrë startin. Endenuk dihet se kur mund të marrë jetë ky projekt,dhe të mund ta shikojmë në realitet. Gjithsesi,duke iu referuar burimeve aktualisht ështëpastruar nga pemët territori ku do të ndërtohetimpianti, i cili parashikohet të shtrihet në njësipërfaqe prej 5 ha. Ndërtimi i impiantit, që pritettë përfundojë në fund të këtij viti, përbën fazën edytë të projektit të sistemimit të ujrave të zezanë qytetin e Vlorës. Ai shënon edhe një ngainvestimet më të mëdha në këtë qytet, në harkunkohor të 15 viteve të fundit. Me përfundimin eimpiantit mbyllet cikli i disiplinimit të ujrave tëzeza të qytetit të Vlorës, duke eleminuar ndotjetqë vijnë si pasojë e derdhjes në det të këtyre

Për vite me radhë, firmat e duhan-cigarevekanë shpenzuar shuma të mëdha për reklama

televizive që u bëjnë thirrje njerëzve për t’a lënëduhanin dhe të rinjëve që të mos e fillojnë atë.

Por në raportin e kohëve të fundit të lëshuar

Zhurmat që janë bërë pjesë e jetës sonë tëpërditshme dhe që ndotin mjedisin tonë po lënëpasoja në shëndetin e gjithë secilit. SipasInstitutit Kombëtar për personat me dëgjim tëkufizuar në SHBA, gati 30 milion amerikanëekspozohen çdo ditë ndaj niveleve të rrezikshmetë zhurmës, ndër këto 10 milion kanë pësuarhumbje të pa kthyeshme të dëgjimit, që ështënjë nga pasojat në shëndetin e njeriut.

Zhurma që nga kositja e barit ... trafikupranë shtëpisë... trenat ... deri tek muzika vjendrejt e në veshët tanë. Zhurmat konsiderohenndotës të mjedisit ku jetojmë dhe sipas disaekspertëve kjo fushë është më e ndotura në 100

vjetët e fundit. Zhurmat e shtojnë së tepërmistresin që zakonisht pasqyrohet në pagjumësi,tension të lartë dhe probleme me thithjen einformacionit të ri. Një nga ekspertët amerikanKenneth Feith që punon për agjensinë embrojtjes së mjedisit në SHBA thotë: “një ngaproblemet është se zhurmat e pa dëshirueshmepërshkruhen nga njerëzit si bezdi dhe jo si njëefekt serioz në shëndet”.

Përmes një zhurmë matësi ky ekspert tregondisa nga zhurmat më të zakonshmet ndaj tecilave ekspozohemi. Intensiteti dhe koha eekspozimit janë përcaktuese në dëmtimin e tëdëgjuarit dhe në pasoja të tjera shëndetësore.

ujrave. Faza e parë e projektit, që u ndërtua nëpjesën më të madhe nga firma greke “Kamatakis”,përfundoi rreth një vit më parë dhe kishte njëvlerë financiare prej rreth 9 milionë euro.Ndërkohë, për të vënë plotësisht në eficensë këtë

investim, nevojitet ndërtimi i lidhjeve të dyta etë treta, që pritet të realizohen në vazhdimësi.Kjo është shumë e ngjashme me odise të tjera tëndërtimeve të impianteve, por do zoti që këtëradhë të bëhet një pune e mirë në këtë drejtim.

Impianti i ri i ujërave të zezashpëtimi i qytetit të Vlorës

Cigaret sot me nivel më të lartë nikotinenga agjencia e shëndetit publik pranë shtetitMasaçusets në SHBA thuhet se ndërsa reklamatkundër duhanit vazhdojnë po kështu vazhdontë rritet edhe niveli i nikotinës në cigare. Sipasraportit, nga viti 1998 deri ne vitin 2005, niveli inikotinës në cigare ështe rritur 13 perqind.

Profesor Stanton Glantz thote se të dhënat estudimit janë tepër shqetësuese. Personat që pinëcigare me duhan të butë shpresojnë t’a pakësojnësasinë e nikotinës që thithin në mushkëri. Porstudimi tregoi se sasia e nikotinës ishte e njëjtënë të gjitha llojet e cigareve përfshi ato aromatike,të buta, ose shumë të buta.

Profesor Stanton Glantz thotë se kjo tregonse cigarja mund të fillohet lehtë por është shumëvështire për ta lene atë. Gjatë studimit, ekspertëtvunë re se të rinjte parapëlqejnë më tepër cigaretMarlboro, Newport dhe Camel, por këto janëedhe llojet e cigareve që sot përmbajnë më shumënikotinë krahasuar me pak vjet me parë. Ndërsanikotina në llojin e cigareve Cool ështe rritur 20përqind. Studimi vetëm konstaton shtimin enivelit të nikotinës por nuk shpjegon përse ky

Zhurmat dhe rreziqet që vijnë nga ky “ndotës i mjedisit”

Nuk mjaftojnë vetëm helmet në mjedis tëshkaktuara nga pluhuri por tashmë ndotësmikrobiologjikë ndodhen shpesh edhe në ushqimetqë konsumojmë. Ky është rezultati i një studimitë Institutit të Shëndetit Publik ku theksohet sedioksinat janë kimikatet më toksike të njohura

nga njeriu, ku 90% të këtyre ndotësve merrennëpërmjet zinxhirit ushqimor. Specialistët emjedisit, në vlerësimin të fundit të situatësmjedisore në Shqipëri në vendin tonë, e kanëparaqitur atë si mjaft shqetësuese ku veç ndotjevenë ushqim, helmet depërtojnë në organizimin tonëedhe nëpërmjet frymëmarrjes apo gëlltitjes sëgrimcave të ndotura.Sipas ekspertëve të mjedisitkëta ndotës organikë të qëndrueshëm formohennga nënproduktet e industrisë dhe më shumë ngaproceset e djegies”, pohojnë specialistët nëMinistrinë e Mjedisit.

SPITALET Ambientet spitalore, ku pacientët dynden për

tu shëruar po shndërrohen në vatra ku helmetgjenden përreth. Djegia e mbeturinave spitalorekonsiderohet nga ekspertët si një burim i madh ishkarkimeve, duke kontribuar në ndotje me rreth24 për qind të totalit kombëtar. Pranë spitalevendjen duhmat e tymit të lëshuar nga djegia elëndëve plastike. Kutërbimi që lëshohet nuk ështëasgjë kur mendon grimcat helmuese që çlirohennga mbeturinat spitalore.

DIOKSIDA“Të gjitha djegiet industriale dhe shtëpiake mund

të çlirojnë dioksina nëse klori është i pranishëm,qoftë edhe në sasi të vogla “ theksojnë ekspertëtnë vlerësimin për situatën të paraqitur në planinkombëtar të veprimit për heqjen nga përdorimidhe eliminimin e ndotësve organikë tëqëndrueshëm.Sipas vëzhgimit rezulton se janë 9 kategori

kryesore të burimeve të ndotjes. Kështu rezultonse shkak kryesor i ndotjes së mjedisit është djegiae pakontrolluar e plehrave qytetase. Nga ky procesqë nuk kontrollohet prej vitesh nxirren 73.5 % tëndotjeve duke e shndërruar në burimin kryesor tëshkarkimeve në ajër të dioksinave. “Kategoria eproceseve të djegieve të pakontrolluara të plehraveqytetëse në mënyrë spontane apo të paqëllimshmenë mjedis të hapur është edhe kontribuuesi kryesorpër shkarkimet në ujë të këtyre dioksinave, dukezënë pothuajse 100 për qind të shkarkimeve”,pohojnë specialistët.

Elbasani e Tirana sërish zonat më të ndotura

ISHP: 90% e ndotësve brenda ushqimeve

MBETURINATSipas të dhënave më të fundit, aktualisht në

vendin tonë riciklohen 4% e metaleve, 2% eplastikeve dhe 1% e letrës, të dhëna këto qëvërtetojnë se ndotja është tepër e lartë dhe sestandardet mjedisore shqiptare janë tepër larg atyretë botës moderne“Sistemi i administrimit të mbeturinave urbane

është mjaft i dobët dhe jo i mirëfinancuar” pohojnëspecialistët e mjedisit. Vetëm dy vjet më parë nëShqipëri mesatarja e prodhimit të mbeturinaveurbane ishte 410 .922 tonë, nga të cilat rreth 43mijë tonë janë djegur në hapësirë. Sipas raportitsistemet e grumbullimit, transportit dhe depozitimitnuk kanë burime financiare të mjaftueshme dhenuk janë ngritur vend depozitime sanitare.Mbeturinat urbane shkarkohen në dampa të hapuratë papërshtatshme për një administrim mjedisor”,theksojnë specialistët në këtë raport.Ndarja në grupe përpara depozitimit përfundimtarështë një tjetër shqetësim që kanë ngriturpërpiluesit e këtij raporti në të cilin vendi ynëqëndron gjithashtu shumë prapa të tjerëve.Ndërsa grumbullimi i pjesshëm i mbeturinave

ka çuar në djegien e mbeturinave në oborret eshtëpive dhe në rrugë, madje edhe në kazanë meqëllim zvogëlimin e vëllimit. Mbledhja e kanaçeveapo mjeteve të ndryshme metalike që mund tëshiten kanë bërë që djegiet në kazanët e plehraveapo në vendgrumbullimet e tyre të jenë fenomenetë përditshme .Veprime të tilla kryhen edhe nësheshet e depozitimit të mbeturinave”.

ZONAT E NDOTURASëish Elbasani mban “kreun” e renditjes për

vendet më të ndotura , pasojat reale të së cilës janëparë edhe në shtimet e deformimeve gjatë lindjeve.Si vendet më të ndotura konsiderohen mbetjet ekatranit në uzinën e Koksit në Elbasan, uzina esodës kaustike dhe PVC-së në Vlorë, me prodhimine shumë kimikateve.Një tjetër burim i ndotjeve të natyrës organike

dhe klororganike kanë qenë fabrikat e plasmasitnë Durrës dhe Lushnjë dhe veçanërisht ndërmarrjakimike në Durrës, të cilat u mbyllën në vitet e parapas ngjarjeve të viteve ‘90.Tirana veç të tjerave ka edhe dy impiante që

administrohen nga KESH në të cilat riparohentransformatorët dhe rigjenerohet vaji i tyre. Menjë vjetërsi punë prej tre dekadash teknologjia epërdorur në këto dy impiante, si dhe masat përmbrojtjen e mjedisit, kanë lënë shteg për ndotjenme vajra të territorit pranë dhe përreth tyre. Edhenë bujqësi për shumë vjet janë përdorur pesticideme përmbajtje të lartë të ndotësve organikë tëqëndrueshëm. Fatmirësisht stoqet e pesticideve janëdërguar për t‘u shkatërruar në Gjermani pas njëprojekti përkatës. Megjithatë, specialistëtmendojnë se ndotja e magazinave vijon të përbëjënjë problem serioz. Mjedisi brenda këtyre objekteveështë i ndotur dhe shumë prej tyre janë edhe tëdëmtuara, ndërkaq një pjesë është përdorur përqëllime të tjera, pa bërë asnjë përpjekje për pastrimapo rehabilitim.

A. Lahi

Mbi 43 mijë tonë mbeturina urbane dhe spitalore digjen në hapësirë

10

CM YK

Fundviti 2006, mund tëkonturohet si sezoni turistik ispecieve të rralla ujore, pasi pikërishtgjatë kësaj perudhe kanë vizituarujërat tona peshkaqenë jo tëzakonshëm. Ndërsa viti 2006 mund

të quhet si ‘viti i vizitorëve’ nëbregdetin shqiptar, për vetë faktinse këtë vit janë shfaqur në ujërat tonady delfinë dhe dy peshkaqenë. DrejtPatokut kanë rendur breshkat dhebalenat, ndërkohë që Lezha dheDivjaka kanë parë nga afër delfinët.Këto dy qytete kanë qënë vendetpritëse të këtyre specieve të rralla,ndërkohë që Vlora, Saranda dheDurrësi kanë patur vizitorëpeshkaqenët, këta të një lloji tëveçantë dhe që gëzojnë statusin especieve të rralla. Të shtyrë nga luftapër ekzistencë, apo kushte tëndryshme klimaterike, që nga balenaskeleti i së cilës ruhet ende nëAkademinë e Shkencave deri tekpeshkaqeni i fundit në bregdetin eAdriatikut në Durrës, këta dombeten miqtë ujorë. Sikurse janë tëndryshme edhe fatet e njerëzimit,ashtu ndodhi edhe me vizitorët errallë. Vetëm balena fitoi statusin epërjetësisë, pasi kockat e saj ruhennë Akademi, disa të tjerë, përfunduarnë kuzhinat e lokaleve luksoze,ndërkohë që vetëm breshkat patënfatin e rikthimit nga kishin ardhur.

KronologjiaViti 1963 - Balena që u qëllua

me topNë pamje të parë e ngjashme me

legjendën e shqiponjës shqiptare, ecila edhe pse në rrezik, nuk u largua,por qëndroi me të bijtë e saj deri sa udogj, balena, vizitorja më e hershmee Shqipërisë ka ecur në rrugët ehistorisë së shqipes. Në vitin 1963

Nga legjenda e balenës tek peshkaqeni, kronologjia ndër viteViti 2006 – ‘sezoni turistik’ i specieve të rralla

Bregdeti shqiptar, prej vitesh kapatur fatin të vizitohet nga miq tërrallë. Nga ata miq të cilët nuk kanëtë bëjnë me politikë, marrëdhëniebilaterale, as me qështje kombëtare.Miq të një lloji të vecantë, si ata të tëcilët gjallojnë vetëm në botën ujore.Ndërkohë që bregdeti shqiptar kaqënë destinacioni i fundit i rrugës sëtyre jetësore, jo rrallëherë vizita e tyreështë parë si gjah i majmë përgjuetarët, edhe pse ekziston një ligjedhe në legjislacionin shqiptar që imbron ata. Gjithmonë sipas ligjit,sikundër asnjëherë nuk u vu në jetë,është i ndaluar automatikishtpeshkimi i specieve të rralla, qëvizitojnë bregdetin shqiptarë. Edhenëse specia bie ‘pa dashur’ në rrjetëne peshkatarit, këtë të fundit ligji edetyron t’ia kthejë përsëri detit, mefjalë të tjera, peshkatari është

detyruar ta hedhë në det. Si jorrallëherë, edhe ligji për speciat erralla ka mbetur në sirtaret qeveritare,ndërkohë që ‘gjahu i këtij lloji’pronotohet pikërisht nga politikanët,për darka dhe dreka ‘pune’, ndoshtaedhe për të gostisur homologët e tyrendërkombëtarë, si nder përbashkëpunimin e tyre, nëbashkërendimin e politikaveqeverisëse. Ndërkaq, vizitorët ehershëm datojnë që në vitin 1963, njëbalenë e cila u qëllua me top, për takaluar në vitin 1985, tek njëpeshkaqen që peshonte 6 kuintal, eme radhë deri në ditët e sotme.Nëntori i këtij vitit është shënuarkoha me vizitorët më të shumtë,kryesisht peshkaqenë. Padyshim,specia më e rrallë por dhe historiamë e rrallë, mbetet balena që vizitoiShqipërinë në vitin 1963 në Patok.

Ushtarët tanë e qëlluan pasimenduan se ajo është nëndetëse.

Skeleti i saj, si dëshmi e asaj çfarëndodhi, pozon në Muzeun eShkencave të Natyrës, dhe ka njëvlerë prej 300 mijë eurosh.

Shqiptarët mund të krenohen mefaktin që breshka e detit, Caretta-

caretta, viziton shpesh brigjet tona.Vetëm në vitin 2003 në lagunën ePatokut “mësynë” 30 breshka të tilla.Me një gjatësi 72 cm e gjerësi 61 cm,

Fundviti ’06, rekorde në kapjen e specieve të rrallanjë balenë u shfaq në ujërat e Patokut,gjallesa më e rralla në Shqipëri, menjë gjatësi prej 8 metra,, skeleti i sëcilës sot e asaj dite ndodhet eekspozuar tek Muzeu i Shkencavetë Natyrës. Ajo është gjetur në vitin

1963 në Patok, ndërkohë që ështëqëlluar me top nga ushtarët tanë,sepse dyshohej se ishte nëndetëse.

Ngjashmeria me legjendën eshqiponjës nis pikërisht tekhamendësimet se kanë qenë 5 balena,dy prindër dhe tre fëmijë. Njëri prejtyre ishte plagosur dhe të tjerët nukjanë larguar, duke u përpjekur tandihmojnë. Në këtë kohë kanëndërhyrë ushtarët, të cilët kanëmenduar se kishin të bëjnë me njënëndetëse.

Viti 1985 - Peshkaqeni 6kuintal

Himara ishte vendi pritës ivizitorit të dytë, që prekte ujërat eShqipërisë. Dalja në brigjet shqiptaree peshkaqenit 6 kuintalë në Himarëishte një lajm që bëri bujë të madhenë atë kohë. Pas balenës së vitit1963, peshkaqeni ishte një specie

tjetër e rrallë që vizitonte ujëratshqiptare. Pasi u kap, peshkaqeni utërhoq me makineri të tonazheve tërënda, pasi kjo specie peshonte 600kilogramë,ndër më të rëndat eshfaqura ndonjëherë në ujeratshqiptare. Peshkaqeni u copëtua dheu bë miell për pularitë.

Maj 2003 - Peshkaqeni padhëmbë

Një rrjetë tjetër ka gllabëruar njëtjetër specie, tashmë me një specifikëtë veçantë, pa dhëmbë. 1.5 milje largbregut të Golemit peshkohet njëpeshkaqen katër metra i gjatë.Peshkaqeni kishte arritur të çanterrjetën në shumë vende, por s’kishteshëptuar dot. Vetëm hunda e tij, ishte25 cm e gjatë. I çuditshëm ishte faktiqë kafsha e madhe dhe mishngrënësenuk kishte asnjë dhëmb në gojë.Ndërkohë peshq të tjerë e kishinngrënë. Një specie e tillë ishte parëdisa muaj më parë nga një anijeitaliane, duke u larguar drejt Italisë.

Korrik 2003 - Peshkaqeni tigërNjë tjetër peshkaqen, ai tigër ka

vizituar ujërat e Adriatikut, pikërishtpërgjatë bregdetit të Durrësit.Peshkatarët e një anijeje përgjatëgjetën një peshkaqen tigër. Ai kishtenjë gjatësi mbi dy metra dhe peshërreth 280 kilogram. Por peshkaqenii rrallë, ngordhi pas përplasjeve mebarkën, gjatë kohës që po tërhiqejnga rrjeta.

Maj 2004 - Breshkat Caretta-Caretta

Pas balenës Laguna e Patokut kapritur të tjerë ‘mysafirë ‘, këtë radhëtë shumtë në numër. Mbi 30 breshkatë species Caretta-Caretta me gjatësi72 cm e gjerësi 61cm, pesha e tëcilave shkon deri në 5 kuintalë, si

dhe 6 breshka të gjelbra deti kanërënë në rrjetat e peshkatarëve të kësajzone. Vetëm pak orë pasipeshkatarët i kanë nxjerrë breshkatnë breg, specialistët kanë bërëmarkimin e tyre dhe më pas i kanëlëshuar sërish në det, ndryshe ngamiqtë paraardhës, të cilët nuk e kishinfatin e rikthimit.

Tetor 2005 - Peshkaqeni 3 kvPeshkatarët e anijes “Alkiad”

kanë kapur në veri të Sazanit njëpeshkaqen rreth 300 kilogramë.Sipas peshkatarëve, peshkaqeniishte me drejtim nga ana e lumitVjosë. Sipas tyre, në këtë zonë nukishte parë ndonjëherë ndonjëpeshkaqen në këto përmasa.Mendohet se peshkaqeni mund tëjetë afruar bregut për shkak tëmungesës së ushqimit, por mundedhe ta ketë drejtuar rryma për ngaana e Vjosës.

Korrik 2006 – Delfini në“Tokën e vdekur”

Në plazhin e Divjakës, në rrethine Lushnjës, pikërisht në vendin equajtur “Toka e vdekur” u gjend njëdelfin në breg. Këtë radhë delfiniishte i ngordhur, ndërkohë që trupi iishte i dëmtuar rëndë dhe dukej igoditur nga një mjet i fortë. Delfini ingordhur u gjet nga vendasit dhepushuesit në vendin që vendasit enjohin me emrin “Tokë e vdekur”.

Gusht 2006 – Delfini 2 kvVetëm një muaj pas gjetjes së një

delfini, specia e rrallë është gjeturkësaj radhe në Tale të Lezhës. Delfinii ngordhur kishte një gjatësi rreth 3

metër dhe peshonte 200 kg. Ngagjendja biologjike e trupit mendohetse delfini duhej të kishte ngordhurprej ditësh, pasi pjesa e pasme ekokës kishte nisur të dekompozohej.

Nëntor 2006 - Peshkaqeni 5 kvNjë peshkaqen katër metra i gjatë

dhe që peshonte 500 kilogramë kapërfunduar në rrjetën e peshkatarëvedurrsakë, ndërsa është dërguarmenjëherë në një restorant në kodrate Liqenit në Tiranë. Peshkaqeni edhepse 4 metra ka ngecur në rrjetën enjë peshkarexhe shqiptare. Edhe psenjë specie e rrallë për ujërat eAdriatikut, ai ka përfunduar i gatuarnë pjatat e klientëve të lokalit.Kujtimi i peshkaqenit ka ngelurtashmë vetëm në fotot e bëra nga tëpranishmit që patën kënaqësinë tashohin atë. Nuk është hera e parë qënjë specie e tillë përfundon në rrjetate peshkatarëve.

Nëntor 2006 - Peshku 8 metërPeshku Pastanak, 8 metra i gjatë

dhe me një peshë 120 kg është kapurnë Ksamil. Pjesa e sipërme e këtijpeshku të rrallë mban ngjyrë të zezë,ndërsa nga pjesa e poshtme, ebarkut, është i bardhë. Jashtëpërmasave të para ndonjëherë, as ngapeshkatarët, ata të cilët pjesën mëtë madhe të kohës së tyre e kalojnënë det, me një peshë që i kalon 1kuintal, ka dëmtuar edhe rrjetat epeshkatarëve. Si në pjesën më të

madhe të rasteve të këtij lloji, kjospecie e rrallë, ka përfunduar nëlokale, si ‘menu-ja’ speciale e asajdite.

Anxhela Xhindoli

pesha e të cilave shkonte deri në 5kuintalë kjo lloj breshke është njëspecie drejt zhdukjes. Specialistët espjegojnë ardhjen e këtyre breshkavetë rralla në brigjet tona, me faktin sekjo lagunë është e pasur me gaforre,të cilat janë ushqimi kryesor ibreshkave të detit. Duke qënë sepeshkaqeni është tepër i ndjeshëmndaj gjahut, duke pasur një nuhatje tëjashtëzakonshme për të dalluarushqimin në distanca të mëdha, dhendoshta kjo është dhe arsyeja qënumri i peshkaqenëve “vizitorë” nëbregdetet shqiptare sa vjen e shtohe.Delfinët, gjitar ky i pazakontë nëujërat e Mesdheut, janë një tjetërspecie mysafir në ujërat tona. Vetëmnë harkun kohor të këtij viti janëgjetur dy delfinë, njëri në Tale tëLezhës e tjetri në Divjakë tëLushnjës.

11

CM YK

U mbajt në ambjentet e Hotel

Tirana International, takimikonvultativ i bashkëpunëtorëvembi promovimin e prodhimit tëbiokarburanteve në Shqipëri. Iorganizuar nga Qeveria eShqipërisë, Ministria e Ekonomisë,Tregëtisë dhe Energjisë,Organizatës për Zhvillim Industrialtë Kombeve të Bashkuara UNIDO,ky takim solli një panoramë të

potencialeve të Shqipërisë nëlidhje me ketë problem. Ky takim uccel me prezantimin e situatësaktuale në Shqipër, duke filluar qënga situate e energjisë elektrike,asaj të transportit, bujqësisë,biokarburanteve, si dhe njëstrategji e plotë e qeverisëshqiptare. Mbi përvoja rajonaledhe Ndërkombëtare dhe mësimetprej tyre me zinxhirin e furnizimittë qëndrueshëm të biokarbu-ranteve, ishte një tjetër seancërëndësishme. Në këtë kuadër uprezantua projekti EU-PREMIAmbi masat efektive për shpejtimine hyrjes në treg të biokarburantevedhe hodrogjenit. Me interes ishteedhe studimi i vlerësimi ekonomiki biodizelit të prodhuar prej bimëve

vajore në Veri dhe Lindje, si dhestudimi I fisibilitetit në rangkombëtar në Kroaci.Ndotja e ajrit dhe problemet që

shkaton ky faktor që nga cilësia emirë e ajrit e cila mund të arrihetvetëm e vetëm nëse kemi një cilësitë karburanteve të makinave, duke

përfshirë këtu biokarburantet nëEuropën Qendrore e Lindore, siedhe rastin e Turqisë.

Në Tetor të 2006-ës, BashkiaQytetit Krujë dhe Klubi EkologjikKrujë organizuan seminarë-trajnimi, teoriko-praktik, përvlerësimin e mjedisit në qytetin eKrujës me vëzhgues të kualifikuarnën drejtimin e LGDA-USAID përtë cilin kemi shkruar disa kohë mëparë. Në këtë kuadër, një muaj mëvonë Bashkia Fushë-Krujë dheKlubi Ekologjik Krujë, organizuanseminarë-trajnimi për të drejtën epublikut për informacion dhepjesëmarrje në vendimarrje, nëpërgjithësi dhe për mjedisin nëveçanti , në zbatim të KonventësAarhusit ( Danimarkë 1998 ), nëndrejtimin e REC-ut për ngritjen ekapaciteteve vendore. Në këtëseminar-trajnimi morën pjesëpërfaqësues nga Pushteti Vendordhe Shoqëria Civile. Disa ditë mëparë ata ishin njohur me programine punës.

Lektorët, Valbona Mazreku dheD. Tola duke iu referuar programitfolën mbi të drejtat e publikut përinformacion në nivel vendor, bazuarnë Konventën e Aarhusit, por dhenë Nenin 23 të Kushtetutës tëRepublikës Shqipërisë, e cilagaranton me ligj të drejtën einformacionit për veprimtarinë eorganëve të pushtetit, të personaveme funksione shtetërore etj. Ajo qëzuri vend tek pjesëmarrësit ishte jovetëm njohja teorike por dhe sa e sizbatohet në praktikë në strukturate qeverisjes vendore kjo Konventë.Rëndësi në këtë takim kishte edheana praktike, mënyrave të zbatimittë drejtës së informimit të publikut.Njohja me të drejtat e informimitpër proçeset e dhënjes së lejevemjedisore, sepse në praktikë shpeshherë këto nuk zbatohen.Pjesëmarrja e publikut në vendim-marrje ishte një tjetër aspekdiskutimi. Gjithashtu u diskutua

USAID dhe REC mështesinKlubin Ekologjik në KrujëMuharrem GOCI për mundësinë e publikut për të

dialoguar me pushtetin lokal, dukeiu referuar nivelit të pjeëmarrjes dhefazave të procesit të pjesëmarrjes,që nga faza përgatitore, e deri tekqëndrushmëria.

Shumë interesante ishteorganizimi i grupeve të punës, mepërfaqësues nga të dy anët, ShoqëriCivile – Pushtet Vendor. Interesantenë këto grupe ishte përcaktimi ipikave të forta e të dobëta të secilëspalë, duke përcaktuar dheprioritetet sipas identifikimit tëtyre etj. Të gjitha këto do tëshërbenin edhe për një Plan-Veprimi për të ardhmen. Gjatëmuajit Dhjetor 2006, në Shkollën eMesme të Përgjithëshme “ ShoteGalica “ Fushë-Krujë, po mendihmën e REC-ut, Grupi “Ekologui Ri” bëri veprimtarinë me temë,“Promovimi i parimeve tëobjektivave të zhvillimit tëmijëvjeçarit për zhvillimin eqëndrueshëm”.

Për realizimin e saj, u angazhuapërfaqsuesja e REC-ut J. Selmani,Drejtori i shkollës N. Stafuka,mësuesi A. Duka dhe nxënësit egrupit “Ekologu i Ri”. Programi iveprimtarisë ishte i larmishëm si:Konkurs me poezi të krijuara ngavetë nxënësit; Ekspozita me krijimete vetë; Skeçe dhe lojra po nga vetënxënësit; Mbjlellja e një pemedekorative në oborrin e shkollës.Një tjetër fazë e rëndësishme ishteedhe referati me temë : “ Edukimi ibrezit të ri për një zhvillim tëqëndrueshën “. Në këtë veprimtari,përveç mësuesve e nxënësve tëshkollës merrnin pjesë nga PushtetiVendor O. Meta, Zyra ArsimoreKrujë R. Hushi etj. Veprimtaritëkanë qënë të larmishme e nëpërmjettyre u tregua rruga për kuptimin dhezbatimin e parimeve të zhvillimittë qëndrueshëm në nivel lokalerajonal duke siguruar kontributin etë gjithë aktorëve vendorë.

Mbahet takimi mbi promovimin e prodhimit të biokarburanteve

Njëzëri mund të pranosh se Tiranasot, nuk është ajo e qoskave, kullufiteshe para e përmirrje prapa, asajo ku makinat veturë humbisnin nëgropat pellgaçe, por ka shumë për tëdiskutuar për një Tiranë, ku njerëzit jovetëm të banojnë, por të jetojnë, përnjë Tiranë, ku njerëzit jo vetëm tëjetojnë, por të mbushen me frymë dhepër një Tiranë, ku njerëzit jo vetëm tëmarrin frymë, por të thithin atë qëaskush nuk ka të drejtë t‘ja u triskojë.

Natyrisht, që të bësh pyetje dhe tëkthesh përgjigje në kohët që jetojmë,kur pothuaj të gjithë kanë të drejtë tënxitojnë “të bëjnë lekë”, mund tëshkaktojë pak marramendje, por mbaseështë një çmim, që një ditë të gjithë nee sidomos ata që vendosin edhe për nedo ta paguajmë, dhe ndofta është më erëndësishme, që përgjigjet të mos jenëpërsëri po ato të vjetruara banale apoqaramane, që të përgjumin dhe që nakanë përgjumur.

Që të mos vazhdojmë të ngelemitë mashtruar, ti vendim marrës mosguxo të ngresh më planëzim urban paatë të gjelbër, mos guxo të bësh zhvillimekonomik pa atë të qëndrueshëm, mosguxo të krijosh qëndrueshmërinë e plotëpa tre përbërësit e saj (social, ekologjikdhe ekonomik), mos guxo të sajosh

Tirana, aty ku njerëzit ndjehen të kurthuarNga Prof. asc. Sazan GURI partneritetin e tipit klan, por atë të

tre “P-ve” (publik, privat dhepartneritet reciprok), mos guxo tëprojektosh zonat e zhvillimit urban pazonat e menaxhimit, pa zonat eruajtjes, pa atë të konservimit dhe paato industriale.

Që të mos vazhdojmë të ngelemitë shushatur, ti politik bërës më parëpërcakto se cila është zona me dendësitë ulët, po zona e pastër e banimit, pozona e zakonshme e banimit, po zonae veçantë e banimit, po zona e fshatit,po zona e përzierë, po zona e qendrës,po zona e biznesit ose e njësive të voglaprodhimi, po zona industriale. Tipolitik bërës, më parë vlerëso sa duhettë jetë numri i kateve, po koeficienti ibazamentit, po koeficienti i ndërtimit,po koeficienti i vëllimit të ndërtimit,po harta e ndjeshmërisë ndaj rrezikut,po kanalet e ujërave të zeza. Ndaj dhendodh, si askund tjetër në botë, qëndërtimi të kap 80-90% të territorit,nga 40-50% e parashikuar me ligjet eviteve ‘70, por për ndërtesa deri nëpesë kate. Ndodh zënie mbi 50%, si nëBullgari p.sh., por për ndërtesa jo mëtë larta se 5-6 kate. Ndërsa ne jemi tëpërveçëm, më saktë të hatashëm, sipër zënie në sipërfaqe dhe për zënie nëlartësi. A nuk do të thotë kjo të banoshi kurthuar dhe jo të jetosh në liri.

Por, që të vazhdojmë të ngelemi të

shëndetshëm, ti krye bashkiak mbajpremtimin që mbetjet urbane të mosbashkë jetojnë në simbiozë, sikur meqenë gjenetike me njeriun Tiranas,sepse ato nuk merren, por lihen 24 orëpër 24 orë, sepse ato nuk vendosen,por hidhen, sepse ato nuk sistemohen,por digjen, sepse ato nuk trajtohen,por mbi 600,000kg në ditë përhapen,mbi 90,000kg në ditë plastik flaken,mbi 1,000,000 qeska në ditë përflaken,mbi 200,000 shishe në ditë hidhen, mbi20% e koshave digjen, mbi 80% eplehrave i aviten jashtë koshave pakëmbë, mbi 99% e plehrave digjen apoi djegin nëpër damp-a. Ti krye bashkiakmësohu të punosh, që para se të ngreshnjë ngrehinë mbi dhè ndërto njëujësjellës nën dhè, më parë se tëndërtosh vepra mbi sipërfaqe ndërtoato të ujërave të zeza nën sipërfaqe. Tikrye bashkiak kur ndërton një apo disavila mos ia nëpërkëmb frymën merrokaqiella dhe kur ndërton njërrokaqiell mos i stërkëmb në mes njëvilë.

Dhe le të vimë tek ajo që e bënnjeriun Tiranas të ndjehet i kurthuar. Ae keni vënë re, kur mbasi keni zgjedhurnjë shtëpi për të banuar, fillimisht edheme një territor për të jetuar, të proftasennga prapa e anash po se po, por edhenga para ca karabina, që ti frymë e diellkurrë mos të marrësh. Dhe nuk vonon

kur dendësia e lagjes tënde arrin100,000/km2 ose 1000 banorë/ha, nënjë kohë që qytete si Parisi e New York-u arrijnë 20-30 banorë/ha dhe qyteti mëi dendur në botë Honkong-u arrin tëketë 140 banorë/ha. Ka dhe lagje siKomuna e Parisit të ketë deri në 2000banorë/ha. Çdo të thotë kjo? Kjo do tëthotë, që në ditët e verës sikur nukmjafton, që një pjesë e oksigjenitfluturon drejt lartësive për shkak tëgjendjes së thatë të ajrit, por një pjesë emirë nga ajo që ngelet do të thithet ngadendësia e popullsisë. Kjo do të thotësekuestrim i oksigjenit nga një grupnjerëzish kundrejt një grupi tjetër. Kjodo të thotë, që temperaturën 310 tandjesh për 410. Kjo do të thotë tëndjehesh as më pak e as më shumë se nënjë burg të madh.

Dhe le të vimë tek ajo, që e bënnjeriun tiranas të eci i kurthuar. Dihetse tirana ka rreth 100,000 makina përnjë popullsi rreth 1,000,000 banorë megjithë ata që hyjnë, ndërsa po të marimnjë kryeqytet tjetër të europës, Vjenënp.sh. që ka 500,000 makina për2,000,000 banorë dhe po ti krahasojmëpër gazrat që emetojnë në ajër, tirana ekalon shumëfish atë. Dhe e dini pse?Thjesht për gabime njerëzore apogabime vendim marrësish. Për të njëjtëgjerësi rrugësh si në Tiranë dhe në Vjenë,këtu dalin nga një semafor 10-17

makina, ndërsa atje 120-170 makina.Për të njëjtin distancë rruge këtu janëvendosur 3-4 semaforë, ndërsa atje njëi tillë. Për të njëjtën hapësire rrugorekëtu kemi mesatarisht një fidan për çdo12-15m, madje me degë të thara, atjekemi një pemë për çdo 3-4m., madje“evergreen”, pra përherë të gjelbëruara.Rezultati?! Rradha në semafor memakina ndezur është mesatarisht 100-150m., ndërsa atje mesatarisht 20-30m.Shpejtësia e lëvizjes së mjetit këtu tekne është jo më tepër se 5-10km orë,ndërsa atje jo më pak se 40-50km orë.Pra, ne na rezultojnë ndalesaautomjetesh shumë herë më tepër seatje, që e thënë ndryshe do të thotëshfryrje të gazrave në skrapamentottona pa filtër në sasi shumë më të larta.Pra, ne disponojmë pesë herë më pakmakina se Vjena, por ndosim për shkaktë shkaqeve të mësipërme pesë herë mëtepër se ajo.

Të gjithë mjekët e vitit 1918 ishinpjesëtarë në dështimin më të madh tëmjekësisë në shekullin e njëzet, e po tëbazohemi në numrin e të vdekurve, nëdështimin më të madh të të gjithakohërave. Ata dinin si të kuronin shumëpneumoni me origjinë bakteriale, qëlinte gripi i asaj kohe, dhe dhanë këshillapër shëndetin publik se si mund të ishinshpëtuar dhjetëra mijë jetë, porpolitikanët i shpërfillën këto këshilla.

Me këtë emër është quajtur një delfin,i cili u bë me të vërtetë një mik i ngushtëi anijeve që udhetonin në një ngushticë tëZelandës së Re. Për ndodhitë, që kanë tëbëjnë me jetën e delfinit Pelorus Xhekjanë shkruar mjaft artikuj nga studiues,zoologë e gazetarë të ndryshëm. Në tëvërtetë emri Pelorus Xhek është lidhurme emrin e ngushticës Pelorus që është

në Zelandën e Re, ndërsa fjala Xhek ështënë gjuhën angleze dhe e ka kuptimin detar.

Delfini Pelorus Xhek, nuk bën pjesëas në llojin Delphinus dhe as në llojinTursiops. Në kohën, kur është shkruarpër të, në vitet ’80 të shekullit XIX e mëvonë, është thënë se i përket llojit të

Pelorus Jack, delfini më i miqësor i historisëIslam SHAROFI

delfinëve Risso (Grampus griseus),delfinë pa sqep që jetojnë në detin eTansmanisë. Delfinët Risso konsiderohenndër kryesorët mes miqëve tanë delfinë.

Me delfinin Pelorus Xhek njerëzit unjohën për një kohë të gjatë, afro 30vjeçare. Dhe është i pari delfin në botë, icili u mbrojt nga qeveria e një shteti meligje të posacme të shpallura enkas përtë. Lidhur me këtë në gazetat e kohësështë shkruajtur: “I vetmi peshk në botë

i mbrojtur nga ligje të parlamentit”. PelorusXhek u bë i njohur në mbarë botën,përmes pikturave, që e paraqitnin atë edhenë pullat e postës. Mjaft turistë nga vëndetë ndryshme të botës, kanë udhëtuar drejtZelandës së Re, për të parë delfininPelorus Xhek. Dhe mes këtyre qindra

turistëve, ka pasur personalitete e njerëztë njohur, ndër të cilët shkrimtari ipërmendur Mark Twein.

Cila është ndihmesa e Pelorus Xhek,që e bëri kaq të njohur? Ai shoqëronteanijet nga fillimi i ngushticës Pelorus derinë vendin e quajtur Frenç Possa dhe rallëherë mund të notonte më tutje. Ndihmesae dilfinit ndaj anijes, qëndronte në faktinse i tregonte timonierit të anijes rrugënnga duhej të kalonte anija pa ndonjërrezik përplasjeje me pengesat ujore.Shoqërimin e anijeve delfini Pelorus Xheke bënte ditë e natë, për afro 20 minuta,duke notuar në ujë deri në një gjatësi prej6 miljesh. Më pastaj Pelorus Xhekpërshëndetej me ekuipazhin dhepasagjerët e anijes në bord, me njëveprim spektakolar: pasi e ndiqte pakanijen nga prapa, e godiste me bishtdhe zhdukej.

Që nga viti ’80 të shekullit të XIX ederi në fillim të shekullit XX-të, PelorusXhek, është parë vazhdimisht nëngushticën Pelorus të Zelandës së Re,duke dhënë ndihmesën e tij të vyer. Nëmars të vitit 1911 në bregun e ishullitDjurvil, në Zelandën e Re është gjeturtrupi i pa jetë i delfinit Pelorus Xhek.Tërë gazetat e dhanë njoftimin se:“Peshku i njohur vdiq”, ndërsa sipasdisa të dhënave të tjera, Pelorus Xhekështë gjetur i vdekur më 12 prill 1912.

12

CM YK

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo.com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKryeredaktore – Argetina TANUSHIGAZETARË: – Rovena TASHI

– Indrit KODRA – Anxhela XHINDOLIS

T A

F I

Qendra Shqiptare për Zhvillim të

Qendrueshëm, Tiranë

Shoqata “Miqtë eThethit”, Shkodër

Shoqata“Adriatiku”,Vlorë

Shoqata "EIRLA"Lezhë

Pema“Ekolëvizja”

2006

në lagj et e varfra të Mumbai dhe Pun në Indi kanëskicuar ndërtesa dhe menaxhuar më shume se 500tualete publike që janë të sigurta dhe pastra.

BUJQËSIA NË DISA SHTETE• 800 milion njerëz janë duke u përfshirë në bujqësi

botërisht Konsumatorët në zonat urbane paguajnë mëshumë se 30% per ushqimin se njerëzit në zonat rural e. Në disa raste njerëzit e varfër harxhojnë 60-80% perushqimin e tyre. Studimet tregojnë që njerëzit në tregkanë kanë 10 herë më shumë biseda, përshëndetje, dhebashkëveprime të tjera soci ale më shumë se njerëzit nësupermarket.

• Botërisht 3.5-4.5 nilion hektar tokë janë ujitur meujë të ndotur i cili është përdorur në më shumë se gjysmate perimeve që furnizojnë shtetet e Afrikës dhe Azisë.

TRANSPORTI MJEDISOR URBAN• Mesatarisht, makinat përdorin afërsisht 2-fish e

energjisë e autobusëve urban 3.7 herë më shumë setramvajat dhe 6.6 herë më shumë se trenatelektrik• Transporti publik në U.S përdor ¼ e vitit

2006 më shumë se 4% më e lartë se një vit mëparë• Ndërmjet 2000-2005 votuesit në 33 shtete

në U.S miratuan 70% të masave për transportintë cilat gjenerojnë më shumë se 70 miliard dollarpër transportin publik• Ndotja e ajrit është zvogëluar me 39% në

Indi pasi të githë autobusat ishin të detyruar tëpërdorin gaz natyror si rezultat i peticionit tëbërë nga qeveria e Indisë Nga 2006 80.000automjete ishin regjistruar në Delhi dukepërfshirë të gjithë autobusët publik dhe taksitë

SHTETET E NDRIÇUARA• Afërsisht nga llogaritjet e bëra 1/5 e 1.6

miliard njerëz në botë kanë nevoj për ndriçimdhe shërbime të tjera moderne ndriçimi për tëjetuar• Globalisht, ndërtesat llogaritet se

konsumojnë më shumë se 40% të energjisë tëpërdorur . Kina kryeson botën në prodhimindhe përdorimin sistemeve termal solar dheShangai është vatra për energjinë diellore . Rreth250.000 kinezë punojnë në industrinë diellore.

DUKE REDUKTUAR RREZIQET EK ATASTROFA NË DISA SHTETE

• Numri i njerëzve i prekur nga katastrofatnatyrore arrinte mesatarisht 177 milion në vitpërpara vitit1980, në 270 milion çdo vit që nga

NjoftimTë dashur lexues e bashkëpunëtorë,Nisur nga strategjia jonë për të kaluar në një

shërbim informues të qëndrueshëm për mjedisin, nëbazë të orientimit të bordit të grupimit të shoqatavemjedisore “Ekolëvizja”, redaksia ju fton për t’upajtuar në gazetën “Ekolëvizja”.Pagesa e pajtimit për një vit kalendarik, me dy

numra në çdo muaj, është vetëm 1000 (një mijë)lekë.Përllogaritja e kohës së pajtimit bëhet menjëherë

pas derdhjes së shumës së caktuar në BankënAmerikane me numër llogarie 1042531801/0203 (euro, dollarë, lek)dhe fillimit të marrjes sëgazetës.Nëse jeni i interesuar të vazhdoni të merrni

gazetën “Ekolëvizja”, drejtohuni në redaksinë tonëpër pagesën dhe për probleme të tjera me interes tëpërbashkët.

Adresa: rruga “Avdyl Frashëri”, ish-klinika e udhëheqjes, shkalla 3, apa. 4,

Tiranë.Tel. 04 234 851; Cel. 068 21 82 081;

e-mail: ekolevizja@yahoo.comRedaksia e gazetës “Ekolëvizja”

W ashington: Sipas Vital Signs 2006-2007, të publikuar sëfundmi nga W orldwatch Institute, treguesit ekonomikë janënë rritje: në 2005 u prodhua më shumë celik dhe alumin sekurrë më parë, prodhimi i automjeteve arriti një rekord prej45,6 milionë njësish, dhe prodhimi botqëror bruto arriti njërekord prej 60 trilionë $. Numri i përdoruesve të internetit nëtë gjithë botën arriti në 1 miliardë në 2005 dhe shitja etelefonëve celularë arriti në 816 milionë njësi.

Gjithësesi, ndërkohë që këto tendenca cojnë në nivele tëpadëgjuara të tregëtisë dhe konsumit, ato i kundërvihensfondit të përkeqësimit ekologjik në një botë jashtëzakonishttë fuqizuar nga lëndët fosile. Në 2005 mesatarja e përqëndrimittë dioksidit të karbonit u rrit me 0.6 % në krahasim me një vitmë parë. Temperatura globale mesatare arriti 14.60 C, duke ebërë 2005 vitin më të nxehtë të raportuar ndonjëherë.

Nga fundi i vitit të kaluar, është vlerësuar se janëshkatërruar 20% të shkëmbinjëve koralorë, sikurse edhe 20%

80% e energjisë botërore vjen nga nafta,qymyri ose gazi natyror

“Nëse gjithsecili konsumon sa nivelimesatar i vendeve me të ardhura të larta,

planeti mund të mbajë në mënyrë tëqëndrueshme vetëm 1.8 miliardë njerëz,

dhe jo popullsinë e sotme prej 6.5miliardësh. Ndërkohë që popullsia botërorepritet jo të zvogëlohet por të rritet deri në

8.9 miliardë në 2050.”

e pyjeve rizoforë vetëm 25 vitet e fundit. Së bashku atomund të sigurojnë për bregdetin një zbutës natyror ndajkatastrofave të motit.

“Biznesi si zakonisht po dëmton ekosistemet e Tokësdhe njerëzit që varen prej tyre”, tha drejtori i projektit VitalSigns 2006-2007.

Pothuajse 80% e energjisë botërore vjen nga nafta,

Urbanizimi i shteteve të botë në 2007

qymyri, ose gazi natyror që kontribuojnë në ememtimet egazeve serë që cojnë në ndryshime klimatike. Djegia elëndëve fosile vazhdon të rritet pavarësisht nga rritja ecmimeve të energjisë gjatë dy viteve të kaluar: në 2004përdorimi i qymyrit u rrit me 6.3 % dhe konsumi i gazit natyroru rrit 3.3%, në 2005 përdorimi i naftës u rrit me 1.3 %.

Këto shkallë rritjeje nuk u bën ë të dukshme për shkak tëatyre të energjisë së rinovueshme: kapaciteti i energjisëbotërore të erës arriti 24% në 2005, prodhimi i fotovoltaikëveu rrit 45%, dhe prodhimi i bio-karburanteve kërceu në 20%.“Këto zhvillime janë të rëndësishme dhe mund të shkaktojnëndryshime afatgjata në tregun botëror të energjisë brendapesë viteve të ardhshme,” tha presidenti i W orldwatchInstitute, Christopher Flavin. “Por tranzicioni duhet të lëvizëmë shpejt për të parandaluar kriza ekonomike dhe ekologjiketë tilla që mund të përshpejtohen nga varesia e vazhdueshmenga lendët djegëse fosile.”

BOTA E URBANIZUARNë gjysmën e shekullit e kaluar, urbanizimi i

popullatës në botë është katërfishuar nga 732 milionnë 1950 në më shumë se 3.2 miliard në 2006.

Afrika ka 350 milion banor më shumë se popullsiae Kandasë dhe Amerikës të marra së bashku Azia dheAfrika mendohet të dyfishojnë popullsinë në 3.4 miliardnë 2030. Pjesa më e madhe e shtimit neto të popullsisënjerëzorë ku 88 % e rritjes nga 2000 në 20030- do tëjetë nga banorët e ardhur nga vendet e ulëta dhe tëmesme.

DUKE GARANTUAR UJË TË PASTËRDHE KANALIZIME

• Afërsisht gjysma e njerëzve në gytet e Afrikësdhe Azisë kanë nevoj per ujë to shëndetshëm dheinstalime hidrosanitare

• 1 milion ose më shumë foshnje dhe fëmijë vdesinçdo vit nga sëmundjet e lidhur me ujin e kontaminuardhe mungesa e kanal izimeve si dhe qindra milionvuajnë.

• Organizatat e komuniteteve lokale dhe j ogeveritare

2001 me një rritje më shumë se 50%• 8-tetë nga dhjetë vëndet më të populluara të botës

janë vendosur pranë epiqëndrave të tërmetit dhe gjashtëprej tyre janë të prekura nga vala e madhe e stuhive• Humbjet ekonomike botërore të shkaktuara nga

katasrofat natyrore në 1990 mund të reduktohen me280 miliard dollar nëse investohen 40 milard dollarpër të marrë masa për parandalimin e tyre

PANORAMË E SHËNDETIT PUBLIK URBAN• Në vendet e varfra , zonat urbane shpesh janë

pjesa më negative e gjithë botës si rezultat infeksionittë sëmundjeve të varfërisë së tejskajshme dhe tëashtuquajturave sëmundjet e moderne• Ajri i ndotur vret 800.000 njerëz çdo vit afërsisht

gjysma në Kinë• Çdo vit nga aksidentet e automjeteve vdesin rreth

1.2 milion njerëz dhe dëmtohen më shumë se 50 milionnjerëz.Nga Peru në Indi vendorët kanë përmirësuar

shëndetin njerëzor dhe mjedisor duke i kushtuarvëmendje banorëve të varfër.