botim i shoqatave mjedisore “ekolëvizja” nr. 18 (62), viti ... · 2 co-plan, një organizatë...

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 18 (62), viti i tretë i botimit, 18 DHJETOR 2006 Çmimi: 40 LEKË

Shumë kohë më parë Andy Warhol dotë citonte: “Gjithmonë thonë se koha ndry-shon gjërat, por aktualisht janë njerëzit qëduhet t̀ i ndryshojnë ato”. I gjendur në njësituatë aspak komode, popullit shqiptar iduhet të zgjedhë, si shumë zgjedhje tëtjera, të ose jo imponuara. I duhet tëzgjedhë një përfaqësues i cili do të drej-tojë lokalitetin e tij. Të zgjedhë për të ardh-men, të zgjedhë për shembjen e barrier-ave të lëvizjes së lirë, të zgjedhë për amb-jentin ku jeton, për infrastrukturën, për gjel-bërimin, për ajrin, për… Mes një moriefaktorësh të cilat shtrohen si problemeemergjente vetëm në platforma elektoraletë kandidatëve, ndodhen edhe premtimeqë kanë të bëjnë me fushën e mjedisit.Shtimi i hapsirave të gjelbra, i parqeve tëfëmijëve apo dhe i atyre të moshës sëtretë, kanë qënë refreni i shumëpërsërituri kandidatëve ndër vite. Ndërkohë thirrja ekandidatëve të dy krahëve, për ti votuarpopulli tashmë kanë zënë ekranet, faqetpara të medias së shkruar dhe ato tëmureve kryesore të qytetit. Të paktën përmetropolin shqiptar, asnjëri nga kandidatëtnuk ia ka parashtruar publikut platformënelektorale. Atëherë për kë të votoj unë siqytetar, për simpatinë ndaj Ramës apoOlldashit, apo për platformën elektorale tësecilit?

Ndërkaq Rama është shprehur se “dotë ndërtohen politika që do të luftojnë ndot-jen”. Por nuk ka bërë publike asnjë plat-formë konkrete për ndojtjen e mjedisit. Aqmë tepër kandidati i kampit blu, Olldashi,as që ka folur për platformën e tij elekto-rale, duke devijuar çdo prononcim në lidhjeme këtë. Duke iu referuar politikave qëndjekin vende të ndryshme të botës krye-sisht ato europiane, ku gjeografikisht Sh-qipëria është pjesë e Europës, por jashtëbashkimit të saj, rezulton se ndërtimi i poli-tikave qeverisëse vendore bëhet në bash-këpunim me oraganizata të specializuarapër mbrojtjen e mjedisit. Do të ishte fryt-dhënëse nëse edhe kandidatët për kry-etarë bashkishë, të bënin pjesë të poli-tikave të tyre, të platformave të tyre elekto-rale sugjerimet që do të mund të merrninnga Organizata Mjedisore që veprojnë nëShqipëri.

Është më se e qartë se shqiptarët nukduan kthim mbrapa, se shqiptarët janëkundër veprimeve politike që do të desta-bilizonin politikën dhe të sillnin kaosin.

A. Tanushi

Në vazhdën ekohës së shkuar

Nis fushata “Gjelbërimi i zgjedhjeve lokale 2007

Shqipëria, vendi ipotencialeve të mëdhaIntervistë me Z. Robert ManghamKëshilltar për çështjet ekonomike,mjedisore dhe reformën rajonale.

Lexo fq. 6

w w w.ekolevizja.net

Lexo fq. 7

Hidrogjeni përballë naftësEnergjia është pikë kritike për çdo gjë.

Mjafton të hedhim një vështrim në epokën enaftës. Për më tepër se një shekull ne e kemimbështetur jetesën tonë tek nafta, ndërsa ajoi ka dhënë formën botës moderne duke e bërëatë në të njëjtën kohë të varur plotësisht nganafta.

Lexo fq. 2

Co-PLAN - Zëri i komunuitetitnë politikat qeverisëseCo-PLAN, një organizatë joqeveritare,

jofitimprurëse, krijuar nga një projekt dhe ivlerësuar me çmimin ndërkombëtar tëpraktikave më të mira...

Brezat do të paguajnëfaturën e indiferentizmit

ndaj mjedisitAntuan Rozes, shefi i zyrës

Rajonale të OSBE-së, nëShkodër

Shkodra ka qenë dhe vazhdon të jetënjë qytet i madh me numër tëkonsiderueshëm popullsie. Shkodra ka njëpeshë politike domethënëse, që askush nukmund ta mohojë. Kjo ka qenë dhe një ngaarsyet kryesore që solli ngritjen e zyrësrajonale...

Lexo fq. 3

Ç’më duhet shtëpiakur frymë s’marr dot!Në një situatë kur

shqiptarëve u ështëprezantuar platformaelektorale e përfa-qësuesve të dyforcave më të mëdhapolitike në vend, atijsocialist nga njëraanë, dhe demokrat ngaana tjetër, qytetarëtjanë para një dileme të madhe.

Prezenca e OSBE mbështetngritjen e Qendrës Aarhus

në ShqipëriPuna e OSBE-së në

fushën e mjedisit për vitin2007 do të përqendrohette Konventa e Arhusit.Shqipëria e ka ratifikuarkëtë konventë në vitin

2001 dhe ajo përbën një kuadër të dobishëmpër strategjinë dhe veprimtarinë e OSBE-sënë fushën e mjedisit.

Lexo fq. 5 Lexo fq. 4

Kthimin e situatëssë para viteve ‘90 kurnuk kishte plehrarrugëve!. Kjo ka qënëthirrja qytetare gjatëanketimit të bërë ngaQendra EDEN. Përqytetarët e Tiranës, nëaspektin e pastërtisë së rrugëve, do të donintë kthenin kohën pas, pikërisht para viteve‘90.

Qytetarët: Duam pastërtinëe para viteve ‘90

Lexo fq. 10

Ndotja mban pengzhvillimin

*Zona në rrugën “Margarita





Tutulani” ndryshohet nga zonë





sportive në zonë banimi.





*Zona në rrugën “Sami





Frashëri”, ndryshohet nga zonë










*Zona në veri të Kopshtit





Zoologjik”, ndryshohet nga





zonë sportive në zonë banimi





*Zona në rrugën “Frosina





Plaku”, ndryshohet nga zonë





sportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimi

2

Co-PLAN, një organizatëjoqeveritare, jofitimprurëse, krijuarnga një projekt dhe i vlerësuar meçmimin ndërkombëtar të praktikavemë të mira, 10 vjet më parë,zyrtarizua si organizat në Gjykatëne Tiranës. Me një eksperiencërelativisht të konsiderueshme, sidhe me ndikim në jetën shoqëroredhe atë qeverisëse të vendit, Co-PLAN, radhitet si një ndër mëaktivet, përsa i përketndikimshmërisë së kësajorganizate, direkt në jetën qytetare.Rrugëtimi i Co-PLAN gjatë këtyreviteve ka shënuar arritje pozitivenë Shqipëri, Kosovë dhe më gjerënë rajon. E ngritur nga një strukturëe vogël dhe e shtrirë brenda njëkohe rekord, jo vetëm në Shqipëri,Co-PLAN ka veprimtari nëzhvillimin me bazë komunitetin.Duke ditur që një ndër misionet mëtë vështira klasifikohen edhe puname komunitetin, aq më tëpër në njëshoqëri, ku sistemi i qeverisjes sëparaviteve ’90, ka lënë gjurmë nëmëntalitetin e tyre. Duken 50 vitepër të fshirë nga mendtaliteti i njëkombi, atë ideologjinë e rrënjosurthellë gjatë një sistemi”. Ndërkaq

duke patur parasysh që sistemikomunist në Shqipër ështëkonturuar si më të rreptë. Në këtëkuadër, u përmend sistemi i kaluar,për theksuar faktin se sa shumë kainfluencuar dhe po vepron çdoditë Co-PLAN me komunitetin dhendërgjegjësimin e këtij të fundit për

politikat që ndikojnë drejtpërdrejtnë përditshmërinë e tij. Co-PLAN,një istitucion profesional,joqeveritar me emër, që sot arrin të

influencojë pushtetin qëndror dhelokal, si dhe agjensitë kryesore tëhuaja të zhvillimit në Shqipëri, nëçështjet që prekin planifikiminvendor, menaxhimin urban dhemjedisor, qeverisjen mepjesëmarrje dhe decentralizimin,zhvillimin organizativ dhe

konsulence, bashkëpunimmin nërrjet, avokatësi dhe lobim.Aktiviteti i Co-PLAN ështëfinancuar kryesisht nga agjensitë

Co-PLAN - Zëri i komunuitetit në politikat qeverisësehollandeze të zhvillimit, si Cordaiddhe më pak nga Novib, si dhe ngaQeveria Hollandeze dheorganizma të tjerëm, si BankaBotërore. Më 2004-ën QeveriaAustriake bëhet një donator irëndësishëm për Co-PLAN.Megjithatë duke pasur parasyshzhvendosjen e prioritetit tedonatorëve, deri largimin e tyrenga Shqipëria, Co-PLAN i kakushtuar vëmendje rritjes së tëardhurave nga burimet lokale dhediversifikimit të tyre. Në këtëdrejtim, mesatarisht 25 përqind ekostove të projekteve janëmbuluar nga burim lokale, sikomunitet dhe autoritetetvendore. Co-PLAN përfaqësonsot një organizatë tëqëndrueshme dhe dinamike menjë ekip mbi 20 anëtarë tëspecializuar në fusha tëndryshme, me një strukturëfunksionale, sistem të studiuarmenaxhimi dhe një sistemfinanciar trasparent dhe tëpërgjegjshëm të provuar ngaauditues të certifikuarndërkombëtarë, përshkuar nganjë ndjeshmëri e lartë mjedisore

dhe barazi gjinore. Përpjekjet përrezultate më të larta janë pjesë epunës së përditshmë nërmjetmenaxhimit dhe strukturësorganizative, për të arriturstandartet ndërkombëtare (ISO).Shqipëria ka hyrë tashmë në njëfazë të re, më cilësore zhvillimi kuroli i shoqërisë civile, sidomosnëpërmjet organizatave joqeveritare, duhet të jetëvendimtar. Në këtë mjedis qëndryshon me shpejtësi, Co-PLAN është pozicionuar drejtduke krijuar partneritete nëterrene të reja pune, pormegjithatë duke ruajturintegritetin profesional dhe vleratqytetare të dëshmuara gjatëkëtyre viteve. Në përputhje mekëto zhvillime,Co-PLAN synon tëçojë më tej bashkëpunimin dhezhvillimin institucional, krahasrealizimit të modeleve pilot dhehartimit të strategjive sektoriale.Me këtë synim, është ngritur dheNET Rrjeti për Shkëmbim dheTrajnim, i cili ka padyshim një roltë rëndësishëm në ecurinë eoblektivave dhe rrjetit tëbashkëpunimeve të Co-PLAN.

Co-PLAN

3

CSDC është zyra me njëndikim të konsiderueshëm nëjetën e komunitetit shkodrandhe rrethinave për rreth. Ciliështë misioni i CSDC, nëShkodër?

Shkodra ka qenë dhe vazhdontë jetë një qytet i madh me numërtë konsiderueshëm popullsie.Shkodra ka një peshë politikedomethënëse, që askush nukmund ta mohojë. Kjo ka qenë dhenjë nga arsyet kryesore që sollingritjen e zyrës rajonale Misioni,apo roli, siç është përkufizuar nëmandatin tonë, është tëmbështesim pushtetin vendor dheshoqërinë civile sa më shumë tëmundemi në përballjen me çështjetdelikate të komunitetit. Kjo zyrëmbulon rajonin e Shkodrës që ngaKufiri me Malin e Zi deri në Laç.

Cilat janë arritjet kryesore nëfushën mjedisore deri tani?

Si zyrë rajonale ne mbështesimçdo veprimtari që paraqitet ngazyra qendrore. Kjo është sigurishtnjë përparësi, së fundmi janëorganizuar tryeza te rrubullakta nedisa qytete, ku kane qene tepranishme dhe zyrat rajonale. Njëtryezë e tillë mjedisore ështëorganizuar dhe në Shkodër. Unëbesoj se projekti për vendosjen epaneleve në pikën kufitare tëShkodrës ka qenë një praktike esuksesshme, natyrisht për këdo qëka njohuri minimale në lidhje meçështjet mjedisore. Prova më e mirëështë se ky projekt i parashikuardhe i zbatuar në zonën e Shkodrësu zgjerua më vonë në zona të tjeratë vendit. Pas këtyre dy fazave tëpara, OSBE-ja po punon për njëfazë të tretë dhe shumë zona të tjerado të pajisen me panele të njëjta.Ato sigurojnë një burim të pastërenergjie. Panelet diellore janë

Kush është Antuan Rozesdhe rruga e tij profesionale

Vij nga sektori privat. Fillova punë pas mbarimit tëstudimeve pasuniversitare në Psikologji dhe Doktoraturësnë Marrëdhënie Ndërkombëtare në Francë. Megjithatë,tani më duhet të pohoj që, për disa vjet, ka qenë epamundur të mos u kushtoja vëmendje çështjevemjedisore në përgjithësi, madje edhe si qytetar. Unëkam punuar disa vite në Afrikën Qendrore dhe Jugoredhe sigurisht, në Francë. Në vendet Afrikane ku kampunuar, çështjet mjedisore nuk ishin më thelbësoret,pasi qeveritë dhe opozita atje kishin përparësi të tjera.Kam ardhur në Shqipëri në vitin 2001 dhe fillova punënë Shkodër. Në atë periudhë kohore kisha një kolegAustralian, i cili kishte përvojë në çështjet mjedisoredhe ishte shumë i dhënë pas tyre. Ai mbulonte të gjithaçështjet mjedisore, ndërkohë që tani ai është larguardhe ushtron aktivitetin e tij si kërkues në fushënmjedisore, në vendin e tij. Metodologjia e tij ishte shumëe dobishme për mua, pasi, në një mënyrë, ai e trajnoizyrën tonë mbi çështjet mjedisore

Tashmë Pikat kryesore tëKalimit të Kufirit dhe GrupetOperative Speciale kanë një burimalternativ për energjinë elektrike,panelet diellore. Ky është rezultatii projektit të radhës të mbështeturnga Prezenca e OSBE-së nëShqipëri.

Tetë nga Pikat kryesore tëKalimit të Kufirit dhe GrupeveOperative Speciale në të gjithëShqipërinë u pajisën me një burimdytësor energjie, në mënyrë që të

mos ketë anomali në punën e tyrenë rastet e ndërprerjes së burimitkryesor të energjisë elektrike.

Nga ana tjetër rezultati ipërfituar nga ky projekt është njëburim energjie “eco-friendly”, dukeqenë një burim alternativ që faremirë zëvendëson përdorimin egjeneratorëve me karburant, që janënjë nga zgjidhjet më të përhapuratë këtij problemi.

Zhvillimi i projektit:Ajo ç’ka paraprakisht ishte e

nevojshme për realizimin e këtijprojekti ishte identifikimi i pikavetë kalimit kufitar dhe grupeveOperative speciale që kishin nevojëpër një burim të tillë energjie.

Faza e dytë e projektit ishtetenderimi dhe prokurimi i këtyresistemeve.

Instalimi i tyre, i cili përkon mefazën e tretë të projektit, u krye nëperiudhën kohore shtator ’05-mars‘06, me gjithë kushtet e vështira tëmotit të ftohtë që vështirësoninpunimet.

Faza përmbyllëse e projektit

Aktualisht panelet diellorë janë relativisht të shtrenjtënë prodhim. Elektriciteti i prodhuar nga celulat

kristaline ka një kosto totale prej 20-25 cent/kwh, nëkrahasim me 4-6 cent/kwh të elektricitetit nga djegiae qymyrit, 5-7 centë për energjinë e prodhuar ngagazi natyror, 6-9 centë për impiantet e energjisë së

biomasës.Periudha e tyre e vetëshlyerjes shkon nga 9-12 vjetnë varësi të konsumit të energjisë dhe madhësisë së

sistemit.

ishte trajnimi i stafit të pikave tëkalimit kufitar mbi përdorimin ekëtyre sistemeve.

Rezultati kryesor është qëprojekti rezultoi shumë isuksesshëm në rritjen e aftësisëdhe kapacitetit të Policisë Kufitaredhe të Migracionit në kryerjen edetyrave të saj, si kontrolli ikompjuterizuar i pandërprerë ipasaportave dhe dokumenteve.

Panelet diellore, të njohurgjithashtu edhe si fotovoltaikë,përdorin materiale gjysmëpërçuespër të kthyer rrezatimin diellor nërrymë elektrike ose energji termike.

Ata mund të përdoren përshtëpitë, zyrat, ndërtesat publikeetj.

Tani ata sigurojnë vetëm njëpjesë të vogël të elektricitetitbotëror: kapaciteti global iprodhimit të tyre prej 5000megavatësh (MW) është vetëm0.15 % e kapacitetit total tëprodhimit nga të gjitha burimet.

Antuan Rozes, shefi i zyrës Rajonale të OSBE-së, në Shkodër

Brezat do të paguajnë faturën e indiferentizmit ndaj mjedisitfinancuar nga fondet publike Çekedhe Franceze. Ky projekt kagjithashtu vlerë edukuese dheështë vlerësuar shumë ngaautoritetet policore. Ky është njëshembull i mirë i një bashkëpunimitë frytshëm në nivel vendor, midisOSBE-së dhe vendit pritës.

Cilat janë problemet më tëmprehta mjedisore tëidentifikuara në zonën eShkodrës?

Ne në të vërtetë jemi në dijenitë disa çështjeve në fushënmjedisore në qytet ose shumëpranë tij. Megjithatë, të jesh nëdijeni jo gjithmonë do të thotë qëke drejtpërdrejt fuqinë për tandryshuar këtë situatë. Mesçështjeve që ia vlen të përmendim,unë do të rendisja mbledhjen embeturinave në qytet dhedepozitimin e mbeturinave, pasi kamangësi të dukshme. Mund tëthuhet se, nëse disa personadëshirojnë ta përmirësojnësituatën në lidhje me këto çështje,të tjerë, për shkak të interesavepersonale, ose shpërfilljes, duketse nuk e kanë këtë dëshirë. Njëçështje tjetër janë ndërtimet pa lejeqë bllokojnë tubacionet e ujit, pasi,kur bie shi, qyteti shndërrohet nënjë pellg uji, duke krijuar njëshqetësim të madh për popullatën.Për mendimin tim, një problem qëdo të bëhet gjithnjë e më shumë indjeshëm me rritjen e popullatëssë qytetit është zhdukja e parqevetë gjelbra. Megjithatë, dëmi ështëbërë dhe nuk mund të ndreqet.Ndërtime të dyshimta janë shfaqurnë zonën historike të qytetit, qëpretendohet se është e mbrojtur.Për më tepër, shpërnguljet epaligjshme nga pjesa veriore kanëqenë të konsiderueshme në vite.Për sa e shoh unë, brezat e

ardhshëm do të paguajnë faturënpër mungesën e vizionit dhemungesën e interesit për çështjetmjedisore. Kjo do të jetë njëtrashëgimi e pakëndshme, edhepse shtrirja e saj është e vështirëtë vlerësohet saktësisht.

Cili do të ishte një ngaproblemet më të mprehtamjedisore që mendohet se do tëtrajtohet në të ardhmen e afër?

Sipas meje, çështja e vërtetëështë pafuqia e zërit të shoqërisëcivile mbi problemet e shumta,përfshi çështjet më të ndjeshmemjedisore, sërish në nivel vendor.Me qëllim që të forcohen qytetarëtdhe shoqëria civile, OSBE-jambështet të paktën një forumqytetar në Shkodër dhe kaorganizuar një numër tëkonsiderueshëm debateshtelevizive midis grupeve tëshoqërisë civile, personave ngapubliku dhe përfaqësuesve tëpushtetit vendor dhe qendror.Këto debate kanë qenë shumë tësuksesshme në nxjerrjen në pahtë një sërë informacionesh pa tëcilat publiku nuk ishte në dijeninëse nuk do të ishin këto debatetelevizive. Debate të tjera do tëorganizohen në muajt e ardhshëm.Do të përmendja vetëm disaçështje të ngritura gjatë këtyredebateve: ndërtimet pa leje,situata energjetike, mbledhja dhedepozitimi i mbeturinave, zhdukjae parqeve të gjelbra. Unë jam ibindur që këto debate kanë dhedo të kenë një ndikim tërëndësishëm në të ardhmen tekpushteti vendor, sidomos nëseshoqëria civile zgjohet dheorganizohet. Kjo e fundit ka përdetyrë të ngrejë zërin përshqetësimet e qytetarëve, tësigurojë një kritikë konstruktive

dhe të jetë në gjendje të ofrojërrugëdalje alternative për tëzgjidhur problemet mjedisore qëmund të ekzistojnë.

Keni pasur ndonjëbashkëpunim me OJF të fushëssë mjedisit?

Nuk kemi patur shumëbashkëpunime, pasi ambienti iOJF-ve në Shkodër, nuk ështëshumë mikpritës. Pas njëpërzgjedhje shumë të kujdesshmetë asaj ç’ka këto OJF kanë bërëkonkretisht, sigurisht që do tëmirëpritej mbështetja nga ana edonatorëve. Megjithatë, Qendrae Zhvillimit të Shoqërisë Civile nëShkodër është përfshirë në çështjemjedisore dhe mban lidhje me OJF-të në atë fushë. Në të kaluarën jemimarrë me shumë OJF-të tëShkodrës. Në Shkodër ka mbi 100OJF të të gjitha llojeve, porveprimtaria e shumë prej tyre është

jashtëzakonisht e kufizuar.Ndoshta, vetëm dymbëdhjetë prejtyre janë me të vërtetë efikase,midis tyre unë do të përmendja“The Door” ose “Malteser”.Megjithatë këto dy OJF nukveprojnë në fushën e mjedisit.

Keni pasur mbështetjen epushtetit vendor gjatë zbatimit tëprojekteve tuaja në fushën emjedisit?

Gjithmonë kemi pasurmbështetjen e fuqishme tëKryetarit të Këshillit të Qarkut,Lorenc Luka dhe tani të Prefektitaktual, Giovalin Kolombi. Të dyjanë duke bërë gjithçka mundenpër të përmirësuar situatën nëzonë, përfshi transparencën dhepërgjegjshmërinë. Mes të tjerave,që të dy kanë marrë pjesë medëshirë në debate televizive, përçështjet mjedisore.

Intervistoi Rovena Tashi

OSBE

Panele diellore për policinë kufitareNjë burim dytësor energjie për pikat e kalimit kufitar

Rovena Tashi

Zëri i komunitetit nëstrukturat qeverisëse

4

Plani i parë rregullues është aii vitit 1923 realizuar nga austriakët.Ky nuk ishte një plani i mirëfilltë,por kërkote të drejtojë rrugët dherrugicat e shtrembëra të qytetit.Qendra e qytetit ishte pazari. Planii dytë rregullues ishte ai i vitit1926, ku kontrollohet për herë tëparë qendra e qyteit dhe aksi V-J iBulevardit. Ky ishte më tepër njërishikim i Planit Rregullues të vitit1923, në drejtim të sistemit rrugor.Shteti i mbretit Zog i dha njërëndësi të madhe zhvillimit tëqytetit sipas planeve rregullueseurbanistike. Në këtë periudhëkemi disa variante të planeverregulluese si dhe zbatimin e tyre.

Më të penalizuarit nga këtondërtime, janë pikërisht dygrupmosha, ajo e fëmijëve dhemosha e tretë. Fëmijët nuk dinë s’eçndodh përrreth,ndërkohë që ata tëcilët e kuptojnë tashmë,nuk kanë mëforcë për të protestuar. Një e moshuartek zona sportive tek në rrugën“Margarita Tutulani”, shprehet sekemi dëgjuar se kompleksi sportivkëtu do të shembet, por askush nukna ka mbledhur si komunitet për tëna e komunikuar këtë fakt. Kjo ështëe padrejtëe të ndodhë, shprehet njëtjetër e moshuar teksa shëtistebashkë me Eleidën mbesën e saj trevjecare. Ndërkohë që askush nuk dot’ia dijë për qytetarët, dhe mjedis tëgjelbërta.Ndërkohë që jo vetëm qyetarët

të cilët jetojnë në zonën “MargaritaTutulani”, por edhe ata të zonës në

Plani i parë i periudhës së MbretitZog ishte ai i vitit 1928. Në këtëplan rregullues duket qartë sistemikuadratik i rrjetit rrugor sidomosnë zonën e Tiranës së re. Këtukonturohet me saktësi aksi iBulevardit me qendrën admi-nistrative nga pazari deri në skajine kodrave në jug, tek PallatiMbretëror. Në këtë plan rregulluesishte bërë sisteimimi i Lanës dheparcelimi me emra pronarësh nëTiranën e re. Plani i dytë rregulluesi periudhës së mbretit Zog ishte aii vitit 1929. Këtu konturohet i gjithëaksi i bulevardit nga Stadiumi nëveri, deri në jug tek PallatiMbretëror. Për shkak të zhvillimit











sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.











sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.sportive në zonë banimi.


























sportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimisportive në zonë banimi

Në një situatë kur shqiptarëveu është prezantuar platformaelektorale e përfaqësuesve të dyforcave më të mëdha politike nëvend, atij socialist nga njëra anë,dhe demokrat nga ana tjetër,qytetarët janë para një dileme tëmadhe. Një dilemë e cila mbart nëvetvete komfuzitetin e zgjedhjesdhe frikën e një zgjedhje të gabuar.“Dilema” mjedisore, është më eprekshmja më pompozja dhe më ecenuara aktualisht. Duke mosshtegëtuar larg në kohë, vetëm njëmuaj më parë Berisha, duke dashurtë vendosë ekuilibrin mes lejevetë ndërtimit, gjatë mbledhjes mëK RTRSH-në ka marrë disavendime për shfrytëzimin e disazonave sportive në kryeqytet, përndërimin e pallateve.Në një vendim të kryeministrit

të Shqipërisë Sali Berisha, të datës11 nëntor 2006, të nxjerrë gjatëmbledhjes me KRTRSH-në,thuhet shprehimisht se disa zonasportive në Tiranë, do të kthehennë sheshe ndërtimi. Mëkonkretisht në këtë mbledhje

Berisha ka theksuar se: “Ne jemipërpjekur shumë dhe siç e dini kapatur një reagim të rëndësishëmqë u shndërrua në një llojkundërshtie midis KRTRSH-sëdhe Bashkisë, por që solli në njëfarë mënyre reduktimin e lejeve tëndërtimit. Dhe për këtë Shoqata endërtuesve ka ngritur zërin. Nukmund të them se kjo nuk ka patur

një impakt jo pozitiv, në pritje tëplanit rregullues të Tiranës, të cilinkryetari i Bashkisë e shtyupambarimisht derisa po ikën pa erealizuar atë, duke u anulluar ngaBanka Botërore në mënyrë tëpërsëritur tenderat. Në këtëmbledhje u vendos ndër të tjeraedhe fati i katër zonave sportivenë kryeqytet”.

rrugën “Frosina Plaku”, shprehen sepallatet të cilat shfaqen si kërpudhapas shiut, kanë një ndikim negativnë jetën tonë. Avni Doçi, qytetar,shprehet se, “Unë jam një i prekurnga këto ndërtesa. Jam invalid dhe ivetmi vend për mua ishte hapsira nëzonën sportive “Frosina Plaku”.Edhe kjo zonë kam dëgjuar se do tëzihet nga një bllok pallatesh që do tëndërtohet”.“Politika qeverisëse është

betonizimi. Nuk dimë kë të votojmëtashmë, pasi asnjë nuk mbanpremtimet që jep. Duam më shumëajër, më shumë hapësira të gjelbra,ku fëmijët tanë të argëtohen. Le tëbëhen ndërtime, por të miratohetplani i ndërtimit të tyre bashkë mëplanin për hapsirat e gjelbra”, ushpreh Anila Ahmeti, mësuese,banore në rrugën “Sami Frashëri”.

Zonat sportive të Tiranës këmbehen në sheshe ndërtimi

Ç’më duhet shtëpia kur frymë s’marr dot!Argetina Tanushi

Harta urbanistike e Tiranës

të vrullshëm ekonomik dhe siqendër adminstrative me urdhër tëmbretit Zog përcaktohen kufijtë erinj të qytetit. Kufiri i ri përbëntenjë rreth me qendër Sheshin“Sulejman Pasha” dhe me rreze 2.2km. Plani Rregullues i vitit 1934 cilidetajon vetëm Tiranën e re,mbështetet plotësisht mbi Planinrregullues të vitit 1928 dhe jepsaktësisht parcelat e çdo kuartallime numra dhe emra pronarësh.Plani rregullues i Tiranës së Re, ivitit 1940 ka ndryshime të mëdhanga ai i vitit 1934, sepse zona errathëve bashkëqendrore prishetdhe aty kalon një pjesë e unazëssë Qytetit.

Plani rregullues më iplotë dhe i studiuar mirëka qenë ai i vitit 1942.

Punimet për këtë planrregullues filluan në 1939 dhepërfunduar në 1941.Ky plan rregullues u nda në

disa etapa. Ndërsa planirregullues i vitit 1957, u hartuambi bazën e gjendjesekzistuese të rrjetit rrugor, sidhe shtimit e përmirësimit të tij.Ky plan i jepte qytetit një

shtrirje, kufijtë e unazës sësotme, ndërsa parashikonterealizimin e 73.5 km rrugë,sistemi i rrugëve është radial -

unazor me dy unaza, një tëjashtme e një të brendshme.Më 1957 qyteti mendohej të

shtrihej në kufijtë e unazës sësotme, ndërsa në 1990sipërfaqja e parashikuar utejkalua 3 herë, por rrjeti rrugormbeti prapa dhe u zgjatënvetëm rrugët radiale.Ndërkohë që në Tiranën epasviteve ‘90, kanë ndodhurshumë ndryshime dhe projek-time të herëpasherëshme, kjosipas kampeve në fuqi. Sot,akoma nuk kemi një planrregullues, i cili mund tëkuadrohet në kronologjinë eplanit urbanistik të Tiranës.

Reagime të qytetarëve

Të ruhen hapsirat e gjelbra

Historia ndër vite e planit urbanistik të Tiranës1942-shi, shënon studimin më të saktë të kryeqytetit

5

Puna e OSBE-së në fushën emjedisit për vitin 2007 do tëpërqendrohet te Konventa eArhusit. Shqipëria e ka ratifikuar këtëkonventë në vitin 2001 dhe ajopërbën një kuadër të dobishëm përstrategjinë dhe veprimtarinë e OSBE-së në fushën e mjedisit. Tri shtyllate Konventës së Aarhusit: e drejta einformacionit, përfshirja në procesine vendimmarrjes dhe e drejta për t’iudrejtuar sistemit gjyqësor, përkojnëme rreziqet mjedisore me të cilatpërballet vendi dhe komunitetet.Ato lidhen gjithashtu me thelbinproceseve të decentralizimit dhereformave rajonale, duke e vënëtheksin te mirëqeverisja nën dritëne aspiratës për anëtarësim në BE.Në shtator 2006, mes OSBE-së

dhe Ministrisë së Mjedisit unënshkrua një MemorandumMirëkuptimi për hapjen e një QendreInformacioni Arhus në Tiranë. Nëvitin 2007 është planifikuar tëvazhdohet ngritja e pikave tëqendrës “Aarhus” në vende jashtëkryeqytetit. Një alternativë emundshme, duke marrë parasyshparimet e Konventës së Aarhusit,do të ishte një lidhje me Qendrat eZhvillimit të Shoqërisë Civile tëkrijuara nga OSBE-ja, për të nxiturdialogun publik sa u përkët një sërëçështjesh, përfshi ato mjedisore. Neshpresojmë që qendra e Tiranës dheqendrat rajonale do të përdorengjerësisht nga publiku dhe ShoqëriaCivile për tu informuar mbi çështjetmjedisore, duke përfituarmaksimalisht nga mundësitë eofruara nga Konventa e Aarhusit përndjekjen e shqetësimeve të tyre përmbrojtjen e mjedisit.Krahas qendrave të mësipërme

që ofrojnë mundësi informacioni për

Prezenca e OSBE mbështet ngritjen e Qendrës Aarhus në ShqipëriSfidat e Aarhus në procesin e zhvillimit të Shqipërisë

publikun, do të bëhet një punë emadhe e shoqëruar me rritje tëndërgjegjësimit të zyrtarëve të

qeverisë dhe gjyqësorit lidhur mepërgjegjësitë e tyre në kuadrin eKonventës së Aarhusit. Të gjithainstitucionet publike janë tëdetyruara t’i sigurojnë publikutinformacion mbi çështjet mjedisorebrenda një muaji nga marrja ekërkesës ( përveçse në rastet kurinformacioni i kërkuar konsiderohetse përbën rrezik për sigurinëkombëtare ose cënon informacionine fshehtë). Nëse institucionetshtetërore nuk reagojnë, publiku katë drejtën të ankohet në KomisioninZbatues të Sekretariati të Konventëssë Aarhusit. Publiku ka të drejtë,gjithashtu, t’i dërgojë çështjet nëgjykatë. Është e nevojshme kryerjae trajnimeve për të pajisur zyrtarët,gjyqtarët, etj. me njohuritë e duhurambi përgjegjësitë e tyre për zbatimine Konventës së Arhusit. OSBE-ja dotë zhvillojë trajnime të tilla së bashkume Ministrinë e Mjedisit dheorganizata të tjera, si QendraRajonale Mjedisore (REC).Suksesi i Konventës së Arhusit

në Shqipëri do të varet gjithashtunga shkalla në të cilën ShoqëriaCivile do të shfrytëzojë mundësitëqë ofron kjo konventë. Është

interesante se si një pjesë eshoqërisë civile në vend është erelativisht aktive, e hapur dhe eorganizuar kur bëhet fjalë për çështjetmjedisore. Sidoqoftë, në pjesë të tjeratë vendit Shoqëria Civile ështëthuajse e padukshme. Pjesë e sfidëspër vitin 2007 është përcjellja eshembujve të “Praktikave më tëMira” lidhur me Konventën eArhusit nga rajonet më aktive.Është e rëndësishme sidoqoftë

që konventa e Arhusit të shihet sinjë mjet për të nxitur dialogun dhebashkëpunimin si nga qeveria,ashtu edhe nga Shoqëria Civile. Përkëtë arsye, çdo trajnim i mundshëmmbi Konventën e Arhusit do tëkryhet së bashku me zyrtarët eshtetit dhe pjesëmarrësit e ShoqërisëCivile.

Duke parë tematika specifike tëveprimtarive të OSBE-se për vitin eardhshëm, në do përqendrohemi teMirëqeverisja në Administrimin eMbetjeve të Ngurta. Bashkitë pondeshen me sfidën e depozitimit tësasive gjithnjë e më të mëdha tqmbetjeve urbane dhe industriale.Kjo nuk përbqn vetëm një rrezik përshëndetin njerëzor, por ka dhe njëndikim negativ në ekonomi për arsyese turistqt largohen nga plazhet endotura, lumenjtë e ndotur, etj.Mungesa e riciklimit përbëngjithashtu një mundësi tëpashfrytëzuar për zhvillimin ebiznesit të vogël, i cili në vende tëtjera është në lulëzim.E lidhur ngushtë me Konventën

e Aarhusit, duket se ka një mungesëtë pjesëmarrjes së publikut dhemungesë transparencë në sistemine Administrimit të Mbetjeve tëngurta në shumë Bashki. Qëllimiynë kryesor për vitin 2007-ën është

promovimi i përmirësimit të sistemittë Menaxhimit të Mbetjeve tëNgurta nëpërmjet përfshirjes sëShoqërisë Civile në planet dheprocesin e vendimmarrjes sëautoriteteve lokale. Ne shpresojmëse, nëse publiku kupton më tepërmbi informacionin e lidhur mebuxhetet, nëse pjesëtarë tëShoqërisë Civile përfshihen nëpërzgjedhjen e kontraktorëveprivatë, etj, kjo do të nxiste njëndjenjë më të madhe autorësie nësistemet vendore jo vetëm me njërritje të kërkesës së publikut përshërbime më të mira, por do tëndihmonte edhe autoritetet dukedhëne mbështetjen e komunitetitpër përcaktimin e vend-depozitimittë mbetjeve. Ne shpresojmë,gjithashtu, që sistemi iAdministrimit të Mbetjeve tëNgurta të lidhet me nisma të tjera tëinstitucioneve të mëdha siKorporata Financiare Ndër-kombëtare (IFC), e cila ështëpërfshire në një program përriciklimin e mbetjeve në shumëvende, me përqendrim te biznesi ivogël.Një tematikë tjetër është

mbështetja e autoriteteve vendorepër të përmbushur përgjegjësitë edeleguara në kuadrin e reformës sëdecentralizimit mbi përadministrimin e burimeve lokaleujore. Administrimi i sistemit tëujësjellës-kanalizimeve është njësfidë e guximshme për shumëbashki dhe një pjesë e mirë e tyrekanë mungesë të njohurive dheaftësive të nevojshme për t’ipërmbushur në mënyrë efektivekëto përgjegjësi. OSBE-ja do tëpunojë me organizata partnerekompetente në këtë fushë, për të

ngritur kapacitetet administruesevendore për hartimin e strategjivedhe planeve të veprimit përadministrimin e burimeve ujore; dotë nxisë shfrytëzimin emekanizmave që përfshijnë palët einteresuara në procesin evendimmarrjes duke e bërëprocesin përfshirës, si dhe do tëmbështesë ngritjen e Komiteteve tëPërdoruesve të Ujit. Nëpërmjetelementit të rritjes së kapacitetevedo të trajnohen personat e duhurmbi aspektet kyçe të administrimittë të ujërave, duke theksuarnevojën për marrëdhënie tëngushta me publikun sa i përketmbledhjes së pagesave ngakonsumatorët. Shembujt epraktikave më të mira rezultat iprojektit do t’u paraqitenautoriteteve qendrore,institucioneve ndërkombëtare dhebashkive të tjera.Gjithashtu, OSBE-ja është e

interesuar të mbështesëangazhimin e qeverisë nëProtokollin e Kiotos. Meangazhimet e Shqipërisë meBashkimin Evropian ka një presionnë rritje për vendosjen estandardeve mjedisore nëpërputhje me ato ndërkombëtare.Shqipëria ka një mundësi të mirë përt’u zhvilluar ekonomikisht dukevënë në përdorim teknologji tëpastra dhe duke përdorur burimealternative (të pastra) energjie. Përmë tepër, duke përdorur teknologjiqë minimizojnë ndotjen nga gazratsi dioksidi i karbonit biznesi në disasektorë parësorë,do të ishte nëgjendje të përfitonte financiarishtnëpërmjet Sistemit Evropian tëTregtisë me tregtimin e kuotave tëndotjes.

Zyrtarët dhe nëpunësitvendorë tashmë do të trajnohennga OSBE. Ky projekt e ka paturfillimin e vet në kryeqendrën everiut në Shkodër. Trajnimi kapërfshirë edhe paraqitjen efaktorëve kryesorë që kanërënduar gjendjen e mjedisit dukepërkeqësuar treguesit mjedisorënë vendin tonë.Një pjesë e tyre kanë të bëjnë

me zhvillimin urban, konsumin jotë qëndrueshëm, mungesën estimujve ekonomikë për ruajtjen,zhvillimin dhe përdorimin eburimeve natyrore, ndotjenhistorike të trashëguar, lëvizja epakontrolluar të popullsisë,praktikat jo të efektshme tëmenaxhimit në fushën eshkarkimeve në mjedis dhemungesën e një sistemi të fortëpër kontrollin e tyre.

Mjedisi, bankë kudepozitohen kapitale të mëdha Qëllimi kryesor i manualit

është kuptimi më i mirë, nga anae organeve të qeverisjes vendore,i mjedisit si një bankë në të cilën

OSBE trajnon punonjësit e bashkisë për çështjet mjedisoreMjedisi, bankë ku depozitohen kapitale të mëdha

janë të depozituara sasi tëkufizuara asetesh, apo kapitali tëburimeve natyrore tërinovueshme (ujëra, bota bimoredhe ajo shtazore) dhe tëparinovueshme (naftë, gaz,burime minerale e të tjera).Përmes operacioneve të bankës,kapitali gjeneron interes. Por,duke qenë se problemetmjedisore janë specifike dhe tëveçanta në varësi tëvendndodhjes gjeografike,mënyra më e mirë për zgjidhjen etyre është ndërtimi dhe zbatimi istrategjive dhe planeve tëveprimit në mënyrë tëdecentralizuar.

Kronologjia e hapaveSi kundërpërgjigje për

mbrojtjen e elementëve përbërëstë mjedisit, duke kuptuar edhepasojat e rënda në mjedis ngazhvillimi ekonomik i centralizuari para viteve 90’, gjatë periudhëssë tranzicionit në Shqipëri,vëmendja politike ndaj mjedisitdhe mbrojtjes së tij ka qenë ekonsiderueshme.

Në këto vite u tregua kujdesmë shumë në krijimin dhe forcimine strukturave për mbrojtjen emjedisit në nivel qendror dhevendor,si dhe në krijimin e njëligjeve të reja, të përshtatshmenë hartimin e politikave tëqëndrueshme. Gjatë kësajperiudhe tranzicioni vendi ynë uaderua në një vargmarrëveshjesh bashkëpunoi përprograme ndërkombëtare për

mbrojtjen e mjedisit.Gjatë viteve të fundit janë

zbatuar një sërë projektesh tëfinancuara nga donatorë të huajapo nga buxheti i shtetit përstudime të ndryshme fizibiliteti,hartimin dhe zbatimin e planevetë menaxhimit, për menaxhimin eburimeve natyrore, të zonësbregdetare e të tjera.Megjithatë, mbështetja

financiare nga buxheti i shtetit

për sektorin e mjedisit ështëakoma e kufizuar.Shkalla e ndërgjegjësimit

mjedisor të publikut dhe tëkomunitetit të biznesit nuk ështëende në nivelin e duhur. Roli iorganizatave jofitimprurësemjedisore, edhe pse është rriturnë mënyrë të ndjeshme nga vitinë vit, nuk ka ndikimin e duhurnë jetën publike dhe politike tëvendit.

Ngritja e strukturave nëBashkitë e qyteteve të cilat dotë përqendrohen në problemete mjedisit, përbën një arritje tëveçantë sidomos kur merrparasysh që trashëgimiainstitucionale dhe ligjore nëkëtë fushë ishte shumë e pakët.Sipas institucioneve ndër-

kombëtare trajnimi i këtyrezyrtarëve mbetet një nevojë epërhershme dhe është edheqëllimi këtij manuali.

“Menaxhimi i ProblemeveMjedisore në Nivel Vendor” upërgatit nga Qendra Shqiptarepër Kërkime Ekonomike(QSHKE), si pjesë e veprim-tarisë së këtij institucioni përvitin 2006, në zbatim tëprojektit me të njëjtin emër, tëfinancuar nga Departamenti iMirëqeverisjes së ÇështjeveEkonomike dhe Mjedisore iPrezencës së OSBE-së nëShqipëri.

Projekti është vazhdimësi epërpjekjeve të përbashkëta tëPrezencës së OSBE për tëngritur kapacitetet epunonjësve të pushtetit vendor,për trajtimin e problemevemjedisore në nivel lokal,nëpërmjet projektit: “Njohja eLegjislacionit Mjedisor -parakusht për zbatimin e tij”,i realizuar gjatë vitit 2004-2005".

Prioritet - Trashëgimia institucionale dheligjore në fushën e mjedisit


6

Z. Robert, cili ështëformimi juaj akademik dheeksperienca juaj e punës?

Unë kam një eksperiencëpune në zhvillimin e komunitetitdhe burimet natyrore dhe kampunuar për 17 vjet jashtë vendittim (Britanisë së Madhe),kryesisht në OJQ ndërkom-bëtare në Azi, Afrikë dhe Europë.Kam titullin “Master” nëzhvillimin e bujqësisë tropikale,me theks në proceset e zhvillimittë komunitetit, në UniversitetinReading të Britanisë e Madhe.

Kjo lidhet me pozicionintuaj tani ose situatën nëorganizatën tuaj, e cila tanika në konsideratë edhemjedisin?

Në pozicionin e punës nëOSBE unë jam kryesisht ipërqendruar në mbrojtjen emjedisit dhe zhvillimin ekomunitetit. Është e pamundurtë ndash çështjet e mbrojtjes sëmjedisit nga zhvillimet socialedhe politike që zënë vend nëshoqëri. Për shembull,decentralizimi dhe delegimi ipërgjegjësive në fusha kyçe, siadministrimi i ujit, mbrojtja epyjeve dhe administrimi imbeturinave të ngurta, janë tëgjitha masa të mundshme qësjellin përfitime për mbrojtjen emjedisit, duke zhvilluar analiza tënevojave dhe shpërndarje tëburimeve pranë komunitetevelokale.

Sidoqoftë, në mënyrë që kjotë realizohet, është erëndësishme që në komunitetinlokal të ketë qytetarë dhe OJQaktive të gatshëm për t’uangazhuar në proceset evendimmarrjes dhe autoritetelokale që kuptojnë rolin erëndësishëm që luajnë procesetpjesëmarrëse dhe përfshirëse tëplanifikimit.

Mendoni se në Shqipëri kashumë probleme dhe keni njëprogram për zgjidhjen ekëtyre problemeve?

Është e dukshme që nëShqipëri ka shumë problememjedisore për shkak të bazësindustriale të vendit para 1990.Që nga ajo kohë vendi patindryshime të shpejta dherrënjësore që krijuan shumëprobleme mjedisore. Disa prejtyre përfshijnë ekzistencën eshumë zonave të industrisë sërëndë të mëparshme, uzinametalurgjike dhe kimike tëbraktisura prej kohësh, por zonatqë i rrethojnë ato janë të ndoturadhe të pashfrytëzueshme përbujqësi ose si banesa tëmbrojtura. Gjithashtu, është

Intervistë me Z. Robert ManghamKëshilltar për çështjet ekonomike, mjedisore dhe reformën rajonale.

Shqipëria, vendi i potencialeve të mëdhaedhe rafineria e naftës në Ballsh,e cila funksionon ende, por ndotburimet ujore dhe tokën që errethojnë. Këto janë në skajin efundit të zinxhirit, por, ndoshta,po kaq të rëndësishme janëproblemet më të zakonshme, sihedhja e mbeturinave dheadministrimi i mbetjeve të ngurtadhe çështjet që kanë të bëjnë mepastërtinë e ujit të pijshëm.

Një nga “para-prodhuesit” nëzhvillim të Shqipërisë ështëturizmi vendas dhe aindërkombëtar, që ofrojnëpotenciale të mëdha përzhvillimin e SME-ve(Ndërmarrje të Vogla dhe tëMesme) për restorantet,transportin, guida turistike,hoteleve dhe shtëpive pritëse etj,në vende si Gjirokastra dherajonet bregdetare.

Megjithatë, nëse plazhet,vendet me interes historik osebukuri të natyrës janë deri në gjume mbeturina, ose nuk ka ujëpër një dush të ngrohtë turistëtnuk do t’i vizitojnë, ose tërikthehen aty. Këto janë disa ngaproblemet mjedisore të vendit,por shumë prej tyre janë tëkthyeshme dhe, në mënyrë tëngjashme, janë ndeshur nëshumë vende të tjera në shkallëtë ndryshme.

Cilat janë disa nga çështjetkryesore që do të ndjekëorganizata juaj në vitet nëvazhdim?

Në lidhje me çështjen eadministrimit të mbeturinave tëngurta, këtë vit do tëorganizohen disa tryeza tërrumbullakta në katër bashki përtë shqyrtuar problemet qëshoqërojnë sistemet e tyre

aktuale. Këto takime do tëzhvillohen në Shkodër,Gjirokastër, Sarandë dhe Vlorë.Vitin që vjen shpresojmë të keminjë projekt të përbashkët midisbashkive të zgjedhura dhe disaorganizatave të shoqërisë civile,që janë të angazhuara në mënyrëtë përbashkët për problemet eidentifikuara.

Mungesa e transparencës

dhe përfshirja e komunitetit duketse përbëjnë problem për shumësisteme të administrimit tëmbeturinave të ngurta qëfunksionojnë aktualisht, të cilatçojnë në një mungesë besimi ngaana e qytetarëve dhepapërgjegjshmëri në mbajtjenpastër të qytetit. Sistemet duhettë ndahen në mënyrë qëqytetarët të bëhen pjesë eproceseve të tilla si seleksionimii kontraktuesve privatë,monitorimi i shpenzimevebuxhetore, etj. Kjo, gjithashtu,do të krijojë një “kërkesë” përsigurimin e një shërbimi më tëmirë nga organizmat ezgjedhura. Unë përmenda edheadministrimin e ujit. Siç e dini,administrimi i ujit i ështëdeleguar si përgjegjësi ebashkive. Shpesh ka pakekspertizë apo përvojë lokale përtë marrë përsipër këtë detyrë dhepër të drejtuar këto sistemekomplekse.

Ne parashikojmë një projektqë do të mbështesë bashkitë përtë marrë përsipër këtopërgjegjësi duke filluar këtë vit,fillimisht me trajnimin mbistrukturën ligjore për bashkitë eVlorës dhe Elbasanit. Një fushëe tretë për vitin 2006-2007 ështëzbatimi i Konventës së Aarhusit(konventa e mbrojtjes sëmjedisit), të cilën qeveria e

ratifikoi në vitin 2001. Në fundtë këtij viti ne do të ndihmojmëMinistrinë e Mjedisit të hapëQendrën e Informacionit tëAarhusit në Tiranë dhe,rrjedhimisht, do të ketë një punëtë konsiderueshme, përfshitrajnimin e nëpunësve të qeverisëdhe organizatave e shoqërisëcivile rreth rëndësisë së saj. Triparimet bazë të saj për

komunitetet në lidhje me çështjetmjedisore janë: (1) e drejta einformimit, (2) pjesëmarrja nëproceset e vendimmarrjes dhe(3) e drejta e për t’iu drejtuargjykatës. Kjo është një konventëshumë e rëndësishme, jo vetëmpër mbrojtjen e mjedisit, por edhepër proceset e zhvillimit socialdhe OSBE-ja do ta mbështesëMinistrinë në zbatimin e saj.

Keni dëgjuar më parë përqendrën e grupimit“Ekolëvizja” dhe organizatate këtij rrjeti?

Aktualisht, unë kam disakontakte me OJQ-të në Shqipëri,por nuk kam qëndruar nëShqipëri aq gjatë sa t’i njoh tëgjitha, pasi ndodhem këtu prejvetëm tre muajsh. Gjithashtu,mund të them se gazetariamjedisore është thelbësore përtë nxitur ndërgjegjësimin epublikut për rëndësinë embrojtjes së mjedisit. Nuk e dise sa të fortë janë në këtë fushënë Shqipëri shtypi mjedisor dhemediat, por në vendet ku unëkam punuar më parë shpeshlindte nevoja për kritika tëashpra, për artikuj mbi mbrojtjene mjedisit të shkruar në mënyrëstrategjike, që ndihmojnë për tëndikuar mbi ata që hartojnëpolitikat dhe te publiku dhe jo

thjesht tregime për mbjelljen epemëve, etj.

Jeni i kënaqur me punëntuaj në çështjet e mjedisit dhesi e shihni lidhjen midisekonomisë dhe mjedisit?

Jam i kënaqur me punën timedhe mendoj se është një detyrëmjaft e larmishme.

Mendoj se në Shqipëri kashumë punë për të bërë, porlidhja midis ekonomisë dhemjedisit është shumë e fortë dhesa më shumë të kuptohet kjo,aq më mirë është. Mjedisishpesh nuk është një çështje sëcilët popullsia i jep përparësi nëkohë të vështira, por, kurnjerëzit fillojnë ta lidhin atëdrejtpërdrejt me mundësitëekonomike, rëndësia e tij rritet.Siç e përmenda më parë, një ngaburimet më të mëdha qëShqipëria mund të ofrojë ështësektori i turizmit, ndaj është erëndësishme që të ruhenkarakteristikat kryesore tëvendit, si për shembull mjedisi itij natyror. Një tjetër industri efuqishme është pylltaria, porështë thelbësore që kjo tëadministrohet në mënyrë tëqëndrueshme.

Në të ardhmen, për sa kohëdo të jeni i angazhuar meproblemet mjedisore nëShqipëri dhe sa mendoni se dote rriten apo pakësohen këtolloj projektesh?

Besoj, për aq kohë saShqipëria ka nevojë t’i japëpërparësi projekteve mjedisore;dua të them që si në shumëvende është një përgjegjësi evazhdueshme. Ju, gjithashtu,duhet ta vendosni Shqipërinë nënjë kontekst global më të gjerë.Për momentin, vendi është nënpresion për të përmirësuarstandardet, legjislacionin dhepolitikat e tij mjedisore nëpërputhje me ato të BE-së, nëkontekstin e Marrëveshjes sëStabilizim-Asocimit dhe pranimittë mundshëm në BE.

Në të njëjtën kohë, BE-ja dheanëtarët e saj përkatës popërpiqen të përballojnë plotësimine objektivave të tyre mjedisorembështetur në nisma të tilla siProtokolli i Kyoto-s.

Në lidhje me këtë synimi tëvendosur për Shqipërinë,ndoshta ka luhatje, por, nëpërfundim, është diçka për tëmirën e përbashkët.

Për sa kohë do të jem unë nëShqipëri?! Për sa kohë që aty kanjë punë për t’u bërë dhe e ndiejqë kjo ka një ndikim. Unë jamshumë i lumtur që jam këtu,prandaj, të shohim.

Intervistoi Rovena Tashi


7

Energjia është pikë kritike përçdo gjë. Mjafton të hedhim njëvështrim në epokën e naftës. Përmë tepër se një shekull ne e kemimbështetur jetesën tonë tek nafta,ndërsa ajo i ka dhënë formën botësmoderne duke e bërë atë në tënjëjtën kohë të varur plotësisht nganafta. Njerezit nuk mendojnëshumë për të, por i gjithë shekulli i20 të cilin e lamë pas, fliste vetëmnë gjuhën e naftës. Ne rritimushqimin tonë me fertilizuespetrokimike dhe pesticide. Rrobattona prodhohen kryesisht ngaprodukte petrokimike dhe sintetikeashtu si edhe produktetfarmaceutike. Të gjitha materiletplastike, materialet e ndërtimit,ngrohja, ndriçimi, gjithçka ështënaftë. Kështu që kur fillojmë tëhedhim një shikim në epoken e

naftës, ne na duhet të përgjigjemipyetjes thelbësore. A kemi regjimtë mjaftueshëm energjie, i cilipërballon nevojat tona përshekullin 21? Përgjigjja e qartëështë jo.

Në rethe të specializuarashkencore dominon mendimi senjerëzimit i kanë mbetur ende rreth30 – 40 vjet nga piku i shfrytëzimittë burimeve të naftës me çmim tëlirë. Njerëzit shpesh herë pyesin:Po na mbaron nafta? Ne fakt, përsanafta është formuar në të shkuarëngjeologjike, niveli ka filluar të uletqë në prodhimin e fuçisë së parë.Kështu që kjo pyetje, e cila bëhetshumë shpesh, nuk ka shumëkuptim. Ajo që është erëndësishme është largësia ngapiku. Ne kemi rritje të prodhimitprej 150 vitesh. Tani kemi arriturmajën dhe prodhimi fillon të bjerë.Kështu që kur ne përdorim fjalënnaftë “e lirë”, ne përpiqemi të japimpërshtypjen se jemi drejt fundit tënjë substance të lirë dhe tëthjeshtë për tu përdorur.

Nëse në mënyrë figurative ekonvertojmë sasinë totale tënaftës të përdorur në mbarë botënderi më sot duke zbrazur 100 litrafuçi naftë në një shishe shampanjë,mund të themi se deri më sot kemipirë nëntë shishe të tilla. Nësehedhim sytë për të parë se çfarëna ka mbetur në frigorifer mund tëgjejmë jo më shumë se 9 shishe tëtjera. Pesë nga këto shishe janë

Krijimi i një rrjeti të gjerë energjitik dhe rishpërndarja e fuqisë në botë(World Wide Energy Web and the Redistribution of Power on Earth)

HIDROGJENI PËRBALLË NAFTËS

në lindjen e mesme dhe pjesa tjetëre shpërndarë në vende tëndryshme të botës. Është shumëinteresante, le të marrim Irakun sishembull. Një shishe shampanjëështë saktësisht sasia e naftës qëështë në Irak. Kështu që nese ajoshishe hapet dhe hidhet në katërgota, merret sasia që përdoret çdovit. Kështu në princip do tëmjaftonte kërkesa botërore në tregpër katër vjet për të boshatisursasinë e naftës në Irak. KurseSH.B.A kishte dy shisheshampanjë në frigoriferin e saj. Kjoishte sasia totale e naftës qëekzistonte fillimisht në SH.B.A. 200gigabarrels. Aktualisht SHBAsapo ka mbushur gotën e fundit,të “shampanjës” dhe po e “pi”sepse kjo është afersisht sasia embetur e naftës atje.

Format e përftimit tëhidrogjenit

Ndërkohë që periudha elëndëve djegese me bazë fosileështë duke perënduar, një regjim iri energjie ka filluar të lind, që kapotencialin të rindërtojë civiliziminpërgjatë linjave themelore.Hidrogjeni është ndër elementëtbazë dhe me të përhapur nëunivers. Është ndër elementëtkryesor përbërës të yjeve dhe idjellit tonë. Ai është i pashtershëmdhe nga djegia e tij nuk çlirohenprodukte të dëmshme si dioksiti ikarbonit, të vetmet nënproduktejanë nxehtësi dhe uji i pastër. Nejemi në lindjen e një ekonomie tëre, të fuqizuar nga hidrogjeni, qënë mënyrë thelbësore do tëndryshojë natyrën e tregut tonë,të politikës dhe të institutevesociale, ashtu sikurse qymyri dherymat e avullit bënë të njëjtin

ndryshim në fillimin e epokësindustriale.

Afërsisht gjysma e hidrogjenittë prodhuar në botë rrjedh nga gazinatyror. Kjo është mënyra më e lirëpër ta prodhuar hidrogjenin, pornuk është metoda ideale. Gazinatyral emeton dioksit karboni nëproçeset e transformimit. Për mëtepër prodhimi global i gazitnatyror do të jetë duke arriturpikun rreth viteve 2020 dhe 2030,duke krijuar premisat e një krize tëdytë energjie e cila do jetë negjurmët e krizës së naftës.Ekziston gjithashtu një tjetërmënyrë për të prodhuarhidrogjenin pa përdorur lëndëtdjegëse. Burimet e rinovueshme teenergjisë : era, fotovoltaikët, ujiapo gjeotermia dhe biomasa,mund të shfrytezohen për tëprodhuar elektricitet, i cili më pasmund të përdoret në proçesin equajtur elektrolizë për të ndarë ujinne Hidrogjen dhe Oksigjen. Mëpas hidrogjeni mund të gjenerojëenergji nëpërmjet bashkimit të tijme oksigjenin në gjeneratorin enxehtësisë të quajtur “fuel cell”.

Ekonomia që vjen ngahidrogjeni bënë të mundur njërishpërndarje të pafund, të gjerëtë fuqisë në tokë. Sot rrjedhja ngalartë poshtë e fluksit energjitik nëmënyrë të centralizuarkontrollohet nga kompanitë e

naftës dhe dobishmëritë janë tëngrira. Në periudhen e re ate të H

2

çdo njeri mund të jetë prodhuesashtu sikurse edhe konsumator ienergjisë së prodhuar. Kur milionapërdorues fundor do të jenë tëlidhur me “gjeneratorët enxehtësisë” lokale apo rajonaleduke krijuar rrjetin kombëtar tëenergjisë së hidrogjenit, dukepërdorur të njëjtin princip skicimidhe të njëjtën teknologjiinteligjente që bëri të mundur ëorldëide ëeb, ata do të kenë mundësinëtë përdorin së bashku energjinëduke krijuar një formë të re tëdecentralizuar të energjisë.

Miljona operator lokalë qëgjenerojnë elektricitet nga“gjeneratorët e nxehtësisë” qëpërdorin hidrogjenin në tokë,mund të prodhojnë me tepër fuqidhe më të lirë sesa impiantet egjenerimit të fuqisë gjigande. Kurpërdoruesit fundor gjithashtufillojnë të bëhen prodhuesit eenergjisë që u nevoitet atyre vete,

impiantet ekzistuese të prodhimittë fuqisë do të fillojnë të bëhen“impiante virtuale” që prodhojnëdhe shesin “gjenerator nxehtësie”,që paketojnë shërbimin energjitikdhe koordinojnë rrjedhjen eenergjisë përmes rrjetaveekzistuese të fuqisë.

Hidrogjeni ka të gjithëpotencialin e nevojshëm ti japifund sigurisë në importimin enaftës në botë. Ai do të uli në

mënyrë dramatike emisionet edioksitit të karbonit dhe do tëshmangë efektet e ngrohjesglobale. Dhe meqënëse hidrogjeniështë kudo dhe në sasira tëkonsiderueshme çdo qënienjerëzore mund të “fuqizohet”,duke krijuar kështu të parin regjimenergjitik vërtet demokratik nëhistori.

M.Sc. Konalsi GJOKADepartamenti Inxhinierise

së Mjedisit, Co-PLAN

Makina nxjerr kollitjet e fundit dhe pa pyetur për nervat dhe nevojëne mbetur përgjysëm të drejtuesit, stopon në vend. Karburanti mbaroi dhemakina mbetet një grumbull hekurishtesh të sistemuara, vlera e së cilësmund të matet tashmë vetëm me kilogram si skrap. Secili prej nesh do tëçmendej për indiferencën e treguar në kontrollimin e karburantit, por tashmëkjo kaloi, mbetet për të bërë vetëm në gjetjen e alternativës për të rinisurmakinën, për ta bërë sërish të vlefshme atë.

Dhe drejtuesi vret mendjen, sheh majtas-djathtas, por nuk po e gjenzgjidhjen për të nisur mjetin e tij. Dhe momenti i dikton të mendojë sezgjidhje nuk ka. Por a duhet të mendojmë këtë gjithmonë kur ndeshemi metë papritura? A duhet ta mbyllim gjithcka me një përgjigje rutinore dhevetdorëzuese? Nëse bëjmë këtë, i afrohemi më shumë specieve qënënrenditen në shkallaren e frymorëve. Pastaj përse u “shpikëm” memendje, pikërisht për ta vënë atë në punë dhe për të dalë nga situatat.

Çdo ditë në të përditshmen tonë për gjërat që i kemi nuk thellohemi tëvrasim mendjen. Bëhemi aktivë vetëm kur në zinxhirin e dukurive qëpërbëjnë ditën tonë, këputet ndonjë hallke. Për fatin tonë të keq, në Shqipërihallkat nuk mbajnë mirë dhe këputen shpejt. Ne reagojmë. Reagojmë përrrugët e pashtruara, për ujin kapriçoz, për energjinë që nuk e kemi tësigurtë. Për këtë të fundit, madje përjetuam edhe kufirin e krizës. Qeveritarëtu hodhën hapur të kërkonin energji për të blerë, por energji nuk gjetën siçdeshën dhe aty ku gjetën, nuk mund ta transportonin dot. Të gjithë ibëjmë pyetjen vetes: Përse nuk ka energji, përse të fuqishmit nuk duan tëna ndihmojnë, çfarë u kushton në fund të fundit. Pyetjet nuk kanë tësosur, por përgjigjet e vërteta janë me kursim.

Është lehtësisht e kuptueshme se jemi në fundin e një epoke, jemi nënjë ndër ato pika kritike në histori ku është e domosdoshme të rimendojmëregjimin energjetik. Ne jemi në fazat e fundit të epokës së lëndëve djegëseme bazë fosile dhe tranzicioni nga një regjim energjie në një regjim të ri dotë jetë një provë për civilizimin e sotëm, prova për brezat e ardhshëm. Amund ta përballojmë sfidën?

Civilizimet shkojnë e vijnë për shumë arësye. Historia e njerëzimit njehndoshta 25, 30 civilizime të mëdha, të cilat dështuan sepse jo vetëmshkretuan regjimet e tyre energjetike por edhe nuk patën aftësinë për tirigjeneruar ato. Edhe gjenerata e civilizimit që jetojmë sot është në njëmoment kritik ku për 20-30 vjet ekuilibri energjetik aktual i mbështeturpothuajse tërësisht tek lëndët djegëse fosile, pritet të tronditet thellë.

Gjithcka lidhet me energjinë. Me fjale të tjera, ne jetojmë dhe vdesimnga energjia. Çdo qënie njerëzore jeton duke konvertuar energjinë emjedisin rrethues në energji të trupit tonë. Trupi ynë pasi e përdor këtëenergji, e nxjerr përjashta. Pra ne jemi transportues të energjisë. Dhe nëmasën që energjia mohohet, si tek një human ashtu edhe tek një komunitetose shoqëri, në po atë masë është arritur varfërimi i atij komuniteti.

Konturet njerëzore dhe labirintete civilizimeve të mëdha

8

Në prag të zgjedhjevelokave, në një kohë kurfushata elektorale sapo kamarrë startin, kandidatëtpër kryetarë bashkish,kryesisht të ata tëmetropolitit shqiptar,Tiranës kanë zgjedhur njëarmë të fortë në platformëne tyre qeverisëse, qëtashmë kanë prezantuar përta votuar.Pikërisht mjedisi me të

gjithë komponentëtpërbërës të tij janëpërzgjedhur si ‘barriera’ qëdo të kapërcehet nëmandatin e ardhshëm, dheqë janë faktorë të cilëtndikojnë negativisht, jovetëm në shëndetin ekomunitetit, por dhe nëuljen e cilësisë së jetës. Përkëtë arsye LëvizjaMjedisore “Ekolëvizja” kandërmarrë fushatën metitull, “Gjelbërimi izgjedhjeve lokale 2007”. Kjopër të ndërgjegjësuarpolitikën shqiptare, përproblemet mjedisore.Publiku, ndonëse s’di tashpjegojë, e ndjen gjithnjëe më shumë se zhvillimi i njëvendi nuk matet vetëm mevrullin e ndërtimeve, poredhe me faktin se sa tëlumtur, të gëzuar dhe tëshëndetshme ia kanë bërëkëto zhvillime jetën atij.Politikanët tanë tashmë ekanë kuptuar se, në fund tëfundit, ajo që popullit iintereson është mjedisi,dhe se ky premtim është një‘karrem’ i mirë për të marrënjë votë më shumë, për tësiguruar një karrige tëmajme edhe një mandattjetër. Mjedisi me gjithëaksesorët e tij, janë

Gjelbërimi i zgjedhjeve lokale 2007

Ndotja mban peng zhvillimin

Argetina Tanushi

premtimet më pompoze, tëcilat fatkeqësisht mbetenvetëm tek euforia e fjalës,gjatë fushatës elektorale,ndërkohë jashtë konturevetë fushatës, as qëpërmenden më problemet emjedisit, infrastrukturës,gjelbërimit dhe rrugëve.Platforma e dy kandidatëvepër Bashkinë e Tiranës,përfaqësues të dy kampevekundërshtare, Rama dheOlldashi, ka në përbërjen esaj probleme të pafundmetë mjedisit, dhe që sipasdeklarimeve të tyre,zotohen të bëhen realitetgjatë mandatit të ardhshëm.Duke marrë shkas nga kjodhe shumë probleme tëtjera mjedisore, organizata“Mileukontakt Inter-national” në bashkëpunimme lëvisjen “Ekolëvizja”dhe organizata të tjeramjedisore joqeveritare,zhvilluan një takim me temë,“Gjelbërimi i zgjedhjevelokale”. E mbajtur nëambjentet e Hotel“Mondial”, ndotja emjedisit ishte në epiqendërtë referencave së tëpranishëmve, ndërkohë qëshikohet si një problemserioz në mbajtjen peng të

w w w.ekolevizja.net

zhvillimit të vendit. Në këtëtakim ishin të pranishëmChris Vande Sanden,koordinatir i programit tëMileukontakt, përShqipërinë, Xhemal Mato,drejtor ekzekutiv iEkolëvizjes, ValbonaMazreku, përfaqësuese eMileukontakt, në Shqipëri,si dhe përfaqësues tëorganizatave të ndryshmemjedisore që operojnë nëvendin tonë.Me mision krijimin një

lëvizjeje mjedisore të mirë-organizuar dhe aktive nëShqipëri, kryesisht në këtëperiudhë të ‘nxehtë’politike, u pa emergjentendërhyrja e këtyreorganizatave në hartimin epolitikave afatgjata, përvendin. Në këtë kuadërndërgjegjësimi i publikut,për të shikuar me prioritetplatformat qeverisëse dhezgjedhjen e asaj që mund tëjëtë më efektive, si dhe mëe mundshme për t’urealizuar ishte një tjetërprioritet i lëvizjevemjedisore, kjo nëbashkëpunim meorganizatat e huaja, aktivenë komunitet dhe ndikuesenë vendimmarrje.

Politikanët tanë tashmë e kanëkuptuar se, në fund të fundit,ajo që popullit i intereson ështëmjedisi, dhe se ky premtimështë një ‘karrem’ i mirë për tëmarrë një votë më shumë, përtë siguruar një karrige të majmeedhe një mandat tjetër. Mjedisime gjithë aksesorët e tij, janëpremtimet më pompoze, të cilatfatkeqësisht mbeten vetëm tekeuforia e fjalës, gjatë fushatëselektorale, ndërkohë jashtëkontureve të fushatës, as qëpërmenden më problemet emjedisit, infrastrukturës,gjelbërimit dhe rrugëve.

Mjedisi është problemshëndetësor dhe ekonomikProblemet e mjedisit janë tërëndësishme për PushtetinLokal (Uji i pijshëm ,ajri,ujrate zeza,zonat e gjelbera,plehrat) Shumë kandidatë ekanë në programin e tyremjedisin Përfshirja eroblemeve mjedisore nëprogramet e kandidatëve ijep konkurencës së tyrealternativa reale dhe zbutluftën direkte midis tyre. Mendihmën e një fushate në

media, publiku lokal do tëndërgjegjësohet përproblemet mjedisore nëkomunitetin e tij dhe përveprimet që mund tëndërmarrë çdo kandidat,apo parti politike për tëgjetur zgjidhjet konkrete.

Publiku, ndonëse s’di tashpjegojë, e ndjen gjithnjë emë shumë se zhvillimi i njëvendi nuk matet vetëm mevrullin e ndërtimeve, poredhe me faktin se sa tëlumtur, të gëzuar dhe të

shëndetshme ia kanë bërëkëto zhvillime jetën atij.

Gjithçka nis nga votaKandidatët lokalë do tëmarrin zotime para publikutpër kontributin e tyre nëzgjidhjet konkrete tëproblemeve të mjedisit. Njëtjetër diskutim i rëndësishëmnë takim ishte edhe mënyrase si Ekolëvizja dheMileukontakt, të jenë sa mëefektive dhe aktive nëfushatën elektorale, kjo dukeditur se një ndërarmët kryesore për fitim ezgjedhjeve në Tirane për tëdy kandidatët, është

pikërisht shtimi i hapsiravetë gjelbra.

Për këtë arsye dhefushata e ndërgjegjësimit qëorganizatat mjedisore kanëndërmarrë do të përcilletnën logon, “Gjelbërimi izgjedhjeve’.

Përfshirja e shoqatave qëoperojnë aktivitetin e tyre nëtë mirë të mjedisit në këtëproces dhe ndikimi idrejtpërdrejtë që do të kenënë komunitet, për tëzgjedhur kandidatin që kanë platformën e tij elektoraleprojekte për një mjedis tëgjelbërt dhe politika në uljene nivelit të ndotjes së ajrit.Në këtë takim u bënë

edhe prezantimi i fushatës,e cila do të zhvillohet nëshumë forma sensibilizuese,

si shpërndarja ebroshurave, kartolinave,zhvillimi i takimeve tëndryshme me qytetare dheanketimi i komunitetit përproblemet të ndryshmemjedisore të cilat rëndojnëçdo ditë mbi ta.

Me ndihmën e një fushate në media, publikulokal do të ndërgjegjësohet për problemetmjedisore në komunitetin e tij dhe përveprimet që mund të ndërmarrë çdo kandidat

9

Bashkia Kamëz dhekomuniteti, veçanërisht ai i dyzonave Kamëz qytet dhe Bathore1, tashmë njihen me projektin mbi“Grumbullimin dhe transportin embeturinave të ngurta”, që pozbatohet qysh prej dy vjetësh nëkëtë Bashki. Projekti financohetnga Komuniteti Europian dherealizohet nëpërmjet asistencës sëdy organizatave joqeveritare ejofitimprurëse: organizatësitaliane CISP (KomitetiInternacional për Zhvillimin eQytetarëve), organizatë qëpërfaqëson donatorin në projekt.Ndërsa Co-PLAN (Instituti përZhvillimin e Habitatit) ështëdrejtues i projektit për zbatimin eaktiviteteve të planifikuara në tëgjithë komponentët e tij.

Për arritjen e objektivave tëprojektit janë ngritur dhefunksionojnë edhe strukturat enevojshme të menaxhimit të

projektit, të cilat i përgjigjen edhefilozofisë së projektit, prapërfshirja e të gjithë aktorëve tëinteresuar, pushtetit vendor,Ndërmarrjes së pastrim/gjelbërimit, shkollave, komunitetitdhe biznesit.

Kjo pjesëmarrje e gjerë nëprojekt është mishëruar në radhëtë parë në strukturën vendim-marrëse e garantuese për zbatimine kërkesave të donatorit, që ështëedhe struktura më e lartë eprojektit, pikërisht Komiteti iKoordinimit të Projektit.

Përveç strukturës qendrore, nëvarësi të procesit zbatues tëprojektit janë ngritur edhestrukturat e tjera mbështetëse mespecialistë të sektorëve që janëafër këtij projekti, si p.sh ngaNdërmarrja e pastrim/gjelbërimit;shërbimet, financat e tatim/taksatdhe administrata publike.Veçanërisht një rol të rëndësishëmne projekt u është dhënë

Co-PLAN inicion projektin e radhës për mjedisin

Projekti: në vitin finalizues të tijstrukturave ndërgjegjësuese përmbrojtjen e mjedisit, edukimit nëshkolla, në komunitet dhe nësektorin e biznesit.

Zbatimi i projektitDuke u ndalur në rolin e këtyre

strukturave, në këtë fazë finale, nëradhë të parë theksi është vënë nërritjen e kapaciteteve të stafitmenaxhues të Bashkisë. Për këtëqëllim nga projekti është ofruarekspertizë nga ekspertë të huajdhe vendas për mënyrën eorganizimit të punës për shërbimine pastrimit, për efektivitetin egrumbullimit të mbeturinave nëpikat e vendosjes së kazanëve (nëkuadër të këtij projekti janëvendosur 37 kazanë në Kamëzqendër dhe 12 të tjerë në Bathore1), për përdorimin e makinës së re(që është dhuratë e projektit përBashkinë) me eficencë të plotësipas infrastrukturës përkatëse,

deri në ristrukturimin institucionaltë funksionimit të Ndërmarrjes sëpastrimi/gjelbërimit dhe shërbimitpublik në përgjithësi. Për këtë pomblidhen të dhëna, po diskutohetme grupet e punës për rishikimine rregullores dhe kompetencat endërmarrjes, për hartimin e planveprimit të shërbimeve publike,për mbledhjen e të ardhurave ngarealizimi i pastrimit, për buxhetiminme pjesëmarrje etj.

Në planin ndërgjegjësues/bashkëpunues synohet qëprojekti të arrijë përfshirje sa më tëgjerë, duke kërkuar kontributin epërfaqësuesve të komunitetit/biznesit dhe shkollave në rajonine Kamzës.

Roli i edukimit mjedisorËshtë e kuptueshme që në

formimin qytetar për sot, porsidomos për të ardhmen, edukimimjedisor është mjet shumë ifuqishëm që duhet të zërë një vend

të rëndësishëm në aktivitetet menxënësit në shkolla dhe jashtë tyrenë komunitet. Për këtë qëllim në 7shkolla të Kamzës pikërisht 9-vjeçaret Kamëz; Bathore; Laknas;Valias, Zallmner dhe 2 të mesmeKamëz; Bathore, projekti ka ngriturnjë grup mësuesish të fushësmjedisore (profile kimi-biologji), tëcilat kanë hartuar edhe pozbatojnë një plan veprimi tëedukimit mjedisor. Në këtë planveprimi janë përfshirë aktiviteteteorike (çështje të caktuar përndarjen e reduktimin embeturinave me mjetet didaktikepërkatëse), trajnime me mësues(kujdestare) e komunitetin, poredhe praktike, duke mbajturparasysh specifiken e çdoshkolle. Ne ketë kuadër, në çdoshkolle janë ngritur grupetmjedisore të nxënësve, të cilëtdo të përfshihen në aktivitetepër sistemimin e modelimin e njëmjedisi sa më të pastër,

kompostim mbeturinash përplehërim të kopshtit parashkollës, në mbjellje pemësh,vazo me lule, kënde përekspozita , konkurse dheshfaqje artistike me temën emjedisit etj. Ky plan veprimeshqë financohet nga projekti, do

të shoqërohet edhe meaktivitete të përbashkëta nënivel Kamze siç janë aktivitetinë formën e krosit veror “ Tëgjithë dhe gjithçka përmbrojtjen e mjedisit”, aktivitetipër ditën e mjedisit “ të mbajmëpastër lagjen tonë”.

E ardhmjaSiç shihet në këtë fazë

finalizuese të projektit, të gjithëstrukturat e ngritura kanë detyra

të përcaktuara qartë dhe janëpërgjegjëse për arritjen etreguesve të kërkuara ngadonatori, pra KomunitetiEuropian. Mbi bazën e këtyretreguesve do të bëhet edhevlerësimi realist, që kushtëzon nëmasën vendimtare ecurinë e

mëtejshme të këtij projekti nënivel rajonal. Gjithashtu, nëse dotë ketë një bashkëveprim të këtyrestrukturave me kontributekonkrete, projekti do të hidhteedhe një hap tepër pozitiv, nëzhvillimin e mëtejshëm tëqeverisjes lokale me pjesëmarrjetë gjerë.

RAIMOND PENGUDrejtues Projekti Co-PLAN(Instituti për Zhvillimin e

Habitatit)

Mbajtja pastër e mjedisit -obligim i komunitetit

Strukturat përfaqësuese të ngritura meelementë kyç, që përfshihen në zonat pilot tëprojektit, kanë një rol të madh për tëorganizuar takime me banorë të lagjes, lidhurme përmirësimin e sjelljeve të këtyre banorëvepër grumbullimin e hedhjen e mbeturinave nëkazanët përkatës, për të kontribuar nëmbajtjen pastër të mjedisit. Veçanërisht ky rolndërgjegjësues duhet të ndikojë në respektimine shlyerjes së detyrimit financiar, të tarifës sëpastrimit nga përfituesit e projektit, pra banorëtdhe biznesi, me qëllim përdorimin e saj përmbulimin e kostove të këtij shërbimi, si edhepërmirësimin e mëtejshëm të tij në favor tëqytetarëve. Sidomos kontributi i sektorit tëbiznesit për menaxhimin e rritjen cilësore tëkëtij shërbimi, shikohet nga projekti si njëpartneritet, që është jo vetëm në favor tëqytetarëve në përgjithësi, por edhe në favor tëkëtij sektori, për ruajtjen dhe servirjen sa mëtë garantuar të mallrave tek klienti.

Kamza drejt mirëmenaxhimit të mbeturinave të ngurta

10

Kopshti zoologjik, i vetmishtetëror në Shqipëri, rrezikohetnga shkatërrimi i plotë. Kushtet ejashtë normave të lejuara, për tëkonturuar një “KopështKombëtar Zoologjik”, kjo dukemarrë parasysh të gjithëkomponentët deri tek shkatërrimii peisazhit përrreth. Duke qënëse për kopshtin zoologjik kujdesetdrejtoria e pastrimit të Tiranës,kjo vështirëson dhe më shumëpunën e individëve që kujdesenpër kafshët. Përpjekjet përpërmirësimin e situatës kanë qënëtë shumta nga aktorë tëndryshëm. Ambjentet janë po tënjëjta, veccse për t’iu ardhur nëndihmë këtyre kafshëve nëdhomat e ekspozimit dhe të gjumit

Në ndihmë të kopshti zoologjikjanë vendosur tallash për pjesënmë të madhe dhe rërë për pjesëntjetër të ambjenteve. Këto kushtejanë realizuar për të eliminuarlagështinë, erërat e pakëndeshmedhe për ti mbajtur ngrohtëkafshët. Gjithashtu janë vendosurtrungje dhe degëza, ne mënyrë qëkafshët të ndihen si në habitat etyre natyrore në të cilin ato janërritur. Element tjetër irëndësishëm është mënyra e tëushqyerit dhe kjo është përshtaturgjithashtu me mënyrën në të cilënata e sigurojnë ushqimin në botëne egër, duke u pershtatur sipasllojit të kafshës. Këto risi janësjellë në korrik të vitit 2005 ngaDomenik Tropeano nga EAZA icili studioi gjendjen në të cilën

ndodhet kopshti zoologjik dheparashtroimë pas një strategji mbipërmirësimin e gjendjes.Përmirësim praktik është realizuarnë shtator të 2005 nga EmilyBacker, dy guida natyrore tëqendrës EDEN, Afrim Qendro,nga Bashkia e Tiranës, i cili ofroibazën materiale si dhe punonjëstë Kopshitit Zoologjik të Tiranës.Si vijim për zhvillim e kopshtitzoologjik u realizua nje workshopnë datat 7 dhe 8 dhjetor me temë“Mbi zhvillimin e një master planipër kopshtin zoologjik tëTiranës”, organizuar nga qendraEDEN, me ndihmën e GTZ,EAZA, Bashkia e Tiranës. Kyaktivitet zgjati dy ditë intensivediskutimesh dhe pune në grup.

Morën pjesë arkitekt, urbanistë,jurist, punonjës së zyrës sëprojkteve nga Bashkia e Tiranës,veteriner dhe menaxheria ekopshtit zoologjik. Ky workshopfilloi me një guidë në kopshtinzoologjik për të gjithë anëtarët nëmënyrë që ata të përballeshin mestresin që shfaqin kafshët dhegjëndjen e ambjenteve. Guidafilloi me prezantmin e programitnga z. Tropeano nga EAZA dhevijoi me guidimin nga AnxhelaXhindoli, guidë natyrore eqëndres EDEN. Me pas të gjithëpjesmarrësit u kthyhen nëambjentet e “Central Park Hotel”për zhvillimin e strategjisë, dukepërfishirë termat afatgjatë dheafatshkurtër.

U nxorrën prioritetet që duhettë përfshijë Bashkia e Tiranës nëbuxhetin e kopshtit zoologjik përvitin 2007.Gjithashtu u realizua edhe një

analizë S W O T e tij, dukenxjerrrë në pah pikat e dobëta dhetë forta që ka ky kopështzoologjik.Anëtarët shfaqën pikëpamjet

sipas fushës që mbulonin dukëdhënë informacion të rëndë-sishëm për rehabilitimin ekopshtit. Përgjatë dhjetoritsugjerimet për përmirësimin ekopshtit zoologjik në drejtim temenaxhimit dhe të infrastrukturësdo të paraqiten për miratim nëKëshillin Bashkiak.

Mbetjet urbane tashmë janëbërë një problem vërtetshqetësues për komunitetin dhebanorët kryeqytetas. Paspërpjekjeve dhe projekteve tëshumta të realizuara, Qendra“EDEN” shfaqet vrullshëm në këtëfushë me një projekt të madh dhetë shtrirë në kohë.Projekti i titulluar “Monitorimi i

pastrimit në qytetin e Tiranës” patisi qëllim unik, monitorimin eshërbimit të ofruar nga firmatprivate dhe zbutjen e efektit tëkorrupsionit (nëse ka)në këtëproces, në funksion të shërbimevemë efektive për komunitetin, ishoqëruar nga objektivatpërkatëse.Projekti u bazua në monitorimin

e pastrimit të kontenierëve, nëzona të ndryshme të kryeqytetitdhe periferisë. Këto zona janëpërzgjedhur në mënyrë rastësorepër të përfaqësuar sa më shumëgjendjen e kontenierëve dhepastrimin e tyre.Monitorimi u realizua nga

vullnetarët e qendrës në një orar

specifik të mëngjesit dhe tëmbrëmjes. Formularëtplotësoheshin për çdo pikë të çdonënzone. Për të qenë sa më tësaktë, shënoheshin qartëspecifikimet e mundshme qëvullnetarët mund të hasnin nëterren. Përfundimi i të tre fazave u

Qendra “EDEN” monitoron pastrimin e qytetit të Tiranës

Për një metropol ndrysheAnxhela Xhindoli

përmblodh në një raport të vetëmqë u lançua në dy takime, tërealizuar në ambjentet e Bashkisësë Tiranës dhe në ambjentet eAkademisë së Shkencave.I realizuar më 4 nëntor në këtë

takim morën pjesë përfaqësues tëBashkisë së Tiranës, shoqërisëcivile, komisionit të moshës sëtretë, komisionit të mjedisit,qendrës “EDEN”, media e shkruardhe vizive.Prezantimi publik i këtij raporti

kishte për qëllim informimin ekomunitetit, institucioneveshtetërore dhe firmave qërealizojnë aktualisht pastrimin ekontenierëve në Tiranë, gjithashtupër të rritur sensibilizimin eqytetarëve për këtë problem.Në bazë të këtij projekti u arritën

rezultatet dhe u parashtruanrekomandime që i shkuan nëndihmë Bashkisë së Tiranës dhefirmave pastruese.Ky takim startua me një

prezantim të shkurtër të projektitdhe objektivave të tij. Nëvijueshmëri u prezantua analiza esituatës së firmave të pastrimit tëspecifikuara përkatësisht për çdo

firmë: Bruçi, Eco-Aqua, TT ALBLAME.Gjithashtu u përdor analiza

“SOWT” për të shfaqur sa më qartëgjetjet e monitorimit.Rezultatet rrodhën nga

përpunimi i të dhënëve nga

formularët e plotësuar për të gjithazonat, ku rezultuan rreth 7500

formularë. Me rëndësi ishin edheanketat të cilat përmbanininformacionin mbi njohuritë eqytetarëve për këtë fushë dherekomandimet përkatëse që atamund të jepnin. Në rezultate uparaqit gjendja specifike ekontenierë (jashtë përdorimit, të

Pika të Forta:Për te tre firmat e pastrimit, ne

zona te caktuara pastrimi behetrregullisht. Këtë e dëshmon numrii kazanëve bosh qe herët nemëngjes. Pra, atje ku duan, dheatëherë kur duan, firmat mund teshfaqin optimumin e tyre përpastrimin e Tiranës. Ato kanepotencial për te bere pune shumete mire.

Pika te dobëta:Cilësia e kazanëve nuk është

100 % e mire – një pjese e mire etyre janë te dëmtuar, çka evështirëson punën e punëtorëvete firmave te pastrimit.

ANALIZA “SWOT” PËR GJETJET E KËTIJ MONITORIMIJo te gjitha zonat pastrohen

rregullisht çdo nate. Këtë edëshmon numri i madh i kazanëveme mbeturina ne to qe herët nemëngjes.Gjithashtu fakti qe, pasi zbrazin

disa kazanë ne makinën e pastrimit,punëtorët largohen duke lënërrëmujë nga prapa flet përndërgjegje te ulet ne pune.

MundësiEkziston mundësia qe shërbimi

i pastrimit te përmirësohet me anete:• shtimit te numrit te kazanëve

prej secilës firme• riparimit te kazanëve

ekzistues prej firmave• shtimit te numrit te

makinave e punëtorëve për çdofirme për mbulimin e një zonesa me te madhe për largimin embeturinave gjate natës

Mund te punohet ne teardhmen qe:• te tërhiqen sa me shume

firma te interesuara për te kryerpastrimin e mbeturinave teTiranës.• kontratat me firmat te mos

jene shumëvjeçare, porgjashtëmujore• te rritet konkurrenca ne

këtë lloj tregu

përmbysur, në flakë, e të tjerë),përçdo pikë dhe çdo firmë. Rezultatet

e formularëve dhe anketave tëplotësuara nga vullnetarët uparaqitën në raport me përqindje.Prezantimi u zgjerua në formën

e diskutimit të gjerë përrekomandimet që ai përmbante mbipërmirësimin e menaxhimit tëmbeturinave të Tiranës.

Pamjet filmike të realizuara ngavullnetarët e qendrës u shfaqën

përgjatë gjithë takimit gjë kjo që ebëri sa më reale punën e kryer prejtyre. Veç të tjerash, rezultatet e këtijraporti të konvertuara me relacionete specialistëve të Bashkisë sëTiranës, rezultuan njësoj, gjë kjo qëtregon transparencën e punës sëtë dyja palëve.

11

Teksa metropoli shqiptar,Tirana, jeton zhurmën çoroditesetë politikës, në prag të zgjedhje,një tjetër problem, jo më pak indjeshëm për qytetarët në prag tëfestave të fundvitit janë zhurmatshurdhuese të fishekzjarreve. Njëfestë, e cila përsa i përket bëmavetë saj ‘luftarake’ fillon që me nisjene muajit të fundit të vitit, si për t’idhënë lamtumirë edhe këtij viti, nëmënyrë tradicionale, me krisma.Edhe këtë vit, shqiptarët do t’indjekë nga pas psikologjia eturmës, e ngulitur tashme deti nëplazmë, dhe kjo dëshmohet edhetek mënyra se si festojmë, mekrisma. Në të gjithë botën Festa eKrishtlindjeve dhe ajo e Vitit të Rikremtohet mes të tjerash edhe mefishekzjarre. Dëshira e të festuaritnë këtë mënyrë, ndoshta ka të bëjëedhe me revoltën që gjendet nësubkoshiencën e gjithsecilit dheqë mënyra për ta shprehur atëmund të vijë edhe nëpërmjetargëtimit agresiv, që të falshpërthimi i një fishekzjarri. Njëlojë që nis me pavetëdijen qëekziston brenda koshiencës sëgjithsecilit, dhe që jo rrallë nëShqipëri ka përfundua me lëndimefizike. Në qoftë se në vende tëndryshme të botës, koha dhevendshpërthimi i fishekzjarrëveështë e përcaktuar nga pushtetivendor, në Shqipëri, ende nuk kanjë legjislacion që kufizon lirinë eshpërthimit vend e pa vend dhenë intervale kohore pa limit. Kjosipas përfaqësuesve të pushtetitvendor, dhe konkretisht, sipasAlbana Dhimitrit, edhe pse nëseshfletohet legjislacioni shqiptarë,

ekziston një ligj që dënon ata qëthyejnë rregullat dhe krijojnëndotje akustike. Duke patur edhenjë tjetër ngërç, atë të kulturëskolektive si popullatë, kyfenomen bëhet edhe më iprekshëm. Ndotja akustike urbane(zhurmat) e rendit vendin tonëndër më problematiket në Evropë,ndërsa Tirana është qyteti meparametrat më të lartë të zhurmave.Në këtë kuadër, asgjë nuk ështëbërë për ndikimin në uljenpërmasave të ndotjes akustike,madje, as që nuk është prekur ngaprojektligjet. Ndërkaq edhe pseLëvizje Mjedisore, konkretisht“Ekolevizja” ka paraqitur interesine saj, për të ndërmarrë një fushatësensibilizuese për problemin efishekzjarreve këtë fundvit, nëbashkëpunim më Bashkinë eTiranës, kjo e fundit (nuk kishtenge), nuk ishte në kushtepermanente për ta ndërmarrë njëiniciativë të tillë. Asgjë nuk mundtë bëhet vetëm, së bashku do tëmund të ndryshonim botën.Mjedisi është fëmijë i brishtë, qërritet me ritmin e të ushqyerit dhepërkujdesjes.

Pasojat nga fishekzjarretNervozizëm deri në shurdhim

për zhurma shumë të forta. Këtojanë pasojat ekstreme qëshkaktojnë zhurmat. Sipasspecialistëve zhurmat e theksuaradhe të vazhdueshme ndikojnë mbishëndetin mendor dhe shkaktojnëefekte psikofiziologjike. Zhurmatnë shumë raste shkaktojnë edheefekte mbi sjelljet me fqinjët dhereagime patologjie. Por ajo që

është më e dukshme, është se përshkak të zhurmave tej normave tëlejuara mund të shkaktohet edheshurdhim.

Kur shfaqet një risk që vë nërrezik shëndetin e popullatës duhettë merren masa urgjente përmbrojtjen e shëndetit publik. Nëqoftë se shteti harton ligjet dhemerret me mbrojtjen e shendetitpublik, vallë a nuk është kjo njëcënim i të drejtës qytetare për tëjetuar i qetë. Kur është në sasira tëmëdha shpërthimi luan rolin e njëlënde eksplozive dhe krijonshkatërrime e aksidente nga më tëndryshmet.

Natën e ndërrimit të vitete!!!Duke patur parasysh se në

Shqipëri tashmë mbizotëron një luftëe brendshme mes dy kampeve, airozë dhe blu, kjo situatë favorizonmë shumë në anashkalimin e këtijproblemi. Në këtë klimë politike nëShqipëri, asnjëri nga pushtetet nukka hedhur sytë nga ky fenomen.Madje shkojnë edhe më tej dukethënë se nuk ka legjislacion tëpërcaktuar, apo janë kopetenca tënjë tjetër institucioni. Mëkonkretisht, nënkryetarja eBashkisë së Tiranës, AlbanaDhimitri, u shpreh për“Ekolevizjen”, se Bashkia nukdisponon një legjislacion për tëmonitoruar tregtimin dheshpërthimin e fishekzjarreve. MadjeDhimitri u shpreh se Bashkia eTiranës nuk ka përgatiruar asnjëprogram pune për këtë aspekt, aspër vendin ku në natën e ndërrimittë viteve do të shpërthejnëfishekzjarret.

Fishekzjarret – Barriera mes kënaqësisë dhe lëndimeveKronika e një “ lufte” të paralajmëruar

Eksperienca e viteve të shkuara ka diktuar se masatqë pushteti vendor dhe organet qeverisësë kanëmarrë, janë pikërisht atëherë kur është tepër vonë.Duke qënë se harresa është humbja aparente ekujtesës, të zgjedhurit tanë, vit pas viti harrojnë tëndërmarrin një iniciativë për të hartuar njëlegjislacion i cili kufizon lirinë e kujtdo që shkel liritë etjetri, teksa kujtohen vetëm pasi kronikat e lajmevetë numërojnë të lënduar nga shpërthimi pa kriter ifishekzjarreve. Në fakt nuk është i vetmi rast kusindroma e harresës i ndjek shqiparët, dhe për mëtepër politikanët tanë. Si pasojë e kësaj sindrome,populli shqiptar ende nuk e di se ku do të votojë dhekush mund të jetë kandidati, të cilit do ti besojnëqeverisjen e ardhshme vendore. Ndaj çdo lloj procesizgjedhor në Shqipëri shoqërohet me mungesë tëlistave të zgjedhësve, dhe me po të njëjtat problemetë hasura përsëritura.

Legjenda kineze përtraditën e fishekzjarreve

Për fishekzjarret, mall qëimportohen kryesisht nga Kina,ekziston edhe një përrallë qëshpjegon pse kinezëtshpërthejnë kapsolla efishekzjarre pa fund afër agimittë ditës së parë të vitit të ri.

“Para shumë kohësh, kurdragonjtë jetonin në tokë dhenë det, askush në Taivan nukfestonte vitin e ri hënor.

Kjo ditë në një fshat ishtedita ters e vitit, sepse një banorkishte vrarë një dragua deti. Tëgjithë e konsideronin vrasjen e

një dragoi si një fatkeqësi tëmadhe sepse fantazma e dragoitdo të persekutonte fshatin çdovit të ri në agim.

Sipas përrallës, në fund,fantazma ia mbath vetëm kursheh të varur në dyer pëlhurate kuqe me gjak. Pas kësaj ranëkëmbanat dhe u celebrua dita emadhe, ndërsa shpërthenin

fishekzjarret nga gëzimi. Dhe qëprej asaj dite, çdo vit, në secilinfshat, vendosen pëlhura të kuqepërreth dyerve dhe ndizenkapsolla e zjarre deri nëmëngjes. Fantazma e dragoitnuk është parë më”.

Sindroma e harresës dhepolitika shqipare

Sa më shumë paguajmë, aq mëpak gjelbërim kemi

Që të drejtat të respektohenduhet që qytetarët brenda tyre tëzhvillojnë kulturën e demokracisë, tabëjnë atë pjesë të karakterit të tyre.Në këtë kuadër është për tu vlerësuarfakti që qytetarët kanë qënë tëgatshëm për të paguar taksën emjedisit. Sipas statistikave taksa emjedisit rezulton më e paguara ndërtë gjitha taksat vendore, edhe pse ngaana tjetër mjedisi sërish ruan po tënjëjtat shifra alarmante, përsa i përketnivelit të ndotjës së atmosferës. Ecuriae mbledhjes së taksës së pastrimit dhetë gjelbërimit ka ecur me ritme më tëmira se sa taksat e tjera dhe sidomosasaj të banesës. Në Tiranë janë 65 mijëfamilje që duhet të paguajnë taksënmbi pastrim dhe gjelbërim, deri tani ekanë paguar 47 mijë. Ndërkohë, njëecuri më të lartë, sipas zyrës sëfinancës pranë kësaj drejtorie, kapasur taksa e gjelbërimit, e cila ështëpaguar në masën 72 %, ndërsa tarifa epastrimit është paguar 34 %. SipasDrejtorisë së Tregje-Taksave, taksa epastrimit nga 84 milionë, që ështëparashikuar të mblidhet në total,është mbledhur vetëm 31 milionë lekëderi tani, ndërkohë që taksa egjelbërimit në total është parashikuarse duhet të jetë 12 milionë lekë, deritani janë mbledhur 9 milionë. Porsipas kësaj drejtorie, problem mbetetse edhe pse këto taksa janë mbledhurnga agjenti tatimor që është

Ujësjellës-Kanalizime, ato nuk janëarketuar plotësisht në llogari tëBashkisë së Tiranës. Në një situatëtë tillë në vend, shqipatërve u ështëzgjuar ndëgjegja qytetare për tëpaguar për mjedisin e tyre, një ngagjërat më të rëndësishme.

Shqipëria, vendi i të katër stinëvenë të njëjtën kohë

Është për të ardhur keq, që njëvend me një terren të admirueshemgjeogjrafik, një vend ku në të njëjtënkohë mund të gjesh të katër stinët, tëvrasim një ndër të vetmet gjëra qëbujarisht natyra na ka falur,gjelbërimin. Zbatimi i rreptë i ligjitështë gjithashtu një nga kriteretkryesoret për forcimin e demokracisëshqiptare. Në vendin tonë duket seende as qytetarët dhe as qeveritarëtnuk e kanë kuptuar se çfarë do të thotësundim i ligjit. Mbase për këtë nukduhet thjeshtë një zbatimi i rreptë iligjit nga ana e shtetit, por dhe njëedukim i mëtejshëm i të gjithëshoqërisë shqiptare ndaj kulturësdemokratike, pasi shoqërisë tonë imungon ende një kulturë e të drejtavedhe e detyrave.

Nganjëherë njeriu i ngjan edhe njëkamaleoni, i cili mërr ngjyrën eambjentit,ose më thjeshtë, teoria efamshme e Aristotelit, ajo epërshtatjes. Mos vallë përshtatja eshqiptarëve me mjedisin ku jetonështë aq ‘hareshëm’, sa të gjithëmerren me politikë, dhe askush me

plagën e mjedisit, e hapur dhe që çdoditë e më shumë infektohet nga gjithëkëto papastërti e betonera , dhe që samë vonë,aq më e vështirë është kurimi.Një peme i duhet me dhjetëra vite tërritet, shto këtu përkujdesjen qëduhet, për të dhënë ndikimin e sajmaksimal në atmosferë. Ndërkohë qëkëtu askush nuk mendon dëmin qëmund të shkaktohet nga eleminimi injë peme, ku të presësh një pemë dotë thotë që në atë moment ti ke sëmurëme dhjetëra njërëz, të cilët çdo ditëafër asaj peme do të mund të thithninoksigjen dhe jo dioksidin që lëshojnëmakineritë e rënda betonbërëse. Teksahesh një vështrim në kryeqytet,gjithcka që flitet ka të bëjë memarrëdhënie politike, dhe aspak përmjedisin, plagën, rënkimet e së cilësaskush nuk ka veshë t’idëgjojë. Aq tëverbër të jemi,sa të mos shikojmë nëçgjendje është ambjenti ku negjallojmë. E pra, nëse partitë politikenë Shqipëri duan të kontribuojnë metë vërtetë në zhvillimin e vendit, duhettë gjejnë gjuhën e përbashkët midistyre duke i lënë me një anë konfliktetpersonale, dhe të shikojnë para vetes,dhe më pas larg saj. Pasi vetëm nëkëtë mënyrë mund të zhvillojnë njërol pozitiv në vend. Gjithashtu pobrenda partive politike duhet njëdemokratizim i mëtejshëm istrukturave drejtuese, pasi shpeshhere këto parti i kanë shërbyer siinstrumente personale drejtueseve tëtyre

Forum:Cili është mendimi juaj në lidhje me prononcimet e kategorive të ndryshme

të shqoqërisë, në lidhje me Xhuvelin. Opinionet tuaja do të botohen nënumrin e ardhshëm të gazetës. Adresa ku mund të dërgoni mendimet tuajaështë: [email protected], për rubrikën Forum.

Pyetja: A është i nje politikan i zoti apo imoral?A është Xhuveli qeveritar i pastër, apo i korruptuar?A është specialist i mjedisi, apo pseudospecialist? A ka patur hapa pozitivë në mbrojtje të mjedisit, apo mjedisi ka shkuar

drejt degradimit?

Taksa e gjelbërimit, më e paguara nga shqiptarët Lufter Xhuveli-Ministri i katër epokavePolitikani që shkon nga era drejton kahun

Lufter Xhuveli, një ndër figurat mëtë përfolura në qeverinë Berisha, përnjë sërë veprimtarish të ashtuquajturakorruptive, ka zënë faqet e mediave,ndërkohë që janë bërë dhe pjesë einteresit publik. Kjo për shumë arsye,ku më kryesorja është akuza ndajshfrytëzimit të postit për interesapersonale nga ana e ministrit tonëXhuveli. I cili gjatë katër ‘epokave’qeverisëse ka arritur të ‘privatizojë’postin e Ministrit të Mjedisit. Që nëkohën e sistemit komunist, passhembjen së murit, në vitet pas 90’-ës,Xhuveli është hedhur sa nga Berisha tekNano, dhe anasjelltas duke drejtuar njëndër fushat më të rëndësishme të vendit,siç është mjedisi. I njohur në arenënpolitike me imazhin e politikanit qëshkon nga era drejton kahun, Xhuveli,nën kupolën e dashamirësit ndajmjedisit, ka ditur të mbrojë interesatpërsonale. Akuzat drejt MinistritXhuveli janë në ndryshme dhe të shumtanë të njëtën kohë.

Politikanët e konturojnë si imorale,veprimtarinë e Xhuvelit dhepozicionimet etij politike.

Zyrtarët, të cilët kanë punuar meXhuvelin, e vlerësojnë për burokrat të

zotin, por të pa aftë në zgjidhjen eproblemeve mjedisore.

Specialistët shprehen se Xhuvelinuk ka qënë asnjëherë specialist meaftësite e duhura për të qënë në krye tënjë ministrie të tillë si Ministria eMjedisit.

Kadegoria korruptive e shoqërisë,e vlerëson si kuadrin më të aftë të tyrë,pasi nga gjithë aktiviteti korruptiv i tij,në të gjitha qeveritë, vetëm një herë uarrit të, të akuzohejdhe kjo përaktivitetin e fabrikës së gomave.(Fabrika e gomave që nuk vesh goma).Ishte ky aktiviteti, që e detyroi ministrittonë të ndëruar, të ndërrojë identitet,gjë për të cilën nuk e kishte aspakproblem Xhuveli. Fundja, vetëm dyshkronja kishte ndryshuar.

Në një situatë kur specialistët,zyrtarët dhe poilitika është koshientepër atë çfarë ndodh dhe për rrugën në tëcilën shkelin politikat mjedisore,komuniteti është tjetra anë. Ajo më epainformuara nga ç’ndodh vërtetë.Ndërkohë që e zhytur në vorbullën epadijes, komuniteti kërkon të dijë se sika ndryshuar mjedisi me në kryeXhuvelin? Nëse ka ndryshuar, në ç’hapaka ecur ky ndryshim?

A. Tanushi

12

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: [email protected]

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKryeredaktore – Argetina TANUSHIGAZETARË: – Rovena TASHI

– Indrit KODRA – Anxhela XHINDOLIS

T A

F I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Shkodër

- Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane -

Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat -

Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd - Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi Hymetllari

• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë - Ismail

Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë dhe

Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari• Shoqata “Adriatiku”,Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Klubi ekologjik -Lushnje• Qendra Shqiptare për Zhvillim të Qendrueshëm – Gavrosh Zela

Protestat në mbrojteje të mjedisit nga ana e atyre qëmbajnë mbi kurriz peshën e rrezikut ndaj sëmundjeve tëndryshme vazhdojnë ende. Pas protestës në Elbasan,Korçë edhe Durrësi ka përjetuar demonstrimin paqësor tëpopullit, të cilit jo rrallëherë i mungon ajo që natyra ia kafalur që më krijimin e sij, ajrin e pastër. Me lulëzimin efakrivave dhe minifabrikave në qytete të ndryshme, dhedhënia e lejeve mjedisore pa kriter ka bërë që shpesh këtondërmarrje të sjellim bashkë me veprimtarinë e tyre edherrezikun e madh për shëndetin e popullatës përrreth. Tëlodhur nga shtëllungat e tymit që lëshon fonderia nëShkozet, banorët e kësaj zone në Durrës, kanë protestuarduke kërkuar mbylljen e një fonderie. Çdo ditë e më shumënga tymnaja e çliruar krijohen në mushkëritë e të gjithagrupmoshave bloza të zeza duke rrezikuar deri dhe jetën etyre. Fonderia e hapur nëntë vjet më parë pranë banesavetë tyre shkrin të gjitha llojet e metaleve me ngjyrë, dukelëshuar avuj dhe tymra. As protesta e tyre, e para disaditëve, ku i kërkohej Ministrisë së Mjedisit mbylljen efonderisë dhe marrjen e masave të menjëhershme përzgjidhjen e këtij problemi, nuk ka ndikuar pozitivisht. Edhe

Banorët e Shijakut

Mes shtëllungave të tymit dhe indiferencës shtetërorezëri i tyre ka shkelur në rrugën e indiferentizmitinstitucional, si shumë zëra të tjerë njerëzorë që çdo ditëngrenë zërin për rreziqet që shkaktohen nga shkrirja ebaterive të automjeteve dhe objekteve të tjera të ricikluaranë këtë zonë. Rruga e protestës së tyre bie në veshë tëshurdhër, ose, në rastin më të mirë, gjithçka çdomarrëveshje do të bëhet pas procesit zgjedhor, kështu qëedhe popullit do t’i duhet të presë fatin e karrigeveqeverisëse. Situata ndërlikohet kur bëhen përpjekje përriciklimin e këtyre mbetjeve nga linja të ngritura në mënyrëtë pakontrolluar dhe që punojnë jashtë standardevemjedisore të përcaktuara nga ligjet në fuqi. Në rrethin eDurrësit operojnë disa linja, të cilat prej kohësh përpunojnëmbetje të rrezikshme si ai i riciklimit të kanaçeve të aluminit,i shkatërrimit e riciklimit të elementeve të baterive nëShkozet, i riveshjes së gomave të përdorura, të cilatshkaktojnë ndotjen e ajrit. Këto linja, duhet të jenë tëpajisura me leje mjedisore nga Ministria e Mjedisit. Ngaana tjetër ekspertë të mjedisit pohojnë se fatkeqesisht nëShqipëri ende nuk ka akte ligjore specifike për grumbullimindhe përpunimin e mbetjeve të ndryshme industriale.

Botimi i këtij numri të “Ekolëvizjes”u sponsorizua nga OSCE

Burimeve konfidenciale, brenda Partisë AgrareAmbjentaliste, rrëfejnë një anë tjetër të medaljes,atë të zymtën dhe që rëndomë ndodh në situata tëtilla politike. Ministri i Mjedisit, njëkohësisht edhekryetar i Partisë Agrare Ambjentaliste, LufterXhuveli, ka vënë peng lejet mjedisore kundrejtvotave që duhet të shkojnë për të zgjedhurit e tijdhe të kampit që përfaqëson. Në këtë situatë, edhecilësia e ajrit që shqiptarët marrin çdo ditë, nukmund t’u afrohet parametrave të duhura, derisasituata mjedisore të menazhohet duke u bazuar mbikëtë strategji. Gjithmonë e dukshjma është vetëm

fasada, gjithçka pas saj është mister. Shqipëriapostkomuniuste po kalon momente shumë tëvështira në rrugën e saj të demokratizimit. Ndoshtaështë nga të vetmet vende ish komuniste të lindjesqë po kalon me kaq shumë vështirësi rrugëkaliminnga diktatura në demokraci. Kanë kaluarkonsiderueshëm vite nga përmbysja e regjimitkomunist dhe Shqipëria vetëm në aspektin ekorrupsionit të padukshëm brenda institucioneve,ka arritur të përmbushë kriteret, ndërsa përsa ipërket kritereve të duhura institucionale kanëmbetur në ato formale të demokracisë.

Xhuveli: - Votomëni për të patur lejet mjedisore

Fakti që Drejtoria e Shërbimit Pyjor i qytetit tëFierit, si menaxhuese e faunës së egër, lidhi kontratëme shoqatën e xhuetareve në objektin, Godulla eUshtarit. Në këtë vend shumë specifik lejoi gjuetinëpër të gjithë gjuetarët e Fierit, në një kohë kur ThemiPeri, ishte në dijeni të rëndësisë së këtij objekti, sipasprononcimit të tij në numrin e kaluar të gazetës,“Ekolëvizja”. Atëherë përse pranoi lidhjen e kontratësme drejtorin e shërbimit pyjor Fier?Për këtë veprim të vetëdijshëm që shkatërroi

faunën e zonës është shkarkuar drejtori i shërbimitpyjor Fier. Po përgjegjësia e shoqatës së të gjuetarëvepër këtë problem ku është?

B.K

Debat mbi Godullën e UshtaritPse Peri pranoi lidhjen

e kontratës me DSHP Fier?

Prezenca e OSBE-së Shqipëri, një ndër organizatat tërëndësishme dhe me një ndikim të konsiderueshëm nëjetën në vend, ka kurorëzuar me sukses një tjetëriniciativë. Një qëndër për informimin mjedisor që përfshinnjë bibliotekë të specializuar dhe shërbim interneti uinagurua me pjesëmarrjen e ambasadorit të Prezencesse OSBE-se ne Shqiperi, Pavel Vacek dhe ministrit tëMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, LufterXhuveli. Qendra e Informacionit Aarhus do të promovojëveprimtari, që kanë të bëjnë me ndërgjegjësimin përçështjet e mjedisit për mbrojtjen e tij. Ajo uofron qytetarëve mundësi për t’u njohur me ekspertizëndhe këshillat ligjore për zbatimin konkret të Koventëssë Aarhusit, e cila i jep publikut të drejtën për të marrëinformacion si dhe për të marrë pjesë në proçesetpërkatëse vendimmarrëse. Ambasadori Pavel Vacekgjatë këtij përurimi të kësaj qendre u shpreh ndër tëtjera se, “Në shpresojmë se Qëndra e InformacionitAarhus të veprojë si urë lidhëse me shoqërisë civile dhe shtetit shqiptar dhe të ndihmojë në zgjidhjen eproblemeve të ndryshme mjedisore të Shqipërisë”. Investimi i OSBE-së është në pajisje zyrash mekompjutera, printer, video-center, libra dhe video me filmamjedisorë. Gjithashtu OSBE do të financojë rreth 20 mijëeuro në trajnime të ndryshme në të gjithë vendin përngritjen e kapaciteteve të personave që duhet të japininformacion mjedisor. Qendra u ngrit me mbështetjen eMinistrisë së Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit tëUjërave dhe të Nismës së Evropës Juglindore përMjedisin dhe Sigurinë, ndërkohë që do jetë e hapur 8orë në ditë dhe pa shpenzime financiare, për organizatatjoqeveritare mjedisore, studentët dhe publikun einteresuar për të marrë informacion mjedisor. Përmeskësaj qendre do të shtrihet informimi mjedisor edhe nërrethe të tjera të vendit duke synuar informimin sa më teplote te komunitetit për problematikat e mjedisit.

A. Tanushi

OSBE përuron Qëndrënpër Informimin Mjedisor

në Shqipëri

Botimi i këtij numri të “Ekolëvizjes”u sponsorizua nga Co-PLAN

botim i shoqatave mjedisore “ekolëvizja” nr. 18 (62), viti ... · 2 co-plan, një organizatë...

Documents