Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 93, viti i katërt i botimit, 6 NËNTOR 2008 Çmimi: 40 LEKË

CMYK

FRIKE NE EUROPE NGA CENTRALET ME QYMYRGURI

www.ekolevizja.org

TEC-i NE PORTO ROMANO

Analistët e quajnë zgjidhja “ shqiptare “, domethënë importine “pastër “në Itali të energjisë nga Shqipëria, brenda viti 2014,

e pikërisht nga TEC-i në Porto Romano

TELEFON I GJELBER04 2234 851

CILI ESHTE MENDIMI JUAJ PER MBETJET URBANE DHEPASTERTINE E TIRANES DHE TE ZONES KU JETONI?

Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.JU MIREPRESIM

Mbi konsultimin e dytë mepublikun, lidhur me Vlerësimin eNdikimit në Mjedis të Kompleksit

Energjetik të Porto Romanos.

Nga Ilir QESJA

Më datë 24 Shtator 2008,në Katundtë Ri, u zhvillua konsultimi i dytë mepublikun lidhur me ndërtimin eKompleksit Energjetik në PortoRomano,në përputhje me konventën eAarhus-it. Ky kompleks do të përfshijëndërtimin e një TEC-i me qymyr, mekapacitet 1600 MW si edhe pajisjetdetare, të nevojshme për shkarkimin eqymyrit. Nuk dimë se kur është zhvilluarkonsultimi i parë dhe çfarë u përmiresuanë konsultimin e dytë. Me të drejtë lind pyetja: Pse kykonsultim me publikun përqëndrohet nënjë zonë rurale dhe anashkalohet qytetii Durrësit, nën juridiksionin e të cilitështë edhe zona e Porto Romanos?Niveli i përfaqësimit të komunitetit lintepër të dëshiruar.A mund ta quajnë tëplotësuar kërkesën ligjore përprezantimin e projektit si edheVlerësimin e Ndikimit në Mjedis (V.N.M)përpara një auditori të këtillë? Sa herë që i kthehesh materialit tëparaqitur, aq herë të lindin dyshime mbitë vertetat dhe saktësitë që projektiprezanton. (vijon ne faqen 3)

ENEL PRITET TE NDOTE SHQIPERINENga E. ROSENTHAL – NEW YORK TIMES

Vendimi i qeverisë për të përcaktuardisa zona për shpërthimin e municionevetë vjetra është kundërshtuar ngabanorët dhe shoqatat mjedisore, aq mëtepër që janë dhe zona me status tëveçantë e pjesë të parqeve kombëtaretyre. Ata kërkojnë nga Ministra eMbrojtjes dhe strukturat e tjera përkateseshtetërore që të anullojnë këtë vendim,duke argumentuar dhe pasojat që sjell kjoveprimtari për mjedisin, ekonominë dheshëndetin e banorëve.

TEC-i NE PORTO ROMANO Nga Ilir QESJA Pse ky konsultim me publikun përqëndrohet

në një zonë rurale dhe anashkalohet qyteti iDurrësit, nën juridiksionin e të cilit është edhezona e Porto Romanos? Niveli i përfaqësimit tëkomunitetit linte për të dëshiruar.A mund taquajnë të plotësuar kërkesën ligjore përprezantimin e projektit si edhe Vlerësimin eNdikimit në Mjedis (V.N.M) përpara një auditoritë këtillë?

TRAJTIMET MEPESTICIDE NE MJEDISE TEMBROJTURA DHE ULJA E

NIVELIT TE NDOTJES. Dr. Magdalena CARA dhe Prof.

As.Dr. Valdete VORPSI

Raporti i Qëndrës së Studimeve përInformimit Mjedisor në Spanjë dhe i EEA,trajton çështjen se çfarë mund të ndryshohet nëmodelin aktual të komunikimit mjedisor, nëmënyrë që informacioni të shndrrohët në njëmjet real për të kuptuar problemet mjedisore,për të çuar vendimmarrësit drejt zgjidhjes dhepër të promovuar qëndrueshmëri. Faza etranzicionit për ndryshimin drejt një modeli tëri, përshkruhet si nje proçes që e shndrroninformacionin nga pasiv në aktiv, ndryshonkontestin e tij, kështu që kjo kërkon zhvillimin enjë mënyre të ndryshme të paraqitjes sënjohurive.

NJE MODEL I RI I KOMUNIKIMIT MJEDISORPER EUROPENSHKATERRIM I

MUNICIONEVE - POR JO IMJEDISIT

Në datat 19-21 tetor, OBSH organizoinë Madrid simpoziumin me temë :“Shkenca, politika dhe hapësirat e mediasnë mjedis e shëndet “.

Në këtë workshop mori pjesë dhe Z.Xh. Mato, editor i gazetës “Ekolëvizja “. Nëgrupin e gazetarëve të rinj ishtepërzgjedhur, në bazë të një aplikimi edhe zj.Fatjona Mejdini.

SHENDETI, MJEDISIDHE MEDIA

Lexo fq. 5 Lexo fq. 2

Lexo fq. 3

Lexo fq. 5

Njohja dheaplikimi imodeleve tëVlerësimit tëI m p a k t e v eMjedisore përminimizim tëndotjeve kërkon,

midis të tjerave, ndërhyrje me pesticidespecifikë dhe me impakt sa më të ulët,alternativa të zëvendësimit të pesticideve metoksicitet të lartë me ato më pak toksike dheme biopesticide sepse përdorimi i pesticidevenë serra bëhet pa kritere të programuaraprofesionale dhe teknike, pa marrë parasyshrrezikun dhe toksicitetin e tyre.

Lexo fq. 7

2

Ne, anëtarët e Bordit tëAahrusit pranë MMPAU, sëbashku dhe me anëtarë të tjerë tëshoqatave mjedisore shqiptare,organizuam një takim për tëdiskutuar përmbi zhvillimet eprocesit të Pjesëmarrjes Publike,Bordin e Aahrusit si dhe kuadrinligjor shqiptar. Mungesa ebashkëpunimit mes MMPAU dheOJF-ve, mosfunksionimi i Bordittë Aarhusit si urë komunikimi messhoqërisë civile dhe MMPAU,mos adresimi i problemevekryesore që ka zbatimi i StrategjisëKombëtare për implementimin eKonventës së Aarhus-it, bën qëne përfaqësuesit e organizatavemjedisore të shprehimshqetësimet tona në lidhje me:

Mbarëvajtjen e Bordit tëAarhusit në:

Përcaktimin e qartë dhe metransparencë të përgjegjësisë sëBordit të Arhusit;

Mosfunksionimin e këtijBordi dhe qëndrimin joserioz ndajshoqërisë civile, bazuar kjo nëqëllimet për të cilat është ngriturky Bord, në bazën e një MoUndërmjet Ministrisë dhe OSCE;

Mungesën e një agjendeparaprake dhe njoftimin në kohë ianëtarëve të Bordit në takimet qeorganizohen;

Mos përgjigjen ndaj letrës që

TELEFONA TE GJELBER PER MJEDISIN

Në kuadër të projektit “Forcimi i shoqërisë civile shqipëtare për një mjedis më të mirë”, qëMilieukontakt po zbaton për vitet 2008-2010, 4 organizata mjedisore kanë ngritur dhe poadministrojnë telefona të Gjelbër, për të informuar dhe për të sensibilizuar publikun e gjerë.Përkatësisht:Ekolevizja në Tiranë: 4 2234851CSDC në Vlorë : 0395 31 351Natyra Ndërkufitare në Korçë: 08224 4346 dhe 0692392199SHRMMN në Shkodër : 0222 4 3688 dhe 0693743643

Në datat 19-21 tetor, OBSHorganizoi në Madrid simpoziuminme temë : “ Shkenca, politika dhehapësirat e medias në mjedis eshëndet “. Qëllimi është që ZyraRajonale e Europës, me agjensipartnere të përcaktojë, angazhojë,trajnojë dhe të mbështesë

gazetarët e rinj të mjedisit dheshëndetit në vendet e Europëspër problemet e lidhura me ajrin,kimikatet, dëmtimet dhendryshimet klimatike përKonferencën e Pestë Mini-steriale, që do të mbahet në Itali.

Në këtë takim morën pjesëM.Danzon, Drejtor Rajonal iOBSH për Europën ; B.Soria,Ministri Spanjoll i Shëndetit ;D.Gee, Agjensia Europiane eMjedisit ; H. Manuel, Drejtor IPërgjithshëm dhe S. Rodrigez tëdrejtorisë së kërkimeve tëKomisionit Europian e të tjerëpersonalitete të shëndetit e

VENDIM I QEVERISE PERMJEDISIN NE ZONAT

NDERKUFITAREQeveria shqiptare miratoi një

vendim që percakton rregullatdhe procedurat që do të zbatohenpër mjedisin në rajonetndërkufitare. Vendimi i marrëparashikon si zbatuese kryesoretë tij Agjencitë Rajonale tëMjedisit (ARM) dhe autoritetin eMinistrit.

Sipas vendimit, brenda 5ditëve nga depozitimi i kërkesëspër zbatimin e një projekti në njëzonë ndërkufitare, është ARM qëvlerëson dhe vendos nëse projektido të ketë impakt në mjediset evendeve fqinjë apo do tinënshtrohet përgatitjes sëvlerësimit të ndikimit në mjedis(VNM). Pas rezultateve tëvlerësimit ARM njoftonMinistrinë e Mjedisit. Nëse MM

LETËR MBI ZHVILLIMET E BORDIT TË AARHUSDrejtuar: Ministrisë së Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave

OSBE, prezenca në ShqipëriMbi zhvillimet e Bordit të Aarhusit

më 14/10/2008iu dërgua MMPAU-t nga grupi ipunës i Pjesëmarrjes Publike qëmë mars 2008.

Po ashtu nga ana e MMPAUvërehet:

Mungesa e transparencës pervërtetësinë e të dhënave, VNM-te mjedisore – të lidhura këto meimpaktin direkt në shëndetin enjeriut, ekonomisë e së ardhmes(referuar disa kërkesave tëardhura nga grupimi Ekolevizja)

Mungesa e transparencës/informacionit për shumëinvestime (TEC-i i Vlorës, fabrikate gëlqeres, Parku eolik Vlorë,Termocentrali me qymyr në PortoRomano etj.) dhe aksidente tëndodhura (Gërdeci, etj)

Për të gjitha sa u thanë më lart,si dhe nisur nga nevojat në rritjepër informimin, ndërgjegjësimindhe pjesëmarrjen e publikut nëvendimmarrje për investimet evazhdueshme të qeverisëshqiptare, kërkojmë:

1. Bashkëpunimin paraprak meorganizatat mjedisore dhe grupete interesit për t’i paraprirë me njëdialog të gjerë VNM-ve dheLejeve Mjedisore të lëshuara ngaMMPAU;

2. Më tepër vëmendje dhepërkushtim në funksionimin eBordit të Aahrusit;

3. Më shumë përgjegjësi nëimplementimin real të kërkesave të

Konventës;4. Në cdo Leje Mjedisore të

shënohet shprehimisht dhedetyrimisht nëse organizatatmjedisore (dhe cilat prej tyre) kanëdhënë pëlqimin për investimin nëfjalë;

5. Verifikimin e informimit dhepjesëmarrjes së publikut në VNMqë po bëhen në investimet e rejasi TEC i Porto Romanos, Cimentosetj;

6. Vënien online të VNM tëinvestimeve;

7. Publikimin (në media dhe mëgjerë) të oponencave tëekspertëve dhe vërejtjeve tëpublikut në lidhje me vlerësimetmjedisore të investimeveindustriale të mësipërme;

8. Publikimin e kërkesave përleje mjedisore të dhëna faqen einternetit të MMPAU;

Shtimi i numrit të dokumentevenë të cilat mund të ketë aksespubliku dhe berja prezent;

Përditësimi i listës sëshoqatave, adresave të emailevepër shpërndarjen në mënyrëelektronike të informacionit

Shpresojmë në mirëkuptimin eshqetësimeve tona,

ANËTARËT E BORDIT TËAARHUS-it PRANE MMPAU

PËRFAQËSUES TËSHOQATAVE MJEDISORE

mjedisit nga gjithë kontinenti.Në këtë workshop mori pjesë

dhe Z. Xh. Mato, editor i gazetës“Ekolëvizja “. Në grupin egazetarëve të rinj ishtepërzgjedhur, në bazë të njëaplikimi edhe zj. Fatjona Mejdini.

Procesi ministerial për

Mjedisin e Shëndetin, i filluar në1989 në takimin e Frankfurtit, kasynim, jo vetëm angazhimin emedias si partner në përhapjen edijenive e njohjes së problemevenga komunitetet, por edhe tëndjekë e monitorojë nëvazhdimësi veprimtarinë epjesëmarrësve të kësajkonference. Kjo u përcaktua mëqartë edhe në Deklaratën eKonferencës në Budapest (2004),ku u afirmua edhe një herënevoja e komunikimit sa më tëmadh me publikun e gjerë e kjosidomos nëpërmjet gazetarëve erinj.

SHENDETI, MJEDISIDHE MEDIA

Simpozium i Organizatës Botërore të Shëndetësisë

është dakord me njoftohet edheinstitucioni që ka kompetencë tëlicencojë projektin, njësine eqeverisjes vendore ku ai do tëzbatohet, pjesën shqiptare tëkomisioneve të perbashkëta tëngritura për çështje të ndryshmendërkufitare dhe pëlen e prekurpër projektin që do të zbatohet.Nëse pala e prekur nuk shprehetbrenda afatit njëmujor, shqyrtimidhe miratimi i projektit kryhen papraninë e saj, në perputhje mekërkesat e ligjit nr. 8990 “Përvlerësimin e ndikimit në mjedis”.

Analizat e kryera nga ARMdo të përqëndrohen nëvlerësimin e çdo impakti negativpërtej kufijve, të parashikuar gjatëvendimmarrjes, përfshirë edhemonitorimin e zbatimit të lejesmjedisore, efektshmërinë e masavetë marra për zbutjen e ndikimevemjedisore, etj.

VENDIM PERTJETRSIMIN E PYJEVEKëshilli i Ministrave ka marrë

vendim për mënyrat e paraqitjessë kërkesës për tjetërsimin esipërfaqes së pyjeve. Sipërfaqetderi në 1 ha do të firmosen ngaana e Ministrit të Mjedisit,ndërsa për sipërfaqet mbi 1-100ha do të firmosen nga ana ekryeministrit. Po ashtu ështëpërcaktuar se për sipërfaqe mbi100 ha do të duhet vota eKuvendit për miratim. Ministriae Mjedisit e ka cilësuar këtëvendim si shkak i kërkesës nërritje për investime në zonatpyjore nga investitorë tëndryshëm, ndërsa një vendim itillë mund të shihet dhe si idobishëm për pronarët, të cilëtmund të investojnë në pronat etyre pyje dhe kullota.

Në pikën tetë të vendimit

është përcaktuar dhe mënyra etjetërsimit të pyjeve, ku për këtëprocedurë përgjegjës ështëMinistri i Mjedisit. “Passhqyrtimit të dokumentacionit tëmësipërm:

a) Ministri nxjerr urdhrin përheqjen nga fondi pyjor, për pyjedhe toka me bimësi pyjore, mesipërfaqe deri në 1 ha;

b) Ministria përgatit projekt-vendimin për heqjen nga fondipyjor, për pyje dhe toka me bimësipyjore, me sipërfaqe mbi 1 ha e derinë 100 ha dhe e dërgon atë, përshqyrtim e miratim, në Këshillin eMinistrave;

c) Ministria përgatit projekt-ligjin për heqjen nga fondi pyjor,për pyje e toka me bimësi pyjore,me sipërfaqe mbi 100 ha, dhe edërgon atë për shqyrtim nëKëshillin e Ministrave, i cili, kur egjen të rregullt, e përcjell në

Kuvend, për miratim”.Praktikat e projektvendimit e të

projektligjit nënshkruhen ngaMinistri i MMPAU ministripërkatës që ka miratuarveprimtarinë.

E njëjta procedurë do të ndiqetpër kullotat.

Qeveria ka miratuar gjithashtudhe kriteret për përcaktimin e vlerëssë dëmit të shkaktuar nga fondikullosor. Zhdëmtimi përfshin :pagesën reale të dëmit të shkaktuar,kullotës, livadhit ose objekteveinfrastrukturore, si dhe koston përrikthimin e situatës në gjendjen emëparshme. Ministri i Ekonomisë,z.Genc Ruli, në lidhje me këtëvendim ka kërkuar që të merretvendimi edhe i dikasterit që aidrejton pasi kështu e kerkon dheligji “Minerar i Shqipërisë”, kuështë parashikuar përdorimi përminiera apo fabrika cimentoje.

VENDIME TE KESHILLIT TE MINISTRAVE

NJOFTIM

3

Mbi konsultimin e dytë mepublikun, lidhur me Vlerësimine Ndikimit në Mjedis tëKompleksit Energjetik të PortoRomanos. (vijon nga faqja 1) Sa herë që i ktheheshmaterialit të paraqitur, aq herë tëlindin dyshime mbi të vertetat dhesaktësitë që projekti prezantondhe konkretisht: Së pari nga një llogaritje ethjeshtë del se nevojat ditore përlëndë të para është 5000-6000 ton,pra është lehtë të mendoshemetimet, kur digjet një sasi e tillëqymyri “special”. Kompaniasiguron se do të përthithet 85% esasisë të oksideve të azotit, 95% eoksidit të squfurit dhe 99% epluhurave, por në mijra edhemilionë metra kub gaze tëprodhuara nga djegia eqymyrgurit këto vlera emetimeshnuk janë më simbolike, porkatastrofale për mjedisin si edheshëndetin e komunitetit.Kjo ngashirat acidë me ndikim në florëndhe faunën detare dhe tokësore,siedhe direkt në prishjen e cilësisësë ajrit për frymëmarje. Duke llogaritur se në këtë zonendodhet “Trendafili i Ererave”bëhet e lehtë të llogariten ndikimetnegative në mjedis me një rreze jomë 50 km, por shumë më tepër. Së dyti : nuk jepet sasia edyoksidit të karbonit, e cila do tëemetohet, por thuhen “çudira “tëtilla,që kjo sasi do të thithet ngafiltra të veçantë.Sot dihet që nëvitin 2015 vendet që do të

emetojne sasi të dyoksidit tëkarbonit do të paguajnë 26$ përton penalitet, kjo sipas ”Protokollitte Kiotos” për reduktimin eemetimit të gazeve të efektit

I nderuar z. Minister Ne, anëtarët e Grupimit të

shoqatave mjedisore shqiptare“Ekolëvizja” me qendër në Tirane,së bashku dhe me anëtarë të tjerëtë shoqërisë civile, duke ndjekurme vëmendje procesin e Informimitdhe Pjesëmarrjes Publike në lidhjeme Projektin e propozuar ngaKompania e Enel për ndërtimin enjë TEC-i me qymyrguri në PortoRomano, si dhe mbështetur nëkuadrin ligjor shqiptar, konstatojmëqë konsultimi me publikun ështëpërqendruar në mënyre të gabuarvetëm në zonën rurale rrethuese tëKatundit të Ri (Durres),dukeanashkaluar tërësinë e publikut tëndikuar nga aktiviteti (publiku iDurrësit, Sukthit, Manxës, Krujësdhe Tiranës).

Për investimet e shumta që dotë bëhen në këtë zonë nuk pobëhet vlerësimi strategjik mjedisorduke vlerësuar veçantë ndikiminmjedisor kumulativ të tyre brendazonës dhe përreth, shikuar dhe nëkuadër të detyrimeve të vendosuranga EU për çdo ton CO2.

Mbështetur në sa më lartë, sidhe nisur nga nevojat në rritje përinformimin, ndërgjegjësimin dhepjesëmarrjen e publikut nëvendimmarrje për investimet evazhdueshme të qeverisëshqiptare, dhe në përputhje meLigjin Nr.8934, datë 5. 9.2002 “PerMbrojtjen e mjedisit”,LigjinNr.8990, datë 23.1.200 “PerVleresimin e Ndikimit në Mjedis”si dhe Vendimin e Keshillit teMinistrave Nr. 994, datë02.07.2008 “Për tërheqjen eMendimit të Publikut neVendimmarrje për Mjedisin”kërkojmë:

• Të jepet një informacion iplotë mbi veprat energjitike të

-Vendimi i Qeverisë përndërtimin me nr.703 ka datën23.04.2008 dhe quhet “ Zhvillimi iintegruar i zonës energjetike eindustriale të Porto Romanos “.

-Sipërfaqja e parkut industrialështë 870 hektarë, ndërsa e parkutenergjetik është 850 hektarë.

-Kapaciteti prodhues i energjisë2x800 Mega wat (1600 MË), treherë më shumë se Hidrocentrali iFierzës.

-Impakti i parë në mjedis 5 km,

TAKIM I “EKOLEVIZJA” MEPERFAQESUES TE “ ENEL “

Në datë 3 Nëntor, Qëndra e Grupimit “ Ekolëvizja “ e përfaqësuarnga Drejtori Ekzekutiv i saj, z. Xhemal Mato, zj. Valbona Mazreku,përfaqësuese e Mileukontakt për Shqipërinë dhe z. A. Dalipiredaktor i gazetës “ Ekolëvizja”, zhvilluan një takim mepërfaqësuesin e Shoqërisë “Enel” në Shqipëri, z. Genc Boga, nëlidhje me projektin e ndërtimit të TEC-it në Porto Romano. Në këtë takim, ku përfaqësuesi i “ Enel “ u tregua i hapur dhei gatshëm për bashkëpunim, u ra dakort që, në vazhdim tëprocesit të informimit për impsktin e mundshëm mjedisor tëprojektit, të realizohet një tryezë e përbashkët e përfaqësuesve të“ Enel “ me përfaqësues të Grupimit “Ekolëvizja”, komunitetit,intelektualëve dhe shoqatave mjedisore të Durrësit.

TEC-i NE PORTO ROMANONga Ilir QESJA

serrë.Pra TEC-i mbaron në vitin2014 dhe fill pas një viti duhet tëpaguash një fature financiare qëmund t’ja a kalojë vlerës së

investimit. Këtë faturë besojmë qënuk do ta paguajë investitori isotem italian, por shteti shqiptar,për energjinë e cila do të shkojënë Itali.

Së treti nuk llogaritetpërqindja e rriskut detar, sepse dotë lundrojnë një numur shumë imadh anijesh transoqeanike siedhe një mori anijesh “të vogla”

5000 tonëshe. Së katërti nuk është zgjdhurpronësia mbi tokën ku do tëndërtohet objekti si edhe ku do të

kaloje linja për në Tirane rreth 40-50 km.Nuk u analizua ndikimi nëmjedis i rrugëve të trasmetimit,qoftë detare apo ajrore. Së pesti nuk u deklaruanpërbërjet kimike të produkteve tëdjegies, natyra e tyre, por u thanëse një pjesë do të tregëtohen nëindustrinë e çimentos dhe pjesatjetër do të eksportohej?! Së gjashti aq pa përgjegjësiishte paraqitja e materialit sa që sireference u dhanë analiza mbicilësine e ajrit, të kryera nga njëO.J.F. me emrin Instituti iStudimeve Ambientale dhe nuk iureferuan të dhënave nga Institutii Shëndetit Publik. -Kërkohet që të riparaqitet mëseriozisht materiali në mjediset eKëshillit të Qarkut dhe tëBashkisë Durrës në nivelespecialistësh vendas edhe të huaj. -Kërkohet nga Kryetari iBashkisë që të informojë përstrategjinë e qeverisë për këtëzonë,sepse nga të dhënat që kemimendohet të ndërtohen edhe dyTECE të tjerë me qymyr, si edhenje rafineri nafte. U bëjmë thirrje forcave politikedhe qytetarëve të Durrësit që tërrisin bashkëpunimin në këtëfushë me interesa të përbashkëtapër të ardhmen e fëmijeve tanë.

Ministrit te Ministrisë së Mjedisit Pyjeve dheAdministrimit të Ujërave z.Lufter Xhuveli

Për dijeniKryetarit te Keshillit te Ministrave, z. Sali Berisha

Lënda: Kërkesë për dhënie informacioni mbiprocesin e VNM në ndërtimin e TEC-it ne Porto

Romanomë 27/10/2008

planifikuara në këtë zonë• Të informohet dhe të

vlerësohet si pjesëmarrës nëvlerësimin mjedisor të TEC-it tëPorto Romanos, Këshilli i QarkutDurrës, Këshilli Bashkiak dheBashkia Durrës, si dhe Këshillat eKomunave Sukth, Manxe dheIshëm

• Me kërkesë të MMPAU tëkryhet dërgimi i dokumentacionitnë shqip (përmbledhje e projektitteknik dhe raportit të vlerësimit tëndikimit në mjedis) tek të gjithakëto njesi për tu vënë nëdispozicion të publikut,

• Me kërkesë te MMPAU tëkryhet njoftimi i publikut nga ana eNjësive të Qeverisjes Vendore,

• Me kërkesë të MMPAU tëorganizohet diskutimi në këto njësinga Kryetari i Njësive të QeverisjesVendore.

• Nëpërmjet një takimi tëveçantë, të informohet dhe tëvlerësohet si pjesëmarrës, Grupimii shoqatave mjedisore shqiptare“EKOLEVIZJA” në vlerësiminmjedisor të TEC-it të PortoRomanos

• Te jepet akses ndaj publikuttë gjerë për konsultimin me raportine Vlerësimit të Ndikimit në Mjedisdhe Vlerësimit Mjedisor Strategjikpërkatësisht për TEC-in meqymyrguri dhe për ParkunIndustrial Energjetik nëpërmjetshqyrtimit të dosjeve në “hardcopy” apo nëpërmjet prezantimit tëtyre “online”

Duke shpresuar nëmirëkuptimin e shqetësimeve tona,dhe në gatishmërinë përbashkëpunim, qëndrojmë në pritjetë një përgjigje te shpejtë.

Anëtarët e Bordit tëGrupimit të shoqatave

mjedisore “Ekolëvizja”

kur banesat e Porto Romanos (menjë popullsi prej 15-16 mijë njerëz)janë rreth 2 km larg.

-Ndotja e ajrit (impakti nëatmosferë) arrin në një rreze prej40 km, pra përfshin edhe Krujën,Tiranën, Kavajën etj...

-Pontili (kalata) e përpunimit dotë arrijë gjatësinë 950 metra (vlera65 milionë euro), përveç atij që pondërtohet për hidrokarburet dhe njëdallgëthyesi e kalate njëkohësisht,që do të jetë 1300 metra i gjatë.

-Llogaritet që harxhimi ditor iqymyrit do të jetë 5000-6000 ton.

-Deklarohet nga kompania se dote perthithet 85% e sasise te oksidevete Azotit, 95% e oksidit te Squfuritdhe 99% e pluhurave, po pjesa tjetër,po dioksidi i karbonit? Llogaritetnga specialistët se sasia e tij do tëjetë aq sa prodhon sot e gjithëShqipëria.

- Sasia e ujit që do të përdoretnë dy njësitë e operimit do të jetëmbi 120 ton në orë (mbi 2900 tonnë ditë). Sa do të rritet temperaturanë ujrat detare e çfarë impakti ka?

DISA TE DHENA PER TEC-inNE PORTO ROMANO

TEC-i mbaron në vitin 2014 dhe fill pas një viti duhettë paguhet një fature financiare që mund t’ja a kalojë

vlerës së investimit

Nevojat ditore për lëndë të para është 5000-6000ton qymrguri dhe është lehtë të mendosh

emetimet, kur digjet një sasi e tillë qymyri

4

Në një kohë kur ekspertët mëtë mirë të botës mbi klimën kanërënë dakord se gazrat karbonikëduhen pakësuar me shpejtësi që

të ngadalësohet ngrohja globale,kompania më e madhe e prodhimit

të energjisë në Itali, Enel potransformon impiantet e sajmasive nga nafta në qymyr, qëështë lënda djegëse më ndotësenë botë.

MENDIMI I EKSPERTEVE Z. Agron DELIU, ISHP :

Tirana sot, sipas shifrave tëfundit ka rreth 2m² sipërfaqe tëgjelbër për banor. Para 90-ës ishtee shkruajtur se kjo shifër ishte12m², Sofia e ka 50m², ndërsaOslo e ka 600 m². Një hektarsipërfaqe e gjelbër thith, osepastron 3 ton dioksid karboni, 6ton grimca të respirueshme, qëkanë absorbuar edhe të gjithëkomponentët kancerogjenëorganikë. Tirana është 40 mijë m²( 4000 mijë hektarë). Për të ulurnivelin e grimcave të respirueshmenga 120 mikrogram për metërkub, në 40 që është norma eEuropës, duhen 7000mijë hektarëgjelbërim.

Z. Romeo HANXHARI,gjeomorfolog : Edhe për sipërfaqete gjelbra, ato nuk janë gjithmonëtë tilla, siç i kam quajtur“shkretëtira të vogla të Tiranës “.Ne kemi krijuar ato koridore nëunazë apo rrugë të tjera të qytetit,ku nuk ka e as nuk mbin asnjëbimësi. Që në VNM që janë bërëose jo, që në projektet e tyresido që janë bërë, nuk ështëparashikuar që aty të ketë bimësiefektive. Problemi është që duhetkrijuar raporti midis betonit endërtimeve me hapësirat egjelbëra, por edhe mebiodiversitet e jo thjeshtë bar.Kështu janë lulishtet si te

FRIKE NE EUROPE NGA CENTRALET ME QYMYRGURI

ENEL PRITET TE NDOTE SHQIPERINE Nga E. ROSENTHAL – NEW YORK TIMES

Në pesë vitet e ardhshme,Italia do të rrisë përdorimin eqymyrgurit nga 14% në 33%.Energjia elektrike e prodhuar nga

Enel-i duke përdorur qymyrgurindo të rritet në 50%.

Por Italia nuk është e vetmjaqë po i kthehet qymyrgurit.

Kthimi te qymyrguri i disavendeve të Evropës që janë mjafttë ndërgjegjshme për ekologjinë,

ka ngjallur një gjendje alarmantetek ambientalistët, të cilët thonëse kjo gjë do ta çojë botën drejtnjë rruge shkatërrimtare dhe dota bëjë të pamundur mbajtjen nënkontroll të ngrohjes globale.

Pronarët e këtyre impiantevenë Evropë theksojnë se po i bëjnëimpiantet e reja të qymyrgurit samë të pastra që të jetë e mundur.Por kritikët thonë se qymyrguri ipastër është broçkull dhepërdorimi i tij do të sjellë

ndryshime klimaterike. Ata iquajnë ndërtuesit e këtyreimpianteve dritëshkurtër.“Ndërtimi i impianteve energjetikeqë do të përdorin qymyrgurinështë një mendim i sëmurë,” thotëXhejms E. Hansen, një klimatologi Institutit të StudimeveHapësinore të NASA-ës

“Plani ynë është që tëshndërrojmë impiantet e naftës nëimpiante qymyrguri, dukepërdorur teknologjinë eqymyrgurit të pastër,” thotë Xh.Mancini, drejtori i Enel-it përmenaxhimin e energjisë. “Ky do

Në Itali, Enel-i thotë se do të eksperimentojë përteknologjinë e kapjes së dyoksidit karbonik në vitin

2015, dhe shpreson që të gjejë një zgjidhje nëvitin 2020.

Në kushte optimale, qymyrguri, për çdo njësielektriciteti, prodhon më shumë se dyfishin e gazit

karbonik të prodhuar nga gazi natyror

Nëse dyoksdi i karbonit nuk kapet dhe akumulohet,qymyrguri nuk mund të jetë “jeshil”. Por zgjidhja ekëtij problemi kërkon një koordinim global dhe një

investim prej miliarda dollarësh, gjë që asnjëkompani apo shtet nuk është i prirur ta bëjë.

ITALIA NE KRIZEPER MJEDISIN

Duke marrë parasysh politikënitaliane të kohëve të fundit, në lidhjeme masat ndaj ndryshimeve klimatike,ku problemin kryesor e kushtëzonfinancimi, duket se ky vend nuk do tërreshtohet së shpejti në objektivateuropiane. Liderët e saj, si KryeministriBerluskoni, ai i Jashtëm e i Mjedisit,kanë disa javë që po mundohen tëpërfshijnë edhe shtetet e reja të BEnë financime të mëdha, por edhe dukeshtyrë për në një afat më të largëtedhe synimet europiane në reduktimine gazrave serrë dhe promovimin, gjithnjëe më të madh të energjisë sërinovueshme Një studim për këtë është kryernga një kompani e pavarur (RIE), porqë disa analistë e përcaktojnë si “ tëafërt “ me qeverinë italiane. Studimi,pas analizës, thekson se për çështjet endryshimeve klimatike dhe të energjisësë rinovueshme, do ti kushtonte Italisënjë financim prej 200 miliardë euro, që

sipas tyre, është e papërballueshmenga shteti. Këtu, analistë të pavarureuropianë, kanë përmendur dhe atë qëe quajtën zgjidhja “ shqiptare “,domethënë importin e “ pastër “ tëenergjisë, brenda viti 2014, ngaShqipëria, e pikërisht nga TEC-i nëPorto Romano.

Analistët e quajnëzgjidhja “ shqiptare “,

domethënë importin e“ pastër “në Itali të

energjisë nga Shqipëria,brenda viti 2014, e

pikërisht nga TEC-i nëPorto Romano

të jetë impianti më i pastër iqymyrgurit në Evropë.Shpresojmë që të vërtetojmë seështë e mundur të përdoretqymyrguri pa dëmtuarekologjinë.”

“Qymyrguri i pastër” ështënjë term i shpikur nga industriadisa dekada më parë, e cilapërpiqej të zvogëlonte ndotjenlokale, por teknologjia nukndikon shumë në lëshimin e gazitkarbonik dhe asnjë nuk e di

nëse është e realizueshme dhenëse ia vlen. Në kushte optimale,qymyrguri, për çdo njësielektriciteti, prodhon më shumë

se dyfishin e gazit karbonik tëprodhuar nga gazi natyror (sipasInstitutit të Kërkimeve mbi

Energjinë Elektrike). Impiantet që një ditë mund

të modifikohen me teknologji përkapjen e dyoksidit karbonikkushtojnë 10-20% më shumë; dhe,sot ekzistojnë shumë pak prej tyre.Për shumicën e impianteve meqymyrguri, modifikimi do të ketënjë kosto të jashtëzakonshme,thotë një raport i Agjencisë përMbrojtjen e Mjedisit në Shtetet eBashkuara.

Nëse dyoksdi i karbonit nukkapet dhe akumulohet, qymyrgurinuk mund të jetë “jeshil”. Porzgjidhja e këtij problemi kërkon njëkoordinim global dhe një investimprej miliarda dollarësh, gjë që asnjëkompani apo shtet nuk është iprirur ta bëjë, thotë Xhefri D. Saks,drejtori i Institutit Tokësor nëUniversitetin Kolumbia.

Ndërsa në Itali, Enel-i thotëse do të eksperimentojë përteknologjinë e kapjes së dyoksiditkarbonik në vitin 2015, dhe

shpreson që të gjejë një zgjidhjenë vitin 2020.

(Botohet me shkurtime)

TELEFON I GJELBER 2ÇFARE MENDIMI KENI PER HAPESIRAT E GJELBERA TE TIRANES

DHE TE ZONES TUAJ?stadiumi Dinamo apo te S.Delvina,ku ka dh e në dimër kthehet nëbaltë e del në rrugë e në verëbëhet pluhuri që thithim.Po ashtuedhe riabilitimi i trotuareve duhettë bëhet në raport me sipërfaqete gjelbëra e është një problem qëduhet parë.

Z. Veiz LLUKA, arkitektgjelbërimi : zhvillimi hapësinor iTiranës, ose çdo lloj tjetër qendreurbane, duhet të kesh planinrregullues të zhvillimit urban.Gjithë pështjellimet i sjell mungesae këtij plani. Sipërfaqet e gjelbëra,kudo ku janë ruajtur, ka ndodhursepse nuk vepron dot nëkundërshtim me planetrregulluese. Po ashtu mendoj senuk ka transparencë për këtëproblem. Asnjëherë nuk i është

dhënë qytetarëve treguesi isipërfaqeve të gjelbëra tëTiranës sipas klasifikimit, që dotë thotë që nga lulishtet se sametra katrore janë, parqe qyteti,parqe periferike, sipërfaqe ujore,

Anketimi u krye në 29 familje, 8me arsim të lartë, 8 me arsim tëmesëm dhe 13 me arsim të ulët.

-22 persona të kontaktuar, ngagjithë zonat e qytetit me ndojnë seështë shtuar sipërfaqja e gjelbër,por sipërfaqe të tjera, me lulishteetj.., janë zënë me ndërtime të rejadhe konkludojnë se në total këtosipërfaqe nuk janë rritur.

- 11 persona, nga të cilët 3në zonën e rrugës së Barrikadave,të tjerët pavarësisht se janë ngalagje të ndryshme, ngrenë këtëshqetësim : Në ndërtimin e trotuarittë ri në këtë rrugë, është vënë rengushtimi me rreth 4 metra irrugës. Në qoftë se kjo do të shtohejnë sipërfaqen e lulishtes, nuk do tëkishte asgjë të keqe. Por, në planinrregullues të Tiranës, në lulishtenmidis Pallatit të Kulturës dherrugës së Barrikadave, janëvendosur të ndërtohen, të paktëntre pallate shumë katësh dhe disandërtime të tjera më të ulëta. Kjodo të pakësojë në minimum, ose dota zhdukë sipërfaqen e gjelbër nëkëtë zonë.

-3 banorë në rrugën Kongresi

buzë-kanalet, sipërfaqe tëkufizuara etj.. e deri te KopshtiBotanik, që hyn dhe ai nësipërfaqen e gjelbër dheemërtohet qendër didaktike-kulturore.

PERGJIGJET NGA PUBLIKUi Lushnjës janë të kënaqur mendërtimin e parkingëve, që iquajnë të gjelbër, në zonën rrethkësaj rruge. Në hapësirat midisblloqeve të betonit më të cilatjanë ndërtuar është hedhur tokë epleh, së bashku me farën e barit.Afërsisht gjysma e sipërfaqesrezulton e gjelbër.

-Katër prej familjeve, banorënë zonat informale reagojnë se asqë bëhet fjalë për gjelbërim apohapësira publike në zonat e tyre,përveç asaj që banorët mbjellinnë oborret e tyre me pemë(përgjithësisht frutore) dhe lule.

- Për hapësirën e gjelbër tëliqenit, 18 persona mendojnë sendërtimet para digës nuk duhenbërë dhe, që më parë, nuk duhejlejuar asnjë lloj ndërtimi.

- 5 persona (të gjithë mearsim të lartë) ngrenë si shqetësim,që nga institucionet vendore eqendrore, llogaritet sipërfaqe egjelbër edhe aty ku nuk kandërtime, por ndopak bar. Atakanë mendimin që sipërfaqe egjelbër duhet të konsiderohetvetëm ajo e mbjellë me pemë.

5

Dëmi i municioneve të vjetrau pa në Gërdec. Që duhen trajtuar,madje përfundimisht, edhe kjoështë e qartë dhe besojmë sekërkon seriozitetin më të madhpër ku, kur dhe si duhet bërë. Porgjetja e vendosja e zonave të

shpërthimit ka hasur nëkundërshtim të komuniteteve eorganeve lokale.

Një prej vendeve më tënjohura turistike të zones së Pukëspo kthehet në poligon përasgjësimin e municioneve luftarake.Vendimi i qeverisë për të përcaktuarzonën Livadhet e Hamzait përkëtë veprimtari është kundërshtuarnga banorët dhe shoqatatmjedisore, që vendin e zgjedhur equajnë më të bukurin e rrethit tëtyre. Ata kërkojnë nga Ministra eMbrojtjes dhe strukturat e tjerapërkatese shtetërore që të anullojnëkëtë vendim, duke argumentuar dhe

Mjediset e mbrojtura janë burimpër marrjen e rendimenteve të lartanë kulturat perimore dhe sistem idealpër zhvillimin e parazitëve bimorëdhe shtazorë. Në këto mjedisegjejmë të shfaqura sëmundjet sivrugu e hiri, dëmtuesit e pjesësvegjetative, krahëbardha, meri-mangat, tripset, dëmtuesit e tokëssi nematodat, krimbi tel, krimbi ibardhë, krimbi i murrmë e dozëza etj.Situata e krijuar në serra kërkon njëmenaxhim të drejtë të luftës kimikepër të bërë të mundur përdorimin epesticideve të tillë që të jenë sa mëefektive për bimën dhe sa mëpaqësor me mjedisin.

Evidentimin e trajtimeve me

Prof. Ferdinand Begoshprehet se në parqetkombëtare e në rrethinat e tyreështë rreptësisht e ndaluar qëtë kryhen veprimtari të tilla. Kjozonë është shpallur parkkombëtar sepse është mjaft epasur me botë bimore eshtazore. P.sh. aty haset ariu,rrëqebulli që është kafshë mjafte rrallë, sorkadhja, kaprojtë emjaft bimë e kafshë të tjera.

Në rast shpërthimesh, e aqmë tepër masive siç mund tëkryhen për eliminimin e sasivetë mëdha municionesh, të parëtqë e pësojnë janë gjitarët evegjël, insektet Vor, të cilët edhenë se nuk vriten, ju çahentimpanët e veshëve. Shpëthimetme mijra insekte e kafshë tëvogla, të cilat janë ushqim përkafshët e shpendët e tjerë e nëkëtë mënyrë shkatërrohetharmonia natyrale e zinxhiritushqimor në park.

Veprime të tilla janë edheshëmbull shumë i keq përkomunitetin, nga i cili kërkohetbashkëpunim me shtetin përruajtjen e parqeve, por nga anatjetër lejohen veprimtari të tillashkatërruese, që bien nëkundërshtim me qëllimin për tëcilin shpallen dhe parqet.

Së fundi, më kryesorja emë e ligjshmja është se në këtozona nuk mund të zhvillohenveprimtari të tilla pa kryerVlerësimin e Ndikimit në Mjedis,i cili edhe detyron veprimtarinëushtarake, siç është edheeliminimi me shpërthim imunicioneve. Shoqatat eLibrazhdit e Pukës, por dhegjetkë ku mund të lindinprobleme të tilla, duhet tjukërkojnë institucioneve këtë leje,e cila, jam i bindur se nuk mundtë jepet nga asnjë ekspertmjedisi.

SHKATERRIM I MUNICIONEVE - POR JO I MJEDISITpasojat që sjell poligoni luftarakpër mjedisin, ekonominë dheshëndetin e banorëve.

Në shkallë republike janëplanëzuar 8 poligone përasgjesimin e municioneve luftarake.

Në shkallë republike janë

planëzuar 8 poligone përasgjesimin e municioneve luftarake,një nga të cilët edhe në Livadhete Hamzait, i vetmi për zonënverilindore të vendit dhe zona dotë shkatërrohet. Nga shpërthimet evitit të kaluar, sipas banorëve, ushkaktuan dëme tëkonsiderueshme, si ndotje mjedisi,shkatërrim të sipërfaqeve të mëdhatë gjelbra si dhe shumë vatra zjarrime pasoja në masivet pyjore.Specialistë të mjedisit, kanëdeklaruar në media se “Miratimi ipoligonit në këtë vend do të thotëdëmtim deri në shuarje të plotë tëbimësisë së ulët, dëmtim fizik

banesash, shkatërrim të bimëvemedicinale e kërpudhave, të cilatjanë një burim i rëndësishëm tëardhurash për mbijetesë tëbanorëve të zonës”.

Përfshirja në listën epoligoneve të shkatërrimit tëmunicioneve luftarake edhe tëzonës së Zgarës në Librazhdit, nëpoligonet e caktuar në vendimin eqeverisë, është kundershtuarashpër nga drejtuesit vendorë dhetitullarët e Shërbimit Pyjor në këtërreth. Drejtuesit vendorë dhe ata tëSHPyjor, pohojnë se as nuk janënjoftuar zyrtarisht për përfshirjen nëvendimin e qeverisë të ngritjes sëkëtij poligoni në Zgare, portheksojnë se vendi ndodhet vetëm4 km larg nga qyteti dhe fare pranëfshatit Kuterman të komunësQendër. Ky vend, zonë me statustë veçantë, dikur ka qënë rezervatgjuetie (që shërben dhe sot meleje si i tillë) por dhe një ngamasivet pyjore më të virgjëra në

shkallë vendi. “Pikerisht per këtëfakt dhe për faktin se rrezikohen jetënjerëzish e prona e tyre, nuk duhettë ngrihet poligon në Zgarë”shprehet z. Agim Blloshmi, drejtuesi shoqatës mjedisore “Egnatia”.

Për E. Mysliun, drejtor iShërbimit Pyjor, kjo zonë është embrojtur me ligj si Park Kombëtardhe shkatërrimi i municioneve, jo

PRONONCIMI EKSPERTITvetem “dëmton rëndë mjedisin,

faunën e pasur, por shkatërron njënga masivet më të ruajtura pyjorenë këtë zonë. Në plasjet që janekryer më parë janë dëmtuarsipërfaqe të tëra dhe është prishurambienti përreth, ndërsa banorët efshatrave janë të indinjuar “. Ndërsaz. F. Kurti, kryetar i komunësQendër, ku përfshihet territori ipiketuar për poligonin eshpërthimeve thotë : “Jemikrejtësisht kundër, pasi luhet mejetën e njerëzve. Fare pranë e tërrezikuara janë 300 shtëpi tëKutermanit. Ne kemi njëeksperiencë të hidhur nga prova e4 viteve më pare në këtë vend, ku ueksperimentua një gjë e tillë.Shpërthimet e realizuara 4 vjet mëparë sollën dëmtime të rënda në afro40 banesa të lagjeve ‘Bahiti’ e ‘Alla’të Kutermanit, duke sjellë reagim tëashpë r, deri në konflikt me drejtuestë ushtrisë. U ndërhy dhe u ndërpreeksperimentimi. Nuk ka kuptim që

të rikthehet përseri e njëjta situatë“. Por siç duket, testimi, dheprocesi gjyqësor me sa duketështë “ harruar” nga Ministria eMbrojtjes.

Shënim i redaksisë : I njëjtiproblem ndeshet edhe në Voskopojë,ku ndodhet një poligon i vjetër qitjejedhe një stok municionesh prej më se1500 ton.

TRAJTIMET ME PESTICIDE NE MJEDISE TE MBROJTURA DHE ULJAE NIVELIT TE NDOTJES

pesticide në mjedise të mbrojturadhe vlerësimi i impakteve që sjellintek njerëzit, bimët, kafshët, ujin dhetokën duhet bërë me qëllim që të ulet

niveli i ndotjes që vjen nga përdorimipa kriter i pesticideve në to.

Nëse shohim tre rrethet kryesoretë vendit, në mjediset e mbrojtura; Durrës, Tiranë, Lushnjë; përluftimin e sëmundjeve e dëmtuesvegjejmë të përdorura pesticide (tëregjistruara e të pa regjistruara).

Rezulton se në serrat e vendittonë në vitet e fundit janë përdorur

rreth 65-70% të totalit të pesticidevetë importuara. Nga monitorimi eevidentimi i skemave të trajtimitrezultojnë edhe 10-16 trajtime në njësezon, se ato bëhen në mënyrëkalendarike çdo 10-14 ditë. Nuktrajtohet mbi bazën e analizavelaboratorike, por me konstatimvizual. Nuk zbatohen kriteret ekufirit të dëmit, nuk ka informaciontë plotë për pesticidet e reja,karencën, LD50, dhe MRL (kufirinmaksimal të lejuar të mbetjeve). Nuknjihet shkalla e rrezikshmërisë sëpesticideve.

Është bërë një monitorim nërrethet Durrës, Tiranë, Lushnjë,Shkodër, Fushë - Krujë, etj. në mbi

18 serra të tipave të ndryshme, dukepasur parasysh që ato tëpërfaqësonin zonat e shpërndarjes,sipas rëndësisë ekonomike dhe mbi50% të sipërfaqes totale të serrave.

Marrja e informacionit ështërealizuar nëpërmjet intervistave mefermerët, shënimeve në rastet kurato mbaheshin, dhe ngainformacionet e inspektorëve të

mbrojtjes së bimëve. Janë bërëdiagnostikime të parazitëve direktdhe në laboratorët e mbrojtjes sëbimëve.

Rezulton që sipërfaqja e serave,ka ardhur në rritje. Po kështu edherendimenti i kulturave bujqësore, nëvitin 2007 ky prodhim ka arriturmesatarisht në 120-130 kv/dynym.

Analizat e teksturës së tokësrezultojnë se 19% e saj është tokëranore, pjesa tjetër nën deltinore etj.Serrat janë kryesisht; tip “holandez”,“izraelit”, “greke”, serra vendi.Kulturat më të përhapura janë;domate, kastravec, bostan, sallatë,speca, etj. Janë evidentuar 18kultivarë domate, 15 kastraveca e 6të tjera.

Nga monitorimet vërejmë; lëndaaktive e përdorur më shumë ështëpër kontrollin e insekteve, 49% etotalit të pesticideve, për akariet18%, krahëbardhën 14%, afidet 11%,nematocidet 8%. Nga parazitëtpatogjene më të përhapur kemivrugun dhe botritisin (22-12%).

Stafi drejtues i serrave është i

pothuajse pa kualifikimet përkatëse,nuk bëhej asnjë analizë fushore.

Rezultuan 8 pompa motorike tëtërhequra, 22 pompa krahu dhe 32pompa shpine; nuk bëhej kolaudimpërpara përdorimit, kishte rrjedhje tësprucatorëve etj. Si rezultat irrjedhjeve të tretësirave, ndotja etokës ishte e dukshme. Trajtimet egabuara kanë shkaktuarfitotoksicitet tek bima. Pas përdorimittë pesticideve, ambalazhet liheshinnë fushë të hapur ose me mbeturinaturbane.

Difekte të skemave të trajtimeve- Mungesa e programimit të

trajtimeve, vlerësimi i kohës dhemënyrës

- Rezistenca e parazitit ngapërdorimi pa kriter i pesticideve -rritje doze për të rritur efektin

- Përdorimi i Lannate(Methomyl), Rogor (Dimethoate),me rrezikshmëri; LD50 =17 dhe 15 mg/kg

- Në kohën e vjeljes trajtohet mepreparate me karencë të lartë.

(vijon ne faqen 7)

Pesticidet janë të mirapër prodhimin bujqësorpor dhe të rrezikshme

kur trajtohen keq.Dr. Magdalena Cara

Prof. As.Dr. Valdete VorpsiFakulteti i Bujqësisë dhe

Mjedisit, Universiteti Bujqësor iTiranës

6

Nga Azia në Amerikën Veriore,njerëzit po hanë më shumë

ushqime deti, sepse ai përmbanmë shumë proteina (si në shumëvende të varfra), por edhe sepseështë tendenca e fundit e njëushqimi të mirë. (kjo ndodhmë shumë në vendet e pasura).Por ndërsa kërkesa për peshkrritet, popullimi i gjallesave tëdetit dhe specjeve të ujërave tëëmbla po shfrytëzohet, sirezultat i amullise nga peshkim ikeq. Si rezultat, ushqimi i detitpo kthehet nga të qenit përbërësii fundit në dietën tonë, nëpërbërës kryesor.

Fermat e peshkimit, apoakuakultura tani jep 42% tëfurnizimit të botës me ushqimedeti dhe ka si qëllim ta kalojëgjysmën në dekadën eardhshme. Këto ferma pokrijojnë më shume hapsirë nëtokë dhe në det, pasi fermerëtjanë shtrirë edhe në lumenj, gjiredhe oqeane. Kultivimi dhe gjuetia epeshkut ka ndryshuar nga njëshkallë e ulët kërkimi artizanalnë një shkallë të lartë shkencore,me ndryshime në teknologjinë efurnizimit, mbajtjes, ruajtjes dhe

Një problem, që krijonimpakt në mjediset ujore,është ushqimi. Duke kërkuarprodhimtari të lartë, si nënumur dhe në peshë, burimetnatyrale, kuptohet se janë tëpamjaftueshme. Zooplanktonidhe fitoplanktoni, që nukmjafton, po ashtu edhe peshqite vegjël me të cilët ushqehenmishngrënësit, si salmoni,zëvëndësohen me ushqim tëpërgatitur artificialisht. Nëqoftë se kjo nuk bëhet në njëhektar do të merrej prodhimvetëm 200 kg në vit, qëllogaritet të jetë rreth 1 % eprodhimit normal ngafotosinteza. Por ushqimi ihedhur, bashkë me kushtet etjera sjell një rritje tëpazakontë të algave, të cilat

AKUAKULTURA DHE IMPAKTI NE MJEDISUSHQIMI NGA DETI : TENDENCE APO DIETE?USHQIMI NGA DETI : TENDENCE APO DIETE?USHQIMI NGA DETI : TENDENCE APO DIETE?USHQIMI NGA DETI : TENDENCE APO DIETE?USHQIMI NGA DETI : TENDENCE APO DIETE?

shtimit të peshqve. Fermat e ushqimeve të detit

kanë disa avantazhe në lidhje mekërkesat moderne.Për një treg

global që kerkon të rrisë artikujte parashikueshëm, dhe të mbajë

një treg konstant gjatë gjith vitit,të lirë nga kapriçot e motit apopeshkimi në oqean të hapur dheduke marrë parasyshparashikimet, po shtojnëprodhimin duke e rriturpeshkun me kosto më të ulëtdhe duke zhvilluar fuqishëmtregun. Edhe pse ne akoma jemi tëvarur nga fermat e peshkimit,përvijimi i krizave të ndryshmerrezikojnë rritjen e kësajindustrie në të ardhmen. Këtopërfshijnë një rritje tëpamjaftushme të ushqimit tëdetit dhe rritin problemetsociale dhe ekologjike ngambeturinat radioaktive nëindustrinë ujore. Fermat e peshkimit, tëmenaxhuara keq mund tëshkaktojnë ndotje të bregdetit

në formen e ushqimit të turbulltdhe plehut dhe si rezultat mund

të krijohen shkretëtira detare.Por jo të gjitha fermat epeshkimit janë krijuar të njëlloj.Sot, shumë akuakultura janë

fokusuar mbi algat e kocat edetit, dhe specie të tjera që janemë pak të përdorura në zinxhirin

ushqimor të detit, sic janë krapietj..

Për pjesën më të madhe tëbotës, dhe vecanërisht për botëne zhvilluar, fermat e peshkimitnuk janë më tepër për fitime,

se sa për të patur një furnizimtë qëndrueshëm të ushqimeve tëdetit. Shumë ferma të peshkimitjane të vogla, kanë fitime tëvogla dhe mund të integrohenlehtë me prodhimet bujqesoredhe blegtorale Nga Filipinet, ne Banglandesh,në Shtetet e Bashkuara, njëmasë e vogël e fermave tëpeshkimit shpesh kanë tëardhura më të larta e më tëqëndrueshme se sa fermatbujqësore. Sot, një rritje e ndjeshmepo ndodh në anën tjetër tëspektrit: ferma të mëdha porrisin në një shkallë të madhepeshqit grabitqarë si salmonin,levrekun, tonin dhe karkalecin.Rritja e këtyre specieve është kasi pasojë uljen e prodhimit tëpeshkut për të prodhuar peshk,që do të thotë në kthimin e disapeshqve, zakonisht me te vegjel,si sardelja, harenga dhe merlucinë ushqim për të tjeretveçanërisht të peshqve me temedhenj. (vijon ne faqen 8)

Pershtati në shqipMigena TURANI

PAK HISTORIPAK HISTORIPAK HISTORIPAK HISTORIPAK HISTORI

Rritja artificiale e peshkut(akuakultura), kryesisht krap,është njohur e përdorur në Kinërreth 2500 vjet para Krishtit.Në lumenjtë u rrethuan zëlumenj zona të veçuara mekallama bambuje, u hodhënpeshq dhe për ushqim u përdorënzambakët e ujit dhe mbetjet ngakrimbat e mëndafshit. Me kalimine kohës, mutacioni gjenetik i këtij

krapi “ shtëpiak “ zhvilloi nëdinastinë Tang, atë që sot nëbotë njihet si “ goldfish “ osepeshku i artë kinez. Populli i Havait, po ashtu eka praktikuar akuakulturënduke përdorur hauze, rezervuarëtë vegjël, siç është ai i Alekoko,ndërtuar 10 shekuj më parë eqë shfrytëzohet edhe sot.Nëzonën e Pacifikut, pothuajsekudo nëpër ishuj, njihejkultivimi artificial i peshkut,para mbërritjes së europianëve. Në hieroglifet e famshme tëEgjyptit, përkatësisht nëMbretërinë e Mesme, 2052-1786para Krishit, janë gjeturpërshkrime të rritjes artificialetë peshkut, në zona të mbylluratë Nilit, por edhe rezervuarë tëkrijuar posaçërisht. Po në

Egjipt, u vunë në përdorim edhe,në ndërtesat e faraonëve, baseneme peshq për zbukurim.Romakët,në bazë të kësaj përvojeqë morën nga egjiptianët, vunënë zbatim eshe në Romën elashtë. Në kohët e reja, kujtohet sidatë viti 1733, kohë kur njëfermer gjerman, duke mbledhure fertilizuar vezët e peshqve,krijoi fermën e tij, gjë që mëvonë u përhap në gjithëEuropën.Në SHBA, fillimet e akuakulturësdatojnë në 1859 në Blumfild(Nju jork), 1864 në Roçester dhenë 1866 në Masaçusets, sëbashku me kanadezët, në ujra tëpërbashkëta u ndërtua një zonëkultivimi që përdoret dhe sot.

IMPAKTET MJEDISORE TE AKUAKULTURESbllokojnë rrezet e diellit dhepakësojnë oksigjenin në ujëduke ndotur me lëndëtorganike e inorganike si jonete potasit që sjellin edhengordhjen e një pjesë të mirëe prodhimit. Për këtë kërkohetqë akuakultura të jetëekstensive (në sipërfaqe tëmëdha), por që kërkoninvestime e shpenzime shtesë.

Si në mënyrën ekstensive,dhe më tepër në atë intensive(sipërfaqe të vogla me numur50 deri 100 mijë rasatesh përhektar), rreziqet e infeksionevenga parazitët si kërpudhat,parazitët intestinalë, bakteret eprotozoarët janë të mëdha, qëveprojnë mbi prodhimin, pordhe mbi gjallesat e egra, sepsepërhapen me shpejtësi edhe

në distanca të largëta ngazona e kultivimit, qoftë nëujrat e brendëshme, qoftë nëato detare. Këto, ndotja eujit dhe mungesa e oksigjenit,në shumë raste bëjnë qëpeshqit të ngordhin edhebrenda disa minutave. Njihenshumë sëmundje virale qëprekin pothuaj kudo dhe qëkërkojnë trajtim tëmenjëhershëm, aq më tepër sejanë të rrezikshme e lehtësishttë transferueshme tek njeriu.Këtë e shton një periudhë e“fjetur” e virusëve që shfaqenedhe me javë vonesë tek ataqë kanë konsumuar peshq tëprekur nga këto sëmundje.

Të gjitha këto bëjnë qëtrajtimi me antibiotikë(zakonisht nga më të

fuqishmit), dezinfektantë etj, tëcilat shkojnë vazhdimisht dukeu shtuar e duke rritur shkallëne ndotjes së mjedisit detar,por dhe tokësor, në rastet ekultivimit në liqene, rezervuarëapo lumenj. Një shembull, poredhe tregues alarmant ështënjë studim i kohëve të funditku parashikohet brenda 4viteve ngordhja ose largimi 99% e salmonit të egër ngazonat e afërta me ato kukultivohet artificialishtsalmoni.Këtu duhet shtuar dhengordhja për arsye të këtyrendotjeve në mbi 30 % epeshkut të kultivuar.

Përqindja e lartë eantibiotikëve në peshqit ekultivuar, shkon edhe teknjeriu, duke sjellë edhe rritje

të rezistencës së tij ndaj këtyremedikamenteve. Përqëndrimi iakuakulturës në një zonërelativisht të vogël sjell edheimpakte të tjerë në mjedis.Mbetjet e grumbulluara, përveçse në territorin e mbarështrimitdo të përhapen në hapësiratlumore e detare, ose më epakta, diku duhet tëdepozitohen, gjë që fermerëtnuk e bëjnë për arsye tëshpenzimeve të tjera.

Duke shtuar se nëshumë vende, si dhe nëShqipëri, as që njihet ose nukzbatohet Konventa e OKB-sëmbi Ligjet e Detit, risqet endotjes dhe të ndikimit nëshëndet, bëhen akoma më tëmëdha.

A.D.

7

Raporti prezent u krijuakryesisht mbi hipotezat se modeli

aktual i komunikimit mjedisor nukpo funksionon në kontestin estabilitetit dhe informacionitpublik.Ky model është nëkundërshtim me një model tjetëralternativ të bazuar nëbashkëpunimin, pjesmarrjen dheripërpunimin e kontekstit.Nëmënyrë që të vihet në provë këtohipoteza fillestare, studime tëndryshme (të reja apo ekzistuese),analizat dhe të dhënat janëpërmirësuar ose janë marrë nëshqyrtim.

Si transmetohen çështjëtmjedisore në media?

Të bazuar në informacionetdhe rezultatet ekzistuese, këtu dotë përshkruhen karakteristikat dhepamjaftueshmëritë e kërkesës dheofertës për iformacionin mjedisornë nivel Europian.

Studimet e bëra në bazë tëanalizave e praktikave të medias,

(vijon nga faqja 5)Ndotjet në serra vijnë:- Trajtimet; ndotje të tokës, ajrit,

ujërave nga infiltrimet, direktpunonjësve dhe konsumatorëve, kurvjelja nuk është në kohë- Aksidentalisht nga pesticidet kaçuar deri në tharjen/dëmtimin e të gjithëbimëve.- Nga hidrokarburet e rënda tëkaldajave. Vlerësimi i Impakteve Mjedisoretë PesticideveBëhet me modele statistikore tëvlerësimit, këto janë: Modeleekzaminuese – japin të dhëna cilësore,funksioni i tyre është vlerësimiparaprak. Modele kërkimi – lidhen mestudime fushore. Modeletplanifikuese, të cilat janë monitoruese

Njeriu gjithnjë ka ëndërruar, por,në se mund ti quajmë kështu, “ëndrrat më reale “ i kanë paturshkencëtarët. Ëndrrat e tyre, si dhetë njerëzve si Zhyl Verni,përgjithësisht janë bërë realitet mepërparimin shkencor të njerëzimitdhe rritjen e nivelit teknologjik.

Pa u shkëputur nga problemete sotme të rruzullit tokësor, qëpresin zgjidhje nga shkenca,studiuesit, që në pikëpamjen ekohës janë gjithmonë përpara tëtjerëve, po merren dhe me atë qërëndom është quajtur

fantashkenca, por jo për të bërëfilma apo romane, por për tëparaprirë zgjidhjet e problemevetë ardhshme.

Të nxitur nga fakti që dikurdielli do të shuhet, nga ndryshimetklimatike e ngrohja globale, pordhe nga ëndrra për të shkuar ejetuar në planetë të tjerë, studiuesit

NJE MODEL I RI I KOMUNIKIMIT MJEDISOR PER EUROPEN

rezultatet nga vëzhgimi ekëndvështrimet e gazetarëveeuropianë të mjedisit, bashkë metë dhëna nga EEA (AgjensiaEuropiane e Mjedisit), nxjerrin nëpah që kërkesa dhe oferta nuktakohen në modelintradicional.Është një nevojë e qartëpër të eksperimentuar metodaalternative që të mund tëlehtësonin në mënyrë efiikaseshpjegimin në shoqërinë e gjërëtë ngjarjeve komplekse, në mënyrëqë të orientojnë vendimmarrësitdrejt stabilitetit. Në mënyrë që tëanalizohen mundësitë e lidhura, sime kërkesën, ashtu dhe meofertën në fushën e informacionitmjedisor, u vëzhguan më shumë se100 gazetarë europianë të mjedisitu morën 25 përgjigje si mëposhtë : 11 nga Spanja, 4 –Danimarka, 1- Hollanda, 1-Portugalia, 1 - Mbretëria eBashkuar, 1 – Irlanda, 1- Finlanda,1- Gjermania dhe 4 nga shtetet etjera (4).

Fig.1 Evolimi i informacionitmjedisor në Spanjë tetor 97-qershor 98

Disa nga aspektet e lidhura mekërkesën dhe ofertën përinformacion mjedisor, që uanalizuan sipas studimeveekzistuese dhe nëpërmjetpyetësorit të përdorur në vëzhgim,ishin:

•karakteristikat e audiencës;•kuptimet e shumta të

komunikimit të informacionitmjedisor të përdorura në audiencadhe në grupe të ndryshmeshoqërore;

•roli dhe kontrasti i grupeve tëinteresit (OJF, kompani private,dhe agjensi administruese) nëkërkesën për informacion mjedisorrreth çështjeve specifike;

•roli dhe kontrasti i grupeve tëinteresit (OJF, kompani private,dhe agjensi administruese) nëofertën për informacion mjedisor;

•klasifikimi,për nga rëndësia, iproblemeve të ndryshmemjedisore në vende të ndryshme,nga audienca;

•çështjet mjedisore kryesore tëraportohen në çdo vend, tëklasifikuara sipas çështjeve dheperiudhave;

•matja e kredibilitetit tëburimeve të ndryshme;

•numri dhe shpeshtësia epërfshirjes së opinionit tëekspertëve, në lajmet e mjedisit,në çdo vend;

•studimi i përfshirë në

prodhimin e lajmeve për mjedisinnë çdo shtet;

•klasifikimi, për nga rëndësia,nga reporterët për probleme tëndryshme mjedisore në vende tëndryshme;

•klasifikimi gjeografik i mbuluarnga furnitorë të ndryshëm;

•përcaktimi i “të miravecilësore” të informacionit mjedisor,të dhënë nga grupe të ndryshmeekspertësh;

•burimet njerëzore dhefinanciare të agjensive të ndryshmeqë furnizojnë me informacionmjedisor.

Fig.2. Sa vend zenë nëmedia problemet e mjedisit nëmedia

- I pamjaftueshëm 88 %-I mjaftueshëm 12 % Në terma të përgjithshme, një

formulim mund të bëjë qëinformacioni mjedisor të

-Përgatitur nga Qëndra e Studimeve për Informimit Mjedisor, Instituti Katalan i Teknologjisë (Spanjë) - Publikuar nga EEA (European Environment Agency) Agjensia Europiane e Mjedisit

Ky raport trajtonçështjen se çfarë mund tëndryshohet në modelinaktual të komunikimitmjedisor, në mënyrë që

informacioni të shndrrohëtnë një mjet real për tëkuptuar problemetmjedisore, për të çuarvendimmarrësit drejt

zgjidhjes dhe për tëpromovuar qëndrueshmëri.Faza e tranzicionit përndryshimin drejt një modelitë ri, përshkruhet si nje

proçes që e shndrroninformacionin nga pasiv nëaktiv, ndryshon kontestin e

tij, kështu që kjo kërkonzhvillimin e një mënyre tëndryshme të paraqitjes sënjohurive.

KËRKESA DHE OFERTA PËR INFORMACIONIN MJEDISOR.ANALIZË E GAZETARËVE EUROPIANË TË MJEDISIT

përfaqësojë akoma një përqindjeshumë të vogël në raport meshumën totale të informcionit tëofruar nga media, në qoftë sekrahasohet me lajmet nga sporti,ekonomia apo politika.Barometrimjedisor, i kryer nga Qëndra eStudimit të Informacionit Mjedisor(CEIA), tregon se përqindjamesatare e mbuluar nga çështjet

mjedisore në 10 gazeta Spanjolle,për 9 muaj, e monitoruarvazhdimisht, ishte 2,3% einformacionit total të printuar. Kjoshifër kalohej vetëm në momentespecifike, siç janë takimendërkombëtare për Kyoton, tëIPÇ, ngjarje me rëndësi të veçantëklimatike etj...

Pergatiti Ana TOMORRI (vijon në numurin e

ardhshëm)

TRAJTIMET ME PESTICIDE NE MJEDISE TE MBROJTURADHE ULJA E NIVELIT TE NDOTJES.

dhe vlerësuese.Modeli i Koeficientit të ImpaktitMjedisor (EIQ) sipas Programit IPM(Universitetit Cornell): ka filluar me100 Pesticide (1992) dhe tani janë 326(Viti 2007). Modeli ka 3 Komponentë(Fermer - Konsumator – Ekologji),përdor 13 Kritere; faktorë tëekosistemit, këto shumëzohen me njëkoeficient, në rastin kur kanë rëndësidhe pjesëtohen kur kanë më pak efekt.Doza e përdorimit fushor të EIQ;llogaritet = EIQ x % Lëndës aktive xDozën e përdorimit x Nr eTrajtimeve. Duhet të bëhen llogaritjet analitikedhe krahasuese të pesticideve si dheshumat që çojnë në vlerësimin eskemave, për të zgjedhur ato mëpaqësore dhe me impakt të ulët.Analiza e vlerësimit konsiston në dyaspekte; midis të njëjtit grup pesticidibëhet krahasimi kush ka impakt më tëulët rekomandohet për tu përdorur si

dhe; mblidhen impaktet e pesticidevenë një skemë për krahasime midisskemave. Rekomandohen skema meimpakte të ulta që të zvogëlohetndotja.Perfundime• Përdorimi i pesticideve në serrabëhet pa kritere të programuaraprofesionale dhe teknike, pa marrëparasysh rrezikun dhe toksicitetin etyre.• Teknikat dhe kriteret e përdorimittë pesticideve zvogëlojnë ndotjet• Ndërhyrja të jetë me pesticidespecifikë dhe me impakt sa më të ulët• Njohja dhe aplikimi i Modeleve tëVlerësimit të Impakteve Mjedisorepër minimizim ndotjet.• Alternativat e zëvendësimit tëpesticideve me toksicitet të lartë meato më pak toksike dhe mebiopesticide. Tabela 1. Përpunuar nga skedatindividuale të serrave

Qarku Fungicide Insekticide Nematocide

Nr. Trajtimeve Kg/dy Nr. Trajtimeve Kg/dy Nr. Trajtimeve Kg/dy

Durrës 14 2.1 8 1.1 2 4.4

Tiranë 11 0.74 6 1.26 0.5 1.02 Lushnjë 9 0.9 7 0.6 1 3.7

Krujë 12 1.8 9 0.9 - -

Shkodër 16 2.4 10 1 - -

JO VETËM PËR KURIOZITET

NDOTJA - SI KRIJUESE E JETESpo merren me përgatitjen e “daljes për të jetuar “ të njeriut nëplanetë të tjerë. P.sh. një studimjaponez është mëse i bindur sepas rreth 40 vjetësh, do të zbatojnëprojektin e tyre për jetesë nëMars, në kupola të përgatitura nëtokë. Për më tepër kanë caktuardhe vitin e përurimit, 2058.

Ekziston një program iquajtur “Terraforming”, që kastudimet më të sakta dhe kubëjnë pjesë institute nga më tënjohurit në botë që nga NASA,Instituti Hapësinor Amerikan etë tjerë. Në planet e tyre kaprojekte për krijimin e kushtevetë jetës në Mars e deri nësatelitët e Saturnit, si Europa eTitani. Por më domethënësi ështënjë variant i zhvillimit të jetës nëMars. Duke transferuar atjendotjen nga Toka, ose dukeshfrytëzuar lëndët e atjeshme, dotë krijohet efekti serrë, që ndërsapër ne është një fenomen negativ,atje do të ngrohë planetin, dukekrijuar edhe atmosferën dhe dukeshkrirë akujt. Projekti parashikon,fillimisht “mbjelljen “ e algave etë bimëve të tjera, që do tëshfrytëzohen për të prodhuaroksigjen.

8

PAS DJATHIT – PRODHOHET ETANOL

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku

• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa

CMYK

KY NUMUR I GAZETES “EKOLEVIZJA” SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI:“FORCIMI I SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJE MJEDIS ME TE MIRE “MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVE TE JASHTEME TE HOLLANDES

• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –Themi Perri

• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,Tirane – Gani Moka

• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi• Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim

Shyle.• EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA

(vijon nga faqja 6)Pavarësisht nga veprimet

përmirësuese në perberesit eteknologjitë e ushqimit, rritja eshpejtë në fermat e peshkimit në

dekadat e fundit, ka rriturefektshmërinë e të ushqyerit. Sipasshume vlerësimesh, fermat modernetë peshkimit janë një rrjet i madhfurnizimi në rrjetin e ushqimit detar.Oreksi global për fermat e peshkimitpo vendos një peshë tëpaqëndrueshme në burimetushqimore të botës.

Komisioni Europian miratoi,në mbledhjen e tij të 15-të, njëprotokoll për ICZM (IntegratedCoastal Zone Management –

Menazhimi i integruar i zonësBregdetare) në mbrojtje të vijësbregdetare të detit Mesdhe. Kjobëhet në një kohë që janë nënnjë presion të madh mjedisor.

Kompleksi ushqimor“Myler”, në lindje tëGjermanisë, është nga më tëmëdhenjtë e vendit. Atyprodhohen sasi të mëdhakryesisht djathi e nënproduktetë tjera të qumështit. Duke qënëse hirra e mbetur përdorej, epërzier me melasë për ushqimine derrave, por një pjesë e mirëshkonte dëm, sipërmarrësitvendosën që me të tëprodhohej edhe biokarburantdhe pikërisht etanol.

Sipas L.Lempke dhe G.Lehman, dy nga punonjësit qëstudiuan e vunë në veprimlinjën e prodhimit të etanolit,aty do të përpunohet hirra dhedo të distilohen rreth 1 milionlitra etanol në vit. Për këtë ështëndërtuar edhe në zonën ekompleksit “ Myler “ një rrjet iplotë shpërndarjeje.

Specialistët thonë se kjobëhet në një kohë kur prodhimii biokarburantëve ka ndezur njëdebat të ashpër, me që për

STUDENTET PER TE ARDHMEN E MJEDISITDisa shoqata studentore në Kanada kanë marrë nismën e

krijimit grupeve mjedisore. E veçanta e tyre është se në këto grupemarrin pjesë nga sektorë të ndryshëm të studimit, që nga filozofia,ekonomia e biznesi, nga fushat e kimsë fizikës e patjetër tëmjedisit. Po ashtu afrohen, në periudha të ndryshme edhepedagogë, studiues e kërkues shkencorë të universiteteve.

Qëllimi i kësaj nisme është të përgatiten në çdo fushë liderëte të ardhmes, duke marrë sa më tepër njohuri, por duke bërë dhetrajnime për atë që, secili në fushën e vet, të veprojë përherë dukeshmangur impaktin e mundshëm mjedisor. Të gjithëve u kërkohettë bëjnë nga një studim në vit, duke simuluar situata të ndryshmenë përmirësimin e mjedisit. Nëpërmjet lidhjeve edhe me biznesin,ata kërkojnë që këto studime, qoftë edhe në mënyrë eksperimentale,të provohen në praktikë me moton : “ Lexo për të vepruar, lexo përtë krijuar koncepte dhe pasataj praktikë, praktikë, praktikë “

SHTOHEN KERKESAT PER USHQIMET BIOLOGJIKENë vendet e Bashkimit

Europian po rritenkërkesat për ushqimebiologjike. Në krahasim mevitin e kaluar, në 2008, derinë shtator, këto kërkesakishin një rritje prej 6 %.Rritjen më të madhe e patiortofrutikultura me njëshkallë 18.4%.

Përveç ndërgjegjësimit për vlerat ushqyese e në shëndet tëkëtyre ushqimeve, kanë ndikuar dhe skandalet e viteve të funditsi ai i vajit ushqimor me dioksinë, frutat e modifikuara gjenetikisht,lopa e çmendur, gripi i pulave, qumështi me melaminë etj...

KOMISIONI EUROPIANPER MESDHEUN

Protokolli i detyronpjesëmarrësit (15 shtete mes-dhetare) të forcojnë mbështetjenligjore dhe të marrin një sërë

masash në menaxhimin ebregdetit, mbrojtjen e hapësiraveme interes ekologjik e mjedisordhe përdorimin racional tëburimeve natyrore.

prodhimin e tyre përdoren lëndëe parë disa nga prodhimetbujqësore si misri, soja, kallamii sheqerit etj.., për të cilët ka

patur edhe rritje çmimesh emungesa në treg, që kanëndikuar në treg e në shtimin epopullsisë së varfër ë krizën e

vazhdueshme të urisë nëAfrikë. Nga të dhënat e FAO,në vitin 2008, numuri i njerëzvetë uritur në botë u shtua me

100 milion, duke arritur pothuajnjë total prej një të gjashtën epopullsisë së globit, ose rreth1 miliardë.

AKUAKULTURA DHEIMPAKTI NE MJEDIS

Disa ferma peshkimi novatore,janë duke rikonstruktuarveprimtarinë e tyre me ekosistemeujore më të mira. Fermat me nivelemë të larta, mund të zvogëlojne

ndjeshëm ndotjen e ujit dhe nivelete sëmundjeve. Ato mund tëriciklojnë, pastrojnë dhemagazinojnë mbetjet ujore.

Sic shihet, rritja e madhe efermave të peshkimit, në fakt mundtë jetë tendencë më optimiste nësistemin botëror të ushqimit.Krahasuar me lopët, derrat, ose

edhe pulat, akuakultura ështëshumë efikase në përdorimin e tëushqyerit, por dhe të ujit. Ndonësekontribuojne në degradimin emjedisit, fermat e peshkimit mundtë jenë një menu që i shtohet dietësglobale.

Gjithsesi, nuk ka asnjë garanciqë akuakultura do të levize nëtërësinë e saj në një drejtim “tëgjelbër”. Politikat mbështëteseqeveritare dhe një ndryshim nëshijet e konsumatorëve do t’i shtyjëfermerët drejt rritjes eficente tëspecjeve të tilla si : krapi,mustaku,etj.

Ushqimi i detit dhe industria eakuakulturës gjithashtu do tëluajne një rol vendimtar. Deri taniprodhuesit dhe grupet ekonservimit vetëm kanë diskutuarstandartet për fermat e peshkimit.Por pa standartet e duhura, bota ekëtyre fermave nuk mund të shkojënë drejtimin e duhur.

Shkurt nga bota