bodhi research journal
DESCRIPTION
Bodhi Research Journal, Volume 1, 2010.A Journal on Holistic Sustainable Development.Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot UniversityTRANSCRIPT
วารสารโพธวจย� Bodhi Research Journal
สารบญContents
หนาPages
บรรณาธการแถลง 7
Editorial 11
ปฎรปการศกษาศาสตรดวยยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด” 17ประเวศ วะส
Education Reform based on the Strategy of �1“One University, One Province”Praves Vasee
แกวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง �1 วรณ ตงเจรญ
Crisis-free State through Sufficiency Economy �9
Wiroon Tungcharoen
มหาวทยาลยกบการศกษาทางเลอก 59
อำนาจ เยนสบาย
University and Alternative Education 71 Amnard Yensabye
ฐานคดเพอการพฒนาภมธรรมทโพธวชชาลย 81กว วรกวนConcept of Dhamma Realm Development at Bodhi VijjalayaKawee Worakawin
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 5
เศรษฐกจพอเพยงในทศนะโลก 89
พพฒน ยอดพฤตการ
Sufficiency Economy in Global ViewPipat Yodprudtikan
การศกษาเพอความเปนมนษย 101ดษฎ สตลวรางคEducation for HumanityDusadee Sitalavarang
การศกษาทางเลอก : การศกษา “บญนยม” ของชาวอโศก 111กนกศกด แกวเทพAlternative Education : “Bun-Niyom” (Meritism) Education of Asoke CommunityKanoksak Kaewthep
วถวฒนาความเปนมนษย ในระบบการศกษาของมลนธพทธฉอจ ไตหวน 1��สวดา แสงสหนาทCultivating Humanity in Educational Institutions - The Tzu Chi ApproachSuwida Sangsehanat
บทความปรทศน -Review Articles
บทวจารณหนงสอ -Book Reviews
เกยวกบผเขยน 17�Author’s Profile
ขอมลขาวสารสำหรบผทจะสงผลงานมาตพมพ 177Instruction to Authors
วารสารโพธวจย : วารสารการพฒนาภมสงคมอยางยงยน
“คอพนททางวชาการ สำหรบบทความ ผลงานวจย หรอขอคดเหน ทเปดโลกทศนทางปญญา
ในศาสตรทกสาขา เพอรวมกนขบเคลอนการพฒนาทางเลอกอยางย งยนในทกระดบ โดย
มเปาหมายสรางความเขมแขงและพงตนเองของชมชนและสงคมบนฐานความรและคณธรรม
จดพมพเผยแพรปละ ๑ คร ง ในเดอนกนยายน โดยไดรบการสนบสนน งบประมาณการ
จดพมพจากโครงการตนแบบโพธวชชาลย บนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หนงในโครง
การบรการวชาการแกชมชน มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ”
Bodhi Research Journal: A Journal on Holistic Sustainable Development
This journal provides an academic space for sharing your thinking,
original and innovative research, fi ndings and practices of all sciences related
tosustainableandcommunitydevelopment.Italsoaimstostimulateresearch
andworksinsustainabledevelopmentwithrightknowledgeandethicsinevery
aspectandateverylevel,particularlyinthestrategies,theoriesandpractices
ofalternativedevelopment,andintheempowermentanddevelopmentofself-
relianceandautonomyofcommunitiesandsocieties.Thejournalispublishedonce
ayear,inSeptember.ThepublicationofBodhiResearchJournalissponsored
bySrinakharinwirotUniversity.
วารสารโพธวจย� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจย : วารสารการพฒนาภมสงคมอยางยงยน
คณะทปรกษา๑. วรณ ตงเจรญ (ศ.ดร.)
๒. วภาว อนพนธพศษฐ (รศ.)
๓. สมาล เหลองสกล (รศ.)
๔. อำนาจ เยนสบาย (รศ.)
๕. กว วรกวน (ผศ.)
๖. สมปรารถนา วงศบญหนก (ดร.)
๗. ละออ อมพรพรรด (ดร.)
๘. อภชย พนธเสน (ศ.ดร.)
บรรณาธการ
Advisory Board1. Wiroon Tungcharoen (Professor Dr.)
2. Vipavee Anupunpisit (Associate Professor)
3. Sumalee Leungsakul (Associate Professor)
4. Amnard Yensabye (Associate Professor)
5. Kawee Worakawin (Assistant Professor)
6. Somprathna Wongbunnak (Dr.)
7. La-aw Ampornpan (Dr.)
8. Apichai Puntasen (Professor Dr.)
Editor
Suwida Sangsehanat (Dr.)
คณะบรรณาธการ (ภายใน)๑. พพฒน นวลอนนต
๒. สทธธรรม โรหตะสข
๓. สมศกด เหมะรกษ
๔. ประภสสร ยอดสงา
๕. ศรวรรณ วบลยมา
๖. ศศธร อนทรศรทอง
สวดา แสงสหนาท (ดร.)
Editorial Board (Internal)1. Pipat Nualanant
2. Sitthidham Rohitasuk
3. Somsak Hemarak
4. Prapatsorn Yodsa-nga
5. Siriwan Wibunma
6. Sasidhorn Insrithong
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �
Editorial Board (External)1. Kanoksak Kaewthep (Associate Professor Dr.)
(Faculty of Economics, Chulalongkorn
University)
2. Kanokrat Yossakrai (Dr.)
(Chandrakasem Rajabhat University)
3. Pipat Yodprutikarn (Dr.)
(Thai Pat Institution)
4. Bong Sue Lian (Dr.)
(Retired lecturer, Malaysia)
ผชวยคณะบรรณาธการ
๑. กฤษณา สงครโมกข
๒. ณฐวรรณ เฉลมสข
๓. ธรวรา สวรรณศกด
๔. จกราวธ นยมเดชา
๕. ศรอศนญย เจรญฐตากร
๖. วารณ อศวโภคน
๗. อรอมา รงเรองวณชกล
๘. ณชชศา พรประเสรฐรตน
๙. แสง คำมะนาง
Editorial Board Assistants
1. Kritsana Sungkrimoke
2. Nattawan Chalermsuk
3. Teewara Suwannasak
4. Chackrawudha Niyomdecha
5. Sornanan Charoenthitakon
6. Varunee Asavabhokin
7. Onuma Rungreangwanitkun
8. Neatchisa Pornprasertrat
9. Sang Commanang
จดทำโดย: วทยาลยโพธวชชาลย และโครงการบรการวชาการแกชมชน มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ
๑๑๔ สขมวท ๒๓ (ซอยประสานมตร) กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐
Publish by: College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University,
114 Sukhumvit 23 (Soi Prasanmitra), Bangkok 10110, Thailand
Tel/Fax: (66)22602141 E-mail: [email protected], [email protected]
พมพท : เลคแอนดฟาวดเทนพรนตงจำกด
จำนวนพมพ : ๖๐๐ เลม
คณะบรรณาธการ (ภายนอก)1. กนกศกด แกวเทพ (รศ.ดร.)
(คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย)
2. กนกรตน ยศไกร (ดร.)
(คณะวทยาการจดการ
มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม)
3. พพฒน ยอดพฤตการ (ดร.)
(สถาบนไทยพฒน)
4. บอง ซ เหลยน (ดร.)
(อาจารยเกษยณ ประเทศมาเลเซย)
วารสารโพธวจย� Bodhi Research Journal
สารบญContents
หนาPages
บรรณาธการแถลง 7
Editorial 11
ปฎรปการศกษาศาสตรดวยยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด” 17ประเวศ วะส
Education Reform based on the Strategy of �1“One University, One Province”Praves Vasee
แกวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง �1 วรณ ตงเจรญ
Crisis-free State through Sufficiency Economy �9
Wiroon Tungcharoen
มหาวทยาลยกบการศกษาทางเลอก 59
อำนาจ เยนสบาย
University and Alternative Education 71 Amnard Yensabye
ฐานคดเพอการพฒนาภมธรรมทโพธวชชาลย 81กว วรกวนConcept of Dhamma Realm Development at Bodhi VijjalayaKawee Worakawin
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 5
เศรษฐกจพอเพยงในทศนะโลก 89
พพฒน ยอดพฤตการ
Sufficiency Economy in Global ViewPipat Yodprudtikan
การศกษาเพอความเปนมนษย 101ดษฎ สตลวรางคEducation for HumanityDusadee Sitalavarang
การศกษาทางเลอก : การศกษา “บญนยม” ของชาวอโศก 111กนกศกด แกวเทพAlternative Education : “Bun-Niyom” (Meritism) Education of Asoke CommunityKanoksak Kaewthep
วถวฒนาความเปนมนษย ในระบบการศกษาของมลนธพทธฉอจ ไตหวน 1��สวดา แสงสหนาทCultivating Humanity in Educational Institutions - The Tzu Chi ApproachSuwida Sangsehanat
บทความปรทศน -Review Articles
บทวจารณหนงสอ -Book Reviews
เกยวกบผเขยน 17�Author’s Profile
ขอมลขาวสารสำหรบผทจะสงผลงานมาตพมพ 177Instruction to Authors
วารสารโพธวจย� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 7
บรรณาธการแถลง
วารสาร “โพธวจย”: วารสารการพฒนาภมสงคมอยางยงยน เปนพนทแลกเปลยน
ทางปญญาสำหรบผขบเคลอนการพฒนาแนวทางเลอกในทกศาสตรสาขาซงหมายรวมถงนกวชาการ
ปราชญชาวบาน และผปฏบตงานในพนท เพอรวมกนสรรสรางสงคมทมความสข สนต
และสมดลอยางยงยน ทงในระหวางมนษยกบมนษย และมนษยกบธรรมชาต โดยเรมดวย ๔
มตสำคญ ซงจะเปนประเดนหลกประจำฉบบท ๑ - ๔ ดงน
๑) มตทางการศกษา ทจะสรรสรางอยางไร เยาวชนรนใหมจงจะเปนพลงในการ
ขบเคลอนการพฒนาอยางยงยน ขามพนระบบทนนยมแขงขนขดรด กาวมาสการรวมมอกน
รวมพลงกน บนฐานคณธรรม ในการพฒนาทองถน ชมชน สงคม และประเทศ ใหพงตนเองได
ขณะเดยวกน กมภมคมกนทจะรทนคดกรองกระแสโลกาภวตน ซงเปนประเดนหลกสำหรบ
ฉบบปฐมฤกษ เดอนกนยายน ๒๕๕๓ น ดวยหวขอ
“เมลดพนธโพธ ในระบบการศกษาไทย - การถอยกลบสปรชญา
และเปาประสงคเรมตนของการศกษาเพอพฒนาความเปนมนษย”
ในฉบบน ศ.นพ.ประเวศ วะส ไดกรณาใหเรยบเรยงบทความจากการบรรยายพเศษในการ
สมมนาวชาการเพอการปฏรปศกษาศาสตร ทานไดเปดโลกทศนทางปญญาใหแกแวดวงวชาการใน
ประเดน “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด” สการปฏรปศกษาศาสตรอยางเปนรปธรรม
ศ.ดร.วรณ ตงเจรญ อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ไดเปดประเดนการ
“แกไขวกฤตของสงคมดวยเศรษฐกจพอเพยง” ซงเปนปณธานแหงการกอเกดวทยาลยโพธวชชาลย
และทานไดใหขอคดท นาสนใจเพ อการปรบเปล ยนระบบการศกษาไทยไปส การบมเพาะ
“ความเปนมนษย” ทแทจรง
“มหาวทยาลยกบการศกษาทางเลอก” โดย รศ.อำนาจ เยนสบาย รองอธการบดฝาย
เครอขายการเรยนร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เปนอกแวนความคดหนงทเปดโลกทศน
ทางการศกษา ทไมจำเปนตองแขงขนเพยงเพอผลตบณฑตทตองพงพงตลาดแรงงาน และวง
หนจากถนเกดเขามากระจกตวอยแตในเมอง
วารสารโพธวจย8 Bodhi Research Journal
“ฐานคดเพอการพฒนาภมธรรมทโพธวชชาลย” โดย ผศ.กว วรกวน คณบดวทยาลย
โพธวชชาลย กลาวถงบทบาทของการศกษาทจะตองพฒนาคนใหสมดล กอนจะไปพฒนาสงคม
ใหสมดลได
ในฉบบ ทานผอานจะไดพบกบรปแบบการสรางเมลดพนธทางปญญาในสถานศกษา
หลายแหง ทงในและตางประเทศ อาทเชน การศกษาทเนนศลและการทำงานจรงของชมชน
ศรษะอโศก จงหวดศรสะเกษ การศกษาเพอพฒนามนษยของโรงเรยนกงไกรลาศวทยา
จงหวดสโขทย และการศกษาทปลกฝงคณธรรมของสถานศกษาฉอจ ประเทศไตหวน เปนตน
๒) มตศลปะและวฒนธรรมสรางสรรค เพอเปดโลกทศนใหมใหแกศลปะและ
วฒนธรรมชมชนทองถน ซงสงคมสมยใหมอาจมองวาครำครไมเปนวทยาศาสตร แตศลปะและ
วฒนธรรมชมชนทองถนเหลานอาจเปนการสรางสรรคดวยภมปญญา เพอแสดงถงวถแหงการเคารพ
แสดงถงความจรง ความด และความงาม ของความเปนมนษยทเปนสวนหนงของธรรมชาต
ศลปะและวฒนธรรมสรางสรรค ยงหมายถง การวพากษศลปะและวฒนธรรมทคนสวนใหญ
ยอมรบปฏบต แตอาจไมสรางสรรคสการพฒนาทยงยน ศลปะและวฒนธรรมเปนสวนทจบตอง
ไดและจบตองไมได ทเรา-มนษยทกคนถกหลอหลอมโดยไมรตว ขณะเดยวกน กมสวนสราง
ศลปะและวฒนธรรมอยตลอดเวลา แลวทำไมเราจงไมรวมกนสรางสรรคศลปะและวฒนธรรมท
จะนำไปสความสงบสขสนต ความเขมแขงของชมชน การพงตนเองได และการพฒนาทยงยน
(ประเดนหลกสำหรบฉบบท ๒)
๓) มตวถชวตกบธรรมชาต มนษยไดตกตวงขดรดธรรมชาตมานานหลาย
ศตวรรษ เพยงเพอคำลวงโลกทวา “ความกาวหนา ความศวไลซ และการพฒนา” จนกระทง
โลกใบนผอมแหงขาดความอดมสมบรณ บอบชำเนาเหมนดวยมลพษทงทางนำ ดน และอากาศ
อกทง เปนแผลฉกรรจในระดบชนโอโซน ถงเวลาแลวหรอยงทเรา-มนษยทแสนศวไลซ จะหนกลบ
มามองนำตาของแม (ธรณ) ทกำลงเจงนองจากภาวะโลกรอน เราตองรวมกนปรบเปลยนวถชวต
ใหสอดคลองกบธรรมชาต ดวยการรวมรกษาระบบนเวศน ใชพลงงานทดแทน ฟนฟและอนรกษ
ทรพยากรดน นำ ปา คนหาภมปญญาทมนษยเคยอยรวมกบธรรมชาตอยางพงพาอาศยซง
กนและกน และมสมมาชพทไมเบยดเบยนเพอนมนษยและธรรมชาต (ประเดนหลกสำหรบฉบบท ๓)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 9
๔) มตวถศานตสข กบ ศาสนา ปรชญา ความเชอ แมผคนบางสวนในโลก
สมยใหมบอกวาตนเองไมมศาสนา แตเราอาจจะเพยงกำลงตอตานศาสนา ปรชญา ความเชอ
ทไมสามารถนำทางชวตของเราไปสศานตสขทแทจรงกได ดงนน วารสารโพธวจยจงเปดพนท
สำหรบการวพากษศาสนา ปรชญา ความเชอ อกทง มพนทสำหรบการนำเอาศาสนา ปรชญา
ความเชอ มาประยกตใชในการพฒนามนษยและสงคม เพอไปสการพฒนาทยงยน รวมทง การ
เสวนาระหวางศาสนาเพอเปดโลกทศนทางจตวญญาณและปญญา (ประเดนหลกสำหรบฉบบท ๔)
มตท งส ทวารสารโพธวจยเสนอตวเปนพนททางวชาการเพอแลกเปลยนในเชง
ปญญาน ยงคงเปดรบแวนความคดและบทความในประเดนอนๆ ทสรางสรรคการพฒนาทยงยน
เพอตอบสนองเปาประสงค ๕ ประการ ดงน
๑. เพอเปนพนททางวชาการใหแกคณาจารย นกศกษา บคลากรและนกวชาการไดตพมพ
บทความงานวจย บนทกงานวจย และบทความทางวชาการ ทบรณาการทฤษฎเขากบ
การปฏบตจรงอยางมคณภาพ และสรางสรรคใหเกด “ปญญา” ในการขบเคลอนการพฒนา
ทางเลอกอยางยงยนในทกระดบโดยมเปาหมายสรางความเขมแขงและพงตนเองของชมชน
และสงคมบนฐานความรและคณธรรม
๒. เพอเปนพนทใหแกปราชญ ผทรงคณวฒ ไดแสดงขอคดขอเหนทงในเชงทฤษฎและการ
ปฏบต ทเปนนวตกรรม และเปดโลกทศนทาง “ปญญา” ใหแกแวดวงผขบเคลอนการ
พฒนาอยางยงยน
๓. เปนวารสารเชงบรณาการศาสตร ซงตพมพผลงานวจยและบทความวชาการทมนวตกรรม
ขามพนขอบเขตจำกดแหง “ศาสตรสาขา” เพ อพฒนาความเปนมนษย ในวถแหง
“ปญญา” (ความรและคณธรรม) สความยงยนทางสงคม ทงในดานทฤษฎและการปฏบต
ทางดานการพฒนาอยางเปนองครวม ทคำนงถงปฏสมพนธระหวางสงคม เศรษฐกจ
การเมอง ศาสนา ศลปะ วฒนธรรมประเพณ มนษย ทรพยากรธรรมชาต การอนรกษ
ระบบนเวศนและสงแวดลอม อยางเปนองครวม
๔. มงไปสการเปนวารสารนานาชาตชนนำ ดวยผลงานวชาการททนสมยและมคณภาพ ซง
ผานระบบการใหคำแนะนำดวยกลยาณมตรทเชยวชาญในศาสตรสาขาทเกยวของ จำนวน
๓ ทาน
วารสารโพธวจย10 Bodhi Research Journal
๕. มงใหวารสารเปรยบเสมอนพนทแหงการหลอเลยงและฝกฝน “ปญญา” เพอการพฒนา
อยางเปนองครวมและยงยน ดงชอของวารสาร
คณะบรรณาธการหวงวา ทานผอานทกทานจะเปนสวนหนงทรวมกนแลกเปลยน
ประสบการณทงในเชงทฤษฎและการปฏบต เพอเปดโลกทศนทาง “ปญญา” และสรางสรรค
การพฒนาทยงยน ซงวารสารจะเผยแพรไปยงสถานศกษาและศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงและ
การพฒนาทยงยนในมตตางๆทวประเทศ ทานสามารถสงบทความเขามาใหพจารณาไดทกเมอ
และตดตอสอบถามรายละเอยดตางๆผานทาง e-mail: [email protected], suwida.ss@gmail.
com
ดร.สวดา แสงสหนาท
บรรณาธการ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 11
Editorial “Bodhi Research Journal” is a journal that focuses on holistic sustainable
development. It provides an academic space for sharing the latest knowledge
and thinking on all sciences and practices of sustainable alternative development
among academicians, scientists, experts and field practitioners of alternative
development. The journal serves as a forum for discussion and advancing
development on creating a society that is at peace and harmony with itself,
with the environment and all living beings within it. The journal focuses on four
essential aspects of sustainable development which will be the main themes of
the first four issues of the journal. These four aspects are:
1. Education - The inaugural issue of the Journal published in September,
2010 carries this theme on education, ‘Bodhi seed in Thai Education
System - Returning to the Philosophy and Primary Objectives of
Education for Sustainable Development’
2. Creative Arts and Culture - A theme on creative arts and culture will
be carried in the second issue of the Journal.
3. Way of Life and Nature - The third issue of the Journal will feature
‘way of life and nature’ as its main theme.
4. Religions, Spirituality, Beliefs and Philosophy - The fourth issue of the
Journal will feature the theme on ‘religions, beliefs and philosophy’.
1. Education - This aspect addresses the issue of how to create new
generations of youths who are ethically upright, who will form an ethically
conscious workforce that drives sustainable development. They will be able
to resist the profiteering type of capitalistic exploitation of resources. They
will be capable of building a self-reliant community and country to meet
the challenges and protect from the devastating effect of globalization.
This is the main theme of the inaugural issue of the Journal published in
the month of September B.E. 2553, ‘Bodhi seed in Thai Education System
วารสารโพธวจย1� Bodhi Research Journal
- Returning to the Philosophy and Primary Objectives of Education for
Sustainable Development’. Thanks to Professor Dr. Praves Vasee who kindly
contributed an article that he extracted from his special lecture given
at the academic seminar on education science reform. In this article
on education reform, he revealed the vision of ‘One University, One
Province’.
Professor Dr. Wiroon Tungcharoen, the Rector of Srinakharinwirot University,
contributed the article on “Crisis-free State through Sufficiency Economy”.
He highlighted the background and aspiration of the inception of College
of Bodhi Vijjalaya, and the need for transforming Thai education for the
advancement of humanity and crisis-free growth based on the philosophy
of Sufficiency Economy.
“University and Alternative Education”, an article contributed by Associate
Professor Amnard Yensabye, Vice-Rector of the Learning Network of
Srinakharinwirot University, provided another aspect of a fresh vision on
alternative education in correct training of the graduates who will be
equipped with entrepreneurial skills and knowledge for developing rural
areas or their own community without the need to compete for a place
in the conventional labor market.
In this inaugural issue, you will find more articles of current works on
producing “intellectual seeds (graduates)” in a number of education
institutions, both local and abroad. These include the education focusing on
Buddhist precepts and field project assignments of Srisa Asoke Community
in Srisaket Province; the education for advancement of humanity at Gong
Grai-lart Witthaya School in Sukhothai Province; and the education for
cultivating ethical conduct at Tzu Chi educational institutes in Chinese
Taipei.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�
2. Creative Arts and Culture - Traditional arts and culture of local community
may be considered old-fashioned, not scientific or non-academic, or not
trendy by some. Some critics are of the opinion that working in arts and
culture does not contribute to development. However, arts and culture of
local community express the creativity and local knowledge and skills of
the local people. They reflect on the people’s respect for truth, goodness
and beauty of humankind, a part of nature. Arts and culture are both
tangible and intangible; they are part of us in our everyday life and
activities. Hence, why don’t we work together in creating arts and culture
that could lead to peace and non-violence; that could instill a spirit of
strong self-reliance; that could contribute to sustainable development by
way of preservation or conservation or any other ways? This would be a
theme for the second issue of Bodhi Research Journal .
3. Way of Life and Nature - Under the pretext of ‘pushing for growth, progress,
advancement, development’, human-beings have so aggressively exploited
nature for so long that we are actually getting the opposite - this world is
actually crumbling with severe life-threatening pollution, environmental crises,
natural disasters, climate change and global warming. Is it time now that
we, supposedly civilized people, should start nurturing mother earth back to
health? It is time for us all to work together in changing our way of life
to be back in accord with nature; protective of the ecosystem through
conservation of the earth’s resources and use of green alternative energy
and other such measures. In the past, we used to be able to live in
harmony with nature, supporting it and not destroying it as it supported our
lives. What has been happening between then and now? Harmony with
nature and how we live and advance in sustainable development would
be a theme for the third issue of Bodhi Research Journal.
วารสารโพธวจย1� Bodhi Research Journal
4. Peace with Religion, Spirituality, Beliefs and Philosophy - Some people may
declare that they are agnostics or atheists; still others are opposed to any
religious beliefs. Those who have faiths claim to find some form of peace
or solace in their faiths or practice. How do the agnostics, atheists and
those who are against any religious beliefs or practice find tranquility?
Bodhi Research Journal provides a space for critical discussion on religions,
beliefs (for or against), spirituality, and philosophy and their practice (mental
and spiritual cultivation); and how these contribute, positively or negatively
or not at all, to the sustainable development of human beings and their
society and environment. This will be a theme for the fourth issue of Bodhi
Research Journal.
In addition to the above, Bodhi Research Journal also serves as a forum for
all to exchange their expertise and findings on sustainable development in line
with the following five objectives.
1. Bodhi Research Journal provides an academic space for lecturers, students,
practitioners and others to present their research findings, thesis and academic
articles on integrated sustainable development. This would contribute to
building up knowledge on alternative and sustainable development.
2. Bodhi Research Journal is also the journal for philosophers and intellectuals
and all interested parties to express their vision, their views and analyses
of the theory and practice of alternative or sustainable development.
3. The journal promotes and publishes findings from multidisciplinary studies,
integrated sciences and any sciences that focus on holistic development
that necessarily is multi and interdisciplinary in approach and practice that
encompass aspects of economics, politics, religions, arts, cultures, humanity,
natural resources, ecology and environment. It is a multidisciplinary journal
that publishes innovative research and applications that push further the
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 15
frontier of knowledge and the advancement of humanity in socio-politico-
economically, culturally, ecologically and environmentally sustainable way.
4. Aims to be a leading international journal in latest research and advances
on the theory and practice of integrated and sustainable development of
the society and its cultures and traditions, human and material resources,
conservation and preservation of the ecology and environment.
5. Aims to be a journal synonymous with culturing and practicing ‘WISDOM’
in holistic sustainable development, as the name indicates.
The editors welcome contributions in social and other sciences of life
and development, and any innovative research works or critical reviews related
to the theory and practice of holistic sustainable development, particularly in
community-centered, culturally and ecologically sustainable and/or alternative
development, empowerment and development of communities, especially
community autonomy and self-reliance. The journal will be distributed to
all educational institutes, and learning centres of sufficiency economy and
sustainable development nationwide. You are welcome to send your articles to
us. For more details please contact the editor at [email protected], suwida.ss@
gmail.com.
Dr. Suwida Sangsehanat
Editor
วารสารโพธวจย1� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 17
ปฏรปการศกษาศาสตรดวยยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด”Education Reform based on the Strategy of “One University, One Province”
ประเวศ วะสPraves Vasee
บทคดยอ
การปฏร ปการศกษาศาสตร จะตองปร บมโนทศน ไมเอาว ชาเป นตวต ง
ซงเปนการคดแบบแยกสวน ตองมมโนทศนใหมทบรณาการโดยใชชมชนทองถนเปนฐานสำคญ
ของพระเจดยแหงการพฒนาและการปฏรปการศกษาศาสตร มมโนทศนแบบใหมทใชพนทเปนตวตง
ตองประกาศยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด” เพอใหอาจารยและนกศกษาไดเขา
ไปเรยนรและปฏบตรวมกบชาวบาน แลวนำวชาการเทคโนโลยทเหมาะสมเขาไปหนนเสรมชมชน
องคกรปกครองสวนทองถน รวมไปถงการสงเคราะหนโยบายจากการปฏบต ไปสการจดทำ
นโยบายสาธารณะ ตามยทธวธ ๕ ลำดบขน เพอใหจงหวดทงจงหวดเปนจงหวดแหงการเรยนร
จงหวดทงจงหวดเปนมหาวทยาลย เปนมหาวทยาลยรปใหมทมชวต และเมอนน ทงจงหวดจะ
เปนสวรรคบนดน และการศกษาศาสตรเปนพลงทสรางความสข สนต ใหแกแผนดน
การ ปฏรปการศกษาศาสตรเปนเรองทมความสำคญ เพราะโดยมากจะกลาวเพยงปฏรป
การศกษา ทงท “ตวศาสตร” เองกตองการปฏรป ใหเราเพงเลงเขาไปดวาตว “การศกษา”
นนคออะไร ซงเปนจดสำคญ การศกษาควรจะเปนพลงทสำคญทสดของการพฒนาชวตและการ
อยรวมกน เพราะเปนระบบทยงใหญทสด ใหญกวาระบบอนๆ ทงสน ควรจะเปนพลงทพาชาต
ออกจากวกฤต แตวาทผานมา กไมเปนพลงอยางทวานนได เราคงตองมาทบทวนสงทเรยกวา
ปฏรปการศกษาศาสตรอกครง
การปฏรปทสำคญทสดและลกทสดทจะมพลงเรยกวาการปรบมโนทศน หรอ Recon-
ceptualization ธรกจใดๆ ทเคยประสบกำไรอยางมาก ถายงทำไปอยางเดม ตอไปจะขาดทน
เพราะสงตางๆ เปลยนไปแลว จงตองปรบมโนทศนในเร องท กำลงทำ อนนเปนหลก
หากกลาวถงเรองสขภาพ ในอดต สขภาพดคอการไมมโรค การมโรคคอสขภาพไมด อาจจะ
คนเคยจนไมเหนวาแปลก แตการนยามเชนนน ทำใหเร องระบบสขภาพเขาไปสสภาวะ
วารสารโพธวจย18 Bodhi Research Journal
วกฤต เพราะวาจำกดความคบแคบและไมตรงกบความจรง เนองดวย พบวามหลายคนท
ไมสบายแตแพทยตรวจเทาไรกไมพบโรค จนคดไปวาคนไขแกลงทำ ในความเปนจรงคน
ไขทไมมโรค กไมสบายได สขภาพไมดได หรอไมมโรคกสขภาพดไดเชนกน ยกตวอยางเชน
คนเปนเบาหวานความดนสงคอการมโรค แตถาสามารถควบคมใหมความสมดล กสขภาพดได
ดงนน จงไมเปนความจรงทวา การมสขภาพดคอการไมมโรค และการมโรคคอสขภาพ
ไมด ตองปรบมโนทศนใหมวา “การไมมโรคกสขภาพไมดได และการมโรคกสขภาพดได”
การนยามแบบเดมทวาสขภาพดคอการไมมโรค ทำใหวธการคบแคบอยในมอของผเชยวชาญ
เทานนคอเรองโรค ใครจะรเรองโรคนอกจากหมอ เมอปรบนยามใหมวา “สขภาพคอดลยภาพ”
สงตางๆทไดสมดลกจะมความเปนปกตและความยงยน เวลาทรางกายของเราไดดลกจะสบายด
และการทเราไมสบายทกชนดกคอการเสยดล ไมวาจะเปนมะเรง หรอมปญหาทางจตใจ
ยกตวอยาง ผหญงคนหนงมาตรวจเทาไหรกไมพบโรค แตวาปญหามาจากสามทำใหไม
สบายมาก เพราะฉะนนการปฏรประบบสขภาพ จงใหนยามสขภาพใหม ปรบมโนทศนใหม
จะไดไปไดไกลไดลก เมอสขภาพคอดลยภาพ จงหมายถงทงหมด ดลยภาพระหวางกายกบใจ
ระหวางมนษยกบสงคมกบสงแวดลอมครอบคลมทกอยาง และทกอยางกเขามามบทบาททงหมด
เชนกน ถานกถงวาสขภาพคอการไมมโรค เทคโนโลยทจะนำมาใชกเปนเทคโนโลยทางการแพทย
เทานน แตถาบอกวาคอดลยภาพ กจะคำนงถงสงแวดลอม การศกษา สมาธ โยคะ ไทเกก
การแพทยแผนไทย และทกดาน เปดพนทใหแกการรกษาสขภาพไดกวางกวาความหมายเดม
เพราะฉะนนการปฏรปใดๆ จำเปนตองปรบมโนทศนเรองนน การศกษากเชนเดยวกน ถา
ตองการใหมพลงกตองปรบมโนทศน การใชคำวาปฏรปการศกษาศาสตร คอปรบมโนทศนวาการ
ศกษานคออะไร ทแลวมาการศกษาเอาวชาการศกษาเปนตวตงมารอยกวาป เราอาจจะไมรสกวา
แปลกเพราะเราคนเคย จนเกดจนตนาการในสงคมไทยวา การศกษาคอการทองหนงสอ “เออลก...
ทองหนงสอหรอยง” ทกคนนกเชนนนหมด เพราะเราเอาวชาเปนตวตง เดกนกเรยนไมอยากคยกบ
พอแม ปยา ตายาย เพราะคยแลวไมไดคะแนน คะแนนอยทการทองวชา ซงทำลายสงคมขนาดหนก
เพราะวา พอแม ปยา ตายาย นนมความรในตว มความรก มอะไรมากมาย นโนทศนดงกลาว
ไดตดความสมพนธนลง เปนความคดแยกสวน เพราะเอาวชาเปนตวตง ในอดตครงรชกาลท ๕ หลง
จากใชการศกษาแบบใหมมาได ๘ ป พระมหาสมณเจาฯ กรมพระยาวชรญาณวโรรสไดเตอนวา
การศกษาแบบนจะทำใหคนไทยขาดจากรากเหงาของตว ปรากฏเปนบนทกลายลกษณอกษร
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 19
ในหนงสอทเกยวกบสมเดจพระมหาสมณเจาฯ ซงมอย ๘ เลม และเลมหนงวาดวยการศกษา
คำเตอนดงกลาวปรากฏอยในเลมน รากเหงาของสงคมคอวฒนธรรม ตนไมจะตองมรากฉนใด
สงคมกตองมรากฉนนน การตดรากตนไมแลวเปนเชนใด การพฒนาโดยตดรากของสงคมกเชน
เดยวกนนน การพฒนาทตดรากสงคม ตดเรองวฒนธรรมออกไป จนมหาวทยาลยเกอบไมเขาใจ
แลววาวฒนธรรมคออะไร ความเขาใจคบแคบมาก ภารกจขอ ๔ ทำนบำรงศลปวฒนธรรมก
มเพยงการสรางเรอนไทย มวงดนตรไทย เกงหนอยกไปอญเชญสมเดจพระเทพฯ มาทรงดนตร
กเรยกวาทำนบำรงแลว
ทจรงคำวาวฒนธรรมนนเปนคำทใหญมากมความหมายครอบคลมมาก หมายถง
วถชวตรวมกนของกลมชนทสอดคลองกบสงแวดลอมหนงๆ ซงมความหมายกวางรวมถง
ความเชอรวมกน คณคารวมกน การทำมาหากนทคนเคยถายทอดกนมาสอดคลองกบภมประเทศ
กเปนวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา การไกลเกลยความขดแยง การใชทรพยากร
อยางเปนธรรม ทรพยากรธรรมชาต การดแลรกษาสขภาพ อยภายใตรมวฒนธรรมทงสน
เศรษฐกจกอยในรมน ไมไดทงอะไรออกไปเลย เพราะวฒนธรรมหมายถงระบบการอยรวมกน
มนษยแตโบราณมาโดยธรรมชาตจะคดถงการอยรวมกน แมแตสตวกอยเปนฝง เพราะการอย
เปนฝงการอยรวมกนทำใหรอดชวตมากกวาอยเดยวๆ มการศกษาสนขปา สงเกตพบวามนม
จรยธรรมของการอยรวมกน เชน เวลาเลนกนตวทแขงแรงกวาตองทำเปนแพตวทออนแอกวาบาง
ถาชนะทกคราวการเลนไมสนก แลวกจะอยรวมกนไมได ซงเปนธรรมชาตของการอยรวมกน
ชนทกหนทกแหงเกดระบบจรยธรรมขนเมอมการอยรวมกน เพราะถอวาการอยรวมกนนสำคญ
มาก มนษยทอยในรมวฒนธรรม รมของการอยรวมกน มวถวฒนธรรมอยยงยนมาเปนหลายพน
ปหมนปกได
แตในระยะหลงมาน เรามาทำแบบแยกสวนหมดทกอยาง การพฒนากแยกสวน
ไปเปนพฒนาเศรษฐกจ เมอกลาวถงเศรษฐกจกแยกสวนไปเปนการเงน แยกสวนไปเรอยๆ
การศกษากเชนเดยวกน การศกษาไปแยกสวนเอาวชาเปนตวตง ไมไดเอาชวตและการอยรวมกน
เปนตวตง ทานพระธรรมปฎกหรอพระพรหมคณาภรณ กลาววาปญหาใหญของการศกษาคอการ
คดแบบแยกสวน วาชวตกอยางหนง การศกษากอกอยางหนงทงชวตไปเลย ไปเอาวชาเปนตวตง
เมอไมเอาชวตและการอยรวมกน (Living Together) เปนตวตงจะพลาดเสมอ อยางเรอง
เศรษฐกจ ไปเอาเรองตลาดเสรเปนตวตง หลายคนไดรางวลโนเบล (Noble Prize) จากทฤษฎตลาด
วารสารโพธวจย20 Bodhi Research Journal
เสรจากการเอาตลาดเปนตวตง ซงจะตองพลาดแน เมอพจารณาวกฤตโลก คอวกฤตอะไร
กคอวกฤตการอยรวมกนอยางสมดล อเมรกามปญหามากมาย ทงเร องสถาบนการเงน
รวมทงเรองการศกษา เพราะไปเอาอยางอนเปนตวตง จงพลาดหมด ดงนน ถาจะปฏรปเรอง
ศกษาศาสตร ตองปรบมโนทศนวาการศกษาคออะไร ทแลวมาไดพยายามปฏรปกนไปหลาย
ระลอก กปรากฏวาไมมพลง และกนผคนกนรฐมนตรไปหลายคน กนตางๆ ไป แตไมเกดอะไร
ไปตดบวงไปตดอยในหลมดำ หลมดำของมโนทศนแบบเดม ไมใชคนไมพยายาม ไมใชคนไมเกง
เชนทานอาจารยสปปนนท กถอวาเปนคนไทยทเกงฉลาด (Bright) ทสดคนหนงแลว และทมเทเรอง
การศกษามาโดยตลอด เปนเลขาธการสภาการศกษา เปนรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ
ออกนโยบายตางๆแตกไมมผลตอบรบทเปนพลงแตอยางใด
เรองดลยภาพนนเปนเรองสำคญ วกฤตโลกในทกวนนคอวกฤตดลยภาพ เสยดล
หมดระหวางกายกบใจ ระหวางมนษยกบสงคม ระหวางมนษยกบสงแวดลอม เสยดลทาง
เศรษฐกจ เสยดลทกอยาง เพราะวาการพฒนาการคดและทำแบบแยกสวนใดๆ นำไปสการ
เสยดลทงหมด ตวอยางทงายทสดคอรางกายของเรา ซงประกอบดวยสวนประกอบอนหลาก
หลาย เซลลตางๆอวยวะตางๆซงแตกตางกนมากตงแตสมองจนถงหวแมเทา มปอด มตบ
มไต หลากหลายสดประมาณ และทงหมดนตองเชอมโยงกนเปนระบบจงจะเกดพลง ตอง
บรณาการจงจะเกดดลยภาพ หากเซลลของปอดเซลลของตบอยากจะเตบโตโดยไมคำนงถง
สวนรวมทงหมด นนกคอมะเรงนนเอง รางกายกเสยดลคอปวยและหนกเขากตายไปตอไป
ไมได เพราะเปนการพฒนาแบบแยกสวน การทจะมดลยภาพไดตองพฒนาอยางบรณาการ
ไมใชแยกสวน กรมตำรวจคดจะปรบมโนทศนเรองตำรวจ กตองไปดระบบความยตธรรม
ซงแยกสวนมาเปนเรองของตำรวจ เรองของอยการ เรองของศาล จงเกดวกฤต เพราะแยก
สวนออกมาจากเรองชมชนทองถน ชมชนกเหมอนฐานพระเจดย ถาพฒนาโดยไมเอาฐานกทำ
ไมได ไมมพระเจดยองคใดสรางสำเรจจากยอดเพราะมนจะพงลงๆ พระเจดยตองสรางจากฐาน
ฐานจะไดรองรบขางบน ประเทศไทยพฒนาจากยอดทกอยาง เศรษฐกจกจะเอาจากขางบนแลว
บอกวาสวนเกนจะกระเดนลงขางลางหรอ Shift a down กไมสำเรจ ชองวางหางมากขนเรอยๆ
การศกษาเชนเดยวกนแทนทการศกษาจะทำใหชมชนทองถนเขมแขง กลบไปดงคนออกมาหมด
ใหทกคนพงไปสการทองหนงสอ ทเรยกวาอดม แลวกทำอดมเปนธรกจทงหมด จงวกฤต
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �1
มประชาธปไตยมา ๗๐ กวาป ยงฆากนตาย เพราะไมมประชาธปไตยระดบชาตทไหน
ทำไดสำเรจโดยปราศจากประชาธปไตยทฐานลาง เมอหนไปดสหรฐอเมรกากอนทจะตงประเทศ
มการวเคราะหถกเถยง (Debate) กนวากรอบมโนทศน (Concept) ของประเทศคออะไร
แลวกตกลงกนวากรอบมโนทศนของประเทศอเมรกาคอ กรอบมโนทศนทองถน แลวนำไปใสชอ
ประเทศเปน United State of America ไมไดเรยกประเทศอเมรกา แปลวาอเมรกา
เกดจากทองถนรวมตวกน United State; State คอทองถน ดงนน ประชาธปไตยของ
อเมรกามาจากรากฐานขนมา ไมไดมแตทวอชงตน อเมรกาจงมหลกทางความคดทแขงแรงมาก
รฐธรรมนญฉบบเดยวใชมากวา ๒๐๐ ป ของไทย ๑๘ - ๑๙ ฉบบแลว เพราะเราไปทำขางบนเรา
สรางพระเจดยจากยอดไมสำเรจ จงตองทำใหมพระเจดยตองสรางจากฐาน เมอตองการสนตสข
ตองการความสข ความเปนปกต ความยงยน กตองมดลยภาพ อะไรทไมไดดลกไมยงยน
เหมอนเรอทเสยดลวงไปเดยวกลม ถาเรอไดดลกวงไปไดไกล
ดงนนเราจะพฒนาอยางมดลยภาพแลว กตองพฒนาอยางบรณาการไมใชแบบแยกสวน
กตองคดเปนลำดบไป เมอพฒนาอยางบรณาการ กตองเอาพนทเปนตวตง ไมใชเอากรมเปนตวตง
เพราะการพฒนาทเอากรมเปนตวตง กแยกเปนเรองๆ เชน กรมนำ กรมดน กรมขาว
กไมบรณาการ เมอมหาวทยาลยเอาวชาเปนตวตง กแยกเรอง มหาวทยาลยถงไมมพลง ถาจะ
พฒนาอยางบรณาการแลวตองเอาพนทเปนตวตง เอากรมเปนตวตงไมได เอาวชาเปนตวตงไมได
เอาเรองเปนตวตงไมได ใหสงเกตวาอยในพนทเดยวกน ถาเอากรมเปนตวตง กรมขาวกแยกไป
กรมตนไมกแยกไป กรมนำกแยกไป แตถาบรณาการกตองใชหมดทกเรอง แยกสวนทงวธการ
และงบประมาณ ใหงบประมาณตามกรม และกรมกเปนนตบคคลดวย จงมปญหาเชงโครงสราง
ตามมาอยางตอเนอง ถาตงกรอบมโนทศนใหมนคง ตองเอาพนทเปนตวตง ในพนทกมหมบาน
มตำบล มเมอง มจงหวด วธจำตวเลขงายๆ แมจะไมตรงทเดยว คอใช ๑๐ คณ ไปเรอยๆ
ม ๗๖ จงหวด กมประมาณ ๗๖๐ อำเภอ ทจรงแลวกวานน แลวกมประมาณ ๗,๖๐๐ ตำบล
มประมาณ ๗๖,๐๐๐ หมบาน
การพฒนาโดยเอาพนทเปนตวตงนนมตวอยางเปนรปธรรม ทบานหนองกลางดง
อำเภอสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ ผใหญโชคชยเปนผใหญบาน มสภาผนำชมชน
โดยมสมาชกสภา ๕๙ คน มผนำทเปนทางการ ๓ คน คอผใหญบาน กรรมการสภาผนำชมชน
และสมาชกสภาผนำชมชน ตำแหนงละ ๑ คน ซงเปนจำนวนทกำหนดโดยกฎหมาย สมาชกสภา
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
ผนำชมชนทงหมดมาจากกลมละ ๒ คน โดยมผนำตามทางการ ๓ คน นอกนนเปนผนำไมเปน
ทางการอก ๕๖ คน โดยเปนผนำกลมอาชพ ผนำกลมสตร ผนำกลมออมทรพย ผนำเยาวชน
และผนำตางๆอกมาก นคอหมบานเดยวรวมเปน ๕๙ คน สภาผนำชมชนจะไปสำรวจขอมล
ชมชน ซงเปนจดสำคญ การสำรวจถอเปนการวจย และการวจยจะไมประสบความสำเรจ
ถาไมใชขอมล แตนชาวบานทำวจยเองเขาไปสำรวจขอมลชมชน เสรจแลวเอาขอมลมาพดคย
กนวา พนทมเทาไหร การทำมาหากนเปนอยางไร ใครม/ไมมทดนทำกน มปญหาอะไรบาง
มยาเสพตดไหม ใครเสพ ใครคา ใครทำอะไร สำรวจหมด แลวนำมาทำแผนชมชน แผนชมชนท
ไดนจะเปนแผนพฒนาอยางบรณาการ พฒนาทกดานเชอมโยงกนทงหมด เสรจแลวกเอาแผนชมชน
ทสภาผนำชมชนจดทำนไปใหคนทงหมบานด ซงเรยกวา สภาประชาชน ซงมสมาชกเปนคนทง
หมบาน เนองจากหมบานขนาดไมใหญ จงสามารถเปนประชาธปไตยโดยตรง (Direct Demo-
cracy) ประชาธปไตยทเราใชอยในระบบสภาผแทนเปนประชาธปไตยตวแทน (Indirect Demo-
cracy หรอ Represented Democracy) ซงเกดขนแตครงโบราณทการคมนาคมยงไมสะดวก
การสอสารนอย ประชาชนจงตองเลอกตวแทนเขาไปประชมกนในเมองหลวง ซงลาสมยมากแลว
เพราะเดยวนการคมนาคมสะดวก การตดตอรถงกนหมด แลวประชาธปไตยตวแทนกมปญหามาก
มการใชเงนใชทอง หลงจากนนไปโกงกนมคนมาลอบบ ไมใชเฉพาะในประเทศไทย จดสำคญ
ทบานหนองกลางดงนเปนประชาธปไตยชมชน นำแผนพฒนาชมชนไปใหประชาชนทงหมบาน
ด ชอบไมชอบ จะเพมเตมอะไรจะตดอะไร สภาประชาชนทงหมบานเปนผรบรองแผนชมชน
เปนแผนทชาวบานมสวนรวม เขาใจและรวมขบเคลอนได ถาแผนนนทำมาจากสภาพรรคการ
เมอง ชาวบานไมเขาใจ กรวมขบเคลอนไมได แตแผนนชาวบานทำเอง จงขบเคลอนแผน
รวมกนได เกดการพฒนาอยางบรณาการขนในชมชน ผลปรากฏวาทกอยางดขน อยางนอย ๘
เรองเขามาเชอมโยงกน เศรษฐกจความยากจนลดนอยลง หนสนนอยลง เงนออมเพมขน จตใจดขน
ความรนแรงนอยลง สงคมดขน วฒนธรรมดขน สงแวดลอม สขภาพ การศกษา ประชาธปไตย
เพราะกระบวนการทงหมดเปนประชาธปไตย จงเชอมโยงกนหมดเปนบรณาการ เปนมรรค ๘
ของการพฒนาชมชน เศรษฐกจ จตใจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม สขภาพ การศกษา
เปนประชาธปไตยเชอมโยงเปนกระบวนการเดยวกน เมอเกดผลแลวเหมอนสวรรคบนดน
นอกจากน ยงมสวรรคบนดนท บานทานางแมว อำเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน
บานครวงศ จงหวดนครศรธรรมราช โดยเฉพาะทบานครวงศน ชาวบานเศรษฐกจด
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal ��
รวมมอกนทำ ดแลสงแวดลอม มผาทอมอยอมคราม เดมขายไมด ตดเปนเสอผากยงขายไมด
ตอมามคนชวยเรองการออกแบบ กตดออกมาสวย จงขายดขน ซงวชาการพวกนมหาวทยาลยม
ซงจะกลาวถงตอไป ระดบตำบลกมทเปนสวรรคบนดน เชน ตำบลปากพน จงหวดนครศรธรรมราช
มประชากร ๓๕,๐๐๐ คน ตำบลนคอนขางใหญ ในตำบลนมศนยเดกเลก ๗ ศนย ซงเดกเลก
ทกคนในตำบลนเขาเรยนฟร ไมมการสอบเขา (Entrance) สงคมไทยอยกบเรองสอบเขา
จนนกวาเปนเรองธรรมดา ทจรงการสอบเขาเปนเรองไมด ประเทศฝรงเศสมกฎหมายหามสอบเขา
ถามหาวทยาลยไหนจดการสอบเขา จะผดกฎหมาย เนองดวยเปนสทธของคนฝรงเศสทจะเขา
เรยน แมจะเกงหรอไมเกง จะรวยหรอจน ทกคนมสทธทจะเรยน ทตำบลปากพนไมมสอบเขา
เดกพรอมเมอไหรเขาแลวเรยนฟรหมด มครพเลยง เดกทงตำบล ไดกนนมฟรทกวน นมสดนมวว
ผหญงตงครรภในตำบลนกนนมฟรทกคน เพราะวาโภชนาการของหญงตงครรภสำคญมาก ถาเดก
คลอดมาแลวนำหนกตำกวาเกณฑแปลวาโภชนาการแมไมด แลวเดกทนำหนกตำกวาเกณฑนอก
๓๐ ป ๔๐ ปขางหนา จะเปนโรคหวใจ จะเปนโรคมะเรง เปนโรคตางๆ มการวจยระยะยาวแลว
และงานวจยน ไดรบพระราชทานรางวลเจาฟามหดล ซ งถอเปนรางวลโนเบลเมองไทย
แสดงใหเหนวา เดกนำหนกตำวาเกณฑนยงมอย ทงๆทประเทศเราผลตอาหารไดเหลอกน
แตวนนทตำบลปากพน ผหญงตงครรภทกคนกนนมฟรทกวน เพราะตำบลเลยงววนมไว ๑๐๐ ตว
แตละตวใหนม ๒๐ กโลกรมตอวน จงมนมมากพอสำหรบหญงตงครรภและเดกทกคน ทเปน
เชนนไดเพราะการพฒนาอยางบรณาการ ถาพฒนาแบบแยกสวน สมมตเดกอยกบการศกษา แม
การศกษาอยากใหเดกกนนม กไมมนมแลวจะเอาจากไหน หรอลกอยากใหแมกนนมกไมมนมกน
แตการบรณาการทงหมด ทงเศรษฐกจ จตใจ สขภาพ ไปพรอมกน จงทำได ทตำบลนยงมการ
สำรวจคนพการ พบวา ทงตำบลม ๓๘๒ คน มชนดไหนบาง และจดอาสาสมครไปดแลทกคน
ซงจดนมหาวทยาลยตองเขาไป เพราะบางเรองกตองการวชาการเขาไปเสรม ชาวบานไมตอง
การอาสาสมครไปดแล แตตองการวชาการไปชวยเสรม เวลามหาวทยาลยกลาวถงโครงการกาย
ภาพบำบดตองนกถงกายภาพบำบดชมชน เพอนำวชาการเขาไปเชอมตอกบชมชน
ตวอยางดงกลาวแสดงใหเหนวา มสวรรคบนดนไดจรงๆ จากการพฒนาอยางบรณาการ
ทงในพนทระดบชมชนและระดบตำบล จงเปนรปแบบทสามารถจะขยายตวไปไดเตมประเทศ
ซงเราตองตงเปาหมายวาเราอยากเหนสวรรคบนดนเตมประเทศไทย ซงเราทำไดแนนอน
ประเทศไทยมทรพยากรมากมาย ทงทรพยากรธรรมชาต ความหลากหลายทางชวภาพ
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
ความหลากหลายทางวฒนธรรม ทรพยากรทางศาสนธรรม และทรพยากรทางสงคม เปนตน
ถาเราชวยกนทำในวธทถกทาง เราสรางสวรรคบนดนประเทศไทยได เราผลตอาหารไดเหลอกน
ตอไปโลกจะวกฤต เรากไมเปนไร เรามอาหารกนพอ ภยธรรมชาตกไมมาก เพราะเราอยในภม
ประเทศทเหมาะ ความหลากหลายทางชวภาพพรอมทจะม ถาเราดแลรกษาแผนดนของเราไวซง
มคามหาศาล เราทำไดแนนอน รวมสรางประเทศไทยใหเปนประเทศทนาอยทสดในโลก ซงจดน
มหาวทยาลยมความสำคญทจะเขามาเพราะเปนพลงใหญมากมายมตง ๑๐๐ กวามหาวทยาลย
จงหวดเรามเพยง ๗๖ จงหวดเอง ถา ๑ มหาวทยาลยมาทำงานกบ ๑ จงหวด กเสรมสราง
ไดทงประเทศ
ยทธศาสตร ๑ มหาวทยาลย ๑ จงหวด กคอ ใหมหาวทยาลยไปดในแตละจงหวด
ซงโดยเฉลยมประมาณ ๑๐ อำเภอ ๑๐๐ ตำบล ๑,๐๐๐ หมบาน ทำไมเราจะทำไมไดใหดหมดทง
๑,๐๐๐ หมบาน ทง ๑๐๐ ตำบล เรามรปแบบอยแลวเรองกระบวนการจากทยกตวอยางมาแลว
รปแบบการพฒนาอยางบรณาการ ซงชาวบานทำกนเอง เมอมหาวทยาลยจะไปทำ จำเปนตอง
เอาพนทเปนตวตง อยาไปเอาเรองเปนตวตง ถาใชเรองเปนตวตงเดยวจะกระจายกนไปหมด
แลวจะไมมกำลงทจะเสรมหนนกน ถามหาวทยาลยประกาศวาจะทำกบจงหวดใดสกจงหวดหนง
จะมผสนบสนนหรอใหกำลงใจตามมามากมาย แตถาเอาวชาเปนตวตง กมองไมเหนผสนบสนน
เพราะแคบเพยงแควชา เชน สมมตวามหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทำกบสระแกว มหาวทยาลย
รงสตทำกบปทมธาน มหาวทยาลยทกษณทำกบพทลง ทงจงหวดเลย เมอเอาจงหวดเอาพนทเปน
ตวตง ผสนบสนนคนแรกเลยกคอ ผวาราชการจงหวด เพราะการพฒนาจงหวดนนไมใชเรองงาย
หากมมหาวทยาลยเขามาเปนเพอน ผวาฯกดใจ คนในจงหวดกดใจ ใครๆกดใจถวนหนา เขามา
สนบสนนพรอมทจะทำรวมกน แตถาเอาวชาเปนตวตงทำเรองนนเรองนไมยอมประกาศพนท
กไมมพลง
ยทธวธการเสรมพลงการศกษาศาสตร ดวยยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลยหนงจงหวด”
๑) อาจารยและนกศกษาไปรวมทำแผนชมชน ซงมหาวทยาลยตองสรางแรงจงใจให
อาจารยอยากไป ไมใชเฉพาะคณะศกษาศาสตร แตทกคณะทกสถาบน ตองกำหนดเปนหนวยกต
สำหรบนสตใหไปทำแผนชมชน จะเปนวชาเลอกกไดถาไมบงคบ อาจารยและนกศกษาไปรวม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �5
ทำแผนชมชนจะไดเขาใจวากระบวนการชมชนทำอยางไร เปนเรองไมยากเพราะชมชนกำลง
ทำอยแลว เรากไปรวมสงเกตการณ แตนสตและอาจารยมความรหลายอยางทชาวบานไมม
กสามารถรวมพฒนาในการทำแผนนนใหดขน ความรเขาไปตรงน ชมชนกจะทำแผนไดดขน
๒) วจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสม มหาวทยาลยมความรเรองเทคโนโลย ซงไมใช
เปนเรองเชงวศวกรรมเทานน คำวาเทคโนโลยหมายถงการประยกตใชความร ความรอะไรกแลว
แตไปประยกตใชถอวาเปนเทคโนโลยไดทงหมด ไมวาจะเปนความรเรองการจดการ เรองบญช
เรองทกชนด ถาประยกตใชความรกถอวาเปนเทคโนโลย เทคโนโลยมทงทเปนอปกรณ (Hard-
ware) มทงทเปนองคความร (Software) ซงมหาวทยาลยมมาก แตไมใชเอาไปสอนชาวบานเฉยๆ
ชาวบานไมเขาใจ ตองเขาไปรวมกบชาวบาน รวมทำแผนชมชน แลวจงวจยและพฒนาใหเปน
เทคโนโลยทเหมาะสมกบพนท ใหนำไปใชเพอลดผอนแรง ลดการลงทน หรอเพมมลคาของผลตผล
ผลตภณฑ ยกตวอยางเชน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลแหงหนงทจงหวดสกลนครเขาไปรวม
กบเครอขายอนแปง ซงเปนเครอขายจากชาวบาน ๘ อำเภอมารวมตวกนสำรวจพรรณไมบน
เทอกเขาภพาน และรวมกนขยายพนธไมทใกลจะสญพนธเปนแสนๆกลา แจกฟรหรอขายในราคา
ถกมาก ซงจดนสถาบนอดมศกษาดงกลาวเขามาชวยจากทเคยเพาะพนธตามธรรมชาตซงขยายพนธ
ไดชา กเอาเทคโนโลยเขามาชวยจนขยายพนธไดมาก นอกจากนน ยงนำเทคโนโลยเขามาชวยชาว
บานทำไวนมกเมา เพอใหได pH ทเหมาะสม และรสชาตตามตองการ ทำใหไวนชาวบานนากน
ขน โดยใชเทคโนโลยทเหมาะสม อกตวอยางเปนชาวสวตเซอรแลนด จากมลนธฟรองซวรบราเวยร
พาวศวกรทเกษยณแลว ๓ คนจากสวตเซอรแลนดไปพมา ไปดวาพมาเขาทำอะไรกนบาง พบวา
ชาวพมาจดเทยนกนมากเพอบชาพระ แตเทยนทพมาทำนนยงไมคอยด วศวกรกลมนจงไปชวย
ชาวบานผลตทำใหเทยนสะอาดขน นาใชขน ควนนอยลง ทำใหขายดขน นจากสวตเซอรแลนดไปชวย
ถงพมา พวกเราเองอยทน เรามเทคโนโลยตางๆ มาก แตวาเราไมเคยไปดชาวบาน เรากสราง
พระเจดยจากยอดไปเรอยๆ แตถาเราไปดชาวบานวาทำมาหากนอะไรบาง ใชเทคโนโลยอะไรอย
แลวเราจะนำเทคโนโลยอะไรเขาไปทำใหชาวบานดขน ตรงน ชาวบานหายจนแนๆ ถามหาวทยาลย
เขาไปรวมทำแผนชมชนกบชาวบาน กจะเปนตวเชอมใหนำอาจารยนกวชาการทมความรทม
เทคโนโลยตางๆ เขาไปใชไดทกชนด กจะทำใหชมชนดขนหายจน ทำใหชวตชาวบานดขนแน
นอน ทแรกกทำเปนบางหมบาน บางตำบลกได แลวคอยขยายไป บางทฤษฎบอกวาทำ ๒๐%
เทานนทเหลอจะมพลงขยายไปเอง เปนสตรของธรรมชาต จะขยายไดเอง ขอใหมหาวทยาลย
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
ชวยทำใหไดสก ๒๐% ของจงหวด กไปพสจนดวาจรงหรอเปลา อยาเชอคำบอกเลา
๓) สงเสรมความเขมแขงขององคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครองสวนทองถน
หรอ อ.ป.ท. ม ๓ ชนด คอ ก) องคการบรหารสวนตำบล (อ.บ.ต.) ข) เทศบาล
ค) องคการบรหารสวนจงหวด (อ.บ.จ.) ทงหมดรวมกนมประมาณ ๘,๐๐๐ องคกรทงประเทศ
ในแตละจงหวด ถาองคกรปกครองสวนทองถนทำงานรวมกบชมชนไดดจะเปนปจจยทสำคญมาก
สมมตวา อ.ป.ท. หนงม ๑๐ หมบาน ถาตว อ.ป.ท.เองมปญหา เชน ปญหากบกระทรวงมหาดไทย
เพราะมกฎระเบยบมากมาย ซง อ.ป.ท. ยงบรหารองคกรไดไมดนก หรอขาดเรองระบบบญชทม
ประสทธภาพ หรอขาดเรองระบบขอมล เปนตน มหาวทยาลยกไปชวยดและสงเสรมดานเทคโน-
โลยวชาการใหแก อ.ป.ท. อาจเรมจากหนงตำบล สองตำบล เทศบาล เปนตน ถาองคกรปกครอง
สวนทองถนเขมแขงขน กจะทำใหชมชนเขมแขงขน เราบอกแลววาชมชนทองถนคอฐานของสงคม
ถาชมชนทองถนเขมแขงทงประเทศ ประเทศกพนจากวกฤต สมมตในจงหวดสระแกว มองคกร
ปกครองสวนทองถนกแหง กลองไปดกน เพราะมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒมหลายคณะสถาบน
คณะหนงไปตำบลหนง สถาบนหนงไปตำบลหนงกได ไปดอยางนน กจะเกดประโยชนขน
๔) การสงเคราะหประเดนนโยบายทเกดจากการปฏบต ไมวาจะเปนชมชนหรอองคกร
ปกครองสวนทองถน เมอนำนโยบายไปปฏบต เขาจะรวาอะไรเปนอปสรรค ถาลดอปสรรคนนได
จะทำใหปฏบตไดดขน และจะมนโยบายเกยวกบอะไรทมาเสรมอกได เพอใหปฏบตไดดยงขนอก
นคอการสงเคราะหเปนนโยบาย ถามหาวทยาลยลอยตวอยกบวชาการ เรากจะไมร เพราะเราใช
วชาเปนตวตงอย แตถาเราลงไปสงเคราะหจากพนทจากคนทปฏบต กจะรวาทำไมทำอยางไร
จะทำงานไดดขน เมอบวกกบความมนำใจ ความสภาพ ออนโยน และวฒนธรรมไทยเขาไปดวย
กจะเปนจดแขงของประเทศไดเลย เชน เครองบนตางประเทศชอบมาซอมทสนามบนดอนเมอง
ซงนาแปลกใจ เพราะไมนาจะเปนไปไดทคนไทยซอมเครองบนเกงกวาฝรง แตเพราะคนไทยม
นำใจตางจากฝรง ชางไทยเวลาซอมไปเจออะไรทบกพรองไมไดระบไวในสญญากทำแถมใหดวย
แตฝรงจะทำตามสญญาทกตวอกษรเขยนไวอยางไรกทำแคนน แมเทคโนโลยเราไมเกงเทาฝรง
แตเมอบวกนำใจเขาไปดวย บวกวฒนธรรมไทยเขาไปดวย กเปนจดแขง พยาบาลไทยเปน
พยาบาลทดทสดในโลก กเพราะบวกความรดวยความออนโยน วฒนธรรมไทยจงเปนทตองการมาก
ประเทศไทยเปนมหาอำนาจทางการพยาบาลไดสบาย ดงนน อยามาดถกวฒนธรรมไทย เมอเอา
ไปบวกกบวชาการหรอสงตางๆ กมทงคณคาและมลคาเพม เมอมหาวทยาลยเขาไปปฏบตในพนท
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �7
กเขาไปชวย อ.ป.ท. สงเคราะหนโยบายทเกดจากการปฏบตได ซงนำมาสความสำคญของการ
เปนมหาวทยาลย คอการสอสารเชอมโยงประเดนนโยบายสาธารณะ
๕) การสอสารเชอมโยงประเดนนโยบายสาธารณะ บานเมองเราทเกดวกฤตอยทก
วนนเพราะคนทำนโยบายนนเปนพวกทมความรนอยมความสจรตนอย แตทำนโยบายกระทบ
หมดทกอณของสงคม แตมหาวทยาลยไมทำนโยบายเลย ทำไมเปน เพราะเราเอาวชาเปนตวตง
แตถาทำวธนกจะเขาใจประเดนนโยบาย จะเหนปญหาวาชาวบานยากจนเพราะขาดทดนทำกน
นโยบายทดนควรเปนอยางไร จะเกดความเขาใจมากขน มหาวทยาลยสามารถสอสารเชอมโยงได
มากกวาชาวบาน ไปถงระดบชาตกได ระดบอะไรกไดทงนน สาระของประชาธปไตยกคอการ
ทสามารถเชอมโยงนโยบายของคนชนลางไปสระดบชาตได แตมหาวทยาลยไมไดทำตวน และ
ทบานเมองเราพนาศถงทกวนนกเพราะมหาวทยาลยไมไดทำตวน ถามหาวทยาลยเขามาทำตรง
จดน เขามาทำงานนโยบายสาธารณะ ซงตองการกระบวนการทางปญญา กระบวนการทางสงคม
และกระบวนการทางศลธรรม ทผานมา นโยบายหลายเรองทนำประเทศไปสความลมจม แม
แตนโยบายเรองการขนสง กนำประเทศไปตดกบความลมจม ใชรถบรรทกสบลอวงทงประเทศ
ตองสรางถนนแพงมาก เผานำมนหมด แทนทจะใชรถไฟกบเรอกลไฟ เรอกลไฟนนเรามแมนำ
อยแลว และเรอกรบนำหนกไดมาก ถาเราเกงทางวศวกรรมกทำหวรถจกรกบเครองเรอกลไฟ
แลวใชฟนใชไมโตเรวทชาวบานปลกไดงาย ชาวบานกมรายได แทนทจะเสยเงนไปใหอาหรบ
แลวถามวาใครทำนโยบายน คอ คนอยากสรางถนน คนอยากขายรถยนต คนอยากขายนำมน
ไมใชมหาวทยาลยททำ มหาวทยาลยจงตองเขาไปทำนโยบายสาธารณะ หากไมวจยนโยบาย
มหาวทยาลยจะมความรแตทางเทคนค ขณะท วจยนโยบายตองเหนภาพรวมแลวจงจะรวาควร
เดนไปทางไหน หรอกำลงเดนไปทางไหน ไปผดทางหรออยางไร เหมอนตอจกซอวถาเราไมม
ภาพรวมเรากไมรวาจะตออยางไรจงจะถก เพราะฉะนนการวจยนโยบายจงเปนประโยชน
ยทธศาสตรหนงมหาวทยาลยหนงจงหวดนน อาจใชวธการอนกได แตถามหาวทยาลย
เขาไปทำรวมกบจงหวดอยางเปนลำดบขนตามยทธวธทกลาวมาแลว กจะไมยาก มหาวทยาลยก
จะสามารถทำใหจงหวดทงจงหวดเปนจงหวดแหงการเรยนร และการเรยนรทสำคญทสดคอการ
เรยนรรวมกนในการปฏบตทเรยกวา Interactive Learning Through Action เพราะแมทอง
หนงสอไดทกตว กไมหายจน ครกสอนหนงสอแตครกจน ดงนน การเรยนรในการปฏบตจงเปน
เรองสำคญ หลายปมาแลวธนาคารโลก (World Bank) ไดทบทวนวาโครงการของธนาคารโลก
วารสารโพธวจย�8 Bodhi Research Journal
๕,๐๐๐ โครงการ ทใหประเทศ/องคกรตางๆกเงนไปประสบความสำเรจไหม ผลประเมนพบวาตว
โครงการประสบความสำเรจ แตชาวบานไมดขน เพราะโครงการทงหมดของธนาคารโลกใชความร
แตไมไดเรยนร สมมตเราเรยนรอะไรวชาไหนกจะนำวชานนไปใช จงไมสำเรจ เพราะในสภาพ
ความเปนจรงมหลายเรองหลายราว มความจำเพาะในแตละบรบท และในแตละเรองกมคน
องคกร สถาบน เกยวของดวยมากมาย สมมตเราไปทำทสระแกว จะทำเรองแกความยากจน
หรอดแลสงแวดลอม หรออะไรกตาม กจะมผคนเกยวของมากมาย ทกคนมความสำคญทงตอ
ความสำเรจและลมเหลว เปนไปไมไดทใครคนใดคนหนงมความรทเรยกวาเรยนรแลวจะทำไดสำเรจ
แตตองอาศยการเรยนรของคนทงหมดรวมกนในการปฏบตทเปนของจรง เพราะฉะนนการเรยนร
รวมกนจากการปฏบต จงเปนการเรยนรทสำคญทสด และคนทงหมดเรยนรรวมกนและปฏบต
จงจะไดผลจรงออกมา
วธทำในระบบทซบซอนอยางน ตองเปดพนททางสงคมและพนททางปญญาอยางกวาง
ขวาง เอาพนทเปนตวตง คนทงหมดทงชมชนทงองคกรปกครองสวนทองถน ใครทงหมดมารวม
เรยนรและรวมกนทำ สมมตทำทสระแกว ทกหมบานในสระแกวเปนสวรรคบนดน ทกตำบล
เมองดวย ทกหมบานเปนหมบานนาอย ทกตำบลเปนตำบลนาอย ทกเมองเปนเมองนาอย
ทงจงหวดเปนจงหวดนาอย ดทงหมดเลย ทงเศรษฐกจ จตใจ สงแวดลอม วฒนธรรม สขภาพ
การศกษา ประชาธปไตย ดหมดเลยเปนจงหวดนาอยทงหมด จงหวดทงจงหวดจะกลายเปน
มหาวทยาลยในรปแบบใหม เปนมหาวทยาลยชวตทมการเรยนรรวมกนในการปฏบตทจะทำใหด
ขนหมดเลย จะเปนมหาวทยาลยอกแบบหนง ททงจงหวดเปนมหาวทยาลย แลวเมอนน ระบบ
การศกษาจะแกความทกขยากของคนทงแผนดน ทกวนนระบบการศกษาสรางความทกขยาก
ใหคนทงแผนดน ใครอยากเขาโรงเรยนดๆ ตองวงเตนเสนสายจายแปะเจยะ บางคนไมมเงนก
ลำบากเลอดตาแทบกระเดน แตถาจงหวดทงจงหวดกลายเปนมหาวทยาลยในรปใหม กจะมท
เรยนรพอเพยงกบทกคนทงหมด เรยนรอยางมความหมาย เรยนรแลวทำงานได มอาชพตางๆ
เชนนจงจะแกปญหาไดหมดทกอยาง การศกษาเพอทงหมด และทงหมดตองเพอการศกษา (Edu-
cation for All, All for Education) การศกษารกษาทกโรค ทงความยากจน ทงสงแวดลอม
วฒนธรรม ทกอยาง ไมใชการศกษาเอาวชาเปนตวตง แตการศกษาตองรกษาทกโรค (Education
Cure All) อยางทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กำลงจะลงมอทำ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �9
พระเจดยแหงการพฒนา
ฐานของพระเจด ย ค อช มชน
ทองถ น ตวองคพระเจดยคอ
ระบบตางๆ เชน ระบบเศรษฐกจ
ระบบการศกษา ระบบตำรวจ
เปนตน แลวยอดพระเจดย
คอความถกตองเปนธรรม คอความดความงาม ตวระบบตางๆตองเชอมโยงกบฐานกบชมชน
ทองถนอยางเกอกลหรอเสรมหนนกน แลวกเชอมโยงกบความถกตอง หรอเชอมโยงกบยอด
เชน ระบบตำรวจตองเชอมโยงกบชมชนทองถน ถาระบบความยตธรรมลอยตวอยอยางทก
วนนไปไมรอด ทำงานไมไหว แตถาชมชนทองถนเขมแขง ทำเรองตางๆเกอบหมดแลวทกเรอง
กจะเหลองานใหระบบทำนอยลง แลวระบบกไปหนนชวย แลวตวชมชนทองถนกหนนชวย
ระบบอกทหนง เรากจะมพระเจดยทสวยงาม มนคงแขงแรง และเปลงปลง เปลงรศมออกไป
คนทงมวลกจะมความสข หรอมสนตสข สงคมกจะมสนตภาพ เพราะฉะนน ๑ มหาวทยาลย
๑ จงหวดนนทำไดแนนอน
หมายเหต ปาฐกถาพเศษเรองการปฏรปการศกษาศาสตร ดวยเครอขายและการมสวนรวม
ของชมชน โดย ศ.นพ.ประเวศ วะส ในโครงการสมมนาระดบชาตเพอการปฏรปการศกษา
ศาสตร จดโดยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วนท ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๓ ณ โรงแรมมราเคล
แกรนด คอนเวนชน กรงเทพมหานคร, ถอดคำบรรยายโดยนางสาวฆนรส เตมศกดเจรญ,
เรยบเรยงบทความโดย ดร. สวดา แสงสหนาท
พระเจดยแหงการพฒนา
วารสารโพธวจย30 Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �1
Education Reform based on the Strategy of “One University, One Province”�
Praves Vasee
Abstract
Educationcouldbringabouthappinessandpeacetothecountry.This
article describes the strategy of ‘One University, One Province’ in reforming
education to achieve this end. The central feature of this strategy lies in ‘in-
teractive learning through action’, whereby the community, the lecturers and
studentsaredirectlyinvolvedintheprocessofeducationanddevelopingthe
community in the province. It outlines the five steps proposed in implementing
thestrategy.Developmentshouldproceedfromthebaseup,likebuildinga
pagoda, beginning from the foundation base to build upward to the finial of
thepagoda.Thecommunityrepresentsthebase,theupperpartsrepresentthe
various supporting systems (economics, education, etc) while the finial represents
fairness, correctness and goodness (wholesomeness). In this strategy of “One
University, One Province”, teachers, students and villagers could learn and col-
laboratewithoneanotherindetermininganddevelopingtherightorappropri-
ate technology to support community activities and local administrative or-
ganisations. The university should play an active role in identifying the
community’s needs by working with the community and assisting it; and par-
ticipateinresearchandformulationofpublicpolicyaffectingthecommunity.
Further,thisstrategyshouldbeappliedineverydaylivingandworksthroughout
the community so that the whole province is transformed into a ‘Learning
Province’. The whole province becomes a new form of university where ‘edu-
cation is for all; and all is for education’.
1 English translation of the original article in Thai, ‘ปฎรปการศกษาศาสตรดวยยทธศาสตร “หนงมหาวทยาลย หนงจงหวด”’
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
Education is the most powerful tool for one’s development in life. We always talk about education in terms of its form; we should really focus on
the “essence of education” or the science of education as well. To reform
education, the essence of education must be addressed and re-conceptualised.
A businessman who used to make a lot of money using the old habitual
methods may suffer great losses if he does not adapt to changes and modify
his business concept and practice in accordance with the prevailing changes.
For example, if ‘health’ means ‘no illness’, then, this would mean that when
we are ill, we do not have good health. Being so familiar with this definition,
we just accept it without further analysing what this implies. This definition is
too narrow and does not reflect exactly the real condition. We often hear
about cases of people who are ill and who go to see doctors about it. Doctors
cannot diagnose the illness and speculate that the patients are ‘pretending’. This
old definition of ‘health’ as ‘no illness’ leaves the determination of ‘health’ or
‘illness’ to specialists like the doctors only, and this is too restrictive and unjust.
We could modify the definition thus, “Good health is a state of harmonious
equilibrium of body system.” The state of harmonious equilibrium is one of normality
and sustainability. When our body is in a state of harmonious equilibrium, we
feel fine. Likewise, when we are ill, our body system is not in equilibrium. Therefore,
reforming the health system means reforming the entire system to achieve a
balanced state of body and mind, a harmonious state between human beings,
their society, environment, and all their surroundings. All these component factors
affect one another. Hence, with this new definition of ‘health’, the scope of
healing is wider than that from the old definition.
In order to reform education, we need to re-conceptualise the mean-
ing of education. Since a hundred years ago, we have been focusing mainly
on “disciplines or fields of academic studies” in developing education. We have
not found it strange because we are so familiar with it. Grade depends on
memorizing what is taught in school, the skill of rote study. This stunts the de-
velopment of analytical thinking. It also isolates learning in a formal school
system, and completely cuts off interactive learning from such sources of know
-ledge and human interaction with parents and grandparents who have a lot
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal ��
to contribute and share with the young with their love and personal experi-
ences. This form of education does not nurture family relationship and analyti-
cal thinking.
In the reign of King Rama V of Thailand, after the modern form of
education was applied for 8 years, His Holiness Somdet Phra Maha Sama-
nachao Kromma Phraya Vajirayanavarorosa noted that this form of education
cut off Thai people from their root origins. The tree has roots, so does the
society. An education without its founding base of origins is like a tree with its
roots cut off. For example, someone may think that preservation of arts and
culture could be done by simply building Thai traditional houses, playing Thai
traditional music, etc. Culture is a meaningful word and it covers many aspects.
It includes the ways of community living, beliefs, customs, traditions, languages,
conflicts, natural resources and their use and conservation, health care, eco-
nomics and livelihood that are passed on from generations to generations.
Culture is peaceful co-existence.
Lately development proceeds in a reductionist manner. We may look
at it from the perspective of economic development, and subdivides that fur-
ther into finance and so on. Likewise, education can be divided into various
disciplines of studies, but it has left out the disciplines of life and way of living.
Venerable Phra Bhramagunabhorn (Payutto) said that the main problem of
education nowadays is its reductionist thinking that is isolated from life and
living altogether.
World crisis today is a crisis of disequilibrium between man and soci-
ety, man and environment. The simplest example is our body. It comprises
organs which are very different from one another, but which are connected
to each other and integrated into a balanced system that powers it. To attain
equilibrium, development must be integrated. A community is like the base of
a pagoda. If we build a pagoda without considering its base, we will fail
because no pagoda is built from its finial towards its base. A pagoda must
be built from its base up for it to support the upper parts. Thailand has de-
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
veloped everything using the top-down approach, and this includes its eco-
nomic development. This is a mistake from little or no understanding. Similarly
in developing education, empowering the local community to be stronger is
the first priority to do. Throughout a long time past, education had taken local
people out of their homes and community and made them study by memoriz-
ing text books. Higher education becomes businesslike and this is a root cause
for some of the crises that we are now facing.
Thailand has been a democratic country for more than 70 years.
Nevertheless, democracy at the state level cannot bring about any success
because it has not begun from the base of the society. The United States of
America was formed through the people’s consensus and agreement on the
concept of the country as the United States of America. Thus, it is called the
United States of America, not America. It means the United States of America
comprise the states that make up the country, each with its own local govern-
ment. Therefore, democracy of the United States of America is built up from
the base of all the states that make up the country, not simply from Wash-
ington D.C. Thus the concept there is strong. One constitution is used for more
than 200 years in U.S.A. whereas there have been 18-19 constitutions in Thailand
because we have built democracy from the top down. We are not successful
in building up a pagoda by starting from its apical finial. We have to build
the pagoda from the base up. If we want peace, happiness, normality, and
sustainability, we must have everything in equilibrium. Development plan should
not be assigned by the central administration. Each department develops its
own budget and strategies and this has brought about structural problems.
There are some examples of area-specific development that is focused
on regional needs. One is Baan Nong-glang-dong in Samroiyod District, Pra-
chuabkhririkhan Province. A community council is set up. By law, a community
council comprises only 3 members. However, Baan Nong-glang-dong commu-
nity council has additional 56 members selected from various community groups
such as the local entrepreneur group, women group, savings group, youth
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �5
group, and other groups by the local people. There is also the people’s coun-
cil whose members are all the residents of the community or village. The com-
munity council’s main duty is to survey, research and gather information for
discussion and formulating into community action plan that covers all aspects
of development on the village. The community leader will present the plan,
seek opinions and votes at the people’s council. It is the people’s council that
will eventually decide (approve/amend/disapprove) on the development plan.
Since the size of a village is small, the people could manage their commu-
nity by direct democratic way. At the national level, it is indirect democracy
or representative democracy that is suitable for society in the old days when
communication infrastructure was not well developed and not as convenient
and people have to vote for their representatives to act on their behalf.
Nowadays communication infrastructure is advanced and well-developed so that
communication is easy and convenient. Thus in this day and age when it is
easy and convenient for people to connect to one another, governing by
representative democracy is an outdated method. Furthermore, representative
democracy causes many problems and corruptions. In the practice of direct
democracy as given in the example above, all people are involved in the
process of community planning for the development of their community. Their
plan entails integrated development of eight major aspects: community, eco-
nomics, mental or spiritual aspect, society, culture, environment, health, and
education. These are the eight paths of enlightenment to developing heaven
on earth.
Another example is Park Poon Sub-District in Nakorn Srithammaraj Pro
-vince. There are seven children centres where all children have the right to
study without having to pass any educational tests and all levels of education
are provided free. These children centres provide teacher assistants, free milk
for children and all pregnant women of this Sub-District because nutrition of
pregnant woman is regarded as the most important factor in foetal develop-
ment. If newborn infants are underweight (less than standard weight), this indi-
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
cates that the mothers’ nutrition has been inadequate. In the next 30 or 40
years or more, these underweight infants will grow up into adults who are more
prone to develop heart diseases, cancer, and other health problems. In Park
Poon Sub-District, the villagers conduct survey on the number of disabled per-
sons and types of disability. Volunteers are organised to provide care for the
disabled persons. The university could and should assist the village at whatever
stage or whenever the village is in need of academic support for their ac-
tivities. These are examples in holistic development that integrates the whole
structures of economics, mental, and physical health and other systems.
‘One University, One Province’ is a strategy for integrated development.
There are more than 100 universities, but there are only 76 provinces. If only
one university works with one province, we could make the whole country
stronger and more prosperous. However, the university must focus on area, not
just particular disciplines of fields of studies. If the university is established to
cater for the needs of the province, there will be many supporters and moral
support pouring forth for the university. On the other hand, if we focus on the
disciplines or fields of studies, there will not be much support because develop-
ment occurs only in the particular fields of studies. If the development is focused
on area, the first person who will support it is the Provincial Governor and more
supporters will come forth.
The ‘Five Steps’ to empower education through the Strategy of “One
University, One Province” are:
1) Co-operation in developing community plan - The lecturers and
students of the university should cooperate with the local community in devel-
oping community plan. The Board of Directors of the university should initiate
and motivate the lecturers and to convince them to participate. It could be
listed as a compulsory and alternative subject in every faculty of the univer-
sity so that both the lecturers and students could jointly work out plans with
the community. The university could provide technical or academic assistance
to the community so that the community plan could be put into practice and
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �7
realised for the benefits of the community, lecturers, students and the university.
2) Researching and developing suitable technology – Technology here
means not only engineering technology. It includes all knowledge, both hardware
and software applicable to implementing the community plan. It provides not
only information to the community. It also opens up avenues of collaborative
and participatory research for the students and the community in developing
the right technology that is suitable for use in the area; that minimizes labor
and capital investment; and to add more value to the products of the com-
munity. For example, Rajjamongkol Technology University, Sakolnakorn Campus
cooperated with In-paeng Network (comprising of groups from eight districts) in
surveying plant diversity in Phoophan Mountain Range; in propagating the
nearly extinct plants and distributing them for free or sale at a very low price
to people. The university assisted in providing the improved technology of plant
breeding and propagation to the community for more successful and faster
propagation of the plants. The university also assisted the villagers in applying
the right technology in producing good quality Mak-mao wine. If we don’t
step out of the university and talk or learn what or how the villagers are earn-
ing their living, we are building the pagoda from its finial down to the base.
If the university co-operates with the villagers in formulating community plan
and acts as a mediator in bringing knowledgeable lecturers and academics
to provide suitable technology to the community, life of the people will be
much improved. We may start at one village or a sub-district and then extend
to an increasingly wider area until it spreads to the whole country.
3) Strengthening local administrative, community or village organisations
– There are three types of local administrative organisations - Tambon Admin-
istrative Organisation (TAO or Or Bor Tor); Municipal Administrative Organisation
(or Thesaban) ; and Provincial Administrative Organisation (PAO or Or Bor Jor)
The country has a total of 8,000 local administrative organisations. If
each local administrative organisation could coordinate well with each local
community, it will be good for the local community. However, these organisa-
วารสารโพธวจย�8 Bodhi Research Journal
tions are under the supervision of the Interior Ministry, and there are so many
regulations that are not flexible in practice. The university is able to help these
organisations grow stronger and more efficient by providing the right techno
-logy and information in a timely and appropriate manner. The stronger local
administrative organisations are, the more capable the community is. If all com-
munities in the country are stronger, our country will emerge from the crisis
eventually.
4) Policy evaluation – When a new policy is applied to a commu-
nity or local administrative organisation, people will learn about the obstacles
encountered when the policy is put in practice. This is the reason why the
university should go to see what and how the villagers are doing and to
consider the appropriate techniques that should be put into practice. Besides
conducting field studies, university lecturers and students will experience people’s
generosity and politeness, and be part of the culture at the same time. If we
apply politeness, generosity, and Thai culture plus technology, this will add more
value to our products and services. This is the strength of Thailand. University
could enhance this strength by providing the right technology, academic skill,
and expertise to the community in one village, then extends such services to
another village and another village until the whole country is covered.
5) Public Policy – Our country is facing crisis after crisis today because
policy makers have been less knowledgeable and honest. Policies made affect
every part of the society. We should determine and understand the cause of
people’s poverty. Lack of suitable farm land or knowhow in cultivation of crops
affect productivity. University could reach out to national level or policy makers
to help in policy-making. Practice of democracy also includes participatory
formulation and conveying of policy from the ground or grass root level to the
national level. Therefore, university should play an active role in working out
public policy based on knowledge and intelligence, societal concerns and
morality. University should take part in researching and in making public policy
to determine where we should go and whether the policy is right or not.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �9
The strategy of ‘One University, One Province’ could be implemented
through these fi ve steps or by other methods. If the university could co-operate
with the people of the province in implementing the above fi ve steps, that
province will become a Learning Province. The most important feature of this
integrated learning and practicing together is aptly termed “Interactive Learning
Through Action.” We cannot solve problems by focusing on only one particular
factor or aspect. For example, if we would like to solve the problem of pov-
erty or conserving the environment, we have to involve the many people
concerned. The extent and quality of this participatory process affects success
or failure of the venture. All of them must learn together and practice to-
gether so as to obtain the right or intended outcomes.
It is most important that everyone in the community and local admin-
istrative organisations take part in formulating policy, learning and practicing.
For example, if this were practiced in Sra-kaew, people of every village, sub-
district, and district of Sra-kaew would participate and get involved in defi ning
their own future, setting up policy, planning and being responsible for the out-
comes. By using this strategy, every place in the country will be a better place
to live in terms of experiencing true democracy, having better economic situ-
ation, improved mental or spiritual state, better environment, better health,
better education and good culture and practices. All provinces will experience
a new form of university where everyone in the community takes part in learn-
ing and practicing. Education must serve to help solve hardships of the country.
If every province adopts this new form of university, everybody would get equal
opportunity for education
and could apply what they
learn in their everyday life
and works. In short, this is
‘Education for All, All for
Education’.
The pagoda of develop-
ment depicts its composition
PagodaofPagodaofMoralityMoralitySystems: Systems: Local Local
วารสารโพธวจย40 Bodhi Research Journal
and functions. Its base represents the community, the body represents all systems
such as economic system, academic system, etc; and the finial of pagoda
represents correctness, fairness, and goodness. All systems must be connected
to the base (community) as the core foundation and reference point, for ex-
ample, the security (police) system must be connected to the community. If
the community is strong, people will be happy and will live peacefully. There-
fore, the strategy of “One University, One Province” could certainly be ap-
plied.
Remark:
Keynote Speech on ‘Education Science Reform thru Network and Participation
of the Community’ given by Prof. Dr. Praves Vasee at the National Seminar
on Education Reform organized by Srinakharinwirot University on the 14th May
B.E. 2553 at Miracle Grand Convention Hotel, Bangkok. This article was ex-
tracted from the keynote speech by Miss Khanaros Termsakjareon and edited
by Dr. Suwida Sangsehanat.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �1
แกวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยงCrisis-free State Through Sufficiency Economy
วรณ ตงเจรญWiroon Tungcharoen
บทคดยอ
วทยาลยโพธวชชาลยจดตงขนดวยความรวมมอของเบญจภาค มวตถประสงคเพอ
สงสอนนสต และคนพวกเขากลบสมาตภม ดวยการศกษาแบบบรณาการบนพนฐานความเขาใจใน
ความตองการเฉพาะของภมสงคมของแตละพนท บนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ฐานธรรมชาต
และสงแวดลอม และฐานวฒนธรรม ทตอบสนองและเปนสวนหนงของชมชน โพธวชชาลย
เปนตนแบบทางการศกษารปแบบหนงของมหาวทยาลยไทย ทจดระบบการเรยนการสอนอยาง
บรณาการ ทงองคความรสากลตลอดจนภมปญญาทองถน เพอใหเกดภมคมกนตอความเปลยน
แปลงตลอดเวลา การจดตงวทยาลยโพธวชชาลยบนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงยอมเปนแนว
ทางไปสการแกไขวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยงอยางแทจรง ซงมคำสำคญอยสองคำ คอ “วกฤต”
และ “เศรษฐกจพอเพยง” คำวาวกฤตนน จะตองเชอมโยงทง ตวปญหา บรบท พนท
ยทธศาสตรหรอแนวรก และคำวาเศรษฐกจพอเพยง กตองคำนงถงทงในระดบแนวคด หลกการ
ทฤษฎ และการปฏบต
“วนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร” เปนวนท
สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจเปนการสวนพระองค มาทมหาวทยาลย
ศรนครนทรวโรฒ เปน “การเสดจกลบมาเยยมโรงเรยนของพระองค” หลงจากททรงจบการ
ศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษาศาสตร พทธศกราช ๒๕๒๙ สำหรบ “การเสดจ
กลบมาเยยมโรงเรยนของพระองค” ครงท ๒๑ วนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๑ นบเปนครงพเศษ
ซงปกตแลวจะเสดจมาท มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร กรงเทพมหานคร
หรอ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อำเภอองครกษ จงหวดนครนายก สำหรบครงพเศษน
เสดจไปทรงเปดวทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อำเภอวฒนานคร
จงหวดสระแกว ซงวทยาลยโพธวชชาลย เปนสกขนวตกรรมของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ
ทแปร “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาสภาคปฏบต
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
วทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รวมมอกบพหภาค
ทงภาคราชการ ทหาร การศกษา ประชาชน เอกชน ประชาสงคม สอ รวมทงสำนกงาน
ปฏรปทดนเพอการเกษตรกรรม หรอ ส.ป.ก. โดยมงผลตบณฑตคนถนทางดานภมสงคม
ทมสำนกในปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ธรรมชาตสงแวดลอม ชมชน วฒนธรรม จตอาสา
การแสวงหาบนฐานความรทางดานเกษตรกรรมธรรมชาต การชาง สาธารณสข การเงนและบญช
ทงการเปนครและอาชพตางๆ ในชมชน เรยนรทงในระบบสากลท มศว องครกษ ประสานมตร
และวทยาลยโพธวชชาลย วฒนานคร ใชฐานฝกเกษตรกรรมธรรมชาตและภมปญญาตางๆ
ในโพธวชชาลย และทกอำเภอทวจงหวดสระแกว นอกจากนนแลว การรวมมอกบพหภาค
ยงมงเนนการลงแกปญหาในเรองของการปลกปาตนนำ พลงงานทดแทน การสาธารณสข อาหาร
เกษตรกรรมธรรมชาต เกษตรอนทรย การอนรกษหวงแหนธรรมชาตสงแวดลอม ภมปญญา
ทกษะงานชาง งานฝมอ ปรชญาความเชอและอตลกษณชมชน เปนมหาวทยาลยชมชน เปน
มหาวทยาลยทเปดการเรยนรสำหรบนกเรยน นสต นกศกษา ชมชนและประชาชน และเปน
ฐานฝกจตสำนกสำหรบนสต มศว ทงมวล
ผมเชอวา “โพธวชชาลย” จะเปนตนแบบการศกษาอกรปลกษณหนงของการเปน
มหาวทยาลยไทย มหาวทยาลยพหปญญา พหศาสตร ทพฒนาครอบคลมทงกระแสสากล
กระแสตะวนออกและไทย โครงการจดตง “วทยาลยโพธวชชาลย” เปนโครงการในเชงยทธศาสตร
ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอรวมเฉลมฉลองและสดด พระบรมราชกตตคณ
แหงองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในวโรกาสททรงครองราชย ๖๐ ป พทธศกราช ๒๕๔๙
และพระชนมาย ๘๐ พรรษา พทธศกราช ๒๕๕๐
สารตถะของ “ความเปนโพธวชชาลย” มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ซงกอเกดจาก
“ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ดงกลาว ยอมตรงกบประเดน “แกวกฤตดวยเศรษฐกจ
พอเพยง” อยางแทจรง
ใครอานหนงสอชอ “The Spirit of Silence” หรอ “ความเงยบ” ของ จอหน เลน
มเรองเลานำวา
มเศรษฐเจาของโรงงานอตสาหกรรมคนหนง เดนไปทชายทะเล เหนชาวประมงคนหนง
กำลงนอนสบาย สบยาอยในเรอประมงหาปลาทจอดอยชายหาด จงไดพดคยกนดงน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal ��
เศรษฐ ทำไมคณจงมานอนสบยาไมไปจบปลา
ชาวประมง วนนผมจบปลาไดพอแลว
เศรษฐ ทำไมไมออกไปจบเพมละ
ชาวประมง จะใหผมจบเอาไปทำอะไร
เศรษฐ กจบไปขายไดเงนมากๆ ซอเรอลำใหญ ซอเครองยนตตดเรอ
ซออวนขนาดใหญ ออกไปจบปลานำลก ไดปลาจำนวนมาก กขายไดเงนมาก แลวจะไดรวย
เหมอนผมไงละ
ชาวประมง แลวตอจากนนผมจะทำอะไรละ
เศรษฐ คณกนงนอนสบาย... หาความสขใหกบชวต
ชาวประมง แลวตอนนผมทำอะไรอยละครบ
นทานเรองนสอนอยางไรไมร แตคงสามารถตความไดหลายแงมม เศรษฐปรารถนาด
มความสข ไมร จ กพอ ชาวประมงยยวน ข เก ยจ ร จ กพอเพยง หรออยางไร...
ชาวประมงแบบพอเพยงภาคใต ชมชนในอดต จบปลาดวยเรอและอวนขนาดเลก เขาดำรงชวต
อยไดอยางสนตสข วนนเรอขนาดใหญและอวนขนาดยกษในระบบอตสาหกรรมจากกรงเทพ
มหานคร ยดอำนาจจบปลาทวทองทะเล ชาวประมงภาคใตทงฝงทะเลตะวนตกและตะวนออก
พายแพ นนคอสมฏฐานหนงของความขดแยงและความรนแรงในสามจงหวดชายแดนภาคใตดวย
หรอไม และอยางไร
“การแกวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง” มคำทเปนกญแจอยสองคำคอ “วกฤต”
และ “เศรษฐกจพอเพยง” เมอผมมองปญหาตางๆ ผมมกมองเชอมโยง ๒-๓ ประเดน คอ
การมองบนตวปญหาหรอฐานปญหา (Problem Based) มองบนบรบทเชอมโยงหรอพนท (Area
Based) และมองบนยทธศาสตรหรอแนวรก (Agenda Based) เพราะถาเรามองเพยงตวปญหา
โดยขาดบรบท ขาดพนทเฉพาะ เรากไมสามารถแกปญหาทแทจรงได หรอถามองแตปญหา
วนเวยนอยกบปญหา เรากขาดการสรางแนวรกใหม ขาดงานในเชงยทธศาสตร ซงกเปนปญหา
ในเชงบรหารจดการอก
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
เมอเรามองไปทปญหาและวกฤตของโลกใบนในปจจบน เราจะพบปญหาและวกฤต
มากมายหลายอยาง
1. วกฤตคณธรรมจรยธรรมและความรนแรง
2. วกฤตจำนวนประชากรและอาหารเลยงประชากรโลก
3. วกฤตการขาดแคลนทรพยากรและพลงงาน
4. วกฤตสขภาพพลานามย สขภาวะ และโรคภยทแกปญหาไมตก
5. วกฤตธรรมชาตสงแวดลอมและโลกรอน
ซ งเม อพ จารณาบนรากฐานของปญหาแลว เป นว กฤตท ม ท นน ยมร นแรง
ทนนยมออนจรยธรรม เปนตวขบเคลอน เปนตวเรง อาจเปนอาการขางเคยงหรออาการดอ
ยาของทนนยมกได ทนนยมทสงผลไปสวตถนยม (Materialism) บรโภคนยม (Consumerism)
สขนยม (Hedonism) ซงอาจเปนโรครายของโลกใบนไปเรยบรอยแลว
ถามวาทนนยมรนแรงเชนนกอใหเกดอะไรบาง
กอใหเกดการแขงขน แกงแยงชงด ชนะและแพ
กอใหเกดการยดมนถอมน ตวใครตวมน ปจเจก อตตา หยงทระนง
กอใหเกดการยดตดวตถ โภคทรพย สงทเปนรปธรรม
กอใหเกดคานยมการบรโภค คนบรโภค เครองจกรกลบรโภค
กอใหเกดโลภ ตณหา ราคะ อยางรนแรง
แลววตถนยม บรโภคนยม สขนยม กกอใหเกด “วกฤต” อยางรนแรงในปจจบนน
เราหวานพชเชนใดกยอมไดรบผลเชนนน “ยาทส วปเต พช ยาทสลภเต ผล” ปลกพชเชงเดยว ยคาลปตส
ทงจงหวดสระแกว เพอทำกระดาษใหคนเมอง ยคาลปตสททำลายดน ทำลายสภาพแวดลอม
ชาวสระแกว ชาวไทย และชาวโลก ยอมไดรบผลกระทบวกฤตธรรมชาตสงแวดลอมอยางแนนอน
มหาตมะคานธบอกวา “ถาเราตองการเปลยนสงคม เราตองเปลยนตวเองไปพรอมกนดวย”
อดม สมธ เขยนหนงสอ “โภคทรพยของชาต” (The Wealth of Nations) ตงแต ค.ศ. ๑๗๗๖
ชวงปฏวตอตสาหกรรมในองกฤษและยโรป กสองรอยกวาปแลว เขาเหนถงกฎของการตลาด (Law
of Market) ทถอตลาดเปนตวขบเคลอน ตลาดเปนทมาของโภคทรพย ของประเทศชาตและบคคล
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �5
ตลาดเหมอนลกขางทหมนและขบเคลอนสงคม เขาเขยนถงมอทมองไมเหน (The Invisible
Hand) สงทมองไมเหนในตวตนของมนษย ประโยชนสวนตน ความโลภ ความไมรจกพอ ตณหา
อดม สมธ นาจะรวามนเปนดานไมด ดานมดของคน ของชวต แตเขากใช “มอทมองไมเหน”
นนเปนตวตงของผลประโยชน เพอความรำรวยของประเทศชาตและปจเจก เพอโภคทรพย
แลวเขากเขยนถง “Division of Labor” การแยกคนออกเปนชนๆ แยกคนออกเปนชนสวน
เพอพฒนาเขาสระบบสายพานการผลต (Assembly Line) มอบคนเขาสโรงงานอตสาหกรรม
ชางฝมอเฉพาะอยาง ชางฝมอเฉพาะดาน
มมมองดงกลาวไดสงผลมาสการศกษา การศกษาตะวนตกทเกงคนละหนงอยาง
แลวไมเกงอกมากมายหลายอยาง เพอผลตคนไปสโรงงาน สภาคอตสาหกรรม รเรองอยางเดยว
มเงนเดอนกนไปตลอดชวต สงทตามมาคอความทระนง ฉนเหนอกวาคณ ศาสตรสง - ศาสตรตำ
สญเสยดลยภาพของชวต พฒนาสมองดานเดยว หยน - หยางขาดพลง
เมอ อดม สมธ เชอมนในความโลภและการใฝตำของมนษย แยกคนออกเปนชนสวน
กระตนการพฒนาคนใหเปนเครองจกรกล นนคอแรงผลกดนเรมตนของทนนยมทแขงกราว
ออนจรยธรรม ลทธลาอาณานคมทางเศรษฐกจ รวมทงการสถาปนาอารยประเทศและอนารย
ประเทศบนฐานของโภคทรพยและวตถเปนประการสำคญ
ลทธคอมมวนสตบนฐานปรชญาสงคมนยม (Socialism) พฒนาการของโทมส มอร,
คารล มารกซ, เลนน, เหมาเจอตง ในระบบแรงงาน แรงงานคอเพอนกนทงโลก ระบบประชาคม
(Commune system) ระบบรวมทศนยกลาง กทำใหมนษยสญเสยเสรภาพ สญเสยศกดศรของ
ความเปนมนษย แลวลทธคอมมวนสตกลมสลาย
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในเชงปรชญา การรอฟนเศรษฐกจพอเพยงหรอการแกวกฤต
ดวย “เศรษฐกจพอเพยง” (Sufficiency Economy) ซงเปนแนวปรชญาในเชงมานษยวทยา
สงคมวทยา เศรษฐศาสตร วทยาศาสตร ธรรมชาตสงแวดลอม ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
ของโลกยคหลงสมยใหม ทตระหนกวา มนษยนยมจากอดตไปไมรอดแลว ตองกาวไปสมนษย
นยมใหม กาวไปสเศรษฐกจพอเพยง เพอใหมนษย สตว ธรรมชาตสงแวดลอม อยรวมกนอยาง
สนตสขบนโลกใบน ไมเชนนนแลว โลกใบนอาจจะแตกสลายในเรววน
“เศรษฐกจพอเพยง” ในระดบปรชญา ในระดบหลกการ ในระดบปรยต เกยวของ
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
กบประเดนเหลาน
๑. เกยวของกบความจรง ความด ความงาม ซงเปนสงเดยวกน
๒. เกยวของกบดลยภาพ มนษย สตว ธรรมชาตสงแวดลอม
๓. เกยวของกบสารตถะ “มนษยคอความดงาม”
“เศรษฐกจพอเพยง” ในทางปฏบต ตามแนวพระราชดำรสของพระบาทสมเดจ
พระเจาอยหว คอ
ความพออย พอกน พอเพยง
ความมเหตผลในชวต การดำรงชวต
การมภมคมกนทเขมแขง
ซงหลกปฏบตทงสามประการนน ตองยนหยดอยบนฐานความร การเรยนร และ
คณธรรมความดงามทงปวง พรอมกนนน เงอนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงซอนไวคอ
การปรบระดบความพอเพยง การลดชองวางทางเศรษฐกจในสงคม การพฒนาไปพรอมๆ กน
การสรางพนฐานใหเขมแขง พรอมกนนนกรวมกนปรบระดบหรอยกระดบใหสงขน เปนการปรบ
“Bench Mark” ในเชงบรหารจดการ อาจเปน “Neo - Commune” กได
พทธธรรมตองแกทสมฏฐาน แกทเหตปจจย แกทนนยมสดโตง แกทนนยมใหเปนจรย
ทนนยม (Ethical Capitalism) แลวเราจะทำอยางไร ถาเรามองปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ในเชงเปรยบเทยบเบองตน ดเหมอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมไดปฏเสธทนนยมโดยตรง
อาจกลาวไดวา เปนทนนยมทรจกพอ พอเหมาะพอควร ทนนยมทมจรยธรรม ทนนยมทคอยๆ
พฒนาไปพรอมกน เหนแกตวนอยลง มชองวางความรวยกบความจนนอยลง ทฤษฎใหมของ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ถามทดนถวนหนาคนละแปลง ประมาณสบเปอรเซนตสำหรบเปน
พนทสรางทอยอาศย แหลงนำประมาณสามสบเปอรเซนต ทำนาประมาณสามสบเปอรเซนต ปลกพช
ปลกปา พชสามอยางประโยชนสอยาง ประมาณสามสบเปอรเซนต ยดหยนตามความเหมาะสม
เพยงเทาน นกกาวไปส ความพอเพยง ความสนตสขในชมชน “ความพอเพยง” คอ
“มชฌมาปฏปทา” การเดนสายกลาง การรจกพอ เมอเรารจกพอ เราจะเรมรสกรวยทนท
มเท าไรกรวยได มมากมายเทาไรไมร จ กรวยกได คนไทยหน งในหกของประเทศ
มแนวโนมจะทวมและอวน เราเรมบรโภคมากไป ในกระแสทนนยม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �7
ขงจอ บอกมาเกอบสองพนปวา “คนฉลาดรวาอะไรถกตอง คนโงรวาจะขายอะไร
คนฉลาดรกจตวญญาน คนโงรกทรพยสมบต”... นานมากแลว
ถาใครไดดวดทศนหรออานหนงสอ “An Inconvenient Truth : The Crisis of Global
Warming” ของอล กอร รบรางวลไปหลายตอหลายรางวล เปนสารคดบนฐานการวจยมากมาย
เปนสารคดทกระตนใหเกดการตนตวเกยวกบปญหาโลกรอน การหนมาตระหนกถงการรกษาโลก
สเขยวใบนใหเขมแขงจรงจงมากขน
โลกทวอณหภมสงขนตงแตประมาณ ค.ศ.๑๙๘๐ ผลของความรอนทมาจากการบรโภค
เทคโนโลย อตสาหกรรม โรงงาน เครองจกรกล รถยนต กาซคารบอนไดออกไซด กาซมเทน
และกาซอนๆ ไดสรางภาวะเรอนกระจก “Green House Effect” ททำใหกาซตางๆ และ
ความรอนวนเวยนอยในชนอากาศ โลกรอนมากขน ชนโอโซนทะล รงสอลตราไวโอเลตลงมาส
พนผวโลกมากขน นำแขงบนเทอกเขาหมาลยกำลงละลาย ยอดเขาสงสดคอยอดเขาเอเวอเรส
กอยบนเทอกเขาหมาลย ธารนำจากเทอกเขาหมาลยหลอเลยงคนประมาณเกอบครงโลก
เกอบสามพนลานคน ถาละลายหมดเมอไร ประชากรทงหมดนจะมปญหาเรองนำ รวมทงนำดม
ถาหงนำแขงดานทศตะวนตกบนทวปแอนตารกตกา อณหภมสงขนและพงทลายลง นำทวโลกจะสง
ขนระหวาง ๒๐-๓๐ ฟต รฐฟลอรดาของสหรฐอเมรกาจะจมหายไปทนท แลวกรงเทพมหานครละ...
จะเหลอหรอ
ขอมลดงกลาวระบวา ปญหาโลกรอนเกดจากสหรฐอเมรกาประมาณ ๓๐ เปอรเซนต
ยโรป ๒๗ เปอรเซนต เอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเทศไทยรวมอยดวย ๑๒ เปอรเซนต
ดเหมอนญปนจะ ๓ - ๔ เปอรเซนต เปนตน กลาวไดวาสหรฐอเมรกากำลงเพมอณหภม
และทำลายโลกใบนมากทสด สหรฐอเมรกาทบรโภคนยมรนแรงมาก ลาอาณานคมทางเศรษฐกจ
และทำตวเปนจาวโลกอยทกวนน
เราในฐานะทเกยวของและรบผดชอบทางดานการศกษา การศกษาในระดบอดม
ศกษาทเปนธงสำคญของประเทศ นาจะกลบมาพจารณาอยางจรงจงวา... ภาคการศกษาหรอเรา
จะประพฤตตวอยางไร ตงแตบดนเปนตนไป ผมใครเสนอแนวคดทเกยวของ ๔-๕ ประเดน
๑. ตองปรบรอหลกสตรในระดบคณะ/วทยาลย ทงหลกสตรหลก หลกสตรรอง
วารสารโพธวจย�8 Bodhi Research Journal
หลกสตรบรณาการ รวมทงรายวชาศกษาทวไปทตองสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงสงคม
นสตนกศกษา การแกวกฤตโลก ตระหนกในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางแทจรง
๒. ตองปรบรอและพฒนากระบวนการเรยนการสอน สอการเรยนรใหม ใหกาวหนา
ทาทาย กระตนการเรยนร การศกษาคนควา คด เขยน ใหสามารถสรางความเปนปญญาชน
ผแสวงหาปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การแกวกฤตโลก สรางสำนกตอโลกใบนใหจงได
๓. ตองวางแผนและรกในการวจยขององคกรใหคมชด ใหสงผลตอการแกปญหา
วกฤตตางๆ ของโลกและสงคม กำหนดทศทางการวจยใหชด กำหนดสาระการวจยใหสงผล
กระทบคณคาแกสงคม (Social Impact) วจยเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง วจยแกวกฤตโลก
วจยสรางจตสำนกใหม
๔. ตองพฒนาความเปนคร นสตนกศกษาคร สรางความเขมแขง สรางคณภาพชวต
สรางศกดศรของความเปนคร ผลกดนใหอาชพครเปนอาชพทโดดเดนทสดอาชพหนงในสงคม
เพอใหคนเกง คนด พรอมทจะเปนคร ครทสำนกในธรรมชาตสงแวดลอม ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ครทสอนและรวมแกวกฤตโลก
๕. สถาบนการศกษาตองเปนตวอยาง เปนตนแบบของการเปนโรงเรยนสเขยว สถาบนสเขยว
มหาวทยาลยสเขยว “สเขยว” ทเปนสญลกษณของธรรมชาตสงแวดลอม เศรษฐกจพอเพยง
การรวมแกวกฤตโลก เกษตรกรรมธรรมชาต และความดงาม รปธรรมและนามธรรม
ทายทสด เราจะคด พด และทำใหเปนสงเดยวกนไดอยางไร
หมายเหต บรรยายเปดการประชมวชาการ “ศรนครนทรวโรฒวชาการ” ครงท ๒
งานวนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ครงท ๒๑
ณ อาคารวจยและการศกษาตอเนอง
สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร
๓๑ มกราคม ๒๕๕๑
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �9
Crisis-free State Through Sufficiency Economy�Wiroon Tungcharoen
Abstract
College of Bodhi Vijjalaya is established by the co-operation of five
alliancepartnerswiththeobjectiveofeducatingstudentsandreturningthem
to their communities upon their graduation. Students are given integrated
education based on the understanding of the needs specific to socio-
geographical area and community, of the Philosophy of Sufficiency Economy, of
natureandenvironment,ofcultures,serviceandcontributiontothecommunity.
The College is one of the educational prototypes of Thai universities that
provideanall-encompassingintegratedmultidisciplinaryteachingandlearning
systemthatimpartscomprehensiveknowledgerangingfromglobally-orientedto
locallyThaiinnatureandcontentstomeettheneedsandchallengesofthe
times. The coming into being of “Bodhi Vijjalaya”,SrinakharinwirotUniversityhas
its origin and foundation in the Philosophy of “Sufficiency Economy”,inlinewith
establishing“Crisis-free State Through Sufficiency Economy”.Thetwokeywords
are“Crisis”and“Sufficiency Economy.”Crisescanbeconsideredonthebasis
oftheirproblems,context,relatedarea,strategyand/oragenda.Further,the
Philosophy of “Sufficiency Economy” should be considered by its ideal, principle,
theoryandpractice.
“Somdej Phra Thepparatana Rachasuda (H.R.H. Crown Princess Maha
Chakri Sirindhorn) Day” commemorates the day of homecoming visit of Her Royal
Highness, Crown Princess Maha Chakri Sirindhorn to Srinakharinwirot University
after her graduation with Doctoral Degree in Development Education B.E. 2529.
For the homecoming visit to her university, HRH normally goes to Srinakharinwirot
University (SWU), Prasarnmit campus in Bangkok or Srinakharinwirot University,
1 English translation of the original article in Thai, “แกวกฤตดวยเศรษฐกจพอเพยง”
วารสารโพธวจย50 Bodhi Research Journal
Ong-kharak District in Nakorn-nayok Province. The 21st “homecoming visit to
her university” on the 28th January B.E. 2551 is a special occasion because on
this day, H.R.H. officially opens the College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot
University, Watthana-nakorn District in Sra-kaew Province. College of Bodhi
Vijjalaya is an innovation born of the educational mission of Srinakharinwirot
University to apply into practice the Philosophy of “Sufficiency Economy” of His
Majesty, the King of Thailand.
College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University is supported with
multilateral collaboration and cooperation of the government, the military,
educational institutions, public and private sectors, civil societies, media and the
Agricultural Land Reform Office (ALRO). The primary objective of the College is
to educate the students and return them to serve their own community upon
graduation. The students are educated and trained in the understanding and
knowledge of socio-geographic areas, the Philosophy of Sufficiency Economy,
knowledge of nature and the environment, community, culture, and the spirit
of service and contribution. They will learn and develop knowledge and
vocations on nature-friendly agriculture, arts and crafts, public health, finance
and accounting, teaching and other vocations. Studies in international format
and contents are conducted at SWU, Ong-kharak and Prasarnmit. Studies
oriented towards local or area-specific needs are conducted at College of
Bodhi Vijjalaya, Watthana-nakorn. These locally oriented studies would build on
natural agriculture and local wisdom, and knowledge sourced from the College
and other districts of Sra-kaew Province. The College, founded on multilateral
alliance, also focuses on tackling such issues as upstream forest, alternative
energy, public health, food, organic agriculture (which nurtures the harmony
with nature and environment), preservation and promotion of local or traditional
wisdom, arts and crafts. The College also incorporates local community wisdom,
beliefs, skills in arts and crafts and the unique characteristics of the community
in its educational structure. The college functions as a community’s university
and is open to students, the community and the public for learning. The
College also serves as a place for all SWU students to cultivate and practice
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 51
ethical conduct.
I believe that “Bodhi Vijjalaya” could be one of the educational
prototypes of Thai tertiary institutions whereby multifaceted wisdom and
knowledge and multidisciplinary sciences that encompass international, eastern
and Thai outlooks and needs are incorporated in the teaching and learning
system. The establishment of “College of Bodhi Vijjalaya” is the project of
Srinakharinwirot University in commemorating and paying tribute to His Majesty
the King on the auspicious occasion of his 60th Anniversary of Accession to
the Throne B.E. 2549 and his 80th Birthday Anniversary B.E. 2550. The coming
into being of “Bodhi Vijjalaya”, Srinakharinwirot University has its origin and
foundation in the Philosophy of “Sufficiency Economy”, in line with establishing
a “Crisis-free State Through Sufficiency Economy”.
Anyone who has ever read the book, ‘The Spirit of Silence’, written by
John Lane, will be familiar with this story about a rich man and a fisherman.
“There was a rich man who owned an industrial plant. One day he
took a walk to the sea shore and saw a fisherman lying happily and
smoking in the fishing boat ashore. They had a conversation like this.
Rich man: Why are you lying here smoking and not
going out fishing?
Fisherman: I have enough fish for today.
Rich man: Why don’t you go out and catch more?
Fisherman: What should I catch more for?
Rich man: Catching more fish to get more money to
buy a bigger boat, equipped with motor and
bigger seine to catch more deep sea fish
to sell to get more money, then you will be
rich like me.
Fisherman: After that, what shall I do?
Rich man: You will retire comfortably and have a happy
life.
Fisherman: So, what am I doing now?”
วารสารโพธวจย5� Bodhi Research Journal
I don’t know exactly what this story tried to tell us. However, it could
be interpreted in many ways. The rich man had good intention in advising the
fisherman about acquiring happiness and the need to acquire more (sense of
insufficiency). The fisherman was lazing around, contented with what he already
had. … It reminds us of our fishermen in the southern part. In the past, they
caught fish by boat and small seine and they had a peaceful life. Today
there are big commercial trawler boats with giant seines operated by large
fishing companies from Bangkok. These large modern trawler boats cover large
areas all over the sea and effectively bring to slow demise the traditional
fishing of the fisherman of the south both of the eastern and western shores.
The traditional fishermen are losing out to the big commercial trawlers. Is this
a reason for the conflict and violence seen in the three southern border
provinces?
There are two key words in the title, “Crisis-free State Through Sufficiency
Economy”: “crisis” and “sufficiency economy.” When I consider problems, I
always look at two to three related issues of the problems, the context, the
area, strategy or agenda concerned. If we only look at the problems without
considering their context and specific area, we would not be able to solve
the actual problems and will only circle around the problems without getting to
their root causes. We may then encounter administrative management problem
without being able to move forward.
If we look at the world today, we could find many problems and crises as
listed below.
1. Breakdown in virtue and ethics; and violence.
2. Population growth and scarcity of food for people around the
world.
3. Depletion and scarcity of natural and energy resources.
4. Problems of health, hygiene, and diseases still unsolved.
5. Destruction and destabilization of nature and the environment;
climate change and global warming.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 5�
In considering the root causes of these problems, we find that they
result from the severely unethical and exploitative type of capitalism which
propels and plunges the world into economic crises. It may be the side-effect
of insensitive capitalism. Capitalism leads to materialism, consumerism, and
hedonism which are the causes of the world’s ills.
Question: What does severe capitalism lead to?
It leads to competition, striving for victory; where there is winning,
there is losing.
It brings on a strong sense of attachment, selfishness, individualism,
ego-centeredness, and arrogance.
It promotes attachment to property and concrete object.
It promotes senseless consumerism.
It promotes greed, passion, and lust.
Materialism, consumerism, and hedonism cause serious “crisis” nowadays.
We reap what we plant! Eucalyptus trees are planted in whole province of
Sra-kaew but for producing paper for the city’s use. Monocropping of the trees
ruins the soils and leads to an environmental crisis that adversely impacts on
the people of Sra-kaew, Thailand and beyond. Mahatma Gandhi said “If we
want to change society, we must change ourselves at the same time.”
Adam Smith, the author of “The Wealth of Nations”, stated that the
Law of Market propels the market. The market is like a spinning top and the
propeller of society. He wrote about the invisible hand or thing we could not
see in human being, personal interest, greed, insatiable need, and passion.
Adam Smith should know that these are the dark side of human beings.
Nevertheless, he pointed out that the “invisible hand” was the subject of
interest for creating the wealth of nation and individuals. Moreover, he also
wrote about “Division of Labor” in production lines where the workers were
‘mere mechanical parts’ of an assembly line in the assembling of products.
This is a distorted use and view of human labor.
วารสารโพธวจย5� Bodhi Research Journal
The said aspect has affected education. Western education produces
people, each of whom is specialized in one specific skill, but not good at other
tasks. Although these highly specialized people or specialists are good at only
one particular task or skill, they could earn ‘good’ living all through their lives.
This brings on a sense of arrogance, a superiority complex develops that they
are better than others whom they regard as their ‘inferiors’. One side of the
brain is better developed than the other. There is imbalance in life, imbalance
in the yin and yang.
Adam Smith believed in greed and the dark side of human beings,
dividing and turning human beings into machine-like parts of an assembly line.
It is the primary impulsion of aggressive and unethical capitalism that brings
about economic imperialism. Civilized countries and un-civilized countries were
differentiated based on wealth and material resources.
Communism based on socialist development as theorized by Thomas
Moore, Karl Marx, Lenin and Mao Tse Tung regarded labor as a friend of the
world. Under the centralized commune system, human beings lost their liberty
and dignity. Communism eventually collapses also.
Sufficiency Economy is a philosophy grounded on anthropology, social
sciences, economics, sciences, and nature-environmental sciences, which His
Majesty the King of Thailand initiated and promulgated in the post-modern
age under the realization that we are fast losing the attributes and values of
humanity. We have to step into the neo-humanitarianism of sufficiency economy
that nurtures humanity; that co-exists harmoniously and peacefully with nature
and its environment. If not, then the world would be heading towards collapse
soon.
‘Sufficiency Economy’ as a philosophy, theory, and practice is concerned
with the following issues.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 55
1. Truth, goodness, and decency as one integrated whole.
2. Harmonious equilibrium state of co-existence of human beings,
animals, nature and its environment.
3. Essential reality that ‘being human is being decent’.
According to His Majesty the King’s royal remark, in practice, ‘Sufficiency
Economy’ includes the following.
∞Enough livingmaterial resources, enough food and there is
sufficiency,
∞ Livingreasonably,
∞ andprotectionoflife.
The application of these three principles depends on knowledge,
learning, virtue and goodness. Furthermore, the issues which H.M. the King
implied are the continuous adjustment of the degree of sufficiency, narrowing
the economic gap between the rich and the poor of the society, developing
and creating a strong life foundation while advancing towards higher level. This
would be equivalent to continuous adjustment of “benchmark”. This would be
moving towards establishing neo-communes.
Buddhism teaches us that problems must be solved at their origins.
How do we correct the extremely destructive form of capitalism into an ethical
type of capitalism? If we look into Sufficiency Economy Philosophy, it appears
that Sufficiency Economy is not against the practice of adequate capitalism,
ethical capitalism, and a capitalism that develops gradually with less selfishness,
and that narrows the gap between the rich and the poor. According to H.M.
the King’s ‘New Theory’ to achieve sufficiency economy, all people should have
a piece of land proportionately allocated for different purposes: 10% allocated
to living quarter, 30% to water resource, 30% to rice farming, and another
30% for growing trees, establishing a forest according to the concept of ‘three
plants for four advantages’. A community is peaceful when it is “sufficient” as
วารสารโพธวจย5� Bodhi Research Journal
“Machima Patipatha (The Middle Path)” is. Realizing sufficiency makes us feel
rich. We feel rich when we have a sense of what we have is enough. The
more we want or need, the more we don’t feel rich. One of six Thai people
in the country has a tendency to become obese because the capitalist world
encourages us to consume to the excess.
K’ung-tzu (Confucius) said 2,000 years ago that “The wise knows what
is right. The fool knows how much to sell. The wise loves spirituality. The fool
loves property.” …That is quite a long time ago.
The video based on the book, “An Inconvenient Truth: The Crisis of
Global Warming”, written by Al Gore, who received so many awards for it, is
a documentary that raises awareness of global warming and makes people
think about green world more seriously.
The temperature of the world is getting higher since A.D. 1980. This
increase results from heat generated from rising consumption, factory and
vehicle exhausts, carbon dioxide, methane and other gases that build up
“Green House Effect.” Gas and heat flow into the aerosphere and make the
world get warmer. Ozone layer penetrates through and ultra violet ray radiates
to the earth surface. Snow on the Himalayan range is melting. The streams that
flow down from Mt. Everest, the highest mountain, feed around three billion
people, almost half of the world’s population. If all the snow has melted, these
people will experience water problem, even portable water may be hard to
find. If the temperature on the western part of Antarctica continent continues
to increase, water level all over the world will rise by 20-30 feet. When this
happens, Florida State of the United States of America will disappear under
water. What will happen to Bangkok, what will be left of it?
Statistics show that contribution to global warming may be apportioned
thus, 30% by United States of America, 27% by Europe, 12% by Southeast Asia
including Thailand, and 3-4 % by Japan. It could be said that the United States
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 57
of America contributes most to the rise in global temperature and damage.
The United States of America is the ultimate consumerist country, an economic
imperialist, and is acting like today’s king of the world.
We, who are concerned and responsible for education and higher
education which is important to the country, should consider seriously how
we should act from this moment on. I would like to propose five ideas for
consideration:
1. Readjust the curriculum and syllabus of faculty/college level
academic programs on major courses, minor courses, and integrated courses
including general subjects to raise students’ awareness of societal and global
crises, and to teach students how to practice the Philosophy of Sufficiency
Economy.
2. Readjust and develop teaching and learning processes; adopt
new, more advanced and more challenging studying media; stimulate learning
and research so that knowledgeable people are produced who can assist in
solving local and global crisis through the Philosophy of Sufficiency Economy
and create a better world.
3. Plan and advance further in researching on problems and root
of world crises. The direction of research and the context of research should
lead to social impact that is clear and distinct. The Philosophy of Sufficiency
Economy in solving world crisis and creating new awareness could be further
researched.
4. Develop teachers and students so that they could strengthen
themselves and improve the quality of life. Teaching as a distinct profession
should be given due recognition and respect in the society. A good teacher
is one who understands nature and its environment, Sufficiency Economy, and
capable of contributing to solving world crisis.
วารสารโพธวจย58 Bodhi Research Journal
5. An educational institute should impart the values of and flourish
with co-operation, goodness, virtue and ethics. It should serve as a model
prototype of green school, green institute, and green university that is capable
of contributing to solving world crises. “Green” is the symbol of nature,
environment, and Sufficiency Economy.
Lastly, how could we think, talk, and practice what we think and talk
about? How do we walk the talk?
Remark:
Speech on the Opening of the 2nd Educational Meeting “Srinakharinwirot
Education”, on the 21st Somdej Phra Thepparatana Rachasuda
Day. at the Research and Continuing Study Building, Her Royal
Highness Crown Princess Maha Chakri Sirindhorn, 31st January B.E.
�551.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 59
มหาวทยาลยกบการศกษาทางเลอกUniversity and Alternative Education
อำนาจ เยนสบายAmnard Yensabye
บทคดยอ
วกฤตทรนแรงและซบซอนของสงคมไทยในยคปจจบน เกยวของกบระบบและโครงสราง
ของสงคมไทย และเชอมโยงกบโครงสรางของระบบโลก ซงเปนบทเรยนจากการพฒนาประเทศ
ทผานมา มหาวทยาลยไทยผผลตผนำในทกระดบทกวงการของประเทศ ควรจะรวมรบผดชอบ
แตระบบอดมศกษาไทยยงคงตดกบดกโครงสรางของระบบโลก ดวยคำวา “มาตรฐาน” และ
“การจดอนดบโลก” ทสงคมไทยมไดเปนผกำหนด อดมศกษาไทยจงไมสามารถหลดจากบวง
เพอทจะชวยแกปญหาวกฤตประเทศไดอยางแทจรง
การศกษาทางเลอกจงเกดขนเพอปฏเสธการจดการศกษากระแสหลก โดยมองคประกอบ
ในดานคณภาพทสำคญ ๖ ประการคอ อสระ นวตกรรม เตมเตม องครวม แตกตางหลากหลาย
และพหนยม และสามารถแบงการศกษาได ๗ ฐานเรยนร คอ ฐานครอบครว ฐานระบบรฐ
ฐานครภมปญญา ฐานศาสนา ฐานสถาบนนอกระบบรฐ ฐานเรยนรผานกจกรรม และฐานสอ
และแหลงการเรยนร
มหาวทยาลยไทยบางแหงเร มปฏบตการคขนาน ดวยการจดการแบบทวลกษณ
ดวยฐานคดสสากลโลกตามกระแสหลก และฐานคดสชมชนดวยยทธศาสตร หนงมหาวทยาลย
หนงจงหวด สสมมาชพ
และการจดการศกษาแบบทวลกษณไดเกดขนอยางเปนรปธรรมแลว ณ มหาวทยาลย
ศรนครนทรวโรฒ ดวยการกำเนดขนของโพธวชชาลย มศว สระแกว และโพธวชชาลย มศว ตาก
ซงเปนพนทภมรฐศาสตรชายแดน และจะขยายผลไปจงหวดชายแดนอน ไดแก นาน-อตรดตถ
และสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนฐานคดในการจดการ
ศกษาเพอชมชน เพอทจะแกปญหาวกฤตประเทศไทยถงในระดบชมชน และทกระดบ
วารสารโพธวจย60 Bodhi Research Journal
บทนำ
ดวยสภาพทเปนจรงของสงคมไทยในยคปจจบน คงเปนเรองยากทจะปฏเสธไดวา
สงคมไทยกำลงตกอยทามกลางวงลอมของปญหาวกฤตอยางรอบดาน โดยปญหาวกฤตทเกด
ขนถอเปนเรองยากและมความซบซอนจนมอาจแกปญหาทเกดขนไดดวยระยะเวลาอนสน
หรอภายในระยะเวลาเพยง ๓ หรอ ๕ ป อกทงการแกปญหาทยากและซบซอนเกยวของกบระบบ
และโครงสรางของสงคมไทย และเชอมโยงกบโครงสรางของระบบโลก จงยากทจะปฏเสธไดวา
หากจะแกปญหาใหหลดพน หนทางททกคนปรารถนา หรอหนทางการแกปญหาอยางสนต กม
อาจเกดขนไดโดยงาย เนองเพราะโลกนสงคมนตกอยภายใตการครอบงำของระบบทปกปองคมครอง
ของผไดเปรยบ ทสงผลตอการสรางความเหลอมลำระหวางประเทศมหาอำนาจ (ทไมใชคำวา
ประเทศทพฒนาแลว เพราะเปนนยามไมสะทอนภาพการพฒนาเชงสมพทธ เปนนยามเฉพาะดาน
ไมครอบคลมทงบรบท) กบประเทศทถกเอารดเอาเปรยบ ระหวางกลมคนจำนวนนอยในสงคมไทย
กบคนสวนใหญของประเทศ จงเปนเรองยากของของประเทศมหาอำนาจทกระหายในอำนาจ
ความมงคงอยางไมมขอบเขตจำกด และเปนเรองยากของคนกลมนอยของสงคมไทยทคมอำนาจ
ทางการเมอง เศรษฐกจ การทหาร ทรพยากร วฒนธรรม และการศกษาของประเทศ จะยอม
เสยสละลดละดวยกระบวนการทางธรรมะ เนองเพราะกระบวนการทางธรรม หรอกองทพธรรม
สวนหนงกถกทำลายไปดวยระบบทนนยมโลกาภวตน สวนหนงกเขาแสวงประโยชนรวมโดยอาศย
ศาสตรแหงการครอบงำไลลา ศาสนกชนสวนหนงทรไมเทาทนจนตดกบดกดวยการยอมตนเปน
เครองมอ ในขณะท สวนทเปนกระบวนการขบเคลอนธรรมะ ทพกใจแกนแกนของศาสนาทก
ศาสนา กลบกลายเปนเพยงกระแสรองของสงคม
สภาพเชนนจงสงผลทำใหนกวเคราะหจำนวนหนงมองเหนวา การแกปญหาวกฤตทเปน
ปญหาเชงระบบและเปนปญหาเชงโครงสรางทซบซอนบนวถแหงสนต ไมนาจะเกดขนในสงคม
ไทยไดโดยงาย
อยางไรกตาม ทามกลางความคดดงกลาว คนอกกลมหนงกยงมความเชอ มความหวง
และมความศรทธาตอการแกปญหาวกฤตดวยวถแหงสนต โดยผเขยนเปนผหนงทเชอมนวา มนษย
สามารถสรางกระบวนการขบเคลอนดวยวถทางเชนนได ไดทงโดยการคด ไดทงโดยการปฏบต
ไดทงการสรางเครอขายขยายผล และโดยการขบเคลอนเชงสงคมแบบเชอมโยง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �1
บทเรยนแหงการพฒนา
แมผคนจำนวนหนงทเชอมนในวถทางแหงสนต (สนตทงความคดและการกระทำ
สนตทงวธการและจดหมาย) กมความจำเปนทจะตองรบรขอมลบางประการ วาดวยเรองของ
การพฒนาทเบยดเบยนและทำลายเฉพาะบางประเดนเปนตวอยาง อยางนอยกในหวงเวลา ๕ ทศวรรษ
ทผานมา เชนในเรองของทรพยากรธรรมชาต
โดยหากขอมลทเปนผลจากแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบแรกทประเทศใชในป ๒๕๐๔
ภายใตวล “นำไหล ไฟสวาง ทางด มงานทำ” ซงผลของแผนการพฒนา ในป ๒๕๐๔-๒๕๑๙
ภายใตแผนการพฒนาฯ ๓ ฉบบ เราพฒนาโดยทำลายทรพยากรธรรมชาตปาไมปละประมาณ ๓
ลานไร หวงระยะเวลาการพฒนา ๓ ฉบบ ประเทศไทยสญเสยทรพยากรปาไมมากถง ๔๗ ลานไร
และการสญเสยทรพยากรปาไมกยงขยายพนทไปทกภมภาคของประเทศ ไมเวนแมในพนทมรดก
โลกจนกระทงถงปจจบน ซงการพฒนาแบบทำลายทรพยากรธรรมชาตมไดมเฉพาะปาไม (ทสงผล
กระทบอยางรนแรงในเรองวกฤตภยแลง วกฤตโลกรอน ฯลฯ) เทานน ทรพยากรธรรมชาตอนๆ
กถกทำลายพรอมกนไปอยางเปนลกโซ จนสงผลกระทบตอชวตความเปนอย ภยพบตและสขภาวะ
ของผคนทนบวนจะยงรนแรง
ทงน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศ (TDRI) ไดเคยประเมนความเสยหายของธรรมชาต
สงแวดลอมเฉพาะดานทเปนมลคา ตงแตชวงป ๒๕๔๒-๒๕๔๖ มมลคาทนาสนใจดงน
ความเสยหายจากการทำลายปาไม มมลคาสงทสดคอ ๘,๐๘๓ ลานบาทตอป
รองลงมาคอความเสยหายตอดนและการใชทดน ๗,๔๗๗ ลานบาทตอป
ตามดวยความเสยหายทมตอทรพยากรนำ ๖,๔๓๓ ลานบาทตอป
ความเสยหายอนเนองมาจากมลพษทางอากาศ ๕,๘๖๖ ลานบาทตอป
และความเสยหายจากขยะคดเปนมลคา ๔,๗๙๗ ลานบาทตอป
นนเปนการประเมนความเสยหายเชงมลคาในชวงเวลาหนง ทถาหากนำมาประเมนความ
เสยหายทรวดเรวและมพลวตสงในปลาสด กไมทราบวา การพฒนาทเบยดเบยนและทำลาย
จะมมลคาสงเพยงใด
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
อยางไรกตาม หากพจารณาการพฒนาทเบยดเบยนและสรางความเหลอมลำให
เกดขนในสงคมไทยในดานการเปนเจาของทรพยสนของประเทศจากสำนกงานสถตแหงชาตในป
๒๕๔๙ พบวา ทรพยสนทงประเทศรอยละ ๖๙ อยในความครอบครองของครวเรอนทรวยทสด
ซงมเพยงรอยละ ๒๐ ของประชากร
ขณะทอกรอยละ ๒๐ ของประชากรทยากจนระดบรากหญา มทรพยสนรวมกนเพยง
รอยละ ๑ ของทรพยสนทงประเทศ หรอตางกน ๖๙ เทา
ส วนเร องของเง นออมธนาคารท เป นข อม ลจากธนาคารแห งประเทศไทย
ชวงเดอนมถนายน ๒๕๕๒ บญชเงนฝากตงแต ๑๐ ลานบาทขนไป ทงหมดมประมาณ ๗๐,๐๐๐
บญช คดเปนรอยละ ๐.๑ ของจำนวนบญชเงนฝากทงประเทศ
โดยถาหากคนกลมนมบญชเงนฝากคนละ ๒ บญช กประมาณการไดวา เงนฝากมากกวา
๒ ใน ๕ ของจำนวน ๓ ลานลานบาท ตกอยในมอของคน ๓๕,๐๐๐ คน หรอรอยละ ๐.๐๖
ของประชากรทงประเทศ
ทกลาวมาถอเปนขอมลตวอยางของการพฒนาทเบยดเบยนตนเอง ชมชน สงคม
ธรรมชาต และสรางความเหลอมลำใหเกดขนในสงคม จนนำไปสวกฤตการเมองทรายแรงครง
แลวครงเลา และทสำคญ จากการตดกบดกการพฒนาของระบบทนนยมโลก ไดสงผลทำให
ประเทศไทยประสบกบวกฤตปญหาเศรษฐกจในป ๒๕๔๐ ตลอดจนการไดรบผลกระทบจากวกฤต
ซบไพรมทสหรฐอเมรกาในเวลาตอมา
เหลานจงนำมาซงคำถามหลายๆคำถาม โดยคำถามหลายๆคำถามทมตอระบบการ
ศกษากคอ
มหาวทยาลยทงหลายผลตบณฑตทกองคความรไปสสงคมไปทำงานในทกภาคสวน
ของสงคม ทงภาคราชการ ทงภาคธรกจ ไปเปนผนำระดบกระทรวงทบวงกรม ไปเปนนกการ
เมองทงระดบชาต และระดบทองถน แลวผลของการพฒนาทเกดขน มหาวทยาลยและการศกษา
ทงในระบบและนอกระบบมสวนทจะตองรบผดชอบการพฒนาทเบยดเบยนและการพฒนาทสราง
ความเหลอมลำนหรอไม....
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal ��
มหาวทยาลยมครอาจารยทจบการศกษาระดบปรญญาโทและปรญญาเอกทงในประเทศ
และตางประเทศเปนจำนวนมาก มตำแหนงวชาการระดบผชวยศาสตราจารย รองศาสตราจารย
และศาสตราจารยไมนอย แตเหตไฉน การพฒนาคน การเรยนการสอน การผลตผลงานการวจย
จงไมสามารถเทาทน ไมมภมตานทานการพฒนาทสรางปญหา จนสงคมประเทศชาตเกดวกฤต
อยางทวดาน
หรอเปนเพราะ ความรทมอยในมหาวทยาลยเปนชดความรทมปญหาอยในตวของมนเอง...
อกทงถาหากมหาวทยาลยสามารถวพากษชดความรทมอยไดอยางกระจางชดมองเหน
เสนทางของการจดการศกษาทไปสนองโครงสรางการพฒนาระบบทนนยม โลกาภวตน และเรมมอง
เหนทางออกใหมทเปน”ปญญา”เหนอ”ความร” ทเปน”วชชา”เหนอ”วชา” แตกตดขดดวยโลกกระแส
หลก จดอนดบมหาวทยาลยบนมาตรฐานทการศกษาไทยจำเปนตองเดนตาม
เชนนแลวสงคมไทยและการศกษาไทยจะหาทางออกเพอแกปญหาวกฤต แกปญหาการ
พฒนาทเบยดเบยนและทำลาย แกปญหาความเหลอมลำไดอยางไร...
มหาวทยาลยไทยกบการจดอนดบโลก ทามกลางปญหาวกฤตทกลาวมา และทามกลางความเปนไปของการจดการศกษาตามแบบ
โลกกระแสหลก กมคำถามสำคญเกดขนนนกคอ มหาวทยาลยไทยควรใหความสำคญระหวางการจด
ลำดบมหาวทยาลยโลก (World University Rankings) หรอใหความสำคญตอการพฒนาประเทศ
สความยงยน และหรอจะจดการทง ๒ ดาน ใหดำรงอยแบบคขนาน กอประโยชนทง ๒ ดาน
เปนเรองทสามารถเกดขนเปนจรงไดหรอไม
แนนอนหากมหาวทยาลยไทยมงหนาสการจดอนดบมหาวทยาลยโลก กจำตองศกษาวเคราะห
เกณฑทจะวด ตองศกษากลวธการเพอกระบวนการจดอนดบ รวมทงตองมทนหรองบประมาณสนบสนน
นนกหมายความวา มหาวทยาลยไทยจะตองมหนวยศกษาองคกรทจดอนดบมหาวทยาลย
ไมวาจะเปนนตยสาร Newsweek ไมวา Times Higher Education หรอ Top Universities Guide
และหรอ Shanghai Jiao Tong University ฯลฯ
จะตองศกษาเกณฑการใหคะแนนของแตละสำนกใหทะลปรโปรง อนหมายรวมถง จะตองรวา
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
มบรษทธรกจอะไร ทเปนทปรกษาของสำนกจดอนดบนน ๆ และเปนผดำเนนการในการจดเกบขอมล
สการจดอนดบ เชน จะตองรวา บรษททปรกษาของ The Times Higher Education คอบรษท QS
(Quacquarelli Symonds) ซงมบทบาทในการกำหนดจดหมายของการสงแบบสอบถาม แนนอนหาก
QS ไมรจกหรอไมมฐานขอมลทงนกวชาการ และสถาบนการศกษามหาวทยาลยไทย หรอไมทำให QS
มขอมลอนเกดจากสาเหตใดกตามท กยากทมหาวทยาลยไทยแหงนนหรอนกวชาการสถาบนการศกษา
แหงนนจะไดรบการคดเลอกและเสนอชอมหาวทยาลยทมชอเสยง
ซงกระบวนการดงกลาวมความจำเปนตองใชเงนหรอตองลงทน รวมทงตองยอมรบความซบซอน
ในเรองของการจดอนดบ ผลของการจดอนดบทสงผลตอรายไดของสถาบนการศกษาทตดอนดบตน ๆ
ในฐานะทการศกษาถกกำหนดใหเปนธรกจบรการชนดหนง ทนำรายไดจากประเทศทถกเรยกวา
ประเทศกำลงพฒนา หรอดอยพฒนาสประเทศของตน
ทสำคญทควรบนทกไวกคอ สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา หรอ สกอ. ยอมรบ
และเหนดวยกบกระบวนการน ซงกระบวนการคดเชนน ไดสงผลตอการทมงบประมาณจำนวนมหาศาล
เพอสรางโอกาสใหมหาวทยาลยไทยของรฐ ๙ แหงจาก ๗๖ แหง ตดอนดบมหาวทยาลยโลก
คำถามตอมากคอ หากมหาวทยาลยไทยตดอนดบโลกภายใตเกณฑทสงคมไทยมไดเปนผ
กำหนดแลว มหาวทยาลยไทยเหลานน จะชวยแกปญหาวกฤต จะชวยแกปญหาการพฒนาทเบยดเบยน
จะชวยแกปญหาความเหลอมลำและการขาดโอกาสเขาถงการศกษาดงทกลาวมาตงแตตนไดหรอไม
แตถาหากคำตอบไมเกยวกบคำถามทตง ในทสดมหาวทยาลยไทยอก ๖๐ กวาแหง ก
จำตองตะเกยกตะกายเพอใหไดงบประมาณและเพอเปาหมายของการจดอนดบเปนตวตง ไมใชเพอให
การศกษาหรอใหมหาวทยาลยเปนความหวงของสงคมไทย ซงหากเปนความหวงไมได หรอขจดความ
เหลอมลำไมได กเปนเรองยากทจะใหชมชนหรอคนสวนใหญทถกเกบภาษทงโดยทางตรงและทางออม
มองมหาวทยาลยเปนใครอนไปพนได
อยางไรกตาม ในอกมมหนงหากมหาวทยาลยไทยมองเหนวา การแขงขนเพอการจดอนดบ
เปนเรองทหลกเลยงไมไดในยคการคาเสร แตกยงเหนความสำคญทจะดำเนนการแบบคขนาน ดวยการ
ขบเคลอนบทบาทของมหาวทยาลยกบชมชนพรอมกนไป หรอผลกดนสนบสนนใหมหาวทยาลยมบท
บาทอยางชดเจนในการแกปญหาความเหลอมลำ วกฤตชมชนธรรมชาตและสงแวดลอม ซงในทสดแลว
กระบวนการสรางความเขมแขงดงกลาว กยากทจะหลกเลยงกบการทจะตองไปเผชญหนากบระบบท
เบยดเบยนและทำลายนนได
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �5
การศกษาทางเลอก มหาวทยาลยเพอชมชน อนทจรง แนวคดการจดการศกษาทางเลอกไดมการกอตวตงแตยคแสวงหา กอนเหตการณ
๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ โดยแมระยะเรมแรกมไดใชคำวาการศกษาทางเลอก แตนยยะของการแสดงออก
ถอเปนการปฏเสธแนวคดในการจดการศกษาในระดบปรชญา ซงนำไปสการปฏรปการศกษาอยางตอ
เนอง แตการปฏรปการศกษากไมบรรลจดหมายดวยหลายเหตปจจย โดยเฉพาะปจจยความผนแปรทาง
การเมองภายในประเทศทเชอมโยงกบการเมองระหวางประเทศในยคสงครามลทธอดมการณ และสบตอ
มายงสงครามแยงชงผลประโยชนทางธรกจทขยายเตบใหญเปนธรกจขามชาตของระบบทนนยมโลก
ซงพฒนาการดงกลาว ไดสงผลทำใหเกดกระแสการปฏเสธการจดการศกษาในแบบการ
จดการศกษากระแสหลก อนนำไปสการขบเคลอนการศกษาทางเลอก (Alternative Education)
อยางเปนขบวนการ ซงการศกษาทางเลอกทเกดขนในสงคมไทยไดอาศยแนวคดทงจากโลกตะวนตก
และจากโลกตะวนออก ทงน จากเอกสารรายงานการวจยเรอง “การศกษาทางเลอกในนานาประเทศ”
ซงรบผดชอบโครงการโดย นางรชน ธงไชย ไดสรปกรอบความคดทมตอการศกษาทางเลอกไว ๒
ดานหลก
ดานปรมาณ ถอวา การจดการศกษาทางเลอกเปนการจดการศกษาตามทศนะของกลมทม
ความเหนแตกตางจากการศกษากระแสหลก คณสมบตของกลมไมมการระบใหจำเพาะเจาะจงลงไป
และมการพฒนาเปลยนแปลงอยตลอดเวลา แตมลกษณะเปนสวนนอยของระบบ และไมจำกดวาม
ปรชญาการศกษาใด
ในดานคณภาพ การศกษาทางเลอกมองคประกอบทสำคญ คอ
๑. มความเปนอสระ
๒. มลกษณะเปนนวตกรรม
๓. เตมเตมสงทขาดไปของระบบ
๔. เปนองครวม
๕. มลกษณะทแตกตางหลากหลาย
๖. มความเปนพหนยม
การขบเคลอนดงกลาวทำใหเกดโรงเรยนทางเลอกกระจายตวไปตามภมภาคของประเทศไทย
วารสารโพธวจย�� Bodhi Research Journal
เปนจำนวนไมนอย ทงน รายงานการวจยของ สชาดา จกรพสทธ และคณะ ทเสนอรายงานการ
วจยเรอง “การศกษาทางเลอก : ฐานขอมลและการวเคราะห” ไดแบงการศกษาทางเลอกไวเปน ๗
ฐานการเรยนร โดยสรป คอ
๑. การจดการศกษาทางเลอกทจดโดยครอบครว หรอ Home School
๒. การจดการศกษาทางเลอกทองกบระบบรฐ
๓. การจดการศกษาทางเลอกสายครภมปญญา
๔. การจดการศกษาทางเลอกสายศาสนา และวถปฏบตธรรม
๕. การจดการศกษาทางเลอกทเปนสถาบนนอกระบบรฐ
๖. การจดการศกษาทางเลอกของกลมการเรยนรผานกจกรรม
๗. การศกษาทางเลอกผานสอการเรยนรและแหลงการเรยนร
อยางไรกตามในขณะทการขบเคลอนการศกษาทางเลอกทมนยยะปฏเสธระบบคด
ของการศกษากระแสหลก กไดสงผลกระทบตอแนวคดการจดการศกษาระดบอดมศกษา
ไดสงผลกระทบตอมหาวทยาลยของไทย ไดสงผลกระทบตอการจดการศกษาภายใตกลไกของ
ระบบโลก ซงในทสดแลวกหลกเลยงไมไดทจะถกตงคำถามวา เพราะเหตใดจงไมสามารถสราง
มหาวทยาลยทางเลอกใหเกดขนในสงคมไทย หรออยางนอยกมแนวคดในการจดการศกษา
ทางเลอก ทไดรบการสงเสรมสนบสนนในระดบยทธศาสตรการบรหารมหาวทยาลย ทแฝง
อยในระบบมหาวทยาลยของรฐ
คำตอบหนงในหลายๆคำตอบคอ มหาวทยาลยไทยถกกระทำ (และเลอกทจะถกกระทำ)
ใหมทศทางการพฒนาไปในเสนทางของการศกษากระแสหลก เสนทางของการไตเตาแขงขน
เสนทางไปสความเปนสากล จนอาจกลาวไดวา มหาวทยาลยสวนใหญตางตงเปาหมายไปสความ
เปนเลศทางวชาการและความเปนสากล ทามกลางวกฤตของการพฒนาประเทศ ทเบยดเบยน
ทำลายทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม ทำลายชวต ชมชน สงคม จนนำไปสวกฤตของประเทศ
ทนบวนจะยงรนแรง และยงไมเหนทางออก
หรอ ในความเชอของมหาวทยาลยไทยขณะน มความเชอมนวา มหาวทยาลยสามารถ
หาทางออกใหกบประเทศได กโดยการนำมหาวทยาลยสความเปนสากล การนำมหาวทยาลย
ไปสการจดอนดบโลกทดขน กจะสงผลทำใหประเทศชาตผานพนปญหาวกฤตได
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �7
แตไมวามหาวทยาลยไทยจะมความเชออยางไร กเปนทชดเจนวา มมหาวทยาลย
บางแหงทกำลงปฏบตการอยางคขนาน ดวยการจดการมหาวทยาลยแบบทวลกษณ หรอ
๑ มหาวทยาลย ๒ ฐานคด ดวยการจดการใหเกดเอกภาพในสองสงทแตกตาง ทงการขบ
เคลอนสเสนทางการศกษากระแสหลก และทงการขบเคลอนสการเปนหวขบวนรถจกรสชมชน
ดวยยทธศาสตร ๑ จงหวด ๑ มหาวทยาลย สสมมาชพ
มหาวทยาลยกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ทามกลางการขบเคลอนแบบคขนาน หากกลาวเฉพาะดานการจดการศกษาเพอชมชน
มการศกษาทศทางของการจดการศกษาเพอชมชน วาควรจะตงอยบนฐานคดหรอปรชญาอะไร
ปรชญาหนง หรอฐานคดเพอการจดการศกษาหนงในหลายๆฐานคด คอ การใหคณคาและความ
สำคญของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy) วาเปนปรชญาทนำไปสการแก
ปญหาวกฤตของประเทศในระยะยาว ซงปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไมเพยงแตจะไดรบความ
สนใจในขนของการนำไปสการปฏบตภายในสงคมไทยเทานน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกยงไดรบ
ความสนใจ มการศกษาในระดบนานาชาตอกดวย โดยหนงสอ “เศรษฐกจพอเพยงในทศนะโลก
(Sufficiency Economy in Global View)” โดยสถาบนไทยพฒน และ สถาบนการจดการ
เพอชนบทและสงคม มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ ภายใตการสนบสนน
ของสำนกงานสนบสนนการวจย (สกว.) ไดรวบรวมประมวลความคดจากผทรงคณวฒจำนวน
๑๓ คน ประกอบดวย
๑. ศ.ดร.วลฟกง ซคส ผเชยวชาญประจำวพเพลทอล เพอสภาวะอากาศ สงแวดลอม
และพลงงาน ประเทศเยอรมน
๒. ศ.ดร. ฟรานซ ธโอ กอตวอลล ผอำนวยการมลนธชไวเฟรท เพอการพฒนาการ
เกษตรกรรมทเปนมตรกบสงแวดลอม ประเทศเยอรมน
๓. ศ.ดร. อมาตยา เซน ศาสตราจารยชาวอนเดย ผไดรบรางวลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร
พ.ศ. ๒๕๔๑
๔. ศ.ปเตอร บทรอยด ผอำนวยการศนยเพอการตงถนฐานมนษยแหงมหาวทยาลย
บรตชโคลมเบย ประเทศแคนาดา
วารสารโพธวจย�8 Bodhi Research Journal
๕. ฯพณฯ จกม ทนเลย นายกรฐมนตรแหงประเทศภฏาน
๖. ศ.ดร.ปเตอร วอรร ศาสตราจารยเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแหงชาตออสเตรเลย
๗. ดร.ทารก บานร ผอำนวยการหลกสตรความยงยนแหงอนาคต สถาบนสงแวดลอม
สตอกโฮม ประเทศสวเดน
๘. ดร.ดอร คนเลย นกเศรษฐศาสตรชาวภฏาน ประจำองคการอาหารและเกษตรกร
แหงสหประชาชาต
๙. ศ.ปเตอร คลกน อาจารยดานเศรษฐศาสตรเกษตรและวทยาการผบรโภค
มหาวทยาลยลาวาล ประเทศแคนาดา
๑๐. ศ.ดร.วมาลา วระรควาน ผอำนวยการสถาบนอมตแหงพฤตกรรมสขภาพ
และศาสตรทเกยวของ ประเทศอนเดย
๑๑. ดร.ฟาสตโน คอรโดโซ ผอำนวยการศนยวจยแหงชาต มหาวทยาลยแหงชาต
ตมอร-เลสเต (ตมอรตะวนออก)
๑๒. อาจารยโยฮนเนส อสโบโก อาจารยประจำมหาวทยาลยแหงชาต ตมอร-เลสเต
(ตมอรตะวนออก)
๑๓. เฟอรนนโด ไคลแมน หวหนาสำนกงานเลขาธการเศรษฐกจสมานฉนทแหงชาต
กระทรวงแรงงานและการจดหางาน ประเทศบราซล
โดยผทรงคณวฒแตละทานไดแสดงทศนะตอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงวา เศรษฐกจ
พอเพยงไมเปนเพยงทางออกของวกฤตประเทศไทยเทานน แตเปนทางออกของวกฤตโลกดวย
เชน ศ.ดร.วลฟกง ซคส ใหความเหนวา เศรษฐกจพอเพยงเปนอกทางเลอกหนงสำหรบทก
ประเทศในเวลาน
ในขณะท ศ.ดร. อมาตยา เซน นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลกลาววา “ความพอเพยง
ไมไดหมายถง ไมตองการอะไรอกแลว แตตองมพอทจะอยได พอทจะมชวตทด”
สวน ฯพณฯ จกม ทนเลย มทศนะทวา “ประเทศไทยสามารถสรางโลกใบใหมจาก
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal �9
หรอ ศ.ดร.ปเตอร วอรร มมมมองวา “เศรษฐศาสตรสเขยว เศรษฐกจพอเพยง
สองแนวคด ยดหลกไมเบยดเบยนโลก”
ทยกตวอยาง ถอเปนทศนะตวอยางจากผทรงคณวฒนอกประเทศทมตอเศรษฐกจ
พอเพยง ในขณะทผคนในสงคมไทยจำนวนไมนอย มกจะยอมรบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
กตอเมอคนตางชาตใหการยอมรบเสยกอน จงจะยอมรบตาม ทงๆทปรชญาดงกลาวถอกำเนด
ในประเทศไทยโดย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช
จนปจจบน ความพยายามของมหาวทยาลยทจะดำเนนนโยบายแบบ “ทวลกษณ”
กไดเกดขนเปนจรงแลว ทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ดวยการขบเคลอนโพธวชชาลยวฒนานคร
มศว สระแกว โพธวชชาลยแมสอด มศว ตาก โพธวชชาลย มศว สตล ซงเปนพนทภมรฐศาสตร
ตดกบราชอาณาจกรกมพชา สหภาพเมยนมาร และประเทศมาเลเซยตามลำดบ โดยอยในชวง
ขยายผลไปจงหวดนาน-อตรดตถ ตดกบประเทศลาว ซงโพธวชชาลยทกแหง ตงอยบนพนฐาน
ของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
สรป
สงคมไทยในปจจบน กำลงเผชญหนากบปญหาวกฤตรอบดาน เปนวกฤตทรนแรงทจารก
อยในประวตศาสตรของประเทศไทย เปนวกฤตของความแตกแยก ความโกรธเกลยดเคยดแคน
ถงขนประหตประหารแบบไทยฆาไทยได โดยหากยงไมสามารถแกปญหาวกฤตดงกลาว เหตการณ
ไทยฆาไทยกจะขยายผลตอไป
ซงถาการจดอนดบมหาวทยาลยไทย ดขน สงขน ตดอนดบมากขน สามารถชวยแก
ปญหาวกฤตของประเทศไทย กควรขบเคลอนตอไป แตหากวกฤตของประเทศพฒนาตอไป
กลายเปนรฐทลมเหลว อนดบมหาวทยาลยในเวทการศกษาโลกกเปนเกยรตยศทไรความหมาย
เอกสารอางอง
สชาดา จกรพสทธ และคณะ. (๒๕๔๖). การศกษาทางเลอก : ฐานขอมลและการวเคราะห.
http://www.trf.or.th/research/abstract.asp?PROJECTID=RDG4540007
สถาบนไทยพฒน. เศรษฐกจพอเพยงในทศนะโลก.
http://sufficiencyeconomy.blogspot.com/2009/10/blog-post_26.html
วารสารโพธวจย70 Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 71
University and Alternative Education�
Amnard Yensabye
Abstract
Thesocio-economiccrisisprevailingnowinThailandiscomplexand
serious.Itisrelatedtotheeconomicsystemandstructureofthecountryand
thatoftheworld.Responsibleforthecrisisaretheleadersineveryeconomic
andsocial sectorof thecountry.Theywereeducatedandtrained inThai
universities.ItisthusfairtosaythatThaiuniversityeducationmaybepartly
responsible for the country’s crisis that prevails under the management of such
leaders. The development of tertiary education of Thailand is confined by its
need to meet “world standards” and to achieve some good “world university
ranking”, both standards and criteria of which Thailand played no part in
defining according to the country’s priorities and needs. Thus, Thai university
education could not break out of this confinement to help produce manpower
neededtotakethecountryoutofitspresentcrisis.
Inresistingthetrendofdevelopmentofthemainstreameducation,
alternative education grows out of this need to break out of this confinement.
The alternative education addressed in this paper has six main elements:
freedom, innovation, fulfilment, holism, diversity, and pluralism. Knowledge and
technologybaseforthealternativeeducationisdrawnfromandfoundedon
thatdrawnfromsevenmainsources:traditionalknowledgeandpracticesin
the family and state systems, formal; academic studies in standard teaching
andlearningsystem,religiousteachings,informallearningandteachingsystem,
various informationmedia and other sources. Some of the Thai universities
have already implemented alternative education, a dual education system
that incorporates standard teaching and learning and alternative teaching
and learning using the strategy of “One University, One Province” to train and
producelearnerscapableofestablishingrightlivelihoodwhentheygraduate.
� English translation of the original article in Thai, “มหาวทยาลยกบการศกษา
ทางเลอก”.
วารสารโพธวจย7� Bodhi Research Journal
The dual education system, founded on the Philosophy of Sufficiency
Economy,isputtopracticeattheCollegeofBodhiVijjalayainSrinakharinwirot
University(SWU).Foritsmultifacetedteachingandlearning,theCollegeofBodhi
Vijjalaya has campuses in SWU of Srakaew Province and SWU of Tak Province.
Both these provinces are border provinces. The College will be expanded
to other border provinces, including Nan, Uttradit, and three other border
provinces in the south of Thailand. Guided by the Philosophy of Sufficiency
Economy,theCollegeprovidespracticaleducationaimedatdevelopingthe
local communities. It is through developing the local grassroot communities
that the root of the country’s crisis is tackled most effectively. This is one way
SrinakharinwirotUniversityrespondsinformulatinganddeliveringeducationthat
helpsthecountryresolveitscrisis,fromthebottomup.
Introduction
It is undeniable that the actual socioeconomic crisis in Thailand is
so complex and serious that it could not be solved within a short period
of time. The socioeconomic structure and system of Thailand is closely linked
with that of the world outside. Everyone hopes to resolve the crisis peacefully.
However it is not easy because the world is dominated and manipulated by
exploiters who protect their own interests and maintain the divide between the
powerful or majority and the exploited or minority groups of countries. Powerful
countries continue to submit to their craving for unlimited wealth. Globalisation
and capitalism help them further this interest in endless exploitation worldwide.
Similarly the dominant groups in the Thai society find it difficult too to sacrifice
any part of their control over politics, economics, military power, and other
resources to the minority groups in the Thai society. Some join the exploiters’
groups when they find they are not able to resist them. Some analysts consider
peaceful or Dharmic way of resolving such conflicts not tenable. However, some
people are confident and hopeful that this crisis can be resolved peacefully.
I count myself one among these who trust that human beings could reason
and act together as one in creating and driving a social process that leads
to the resolution of the crisis in a peaceful way.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 7�
Lessons of ‘Development’ or ‘Modernisation’ Ventures To resolve the crisis in a peaceful, methodical and systematic
manner, some understanding of the lessons learned from the ‘development or
modernisation’ ventures of the past five decades is necessary, particularly the
disastrous effect of unregulated exploitation of natural.
Since the launching of the 1st National Economic Development Plan in
B.E. 2504 until the third National Economic and Social Development Plan that
ended in B.E. 2519, development or modernisation driven under the campaign
of “Water Runs (water supply infrastructure); Bright light (electrification); Smooth
Path (good road networks); Good Job (salaried employment)”, had brought
about substantial destruction of the country’s natural resources. Forty-seven million
rai (1 rai = 0.4 acre) of the forest land were deforested and this deforestation
has gone on and extended into reserves including the world heritage areas.
The massive deforestation brought on a long chain of disastrous consequences
such as ecological instability, loss of other natural resources (biodiversity; etc)
that are dependent on the forests, recurrent droughts, and global warming
and other climate changes. These adversely affect the livelihood and quality
of life of the people. The problem grows more serious with each passing day
to develop into a major national crisis as we see today.
According to Thailand Development Research Institute (TDRI), losses in
monetary term from various forms of environmental destruction were estimated
between B.E 2542-2546 as follows:
Deforestation: 8,083 million Baht per year
Destruction on soil and land: 7,477 million Baht per year,
Water resource: 6,433 million Baht per year,
Air pollution: 5,866 million Baht per year, and
Solid environmental wastes and garbage: 5,497 million Baht per year.
The above are only estimated losses in a specific period of time.
Imagine what the cumulative losses up to the present time would be and
how harmful and costly is this user-unfriendly type of ‘development and
exploitation’!
วารสารโพธวจย7� Bodhi Research Journal
There is unfair exploitation and discrimination in socio-economic
development in the country that contributes to the worsening crisis we see
today. According to the Office of National Statistic of B.E. 2549, 69% of total
property in the country were owned by the wealthiest 20% of total population;
and 20% of grassroots population were poor and owned only 1% of the total
property. There is a staggering difference of 69 times between the haves and
have-nots. According to the Bank of Thailand, as of June B.E. 2552, there
were 70,000 saving accounts with more than 10 million Baht in each account,
and this formed 0.1% of total number of savings account in the country.
Total savings were three billion Baht (= 3 U.S. trillions). If each person owns
two saving accounts, then 35,000 persons or 0.06% of the population hold
more than 1.2 billion Baht. This disparity and inequitable distribution of wealth
contributes to political instability and occurrence of one crisis after another.
Trapped in the capitalistic type of development, Thailand finds itself vulnerable
and severely affected in the economic crisis in B.E. 2540 and the impact of
the Subprime crisis of U.S.A.
This leads to some re-examination of the current situation and the
many questions of our education system as discussed below.
All universities have produced graduates equipped with the necessary
basic knowledge to work in various sectors of the country, public and private.
Many of them have become national and local leaders and politicians, and
some are heading various ministries and government departments. Therefore,
this leads to the question whether our universities that have produced such
leaders could be held responsible for the unjustly exploitative and discriminatory
development that contributes to the disparity and inequitable distribution of
wealth in the country and the crisis we are in today.
In the university, there are many well-trained and learned academicians,
professors, assistant professors, and lecturers of various other rankings who
have graduated with Masters or Doctorates in various fields and disciplines in
various universities, local and abroad. Yet, our teaching and learning, and our
research and various other forms of academic development do not seem to
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 75
be adequate to help in overcoming or resisting the problems of unjust and
exploitative type of the country’s socioeconomic development that leads to
our present crisis.
Or is the ‘KNOWLEDGE’ imparted by the university the problem?
Universities criticize the shortcomings of imparting mere ‘KNOWLEDGE’
and are trying hard to develop ‘WISDOM’. But there are constraints such as
the competitive exercise on ‘University Ranking’.
How could Thai education be developed and transmitted in such
a way as to correct the course of development from one that is socially
destructive to one that is not, to one that narrows the gaps between the
haves and have-nots, and thus to lead a way out of the present crisis the
country is in?
Thai Universities and World University Rankings Should Thai universities focus on striving for a place in ‘WORLD
UNIVERSITY RANKINGS’? Or should they put more effort in working on ‘SUSTAINABLE
DEVELOPMENT’? Should universities adopt a dual or parallel management system
that places equal importance on both achieving a place in ‘World University
Ranking’ and contributing to sustainable development?
If our universities aim to achieve a place in the World University
Ranking, the universities would need to allocate budget and time for setting
up a unit to do research and analyse the process of rankings, and to involve
all to meet the criteria set for the rankings. Universities may need to engage
the services of consulting firms to help in competing for a place in the World
University Ranking.
All of these processes and works need a substantial budget. Top
positions in the rankings help in attracting more students to the universities and
bring in more earnings to the universities. The Commission on Higher Education
encourages and financially supports nine of the country’s seventy-six universities
วารสารโพธวจย7� Bodhi Research Journal
in their efforts to gain a place in the World University Ranking. The remaining
sixty-seven universities are left on their own to find the necessary budget and
resources in their attempts to compete for a place in the World University
Ranking.
If Thai universities focus only in gaining a place in World University
Ranking, a ranking that is not based on or related to the country’s needs
and values, and not be as concerned with developing education to serve
the needs of the country, particularly in contributing to resolving the country’s
crises, then Thai universities will grow more alienated from Thai society. The
next question that follows is how competent are these top-ranked universities
in helping to solve the country’s problems and crisis that include inequality in
access to good education?
Universities now are in the service business. Competition in rankings
cannot be avoided in the present ‘FREE TRADE ERA’. Universities thus have
to be equally concerned with gaining a place in the rankings and imparting
education that contributes to resolving the country’s problems and crises. Can
the dual or parallel management system be implemented to achieve both
ends, that of a place in world ranking and at the same time serving the
needs of the country?
An Alternative Education for Communities The concept of alternative education in Thailand started developing in
the 1960s to counter the trend of mainstream development and education. This
concept evolved both in the East and West. Rachnee Thongchai summarised
two aspects of alternative education in her research ‘Alternative Education in
Various Countries’ – quantitative and qualitative.
The quantitative aspect refers to a minority group of people in the
education system that has sound ideas of what alternative education is.
Qualitative aspect of alternate education refers to the key characteristics of
alternative education: liberal, innovative, fulfilling, holist, diversity and pluralistic.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 77
The alternative education movement has created some schools in many parts of Thailand. Suchada Chakpisuth, in her research on “Alternative Education”, reported various forms of alternative education and alternative sources of knowledge to be tapped into for teaching and learning in alternative education:
1. Home schooling. 2. Public schools. 3. Local expertise. 4. Religious spiritual practice centres 5. Various institutions or organisations of particular disciplines or professions. 6. Clubs or associations or groups engaged in specific activities of public interests and service. 7. Alternative education through multimedia comma learning media and use of information technology.
Pushing forth alternative education may imply resisting the trend of main stream education. The concept and practice of alternative education impacts on the idea of higher education and the management of university education, and also affects how these universities appear and relate to other tertiary institutions in the rest of the world. However alternative and main stream education may not necessarily be mutually exclusive. Universities may incorporate alternative education in their education system and structure and management.
Some universities may choose to be internationally competitive, striving for academic excellence without addressing the issues of socio-economic developmental crisis in the country (depleting natural resources, degradation of the environment, life, community and society). Some universities may believe that if their upgrade to ‘international’ level and gaining a place in world ranking would help the country emerge from its crisis.
Whatever Thai universities believe in, it is evident that there are some
universities now are introducing and practicing dual or parallel management
system whereby main stream education and alternative education are integrated
and run concurrently to be internationally competitive and yet able to address
วารสารโพธวจย78 Bodhi Research Journal
local issues and develop local community and the country in a more holistic
way. One strategy of this dual or parallel management system is the “One
University One Province” strategy. This strategy is formulated for developing
higher education to meet international standards and at the same time to
address local needs in contributing to the country in establishing generations
competent to establish right livelihood.
Dual Management System of the University and the Philosophy of Sufficiency Economy
Alternative education, as an integral part of the dual education
management of the university, has the important task of imparting education
and contributing to the growth and development of local communities. In this
regard, how should the education management be guided by or based on?
What should be the guiding philosophy?
The importance of the Philosophy of Sufficiency Economy and its
practice in solving the crisis of the country in the long run has long been
recognised in Thai society and it is now gaining international attention. In the
book, “Global View on Sufficiency Economy”, published by Thaipat Institution in
collaboration with the Rural and Social Management Institute with support from
Thailand Research Fund (TRF), opinions from 13 scholars of world renown were
recorded. They were:
1. Prof. Dr. Wolfgang Sachs, Specialist at the Wuppertal Institute for Climate, Environment and Energy, Germany.
2. Prof. Dr. Franz-Theo Gottwald, President of the Schweisfurth Foundation and also Honorary Professor in Ecological Ethics at Humboldt University, Berlin.
3. Prof. Dr. Amartya Sen, Indian economist and a winner of the Nobel Memorial Prize in Economics in 1998.
4. Prof. Peter Boothroyd, Professor Emeritus, Centre for Human Settlements, University of British Columbia (UBC), Canada.
5. H.E. Jigme Y. Thinley, Prime Minister of Bhutan. 6. Prof. Dr. Peter George Warr, John Crawford Professor of Agricultural
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 79
Economics and founding Director of the Poverty Research Centre at the
Australian National University.
7. Dr. Tariq Banuri, Director of Future Study Program, Stockholm
Environmental Institute.
8. Dr. Dorjee Kinley, Bhutanese Economist at Food and Agriculture Organisation (FAO).
9. Prof. Peter H. Calkins, Lecturer of Agricultural Economic and
Consumer Technology, Laval University, Canada.
10. Prof. Dr. Vimala Veeraraghavan, Professor of psychology and Director General of Amity Institute of the Behavioural and Ally Science University of
Atapradesh, India.
11. Dr. Faustino Cardoso Gomes, Director of National Research Centre, the National University of Timor-Leste, East Timor.
12. Mr. Yohanes Usboko, Lecturer at the National University of Timor-Leste, East Timor.
13. Fernando Kleiman, Head of Cabinet, National Secretariat for the Solidarity Economy, Brazil.
These scholars expressed the opinion that ‘Sufficiency Economy’ is the
solution to not only to the crisis in Thailand but also applicable to resolving
that of the world. Prof. Dr. Wolfgang Sachs suggested that Sufficiency Economy
is one of the options for every country to take nowadays.
Prof. Dr. Amartya Sen explained that “Sufficiency does not mean no more requirement, but it must be sufficient for living and having a better
life.”
H.E. Jigme Y. Thinley stated his opinion that “Thailand could build a new world from the Philosophy of Sufficiency Economy.”
Prof. Dr. Peter Worr pointed out that “Both the Green Economy and Sufficiency Economy ideas are based on no exploitation of the earth.”
Foreign scholars affirmed the value and importance of the Philosophy
วารสารโพธวจย80 Bodhi Research Journal
of Sufficiency Economy and this has helped convince more Thais to accept
the philosophy, a philosophy initiated in Thailand by His Majesty the King
Bhumiphol Adulyadej. Srinakharinwirot University has started implementing the
dual or parallel education management system with the establishment of Bodhi
Vijjalaya at Watthana Nakorn, SWU Srakaew Province and Bodhi Vijjalaya at
Mae Sod, SWU Tak Province, where their geopolitical locations are adjacent to
the Kingdom of Cambodia and the Union of Myanmar respectively. The project
is in progress and will be expanded to Nan and Uttradit Province bordering
the Lao People’s Democratic Republic and the three other border provinces in
the southern part of Thailand. Bodhi Vijjalaya, the main campus and its branch
campuses are established and run based on the philosophy of Sufficiency
Economy.
Conclusion
At present, Thailand is in the middle of politico-socio-economic crisis. It
is a crisis that will be recorded in the history of Thailand as one of disharmony,
hatred, and vengeance, and one that is so severe that people of all sides
kill one another. If we could not solve this crisis, the “Thai killing Thai” tragedy
will spread more extensively.
If gaining top international rankings is a means to helping the country
solve its crisis, the all universities should strive ahead to attain those high
rankings. However, if the crisis of the country eventually cripples the country
and makes it a failure state, then those high international rankings would be
a meaningless honour.
References in Thai Language
Suchada Chakpisuth and team. (2003). Alternative Education: Data Base and Analysis.
http://www.trf.or.th/research/abstract.asp?PROJECTID=RDG4540007
Thaipat Institution. Global View on Sufficiency Economy.
http://sufficiencyeconomy.blogspot.com/2009/10/blog-post_26.html
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 81
ฐานคดเพอการพฒนาภมธรรมทโพธวชชาลยConcept of Dhamma Realm Development at Bodhi Vijjalaya
กว วรกวนKawee Worakawin
บทคดยอ
หลกคดการไปตงวทยาลยโพธวชชาลยในพนทชนบททหางไกลของมหาวทยาลย
ศรนครนทรวโรฒ เปนการสรางดลยภาพทางการศกษาระหวางเมองกบชนบท เปนปฏบตการ
สรางภมธรรมในสงคม ทเปนรปธรรมและเปนจรง หลกสตรการจดการภมสงคม ถกนำ
เสนอเปนหลกวชชาบนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอมงมนทำใหเกดภมธรรมในสงคม
และ ภมธรรมในตวคน หรอตวเยาวชนทเขามาศกษา ดวยหลกคดสำคญ คอ “เกดดวยธรรม
อยดวยธรรม ตายดวยธรรม” หรอ “เรมตนการศกษาดวยธรรมชาต พฒนาดวยมนษยธรรม
และยงยนดวยวฒนธรรม” นนกคอดลยภาพของกาย ใจ และจต ทตองสมบรณและสมดลยทตว
บคคล กอนจะไปสรางดลยภาพกบสรรพสงทเปนสงแวดลอมรอบตว หลงจากนน ดลยภาพระหวาง
มนษยกบธรรมชาต มนษยกบวฒนธรรม และระหวางมนษยกบธรรมชาตและวฒนธรรม จงจะ
พฒนาตามมาหรอพฒนาไปพรอมๆกน
Abstract
TheconceptofestablishingtheCollegeofBodhiVijjalayaofSrina-
kharinwirotUniversityintheruralinteriorarosefromtheneedtobringabouta
balanceineducationalopportunityandaccessintheurbanandruralareas.
TheeducationprogramoftheCollegeoffersapracticetodevelopDhamma
realm in society. The curriculum of undergraduate programme on ‘Socio-geo-
graphy Management’ is designed and focused on the development of ‘Vijja’
(right knowledge and morality), the foundation value of the Philosophy of Suf-
ficiency Economy. The objective of this programme is to help students develop
andexperienceDhamma realmpersonallyandextend that realm into the
วารสารโพธวจย8� Bodhi Research Journal
society when they enter society. The primary guiding principle is, ‘born with
Dhamma, live with Dhamma, and die with Dhamma’. One begins with studying
andunderstandingnature,thendevelops,sustainsandadvancesthevaluesof
humanity and one’s culture. The purpose of this education and development
is to impart the ‘vijja’ for achieving and maintaining a state of equilibrium in
body, mind and spirit. Everyone should be able to achieve such personal equi-
libriumwithinbeforebeingabletoachieveharmonywiththeexternalworld.
A state of equilibrium between human and nature, and human and culture
willeventuallybringaboutharmonyamonghuman,cultureandnature.
บทนำ
วทยาลยโพธวชชาลย เปดแนวรกการพฒนาเยาวชนไทยแนวใหมโดยวางแนวในทศทาง
ทวนกระแสกบการเรยนการสอนในระบบมหาวทยาลยทผานมา และเปนการดำเนนการตาม
แนวยทธศาสตรของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทจบประเดนวกฤตชาตทเกดการแตกแยกทางสงคม
อยางรนแรงเพมขนในระยะหลายปทผานมา หลกสตร “การจดการภมสงคม” ถกนำเสนอ
เปนหลกวชชาบนพนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดำรของ พระบาทสมเดจ
พระเจาอยหว
หลกคดของโพธวชชาลย
หลกคดสำคญในการเปดหลกสตร มงพฒนาคนเปนสำคญ โดยเฉพาะมงพฒนา
เยาวชนลกคนยากคนจนคนดอยโอกาสทมความตงใจจะไปเปนพลเมองหรอเปนชาวบานอยใน
ชมชนในทองถนหรอในจงหวดของตวเอง ทงนเปนการเปลยนทศทางใหกลบกนกบการเรยน
การสอนในอดต ททกคนมงเขาสเมองเขาสกรงเทพฯ จนทำใหเกดปญหาตางๆมากมายใน
ชมชนเมองของประเทศตงแตอดตจนถงปจจบน การทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒเหนวา
เมอสอนเดกในเมองไดกนาจะสอนเดกในชนบทได เมอสอนลกคนรวยไดกนาจะสอนลกคนจนได
เมอสอนคนทมโอกาสไดกนาจะสอนคนทดอยโอกาสได หลกคดการไปตงวทยาลยโพธวชชาลยใน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 8�
พนทชนบททหางไกลเชนท อำเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว หรอทอำเภอแมสอด จงหวดตาก
จงเปนการสรางดลยภาพทางการศกษาระหวางเมองกบชนบท ระหวางคนรวยกบคนจนระหวาง
คนมากโอกาสกบคนดอยโอกาส ถอวาเปนปฏบตการ สรางภมธรรมในสงคมทเปนรปธรรมและ
เปนจรง
หลกคดเรอง ภมธรรม ในหลกสตรสาขา “การจดการภมสงคม” ของวทยาลยโพธวชชาลย
นอกจากมงมนทำใหเกดภมธรรมในสงคมแลวยงมงมนใหเกดภมธรรมในตวคนหรอตวเยาวชนท
เขามาศกษาดวย เพราะถอวาสงคมจะเปนธรรมไดตวคนจะตองเปนธรรมกอน หลกคดในการ
สรางภมธรรมในตวคนจงเปนหลกคดสำคญของวทยาลยโพธวชชาลย หลกการคดดงกลาวได
ถกออกแบบเปนรายวชาเรยนตางๆทเปนบรณาการอยในหลกสตรการจดการภมสงคม
หลกคดสำคญเกยวกบภมธรรมทโพธวชชาลย คอ “เกดดวยธรรม อยดวยธรรม
ตายดวยธรรม” หรอ “เรมตนดวยธรรม พฒนาดวยธรรม สนสดดวยธรรม” หลกคดดงกลาว
มพนฐานการคดมาจากความเปนจรงทเปนสากลโลก เปนสจธรรมทเปนจรงของโลก มอยจรง
ในทกระวางทและทกระวางเวลาของโลก
เรมตนดวยธรรม หมายถง เรมตนดวย ธรรมชาต หมายความวา ธรรมชาต
นนเกดมากอน มมากอนสรรพสงใดๆ ทงสน มมากอนมนษยมมากอนอารยธรรมใดๆ
ท ปรากฏบนโลกใบน ดงน นใครจะเขาใจภมธรรมตองเร มตนดวยการเขาใจธรรมชาต
กอนสงอนใดทงสน นสตของโพธวชชาลยจงมวชาเรยนเกยวกบธรรมชาตเปนพนฐานเบองตนกอน
พฒนาดวยธรรม หมายถง พฒนาดวย มนษยธรรม หมายความวามนษยธรรม
ทมอยในตวคน จะเปนตวกลไกสำคญททำใหสรรพสงนนอยไดทงสงทมชวตและไมมชวต
ในทางกลบกน การอยไมไดของสรรพสงกอยทมนษยธรรมของคนเชนเดยวกน ในฐานะทคนเปน
ตวทำลายลางทสำคญทสด นสตโพธวชชาลยจำเปนตองเรยนหลกมนษยธรรมทแทรกอยในราย
วชาตางๆ อยางบรณาการเปนพนฐานในอนดบตอมา
สนสดดวยธรรม หมายถง ยงยนดวย วฒนธรรม หมายความวา วฒนธรรม
ทมอยในธรรมชาตและมนษยชาต จะตองถกพฒนาใหเจรญงอกงามภายใตเงอนไขของเวลาท
ยงยนนาน ตงแตอดตถงปจจบนและตอไปในอนาคต การงอกอยทธรรมชาต การงามอยทคน
การยงยนอยทเวลา นสตโพธวชชาลยทกคนจำเปนตองเรยนร มตของเวลา เปนสญฐานสำคญ
วารสารโพธวจย8� Bodhi Research Journal
ในอนดบสดทาย
ฐานคดเรองภมธรรมทเปนพนฐานการคดใหกบนสตของวทยาลยโพธวชชาลยเปน
ลกษณะของไตรมต โดยมตของธรรมชาตเปนตวกำเนด มตของมนษยธรรมเปนตวเปลยนแปลง
และมตของวฒนธรรมเปนตวยงยน หลกไตรมตดงกลาวเปนภมมตพนฐานสำคญทคนโพธวชชาลย
ตอง รบร เรยนร และระลกร
ผงแสดงภมมต ทเปนภมธรรม พนฐานของสรรพสง
ฐานคดไตรมตดงกลาวเปน สจธรรม ทมอยจรงในโลกใบน การเรยนรภมธรรม
ของคนโพธวชชาลยจะเรมตนจากการเรยนรธรรมชาตกอน เพราะวา
ธรรม หมายถง สมดล
ชาต หมายถง เกด
ธรรมชาต จงหมายถง การเกดสมดล
ธรรมชาตอยไดดวยหลกสมดลตลอดระยะเวลาทผานมา ดงนนใครเขาใจธรรมชาต
จะเขาใจสมดล ใครเหนธรรมชาตกเหนสมดล ธรรมชาตจะแสดงดลยภาพใหเราเหนตลอดเวลา
ใครเหนธรรมชาตกจะเหนธรรม ใครรธรรมชาตกจะรธรรม ทใดมธรรมชาตทนนกมธรรม ธรรมชาตคอ
ครสอนธรรมทยงใหญของโลก หลกการคดและการสอนภมธรรมใหกบคนโพธวชชาลย จงตอง
เรมตนทธรรมชาตกอนสงอนใด
ธรรมชาต มนษยธรรม วฒนธรรม
เรมตนทธรรม พฒนาดวยธรรม สนสดทธรรม
เกดกบธรรม อยกบธรรม ตายกบธรรม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 85
หลกภมธรรมในธรรมชาต
หลกเบองตนทเปนพนฐานการสรางดลยภาพระหวางสรรพสงโดยภาพรวมอยท แผนดน
ผนนำ และทองฟา
ไตรมตทเปนพนฐานสรางภมธรรมในธรรมชาต
แผนดน ผนนำ ทองฟา
ของแขง ของเหลว แกส
ปรากฏการณทางธรรมชาตทงมวล จะอยทดลยภาพระหวางแผนดน ผนนำ และทองฟา ซงเปน
มวลรวมของธรรมชาตทเปนวทยาศาสตร คนทเขาใจสมดลระหวาง แผนดน ผนนำ และทองฟา
หรอระหวาง ดน นำ อากาศ จะเขาใจปรากฏการณตางๆ ทเกดขนในทางธรรมชาต และจะ
สามารถปรบตวใหมวถชวตใหสอดคลองกบธรรมชาตไดอยางมความสข คนโพธวชชาลยตอง
เรยนร หลกแผนดน ผนนำ และทองฟา เปนพนฐานขนตำ
หลกภมธรรมในมนษยชาต
หลกเบองตนทเปนพนฐานการสรางดลยภาพในตวมนษยในการพฒนาเปนคนลกษณะ
ตางๆ อยท หลกกาย หลกใจ และหลกจต
ไตรมตทเปนพนฐานสรางภมธรรมในตวมนษย
กาย ใจ จต
รบร เรยนร ระลกร
รจก รสก รสำนก
ปรากฏการณทเปนองครวมในตวมนษยอยทปฏสมพนธระหวางกาย ใจ และจต เปนสำคญ
ดลยภาพทสมพนธกนระหวาง กาย ใจ และจต ของคนแตละคนจะสรางความเปนคน
ผลรวมทออกมาในรปของ อาการกาย อารมณใจ และอาคมจต จะเปนบคลกลกษณะของแตละคน
วารสารโพธวจย8� Bodhi Research Journal
คนทมภมธรรมดจะเปนคนทมจตและกายตรงกน โดยมใจเปนตวกลางในการรกษาสมดล คนโพธวชชาลย
จำเปนตองรจกตวเอง และบคคลอนใหครบสมบรณทง กาย ใจ และจต มตสมพนธของกาย
ใจ และจต ทงภายในตวเองและระหวางบคคลจะเปนฐานกอกำเนดภมธรรม ใหกบสงคม
หลกภมธรรมในวฒนชาต
หลกคดเรองวฒนธรรม ทสำคญ คอการยงคงอยอยางยงยนและยาวนานของสงด
งามทผคนสรางสรรค สบทอดและถายโยงกนมา หวใจสำคญคอ เรองเวลา การเกดอยาง
ยาวนานเปนเรองของวฒนชาต การเจรญงอกงามและอยอยางยงยนเปนเรองของวฒนธรรม
ถอเปนดลยภาพทยาวนาน คนทอดตกบปจจบนยงมสมมาคารวะอยางสมำเสมอเหมอนเดม
เปนคนมวฒนธรรม
ไตรมตในเรองเวลา ในการพฒนาอยางมวฒนธรรม
อดต ปจจบน อนาคต
ชาตทแลว ชาตน ชาตหนา
เมอวานน วนน พรงน
ภพทแลว ภพน ภพหนา
หลกคดเรองเวลา เปนสงสำคญยงทคนโพธวชชาลยตองเรยนรการสรางระวางทและระวางเวลา
ใหกบตวเอง และบคคลอน เปนการพฒนาและวฒนาทสำคญของคนและสงคม การเปดระวาง
เวลากเทากบเปนการเปดโอกาสใหกบตวเอง การเรมตนกเทากบการเรมมโอกาส ดลยภาพระหวาง
อดต ปจจบน และอนาคต เปนภมธรรมทเปนวฒนธรรม
หลกภมธรรมในชนชน
โครงสรางพนฐานทประกอบดวย ธรรมชาต มนษย และวฒนธรรมในหมบานเปน
สงจำเปนทใชเปนหลกพนฐานในการพจารณาและคดเกยวกบชมชน ซงหนไมพนหลกพนฐาน
๓ ประการดงกลาวขางตน วามสวนสมพนธกนไมมอะไรแบงแยกไดโดยเดดขาด ดลยภาพระหวาง
๓ ปจจยหลกดงกลาวจะสรางภมธรรมใหเกดขนในชมชน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 87
ผงไตรมต แสดงใหเหนปจจยทจะทำใหเกดภมธรรมในชมชน
ธรรมชาต มนษย วฒนธรรม
สงแวดลอม ประชาชน ความร ความด
พนท ชาวบาน วถชวต
บาน วด โรงเรยน
คนโพธวชชาลยจำเปนตองเขาใจและเรยนรภมธรรมในชมชน เพอจะไดมหลกการทมองเหน
อนจะนำไปสการมหลกคดทจะนำตวเองเขาไปอยในชมชนไดอยางถกวธและมความสข
หลกภมธรรมในสงคม
ในสงคมทกระดบ ไมวาจะเปนทองถ น ตำบล อำเภอ จงหวด ภมภาค
และประเทศชาต ปจจยหลก ๓ ประการทเปนองคประกอบสำคญ คอ สงแวดลอมทางธรรมชาต
ประชาชนหรอพลเมอง และหลกฐานทางวฒนธรรมตางๆ
ผงไตรมต แสดงปจจยทจะทำไหเกดภมธรรมในสงคม
Land People Culture
ธรรมชาต ประชาชน วฒนธรรม
สงแวดลอม ผคน วถชวต
เมอง ชาวเมอง คาขาย
ชนบท ชาวบาน ทำนา ทำไร ทำสวน
ทะเล ชาวทะเล ทำประมง
คนโพธวชชาลยจำเปนตองเขาใจและเรยนร ปจจยทง ๓ ประการ ซงเปนตวสรางดลยภาพใน
สงคม การเกดดลยภาพในสงคมเปนการสรางภมธรรมในสงคม การเกดภมธรรมในสงคมตางๆ
จะทำใหเกดภมธรรมในประเทศชาต
วารสารโพธวจย88 Bodhi Research Journal
หลกภมธรรมในโพธวชชาลย
ดงกลาวแลวแตตน วาสรรพสงท งหลายทแสดงและปรากฏอยในโลกใบนไมม
อะไรอย โดดเด ยว ลวนมสรรพส งเปนธรรมชาต ความหลากหลายสายพนธ ในมนษย
และความมากมายในวฒนธรรม ทง ๓ ปจจยหลกตางสมพนธกน โดยมมนษยเปนตวกลาง
ทง ๓ ปจจยตางกมระบบภมธรรมภายในตวเองดงกลาวแลว ปฏภมระหวาง ภมธรรมชาต
ภมมนษย และภมวฒนธรรม จงเปนระบบทซบซอนยงกวา และเปนระบบซบซอนทแทจรงของโลก
คนโพธวชชาลยจำเปนตองเรยนรและเขาใจระบบภมธรรมดงกลาว ดงนนภมธรรมทโพธวชชาลย
จงไมใชขอธรรมะททกคนเขาใจกน ภมธรรมของโพธวชชาลย เปนการเรยนรระบบภมธรรม
ของโลกทเปนจรงบนพนฐานของดลยภาพ ระหวางแผนดน ปวงประชา และความดงามทยงยน
ในแตละพนทบนโลก
แตถงอยางไรกตาม ปจจยทสรางภมธรรมพนฐาน คอหลกไตรมต ทมมนษย
เปนตวกลางสำคญ ดงนนโพธวชชาลยจงจำเปนตองสรางระบบภมธรรมใหเกดขนภายในตวบคคล
กอน นนกคอดลยภาพของกาย ใจ และจต ทตองสมบรณและสมดลทตวบคคลกอนจะไปสราง
ดลยภาพกบสรรพสงทเปนสงแวดลอมรอบตว หลงจากนน ดลยภาพระหวาง มนษยกบธรรมชาต
มนษยกบวฒนธรรม และระหวางมนษยกบธรรมชาตและวฒนธรรม จงจะพฒนาตามมาหรอ
พฒนาไปพรอมๆกน
ฐานการเรยนรและพฒนาภมธรรม เปนฐานการเรยนรฐานหนงทโพธวชชาลยจะสราง
และพฒนาขน โดยหวงเปนองครวมวาจะพฒนาคนโพธวชชาลยใหรเหน ตวตน ทงของตนเอง
ผอน และสงคม และหวงจะใหคนโพธวชชาลย รเหน เขาใจ ความหมาย รสกและสำนกใน
คณคาของคำวา ภมธรรม ซงเปนภมหนง ทจะทำใหคนโพธวชชาลย ทรงภม ได
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 89
เศรษฐกจพอเพยงในทศนะโลก
Sufficiency Economy in Global View
พพฒน ยอดพฤตการPipat Yodprudtikan
บทคดยอ
บทความฉบบนเปนการสรปสาระสำคญของผลการวจยในโครงการจดทำแผนทเดนทาง
(Road Map) และการสรางเครอขายเศรษฐกจพอเพยงระหวางประเทศ ซงไดสมภาษณนกวชาการ
ทเกยวของกบเศรษฐกจทางเลอกในประเทศตางๆ จำนวน ๑๓ ทาน ซงพบวาเศรษฐศาสตร
ทางเลอกในหลายสำนกกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มจดรวมทปรากฏใหเหนในหลกการ
และแนวปฏบต
Abstract
This article is an excerpt extracted from ‘Sufficiency Economy Roadmap
and the International Sufficiency Economy Networking Project’. It includes the
interviewswiththirteenacademicsknownfortheirworksinalternativeecono-
mics in various countries. The findings from these interviews indicate that many
schools of alternative economics are similar to the Philosophy of Sufficiency
Economyinconceptandpractice.
วารสารโพธวจย90 Bodhi Research Journal
ในสภาวการณการพฒนาของโลกทดำเนนตามเศรษฐศาสตรกระแสหลก โดยเฉพาะวถ
ทนนยมทกอใหเกดลทธบรโภคนยมตามมานน ดจะเขาใกลถงทางตนเขามาทกขณะ เมอถงเวลานน
ประเทศตาง ๆ ในโลก จำเปนตองหาทางออกดวยวธการทแตกตางจากเสนทางหลกเดม
เศรษฐกจพอเพยงเปนหนงในทางเลอกสำหรบประเทศตาง ๆ ไมเฉพาะประเทศไทย
การศกษาเพอสรางเครอขายความเขาใจและความรวมมอเศรษฐกจพอเพยงระหวางประเทศ ไดเผย
ใหเหนความสอดคลองตองกนระหวางเศรษฐศาสตรทางเลอกในหลายสำนกกบปรชญาของเศรษฐกจ
พอเพยง จดรวมทปรากฏใหเหนในหลกการและแนวปฏบตผานทางบทสมภาษณของนกวชาการ
ทง ๑๓ ทาน เปนเครองยนยนถงความเปนสากล (universality) และเปนหลกการปฏบตทใหผล
(practicability) และแสดงใหเหนถงความสอดคลองระหวางแนวคดเศรษฐกจพอเพยงกบเศรษฐกจ
ทางเลอกตาง ๆ ทไดปรากฏอยในหลายทวปทวโลก ทงเรองของแนวทางการพฒนาอยางยงยน
เศรษฐกจสมานฉนท เศรษฐกจทวาดวยความสข เศรษฐศาสตรสเขยว เศรษฐศาสตรมนษยนยม
หรอเศรษฐกจแบบคานธ
ผ เช ยวชาญประจำสถาบนวพเพลทอลเพ อสภาวะ
อากาศสงแวดลอมและพลงงานประเทศเยอรมน
นกวจยและนกเขยนเรองเกยวกบนโยบายสงแวดลอม
และนโยบายการพฒนา สะทอนใหเหนถงแนวทางการพฒนา
อยางยงยน (Sustainable Development) ทมงเนนการใช
ทรพยากรใหนอยลง การใชสอยสงตาง ๆ อยางคมคา การลดการพงพาและการใชเทคโนโลย
ท เหมาะสม ซงมความสอดคลองกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อยางไรกด กรงเทพฯ
ในสายตาของซาคส ไดปรากฏพฤตกรรมทไมเหมาะกบเศรษฐกจพอเพยงในหลายเร อง
โดยเฉพาะตามยานสรรพสนคา เชน ศนยการคาสยาม ทคนหนมสาวสวนใหญไปจบจาย
บรโภคเปนงานอดเรก สวนใหญเปนสนคานำเขา ไมไดมาจากสงของหรอความสามารถของ
ศ.ดร.วฟกง ซาคส (Prof.Dr.Wolfgang Sachs)
คนไทย ซาคสจงสรปวา รานคาทสยามนนถอเปนเครองมอแหงการพงพาโดยแท
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 91
ผอำนวยการมลนธชไวเฟรท เพอการพฒนาเกษตร-
กรรมทเปนมตรกบสงแวดลอม ประเทศเยอรมน
ใหทศนะวา แนวเศรษฐศาสตรทางเลอก
สำหรบผคนตางถนตางวฒนธรรม ตองมรปแบบและ
กรรมวธทแตกตางกน เชน เศรษฐกจสมานฉนท (solidarity economy) เปนสงทเหมาะกบ
อเมรกาใต ขณะทการพดถงประสทธภาพของวงจรธรรมชาตและเรองสงแวดลอมอาจเปน
เรองทสามารถเรมตนไดทประเทศจน หรอการกลาวถงเรองการเมองแบบ Green Politics จะ
เปนทชนชอบของประเทศยโรป สวนประเทศไทยเองกมจดยนของตน หมายความวาแนวทาง
เศรษฐกจพอเพยงดเหมอนจะเหมาะทสดและเขากนไดดกบพนธภาพของความเปนเมองพทธ
และการพฒนาทมคณภาพ
ศ.ดร.ฟรานซ-ธโอ กอตวาลล (Prof.Dr.Franz-Theo Gottwald)
ศ.ดร.อมาตยา เซน (Prof.Dr.Amartya Sen)
ศาสตราจารยชาวอนเดย ผไดรบรางวลโนเบล
สาขาเศรษฐศาสตร ค.ศ. ๑๙๙๘
ได ให ม มมองว าสาเหต ท ม การพ ฒนา
ทางเลอก แสดงใหเห นถงความไมพอใจในการ
พฒนากระแสหลก จงมการหาทางเลอกซงกไมได
หมายความวาจะนำเราสความพอเพยงเทานน แตอาจนำเราไปสทศทางอนๆไดดวยและตาม
ททราบกนในเรองของความพอเพยง คอการทเรามสงตางๆทจำเปนตอการดำรงชพและ
มโอกาสทจะมชวตทด ซงเปนสวนหนงในเรองแนวการพฒนาโดยใหความสำคญกบสมรรถภาพ
ของมนษย (Capability Approach) ทเกยวของกบประเดนขดความสามารถพนฐานทจำเปน
ความพอเพยงไมไดหมายถงไมตองการอกแลว แตตองมพอเพยงทจะอยได ทจะมชวตทดพอ
อยาไดใหความสำคญในเรองใหญ ๆ อยางมวลรวมประชาชาต หรอเรองของรายไดหรอความ
มงคงมากนก ตองมองชวตมนษยแลวพจารณาวา “อะไรคอความพอเพยงสำหรบชวตมนษย”
หรอถามวา “อะไรเปนสงจำเปนทจะทำใหมนษยเปนมนษย”
วารสารโพธวจย9� Bodhi Research Journal
นายกรฐมนตรแหงประเทศภฏาน
กลาวถงเศรษฐกจทวาดวยความสข (Economic of Happi-
ness) ตามแนวคดความสขมวลรวมประชาชาต (GNH) ของภฏาน
และปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง วาสามารถนำมาเปรยบเทยบได
แนวคดของกษตรยจากทงสองประเทศมความคลายคลงกน มทมาจากความหวงใย และความตองการ
ทจะสนบสนนใหเกดความยงยน อนเปนแนวทางยงยนของชวต ในเรองของ GNH นนเกยวของ
กบการเขาถงและการนำไปสสมดลระหวางวตถและเรองจตวญญาณ การดำเนนเรองดงกลาว
ไมไดหมายความวา เรากำลงถอยหลง แตแสดงใหเหนถงความเตบโตทางเศรษฐกจทเปนไปได
มการพฒนาดานเทคโนโลย มการยอมรบโลกาภวตนทเราเปนสวนหนง แตยงเสรมความ
เปนอยทดขนดวยวถทมสตในความสมานฉนท การไดเขาถงและการพฒนาสตปญญา สำหรบ
ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน เปนสงจำเปนทจะตองดำเนนตาม เพอใหสงคมนน ๆ
สามารถดำรงอยไดและมความมนคงในระยะยาว หากคนไทยดำเนนตามแนวทางดงกลาวอยาง
จรงจงและวางใหเปนนโยบายระดบชาต ประเทศไทยจะสามารถสรางใหเกดโลกใหมทางเศรษฐกจ
และทางสงคม รวมทงการมชวตทยงยนมากขน ไมเพยงเฉพาะสำหรบคนไทย แตสำหรบโลก
ถอเปนเรองทจะตองทำ และไทยสามารถเปนผนำในเรองนได
ฯพณฯ จกม วาย ทนล (Jigme Y. Thinley)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 9�
ศาสตราจารยเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแหงชาตออสเตรเลย
ไดใหขอมลวา ในประเทศออสเตรเลยไดมการพดคยเรองแนว
คดการพฒนาทยงยน ซงสวนใหญเปนเรองของเศรษฐศาสตรสเขยว
(Green Economics) ทมงความสนใจในเรองของการเปลยนแปลง
สภาวะภมอากาศของโลก การหมดไปของทรพยากร สวนในประเทศไทย
ไดมการพดคยเรองเศรษฐกจพอเพยง ซงทงสองเรองเปนเรองทแตกตางกน เพราะเรองการเตบโต
แบบสเขยวนนเกยวของกบขดความสามารถของโลกในการรองรบการเตบโตทางเศรษฐกจใน
ระยะยาวอยางยงยน ขณะทเรองเศรษฐกจพอเพยงนนเปนผลพวงมาจากปรชญาเชงพทธ ซงไม
เกยวของกบเรองขดความสามารถของโลก แตเปนเรองของสภาพแหงจตใจ แตทงสองกไมใชเรอง
ขดความสามารถของมนษยในการทจะมความสขจากรายไดทเตบโต เพราะแมรายไดจะเพมขน
จนเกนพอทจะสนองความจำเปนขนพนฐาน กไมไดทำใหเรามความสขมากขนกวาเดมเทาไร
ดงนนจงไมตองใสความพยายามเพมเตมในการไดมาซงสงของเหลาน แตเมอเรารำรวยขน เรา
สามารถทจะนำเรยวแรงและพลงงานไปในการพฒนาสมอง โดยเฉพาะการพฒนาการรบรและ
ความเขาใจในสงตางๆ โดยการพฒนาสมองนนจะเรมขนจรงๆ กตอเมอเราเลกยดตดกบ
เศรษฐศาสตร เปนเรองทนอกเหนอจากเศรษฐศาสตรในแบบทเปนอย ในฐานะนกเศรษฐศาสตร
เราไมทราบเรองดงกลาวมากนก เรารเกยวกบเรองวตถ แตนกเศรษฐศาสตรกไมไดกลาววาการม
วตถนนเปนเรองเดยวในชวต พวกเราตางพดวาอยางนอยกตองมปจจยพนฐานทควรไดรบการ
สนอง การมสงของเพมเตมนนไมไดทำใหมความสขเพมขน แตกลบจะลดลง ดงนนถา
เราใสใจกบสงดงกลาว (วตถ) สงทตามมาไมไดทำใหเกดความสขทแทจรง
ศ.ดร.ปเตอร วอร (Prof.Dr.Peter George Warr)
วารสารโพธวจย9� Bodhi Research Journal
นกเศรษฐศาสตรชาวภฏาน ประจำองคการอาหาร
และเกษตรแหงสหประชาชาต
ไดใหมมมองตอแนวคดความสขมวลรวมประชาชาต (GNH)
และเศรษฐกจพอเพยงวามความคลายคลงกนในจดทเนนเรองการใหความเคารพตอธรรมชาตและ
ระบบนเวศ และไมไปไกลเกนกวาขดความสามารถของทรพยากรทม ในขณะทรปแบบของ
“ธรกจตามปกต” จะทำเพยงเพอใหไดตามทตลาดตองการ หากพลาดพลง กหวงวาจะมเทคโนโลย
มาชวยหรอมอะไรมาเยยวยา ซงเปนการมองเชงบวกเกนจนขาดความระมดระวงและรบผดชอบ
ในภฏานไดใหความสำคญกบการอนรกษธรรมชาตและระบบนเวศ ชาวนาชาวไรคอบคคลทตอง
เสยสละประโยชนสวนตน ตองสละพชผลใหกบหมปาและเหลาสตวปาหายากอยางมากมาย เรา
ควรทจะตองจายคาตอบแทนใหกบเขาเหลาน แทนทเราจะนำเขาแนวคดทเรยกวา “ภาษสเขยว”
ซงคดวาสงนเปนอะไรทมากกวาความเปนภาษสเขยว หากประเทศทกำลงพฒนาสามารถจะให
เงนคาตอบแทนแกชาวนาทชวยกนรกษาสงแวดลอม ทพวกเขาตางชวยเหลอทงในระดบประเทศ
และในระดบโลก เรากจะยกระดบขนสบรรทดฐานทสงขนอกครง ขณะทไทยและภฏานเองกมธรรมะ
เดยวกน เวลาทเราพดถงความเปนพทธ พวกทไมใชพทธนนจะเงยบกรบ กเพยงเพราะพวกเขาไม
ตองการรบรและบอกวานนไมใชพระเจาของเขา แตเขาไมรวาเราไมไดพดถงพระเจา และเหนวา
เราควรจะมคำอธบายกลาง ๆ ทดกวาเนอหาธรรมะของพระพทธเจาในสวนน เพราะในทสดก
คงหนไมพนเรองของเศรษฐธรรมหรอเศรษฐศาสตรมนษยนยม (Humanistic Economics) ตามท
อ.เอฟ.ชมาเกอร ไดอธบายไวนนเอง
ดร.คนเลย ดอจ (Dr.Kinley Dorjee)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 95
ผอำนวยการหลกสตรความยงยนแหงอนาคต
สถาบนสงแวดลอมสตอคโฮลม ประเทศสวเดน
ไดเลาใหฟงวา เมอครงทมาพำนกในเมองไทย และไดยนปรชญา
ของเศรษฐกจพอเพยงเปนครงแรก กประหลาดใจวาทำไมจงไมได
ยนเรองนมากอน ทงทมความเกยวโยงกบหลายสงในระดบมโนทศน ไดมความพยายามใน
การเชอมโยงความหลากหลายของมตปญหาและสงคมเขาไวดวยกน การกลาวอางถงการ
พฒนาอยางยงยนและการดำรงชพอยางยงยนตามธรรมเนยมดงเดม กคอการนำพาผคนทม
ความแตกตางทางความคด หากแตไมเผชญหนา ใหมาอยรวมกน การพฒนาหรอการเตบ
โตอยางยงยนไมพงทจะทำใหสงคมถกทำลาย ซงทำใหนำไปสการคำนงถงเรองสตปญญา
ความรอบคอบระมดระวง ความยตธรรม และบทบาทของการมสวนรวม แนวคดในลกษณะ
ดงกลาวน ทานเชอวาปรากฏอยในเศรษฐกจพอเพยงเชนกน ความเหนในเรองโลกาภวตนนน ทาน
มองวาเปนเรองการเปดกวางของอำนาจ อำนาจทางการตลาด อำนาจของทนนยมในระดบโลก
สงทเราเคยดำเนนไปเพอเจตนารมณแหง ความยตธรรมในระดบชาต บดน เรากำลงดำเนนอยใน
ระดบโลก ซงจะตองมแนวทางใหมภายใตโลกาภวตน ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนเครอง
ยำเตอนมใหละเลยหลกการทกลาวมาขางตน ขณะทเราคดวาโลกาภวตนไดสรางโอกาสมากมาย
เรากไมควรลมทจะรบผดชอบตอคนรนตอไปดวย
ดร.ทารค บานร (Dr. Tariq Banuri)
วารสารโพธวจย9� Bodhi Research Journal
หวหนาสำนกงานเลขาธการเศรษฐกจสมานฉนทแหงชาต
ประเทศบราซล
อยากเหนการแปลเนอหาของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปน
ภาษาโปรตเกส เพอทจะไดอภปรายกนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะอยางยงหากมชาวไทยท
ทำงานดานเศรษฐกจพอเพยงไปยงประเทศบราซลเพอการแลกเปลยนเรยนรรวมกน เพราะ
การขบเคลอนของทง ๒ แนวทางนตางกมเอกลกษณบางอยางทเปนไปเพอการสรางโลกใหม
ทานเหนวาหลกการบรโภคอยางพอประมาณในเศรษฐกจพอเพยงเชอมโยงกบแนวทางของ
เศรษฐกจสมานฉนทอย ๒ ประการคอ เรองการจดสรรผลผลตอยางเปนธรรม ทบคคลหนง ๆ
สามารถจะเขาถงปจจยพนฐานเพอการบรโภคใชสอย ไมเนนเรองการบรโภคของหรหราฟมเฟอย
ซงจดวาเปนวฒนธรรมของการบรโภคในแบบยงยนทมความสอดคลองกบเศรษฐกจสมานฉนท
ในอกประการหนงคอ ขบวนการเคลอนไหวในเรองการคาทเปนธรรมในเวทนานาชาต ไดมถอย
แถลงในทำนองเดยวกนวา “ทานไมจำเปนตองมเกนกวาทจำเปน และทานไมจำเปนตองใหมาก
กวาทม”ฉะนน สงทพงทำในเวลาน คอ นำเอาทก ๆ แนวการรเรมดงกลาว มาวางรวมไวตรงหนา
แลวพจารณาวาจะสามารถผนกความเขมแขงของทางเลอกทแทจรงตอพฒนาการของระบบทนท
กำลงสรางปญหาในประเทศบราซล เพราะวาระบบดงกลาวนไมไดชวยแกไขปญหาของประเทศ
แตกลบทำใหปญหาหยงรากลกมากขน
คณเฟอรนานโด ไคลแมน (Fernando Kleiman)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 97
ผอำนวยการศนยเพอการตงถนฐานมนษย มหาวทยาลยบรตช
โคลมเบย ประเทศแคนาดา
ชใหเหนวาเศรษฐกจพอเพยงในประเทศไทย กำลงเปนตวอยาง
นำรองของทางเลอก สำหรบการพฒนาในทวปอเมรกาใต มผสนใจ
แนวความคดนมาก เนองจากไปสอดคลองกบแนวคดของเศรษฐกจสมานฉนท นกวชาการใน
ยโรปและอเมรกาเหนอตางกเหนวาเศรษฐกจพอเพยงมสถานะทเกยวพนและพฒนาถดมาจาก
พทธเศรษฐศาสตรท อ.เอฟ.ชมาเกอร กลาวถงเมอ ๓๐ ปทแลว ผซงไดรบแรงบนดาลใจไมทางใด
กทางหนงจากมหาตมะคานธ ทปลดแอกประเทศอนเดยจากการเปนอาณานคมขององกฤษ และ
ความคดสวนหนงของเขากไดกลายมาเปนตนแบบของระบบเศรษฐกจแบบคานธ (Gandhian
Economics) ในเวลาตอมา
ศ.ปเตอร บธรอยด (Prof.Peter Boothroyd)
ดร.เฟาสตโน คารดอโซ โกเมซ (Dr.Faustino Cardoso Gomes) ผอำนวยการศนยวจยแหงชาต มหาวทยาลยแหงชาตตมอรตะวนออก
คณโยฮนเนส อสโบโก (Yohanes Usboko)
อาจารยประจำมหาวทยาลยแหงชาตตมอรตะวนออก
กลาววา ชาวไทยและชาวตมอรตะวนออก มอะไรหลายอยางท คลายคลงกน
ในเรองทางวชาการไดมการแลกเปลยนประสบการณกบไทย โดยเฉพาะการนำเอาแนวคด
เศรษฐกจพอเพยงมาใชในตมอรตะวนออกนน ถอไดวาประสบความสำเรจในระดบหนง
เนองจากชาวตมอรตะวนออกสวนใหญไดดำเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงอยแลวและไทย
กไดใหการสนบสนนแกตมอรตะวนออกผานทางโครงการชวยเหลอหลายโครงการ มการแลก
เปลยนประสบการณและการถายทอดความรของเกษตรกรจากประเทศไทยในเรองการทอผา
การทำนำตาลจากตนมะพราว การทำผลตภณฑจากใบตองใหแกชาวตมอรตะวนออก นอกจากน
วารสารโพธวจย98 Bodhi Research Journal
ผอำนวยการหลกสตรนานาชาต คณะเศรษฐศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม
ชใหเหนวาการทจะนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงมาปรบ
ศ.ดร.ปเตอร คอกนส (Prof.Peter H.Calkins)
ยงมการรวมกลมเพอทำกจกรรมรวมกน เชน กลมออมทรพย กลมอาชพ กลมสหกรณ โดยม
หลกการทคลายคลงกบเศรษฐกจพอเพยงในประเทศไทย มการเกบออมเงนจากสมาชกในกลม
ตลอดจนการเปดรานคาชมชนเปนตลาดรองรบผลตภณฑของกลมอาชพตางๆ เปนตน
เปนแนวทางในการปฏบตไมวาจะอยในภาคสวนใดกตาม ตองสรางการมสวนรวมเพอใหเกดผล
ประโยชนรวมกน ไมใชแตเฉพาะกลมใดกลมหนงเทานน การรวมมอกนจะตองกอใหเกดสงทเออ
ประโยชนระหวางตนเองและสวนรวม ซงเราจะเหนไดในหมบานและชมชนขนาดเลก เชนเดยวกบ
องคกรทบรหารโดยแรงงาน หลกการใหญขององคกรลกษณะนมใชการทำกำไรสงสดแกนายทน
แตเปาหมายคอ การเพมรายไดใหแกแรงงาน โดยทกลมคนงานจะเปนผบรหารองคกรอยางม
ความรบผดชอบตอสงคม
หากจะกลาวถงเศรษฐกจพอเพยงในขนกาวหนาทสามารถเชอมโยงกบระบบทนนยม
ดวยนน กจการตองดำเนนไปอยางมคณธรรม มการเปดกวางทางความคดเพอรบสงใหมๆ
เอาใจใสและคำนงถงคนรอบขางมากขน เรยกวาเปนเศรษฐศาสตรคณธรรม ทอยบนเงอนไข
ของคณธรรมในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนนเอง
ผอำนวยการสถาบนอมตแหงพฤตกรรมสขภาพและศาสตร
ทเกยวของ ประเทศอนเดย
ไดใหมมมองอยางนาสนใจวา อนทจรงแลว แนวคด
ศ.ดร.วมาลา วระรกษวรรณ (Prof.Dr.Vimala Veeraraghavan)
เศรษฐกจพอเพยงไมไดเปนสงใหมสำหรบทาน เพราะเมอครงทยงเปนเดก ในครอบครวของทาน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 99
ไดมคำสอนวา จงพงพอใจในสงทมอย การมสงทมากกวาความจำเปนนน จะทำใหเราอยากไดไม
สนสด ทานคดวาเศรษฐกจพอเพยง บอกวา จงพอใจในสงทม อยาตองการอะไรทมากเกนตว
ทำอะไรใหพอเหมาะพอประมาณ และเปนหนงในวธสรางกำแพงกนผลกระทบในแงลบของ
โลกาภวตน ทานไมไดบอกวาโลกาภวตนหรอเทคโนโลยนนไมด แตอะไรทมากเกนไปมกจะสง
ผลในแงลบเสมอ ทานรสกวาเศรษฐกจพอเพยงนนจะนำเราไปสความพอด จะเปนจดเรมตนให
เราเรมคดจะทำอะไรใหแกสงคมและผอน โดยไมเกบสะสมทกอยางเขาตวเองคนเดยว แนวคด
เรองระบบนายทนนนไมไดสงผลเฉพาะแตในเมองไทยเทานน ในอนเดยกกำลงประสบกบผล
กระทบจากระบบนเชนกน การเตบโตดานวตถทเจรญขนอยางรวดเรว ไดทาทายใหคนเกดความ
อยากมอยากไดไมมทสนสด ในปจจบนชมชนและหมบานในอนเดย ไดเปลยนไปจากเดมมาก
ครวเรอนมสงอำนวยความสะดวกเพมขน และหลายครวเรอนกพยายามผลกดนตวเองใหเขา
ไปอยกบระบบนน โดยลมนกถงผลกระทบทจะเกดขน ทานไดเสนอทางออกไววา เราควรพยายาม
ปลกฝงใหเขาภมใจในสงทม ชวยใหเขาคดวาถามเทานจะจดการมนอยางไร ซงการปลกฝง
เหลานตองใชการศกษาเขามาชวยสรางใหเกดความเขาใจอยางคอยเปนคอยไป พรอมฝกใหคดเปน
แมวาสงนจะไมสามารถทำใหสำเรจไดในชวขามคน แตเปนการเรยนรทจะทำใหอยไดดวยตนเอง
และเมอพงพาตนเองไดแลว เขาเหลานนกจะสามารถเผยแพรความรใหแกคนอน ๆ ไดอก
เปนแนวทางปฏบตทเขาถงตามหลกเศรษฐกจพอเพยงทตองมาจากขางใน การสรางเครอขายเศรษฐกจ
พอเพยงระหวางประเทศ ควรเรมตนในหมประเทศหรอในพนททมการพฒนาดวยเศรษฐศาสตร
ทางเลอก ซงมความคลายคลงกบเศรษฐกจพอเพยง มการรวมพลงกนในรปกลมชาตสมาชก
เพอรวมกนดำเนนงานในดานตาง ๆ จากนนจงคอยขยายไปยงประเทศอน ๆ ทใหความสนใจ
หรอตองการเขารวมในเครอขายตามลำดบ เปนการดำเนนงานทถอเปนเศรษฐกจพอเพยงแบบ
กาวหนาในระดบประชาคมโลก
หมายเหต ผลงานชนน เปนงานทรวมกนจดทำระหวางสถาบนไทยพฒน และ สถาบนการ
จดการเพอชนบทและสงคม มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ ในโครงการ
จดทำแผนทเดนทาง (Road Map) และการสรางเครอขายเศรษฐกจพอเพยงระหวางประเทศ
ภายใตการสนบสนนของสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)
วารสารโพธวจย100 Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 101
การศกษาเพอความเปนมนษยEducation for Humanity
ดษฎ สตลวรางคDusadee Sitalavarang
บทคดยอ
สตวเรยนรไดแตการศกษาเปนเรองของมนษย ความเปนมนษยกคอความเปนอสระ
พนจากความทกขดวยปญญา ดงนน บคคลเมอเกดมาแลวพงตงเปาหมายในการบรรลประโยชน
สขตามกำลงสตปญญา และเพมพนกำลงสตปญญาใหยงๆ ขนไป กจกรรมการศกษามลกษณะเปน
การอบรมกลอมเกลาทดำเนนไปอยางครบถวนและตอเนอง ทามกลางปจจยเกอหนนใหผศกษา
ไดฝกฝน ขดเกลาจตวญญาณของตนใหงามผอง พงตนเองในการแกปมแหงความทกขกาย
ทกขใจ แลวใหความชวยเหลอผอนมความสขและหรอพนจากความทกขเชนเดยวกบตน เปน
การทำสงทชำระใจใหสะอาด ทำใหตนเองเปนสข ผอนเปนสข ธรรมชาตสงแวดลอมเปนสข
สงคมเปนสข และนกคอ การศกษาเพอความเปนมนษย นนเอง
Abstract
Birthasahumanbeingisoptimalcomparedtootherbirthssuchas
animalsbecauseonlyhumanbeingsareendowedwiththecompetenceand
optimalconditions for the training toattainenlightenmentor freedom from
sufferings.Thereforehumanbeingsshouldaimtocultivatevirtueandwisdom
towardsattainingenlightenment.Aproperandgoodeducationshouldprovide
theopportunityandconditionsforcontinuallearningandtrainingindeveloping
virtueandincreasingwisdom.Atrainedandcultivatedpersonisdisciplinedin
conduct, upright and happy through purification of the mind, secure and free
fromunsatisfactorinessorsufferings.Throughapuremind,thepersonachieves
happinessforoneself,makesothershappyandthusabletohelpcreatea
warmandfriendlyenvironmentandaharmonioussociety.Thisshouldbethe
objectiveofeducationforhumanity.
วารสารโพธวจย102 Bodhi Research Journal
สตว เรยนรได แตการศกษา๑เปนเรองของมนษย ดงนนการศกษาคงจะเปนไป
เพอการอนไมไดนอกจากเพอความเปนมนษย ความเปนมนษย กคอ ความเปนอสระ
พนจากความทกขดวยปญญา คนเราเกดมาเพอเขาถงความสขอนประณต โดยทสตวไมมโอกาส
เขาถงไดเลย ความสขของมนษยมไดเกดขนลอยๆ แตมสาเหตมาจากการเขาถงความจรงแท
แมกจกรรมในการเขาถงความจรงแทกเปนทมาของความสขดวยเชนกน
พทธศาสนามหลกการปฏบตเกยวกบเรองความสขมากมาย จำแนกไดดงน
๑) สามสสข หมายถงความสขทองอาศยสงภายนอก เชน ความสขทเกดจากการมทรพย -
จายทรพย - การไมมหนสน - การประพฤตสจรต ความสขจำพวกนเปนความสขทแปรเปลยน
เปนความทกขไดเสมอ เนองจากสงภายนอกเหลานนเปนมายาไมจรงแทยอมตงอยไมไดนาน ดง
ปรากฏวาทรพยนนสญสนไดดวยโจร ดวยนำพดไป ดวยไฟไหม ดวยบตรหลานผลาญเสย เปนตน
เมอความทกขความสขของคนเราแปรผนตามมายาสงภายนอกทยดไว คนเรากแสวงหาไมรจกพอ
นำไปสการเบยดเบยนและแยงชงฉอฉล สภาพการแสวงหาความสขทองอามสเชนน ปรากฏ
ในสงคมไทยปจจบนเปนอนมากจนนาเปนหวง แมในการศกษากมเปาหมายคลาดเคลอนจากท
ควรมง “การจดการความตองการ” มาเปนมง “การแสวงหาและสนองความตองการอยางไมม
ทสนสด”
๒) นรามสสข หมายถง ความสขทไมองอาศยสงภายนอก มตงแตขนตำไปจนถง
สงสด นรามสสขขนตำ เชน ความสขจากการไมมศตร ความสขจากการมผใหความรกใคร
สรรเสรญ ความสขจากการไมคดรายตอใคร ความสขจากการไมมความวตกกงวล ไมคดฟงซาน
นรามสสขขนกลาง เชน ความอมใจทไดเสยสละ การมจตใจทสงบ และนรามสสขขนสง ไดแก
ภาวะนพพานซงเปนภาวะพนทกขสนเชง ความสขกลมนไดจากการเฝาสงเกต และศกษา
ปรากฏการณความจรงทตนเกยวของยดไว เชน ความจรงในกายของตน ในความรสกของตน
ในความคดของตน ในความตองการของตน จนสามารถจดการตนเองไดในทกมต เรยกอก
อยางหนงวาสามารถพงตนเองไดในทกมตของความเปนมนษย เชน ในขณะทคด พด ทำ
กเฝาสงเกตอาการของจตวากำลงตรกนกคดผกตดอยกบเรองใด อาการตรกนนๆ เปนเรองดให
ความสขสงบ หรอใหความกลมกงวล แลวเลยละทงการผกตดกบเรองไมดนนเสย หรอทำใหการ
ตรกนกคดในเรองทดงามเจรญขนภายในจต การคดด นำไปสการพดด ทำด ผเขาถงนรามสสข
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 103
จะมปกตเปนผเผอแผไปยงผอน เรมจากแผเมตตา ใหสงของ ใหโอกาส ใหอภย เปนตน โดยสรป
ใครกตามทสามารถจดการกบความตองการของตนเอง กจะไดรบผลอนทำใหผนนเปนอสระจาก
การบบคนของความตองการนนเอง ทงนความสามารถในการจดการความตองการของแตละ
คนยอมสมพนธกบความรเกยวกบความจรงทคนนนเขาถง สำหรบคนทเชอในสงทเปนมายา
กจะมความสขทเปนมายาไมเทยงแท เขาอาจมความสขกจรงแตอกหนาหนงคอความทกขทกลบ
ถมทบทวและยาวนาน
การศ กษาท ม ค ณค า ก ค อการปฏ บ ต ในการเข าถ งความจร งแท น นเอง
ความจรงทวาสรรพสง (รวมทงตวตนของตวผร น นดวย) ลวนแตมลกษณะสามญทวไป
อยสามประการ (ไตรลกษณ) ไดแก ความไมเท ยง ความททนอยในสภาพเดมไดยาก
และความไมใชตวตนอนใครจะไปบงคบควบคมและยดไวใหเปนไปตามความตองการได
พระพทธองคไดทรงวางแนวทางในการเขาถงความจรงแกชาวบานกาลามในเกสปตตนคม
มใจความวา “เมอใดทานทงหลายพงรดวยตนเองวา ธรรม (ความจรง) เหลานเปนกศล
และธรรมเหลานไมมโทษ ธรรมเหลานทานผรสรรเสรญ ธรรมเหลานใครรบไวหรอกระทำ
(สมาทาน) ใหบรบรณแลว เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอนน ทานทงหลายควร
เขาถงธรรมเหลานนอย” ตามแนวทางน บคคลเมอเกดมาแลวพงตงเปาหมายในการบรรลประโยชน
สขตามกำลงสตปญญา โดยเปาหมายดงกลาวเปนไปในทางทเพมพนกำลงสตปญญาใหยงๆ
ขนไป แลวใชหลกกาลามสตรขางตนในการตรวจสอบกอนปฏบตวา กจกรรมทปฏบตนเปนสงท
ดนำความสขความเจรญมาให ไมมโทษ ทานผรสรรเสรญ ผปฏบตครบถวนแลวจะเปนไป
เพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอตรวจสอบดแลวจงปฏบตกจกรรมทงทางกาย วาจา
สงคม และทางจต แลวแตกรณ มทงการปฏบตบางกจกรรมโดดๆ และการปฏบตเปนชดของ
กจกรรม แลวแตผลทวางไว จากนนกศกษาวาไดผลจรงหรอไม ผลดงกลาวนรบรไดดวยกาย
รบรไดดวยความคด รบรไดดวยความรสก คนเราทกคนจงตองวางเปาหมายกอนจงเขาส
การศกษาเฉพาะเปาหมายนน
แมปจจบนการจดการศกษาจะเนนเรองของการทำมาหากน มงสนใจประโยชนทเหน
เฉพาะหนา เชน อยากไดทรพยมากกวาผอน อยากไดการยกยองยอมรบจากผอน กลาวโดย
รวมกคออยากไดความสขจากการเสพเสวยสงภายนอก (สามสสข) แตกไมควรวางเปาหมาย
เพยงเทาน ควรทำความเขาใจความรสกทไดจากการเสพเสวยสามสสขนนๆ พรอมๆ กนไป
วารสารโพธวจย104 Bodhi Research Journal
และควรจดโอกาสใหผศกษาไดสมผสประโยชนสขทประณตขนไป เชน ความสขจากความสบายใจ
อนใจในคณงามความดของตน กจกรรมอบรมกลอมเกลาเพอใหไดรบประโยชนสขทประณตยงขน
ไปดงกลาวแลวน ทำไดหลายแนวทางภายใตหลกการวา ใหไดสมผสความทกขยากของผอนแลว
มความสะเทอนใจ จนบงเกดความเมตตากรณา แลวแสดงความประสงค (ดำรชอบ) ทจะชวย
เหลอบรรเทาความทกขยากนน เชน ตงสจจะสะสมทรพยเพอผยากไร แลวนำทรพยนนไปสงเคราะห
ผยากไรตามทตงใจไวแตแรกแลวนน ในระหวางททำแตละกจกรรม กศกษาความเปลยนแปลง
ทเกดแกตนเองดานตางๆ เชน ความรสกทด ความคดทด แรงบนดาลใจในการทำความด
จะเหนวากจกรรมการศกษาแนวนมลกษณะเปนการอบรมกลอมเกลาจงควรดำเนนไป
อยางครบถวนและตอเนอง ไมใชทำครงเดยว ถอวารแลวเปนอนจบกน สำนกเรยนทงหลายจง
ไมควรเปนเพยงสถานทชบตวใหผเรยนมความสามารถในการแสวงหาสงภายนอก (เชน เงนเดอน)
มากขนตามความยาวนานของเวลาเรยนเทานน เพราะความรเชนนมใชผลของการศกษา แตเปน
สนคาทมราคาเปนไปตามกลไกตลาด ราคาของสนคานนจะลดลงเมอสนคามมากกวาความตอง
การของผซอ ดงไดปรากฏแลววาเงนเดอนผจบบณฑตศกษาเมอปพทธศกราช ๒๕๑๒ มมลคา
เทากบราคาทองคำหนกสามบาทเศษ ราคาเปรยบเทยบนลดลงตามลำดบ จนปพทธศกราช
๒๕๕๒ เงนเดอนผจบการศกษาระดบเดยวกนซอทองคำไดนอยกวานำหนกหนงบาทเสยอก โดย
ทคาลงทนเลาเรยนผกผนไปในทางกลบกน นอกจากนยงมบณฑตตกงานอกเปนจำนวนมาก
แตสำนกเรยนทงหลายควรทำหนาทฝกฝน ขดเกลาจตวญญาณของคนใหงามผอง
พงตนเองไดทงทางโลกและทางธรรม จดใหมปจจยสนบสนนการทำกจกรรมทางการศกษา ใหผศกษา
สามารถทำกจกรรมการศกษาไดอยางไมมอปสรรค บรรลผลการศกษาโดยงาย ประกอบดวย
ปจจยภายนอก ไดแก ครและบคลากรเปนผมศลมสตยมความเปนกลยาณมตร อาคารสถานรมรน
สะอาดปลอดภยจากสงรบกวนการเรยนร มบรรยากาศใหฝกใฝในการศกษา เชน ดนตรสมาธ
และปจจยภายใน ไดแก การเพมพนศกยภาพของผศกษาเองในอนทจะสามารถคดตรองแกโจทย
อยางสมควรแกกรณ ศกยภาพเหลานลวนเปนผลของการศกษาทผานมาและถอวาเปนความพรอมใน
การศกษาขนสงตอไปนนเอง ความพรอมดงกลาวน ประกอบดวย ศรทธา ความพากเพยร สต
สมาธ และปญญา ปจจยภายนอกและปจจยภายในนเสรมกนและกนอยในการกระทำทกกจกรรม
และทกวชา ในการกระทำทงในและนอกสำนกเรยน เรมตงแตการทผศกษาไดอยใกลคนดทเปน
กลยาณมตร (คร) ตงใจฟงความจรง (สทธรรม) จากกลยาณมตร แลวกเกดศรทธา สามารถ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 105
คดอานไดตรงกบโจทยปญหา (โยนโสมนสการ) การตงโจทยปญหาถกตองยอมแกทกขของตนได
ทกระดบตามภมปญญาทศกษาไดตามลำดบ เขาสภาวะมสตสมปชญญะทสมบรณขนตามลำดบ
จากวงจรแหงการเรยนร เกดและเพมพนความสามารถทจะเลอกเกยวของหรอไมเกยวของกบสง
ทสรางความทกข (สำรวมอนทรย) มการกระทำทถกตองทางกาย ทางวาจา และทางใจ (สจรต ๓)
มคณภาพการศกษาในระดบการปฏบตรตวทวพรอม การศกษานทำใหไดรบผลเปนความสงบเยน
จากความทกขทงโดยสภาพความรสกและโดยสภาพการเขาถงความจรงแทนนเอง กระบวนการ
เปลยนแปลงภายในของผศกษาทเกดขนนสะทอนออกมาเปนพฤตกรรมใหผอนสงเกตไดดวย
ตามกรอบความคดดงแผนภาพท ๑
ตวอยางทดของกจกรรมตางๆ ภายในสำนกเรยนมอยในพระพทธศาสนา กลาวคอ
มการจดระเบยบสงคมและความเปนสมาชกโดยอาศยวนยเปนหลก วนยในพระพทธศาสนา
นนเปนทงขอศกษาเฉพาะตวของผศกษาแตละคน และเปนขอกำหนดในการปรบพฤตกรรมของ
สมาชกของสำนกเรยนนนใหเอ อตอการศกษาของตนเองและมวลสมาชกไปพรอมกน เชน
มวนยวาภกษผบวชใหมจะตองมพระอปชฌายเปนผอบรมกลอมเกลาใกลชดและ/หรอมอาจารย
ฝกหดความประพฤตและใหความร พรอมทงจดสภาพการใหภกษปวารณาแกกนใหตกเตอน
กนได หากไดกระทำการใดๆ ทเปนปฏปกษตอการศกษาของตนและผอน ตวผศกษาทกคน
กระบวน การศกษา
ปรากฎสสภาพแวดลอม
ปรากฎทางกาย/วาจา
ปรากฎภายในใจ
สภาพแวดลอมทเหมาะสม กลยาณมตร
การสรางความรละชว ทำด
ตงมนประกอบกจกรรม
กตกาขอกำหนด
เพอบรรลผล
แผนภาพท ๑ กรอบความคดการจดการศกษาเพอความเปนมนษย
วารสารโพธวจย106 Bodhi Research Journal
กจะไดศกษาเรยนรเฉพาะตว ไดรบผลเปนความรความจำเปนความเขาใจความคดทดและ
ทไมด เปนความเขาใจความรสกทกขและความรสกพนทกข จนสามารถจดการกบความร
ความคด ความรสกของตนได บรรลถงความสามารถในการแกปมแหงความทกขกายทกขใจ
ความพรพไรรำพนได ซงกคอ การมความสขอสระจากความทกขนนเอง
มหลายสำนกเรยนในปจจบนทไดดำเนนการทำนองเดยวกน ดงเชน โรงเรยนกงไกรลาศ
วทยาซงตงอยทามกลางสงคมเกษตรกรรมทกำลงเผชญกบความเปลยนแปลงตามกระแสบรโภค
นยม เกอบรอยละรอยของนกเรยนกวา ๑,๓๐๐ คน มาจากครอบครวชาวนา เมอปการศกษา
๒๕๔๖ และกอนหนานน มกรณนกเรยนทะเลาะววาทประมาณ ๑๕๐ รายตอป หลายกรณ
เจาหนาทตำรวจเปนผนำสงคนโรงเรยน จากการประชมปฏบตการหลายครงในปการศกษา
๒๕๔๗ ไดมผลกทางความคดเกดขน ไดแก กระจายอำนาจดวยการจดครรบผดชอบนกเรยนเปน
กลมเลกลง เรยกวา “โรงเรยนเลกในโรงเรยนใหญ” ภายในโรงเรยนเลกมอบหมายใหครหนงคน
เรยกวา “ครประจำชน” รบผดชอบนกเรยนกลมเลกลงอก (๒๐-๓๐ คน) เปนรปแบบการจด
ความสมพนธตามแบบอปชฌายอาจารย ผลปรากฏวา กรณววาทลดลงเหลอประมาณ
พงตนเองทางกาย พงตนเองทางใจ กวาดขยะภายนอก กวาดขยะภายใน
สจจะออมทรพยชวยเหลอผยากไร ฝƒกสตในทาเดน เพมสตทกเวลา
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 107
๒ รายตอป ในปนน และปตอๆมาไดพฒนาวนยนกเรยน (กฎ กตกา มารยาท) เพมเตม
และใชวนยดงกลาวเปนบทเรยนดวย เชน ในปหนงโรงเรยนไดพรอมใจกนกำหนดบทเรยน
วา “สะอาดภายนอก-สะอาดภายใน” เรมดวยการทครและนกเรยน (แตละกลม) รวมกนทำ
ความเขาใจโทษของความหมกหมมไมสะอาด ประโยชนสขจากความสะอาด โปรงเบาสบาย
(ปญญา) เมอเขาใจตรงกนดแลวกรวมกนวางแนวทางวาจะทำใหสงแวดลอมสะอาดในลกษณะใด
จากนนกกำหนดกจกรรม (วนย) ทจะทำใหไดสงแวดลอมตามแนวทางทวางไว วาใครตองทำ
(กจกรรม) อะไร ทไหน เมอไร ดวยวธการใด (วธการทำความสะอาดในชวโมงการงานและอาชพ)
ชวยกนจดระบบใหไดปฏบตการจดการสงแวดลอมตามแนวทางทวางไวทกวน โดยถอวาปฏบต
การจดการสงแวดลอมนนเปนการทดลองของแตละคน ทดลองดวาเปนจรงตามทกำหนดไว
หรอไม ขณะปฏบตใหสงเกตความรสกนกคดไปดวย วาสะอาดจรงดวยวธทกำหนดไวหรอไม
ไดรบประโยชนสขจรงหรอไม อยางไร ตอจากนนมการจดเวทแลกเปลยนประสบการณความรสก
นก คด เปนวงจรเชนนตลอดไป
อกวงจรการเรยนรหนงทตามมา กคอการปลกผกสวนครวเพอปรบภมทศนบรเวณโรงเรยน
โดยจดอยในสาระทองถนในหลกสตรสถานศกษา นกเรยนทนเรยนแมลง (วทยาศาสตร ศลปะ)
ในแปลงผกและแปลงนา ยามเชา-เทยง-เยน นกเรยนจะไดยนดนตรเสรมสรางสมาธและเพลง
เสรมสรางคณธรรม ผลปรากฏวา มความเปลยนแปลงเกดขน นกเรยนเรมรบประทานอาหาร
แลวไมเหลอท ง แตถงจะเหลอบางนกเรยนกนำไปทำป ย เศษไมใบหญาท ไดจากการ
ตดแตงตนไมในโรงเรยนเรากใชทำปยหญาหมกและเผาถานไดนำสมควนไม (สวนทเปน
ทฤษฎจะเรยนในชวโมงเรยน ๘ กลมสาระ) โรงเรยนไมไดซอนำยาลางหองนำมา ๒ ปแลว
ซอแตวสดอปกรณ นกเรยนไดฝกทำนำยาเอนกประสงคเพอใชทำความสะอาดภายในโรงเรยน
ถงตอนนกเกดวงจรการศกษาเรองบญชครวเรอนขนอก ทงน ทกเรองเรมตนทครและนกเรยน
(แตละกลมยอย) จะทำความเขาใจคณ-โทษ-ประโยชนสขกอน กำหนดกจกรรมทเปนคณนำมา
ซงประโยชนสข กำหนดวาใครตองทำอะไร ทไหน เมอไร ดวยวธการใด แลวตางคนตาง
ทดลองดวาเปนจรงตามทกำหนดไวหรอไม มการศกษาสภาพภายในตนไปพรอมกน ปดทาย
วงจรดวยการจดเวทแลกเปลยนประสบการณ
การศกษาแนวนไมเกดขนในกจกรรมทแยกเปนสวนเสยวรายวชา หากแตเชอมโยง
ไปกบทกมตของชวตและจตวญญาณ เปนการพฒนาไปพรอมกนทงภายนอกและภายใน
วารสารโพธวจย108 Bodhi Research Journal
ดงตวอยางขางตน ซงเรมตนดวยการจดการความสะอาดทมการจดการความตองการของตนเองไป
พรอมกน ตามมาดวยการศกษาเรองตางๆ เปนลำดบ ทกคนในโรงเรยนทำเชนนตามกำลงปญญา
(สมมาทฏฐ) ของตน กระทำในทกมตของชวตและจตวญญาณ ทงภายในตนและภายนอกตน
(สงแวดลอม) กาวผานอปสรรคสำคญคอตวตนของตนเอง เมอกาวผานตนเอง (คนเดม) ไดแลว
ยอมไมมอปสรรคใดๆ ทขวางกนได สำรวจตนเองแลวรตววาเปนตวตนคนใหมทำสงทสรางทกข
โทษแกตนนอยลง เปนตวตนคนใหมทเหนการศกษาเปนการทดลองของชวต ลดละเลกผลต
สนคาทราคาตกลงทกวน กำลงนอยกทำเฉพาะตว คนทำกอนกคอผนำและไดรบประโยชนสข
กอน แมผอำนวยการโรงเรยนเปนผบรหารโดยตำแหนง แตดวยวงจรแหงการศกษาดงกลาวก
ไดบงเกดผนำทางการศกษาหลายคนแลวในโรงเรยนน อกทงบงเกดนกเรยนทเปนผนำนกเรยน
ผนำเดกและเยาวชนทงภายในและภายนอกโรงเรยนจำนวนมาก นอกจากนไดมนกแปลกๆ
เพมในบรเวณโรงเรยนมากขนทงจำนวนและชนด สรางความเพลดเพลนแกผพบเหนเปนอยางยง
ประสบการณของโรงเรยนกงไกรลาศวทยาชใหเราเหนวา การศกษาเชนนตองดำเนนการทงองคกร
โดยทกคน ทกเวลา
ผทเขาถงความจรงและประโยชนสขตามลำดบดงกลาวขางตน ยอมมองเหนวาตนเอง
มความสข แลวกอยากใหผอนมความสขดวย (แลวลงมอชวยเหลอ) เมอมองเหนวาตนเองพน
จากความทกขแลวกอยากใหผอนพนจากความทกขดวย (แลวลงมอชวยเหลอ) แมตนเองยงไมม
ความสขเทาผอน กยงยนดกบผอนทมความสขมากกวา (แลวลงมอชวยเหลอ) และแมชวยเหลอแลว
แตยงไมเปนผล กสามารถวางใจมใหมความทกข (เสยเอง) ได กจกรรมทชวยใหผอนมความสข
พนจากความทกขดงกลาวขางตนทำไดโดยการให (ทานวตถสงของ ทานความร อภยทาน)
การพดจาใหทเลาจากความทกข/ใหมความสข (ปยวาจา) การชวยเหลอดวยกำลงกายเพอใหทเลา
จากความทกข/ใหมความสข (อตถจรยา) และใหไมตรจต/ความปลอดภย (สมานตตา) เชน เมอ
พบคนปวยทำความสะอาดบานไมได กมจตกรณาแลวชวยทำความสะอาดบานเพอใหคนปวยนน
พนจากทอยอนไมสะอาด ขณะทำความสะอาดภายนอก กทำความสะอาดภายในจตของตนเองไป
ดวย เมอทำความสะอาดแลว มองเหนความสขของผปวยทพนจากความทกข ตนเองกรสกชนใจ
ภมใจ กใหศกษาความรสกของตนอนเปนผลของการกระทำนน เหลานเรยกรวมๆ วาทำกศล
คอทำสงทชำระใจใหสะอาด ทำใหตนเองเปนสข ผอนเปนสข ธรรมชาตสงแวดลอมเปนสข
สงคมเปนสข ในขณะเดยวกนกเปนการศกษาทลกซง รไดดวยใจเฉพาะตน ใชตนเองเปนตวทดลอง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 109
ความดและมความสขจากการทำความด เปนนกรบผทงศาสตรา เปนการเขาถงกศลธรรม
อนลกซงดวยความกลาหาญ และนกคอ การศกษาเพอความเปนมนษย นนเอง
เชงอรรถ ๑การศกษา คอ “สกขา” เรมตนดวยการมสมมาทฏฐ ตามมาดวยการปฏบตชอบ
(สมมากมมนตะ) และมการทบทวนผลทไดจากการปฏบตนนๆ ซงตางกบคำวา “การศกษา”
ทมาจากคำวา “education” ทเปนเรองของการแสวงหาความร
เอกสารอางอง
ญาณสงวร, สมเดจพระ. (๒๕๕๒). หายใจเปนสข. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.
ดษฎ สตลวรางค. (๒๕๕๐). ปฏบตการพทธปรชญาในสำนกเรยน : กรณกงไกรลาศวทยา.
เอกสารประกอบคำบรรยายในวนสถาปนาภาควชาปรชญา คณะมนษยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม.
________ (๒๕๕๐). ปวงคณธรรมคอความร : ประสบการณการจดการศกษาตามแนวพทธ.
สโขทย: โรงพมพพงษไทย.
________ (๒๕๕๒). การศกษาสภาพและความคดเหนในการจดการศกษาตามแนวพทธ
กรณเฉพาะ โรงเรยนกงไกรลาศวทยา. บทความวจยนำเสนอในการประชมวชาการ
“เปดขอบฟาคณธรรมจรยธรรม” วนท ๒๘-๒๙ สงหาคม ๒๕๕๒.
ธรรมปฎก, พระ. (๒๕๓๙). ตามพระใหมไปเรยนธรรม, CD วดญาณเวศกวน ตอนท ๖๐.
พทธมณฑล. นครปฐม.
ราชวรมน, พระ. (๒๕๒๐). พจนานกรมพทธศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.
วารสารโพธวจย110 Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 111
การศกษาทางเลอก : การศกษา “บญนยม” ของชาวอโศกAlternative Education : “Bun-Niyom” (Meritism) Education of Asoke Community
กนกศกด แกวเทพKanoksak Kaewthep
บทคดยอ
บทความนมจดประสงคในการวเคราะหกระบวนการจดการการศกษาทางเลอกท
เรยกวา “การศกษาแบบบญนยม” ของชมชนชาวอโศก จากประสบการณของชมชนศรษะอโศก
จงหวดศรสะเกษ ซงเปนสวนหนงของปฏบตการทางอดมการณของชาวอโศกทมรากฐานอยบน
มโนทศนเรอง “บญนยม” เหนไดจากการออกแบบหลกสตรการเรยนการสอนทสอดคลองกบวถ
ชวตของชมชน ขณะท “การศกษาแบบบญนยม” ผลตนกเรยนใหเปนกำลงสำคญในวถการผลต
ทางเศรษฐกจเพอการพงตนเอง ในอกดานหนง “การศกษาแบบบญนยม” กเปนสวนหนงใน
กระบวนการสรางสรรค “ปญญาชนของชมชน” (Organic Intellectual) สำหรบชมชนชาวอโศก
เพอการสบทอดอดมการณของชาวอโศกสบตอไปในอนาคต
Abstract
Thisarticleexaminestheprovisionofnon-formaleducationbasedon
the Asoke’s ideology of “Bun-Niyom” (Meritism). This perspective helps to con-
ceptualizethedesignofanalternativecurriculumtosuittheAsokecommunity.
Accordingly,anexperiencefromSisaAsokecommunity,Srisaketprovince,has
a great deal to do with a specific kind of alternative education. In final, the
author argues that it is the Asoke’s ideological practice at work in conditioning
itscommunitydevelopmentandreproducingitsorganicintellectualstosustain
theAsokecommunitiesinthefuture.
วารสารโพธวจย11� Bodhi Research Journal
ในสงคมไทย การศกษาทางเลอก หรอ ทางเลอกการศกษา๑ ดจะเปนประเดนทมการถกเถยง
วพากษวจารณกนมานานพอสมควรนบไดเกอบสทศวรรษ โดยเฉพาะอยางยง การปฏรปการ
ศกษาขนานใหญของประเทศภายหลงเหตการณทางการเมองเดอนตลาคม ๒๕๑๖
อยางไรกตาม ความพยายามในทางปฏบตเพอใหเกดตวอยางจรงของการศกษาทางเลอก
ดจะมไมมากนก เชน โรงเรยนหมบานเดก จงหวดกาญจนบร บกเบกโดย พภพ-รชน ธงไชย
ทไดรบอทธพลทางความคดจากโรงเรยนซมเมอรฮลล ประเทศองกฤษ
และในปจจบน โรงเรยนทางเลอกท ไดร บการกลาวขวญมากพอสมควรกคอ
โรงเรยนสตยาไส จงหวดลพบร กอตงโดย ดร. อาจอง ชมสาย ณ อยธยา อดตนกวทยาศาสตร
ชนนำของประเทศ ทมงหวงตองการสราง “คนด” มากกวา “คนเกง” ดงทศนะของทานท
สะทอนถงเรองนเอาไวอยางนาสนใจวา
“ระบบการศกษาทมงเนนสราง “คนเกง” ปอนเขาส “โลกทนนยม” สมรภมรบ
ขนาดใหญทผคนตองแขงขนกนเพอความอยรอด และความกาวหนาเหนอคนอน
จนทำให “คณธรรม ความดงาม” คอยๆถกลบเลอนไปจากหวใจ... และเกดเปน
วงจรชวตอนเลวราย แบบไมรจบ…
การปฏรปการศกษาททำกนมา ๑๐ กวาปนน ทกคนยอมรบวาลมเหลวเพราะไมสามารถ
สรางคนดขนมาได แตกลบเนนไปทการสรางคนเกง ซงคนเกงจะพยายามเอาชนะ
คนอนตลอดเวลา คดถงตวเองกอน และไมยอมใคร ซงปญหาในสงคมทเกดขน
กลวนแตเกดเพราะคนเกงทงสน แตสำหรบคนด คนดจะไมคดถงตวเอง จะคดถง
สวนรวม สงคม ประเทศชาต และคดถงโลก...
เพราะฉะนน การศกษา เราตองเนนสรางคนดกอน คณธรรมถงตองนำความรกอน…
คนดจะคดอยเสมอวา ความรทเขาไดจะเอาไปชวยผอนไดอยางไร คนดมจตอาสา
มจตสาธารณะ เพราะฉะนนเราตองเนนแตคนด...”๒
บทความนมจดประสงคในการนำเสนอเรองราวและกระบวนการในการจดการของ
การศกษา “บญนยม” ของชาวอโศก ในฐานะของการศกษาทางเลอก โดยอาศยขอมลจาก
การศกษาคนควาวจยจาก ชมชนศรษะอโศก จงหวดศรสะเกษ ในชวง พ.ศ. ๒๕๔๓ ทงนจะ
มเนอหาทงหมด ๔ สวนดวยกน ดงรายละเอยดตอไปน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 11�
๑. ชาวอโศก และชมชนชาวอโศก : ภาพรวม๓
“ความสำคญสงสดของขบวนการสนตอโศกมไดอยทการกนมงสวรต แตอยท
การสรางชมชนทมศลธรรมเปนระบบชวต ใหมความสมพนธกบธรรมชาตไมกดข
ขดรดไมทำโดยหวงกำไร แตแบงปนชวยเหลอกนเปนบญนยมทำใหชมชนสงบเยน”
(ประเวศ วะส ๒๕๓๘) ๔
มโนทศน “ชมชนทจนตนาการตวเอง” ของชาวอโศก ดงกลาวมาขางตนน
จะเหนไดอยางชดเจนจากมตทางเลอกการพฒนาเพอการพงตนเอง ดงทสวดา แสงสหนาท
กลาวเอาไวโดยสรปวา
“ชมชนชาวอโศกมไดเรมจากโลกทศนทวา จะผลตอะไร แลวจะขายไดราคาดหรอ
หวงแตผลตอบแทน แตชมชนอโศกเรมจากการเปลยนโลกทศนไปส วฒนธรรมกลม
คานยมแหงการให การทำงานอยางขยนขนแขง การทำประโยชนใหแกสวนรวม
อยางเตมท...และทสำคญทสดคอการลด ละ เลก กเลส สวนตน การเปลยนโลกทศน
ดงกลาวมผลใหปญญาและจตใจปราศจากความมวหมองดวย โลภ โกรธ หลง
เปนการยกระดบภมธรรมทงสวนตนและสงคมโดยรวม ประเดนนเปนกญแจสำคญท
จะไขประตสสงคมโลกตรปญญา” ๕
ในอดตทผานมา ผคนในสงคมไทยมกรจกหรอคนเคยกบเรองราวของ “ชาวอโศก”
จาก สมณะโพธรกษ และ “สนตอโศก” ทเปนศนยกลาง(ทางปญญา)ของชาวอโศกซงตงอย
ทกรงเทพฯ ในฐานะของฐานกำลงทางการเมองทสำคญของพรรคพลงธรรม ทมพลตรจำลอง
ศรเมอง เปนผนำ แตภายหลงวกฤตเศรษฐกจครงใหญของประเทศในป ๒๕๔๐ ชมชนตางๆ
ของชาวอโศกซงไมคอยไดรบผลกระทบจากวกฤตดงกลาวไดกลายมาเปนแหลงเรยนรสำหรบ
สงคมในดานเศรษฐกจพงตนเอง ซงอาจถอไดวาเปนตวอยางหนงของทางเลอกการพฒนาทได
รบการกลาวถงมากทสด
อยางไรกตาม ปจจบนมเครอขายชมชนชาวอโศกกระจายอยตามภมภาคตางๆ
ทวประเทศถง ๒๑ แหงดวยกน อนไดแก ชมชนสนตอโศก (กรงเทพฯ, ๒๕๑๙) ชมชนปฐมอโศก
(นครปฐม, ๒๕๒๓) ชมชนศรษะอโศก (ศรสะเกษ, ๒๕๑๙) ชมชนศาลอโศก (นครสวรรค,
๒๕๑๙) ชมชนสมาอโศก (นครราชสมา, ๒๕๓๓) ชมชนราชธานอโศก (อบลราชธาน, ๒๕๓๗)
วารสารโพธวจย11� Bodhi Research Journal
ชมชนทกษณอโศก (ตรง, ๒๕๔๐) ชมชนดนหนองแดนเหนอ (อดรธาน) ชมชนเมฆาอโศก (บรรมย)
ชมชนศรโคตรบรณอโศก (นครพนม) ชมชนสวนสางฝน (อำนาจเจรญ) ชมชนหนผาฟานำ
(ชยภม, ๒๕๔๐) ชมชนเลไลยอโศก (เลย) ชมชนแกนอโศก (ขอนแกน) ชมชนรอยเอดอโศก
(รอยเอด) ชมชนศรบรพาอโศก (ปราจนบร) ชมชนเชยงรายอโศก (เชยงราย) ชมชนวงสวนฟา
(สระแกว) ชมชนฮอมบญ (แพร) ชมชนธรรมชาตอโศก (ชมพร) และ ชมชนภผาฟานำ (เชยงใหม,
๒๕๓๘ ใชเปนทฝกอบรมธรรมอยางเขมขนสำหรบฝกนกบวชใหมทกรป) โดยมชมชนทมทงบาน
วด และโรงเรยนอยในบรเวณเดยวกน ๙ แหง ซงมสถานะเปรยบเปนศนยกลางของชาวอโศก
ศนยกลางของชมชนชาวอโศกเหลานมลกษณะสำคญรวมกนประการหนงคอ เปนชมชน
ทเรมตนจากการมพทธสถานหรอสงฆสถานหรอสถานปฏบตธรรมรปแบบอนมากอน โดยทดน
เปนของกลมรวบรวมปจจยซอถวาย หรอญาตธรรมบางคนถวายใหเพอเปนสถานปฏบตธรรม
จงคอยๆเกดการศกษาแบบสมมาสกขาขน ตอมาเมอมกลมญาตธรรมของชาวอโศกรวมกลม
กนอยางเขมแขงจดตงขนเปนหมบาน จงเกดเปนชมชนตามมาในภายหลง ทงนยกเวนชมชน
ราชธานอโศก ชมชนทกษณอโศก และชมชนภผาฟานำ ซงเกดจากการมกลมญาตธรรม
รวมตวกนทำกจกรรมไดอยางเขมแขงจนสามารถตงหมบานขนมาไดกอนแลว ตอจากนน จงตง
สงฆสถานขนมาควบคกนไป และในทสดไดยกระดบขนเปนพทธสถาน
โดยทวไป ชมชนชาวอโศกในจงหวดตางๆ นน (ยกเวนชมชนภผาฟานำ) นอกจาก
จะมพทธสถานหรอสงฆสถานตงอยแลว ยงมพนทสำหรบการทำกสกรรมเพอการพงตนเองดวย
ไมวาจะเปนการทำนา การปลกพชผก การทำสวนผลไม ฯลฯ นอกจากนยงมการตงโรงเรยน
เพอฝกอบรมลกหลานของบรรดาญาตธรรม
อดมการณของชมชนคอ “เปนหมบานของผปฏบตธรรม” ประกอบดวย บาน–
วด–โรงเรยน มสมณะโพธรกษ และ สมณะ (นกบวชชาย) สกขมาต (นกบวชหญง)
เปนผนำทางจตวญญาณ อบรมสงสอนตามแนวทางพทธศาสนา มอดมการณรวมกนทจะสรางชมชน
บญนยม โดยถอศล ๕ และศล ๘ ตามพทธประเพณเปนหลกในการดำเนนชวตอยางเครงครด
รบประทานอาหารมงสวรตวนละ ๑-๒ มอ ไมมอบายมข สงเสพตด แมแตการสบบหรกไมม
แตงกายเรยบงาย ไมสวมรองเทา เสยสละ ลดละความเหนแกตว มความเอออาทรกนดวย
ความเคารพในศล มศาสนาพทธเปนแกนหลกในการดำเนนชวตตามหลกสมมาอรยมรรคองค ๘
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 115
ชาวอโศกเรยกขานชมชนของตนวาเปน “ชมชนทวนกระแส” อนหมายถง การตอตาน
ลทธบรโภคนยม และไดสรางคำขวญของตวเองขนมาคอ “ลดละ ขยน กลาจน ทนเสยดส
หนสะสม นยมสรางสรร สวรรคนพพาน” ซงแสดงถงจดยนทมเปาหมายเพอการบรรลเปน
“อรยะบคคล” เปนสำคญ
๒. วถชวตของ “ชมชนทวนกระแส”: กรณของชมชนศรษะอโศก จงหวดศรสะเกษ๖
ในชวงเวลาทสงคมไทยกำลงอยทามกลางปญหารอบดาน ทงปญหาเศรษฐกจและ
สงคม อนเปนผลสบเนองมาจากวกฤตการพฒนาทผานมาของไทยเอง มนกคดและปญญาชน
จำนวนไมนอยไดเสนอมมมองตอปญหาและทางออกทหลากหลาย หนงในนนกยงมแนวทางอก
แนวทางหนงทนำเสนอโดยสมณะโพธรกษและชาวอโศก โดยเปนแนวทางทพยายามประสาน
แนวคดและกจกรรมทางศาสนาเขากบกจกรรมทางสงคมเศรษฐกจในชวตประจำวนของคนทวไป
พรอมกนนชาวอโศกกพยายามแสดงใหเหนวาสงนสามารถเกดขนได อกทงสามารถปฏบตไดผล
จรงตามแนวทางดงกลาว ดงทเหนเปนตวอยางคอ ชมชนชาวอโศกในทตางๆทวประเทศ ซง
ชมชนสำคญชมชนหนงทเปนแมแบบหรอตวอยางในการเรยนรใหกบชาวอโศกอนๆแหงหนงกคอ
ชมชนศรษะอโศก ซงตงอยทอำเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษ
๒.๑ ลกษณะทวไปทางกายภาพของชมชน
ลกษณะทางกายภาพของชมชนศรษะอโศก หรอบานศรษะอโศก ตงอยหมท ๑๕
ตำบลกระแซง อำเภอกนทรลกษณ จงหวดศรสะเกษ มพนทมากกวา ๑๐๐ ไร ทงนประกอบดวย
พนทหลกๆ ๒ สวน คอ หนง สวนทเปนพทธสถาน (แตเดมเปนทปาชา) มเนอทประมาณ
๔๖ ไร ใชเปนทปฏบตธรรมของสมณะและคนวดชาวอโศก และสวนทเปนหมบานศรษะอโศก
ซงเปนพนทสำหรบปลกสรางบานใหกบฆราวาสทไมใชคนวดไดพกอาศยและทำงาน (หมายถง
กจกรรมการผลตตางๆ) ควบคไปกบการปฏบตธรรม มเนอทประมาณ ๗๗ ไร นอกจากน
ชมชนศรษะอโศกยงมทดนทอยนอกเขตหมท ๑๕ อกหลายแปลง มทงทตงอยในพนทใกลเคยง
กบชมชนและไกลออกไป รวมแลวชมชนมพนททงหมด ๕๗๓ ไร (ไมรวมพนทพทธสถานเพราะ
ถอเปนพนทสาธารณะ) นอกจากน ชมชนยงมทนาและไรซงญาตธรรมอนญาตใหชมชนเขาไป
ทำประโยชนไดอกจำนวน ๙๓ ไร ดงนน เมอรวมกบพนททกรรมสทธเปนของชมชนจรงๆแลว
ชมชนจะมพนททสามารถเขาทำประโยชนไดมากถง ๖๖๖ ไร
วารสารโพธวจย11� Bodhi Research Journal
๒.๒ วถชวตของชมชน
วถชวตประจำวนโดยทวไปของสมาชกในชมชนศรษะอโศกจะเปนชวตทคอนขางมแบบแผน
กำหนดไววา ในแตละชวงเวลาในรอบหนงวนหรอหนงสปดาหควรใชสำหรบการทำภารกจใด
แตตารางเวลาเหลานกสามารถยดหยนเปลยนแปลงไดเสมอเมอมความจำเปน อยางไรกตาม
วถชวตในชมชนศรษะอโศกในแตละวนสามารถสรปไดดงน
๐๓.๓๐ น. สมณะ ผใหญ และนกเรยนผใหญ (อดรศกษา) ตนนอน รวมทำวตรเชาท
ศาลาปลกเสก (เวนจนทร พธ ศกร)
๐๔.๐๐ น. เดกนกเรยนระดบมธยม ต นนอน อานหนงสอ ทำการบาน หรอเรยน
พเศษชดเชย
๐๕.๐๐ น. เดกนกเรยนระดบประถม ตนนอน ทำกจกรรมภาคเชา เชน ออกกำลงกาย
๐๖.๐๐ น. ทำวตรเชาเสรจ สมณะออกบณฑบาต ชาวชมชน คนวด อดรศกษา เดกนกเรยน
แยกยายทำงานตามฐานงานทรบผดชอบ
๐๗.๓๐ น. เดกนกเรยนเสรจจากฐานงาน ไปรบประทานอาหารเชาทโรงครว
๐๙.๓๐ น. เดกนกเรยนมธยมเขาแถวเคารพธงชาตบนศาลาปลกเสก เรมรบประทานอาหาร
๑๐.๐๐ น. เดกนกเรยนมธยมเขาหองเรยน
๑๑.๓๐ น. เดกนกเรยนประถมรบประทานอาหารกลางวน
๑๒.๐๐ น. ผใหญแยกยายกนทำงานตามฐานตางๆ
๑๔.๐๐ น. เดกนกเรยนทกชนเลกเรยน กลบทพกทำความสะอาด
๑๕.๐๐ น. เดกนกเรยนเขาฐานงานภาคบาย
๑๗.๐๐ น. เดกนกเรยนเลกฐานงาน ไปรบประทานอาหารเยนทโรงครว
๑๘.๐๐ น. ทำวตรเยน นงเจโตสมถะ
๑๙.๐๐ น. ดวดทศน
๒๑.๐๐ น. เขานอน
ทงนระหวางเวลา ๐๓.๓๐-๐๖.๐๐ น. และ ๑๘.๐๐-๑๙.๓๐ ของทกวน ยกเวนวนจนทร
วนพธ และวนศกร ชาวชมชนตองลงศาลาทำวตรเชาและเยน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 117
ในแตละวนวถชวตจะดำเนนไปเชนน โดยมวนพธและพฤหสบดเปนวนหยด แตกตอง
ทำงานในหนาทของตนตามปกต สวนในชวงบายของวนพฤหสบดจะมความพเศษทจะเปนชวงท
หยดพกผอนจรงๆ สำหรบในรอบหนงสปดาห
ในรอบเดอนกจะมกจกรรมอกหลายอยางทจะตองทำดวย ไดแก ในชวงคำของทกวน
อาทตยจะมกจกรรมการเชคศลของชาวชมชน ซงจะมอยหลายรปแบบ เชน การแยกเชคระหวาง
ผใหญและเดก การแยกเชคตามเพศ การแยกเชคตามฐานงาน เปนตน หรอในวนพธสดทาย
ของเดอนกจะมกจกรรมชขมทรพย (การชขอบกพรองดวยจตบรสทธ) ของนกเรยน
๒.๓ แบบวถการผลต การแบงปน และการบรโภค
แมวา ลกษณะสำคญของชาวอโศกจะเนนท “ศล” เปนจดเรมตนของการบำเพญเพยร
เพอบรรลถง การเปน “อรยะบคคล” ในทายทสดนน แตวาไปแลว เปาหมายของการประพฤต
ปฏบตทม ศล เปนแบบวถการกำกบ (mode of regulation) นน ดจะมเปาหมายเบองตน
อยทสมาชกชมชนในฐานะของปจเจกมากกวา ฉะนน เมอผปฏบตศลมาอยรวมกนเปนชมชน
จงจำเปนอยเองทจกตองมการจดระเบยบสงคมนเสยใหม ดงนน เชนเดยวกนกบชมชนอโศก
ในทอนๆ ชมชนศรษะอโศกกเปนชมชนทอยรวมกนดวยการใชหลกการแนวคดสาธารณโภค
ดวยการรเรมและประยกตใชโดยสมณะโพธรกษ
แนวคดสาธารณโภคนเปนหลกธรรมขอหนงในสาราณยธรรม ๖ ซงเปนคำสอนของ
พระพทธเจาทวาดวย การอยรวมกนของคนในสงคมอดมคตของพทธศาสนา การดำเนนชวต
ภายใตแนวคดสาธารณโภคน สนบสนนใหสมาชกสมครใจเขามาทำงานรวมกนเปนกลมเปนชมชน
โดยทกรรมสทธในปจจยการผลตเปนของชมชน (collective or communitarian ownership)
ขณะทผลผลตหามาไดมากนอยเทาไหรกนำมารวมกนไวเปนของสวนกลาง โดยทสมาชกมากน
ใชรวมกนเทาทจำเปน นอกจากน ยงมความพยายามจดสรร แบงปน ดแลสวสดการกนเอง
เปรยบเหมอนครอบครวใหญครอบครวหนง อกทงยงสงเสรมใหสมาชกครอบครองสงของสวนตว
ใหนอย โดยใหเสยสละทรพยสนสวนตวเขาสวนกลาง แตชมชนกยนยอมทจะใหสมาชกมกรรมสทธ
สงของตางๆเปนสวนตวได
คำอธบายทสมบรณโดยสมณะโพธรกษเองในเรองนกคอ
วารสารโพธวจย118 Bodhi Research Journal
“ระบบสาธารณโภค มอสระ ไมมเงนของตนเองสกบาท มสมรรถนะและความขยน
ชวยกนหาแตเปนของสวนกลาง ไมถงกบไมมสวนตว แตกมบาง มอยางรตว…เจบปวยสวนกลางก
รกษาดแล แมแตขาว นำ คอ กนใชอยสวนกลางหมด ในระบบของสงคมน จะมรายไดเขามาสวน
กลางหมด บางคนกไมไหว ไมมสวนตวเลยไมได เอากมบาง มสวนไดของตวเองบาง แตกรดวา
ถาเราเอามาน เราเปนคนไมด ถาเราเอานอย ด เอานอยไดเทาไรยงด ไมเอาเลยนนแหละดกวา
เขาจะเขาใจทศทางนอยางชดเจน เพราะเราเตมใจจะจน เรารวาความจนนเปนเศรษฐศาสตร
อยางยง เปนเศรษฐศาสตรชนสง คนมาจนน เปนผชวยสงคมชวยโลก คณมารวยตงใจจะ
พยายามทจะทำใหตนเองรวยน คอคนผลาญโลก คอคนกำลงทำใหสงคมโลกเดอดรอนอยตลอด
เวลา เพราะทกคนกจะตองกอบโกย ทกคนกจะตองหาทางเอาเปรยบ ระบบทนนยมจงเปนระบบ
ทเลวรายทสด ระบบ”บญนยม”ทอาตมาเรยกน เปนระบบทจะตองสละออก สละจรงๆ ไมใช
เลศเลหอยางทนนยม ทแหม ทำเปนลดราคา แลวตลบหลงคณหมด นสละใหจรงๆ โดยเหนวา
การใหคนอนนคอ คณคาของเรา การเอาของคนอนมาใหแกตวเองนคอความเลวของเรา” ๗
ในประเดนน หลกการระบบ “บญนยม” ขางตนน อาจถอไดวา “บญ” ในความหมาย
ของชาวอโศกนนเปนตวเชอมระหวางปจเจกกบสงคมเขาดวยกน โดยการขยายการตความเรอง บญ
จากความหมายเดมใหครอบคลมกจกรรมธรรมดาในชวตประจำวนททำเพอสวนรวม ซงมนย
ของการเสยสละและการใหแกสงคมสวนรวมอยดวย (โดยเฉพาะอยางยง การทำกสกรรม
ซงเปนงานหนกและตองใชคนจำนวนมากถอวาเปนบญทสำคญอยางหนง เพราะกอประโยชนให
แกนกบวชและชมชน) นนกหมายความวา การทำงานถอเปนสวนหนงของการปฏบตธรรมดวย
ดงนนการตความวธการทำบญของชาวอโศกจงไปไกลกวาการทำบญของชาวพทธกระแสหลกท
เนนการสงสมบญสวนตวโดยการทำบญตกบาตรหรอการบรจาคเงน ๘
ควรกลาวดวยเชนกนวา ระบบสาธารณโภคน นอกจากทำใหสมาชกในชมชน
ไม ต องเครยดกบเร องการสะสมทรพยสมบต ส วนตวสำหรบในเร องการหาอย หากน
ตามหลกการถอสนโดษ หรอ มกนอย แลว ยงทำใหสามารถประหยดเวลาในการจดเตรยม
เชน อาหาร ไดอยางมากในแตละวน สงผลใหอทศตวเองสำหรบสงคมไดมากขน อยางนอยเมอ
เทยบกบคนโดยทวไป ๙
อาจถอไดวา หลกการนเปนสวนหนงทสำคญของกระบวนการขดเกลากเลสของสมาชก
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 119
ชมชนใหนอยลง โดยม “ศล” เปนแบบวถกำกบทเขมขนอกตอหนง ทงน ชมชนสวนกลางพยายาม
จะจดหาบรการสวสดการใหครอบคลมสงทจำเปนตอการดำรงชวตซงอยางนอยทสดกคอ ปจจย ๔
อนประกอบดวย อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ใหกบสมาชกทกคน
การอยรวมกนเชนนกเปรยบเหมอนครอบครวขนาดใหญทรวมเอาครอบครวขนาดเลกไวดวยกน
และทสำคญกคอ ในชมชนชาวอโศกจะไมมการใชเงน
อาจกลาวโดยสรปไดวา กจกรรมการงานตางๆมากมายทครอบคลมกจกรรมเกอบ
จะทงหมดของชวตในชมชน รวมทงงานดานการเรยนการสอนนนรวมศนยอยท “ฐานงาน”
(จะกลาวถงตอไปขางหนา)
๓. การศกษา “บญนยม” ของชาวอโศก: จากประสบการณของชมชนศรษะอโศก
จงหวดศรสะเกษ
การศกษา “บญนยม” ถอไดวาเปนแกนหลกทสำคญอยางหนงของชาวอโศก
โดยการประยกตหลกคด “บญนยม” มาใชในดานการศกษา๑๐ ทประสานการพฒนาชมชนดวย
หลกคด ๓ ประสานทเรยกโดยยอวา บวร โดยท
บ หมายถง บาน (มบานของชมชน)
ว หมายถง วด (มวดเปนแกนพลงศรทธาของทกสวน)
ร หมายถง โรงเรยน (มโรงเรยนทสอดคลองกบชมชน)
๓.๑ ความเปนมาของโรงเรยนแบบ “บญนยม” ๑๑
แมวา ชมชนศรษะอโศกจะกอตงมาตงแตป ๒๕๑๙ แตการจดการศกษาของชมชนนน
เพงจะมาเรมตนในป ๒๕๒๕ เนองจากในชมชนมเยาวชนทตดตามผปกครองมาปฏบตศลเพม
จำนวนมากขน ทงนในตอนแรกไดมการจดตง “กลมแซงแซวนอยเรยนธรรม” ขนมา เพอให
เยาวชนในชมชนไดมโอกาสเรยนรและฝกฝนธรรมสำหรบนำไปใชเปนแนวทางในการดำรงชวตตอ
ไปในอนาคต อยางไรกตาม ในเวลาตอมาชาวชมชนไดคนพบวา ระบบการศกษาทมอยในสงคม
ไทยนนไมสามารถพฒนาจตวญญาณทางพทธศาสนาของเดกนกเรยนได และทสำคญกวานนกคอ
เปนการศกษาทไมสอดคลองกบความตองการของชมชน ดงนนจงจำเปนทชมชนจะตองจดการ
ศกษาใหกบเยาวชนโดยชมชนเอง
วารสารโพธวจย120 Bodhi Research Journal
ทงนชมชนไดดำเนนการจดตงกลมศกษานอกโรงเรยนในชอ “กลมพทธธรรมแซงแซว”
และตอมาไดขนทะเบยนกบกระทรวงศกษาธการเปนโรงเรยนสมมาสกขา โดยรบเงนอดหนนเปน
โรงเรยนศกษาสงเคราะหตามมาตรา ๑๕(๓)
๓.๒ หลกสตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนแบบ “บญนยม”
หลกสตรในการเรยนการสอนนนเปนการผสมผสานเขาดวยกนสองสวนคอ ระหวาง
เนอหาหลกสตรทชมชนคดขนมาเองรอยละ ๘๐ และเปนหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ
รอยละ ๒๐ ทงนเนองจากวายงตองมการสอบวดผลการศกษา
หลกสตรการเรยนการสอนสำหรบใหการศกษาแกเยาวชนของชมชนศรษะอโศกนน
เปนหลกสตรทเกดจาการรวมกนคดรวมกนทำระหวางนกเรยนและสมาชกผใหญของชมชน
โดยเฉพาะอยางยง ผนำหรอผใหญบานของชมชนในชวง พ.ศ. ๒๕๔๓ คอ ขวญดน สงหคำ
(หรออาเปมของชาวอโศก) นนเคยเปนครสอนหนงสอทโรงเรยนในเมองมากอน ดวยเหตนเอง
จงเปนหลกสตรทสอดคลองกบความตองการตงแตแรกเรมของชมชนคอ
ประการแรก เนนการอบรมบมเพาะและขดเกลานกเรยนทางดานศลธรรม ทงน
การพฒนาคนในทางพทธศาสนา(ซงคลายกนกบหลกการของทกศาสนา)นนหมายถง การ
สรางคนใหมศลธรรมหรอเปนคนดของสงคมนนเอง๑๒ ทสำคญกคอ ชาวอโศกมความเชอวา
การศกษาจะลมเหลว หากวาคนมการศกษาสงแตไรศลธรรม (เนนโดยผเขยนบทความ) ดงนน
นกเรยน นกศกษา คร และสมาชกในชมชนจงตองม ศล ๕ เปนอยางนอย
ประการทสอง เนองจากกจกรรมหลกและถอไดวาเปนหวใจทสำคญสำหรบการอยรอด
ของสมาชกทงหลายในชมชนคอ การทำกสกรรมไรสารพษ ดงนน วธการเรยนการสอนจงเนน
การปฏบตมากกวาการเรยนการสอนในเชงทฤษฎ และตองสามารถนำไปใชไดจรงในชวตประจำวน
ทงน งานทตองทำเปนอนดบแรกกคอ การทำนา นอกจากน การทำกจกรรมตางๆในชมชนจะ
ดำเนนไปอยางสอดคลองกบกระบวนการกลมดวย เพอใหเกดความอบอน ความสามคค รกใคร
ปรองดองกน เหมอนอยรวมกนเปนครอบครวเดยวกน
ประการทสาม วสยทศนในระยะยาวของชาวอโศกคอ การเสยสละชวยเหลอสงคม
ดงนน นกเรยนจะตองรวาเปาหมายในการเรยนคออะไร นนคอ การนำความรไปใชในทางสรางสรรค
มากกวาใชการเรยนเปนชองทางในการเอารดเอาเปรยบผอนในสงคม
ดวยเหตผลดงทไดกลาวมาขางตนน ชมชนจงไดกำหนดปรชญาการศกษาของโรงเรยน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�1
และสดสวนของเนอหาในการเรยน เอาไววา ๑๓
ศลเดน คอ กจวตรของชมชน (สดสวนรอยละ ๔๐)
เปนงาน คอ กจกรรมของชมชน (สดสวนรอยละ ๓๕)
ชาญวชา คอ กจการของชมชน องคความร เทคโนโลย (สดสวนรอยละ ๒๕)
สบเนองจากเหตผลในประการทสองขางตน ลกษณะการเรยนการสอนของโรงเรยน
จะไมมอาคารเรยนเหมอนกบโรงเรยนโดยทวไป แตจะใชทกจดของชมชนทเปนฐานงาน และ
การรวมทำกจกรรมตางๆของชมชน ดงนนจงมบรรยากาศของการเรยนการสอนทหลากหลาย
ทงการเรยนในทงนา การเรยนในโรงส การเรยนใตถนบาน ฯลฯ อาจกลาวโดยรวมไดวา ชมชน
ศรษะอโศกมฐานงานรวมกนทงสนถง ๕๙ ฐาน ดงรายละเอยดขางลางน ๑๔
ประเภท ฐานงาน ลกษณะกจกรรม
๑. การผลต- มรายได
- ไมมรายได
๑. ปายาง๒. เรอนเพาะชำ .
๓. สวนสมนไพร ..........
๔. เขยเชอ๕. เปดดอก๖. สวนสรางดน ...........
๗. ไรซำตาโตง๘. ไรซำเบง๙. ไร ๓๙ ............๑๐. จลนทรย๑๑. กสกรรม๑๒. สวนรวมบญ๑๓. พลงชวต๑๔. ผลตกอนเชอ๑๕. เพาะเหดฟาง๑๗. คนตเหลก
ปาสมนไพรททนแลงเพาะชำกลาไมไวปลกเอง และเพาะชำกลวยไมขายอทยานการศกษาสมนไพรกวา ๔ ไร เปนพนธไมหายากผลตกอนเชอเหดเปดดอกเหดแหลงผลตพชพนธธญญาหารไมจำกด เนนผกอายสนแหลงปลกผลไมนานาชนดของชมชนแหลงผลตขาวของชมชนแหลงผลตพชผกผลไมและสมนไพรผลตนำสกดชวภาพทำนา ทำไร ทำสวนปลกผกสมนไพรใชภายในชมชนเพาะถวงอกใชภายในชมชนตอเชอเหดเพาะเหดฟางสำหรบการบรโภคในชมชนผลตมด ขวาน เสยม เคยว
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
ประเภท ฐานงาน ลกษณะกจกรรม
๒. การแปรรป
- มรายได
…………
- ไมมรายได
๑. บานยาด
๒. โรงสโฮมบญ . ..........
๓. แปรรป ๑
๔. แปรรป ๒
๕. แปรรป ๓
๖. แปรรป ๔
๗. แปรรป ๕
๘. โรงหบออย
ผลตยาสมนไพรตางๆ
สขาวกลองในชมชน รบซอจากภายนอก
โดยเฉพาะสมาชก
ขาวเกรยบสมนไพร
ซอว เตาเจยว กะป ปลาราเจ
แปรรปถวเหลอง และกากเตาห
วนนำมะพราว
โจกขาวกลอง อาหารเสรมตางๆ
ผลตนำตาลออยและนำออยไวใชในชมชน
๓. การบรการ
- มรายได ๑. โรงจกร ………….
๒. ปมนำมนนอมพระ ... ..
๓. ปยสะอาด
๔. บานขยะ
๕. โรงก
๖. จกสาน
๗. รานนำใจ
๘. รานไรสารพษ
๙. บานแชมพ
ตดเยบ ซอมแซมเสอผาคนในชมชน
และเยบเพอขาย
ขายนำมนราคาถกใหคนภายนอก
และบรการคนในชมชนฟร
ผลตปยหมก ปยชวภาพใชในชมชน
บรหารจดการขยะในชมชน
ทอผา ทอเสอ ใชในชมชนและขาย
ทำเครองจกสานตางๆ
ใชในชมชนและขาย
เปนรานคาในชมชนและมสนคาภายนอกท
ไมฟมเฟอย
รานจำหนายสนคาชมชน
ผลตแชมพ ครมนวด นำยาลางจาน
สบเหลว นำยาขดหองนำ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1��
ประเภท ฐานงาน ลกษณะกจกรรม
- ไมมรายได ๑๐. เกบผก/ผลผลต .........
๑๑. ยอมดาย๑๒. พรรคเพอฟาดน๑๓. โรงครว๑๔. โรงเตาห
๑๕. อาหารเสรม.. ............
๑๖. โรงฟน๑๗. พลงงานเชอเพลง๑๘. วศวกรรม๑๙. ชางศลป๒๐. ชางไม๒๑. ชาง (กล, ไฟฟา)๒๒. หองเครองมอ๒๓. ศาลากลางสวน๒๔. ชางตดผมชาย, สตร๒๕. บรรจภณฑ๒๖. บานเวยกหลวง๒๗. กองบญปจจยส๒๘. บำรงบวร๒๙. ศาลาบรรพชน ..........
...๓๐. หองสมด
๓๑. วทยาลยเพอชวต .......
๓๒. อโรคยาศาลา๓๓. บานยานยนต๓๔. ประชาสมพนธ๓๕. การเงน การบญช
เกบผลผลตตางๆ ใหโรงครวเพอใช ในชมชนและขายยอมดายจากสธรรมชาตดแลเรองการจดอบรมตางๆผลตอาหารมงสวรตเลยงคนในชมชนแปรรปถวเหลองเปนนำเตาห นำนมถวเหลองดแลเรองอาหารเสรม เชน ซปขาวโพด ซปงา ขาวยาค ใหชมชนจดหาและผาฟนเตรยมถานใหพอเพยงกบการใชในชมชนงานกอสรางตางๆในชมชนงานศลปะตางๆ เชน ภาพเขยนทำงานไมทกชนดดแลซอมแซมเครองยนตและไฟฟาดแลรกษาเครองมอ บรการยม-คนดแลความสะอาดเรยบรอยศาลาทกสวนตดผมชายและสตรในชมชน บรรจผลตภณฑตางๆลงหบหองานดานเอกสารตางๆ ตดตอกบภายนอกบรการปจจยส แกสมาชกในชมชนทกคนซอมบำรง บาน วด โรงเรยนดแลรกษาพธกรรม วหารพระธาต และศนยวฒนธรรมบญนยมดแลหองสมด บรการยมหนงสอ เทปธรรมะวจย คนควา ทดลอง ตรวจสอบ ผลผลตของชมชนดแลรกษาพยาบาลในชมชนบรการจดบรหารรถยนต และดแลรถยนตตอนรบ แนะนำแขกผมาเยยมชมดแลรกษาเงน และจดทำบญชรบจาย
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
นอกจากการเรยนตามฐานงานตางๆในชมชนแลว นกเรยนยงตองเรยนดานวชาอน
ตามทหลกสตรกำหนดไวอกดวยคอ ภาษาไทย ภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตร และ
สงคมศาสตร
สำหรบตารางเวลาของเดกนกเรยนของชมชนศรษะอโศก ซงเปนตวอยางสำหรบโรงเรยน
สมมาสกขาของชมชนชาวอโศกแหงอนๆนน มดงน ๑๕
๐๔.๐๐-๐๕.๐๐ น. เดกนกเรยนระดบมธยม ตนนอน
อานหนงสอ ทำการบาน หรอเรยนพเศษชดเชย
๐๕.๐๐-๐๖.๐๐ น. เดกนกเรยนระดบมธยม ทำงานในโรงเหด
เดกนกเรยนระดบประถม ตนนอน
๐๖.๐๐-๐๗.๓๐ น. เดกนกเรยน แยกยายทำงานตามฐานงานทแตละคนเลอก (ม ๕๙ ฐานงาน)
๐๗.๓๐-๐๘.๓๐ น. อาหารเชา
๐๗.๓๐-๐๙.๐๐ น. วาง
๐๙.๐๐-๐๙.๓๐ น. ฟงธรรมในวด
๐๙.๓๐-๑๐.๐๐ น. เคารพธงชาต
๑๐.๐๐-๑๔.๐๐ น. เขาชนเรยน
๑๔.๐๐-๑๔.๓๐ น. วาง
๑๔.๓๐-๑๕.๐๐ น. กจกรรมแนะแนว (home room)
๑๕.๐๐-๑๖.๓๐ น. ทำงาน
๑๖.๓๐-๑๘.๐๐ น. อาหารเยน
๑๘.๐๐-๑๙.๐๐ น. วาง
๑๙.๐๐-๒๑.๐๐ น. ชมวดทศน
๒๑.๐๐ น. เงยบ
ทงนนกเรยนจะเรยนหนงสออาทตยละหาวนคอ วนศกร-วนองคาร นอกจากนวนหยด
ประจำสปดาหอาจมกจกรรมพเศษอนๆเชน การออกคาย เปนตน ๑๖
อนง นอกจากการเรยนการสอนดงทกลาวมาขางตนแลว ในชมชนจะมกระบวนการขดเกลา
นกเรยนและสมาชกในสงคมผานการเชคศลและการชขมทรพย โดยท การเชคศลหมายถง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�5
การตรวจสอบวา ภายในหนงสปดาหทผานมา เราทำสงไมดทละเมดไปจากศล ๕ หรอศลท
ละเอยดกวานนบางหรอไม เชน ฆาสตวเลกๆ อยางมด หรอยง โดยไมไดตงใจ พดจาสอเสยด
เพอเจอ แอบหลบในตอนกลางวน เปนตน การเชคศลอาศยความซอสตยตอตนเองเปนสำคญ
เมอรตวและยอมรบวาตนผดพลาดไปแลวกตองแกไขและพฒนาใหดขนไปกวาเดม ขณะทการชขมทรพย
หมายถง การยอมใหผอนชขอบกพรองของตนเองไดอยางเตมท โดยไมมขอแกตวใดๆทงสน
ผถกชขมทรพยจะตองพนมมอรบฟงขอบกพรองของตนอยางนอบนอม เมอผอนวจารณเสรจสน
กตองกลาวสาธและขอบคณเขา๑๗ ทงนและทงนน เดกนกเรยนจะตองปฏบตตามกฎระเบยบ
ของชมชนอยางเครงครด โดยเฉพาะอยางยง การถอศล ๕ รวมถงการรบประทานอาหารมงสวรต
การเดนเทาเปลา การสวมใสเสอผาทเรยบงายสนำเงน ฯลฯ ๑๘
๔. การศกษาทางเลอกในชมชนทางเลอก
๔.๑ การศกษา “บญนยม” และ ระบบสาธารณโภค
เนองจากวา ชมชนชาวอโศกจดใหมการศกษาสำหรบเดกนกเรยนตามความตองการ
ของชมชนเอง อกทง นกเรยนในชมชนเกอบทงหมดเปนลกหลานของสมาชกในชมชนเอง รวม
ถงสมาชกของเครอขายชาวอโศกและญาตธรรม ดงนน นกเรยนทกคนทไดผานการทดสอบ
การใชชวตรวมกนในชมชนและเขาคายฝกอบรม (คายยวพทธกสกรรม) และไดรบการคดเลอก
ใหเขาเรยนในชมชนศรษะอโศก (และชมชนอนๆของชาวอโศก) จงไมตองเสยคาใชจายอะไร
(โปรดดประกาศรบสมครนกเรยน ในภาคผนวก ก. และ ข. ประกอบดวย) ทงนเนองจากชมชน
ชาวอโศกนำเอาหลกการสาธารณโภคมาใชในการใชชวตรวมกน ซงรวมถงดานการศกษาดวย
ในสวนนสมณะโพธรกษไดใหอรรถาธบายถงความสมพนธระหวางระบบสาธารณโภค
ของชาวอโศกกบการศกษา “บญนยม” เอาไวอยางชดแจง ซงถอเปน “ปรชญาการศกษาของ
ชาวอโศก” ไดเปนอยางด ดงน
“สงคมลมเหลว เพราะการศกษาในกลอง
ถาเผอมาปฏบตธรรมแลว จตอำมหต จตพยาบาท จตโกรธ มนกนอยลงมน
กไมมความรนแรง มนกมแตจตเมตตา จตเกอกล จตเออเฟอ ลกคนนนกเหมอนลกเรา
หลานคนนกเหมอนหลานเรา แลวเดกกจะอยทน การศกษาบญนยมเดกไมไดอยในกรอบ
เอาเขากลอง หองเรยน เดยวนสงคมทนนยมโลกยนนตงแตอนบาลยนปรญญาเอก ถกจบเขากลอง
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
นงเรยนอยแตในหองเรยน เปนกลอง ตนเชาไปสงลกไปโรงเรยน เขากลอง เยนรบกลบมา
ทำการบานหรอยงลก? ทำแลว นอน! เชาไปสงเขากลอง ลกขาดจากความสมพนธ
ในครอบครว ขาดจากมนษยสมพนธในสงคมทตวเองอย ขาดการรความเปนอยจรงของสงคม
รอบบานรอบเมองของตนแทๆ ยงสงลกไปอยเมองนอกเลยตงแตเดก ลกไมรจกพอแม
รโดยจดหมายโดยโทรศพท ไมรจกครอบครว ไมรจกสงคมทตวเองเปนอย แตเขาถอวานคอการ
ศกษาของโลก เปนความเจรญรงเรอง และคนทจบจากเมองนอกชนดนแหละ ทเปนผบรหาร
บานเมองมามากมาย ประเทศไทยทกวนนจงเปนแบบน แมแตชดนงหมประจำชาตไทยของ
คนไทยในสงคมระดบสงไมมใหเหนแลว ไมตองไปพดถงการกนอย บานเรอน คานยม พฤตกรรม
วฒนธรรมหรออะไรมากไปกวานเลย เหนไหมวา ไทยเสอมสญไปไดอยางไร ?!!
อาตมาจะพดถงการศกษาใหฟงนดหนง การศกษาแบบทกวนนน มนเปนการศกษา
ทตดคนออกไปจากสงคมตงแตครอบครวจนกระทงสงคมทตวเองอย ยงไปนยมตางประเทศ
กสงไปเรยนตงแตเดกเลย เสรจแลวจบดอกเตอรมาตงราคาดอกเตอรไวแลววานคอผมความรท
จะมาบรหารประเทศ ความจรงไมมความรสจจะแหงวถชวตของคนไทย จบรฐศาสตรมากตาม
จบเศรษฐศาสตรมากตาม ไมไดมความรของสงคม ไมไดมความรวาภมศาสตร สงคมศาสตร
ชวตไทย วญญาณไทยทเปนอยของชาต ยงไง กไมรลกแท ไปเอากฎเอาหลกของวฒนธรรม
ตางชาต สงคมอยางตางชาตเขามา และคนเหลานแหละทมโอกาสไดบรหารประเทศ และบรหาร
ประเทศสบตอกนมาจนกระทงถงทกวนน นคอการศกษาทคนไทยไดจากผเอามาใสใหคนไทย
กเปนเชนน
แตกอนนการศกษาของไทยนน การศกษาอยทวด อยทศาสนา อยทธรรมะเปนหลก
แตเดยวนดงออกไปหมดแลว ไปเปนการศกษาแบบโลกตะวนตก ปดความสมพนธจรงทเปน
ชวตของไทย ของสงคมจรงของตน ไมไดอยในสงคมจรงของตวเอง อยในกลองหองสเหลยม
แลวกครอบงำทางความคดความร ตามความรของผทรของตะวนตก ของคนของสงคมทตางภม
ชวตกบของไทย เรยนแบบตะวนตกหมด ทงวธการคอ อยในกลองเปนหลก มตารางเวลาเรยนกน
เรยนๆๆๆ ความรมากๆลน แตความเปนสงคมและวญญาณไทยหายไป
แตถามาเรยนในชมชน กไมจำเปนตองมตารางเวลา (timetable) วาชวโมงนจะ
ตองเรยนวชาน ชวโมงนนตองเรยนวชานน อยางนไมตอง เอาตามสะดวก เพราะฉะนนการ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�7
ศกษาทนเปนการศกษาบญนยม นกเรยนทนไมตองอยแตในหองเรยน ไมถกจบยดเขากลอง
ทไหนเปนหองเรยนกได ศาลานวาง มาเรยนทน บานโนนวางเรยนทโนน ใตรมไมวาง เรยนใตรมไม
ลานตรงนนวางเรยนทลาน โดยเฉพาะฐานงานหนวยงานตางๆ ทมในชมชนหมบานจรง เปน
แหลงเรยนหมดและเปนแหลงเรยนอยางสำคญกวาในหองเรยนดวย เวลาทมอบรมกมาชวยกน
อบรม นกเรยนกมาชวย นกเรยนไมไดแตกแยกจากสงคมชมชน ไมไดแตกแยกจากครอบครว
รครอบครวของตวเอง เพราะครอบครวกมาอยกบหมอยกบสงคม พอแมพนองลกหลาน
ชาวบานมตรสหายอยกนอยางสอดประสาน เปนการเรยนทสมพนธกบสงคมปกตชวตแทจรง
อยอยางปฏสมพนธกนทงหมด โดยเฉพาะมทงสมณะทงศาสนาอยรวมกน มศลมธรรม เดก
ตงแตแรกเกดไปจนแก รเหนเปนชวตสมบรณ
เพราะฉะน นจะซบทราบร ก นหมดวาอะไรเปนอะไร เดกคนน นถนดอนน น
เดกคนน ถนดอนน อย ในหม บานของเรา อย ในสงคมของเรามนมอะไรบาง ออ...
เดกคนนนสนใจอนน เรากรกปลอยใหทำถาเขาสมเหมาะสมควรอยในวยทำได วยนยงทำไมได
เอาไวกอน ศกษางาน ศกษาความสมพนธ ศกษาวถการดำเนนชวต การศกษาพวกนกไมได
แยกแตกออกจากครอบครวออกจากสงคม ไมไดแตกออกจากความเปนจรงของมนษยชาต
จบแลวกไมหนจากตรงน จบแลวกรจกสงคมของตนจรง จบแลวกสบทอดความเปนมนษย
สงคมนไปอยางไมผดเพยนพกล ไมแปรเปลยนไมแปรปรวน ไมเอาอะไรเขามาเปนเชอโรค
เขามาเปนพษเปนภยมากมาย ทกอยางกถกตองลงตว แตกไมไดหมายความวา เราไมรบรผอน
ไมรบความรอน ไมเอาอยางอนเลย เราร เราเลอกสรร เราสรางสรร สรางสรรไมมคอการนต
ไมใชเอาแตสรางสรรคตะพดตะพอง สรางสรรคทมคอการนต “สรรค” ทมคอการนต แปลวา
“สราง” ซงก “สราง” ซำกบคำแรก แตคำวา “สรร” ไมมคอการนต แปลวา เลอก คด เฟน
สรางสรรจง “สราง” อยางเลอกสรร “เลอกสราง” ไมใช “สราง” อยาง “สรางๆ” ไปตะพด
ไมเลอก
อาตมาภาคภมใจมากเลยในธรรมะของพระพทธเจา ทถงขนสาธารณโภค นยงมา
ถงยคนสมยน ยงเปนการพสจนยนยนสงคมมนษยชาต อยางสงาผาเผยมากเลย เพราะวา...
มนยงทำใหเกดการเปรยบเทยบ เกดการเหนคเคยงกนชดวา สงคมโลกยกบสงคมโลกตระ สงคม
ทนนยมกบสงคมบญนยม มนเปรยบเทยบกน มนสามารถทจะนำมาอธบาย มาแสดงใหรเหน
บทบาทวถชวต การดำเนนชวตการเปนอย การนำพาชวตใหดำเนนไปแตละวนแตละเดอนแตละป
วารสารโพธวจย1�8 Bodhi Research Journal
หรอยงรวมเปนหมกลม เปนคณะเปนสงคมกลมกนแลว แลวมวถการดำเนนชวตตามแบบสาธารณโภค
หรอแบบโลกตระนแหละ มนยงเหนชดเจนถงความสงบสข นอกจากสงบสขแลวยงมความ
อดมสมบรณดวย คำวา อดมสมบรณคำนนน เราจะอยกนแบบ “พงตนเองได”จรงๆอยาง
พอเพยงในสงคมตน และสามารถทจะมเหลอแจกจายเจอจานเกอกลคนอนๆ สงคมอนเขาได
นคอ ความหมายของคำวาอดมสมบรณ โดยไมจำเปนทจะตองสะสมหอบหวงกอบโกยไวเปน
ของตนมากมายเลย เพราะเรามนใจในการ “สะพด” และ “สรางสรร” ขยนเพยรตามสมรรถนะ
แหงความเปนคนของเราทกคน จงไมมวนหมด ไมมวนขาดแคลน ทรพยมนคอคณสมบตอย
ในตวคน มนคอสมรรถนะกบความขยนของคน ททำทกวน ขยนทกวน เปนทรพยทยงใช
ยงงอกยงมาก ไมมหมด ใครแยงทรพยอนนของใครไปกไมได เราทำทกวน กเปนทรพยทกวน
แตเรากนนอยใชนอย จงมสวนเหลอจนเจอสงคม จงอดมสมบรณ แมแตละคนจะ “จน” ไม
สะสมวตถทรพยไวเปนของตนแบบชาวโลกยทนนยม แตเราสรางทกวนทำงานทกวน ทกคนตาง
กสรางตางทำงาน แตไมหอบไปเปนของตน สวนเกนสวนเหลอมนกมารวมกน ของสวนกลาง
จงมมากพอกนพอใชอยเสมอ เพราะเรากนใชเปนสวนรวมรวมกนอยางไมแยงชง ไมหวงแหน
ไมตางกแบงสวน เอาไปเปนของตนๆ ทกคนสรางแลวสะพดทนท ไมยดเปนของตวของตน” ๑๙
อนง นกเรยนทเขามาศกษาในโรงเรยนสมมาสกขาของชมชน เมอศกษาจบหลกสตรแลว
ยงมความประสงคทจะเปนสมาชกของชมชนและตองการศกษาตอในระดบอดมศกษาในสถาบน
การศกษาของรฐกสามารถทำได (รวมทงกรณทตองการทำงานในชมชนและเรยนหนงสอไปดวย
ในเวลาเดยวกน) ทงนชมชนจะรบผดชอบคาใชจายตางๆใหทงหมด โดยมเงอนไขวาจะตอง
กลบไปทำงานทชมชนเมอศกษาเลาเรยนจบแลว ๒๐
๔.๒ เดกนกเรยนและคร ในโรงเรยนสมมาสกขา ชมชนศรษะอโศก ๒๑
จำนวนเดกนกเรยนในชมชนศรษะอโศกในชวงป ๒๕๔๓ นนมทงสนประมาณ ๒๐๐ คน
ทงในระดบประถมศกษา และระดบมธยมศกษา ทงนจะเปนเดกทมาจากทกภมภาคของประเทศ
และภมหลงของครอบครวทหลากหลายแตกตางกน กลาวคอ
จากการสำรวจภาคสนามของกตตกร สนทรารกษ ในเดอนกรกฎาคม ๒๕๔๓
นน ปรากฏวา ในชมชนศรษะอโศกมจำนวนนกเรยนเปนประชากรสวนขางมากของชมชน
กลาวคอ มนกเรยนทงในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษารวมกนทงสน ๒๑๐ คน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�9
หรอคดเปนประมาณรอยละ ๖๕ ของประชากรทงหมดในชมชน ทงนนกเรยนระดบมธยม
ศกษาซงเปนกำลงแรงงานทสำคญในการทำงานตามฐานงานตางๆของชมชนนนมมากถง ๑๖๐
คนหรอคดเปนรอยละ ๔๙ ของประชากรทงหมดทเดยว
สำหรบภมหลงของผปกครอง(บดา/มารดา)ของนกเรยนชนมธยมศกษาทตอบแบบ
สอบถามจำนวน ๑๓๕ รายจากทงหมด ๑๖๐ ราย (หรอคดเปนประมาณรอยละ ๘๕) ปรากฏวา
มสดสวนดงนคอ
ชาวนา/เกษตรกร จำนวน ๘๕ ราย (รอยละ ๖๓)
รบราชการ จำนวน ๑๙ ราย (รอยละ ๑๔)
คาขาย จำนวน ๑๕ ราย (รอยละ ๑๑)
รบจางและลกจางเอกชน จำนวน ๑๓ ราย (รอยละ ๑๐)
อาชพอนๆ จำนวน ๓ ราย (รอยละ ๒)
สวนภมลำเนาเดมของนกเรยนระดบมธยมศกษาจำนวน ๑๓๕ คนนน ปรากฏดงน
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวน ๘๒ คน (รอยละ ๖๑)
ภาคเหนอ จำนวน ๓๕ คน (รอยละ ๒๖)
กรงเทพฯและปรมณฑล จำนวน ๑๑ คน (รอยละ ๘)
ภาคกลาง จำนวน ๒ คน (รอยละ ๑.๕)
ไมระบภมลำเนาเดม จำนวน ๕ คน (รอยละ ๓.๕)
สำหรบครผสอนในโรงเรยนสมมาสกขา จะม ๓ ลกษณะคอ (โปรดดประกาศรบสมคร
ครในภาคผนวก ค. ประกอบดวย)
๑. ครประจำชน เปนครทจะดแลเดกนกเรยนอยางใกลชด ทงในเรองศลธรรมและการ
ใชชวตประจำวน ตลอดจนคอยดแลเปนทปรกษาใหแกเดกนกเรยน
๒. ครประจำวชาการ จะเปนครทเนนการสอนดานวชาการทสำคญไดแก ภาษาไทย
ภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตร และสงคมศาสตร โดยสามารถนำความรดานวชาการ
เหลานมาปรบใชกบชมชน และควบคไปกบคณธรรม
๓. ครประจำฐานงาน เปนสมาชกในชมชนศรษะอโศก โดยจะเปนใครกไดในชมชนท
วารสารโพธวจย130 Bodhi Research Journal
มความรความสามารถความถนด ทสอดคลองกบลกษณะของกจกรรมตางๆในชมชนของแตละ
ฐานงาน ซงการสอนจะเนนทเดกนกเรยนรจกใชชวตและภมปญญาทองถนเพอความเปนอนหนง
อนเดยวกนกบธรรมชาต และใหสามารถเลยงดตวเองไดในอนาคต ๒๒
จากการวจยภาคสนามทชมชนศรษะอโศกในชวงป ๒๕๔๓ Juliana Essen (ค.ศ.๒๐๐๕)
ระบจำนวนผททำงานใหกบชมชนศรษะอโศกในขณะนนวา มจำนวนทงสน ๓๗ คน เปนชาย
๑๓ คน และหญง ๒๔ คน บคคลเหลานทำหนาทหลากหลายแตกตางกนไปตามความถนด เชน
บรหารจดการดแลชมชน ดแลรานคาชมชน การเพาะปลก การทำอาหาร และการแปรรปผลผลต
ฯลฯ อาจถอไดวาคนเหลาน ซงมสถานะเปนทง สมณะ คนวด และชาวชมชน (รวมนกศกษาผใหญ
หรออดรศกษาดวย) ตางกทำหนาทเปน “คร” ของโรงเรยนสมมาสกขาแหงน
อนง ในปเดยวกนน จากการสำรวจของกตตกร สนทรานรกษ (๒๕๔๓) พบวา
ในชมชนศรษะอโศกนนมสมาชกผใหญซงมสถานะเปนทง สมณะ คนวด และชาวชมชน
(รวมนกศกษาผใหญ หรออดรศกษาดวย) จำนวนรวมทงสน ๑๐๘ คน (ชาย ๔๗ คน และหญง
๖๑ คน) ฉะนน “คร” ของโรงเรยนสมมาสกขาแหงนจำนวน ๓๗ คน จงคดเปนสดสวนรอยละ
๓๔ ของประชากรผใหญในชมชน
ดงนน “คร” จำนวน ๓๗ คนขางตนนนบวาไมมาก เพราะนอกจากใหความรดาน
วชาการและปฏบตการ ตลอดจนการอบรมดานศลธรรมและความประพฤตตางๆแกนกเรยน
จำนวนกวา ๒๐๐ คนแลว ยงตองมหนาทความรบผดชอบและภารกจอนๆ ในชมชนอกดวย
และทสำคญครทกคนสอนโดยไมมคาตอบแทน
เนอหาในสวนตอไปนจะเปนการกลาวถงภมหลงดานตางๆของครจำนวน ๓๗ คน
(จากการสำรวจบนทกภาคสนามของ Juliana Essen (๒๐๐๕))
๑) ภมหลงดานการศกษา “คร” จำนวน ๓๗ คนขางตน มภมหลงดานการศกษา
ดงน
ปรญญาตรและสงกวา จำนวน ๑๖ คน (รอยละ ๔๓)
มธยมศกษา จำนวน ๗ คน (รอยละ ๑๙)
ประถมศกษา จำนวน ๑๓ คน (รอยละ ๓๕)
ไมไดเรยนหนงสอ จำนวน ๑ คน (รอยละ ๓)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�1
๒) ภมหลงดานอาชพการงานของ “คร” จำนวน ๓๗ คนขางตนมดงน
คร/อาจารย จำนวน ๗ คน (รอยละ ๑๙)
ชาวนา/เกษตรกร จำนวน ๗ คน (รอยละ ๑๙)
พอคา/แมคา จำนวน ๕ คน (รอยละ ๑๓.๕)
นกเรยน/นกศกษา จำนวน ๘ คน (รอยละ ๒๑.๕)
ประกอบอาชพอนๆ จำนวน ๙ คน (รอยละ ๒๔)
ไมไดประกอบอาชพ จำนวน ๑ คน (รอยละ ๓)
๓) ภมลำเนาเดมของ “คร” จำนวน ๓๗ คน มดงน
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวน ๒๗ คน (รอยละ ๗๓)
(ทงน ม “คร”ทมภมลำเนาเดมอยทจงหวดศรสะเกษมากถง ๑๕ คน)
กรงเทพฯและปรมณฑล จำนวน ๔ คน (รอยละ ๑๑)
ภาคกลาง จำนวน ๓ คน (รอยละ ๘ )
ภาคเหนอ/ภาคตะวนออก/ และภาคใต ภาคละ ๑ คน รวม ๓ คน
(คดเปนรอยละ ๘)
ขอสงเกตประการหนงในหวขอนกคอ ภมหลงของสถานะทางดานอาชพ และภม
ลำเนาเดมระหวางของคร กบ นกเรยน ในโรงเรยนสมมาสกขาของชมชนศรษะอโศกดจะไม
คอยแตกตางกนมาก หรออาจกลาวอกอยางหนงไดวา ทงสองกลมมสถานภาพทางเศรษฐกจ
สงคมและวฒนธรรมทใกลเคยงกนคอ เปนชนชนกลางระดบลางของสงคมไทย และมภมลำเนา
อยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
๔.๓ “กลมทางประวตศาสตร” (Historical Bloc) และ การผลตและการหลอหลอม
ปญญาชนของชมชนชาวอโศก (Formation of The Asoke’s Organic Intellectuals)
จากการศกษาวจยลาสดเกยวกบชมชนชาวอโศกของ อภญญา เฟองฟสกล ในป ๒๕๕๓
ไดระบเรองหนงทสำคญมากเกยวกบการศกษา “บญนยม”วา ในปจจบน ชมชนชาวอโศกไดขยาย
กจกรรมทางดานการศกษาออกไปอยางมาก มจำนวนนกเรยนในโรงเรยนสมมาสกขาจำนวนทงสน
ถง ๙ แหง ประมาณ ๕๐๐ คนทวประเทศ ๒๓ (โปรดดประกาศรบสมครนกเรยนในภาคผนวก
ก. ประกอบดวย)
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
ในดานหนง การหลอหลอมตวเองเขาดวยกนของบรรดาสมาชกของชมชนทมภมหลงท
แตกตางกนคอนขางมากทงทางดานการศกษาและอาชพ ดงจะเหนไดจาก “คร” จำนวน ๓๗ คน
ทมชวตอยภายใตบรบทของชมชนชาวศรษะอโศกและสมาชกชมชนคนอนๆทไดรวมกนกอสราง
ชมชนแบบใหมทถกจดสราง (constructed) มาตงแตตนดวยนำมอของตวเองนน จนสามารถสราง
“อตลกษณ” ของตวเอง (self identity) ของกลมชาวอโศก ตลอดจนการผลตซำเชงอดมการณ
ในชวตประจำวน (ideological reproduction in everyday life) ผานความสมพนธทางสงคม
ระหวางชาวอโศกกบชาวบานทตดตอสอสารสมพนธกนทงทางเศรษฐกจและศาสนา อาจตความ
กลมชาวอโศกไดวาเปน “กลมทางประวตศาสตร” (Historical Bloc) ในทศนะของ Antonio
Gramsci (ค.ศ.๑๘๙๑-๑๙๓๗) นกปรชญามารกซสตชาวอตาเลยนคนสำคญของครสตศตวรรษท
๒๐ ๒๔
ในอกดานหนง กอาจกลาวในทน ไดเชนกนวา การจดการศกษา “บญนยม”
ของชมชนชาวศรษะอโศกนน (รวมถงชมชนชาวอโศกในทอนๆ) ถอไดวาเปนกระบวนการของการ
ผลตและการหลอหลอมปญญาชนของชมชนชาวอโศกเอง (The Asoke’s Organic Intellectual)
เพอทำการสบทอดอดมการณ “บญนยม” ของชมชนชาวอโศกชมชนทวนกระแสทไดผานการ
ตอสเพอการดำรงอยในสงคมไทยมาตงแตทศวรรษ ๒๕๑๐ เปนตนมา และตอไปในอนาคต
ทงนและทงนน การศกษา “บญนยม” ของชมชนชาวศรษะอโศก ทกลาวมาทงหมดน
เปนนวตกรรมทางเลอกการศกษาแบบหนง และมผลสบเนองอยางสำคญตอชมชนชาวอโศกเอง
เพราะสามารถใชเปนดชนชวดถงการผลตซำบคลากรทจะเขามาแบกรบการสบทอดอดมการณตอ
จากกลมสมาชกชมชนรนปจจบน โดยเฉพาะอยางยงบรรดา “คร” ทงหลาย เราอาจเรยกขาน
สมาชกรนใหมของชมชนชาวอโศกเหลานวาเปน “ปญญาชนของชมชน” ในทศนะของ Antonio-
Gramsci ๒๕
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1��
เชงอรรถและอางอง
๑. การศกษาทางเลอก หรอ ทางเลอกการศกษา ในทนใชในความหมายทกวาง กลาวคอ หมายถง
การศกษาแบบอนๆทไมไดเปนการศกษากระแสหลกดงทมอยในสงคมไทยในปจจบนน
๒. จดประกายวรรณกรรม “ดร. อาจอง ชมสาย ณ อยธยา กบ คมอสรางเดกใหเปนคนดส
สงคมไทย” กรงเทพธรกจ วนอาทตยท ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๓ หนา ๑๐
๓. เน อหาในสวนน อ างจาก กนกศกด แกวเทพ. (๒๕๕๒). “ชมชนแหงการให :
กรณศกษาชมชนชาวอโศก” ใน มรรควธเศรษฐศาสตรการเมอง(๓) : เศรษฐศาสตรแหงการให.
ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา ๔๔-๔๕.
๔. ประเวศ วะส (๒๕๓๘), อางใน สวดา แสงสหนาท. (๒๕๔๗) “การพฒนาทางเลอกในประเทศไทย
: กรณศกษาชมชนพทธชาวอโศก” หนา ๔ http://www.google.com/search?q=cahe:
gllYi98LBewJ:www.ipem.net/documents/thai-select.pdf... (วนท ๑๗/๒/๒๕๔๙)
๕. สวดา เพงอาง, หนา ๑๕
๖. เนอหาในสวนนอางจาก กนกศกด แกวเทพ, อางแลว, หนา ๔๖-๔๘ และหนา ๗๐-๗๑
สวนเนอหาตอนใดทตองการเนนเปนการเฉพาะกจะใสเชงอรรถกำกบเอาไว
๗. สมณะโพธรกษ, สมภาษณ อางใน อรศร งามวทยาพงศ. (๒๕๔๖). “กระบวนทศนและ
การจดการความยากจนในชนบทของรฐในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต
ฉบบท ๑-๘ : พ.ศ. ๒๕๐๔-๒๕๔๔”. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรดษฎบณฑต
(การบรหารสงคม), มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา ๒๗๒-๒๗๓.
๘. ขตตยา ขตยวรา. (๒๕๔๗). “การกอรปทางอตตลกษณของขบวนการเคล อนไหว
ทางศาสนา : กรณศกษา ชมชนสนตอโศก”. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต
สาขาวชาการพฒนาสงคม, มหาวทยาลยเชยงใหม. หนา ๘๓. และดเพมเตม ใน Suwida
Sanegsehanat. (2004). “Buddhist Economics and The Asoke Buddhist Com
munity”, The Chulalongkorn Journal of Buddhist Studies, vol.3, no.2, pp.278-279.
๙. ดประเดนนเพมเตมใน Juliana Essen. (2005). “Right Development”: The Santi Asoke
Buddhist Reform Movement of Thailand. Lanham: Lexington Books, p. 46.
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
๑๐. การศกษา “บญนยม” เปนสวนหนงของ ระบบ “บญนยม” อนเปนชดคำสอนทสำคญมาก
ทคดคนขนมาโดยสมณะโพธรกษ จากการประยกตหลกคำสอนเรองสมมาอรยมรรคองค ๘
ซงเปนแนวทางในการปฏบตธรรมเพอการพนทกขและการเปนอสระ โดยมงเนนใหคนมความ
เสยสละ ทงน สมณะโพธรกษนำเอาระบบ “บญนยม” มากำหนดแนวทางการปฏบตและ
การสรางชมชนของชาวอโศกในดานตางๆ อนไดแก ศาสนาบญนยม เศรษฐศาสตรบญนยม
ธรกจบญนยม อาชพบญนยม สงคมบญนยม การศกษาบญนยม วฒนธรรมบญนยม
การสอสารบญนยม และการเมองบญนยม โปรดดรายละเอยดในเรองเหลานเพมเตมไดใน
รตนา โตสกล และคณะ. (๒๕๔๘) “ชมชนศรษะอโศก” ใน เดนทละกาว กนขาวทละคำ
: ภมปญญาในการจดการความรของชมชน. สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).
หนา ๑๘๐-๑๘๘.
๑๑. ดรายละเอยดเพมเตมใน รตนา โตสกล และคณะ, เพงอาง, หนา ๑๗๗-๑๘๐
๑๒. Juliana Essen, op.cit., p. 45 สำหรบขอความทเนนเปนการเนนโดยผเขยน และ
โปรดเปรยบเทยบขอความตอนนกบทศนะของ ดร. อาจอง ชมสาย ณ อยธยา ในเรองน
ตอนตนของบทความนดวย
๑๓. รตนา โตสกล และคณะ, อางแลว, หนา ๑๘๗ และ Juliana Essen, op.cit., pp. 64-68.
๑๔. รตนา โตสกล และคณะ, อางแลว, หนา ๑๗๒-๑๗๔
๑๕. Marja-Leena Heikkila-Horn. (1998). Buddhism with Open Eyes: Belief and Practice
of Santi Asoke. Bangkok: Fah Apai Publishing. pp.56-58. ทงนผเขยนไดแกไข
จำนวนฐานงานใหทนสมยขนจากเดม ๒๑ ฐาน เปน ๕๙ ฐาน
๑๖. Juliana Essen, op.cit., pp.62,68.
๑๗. อจฉรย ทองคำเจรญ. (๒๕๔๒). “รปแบบการทำกสกรรมธรรมชาตเพอการพงตนเองของ
กลมสนตอโศก : กรณศกษาชมชนศรษะอโศก อำเภอกนทรลกษ จงหวดศรสะเกษ”.
วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สาขาวชาสงเสรมการเกษตร,
มหาวทยาลยเชยงใหม. หนา ๔๐ และ Juliana Essen, op.cit., p.45.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�5
๑๘. รตนา โตสกล และคณะ, อางแลว, หนา ๑๗๘
๑๙. สมณะโพธรกษ. (๒๕๔๐). สาธารณโภค เศรษฐกจชนดใหม กรงเทพฯ : สำนกพมพกลนแกน
หนา ๑๔๗-๑๔๙.
๒๐. รตนา โตสกล และคณะ, อางแลว, หนา ๑๗๙-๑๘๐
๒๑. ขอมลและตวเลขในสวนของเดกนกเรยนน ผเขยนอางจากผลการศกษาทยอดเยยมของ
กตตกร สนทรานรกษ. (๒๕๔๓). “การพฒนาชมชนพงตนเอง: กรณศกษาชมชนศรษะอโศก”.
วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
หนา ๑๐๘ และหนา ๑๑๑. สวนขอมลและตวเลขทเกยวกบคร อางจาก Juliana Essen, op.cit.,
Appendix A (Table 1 and 2)
๒๒. รตนา โตสกล และคณะ, อางแลว, หนา ๑๗๘-๑๗๙
๒๓. Apinya Fuengfusakul. (2010). ”Santi Asoke : the Buddhist Outcast Movement
in Thailand”, a paper presented at the International Conference : Communi-
ties of Becoming in Southeast Asia, Faculty of Social Sciences, Chiang Mai
University, Thailand, March 5-6, 2010, p.8.
๒๔. ในทศนะของ Antonio Gramsci (ค.ศ.๑๘๙๑-๑๙๓๗) นกปรชญามารกซสตชาวอตาเลยน
คนสำคญของครสตศตวรรษท ๒๐ นน เขาตองการทจะกาวขามขอจำกดการใชเกณฑทาง
เศรษฐกจเรองชนชน (class) ของมารกซสตแบบดงเดม ซงนอกจากจะมลกษณะเปน
นามธรรมและงายเกนไปแลว ยงไมคอยสอดคลองกบเงอนไขสภาพความเปนจรงของสงคม
อกดวย โดย Gramsci เสนอใหทำการวเคราะหชวงเวลาทางประวตศาสตร (conjuncture
analysis) วา ในแตละชวงเวลานนมความขดแยงระหวางกลมตางๆในสงคมแบบใดบาง
และกลมแตละกลมทางเศรษฐกจม “การรวมตวเฉพาะกจ” ระหวางกนอยางไรในบรบททาง
ประวตศาสตร และ Gramsci เรยกรปแบบทเกดขนนวา “กลมทางประวตศาสตร”
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
(Historical Bloc) ดรายละเอยดจาก กาญจนา แกวเทพ และ สมสข หนวมาน.
(๒๕๕๑). “ทฤษฎมารกซตมแนวมนษยนยม : อนโตนโย กรมช” ใน สายธารแหงนกคด
เศรษฐศาสตรการเมองกบสอสารศกษา. กรงเทพฯ : สำนกพมพภาพพมพ. หนา ๑๘๔-๑๘๙.
๒๕.มโนทศนเรอง “ปญญาชนของชมชน” (Organic Intellectual) ของ Antonio Gramsci
นน เขาคดคนขนมาเพอจำแนกแยกแยะสถานภาพของปญญาชนในขบวนการเคลอนไหว
ทางการเมองใหชดเจนขน เพราะแตเดมนน ปญญาชนแบบดงเดม (Traditional Intellectual)
ซงหมายถงกลมนกคดผผลตและเผยแพรอดมการณหลกของสงคม จะเปนนกคดแทๆ
ทไมเขาไปเกยวพนโดยตรงกบชนชนหรอผลประโยชนทางการเมอง และในเวลาตอมา
มปญญาชนแบบกาวหนา (Progressive Intellectual) เกดขนในการนำเสนอแนวคดใหมๆ
ทลำหนาไปกวาอดมการณทมอยในสงคมขณะนน แตกมลกษณะหลากหลายกระจดกระจาย
ขนอยกบลกษณะพเศษเฉพาะบคคล ขณะท “ปญญาชนของชนชน” หรอ “ปญญาชนของชมชน”
(Organic Intellectual) นนจะเปนกลมนกคดทมแนวคด/ผลประโยชนผกตดโดยตรงกบ
กลมคนกลมหนงหรอชนชนหนงในสงคม ดงนน การกระทำหรอความคดของคนกลมน
จงมผลประโยชนทางชนชนหรอของกลมตดอยดวยเสมอ ดรายละเอยดเพมเตมจาก
กาญจนา แกวเทพ และ สมสข หนวมาน, (๒๕๕๑), เพงอาง, หนา ๑๘-๑๙๒.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�7
ภาคผนวก กรบสมครนกเรยนเขาเรยนตอ ม.๑
üโรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศกเปดรบสมครนกเรยนเขาเรยน ม.๑ ในวนท ๑๓ เมษายน ๒๕๕๓ เวลา ๐๗.๐๐ น. ถงเวลา ๑๖.๐๐ น.
üโรงเรยนจะสมภาษณนกเรยนพรอมกบผปกครองนกเรยนในวนท ๑๓ เมษายน ๒๕๕๓
üเอกสารในการรบสมครมดงน ๑. ใบแสดงผลการเรยน (ปพ.๑)
๒. สำเนาทะเบยนบานของนกเรยนและพอแม
๓. รปถายขนาด ๒ นว ๓ รป
üหลงจากการสมครจะมขนตอนตางๆดงน ๑. สอบสมภาษณ
๒. สอบขอเขยน ๓ วชา ภาษาไทย คณตศาสตร ภาษาองกฤษ
๓. เขาคายดตวคายท ๑ ในวนท ๑๔ ถง ๑๘ เมษายน ๒๕๕๓
๔. เขาคายท ๒ วนท ๒๐ - ๒๕ เมษายน ๒๕๕๓
üประกาศผลสอบ ๓ ครง ครงท ๑ วนท ๑๔ เมษายน ๒๕๕๓
ครงท ๒ วนท ๑๙ เมษายน ๒๕๕๓
ครงท ๓ วนท ๒๖ เมษายน ๒๕๕๓
ทงนเพอใหนกเรยนไดปรบตวกบวถชวตของชมชนปฐมอโศก เมอนกเรยนสอบไดแลว
ผปกครองนกเรยนตองเสยสละเวลามาเขาคายผปกครอง ในวนท ๔-๕ พฤษภาคม ๒๕๕๓
เดมทเดยวโรงเรยนรบนกเรยนเฉพาะลกหลานของผปฏบตธรรม ตอมาเมอองคประกอบของชมชน
และทางโรงเรยนมความพรอม จงเปดรบสมครบคคลทวไป จงเปนขาวทนายนดของครทกทาน
หากทานมลกศษยทมความประพฤตดแตขาดแคลนทนทรพยในการเรยน สามารถชวยเหลอ
แนะนำนกเรยนใหเขาเรยนตอท โรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศกไดฟร โดยทผปกครองไมตอง
หาเงนมาเปนคาใชจายตางๆแมแตบาทเดยว เพราะโรงเรยนไดรบการสนบสนนจากชมชนทกเรอง
ครบทงปจจยส ในการดำเนนชวตคะ
วารสารโพธวจย1�8 Bodhi Research Journal
ผปกครองนกเรยนทตองการใหลกมความเขมแขง อดทน พงตนเองได เราขอแนะนำ
โรงเรยนสมมาสกขาทกแหงคะ ขณะนมอย ๙ แหงดงน
๑ สมมาสกขาสนตอโศก กรงเทพฯ
๒ สมมาสกขาปฐมอโศก จ.นครปฐม
๓ สมมาสกขาราชธานอโศก จ.อบลราชธาน
๔ สมมาสกขาศรษะอโศก จ.ศรสะเกษ
๕ สมมาสกขาสมาอโศก จ.นครราชสมา
๖ สมมาสกขาศาลอโศก จ.นครสวรรค
๗ สมมาสกขาหนผาฟานำ จ.ชยภม
๘ สมมาสกขาภผาฟานำ จ.เชยงใหม
๙ สมมาสกขาดนหนองแดนเหนอ จ.เลย
โดย สายนำทหวงด
http://www.oknation.net/blog/print.php?id=573124
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�9
ภาคผนวก ขความคด ความฝน ความจรง
โรงเรยนในอดมการณอยางนไมคดวาจะไดพบ ไมคดวาจะไดเหน ไมนาเชอจรงๆ เปนไปไดอยางไร
ครดแลนกเรยนเกอบตลอด ๒๔ ชวโมงยกเวนเวลานอน
โรงเรยนรบนกเรยนกนนอนเปนนกเรยนประจำไปไหนไปดวยกน ทไหนมนกเรยน ทนนมคร
นกเรยนทกคนตองมศล ครตองมศล เราอยกนอยางมความสขเพราะทกคนมศล
ไมมเรองราวทะเลาะเบาะแวงถงขนตองลงมอชกตอยตบตกน
สงคมทเราอยเปนสงคมทอยอยางพอเพยงตามรอยในหลวง
เรมดวยการสมครเขาเรยนนกเรยนในชน ม.๑ ไมวานกเรยนจะจบการศกษามาจากชนใดกตามตอง
มาเรยน ม.๑ ใหม จงจะไดเขาคายเพอเรยนรวถชวตของนกปฏบตธรรมนอย ไดใชชวตพงตนเอง
หงขาวเอง ซกผาเอง ทำอาหารรบประทานเองและทำเผอแผแกผอน มรนพคอยดแลรนนอง
เพอใหนกเรยนทสมครเขาเรยนใหมไดเขาใจคำวา ศลเดน เปนงาน ชาญวชา ไดหดใชชวต
กบธรรมชาต
ในขณะทเรยนนกเรยนจะไดศกษาตามฐานงานตางๆทมในชมชนปฐมอโศกดงนเชน
๑.งานผลตสมนไพร ๒.งานผลตอาหารมงสวรต
๓.งานผลตเตาห เตาเจยว ซอว กะปเจ
๔.งานผลตอาหารแปรรปจากเหดและถวชนดตางๆ
๕.การผลตแชมพ ๖.การผลตเหดชนดตางๆ
๗.การผลตสอมลตมเดย ๘.การผลตปยชวภาพ
๙.การดแลผปวยและผสงอาย ๑๐.การทำกสกรรมไรสารพษ
๑๑.การทำนา ๑๒.การจดการขยะเพอสงแวดลอม
๑๓.การขาย ๑๔.งานชางไฟฟา ประปา ชมชน
นกเรยนทจบการศกษาสามารถไปประกอบอาชพได หาเงนสงตนเองเพอการเรยนตอได
โดย สายนำทหวงด
http://www.oknation.net/blog/print.php?id=573249
วารสารโพธวจย140 Bodhi Research Journal
ภาคผนวก คอดมการณโรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศก
โรงเรยนเปนสถานทผลตทรพยากรบคคลทมคณภาพ
โรงเรยนจงเปนสถานททสำคญในการสรางชาต
โรงเรยนเปนบานหลงท ๒ ของนกเรยน
ครเปรยบเสมอนพอแมทตองดแลลก
ครเปนแมแบบแกนกเรยน
ครเปนผเสยสละเพอความเจรญกาวหนาของนกเรยน
ครสอนวชาการและสอนการใชชวตตามหลกปรชญาศลเดน เปนงาน ชาญวชา
โรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศกตระหนกในเรองความสำคญของครเปนอยางดจงคดเลอก
ครทจะเขามาสอนในโรงเรยนดงตอไปน
๑. เปนผถอศล ๕ ละอบายมข
๒. เปนผทมจตวญญาณคร
๓. เปนตวอยางทดแกนกเรยน
๔. มประสบการณในเรองทสอนทงทฤษฎและภาคปฏบต
นกเรยนของโรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศกเปนนกเรยนประจำ มกฎระเบยบทแตกตาง
จากโรงเรยนทวไปคอ
๑. ถอศลหา ละอบายมข
๒. รบประทานอาหารมงสวรต
๓. ตรวจศลทกวน เขยนบนทกอยางนอยสปดาหละ ๑ ครง
๔. ตนนอน ๔.๓๐ น. เขานอนไมเกน ๒๑.๐๐ น.
๕. ตองเขาประชม เขาเรยนตามตารางของโรงเรยนไดครบ
๖. การออกนอกสถานทตองไดรบอนญาตจากครผดแลกอน
๗. ไมมของมคาเกนสถานภาพของนกเรยนในระบบการศกษาบญนยม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�1
ทตงของโรงเรยนสมมาสกขาปฐมอโศก
๖๖/๖๕ หมท ๕ ตำบลพระประโทน อำเภอเมอง จงหวดนครปฐม
โทรศพท ๐๓๔ ๒๕๘๔๗๐-๑ ตอ ๑๓๓ หรอ ๐๘๕ ๑๙๑๖๙๔๘
อเมล [email protected], [email protected], [email protected]
โดย สายนำทหวงด
http://www.oknation.net/blog/ssp/2010/03/20/entry-3
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1��
วถวฒนาความเปนมนษย ในระบบการศกษาของมลนธพทธฉอจ ไตหวนCultivating Humanity in Educational Institutions – The Tzu Chi Approach
สวดา แสงสหนาทSuwida Sangsehanat
บทคดยอ
บทความฉบบนสรปจากการวจยซงไดรบทนสนบสนนจากศนยสงเสรมและพฒนาพลง
แผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) มวตถประสงคเพอศกษารปแบบการจดการศกษาเพอ
พฒนาความเปนมนษยในสถานศกษา ทดำเนนการโดยมลนธพทธฉอจ ไตหวน
สถานศกษาของมลนธพทธฉอจม ๔ แหง จดการศกษาในระดบประถม มธยม
อาชวศกษา และอดมศกษา ใชหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ แตเสรมวชาจรยศลปศกษาเพอ
สอนคณธรรมผานการชงนำชา จดดอกไม และเขยนพกนจน โดยมปจจยความสำเรจทสำคญ
คอ การคดสรรและพฒนา “คร” ๑๓ ประเภทใหเปน “ตวอยางการทำความด”
แวดลอมนกเรยนตลอดเวลา เพอใหไปสเปาหมายสงสดคอ ชำระจตใจ สงคมรมเยน
และไรภยพบต ดงนน นกเรยนทกคนทจบหลกสตรตองม คณธรรม ความด ความรก
ความสามคค โดยเมลดพนธทบมเพาะไวในจตใจเดก คอ ปรชญาฉอจ ๒ ชด ไดแก
“พรหมวหาร ๔ : เมตตา กรณา ปตยนด การใหโดยไมเหนแกตว” และ “รพอ รคณ
ยกยอง รก” ดวยการปลกฝง ๖ ขนตอน คอ “เขาใจ คด (วปสสนา) แสดงออก (ปญญา)
สมผส (กระตนจตเมตตา) ทำทนท (กรณา) ทำอกไมหวงผลตอบแทน (มทตาอเบกขา)”
บทความไดแสดงถงกระบวนการปลกฝงความรกและการใหของสถานศกษาฉอจ ตลอดจน
ขอเสนอแนะกรอบโครงสรางหลกสตรการศกษาวถพทธและวธการพฒนาครในสงคมไทย
Abstract
ThispaperisbasedonaresearchprojectIconductedwithagrant
fromtheMoralCentre,agovernmentinstitutioninThailand.Themainobjective
wastostudyanalternativeteachingsystem,notedforitshumanisticvalue,in
schoolsanduniversityoperatedbyTzuChiFoundationinTaiwan.Thereare
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
four levels of educational institutions operated by Tzu Chi: primary school,
secondaryschool,technologyorvocationalinstituteanduniversity.
The vision and ultimate aim of Tzu Chi Foundation’s educational institutions
is to develop “pure mind, peaceful society and non-suffering”. The mission of
TzuChieducationinstitutesistoproducestudentshighlytrainedandcultivated
inmoralitywithvirtuousconductandalovingandharmoniousnature.Seeds
of morality are planted and nurtured in the students’ mind through two sets
of Buddhist teachings introduced and rigorously taught in Tzu Chi’s education
institutes. The first set is the teaching on Brahmavihara (sublime states) and
generosity: metta (goodwill or loving-kindness), karuna (compassion), mudita
(sympathetic or appreciative joy for other’s success), and unconditional generosity
(givewithoutexpectinganythinginreturn).Thesecondsetofteachingemphasizes
contentmentwithwhatonehas(asenseofenough),gratitude,andappreciative
praise of others’ good deeds, love and goodwill. Six main processes are involved
in delivering their moral teachings: understanding, analyzing, performing, ‘touching’
themind,anddelightingindoinggooddeedsrepeatedlyandhabitually,without
expectinganythinginreturn.
Whileall TzuChi institutesadoptanduse thegeneralor standard
secularcurriculaoftheMinistryofEducation,theyaddanextracourse,the
subject on “Cultivating Humanity”. This subject integrates the teachings on
morality,artsandcultures,anddeliveredthroughsuchteachingsonthearts
and skills (mental focus or concentration) of tea ceremony, flower arrangement,
andcalligraphy.Themostimportantfactorthatcontributestothesuccessof
the teachings on morality is the quality and competence of the teachers. Based
on the analyses of the data collected, we find thirteen types of teachers who
would make “good models” for the students. This paper presents Tzu Chi’s
successinitscultivationofhumanityineducationalinstitutions,particularlythe
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�5
cultivation of unconditional love and generosity, and the de-emphasis on
competition(afeatureofmainstreameducation).Includedinthispaperare
somesuggestionsforchangesoradditionsinthecoursestructuresandcontents
ofThaieducationsystem,andprogramsfordevelopingtheskillsofteachersin
teachingandpromotingthecultivationanddevelopmentofhumanityamong
studentsinThaischools.
บทนำ
ปจจบน โลกกำลงหมนควางทามกลางกระแสทนนยม ซงมเปาหมายกระตนความ
ตองการบรโภคอยางไมรจบ จนกลายเปนลทธบรโภคนยม เปนเหตใหเกดการตกตวงทรพยากร
ธรรมชาตจนสภาวะโลกขาดความสมดล และบอนทำลายวถวฒนธรรม การกนอยอยางพอเพยง
ทบรรพบรษเคยดำเนนชวตเปนแบบอยางใหเสอมลงอยางรวดเรวนำไปสความเสอมถอยดาน
ศลธรรมจรยธรรม การศกษาเปนปจจยสำคญปจจยหนงทจะพฒนาเยาวชนรนใหมใหมภมคม
กนกระแสบรโภคนยม โครงการ “โรงเรยนวถพทธ” จงเกดขนในระบบการศกษาไทย นบแต
พ.ศ. ๒๕๔๕ เพอนำหลกคำสอนในพทธศาสนาบรณาการเขากบการอบรมสงสอนเยาวชน
แตกลบประสบความสำเรจไมมากนก
การวจยครงน จงมวตถประสงคเพอศกษารปแบบการจดการศกษาแนวทางเลอก
ในระบบการศกษาของมลนธพทธฉอจ ทเนนการปลกฝงความรกและการให มากกวาการ
แขงขนแกงแยง ซงประสบความสำเรจอยางยงในประเทศไตหวน ใหเปนขอเสนอแนะกรอบ
โครงสรางหลกสตรการศกษาวถพทธและวธการพฒนาครในสงคมไทยตอไป โดยคณะวจยทำ
การศกษาในระหวางเดอนพฤศจกายน ๒๕๔๙ ถงพฤษภาคม ๒๕๕๐ และใชวธการวจยเชง
คณภาพโดยการสมภาษณเชงลก ผบรหาร ครอาจารย ผปกครอง อาสาสมคร และนกเรยน
ทงในระดบประถม มธยม อาชวศกษา และอดมศกษา ทประเทศไตหวน โดยไดรบทนสนบ
สนนจากศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม)๑
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
รจกมลนธพทธฉอจ มลนธพทธฉอจ (The Buddhist Compassion Relief Tzu Chi Foundation)
เปนองคกรชาวพทธมหายาน กอตงในไตหวนเมอ พ.ศ. ๒๕๐๙ ทเมอง “ฮวาเหลยน” (Hualien)
อนหางไกลความเจร ญทางตะวนออกของเกาะ โดยภกษณธรรมาจารยเจ งเหย ยน
(Venerable Dharma Cheng Yen) ในภาษาจนกลางตวอกษร “ฉอ จ” หมายถง
“เมตตากรณา และ สงเคราะหบรรเทาทกข” ตามลำดบ ซงเปนทศทางและเปาหมายหลก
ของมลนธแหงน จากจดเรมตนดวยกลมแมบานเพยง ๓๐ คน ปจจบน ฉอจมสมาชก
บรจาคเงนเกอบ ๑๐ ลานคนจาก ๔๐ กวาประเทศทวโลก ซงมาจากหลากหลายอาชพไดแก
นกวชาการ นกธรกจ แพทย พยาบาล คร วศวกร ตลอดจนชาวบานธรรมดา มโรงพยาบาล
ชาวพทธฉอจทเนนการเคารพตอทกชวต ๖ แหง มสถาบนการศกษาตงแตอนบาลจนถงมหา-
วทยาลยทเนนความรกและการใหตอสงคม นอกจากน “The Still Thoughts I” หนงในงาน
เขยนของธรรมาจารยเจงเหยยน ตดอนดบหนงสอขายดในไตหวนหลายเดอน และเปนหนงสอ
ทครประถมและมธยมหลายพนคนใชสอนจรยธรรมใหแกเดกนกเรยน๒
มลนธพทธฉอจ กอตงขนดวยหลกการ “ชวยคนจน สอนคนม” เพราะผยากไรขาด
วตถปจจยในการครองชพ สวนผมงมขาดอาหารทางใจ แตปจจบนไดปรบเปน “สอนคนรวย
ชวยคนจน” เพราะพบวาปญหาหลกในสงคมปจจบนมสาเหตมาจากคนรวย ดงนนจงตองสอน
คนรวยกอน ควบคไปกบการชวยคนจน ฉอจดำเนนภารกจแปดประการขององคกรไปพรอมๆ
กน เรยกไดวา “เดนเพยงกาวเดยวเกดเปนรอยเทาทงแปด” ดงน
๑) ภารกจการกศล ใหการดแลผยากไรในระยะยาว ใหการชวยเหลอฉกเฉนและออก
เยยมเยยนผยากไรถงบาน
๒) ภารกจการรกษาพยาบาล มโรงพยาบาล ฟรคลนก เครอขายทางการแพทยและ
กลมอาสาสมครทางการแพทย ทไปตรวจเยยมผคนทอยหางไกลจากโรงพยาบาล
๓) ภารกจดานการศกษา สรางมหาวทยาลยฉอจทมทงดานการแพทยและสงคม-
ศาสตร วทยาลยเทคโนโลย ตลอดจนโรงเรยนมธยม โรงเรยนประถม-อนบาล ทเนนความรก
และเคารพตอชวต
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�7
๔) ภารกจดานมนษยธรรม-จรยศลป ผลตสอดานตางๆเผยแพรภารกจและหลก
คำสอนของฉอจ เปนสอกลางระหวางสมาชกทวโลก ปจจบนฉอจมสถานโทรทศนตาอาย (Da-
Ai TV) ซงแปลเปนภาษาไทยวาสถานโทรทศนรกยงใหญ ทผลตรายการสงเสรมคณภาพชวตตลอด
๒๔ ชวโมง มเวบไซต รายการวทย และสอสงพมพตางๆ
๕) ภารกจการบรรเทาทกขระหวางประเทศ ใหความชวยเหลอเรงดวนแกผประสบภย
ธรรมชาต (ขยายมาจากภารกจการกศล) ในทกประเทศ
๖) ภารกจดานการบรจาคไขกระดก ศนยขอมลไขกระดกฉอจใหญเปนอนดบสามของ
โลกรองจากอเมรกาและยโรป และใหญทสดในเอเชย (ขยายมาจากภารกจการรกษาพยาบาล)
๗) ภารกจอนรกษสงแวดลอม เพอกระตนจตสำนกของผคนในสงคมทนนยม ใหยด
อายสงของใหนานทสดหรอจนหมดอาย การเปลยนขยะ (วสดรไซเคล) ใหเปนทอง และการเลอก
ใชวสดผลตภณฑทไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม (ขยายมาจากภารกจดานการศกษา)
๘) ภารกจดานอาสาสมครชมชน กระจายศนยกลางการปฏบตภารกจเปนศนยยอย
ตามความพรอมของชมชน เพอใหสมาชกฉอจดแลผประสบทกขในเขตของตน ทำใหมความเขาใจ
ปญหาและสถานการณของชมชนไดด อกทงยงเปนการกระตนใหเกดความใกลชดของผคนใน
ชมชนดวย (ขยายมาจากภารกจดานมนษยธรรม)
วตถประสงคการจดการศกษาของมลนธพทธฉอจ
ครหยาง (Yang Yueh Feng) อดตผรวมบกเบกกอตงและอดตครใหญโรงเรยน
ประถมฉอจ ผ ใหสมภาษณคนแรกแกคณะวจย ตอนรบพวกเราดวยใบหนาท ย มแยม
ความสภาพออนโยนของทาน ทำใหคณะวจยอบอนเปนกนเอง ทานเชอเชญใหเราจบชารอน
และเร มอธบายกระบวนการศกษาวาจะทำใหสำเรจไดน น ตองเร มจากเดกช นเลกกอน
โดยมวตถประสงคของการศกษาทงในระดบบคคล และระดบสงคม กลาวคอ ชำระจตใจ
สงคมรมเยน และไรภยพบต
ปจจบนสถานศกษาของฉอจม ๔ แหงโดยมปรชญาเดยวกน คอ เดกทจบออกไปตองม
พรหมวหาร ๔ โดยมยทธศาสตรในแตละระดบดงน
วารสารโพธวจย1�8 Bodhi Research Journal
ระดบชนประถม : มงเนนใหเดกเกดจตสำนกวาการบรการผอนเปนสงนาภาคภมใจ
ระดบชนมธยม : นกเรยนจะตองรจกทศทางชวตของตนเอง
ระดบมหาวทยาลย : นกศกษาจะตองเตบโตเปนผใหญทมความรบผดชอบตอสงคม
และเพอนมนษย
[การศกษาของฉอจเปนการเรยนการสอนเพอดำเนนชวต มหาวทยาลยทวไปเนนเรองเศรษฐกจ
แตฉอจเนนเรองการดำเนนชวต การเนนดานเศรษฐกจจะทำใหการพฒนาทางดานจตใจยอหยอน
เกดปญหา คนมความสามารถมากขน แตคณธรรมลดลง คณคาและประเพณดงเดมของชาวจน
ของความเปนมนษยหายไป ฉอจจงยอนมาเสรมดานน แมในมหาวทยาลยอนจะมการเรยน
Liberal Arts ศลปะการดนตรเหมอนกน แตกไมพอทจะพฒนาเดก เปนแตเพยงการเรยนร
อยางหนงเทานน ไมเขาถงธรรมชาตความเปนมนษยจรงๆ ทานธรรมาจารยนำความรนมา
จากพทธศาสนาและสอนใหปฏบตจรง จงสามารถนำไปสการตระหนกรได
Su-Jen Hung, Chief Secretary, Tzu Chi Buddhist University
สมภาษณ ๑๕ ธนวาคม ๒๕๔๙ เวลา ๑๐.๐๐ น.
หลกสตรการศกษา
หลกสตรการศกษาของฉอจดำเนนตามการศกษาภาคบงคบของไตหวน โดยมความ
พเศษอยทการเพมวชาจรยศลปศกษาในวถชวต ทกระดบชนการศกษา และมเปาหมายหลกให
เดกไดเรยนรและฝกปฏบตจรง ๓ ประการ คอ
๑. การศกษาเพอชวต
๒. การศกษาเพอรบญคณ
๓. วชาการทวไป
กระบวนการปลกจตสำนกคณธรรมของฉอจ
หากถามถงความสำเรจในกระบวนการศกษาของฉอจวาเกดขนไดอยางไรนน คำตอบ
ทคณะวจยไดรบเปนเสยงเดยวกนคอ ภารกจทงแปดประการของมลนธพทธฉอจตลอดระยะ ๔๐
ป หลอหลอมใหเกดวฒนธรรมฉอจทวาเมอไดพบไดเหนไดสมผสกบผทกขยาก ทำใหเกดจตสงสาร
จตแหงความเมตตาอยากชวยเหลอ หรอทนายแพทยอำพล๓ เรยกวา “จตใหญ” ซงมใชเพยง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�9
การใหวตถ แตรวมถงการกลอมเกลาจตใจของผ ให ดวยการใหความรกและความร
หลอหลอมใหชาวฉอจเกด “จตอเบกขา ทหมายถง การใหอยางไมเหนแกตว ไมมขดจำกด
ไมยดตด หรอหวงผลตอบแทนใดๆ” อนเปนพนฐานสำคญตอรปแบบความสำเรจ ในภารกจ
“การศกษา” ซงพลกกลบโดยสนเชงจากการศกษาเพอการคาในสงคมทนนยม
การศกษาของฉอจคอการบมเพาะธรรมชาตแหงความดงามในจตใจมนษยใหงอกงาม
เบกบาน การศกษานนจงมไดจำกดเขตเพยงเดกและสถานศกษาของฉอจเทานน แตแผกระจาย
ครอบคลมไปยงผปกครอง บาน สงคม และโรงเรยนอนๆทวไตหวน กลายเปนสภาพแวดลอม
ทหอหมเดกนกเรยนใหเดนสทศทางทตงเปาหมายไว คอ “คณธรรมนำความร” ไดอยางสำเรจ
พระไพศาล วสาโล๔ ไดสรปคณธรรมอนเปนหวใจของฉอจดงกลาวเปรยบเทยบกบพรหมวหาร
๔ ในสงคมไทยไวดงน
ตารางท ๑ เปรยบเทยบการใหความหมายพรหมวหาร ๔ ของฉอจกบเถรวาทแบบไทย
พรหมวหาร ๔ ฉอจ เถรวาทแบบไทย
เมตตา ความรกโดยไมแบงแยก ความปรารถนาใหเขาไดรบความสข
กรณา การลงมอชวยใหผอนพนทกข ความปรารถนาใหเขาพนทกข
มทตาความสขทเกดจากการชวยใหผ
อนเปนสขความยนดเมอเขาไดดหรอมความสข
อเบกขา การใหโดยไมหวงผลตอบแทน การวางเฉยเมอทำดอยางถงทสดแลว
การใหความหมายเชนนมผลใหชาวฉอจเนนความรกโดยไมคำนงวาจะเปนใครกตาม
และ “ให” โดยไมหวงประโยชนสวนตว
หลกคด: นกเรยนไมใชลกคา แตเปนเมลดพนธแหงความรก
สถานศกษาทกแหงของฉอจกอตงขน โดยมหลกคดตามแนวพทธศาสนาทวา “มนษย
ทกคนมธรรมชาตแหงความดแฝงอย เพยงแตสงแวดลอมไดบดบงความดในตวมนษย จนกระทง
วารสารโพธวจย150 Bodhi Research Journal
ธรรมชาตแหงความดนนไมอาจเตบโต” ธรรมาจารยเจงเหยยนจงกอตงสถานศกษาฉอจขนดวย
ความหวงวา “ฉอจจะสอนและกลอมเกลานกเรยนใหเปนวญญชนทบรสทธ ไมเลงเหนผล
ประโยชนโดยดานเดยว รจกกฎระเบยบและจรยธรรม ไมถกกลนโดยกระแสสงคมทมวหมอง”
ดงดอกบวทโผลพนโคลนตมอยางสงางามซงเปนสญลกษณของมลนธพทธฉอจ
ทง “เดกเลกและเดกโตลวนมจตใจอนเปรยบเสมอนแปลงนา” เมลดพนธทฉอจ
บมเพาะในนาใจของเดก มใชการมงหวงแตจะเปนทหนง มใชการแกงแยงกอบโกย และมใช
การมองแตประโยชนตนเปนทตง ซงเปนปรชญาในระบบการศกษาสวนใหญในปจจบนทสรางให
เดกคดแตจะรำรวยเทานน สำหรบฉอจแลว เมลดพนธทบมเพาะในจตใจเดก คอ คณธรรม
ความด ความรก ความเปนหมกลม ดวยปรชญาฉอจ ๒ ชด คอ “เมตตา กรณา ปตยนด
การใหโดยไมเหนแกตว” และ “รพอ รคณ ยกยอง รก” ดวยหลกคดวาเดกทกคนคอเมลดพนธ
แหงความรก ทสามารถเผยแพรไปสครอบครวและสงคม เปนพลงใหมทจะสรางสงคมดงามใน
อนาคต ดงปณธานของชาวฉอจทวา “การศกษาของเดก เปนการลงทน ๑๐๐ ป”
มลนธฉอจยดมนใน “ความรกทยงใหญของแม” สถานศกษาฉอจจงใหความสำคญ
แกเดกแตละคน มไดมองรวมๆวาเปนเพยงเดกนกเรยน แตมองวาเดกแตละคนมความพเศษ
เฉพาะตว ดงนน สถานศกษาจงตองใหความดแลเอาใจใสเดกแตละคนเหมอนเปนกรณพเศษ
ตดตามดแลทกดานเหมอนแมทหวงลกแตละคน ไมวาลกจะนง ยน กน นอน เลน คด
แมจะเฝาดดวยความรก และคดอยางรอบดานเพอสรางเสรมและสนบสนนใหลกไดรบแตสงดๆ
ใหไดรบในจดทยงขาด และใหมพฒนาการทกดาน ดงหลกคดทวา “ความรกคอทกสง - Love
is omni present” การดแลเอาใจใสดวยความรก อกดานหนงกคอการอบรมบมสอน ใหเดก
แตละคนเดนไปในแนวทางแหง ความจรง ความด ความงาม
สถานศกษาฉอจมทศทางในการอบรมนกเรยนทชดเจน คอ คณธรรมนำความร และม
ระเบยบกฎเกณฑอกมากมายเพอฝกหดใหเดกมบคลกภาพ มารยาท และวนย โดยไมหวนไหว
ไปตามความตองการของตลาด สถานศกษาฉอจมไดมองวานกเรยนหรอผปกครองคอลกคาท
จะตองเอาใจ หรอจะตองเปลยนกฎเกณฑเพยงเพอดงลกคา หรอเพมสวนแบงตลาด กลบม
หลกคดวานกเรยนและผปกครองจะตองสำนกคณตอสถานศกษาและครอาจารยทเสยสละความ
สขสบายสวนตนอยางมาก มาอทศชวตอบรมบมสอนเดกใหเปนความหวงของพอแมและสงคม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 151
กระบวนการสอนวาทธรรม-ค ณธรรมให เข าถ งจ ตใจของเด ก“การสอนโดยใชรปภาพ คำ เรองราว หรออะไรกแลวแต ททำใหคนเกดจตสำนก
ลวนแตเรยกไดวา เปนการสอนวาทธรรมทงสน” กระบวนการศกษาของฉอจ ไมวาจะเปนการ
สอนวชาการ หรอคณธรรม สอนเดกเลก เดกโต แมกระทงคร มกระบวนการปลกฝงคณธรรม
เหมอนกน โดยตองมขนตอนอยางนอย ๖ ขน ดงภาพท ๑
ภาพท ๑ กระบวนการสอนวาทธรรม ๖ ขน
- เขาใจ อธบายใหเขาใจคณธรรม วาทำแลวจะเกดผลดผลเสยอยางไร โดยใชรปแบบ
เลานทาน หรอสอวดทศนทนาสนใจ เหมาะสมกบวยของผฟง
- คดวเคราะหเปรยบเทยบ เปดโอกาสใหผฟงคดเปรยบเทยบกบตนเองในสถานการณตางๆ
- แสดงออก มพนทใหผฟงแสดงออกจนตนาการของตน ในรปของภาพวาด เรยงความ
ละคร เปนตน เปรยบด งการเพาะเมลดพนธ แหงความดในจตใจของผ ฟ ง
- สมผส (การปฏบตจรง) ดวยหลกคดทวาทกคนมจตแหงพทธะอยแลว จงตองนำพา
ผฟงไดไปสมผสกบ “ความจรง” คอผประสบทกข เชน โรงพยาบาล สถานเลยงเดก
กำพรา เดกพการ สถานสงเคราะหคนชรา เพอกระตนใหเกดจตสงสาร เมตตา
หรอทำกจกรรม หรอการบานใหไดสมผสดวยตนเอง
- ทำทนท กระตนใหผ ฟงลงมอกระทำ “ความด” ชวยเหลอผประสบทกขเหลานน
ทงดวยวตถและจตใจ เปรยบดงการงอกของเมลดพนธแหงความด
วารสารโพธวจย15� Bodhi Research Journal
- สนบสนนและทำซำ มพนทใหแลกเปลยนประสบการณคณธรรมของแตละคนเพอให
เกด “ความงาม” ในจตใจทงตอตนเองและผอน ตลอดจนการสนบสนนใหทำกจกรรม
ซำเปนประจำ เพอบมเพาะความดงามนนใหเตบโตแขงแรง
พฒนาการของเดก
ขณะท ระบบการศกษาทวไปในปจจบนลดทอนเปาหมายการศกษาเหลอเพยงความ
เปนเลศทางวชาการ สถานศกษาฉอจมเปาหมายการศกษาอนยงใหญ คอ“ภารกจฝกอบรมมนษย”
ดวยการศกษาหลายดาน เมอจำแนกแยกยอยลงไปในการศกษาแตละประเภทแลว คณะวจย
พบวาการศกษาของฉอจมจดประสงคเพอพฒนาการของเดก ๔ ดาน กลาวคอ
๑. พฒนาการดานจตใจ - ปจเจก - นามธรรม ฉอจสนบสนนใหเยาวชนมความคด
สรางสรรคในเชงคณธรรม ดวยกจกรรมหลากหลาย เชน การแสดงละครคณธรรม การประกวด
รองเพลงฉอจระหวางสถานศกษาฉอจในภาคการศกษาทหนง การประกวดภาษามอประกอบ
เพลงระหวางสถานศกษาฉอจในภาคการศกษาทสอง การเขยนบทความประกวด การเขยน
ภาพประกอบนทาน รวมทง ศลปะการจดดอกไม ศลปะการชงชา และศลปะการเขยนพกนจน
ซงเปดโอกาสใหเดกมความคดสรางสรรคและกลาแสดงออก โดยใชสงทไดรบการอบรมบมเพาะ
มาทงหมดเปนฐานในการคด และกรอบของความคดสรางสรรค
๒. พฒนาการดานสมองและรางกาย - ปจเจก - รปธรรม โดยใชครอาจารยท
เชยวชาญในสาขาวชาตางๆ ดวยการฝกปฏบตจรง และมการสนบสนนดานอปกรณเทคโนโลย
ททนสมย
๓. พฒนาการดานวฒนธรรม - สวนรวม - นามธรรม สถานศกษาฉอจใหความ
สำคญกบการอยรวมเปนหมคณะ การออนนอมถอมตน การรคณผอน การยกยองผอน การให
ความรกผอน การอาสาทำงานโดยไมหวงผลตอบแทน ยกตวอยางเชน ใหเดกทำกจกรรมกลม
แลวใหคนใดคนหนงขนมาขอบคณเพอนวาแตละคนทำอะไรบาง เปนการฝกหดใหเดกรสำนก
ในบญคณและยกยองคนอน อกทง ฝกหดใหเดกแสดงความรคณและยกยอง มใชเกบไวในใจ
เพยงคนเดยว การฝกหดดงกลาวเปนการกระตนทกฝาย ผขนมากลาวขอบคณกถกกลอมเกลา
ใหออนนอม และผไดรบคำขอบคณกเกดปต เมอทกคนมความรสกดในการทำกจกรรมกลม
ครงตอไปยอมรวมมอกนอยางดยงขน การฝกหดใหเดกเรยนรการปฏบตตอผอนเปนการฝกหด
ใหเดกกลาทจะกระทำความดดวยจตใจออนนอม ทำลายกำแพงแหงความเขนอายหรอความ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 15�
เยอหยง เมอเดกไดเรยนรทจะปรนนบตผอนแลว กไดรบการกระตนใหสำนกถงบญคณพอแม
และปรนนบตพอแมดวยการทำด บบนวด เสรฟนำ พดจาไพเราะ ดแลเอาใจใส และให
ความรกพอแมทนท เดกฉอจไดรบการฝกหดดานความประพฤต บคลกภาพ การแตงกาย
กรยาทาทางทกอรยาบถ เชน กน ยน เดน นง นอน พด จบสงของ ซงถอวาเปนบรรทดฐาน
ทรบรกนในแตละสงคม เพอใหเดกเตบโตขนเปนผมความสงางาม มบคลกภาพทด และม
รสนยมทเรยบงาย
การหลอหลอมดานวฒนธรรม ไมเพยงแตกบมนษยดวยกนเทานน แตยงรวมไปถงธรรม-
ชาตแวดลอมดวย เดกฉอจจงไดรบการอบรมใหเคารพสตว ตนไม ธรรมชาตสงแวดลอม และ
สงของตางๆดวย เพราะธรรมชาตแวดลอมทกชนดลวนมความสำคญตอตวเรา พอแมเรา
และทกชวต สถานศกษาฉอจฝกหดใหนกเรยนและพอแมแยกขยะ และเกบกวาดขยะตาม
ทองถนน เพอเรยนรปญหาในสงคม และตระหนกวาตนเองกเปนสวนหนงของปญหา เดกได
รบการอบรมใหแกไขทตนเหตแหงปญหา คอ ลดขยะ โดยเฉพาะขยะทไมสามารถนำกลบมา
ใชใหม เดกตองรจกใชสงของอยางคมคา ใชนำและไฟฟาอยางประหยด ไมใชตะเกยบถวยชาม
ชอนแบบครงเดยวทง ทำของเลนหรอการดสวยงามจากวสดเหลอใช และเกบแยกขยะวสดท
รไซเคลทำความสะอาดแลวนำมาบรจาคทมลนธฉอจ เปนตน สงเหลานกคอวฒนธรรมของ
มนษยทเดกจำเปนตองฝกหด และม “ตนแบบ” ทดใหเดกไดเรยนร อนจะมผลใหการอยรวม
หมกลมเปนไปดวยด สงคมจะดำเนนไปอยางมสนตสข
๔. พฒนาการดานกฎระเบยบในสงคม - สวนรวม - รปธรรม คอ กฎหมาย
ขอบงคบ ทกำหนดไวเปนรปธรรม บงคบใชกบทกคน พฒนาการของเดกฉอจดานกฎระเบยบ
ในสงคมนน ใกลชดมากกบพฒนาการดานวฒนธรรม เมอเดกมพฒนาการดานวฒนธรรม
ระดบหนงแลว กฎระเบยบทมากมายยบยอยในสถานศกษาฉอจจงไมเปนการบงคบอกตอไป
เพราะกลายเปนสงทควรกระทำ และอยในอปนสยของเดกแลว ชาวฉอจมคำสอนทวา “ตอน
แรกตองบงคบใหทำบอยๆ เมอทำบอยๆกเกดความเคยชน เมอเคยชนแลวทำนานๆกจะกลาย
เปนอปนสย” หากเปรยบเทยบกบการถอศลของชาวพทธแลว กไมแตกตางกนนกในระยะแรก
อาจจะตองฝนทน แตเมอกระทำไดแลว ศลหรอกฎขอบงคบกกลายเปนปกตวสย
วารสารโพธวจย15� Bodhi Research Journal
คร ๑๓ มต : ตวอยางทดมคายงกวาคำสอน
ครทด คอ ผทใหทงชวต และปฏบตตนเปนแบบอยางดวยบรสทธใจ
“คร” หมายถงใครบาง โดยปกตในโรงเรยนทวไป มกหมายถงครประจำชน และ
ครประจำวชา ผรบภาระหนกในการอบรมบมสอนนกเรยน และพบวาการอบรมนนจำกดอย
เพยงความรทางวชาการ นอยนกทจะรวมถงการอบรมบมสอนคณธรรม มารยาท และวนยตอ
ตนเองและผอน ผปกครองกมอบภาระทงหมดใหคร จงดเหมอนวาครจะเปนชองทางเดยวทจะ
อบรมสงสอนเดกทามกลาง “กระแส” และ “ขอมล” ขาวสารยคโลกาภวตน
ความสำเรจในกระบวนการศกษาของฉอจอยทการสรางเกราะคมกนเดกทไมมชองโหว
รรว เพราะวาเดกทกคนจะมครอยรอบกาย เปนเกราะคมกนทแนนหนาเปรยบดงวา กลบดอกบว
หลายช นหอห มเมลดดอกบวออนในฝกบวฉนใด “คร” กเปนเกราะค มกนเดกอยาง
แนนหนาฉนนน “คร” ในกระบวนการศกษาของฉอจ มไดมเพยงหนงหรอสองคน แตม
เปนสบเปนรอยคน และมไดจำกดอยเพยงในโรงเรยนเทานน แตหมายรวมถงทบานและ
ผคนในสงคมดวย อกทงยงใชสงแวดลอมทางกายภาพและธรรมชาตเปนครดวย ครมใชทำ
หนาทเพยงสอนดวยวาจาเทานน แตความเอาใจใสและพฤตกรรมของคร ลวนเปนสอการสอน
เปนแบบอยางทมคากวาคำสอนลานคำทเดยว ครคนแรกทเปนตนแบบของชาวฉอจ กคอ
ธรรมาจารยเจงเหยยน
ครคนทหนง ธรรมาจารยเจงเหยยน
ทกครงและทกคนทคณะวจยไดสมภาษณ จะกลาวถงธรรมาจารยเจงเหยยน วาเปน
“ตนแบบ” ทพวกเขาปฏบตตาม ทานธรรมาจารยเปนตนแบบดานใดบาง
๑. จตโพธสตว หรอจตทยงใหญ ธรรมาจารยเจงเหยยนเปน “ตนแบบ” แหงจตใหญ
ในการชวยเหลอเพอนมนษยใหพนทกข ทานมองผทกขยากดวย “จตของแม” ทมองลกดวย
สายตาแหงรกและหวงใย คนหาวาลกมทกขอนใด และจะทำอยางไรลกรกจงจะเตบโตอยาง
เข มแข ง ดงน น การช วยเหล อจ งไร ขอบเขตและทำโดยไม หว งผลตอบแทนใดๆ
สถานศกษาทกแหงของฉอจ ธรรมาจารยเจงเหยยนจะเปนผตรวจสอบดแลทกดาน
แมในรายละเอยด เชน วสดกอสราง ทานเปนผคดสรรหนทนำมากอเสาและกำแพง ใหม
ขนาดกอนเลกๆ และกลมมน หากเดกวงมาชนแลวจะไดไมบาดเจบ โครงสรางเสาเขมกตอง
ตานทานพายไตฝนและแผนดนไหวไดถง ๙ รกเตอร (ขนาดเดยวกบภยสนาม พ.ศ. ๒๕๔๗)
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 155
เพอเปนทหลบภยของชาวบานไดอยางปลอดภย โตะเกาอในหองเรยนและหองสมดไดรบการ
ออกแบบเปนพเศษเพอเหมาะสมกบขนาดตวของเดก มประโยชนใชสอยเตมท และฝกหด
มารยาทใหเดกไดดวย โตะนกเรยนมลนชก ตะขอเกยว และชนวางของใตเกาอ สวนเกาอก
เปนไมซหางๆเพอระบายความรอน และมนำหนก เดกจะตองใชสองมอยกมใชลากซงจะทำ
เสยงดงรบกวนคนอน สงเหลานเปนรายละเอยดซงอาจดเหมอนยบยอยจนเกนไป แตนนคอ
ความรกความเอาใจใสของแมทมตอลกรก ดงนน จงไมมสงใดทเลกเกนไปหรอไมสำคญ
๒. วรยะ ตวอยางสำคญทชาวฉอจมกจะกลาวถงคอเรองการสรางโรงพยาบาลทเปน
ของชาวไตหวนทกคน ธรรมาจารยเจงเหยยนมงมนสรางโรงพยาบาลเพอชวยเหลอคนยากไร
แมเมอ ๔๐ ปกอน ทานจะเปนเพยงภกษณเลกๆทมผตดตามไมมากนก ไมมทงชอเสยงและ
เงนทอง และยงไมเหนหนทางทจะเปนไปได ชวงเวลานนใครๆกทดทานทาน เพราะการสราง
โรงพยาบาลตองใชเงนทนจำนวนมหาศาล แตทานมวรยะมงมนทจะชวยเหลอบรรเทาทกขให
แกผยากไร จงเรยกรองใหชาวไตหวนรวมบรจาคเงน แมมชาวญปนจะบรจาคถง ๒๐๐ ลาน
เหรยญสหรฐ ทานกปฏเสธ เพอมใหโรงพยาบาลตกเปนกรรมสทธของผหนงผใด จนกระทงใน
ทสดสามารถสรางโรงพยาบาลไดสำเรจในเมองชนบท คอ ฮวาเหลยน ซงเปนพนทหางไกล
ความเจรญ และมชาวเขายากจนอาศยอยจำนวนมาก วรยะของทานมไดหยดอยเพยงแคนน ใน
พ.ศ. ๒๕๕๐ ทานไดเปดโรงพยาบาลแหงทหก ซงจะครอบคลมทวเกาะไตหวน ธรรมาจารย
เจงเหยยนจงเปน “ตนแบบ” ของความมวรยะในการชวยเหลอบรรเทาทกขใหแกผอน โดยไม
คำนงถงความยากลำบาก
๓. วนย ธรรมาจารยเจงเหยยนเปนผถอวนยภกษณสงฆอยางเครงครด ทงวนยสวนตน
และตอผอน ตวอยางเชน การไมเบยดเบยนสรรพสตว ธรรมาจารยเจงเหยยนเหนวาในยคกฎ
อยการศกของไตหวนททานเรมบวชเปนภกษณนน ชาวบานสวนใหญยากจนขนแคน ทานจง
ตงปณธานทจะไมเบยดเบยนชาวบานเหลานน และเครงครดในสวนตนวา “วนใดไมทำงาน
วนนนจะไมกน” ทานปฏบตตามปณธานนนมาจวบจนปจจบน จงเปนแบบอยางใหชาวฉอจ
ยดมนในวนยตอตนเอง คอ การพงตนเอง และวนยตอผอน คอ ไมเบยดเบยนผอน ซงหมาย
รวมถงความเคารพผอน ความสภาพตอผอน นำมาสระเบยบกฎเกณฑทจะตองสวมเครองแบบ
เพอความเทาเทยมกน ความมระเบยบเรยบรอยของหมกลม ธรรมาจารยเจงเหยยนเปนแบบ
อยางของทกอรยาบท เชน เดนเบาๆ พดเบาๆ ดวยวาจาออนโยน ใบหนาและสายตาม
รอยยมและความรก ทากน-ดม-นงทสวยงาม การเปดประต การจดวางสงของ การแตงกาย
เรยบงายดวยเครองแบบทกลดกระดมทกเมดเพอความสภาพเรยบรอย เปนตน ซงสงเหลานฉอจ
วารสารโพธวจย15� Bodhi Research Journal
ถอวา “เปนทมาแหงเหตผล” อนเปนสาเหตสำคญของสนตสขในสงคม
๔. ความหวง ธรรมาจารยเจงเหยยนมความหวงอนยงใหญ คอ สงคมสขาวด
ในโลกใบน ซงมลกษณะ “ทกคนมจตใจบรสทธ สงคมรมเยน และไรภยพบต” ความหวงน
ดหางไกลนก แตทานไมยอทอ กลบมงมนและเผยแพรใหเปนความหวงในหวใจของชาวฉอจ
ทกคน ทานเชอมนในธรรมชาตแหงความดของมนษย อนนำมาสปรชญาของฉอจทวา “ไมมใคร
ทฉนไมรก ไมมใครทฉนไมอภย และไมมใครทฉนไมเชอใจ” เมอธรรมชาตแหงความดเตบโตงอก
งามไดแลว สงคมรมเยนและโลกทไรภยพบตยอมไมไกลเกนเออม มนษยจงเปนความหวงอน
ยงใหญ และชาวฉอจกกำลงเรงบมเพาะกลอมเกลามนษยทงในรปของการชวยเหลอบรรเทาทกข
และในกระบวนการศกษาของฉอจ ดงนน นกเรยนทกคนจงเปนความหวงอนยงใหญของ
ธรรมาจารยเจงเหยยน แมจะเปนการลงทนถง ๑๐๐ ปกตาม
ครคนทสอง ผบรหารสถานศกษา
ผบรหารระดบสงในสถานศกษาฉอจแตละแหง มไดเหนหางกบนกเรยนนกศกษา
แมตนเองจะไมไดสอน และไมมหนาทตดตามดแล คณะวจยพบวา ผทอยในตำแหนงผบรหาร
จะตองหากจกรรมรวมทำกบนกเรยนนกศกษาอยเสมอ เชน เลขานการใหญแหงมหาวทยาลย
ฉอจจดกจกรรมพานกศกษากลมหนงออกไปกวาดถนนนอกมหาวทยาลย หวหนาภาควชาจรยศลป
ศกษาของมหาวทยาลยนดนกศกษากลมยอยกนขาวกลางวนและเยนเปนประจำ หวหนาภาควชา
จรยศลปศกษาของวทยาลยเทคโนโลยฉอจสงเสยงเชยรนกศกษาของตนในการประกวดรองเพลง
ฉอจ และในการแขงขนประกวดรองเพลงครงนคณบดหลายฝายมารวมใหกำลงใจดวย ครใหญ
โรงเรยนประถมยนรอรบเดกทกเชาเพอดวาเดกเปนอยางไรในเชาวนน อดตครใหญทจำชอ
นกเรยนไดถง ๓๐๐ คนรวมไปถงพอแมและสถานภาพทางครอบครวของเดกแตละคน
ตวอยางขางตนแสดงใหเหนวาผบรหารจะทำกจกรรมกบนกเรยนนกศกษากลมยอย
เปนประจำ เพอสรางความสนทสนม บคลกของผบรหารทเรยบงาย สภาพ นบเปนการสอน
ดวยการเปนตวอยางทด ผบรหารเปน “คร” ใหบคลากรทกคนในสถานศกษาเหนถงความสำคญ
ของการสรางความสมพนธอนใกลชดกบนกเรยน และพฤตกรรมของครทสมบรณแบบ นอกจากน
ผบรหารยงเปน “คร” ใหนกเรยนเหนวาตนมคนเอาใจใส และตนกควรจะเอาใจใสผอนดวยโดย
ไมแบงชนชนสถานะ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 157
ครคนทสาม ครประจำชน
ครประจำชนใกลชดเดกดงพอแมคนทสอง ครประจำชนหรออาจารยทปรกษาเปน
“ตนแบบ” ทเดกเหนเปนบคคลแรกและเหนตลอดเวลาขณะอยในสถานศกษา ครจะเรยนรจาก
นกเรยนแตละคนวาควรใชเทคนควธอบรมสงสอนอยางไร นกเรยนกเรยนรทงจากการสอนดวย
วาจาและจากพฤตกรรมของครนนเอง การศกษาคอการใหอยางไมมขดจำกด และไมเหนแกตว
ครไมเพยงแตจะตองทมเทเวลาสวนใหญใหนกเรยนพอไปสเปาหมายของการอบรมคอใหเดก
“รพอ รคณ ยกยอง รก” เทานน ครยงตองประชมเพอคนคดวธแกปญหาใหนกเรยนดวย และ
พฒนาเทคนควธในการอบรมบมสอนใหทนตอสถานการณปจจบน แมในวนหยดครกยงตองนำ
นกเรยนไปทำกจกรรมสาธารณกจเพอเปนตวอยางทด ขณะเดยวกนกจะไดสอนคณธรรมใหเดก
เพอสราง “โพธสตวนอย” วนหยดปดเทอมตองเตรยมการสอนและออกเยยมเยยนบานของ
นกเรยนทกคน “ดเหมอนครจะไมมเวลาเปนสวนตวเลย ทกเวลานาทเพอนกเรยนตวนอยทงสน
ทำไมครของสถานศกษาฉอจจงทำได” คณะวจยวเคราะหไดวากเพราะครทกคนม “จตของแม”
นนเอง เมอเปรยบเทยบกบแมทดแลลกนอย แมกไมเคยมเวลาวาง หรอมเวลาสวนตวเลย
ลกตนแมกตองตน ลกหลบแมกตองรบทำอยางอนใหเสรจเรยบรอย ครกเปนเชนดงแมทเตรยม
ทกอยางใหพรอมเพอศษยนอย ดวยความหวงวาศษยรกทกคนจะเตบโตขนเปนคนดของพอแม
ของคร ของสงคม รวมกนสรางสงคมสขาวดท “จตบรสทธ สงคมรมเยน ไรภยพบต”
ครคนทส ครวชาจรยศลปศกษา
ครวชาจรยศลปศกษาเปนครทพบนกเรยนเพยงสปดาหละ ๒ คาบ แตเปนบคคลหลกท
จะตองใหการศกษาเพอชวตและคณธรรมแกนกเรยน ชวโมงเรยนดงกลาวจะนาเบอทนท หาก
ครไมมเทคนคการสอนทนาสนใจ สถานศกษาฉอจจงใชศลปะการจดดอกไม ศลปะการชงชา
และศลปะการเขยนพกนจน มาเปนสอในการสอนจรยธรรมคณธรรม ครผสอนตองมความเชยว-
ชาญในศลปะดงกลาว และรวธบรณาการเขากบการปฏบต อกทงยงสามารถอธบายคณประโยชน
ในชวตประจำวนทงตอรางกายและจตใจ เพอใหนกเรยนเกดความสนใจ เพราะเปนสงใกลตว
นอกจากนยงตองมความสามารถในการเปรยบเทยบเชอมโยงเขาสคณธรรมทกดานของชวต เชน
ความกตญญรคณ การคำนงถงผยากไรในมมอนๆของโลก การประหยดนำและพลงงาน
วารสารโพธวจย158 Bodhi Research Journal
การรกษาสงแวดลอม คณประโยชนของการมระเบยบวนย กรยามารยาททงดงาม เปนตน นอก
จากครจะตองเปนผสอนทเกงแลว บคลกภาพของครกเปน “แบบอยาง” ทดแกนกเรยน คณะ
วจยพบวาครวชาจรยศลปศกษาทงหญงและชาย ตางเปนผมกรยานมนวล ออนหวาน ออนนอม
ขณะเดยวกนกมความสงา สภาพ เรยบรอย
ครคนทหา ครฝายปกครอง
ครฝายปกครองเปนผดแลพฤตกรรมของเดกทกคน โดยเฉพาะระดบมธยมและอดม-
ศกษา เนองดวยนกเรยนสวนใหญอยหอพกของสถานศกษาฉอจ ครฝายนดแลเดกใหรจกกฎ
ระเบยบวนย และการอยรวมกนในสงคม เปนครทใหรางวลและลงโทษ จงเปนผทธรรมาจารย
เจงเหยยนใหความสำคญเปนพเศษไมยงหยอนไปกวาครประจำชนและครจรยศลป บคลกของ
ครฝายปกครองทคณะวจยไดสมภาษณทงในมหาวทยาลยซงเปนครชาย และโรงเรยนมธยมซง
เปนครหญง พบวา เปนผทกระฉบกระเฉง จตใจเปดกวาง รบฟงความคดเหนของผอน
ขณะเดยวกน กเปนคนตรง กลาชถกชผด ดวยหลกคดทวา “ถาเดกผด ครตองบอกและแนะนำ
เพอใหเดกรวาอะไรผดอะไรถก ซงจะเปนเกราะคมกนเดกตอไปในอนาคต” นอกจากน
ครฝายปกครองยงตองเปนผมจตวทยาสง มเทคนคในการจะคนหาผกระทำผด และมเทคนคท
จะโนมนาวใหผกระทำผดยอมรบผดดวยความเตมใจ ดวยหลกคดทวา“เมอใดทเดกยอมรบผด
การศกษาทแทจรงไดเรมขนแลว” และจะตองมเทคนคโนมนำใหเดกกระทำความดยงขน ดวย
รางวลของกลมหรอของหอง มใชเพอการแขงขนเอาชนะในเชงปจเจก แตเปนการสรางสามคค
ของกลมดวย ครฝายปกครองยงตองเปนบคคลหลกทจะรเรมกจกรรมสำหรบหมกลมเพอสราง
เสรมคณธรรมใหเดกทกคนอกดวย
ครคนทหก ครวชาอนๆ
ครผสอนวชาการอนๆ เปนบคคลหลกทสรางความเปนเลศทางวชาการ อยางไรกด
สถานศกษาฉอจไดกำหนดใหครประจำชน ครจรยศลปศกษา และครฝายปกครองสอนวชาการ
คนละ ๑ วชา ดงนน วชาการตางๆยอมถกสอดแทรกวาทธรรมผานครทไดรบการอบรมมา
แลวเหลาน ความสมพนธของนกเรยนและครจงสอดประสานกน มไดมเพยงเสนใดเสนหนง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 159
เทานน แตเชอมโยงกนลอมรอบตวนกเรยนอยางแนบเนยน ดงนน ในระบบการศกษาตาม
หลกสตรกระทรวงศกษาธการของสถานศกษาฉอจจงมการสอนคณธรรมวาทธรรมสอดแทรกไป
ในทกวชา นบเปนการศกษาแบบบรณาการทสมบรณยง
อยางไรกด ไดมการวจยพบวา แมในโรงเรยนทไมมสภาพแวดลอมของฉอจเลย ถาคร
มความตงใจจรงทจะสอนวชาการสอดแทรกคณธรรมกสามารถทำได โดยนำเทคนควธการ
ของฉอจไปใช เพราะสมาคมครฉอจมหลกสตรอบรมการสอนสอดแทรกวาทธรรม และจดทำ
คมอการสอนสำหรบคร ซงเปนเทคนควธจากประสบการณจรงในการสอนเดกของคร ๓๐,๐๐๐
คน แมผลทไดในการสอนนกเรยนอาจไมสมบรณดงทเกดขนในสถานศกษาฉอจ เพราะไมม
สภาพแวดลอมททกคนทกฝายรวมมอกน แตวาครเพยงคนเดยวสอนหนงวชาเปนเวลา ๑ ป
กมผลใหนกเรยนมความกระตอรอรนและความตงใจคอนขางมากทจะรวมกจกรรมการสอน
มความเคารพตอคน สตว สงแวดลอม สงของ และเรองราวตางๆมากขน มจตสำนกใน
บญคณเพมขน และความสมพนธของครกบนกเรยนกดขนดวย ดงนนแมจะเปนครวชาอะไร
กตาม หรอถาเปนครประจำชนกยงด ถาเรมสอนวาทธรรมแลว ยอมมผลตอนกเรยน ขอสำคญ
ทสดคอครจะตองมความตงใจจรง มความรก ความอดทน เปนตวอยางทดและปฏบตไดจรง
ตามทสอน
ครคนทเจด พอแม
พอแมมโอกาสรบรแนวทางการสอนของสถานศกษาฉอจ ดวยเทคนควธหลากหลาย
ไดแก การอบรมปฐมนเทศ ครไปเยยมเยยนทบานทกเทอม ครโทรศพทพดคยกบพอแมเพอ
คนหาวธแกปญหาพฤตกรรมของเดก สมดสอใยรกทพอแมตองเขยนพฤตกรรมของลกทกวน
การชกชวนใหพอแมทำกจกรรมสาธารณกจรวมกบครและเดก หรอกจกรรมรวมกบโรงเรยนใน
งานพธตางๆ เชน วนไหวคร พอแมและเดกจะมารวมทำพานดอกไมหรอรอยพวงมาลยท
โรงเรยน เพอใหลกใชไหวคร เปนตน การบานทพอแมตองชวยเหลอลก เชน การปลกตนไม
ในชวงปดเทอม และใหเดกสงเกตความเปลยนแปลงของตนไมทกวนตงแตเพาะเมลด จดบนทก
และทำรายงาน ซงเดกเลกยอมตองใหพอแมชวยชแนะ จงเปนการดงพอแมใหใกลชดลกมากขน
การไปทศนศกษาทงพอแมและนกเรยน โดยพอแมจะตองทำรายงานสงทไดเรยนรดวย และลก
จะเปนผกระตนเตอนใหพอแมเขยนรายงานเพราะตนเองอยากไดคะแนน เปนตน ดวยหลกคด
วาการศกษาทบานเปนสวนสำคญในการอบรมเดก ขณะเดยวกน เดกกเปนเมลดพนธแหง
วารสารโพธวจย160 Bodhi Research Journal
ความดงาม พรอมนำคำสอนและวาทธรรมทไดรบจากโรงเรยนไปบอกตอทบาน พอแมมก
จะคลอยตามลก และปรบเปลยนพฤตกรรมทบานใหสอดคลองไปในแนวทางเดยวกบทโรงเรยน
พอแมจงกลายเปน “คร” อกคนทเปนเกราะคมกนอนสำคญยงของเดก
ครคนทแปด อาสาสมครผปกครอง
ความสำเรจในการดงพอแมใหมสวนรวมในการศกษาของเดกในรป “อาสาสมคร
ผปกครอง” ซงโรงเรยนประถมและมธยมฉอจเชญชวนใหพอแมเขามาเปนอาสาสมครผปกครอง
เพอใหความอบอนและดแลลกรกอยางใกลชด การดแลลกนนมใชลกของตนเพยงคนเดยว แต
เปนการดแลเดกทกคนดงลกตวเอง โรงเรยนเรมดวยเชญชวนใหอาสาสมครผปกครองเขามา
ชวยทำความสะอาด เนองดวยโรงเรยนไมจางพนกงานทำความสะอาด เดกและครจะชวย
กนเอง ดงนน ถาพอแมเขามาชวย กเหมอนแบงเบาภาระของลกๆนนเอง เชญชวนใหพอแม
ชวยดแลเดกเลกระหวางรอผปกครองมารบตอนเลกเรยน เชญชวนใหพอแมเขามาเปนผชวย
ดแลนกเรยนใหทวถงในชวโมงการฝมอหรอการทำอาหารรวมกบครประจำวชา เชญชวนให
พอแมเปนผดแลเดกนกเรยนในการไปทำกจกรรมนอกสถานท
เมอทำกจกรรมรวมกนมากขนเรอยๆ จนกระทง อาสาสมครผปกครองรวมตวกนได
กสนบสนนใหจดตงเปนคณะผปกครอง เพอบรหารจดการกนเอง ใหมอาสาสมครผปกครองมา
ประจำทโรงเรยนทกวน ใหคดกนเองวาควรจะทำอะไรเพอแสดงถงความรกความเอาใจใสตอ
เดกๆ ดงแมทคอยดวาลกยงขาดอะไร กจะเขาไปเสรมในจดนนทนท โรงเรยนไดจดพนทหอง
นำชาใหแกอาสาสมครผปกครองบรหารจดการ หองนำชาเปนเหมอนหองนงเลนในบาน ทเดก
จะวงเขาออกไดอยางสบายใจ เพอเขามาดมนำ กนขนม พดคยกบอาสาสมครผปกครองดง
พอแมของตนเอง ครและผมาเยอนกจะใชหองนำชาในการพดคยอยางไมเปนทางการ แทนท
จะใชหองประชมของโรงเรยน
คณประโยชนในการสนบสนนใหมอาสาสมครผปกครองคออะไร การใหความอบอน
แกเดกเปนคณประโยชนประการทหนง แตการทพอแมไดเขามาใกลชดกบโรงเรยนและคร พอแม
ยอมไดเรยนรแนวทางการสอนของโรงเรยน มความสมพนธใกลชดกบคร ซงพอแมยอมซมซบ
หลกคดของฉอจ และปรบเปลยนตวเอง อาสาสมครผปกครองจงกลายเปน “ตนแบบ” หรอ
“คร” อกคนหนงของนกเรยน เดกไดเหนความเสยสละทงแรงกาย แรงใจ และทนทรพยของ
พอแมกยอมซมซบเขาไปในจตใจ ขณะเดยวกน ครกอบรมใหเดกรคณพอแมดวย จงกลายเปน
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�1
วงจรแหงการศกษา ททกคนอยในกระบวนการเรยนร และสงเสรมกนไปสแนวทางแหงความรก
และความดงาม
ครคนทเกา พอแมอปถมภ
พอแมอปถมภ คออาสาสมครในระดบกรรมการฉอจทไดรบการคดเลอกจากกลม
และผานการพจารณาคณสมบตโดยละเอยดจากธรรมาจารยเจงเหยยน เพอเปนผใหความรก
ความเอาใจใสแกนกเรยนนกศกษาในสถานศกษาฉอจ พอแมอปถมภไมเพยงแตมาเยยมเยยน
เดกเดอนละครง เอาขนมมาใหกน ไปกนขาวกลางวน หรอไปเทยวเพอผกสมพนธกนเทานน
แตพอแมอปถมภยงมหนาทหลกในการสอดแทรกคณธรรมแหงการดำรงชวตใหเดกดวย
โดยเฉพาะในระดบอดมศกษาซงเดกเรยกรองอสระเสรมาก สถานศกษาไมสามารถ
กำหนดใหนกศกษาเรยนวาทธรรมทกวน หรอไปบำเพญสาธารณกจทกสปดาห พอแมอปถมภ
จงมบทบาทสำคญในการอบรม และเปน “ตนแบบ” ดานจรยธรรม ระดบอดมศกษาจงจำเปน
ตองมพอแมอปถมภมากกวาเดกเลก นกศกษาบางรายมพอแมอปถมภเกอบ ๑๐ คน ไดแก
พอแมอปถมภดแลนกศกษาเฉพาะวชาชพ เชน นกศกษาแพทย พอแมอปถมภดแลนกศกษา
ตางชาต พอแมอปถมภดแลอาสาสมครเยาวชน พอแมอปถมภในการทำกจกรรมตางๆ เปนตน
การแวดลอมไปดวยพอแมอปถมภ เกอบจะตลอดเวลานบแตเชาถงกอนนอน คำพด
การกระทำ และความเอาใจใส ยอมมอทธพลตอเดกบางไมมากกนอย ผลจงปรากฏแลววา
นกเรยนนกศกษาฉอจมความรบผดชอบตอตนเอง เอาใจใสในการศกษา มความประพฤตด
อยในกฎระเบยบของหมกลม และทำงานใหสวนรวมดวยความเตมใจ ซงไมเพยงแตมผลดตอ
ตวเดกเอง แตมผลดตอสถานศกษาดวย เพราะปญหาในดานการบรหารจดการลดลงมาก เวลา
คาใชจาย และความปวดหวของครอาจารยผ บรหารในการแกปญหาจงนอยลงไปดวย
ครคนทสบ กรรมการฉอจ แมนทาน แมตาอาย
ในกระบวนการศกษาของฉอจ เดกๆถกแวดลอมไปดวยบคลากรทไดรบมอบหมาย
หนาทเฉพาะในการเอาใจใสเดกแตละคนแตละกลม เชน ครประจำชน และพอแมอปถมภ
ดงทกลาวแลว ไมเพยงเทานน เดกๆ ยงถกแวดลอมดวยกรรมการฉอจอกมากมาย ซงกระจาย
อยทวไปในสงคมไตหวน เชน ในโรงเรยนอนทไมใชสถานศกษาฉอจกมแมนทาน (Pan Mama)
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
ไปเลานทานสอดแทรกคณธรรมใหเดกฟงทกสปดาห ในมลนธพทธฉอจสาขาตางๆทวไตหวนม
การจดหลกสตรอบรมเดกทกวนอาทตย เดกทกคนสามารถมาสมครเรยนได โดยมแมตาอาย
(Da Ai Mama) เปนผดแล หรอเมอนกเรยนนกศกษาฉอจไปทำกจกรรมนอกสถานท เหลา
กรรมการฉอจกจะยกพลไปคอยตอนรบ อำนวยความสะดวก ใหกำลงใจ และดแลเอาใจใส
ทำใหเดกรบรโดยธรรมชาตวา การใหความรกดแลเอาใจใสผอ น การมาเปนอาสาสมคร
ความเปนระเบยบของหมคณะ ลวนเปนเรองธรรมดาสามญททกคนสมควรกระทำ
ครคนทสบเอด สงคม คนปวย คนพการ ผสงอาย ผยากไร
กจกรรมสาธารณกจ เปนสอการสอนสำคญททำใหเดกมความกระตอรอรนทจะเรยน
รวาทธรรมคณธรรม กรยามารยาท ความเปนระเบยบ และอนๆ เปนสอทครทกคนใชผกสมพนธ
กบเดก แตเหนอไปกวานนคอ ฉอจไดดงเอาสงคมมาเปน “คร” ดวยอกแรงหนง ไมวาจะ
เปนคนปวย คนพการ ผสงอาย หรอผยากไร ลวนเปน “คร” แกเดกๆ ยกตวอยางเชน เมอ
นกเรยนฉอจไปเยยมเดกปวยทโรงพยาบาลจะเกดจตเมตตาสงสาร นอกจากจะไดรบการกระตน
ใหเขาไปชวยเหลอดแล เชน เชดตว พดคยใหกำลงใจ ปอนขาว หรอออมเงนวนละบาทเพอ
ชวยเหลอเดกยากจนคนนนแลว ยงไดรบการกระตนใหนกเปรยบเทยบกบตวเอง ซงแขงแรง
มอาหารการกนอยางด เดกจะเกดความรสกกตญญตอพอแมทไดเลยงดตนมาอยางด ดงนน
“คร” ในทนจงไมใชครทนำพาไปทำกจกรรม แตเปน “เดกคนทปวย” นนเอง การเยยมบาน
พกคนชราทกเดอน เดกไดเรยนรทจะเสรฟนำ พดคย และบบนวดผสงอาย เขาใจถงความรสก
ของผสงอายทไมมลกคอยดแล หดเอาใจใสปรนนบตผสงอายตามททานบอก เรยนรการประพฤต
ตนและการแสดงออกในทสาธารณะตอบคคลมากมายทไมเคยรจกกนมากอน สงตางๆเหลาน
ไมสามารถสอนไดในหองเรยน แมครประจำชนจะพรำบอกอยางไร พอแมจะพรำสอนซำแลว
ซำอก กไมเหมอนไดมาประสบเหตการณจรง และลงมอปฏบตดวยตนเอง เดกจะเขาใจอยางถองแท
และคดเปรยบเทยบกบตนเอง ดวยเหตน “คนปวย ผสงอาย คนพการ ผยากไร และสงคม”
กคอ “คร” นนเอง
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1��
ครคนทสบสอง สงแวดลอมพดได
ดงทกลาวแลววากระบวนการศกษาของฉอจหยบเอาทกสงทกอยางรอบตวเดกมาเปน
“คร” ไมเพยงแตคนเทานน แมตวอาคารกยงมชอทสอนใจสอดคลองกบปรชญาของฉอจ รป
ทรงหนาจวหรอรปแบบภายในทรงกลมและเหลยมกเปนคตธรรม โตะเกาอออกแบบพเศษมลนชก
หหว ตะแกรง เพอสอนใหนกเรยนรจกการใชประโยชนอยางเตมท ขณะเดยวกน ขนาด รปแบบ
สสรรทสภาพกสอนนกเรยนไดดวย ลกษณะทางกายภาพแมดภายนอกจะเปนเพยงตกแขงๆ
แตเมอเขาใจรายละเอยดตางๆแลว กลบเปยมลนไปดวยความรกความเอาใจใสและความประณต
กลายเปน “สงแวดลอมพดได” และสอนนกเรยนอยตลอดเวลา นอกจากน นกเรยนยงไดรบ
การอบรมวามนษยตองไมรบกวนธรรมชาต ซงเปนเจาของสถานท มนษยเปนเพยงผมาเยอน ดงนน
การสรางตกอาคารตางๆจะรบกวนธรรมชาตนอยทสด ไดแก ไมมการขดหรอถมทดนเพอปรบ
ภมทศน ตกอาคารจะวางอยบนทดนสงตำตามธรรมชาตเดม และใชเทคนคเชงวศวกรรมปรบ
แตงโครงสรางอาคารแทน การไมรบกวนธรรมชาตเชนนมผลใหระบบนเวศนไมเปลยนแปลง
มากนก ซงปรากฏผลเดนชดทโรงเรยนฉอจ อำเภอฝาง จงหวดเชยงใหม วาไมมยงรบกวน
และนำไมทวม แมจะมนำปาไหลหลากหรอนำทวมทตวอำเภอฝางกตาม และระบบนเวศนทม
อยนนกเปน “คร” ใหนกเรยนเขาใจความสมพนธของสงมชวตตางๆ ตลอดจนการเปลยนแปลง
ของชวตทเกดขนตลอดเวลา ธรรมชาตแวดลอมเหลานเองทสอนใหเดกมจนตนาการสรางสรรค
และมความคดในเชงบวก
ครคนทสบสาม สอ
นทาน หนงสอ วดทศน ตาอายทว มลนธฉอจไดคดสรรเรองทเกดขนจรงในมมตางๆ
ของโลก ซงสามารถเปน “คร” ได ทงเรองทมความสข การทำความด อปสรรคในการ
ดำเนนชวต ความยากจนขนแคนในอาฟรกา การขาดแคลนนำในบางพนทของประเทศจน
สถานศกษาฉอจไดใช “สอ” เหลานเปนอปกรณการสอน แตขณะเดยวกน “สอ” กเปน “ตนแบบ”
หรอ “คร” อยในตว และมอทธพลสงตอเดกและสงคม อาจกลาวไดวาสามารถกำหนดทศทาง
การดำเนนชวตของผชมไดทเดยว เดกไดเรยนรถงบคลกภาพของตวละครแตละตว การตดสนใจใน
เหตการณตางๆ และผลของการกระทำ ซงเดกจะจดจำและนำมาเปรยบเทยบกบชวตตนเอง
หรอนำไปใชในชวตจรง
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
เทคนคการศกษาของฉอจ ๒ ประการ
๑. นกเรยนอยในสภาพแวดลอมทมอาสาสมครฉอจทำความดตลอดเวลา จงเปนการเหนตวอยางทด
และสามารถปฏบตไดจรง
๒. นกศกษา ไดสมผสแตะตองพดคยกบผ ประสบทกข จงทำใหเกดความประทบใจ
“การหลอหลอมจะตองทำทกวน ซมลกเขาไปจนถงหวใจ” การศกษาของฉอจเปนการศกษา
บรณาการ มใชการไปนงเรยนวชาการอยางเดยว แตตองไดสมผสความยากจนความทกขจรง
จงทำใหนกศกษามแรงกระตนทจะแกปญหาใหแกสงคมตอไป การศกษาจะเรมตนจากเหนทกข
กอน แลวมาถงการชวยเหลอสงเคราะห หวใจของฉอจคอการไดทำภารกจทง ๘ อยาง การศกษา
จะเกดขนจรงกตอเมอไดไปสมผสความทกขของมนษยดวยตนเอง
เราหามภยพบตไมได แตเราชวยเหลอได นจงเปนทมาของหนวยแพทย หนวยจดหาอาหาร
ขอเงนบรจาค สรางบานใหผประสบภย เพอปลกความรกและความกรณาลงในใจของทกคน
การจดดอกไม การชงชา การเขยนพกนจน มหลกการเดยวกน คอ ใจคณตองสวยกอน
ทกอยางจงออกมาสวย
สญลกษณฉอจ คอ ดอกบวพนตม เหมอนฉอจทสะอาดเหนอโลกสมยใหมทสกปรก ตาอายทว
มแตรายการทวด ๆ ของฉอจ เหมอนดอกบวทขนมาเหนอตม เรอสำเภา คอเรอธรรมะ
พาขามฝงจากโลกยะ ไปโลกตระ
อเทยนฝ, กรรมการฉอจผดแลคณะวจย
สมภาษณ ๑๑ ธนวาคม ๒๕๔๙ เวลา ๙.๓๐ น.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�5
บทสรปและขอเสนอแนะ
การทำวจยรปแบบความสำเรจในกระบวนการจดการศกษาของสถานศกษาฉอจ
คณะวจยพบวาสถานศกษามบทบาทตอการพฒนาคณธรรมของเดกทงกาย จตสำนก และจต
วญญาณ โดยนกเรยนมความกระตอรอรนและมความรบผดชอบตอตวเอง เชน การตน การกน
การนอน มความตงใจทจะรวมกจกรรมของโรงเรยน มความเคารพตอคน สตว สงของ
สงแวดลอม และเรองราวตางๆ มจตใจสำนกในบญคณมากขน ความสมพนธของครและ
นกเรยน ความสมพนธระหวางนกเรยนกบนกเรยนดขน เนองจากนกเรยนเขาใจคำสอนทเปน
นามธรรมอนไดแก ความรก การใหอภย ความสำนกในบญคณไดชดเจนขน ในบทสรป
และขอเสนอแนะน คณะวจยจะสรปรปแบบกระบวนการศกษาและกระบวนการพฒนาครของ
ฉอจในเชงปฏบตจรงมใชเชงทฤษฎ เพอเปนขอเสนอแนะสำหรบกรอบโครงสรางหลกสตรใน
ระบบการศกษาไทย และการพฒนาครของไทย
แนวทางการจดการศกษาทประสบความสำเรจในการปลกฝงคณธรรม
และขอเสนอแนะตอกรอบโครงสรางหลกสตรในระบบการศกษาไทย
๑. เปาหมายการศกษาเดนชด คอ หลกไตรสกขา และพรหมวหาร ๔ โดยมศล
ผานการกน การนอน และระเบยบวนยในการใชชวตประจำวน มสมาธและปญญาผานการ
ไตรตรองคณธรรมจากงานศลปะและธรรมชาต มพรหมวหาร ๔ ผานการสมผสกบความจรง
ในสงคม และการใหบรการตอสงคม
๒. หลกสตรการศกษา ใชหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ แตเพมวชาจรยศลป
ศกษา การสอนวาทธรรม และกจกรรมหลากหลายทสงเสรมพฒนาการดานจตใจ
๓. การสอนวาทธรรมอยางมเทคนค-กระตนจตสำนกคณธรรม โดยการสอนวาท-
ธรรมประจำสปดาห ดวยนทานหรอเรองราวทเกยวของ ตามดวยการปลกฝง ๖ ขนตอน คอ
เขาใจ คด (วปสสนา) แสดงออก (ปญญา) สมผส (กระตนจตเมตตา) ทำทนท (กรณา) ทำอก
ไมหวงผลตอบแทน (มทตาอเบกขา) เพอกระตนใหนกเรยนจนตนาการ คด วเคราะหดวยตนเอง
ซงดงดดความสนใจของนกเรยน มากกวาจะใหนกเรยนสวดมนตแบบนกแกวนกขนทอง หรอนง
สมาธโดยไมเคยไดคดไตรตรองและปฏบตจรง
วารสารโพธวจย1�� Bodhi Research Journal
๔. วชาจรยศลปศกษา ๒ คาบตอสปดาห เปนการอบรมคณธรรม ความประพฤต
มารยาท วนย และความรใหแกนกเรยน ผานศลปะและวฒนธรรมดงเดม เชน การชงชา
การจดดอกไม การเขยนพกนจน มารยาท และวฒนธรรมฉอจ โดยหมนเวยนเรยนศลปะดาน
ละ ๘ สปดาห วชานเปนหวใจของการศกษาบรณาการความรกบคณธรรมในกระบวนการ
ศกษาของฉอจ ซงระบบการศกษาไทยสามารถนำมาประยกตใชไดกวางขวางมาก เพราะไทย
มวฒนธรรมดงเดม เชน ศลปะการปนตกตาชาววง ศลปะการประดษฐขนมและอาหารไทย
ศลปะการรอยมาลย ศลปะอนทรงคณคาหตถกรรมงานฝมอตางๆ เปนตน เดกจะไดเรยนร
ประวตศาสตรของศลปะแตละแขนงควบคไปกบประวตศาสตรไทย ไดฝกหดทกษะการใชมอ
การมสมาธ ศลปะการตกแตงและจดใหสวยงาม มารยาทในการกนและดม มารยาทในการเสรฟ
และทสำคญทสดคอ “ฝกคำนงถงจตใจผรบ”
๕. วชาการทกดาน ครจะสอดแทรกวาทธรรม และการเชอมโยงสจรยธรรมในชวต
ประจำวน เพอใหนกเรยนคดเปรยบเทยบและบรณาการความรกบชวตจรง
๖. สอการสอนคณธรรม มใชเพยงตวหนงสอบนกระดาน และคำพดทลอยไปกบ
สายลมของครเทานน แตนกเรยนจะไดฝกหดคดและปฏบตจรง ดวยเทคนควธทหลากหลาย
เชน การทดลองใหเหนจรง-การบนทก-การเขยนรายงาน-การรายงานหนาชน-การยกยองและ
ขอบคณเพอนแตละคนในกลม การเขยนบทความ การเลานทาน การวาดรป การแสดงละคร
ประดษฐอปกรณในการแสดงดวยวสดเหลอใช เพอการสงเสรม “รพอ รคณ ยกยอง รก” ซงเดก
จะไดทงความสนกสนานและพฒนาการดานคณธรรม
๗. กระตนจตอาสา ดวยการเปนอาสาสมครในโรงเรยน สถานศกษาฉอจสนบสนน
ใหนกเรยนเปนอาสาสมครในรปแบบของชมรมนกเรยน ซงแตละชมรมจะทำกจกรรมบำเพญ
ประโยชนทแตกตางกน เชน อาสาสมครหองสมด อาสาสมครแยกวสดรไซเคล อาสาสมคร
ดแลความสะอาดภายในโรงเรยน อาสาสมครหองพยาบาล อาสาสมครหองนำชา อาสาสมคร
ซอมแซมอปกรณ เปนตน นกเรยนจงเลอกทำกจกรรมไดตามความชอบและความถนดของตน
โดยนกเรยนทมาสมครจะตองผานการคดเลอกฝกงาน ๒ สปดาห เนองดวยหลกคดทวา
อาสาสมครบำเพญสาธารณกจนน จะตองเปนตวอยางทด ซงมผลทางจตวทยาใหนกเรยน
อยากเปนอาสาสมคร ขณะเดยวกนอาสาสมครกตองประพฤตด ขยนทำการงานอยางตอเนองดวย
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�7
๘. การบำเพญสาธารณกจนอกโรงเรยน สถานศกษาฉอจจะนำพาเดกและผปกครอง
ไปบำเพญสาธารณกจทกสปดาห เชน ในโรงพยาบาลฉอจ สมณารามจงซอ บานพกคนชรา
ทณฑสถาน สถานแยกเกบวสดเหลอใชของมลนธฉอจ หรอพาไปกวาดถนน เปนตน การนำ
พาเดกไปบำเพญสาธารณประโยชนเปนหวใจสำคญในกระบวนการศกษาฉอจ เพอฝกหดใหเดก
เขาใจชวต มจตใจออนนอม มเมตตา ใหไดปฏบตจรงแสดงความรกความเอาใจใสตอผคน
และการฝกหดกรยามารยาท
๙. การประเมนผลการศกษา สถานศกษาฉอจมคะแนนความประพฤตใหนกเรยน
ทกคน ประเมนผานสมดสอใยรก ซงใชเปนสอเชอมโยงระหวางเดก-คร-พอแมรวมกนตดตาม
พฒนาการของเดก นอกจากน ในวชาจรยศลปศกษา เดกจะตองไปบำเพญสาธารณประโยชน
อยางนอย ๑๐ ชวโมง และจดใหมรางวลในกจกรรมตางๆ ทกระตนใหนกเรยนมพฒนาการ
ดานคณธรรม มการใหรางวลการทำความดประจำสปดาห และตดตามผลอยางจรงจง มการ
ยกยองผกระทำดหนาเสาธง ยกยองผกระทำดในหองเรยน ตดบอรดยกยองผทำด เปนตน
แนวทางการพฒนา “คร” ใหมจตใหญดง “พอแม”
กระบวนการพฒนา “คร” ทง ๑๓ คณะ ไดแก ธรรมาจารยเจงเหยยน ผบรหาร
สถานศกษา ครประจำชน ครวชาจรยศลปศกษา ครฝายกจกรรม ครวชาอนๆ พอแม
อาสาสมครผปกครอง พอแมอปถมภ กรรมการฉอจ สงคม สงแวดลอม และสอ เปนสงสำคญ
ยงในความสำเรจดานการศกษาของฉอจ ซงมกระบวนการดงน
๑. การคดเลอกคร ทมความรกยงใหญในหวใจ มจตใจออนโยน มประสบการณ
ในการดแลเอาใจใสเดก พรอมทมเทแรงกาย แรงใจ และเวลาใหแกเดกอยางเตมท คำถาม
สมภาษณครนน นอกจากทดสอบดานวชาการแลว ยงตองทดสอบประสบการณในการจดการ
ปญหาตางๆของเดกดวย วาเปนไปในเชงกระตนและใหกำลงใจ ซงสอดคลองกบปรชญาของ
ฉอจหรอเปนไปในเชงลงโทษใชอำนาจซงจะสกดกนพฒนาการดานจตใจของเดก
๒. การอบรมใหครเขาถงจตวญญาณคณธรรมอยางแทจรง โดยการอบรมขนตนเปน
เวลาอยางนอย ๓ เดอน ครจะไดรบการอบรมวฒนธรรมฉอจ การสอนสอดแทรกวาทธรรม
การสอนจรยศลปศกษา มารยาทและบคลกทด การเปนอาสาสมครบำเพญสาธารณกจ โดย
การอบรมนน ครฝกหดจะเขาไปเรยนรวมกบเดกๆในชนเรยนเพอศกษาเทคนคการสอนของคร
วารสารโพธวจย1�8 Bodhi Research Journal
ประจำชน ขนตอมากจะเปนผชวยครในชนเรยน นอกจากน จะเชญกรรมการฉอจทมประสบการณ
ดานการสอน และบคคลมชอเสยงดานการศกษาสอดแทรกวาทธรรม มาบรรยายเทคนควธใน
การสอนหรอจดการปญหาตางๆเกยวกบเดกนกเรยน
๓. คายอบรมกอนเปดเรยนทกภาคการศกษา เปนเวลา ๔-๕ วนทโรงเรยน ซงจะ
เชญกรรมการฉอจทมประสบการณดานการสอน บคคลมชอเสยงดานการศกษาสอดแทรกวาท-
ธรรม สมาชกในสมาคมครฉอจ หรอบคคลทมประสบการณในการบำเพญสาธารณกจทนาสนใจ
มาเลาประสบการณใหครฟง รวมทงการสรางความสมพนธทดระหวางคร แลกเปลยนความคด
เหนในการสอนวาทธรรมและทำกจกรรมตางๆ
๔. การประชมครเปนประจำ เพอทบทวนการสอน ปญหาทเกดขน และวางแผน
การสอนตอไป ทำใหการสอนสอดคลองไปในทศทางเดยวกน แกปญหาความขดแยงทอาจเกด
ขน แลกเปลยนประสบการณในการแกปญหานกเรยน หรอเชญบคคลทนาสนใจมาบรรยายให
ฟง เชญผเขยนตำราเรยนทใชอยมาพดคยแลกเปลยนความคดเหนและปญหาทเกดขนในการ
สอนจรง เชน การประชมครในสาขาวชาเดยวกนทกสปดาห การประชมครตางวชาแตชนเดยว
กนทกสองสปดาห การประชมใหญทกเดอน เปนตน
๕. อานหนงสอวาทธรรม ครจะไดรบมอบหมายใหอานหนงสอวาทธรรมบางบทเพอ
นำมาแลกเปลยนความคดเหนในกลม หรอทประชม การไดอานและคดเปนประจำ นำไปสการ
ปลกฝงคณธรรมในจตใจของคร และการคดเทคนคใหมๆในการสอน
๖. กระตนจตอาสา ครจะตองบำเพญสาธารณกจพรอมนกเรยนและผปกครองทก
สปดาห นอกจากครจะเปนตวอยางท ด แกนกเรยน ดงคำกลาวท ว า “ตวอยางท ด
มคายงกวาคำสอน” แลว การทครไดสมผสผยากไรหรอมทกขจรงๆ จะกระตนจตเมตตาสงสาร
ทำใหครออนโยนขน แลวความรกทยงใหญจะเกดในจตใจของคร นอกจากน การบำเพญสาธารณกจ
ยงเปนประสบการณจรงทครสามารถนำมาใชเปนเรองราวในการสอนคณธรรมวาทธรรมได ซง
เดกจะสนใจมากกวาเรองของคนอนทไมรจกกน
๗. การอบรมดานวชาการตางๆ ตามสมควร เชน การใชคอมพวเตอร
๘. การสนบสนนจากฝายบรหาร ไดแก การประเมนคณภาพครทไมมงเนนเพยง
วชาการดานเดยว การสนบสนนอปกรณการสอนทเหมาะสม การสนบสนนการจดกจกรรมตางๆ
แกนกเรยนเพอเสรมสรางคณธรรม เงนเดอนและสวสดการครทมากพอสมควรคร จะไดไมตอง
ไปสอนพเศษหรอทำอาชพเสรม
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 1�9
การจดสภาพแวดลอมของโรงเรยน
ก. ดานกายภาพ ลกษณะทางกายภาพทปรากฏตอสายตานกเรยนลวนเปน “คร”
เชนกน โตะเกาอทมประโยชนการใชงานสงสด อาคารและสถานททกแหงมชอเปนคตธรรม
สถาปตยกรรมภายในบงชปรชญาฉอจ ความใกลชดธรรมชาต เปนตน ลกษณะทางกายภาพเหลาน
ครผสอนสามารถหยบมาเปนสอในการสอนคณธรรม พฤตกรรม กรยามารยาท สอดแทรกไป
กบวชาการทครกำลงสอนอยไดทงสน สภาพแวดลอมเหลานจงกลายเปน “คร” ทสอนนกเรยน
ทกครงทนกเรยนเอยชอ หรอใชบรการในสถานทนนๆ
ข. ดานกจกรรมพนฐานของชวต การกน เลน นง นอน เดน กเปนชวโมงฝกหด
มารยาท ความมนำใจ การประมาณตน และการฝกทกษะในการทำงาน “คร” จะดแลอยางใกลชด
ใหคำแนะนำดวยความรกและหวงใย สวนการทำกจกรรมตางๆ เชน แสดงละคร รองเพลง
พอแมไมจำเปนตองเสยเงนเพอซอเครองแตงกายใหลกๆทกป เพราะเดกทกคนจะตองสวมเครอง
แบบนกเรยน และใชวสดเหลอใชในการประดษฐอปกรณ-ตกแตงเวท การละเลนตางๆของเดก
จะสอไปในเชงคณธรรมทงสน เชน การทำความด การชวยเหลอคนอน การกตญญ การเกบขยะ
เปนตน จะไมมการสอไปในเชงลามกอนาจารหรอความรนแรงโดยเดดขาด
ค. ดานการเรยนการสอน โรงเรยนจะสนบสนนดานอปกรณและสอการสอนท
เหมาะสม โดยเฉพาะหนงสอวาทธรรม สมดสอใยรก กระดาษเครองเขยนเทาทจำเปนในการ
ทำสอการสอน พนทสำหรบผกระทำความด ไดแก บอรดเพอตดประกาศวาทธรรม ทไดรบการ
คดเลอกประจำสปดาห และผทกระทำความดประจำสปดาห ตลอดจนเหตการณบำเพญ
สาธารณกจประจำสปดาห พนทเพอใหนกเรยนไดแสดงความสามารถและความคดสรางสรรค
ในเชงคณธรรมตางๆ
ง. บรรยากาศและปฏสมพนธ สถานศกษาฉอจจดสภาพโรงเรยนใหมบรรยากาศ
ของความเปนพอแมลก กลาวอกนยหน งคอ นำสถาบนครอบครวมาไวในโรงเร ยน
ปฏสมพนธระหวางคร-นกเรยน-ผปกครอง ทอบอนใกลชดดงครอบครวเดยวกน ดวยการสนบ
สนนใหมอาสาสมครผปกครองในโรงเรยน มพนทและกจกรรมสำหรบผปกครอง มกจกรรมท
ทำรวมกนระหวางคร-นกเรยน-ผปกครอง ตลอดจน การสรางปฏสมพนธระหวางนกเรยนและ
โรงเรยน ไดแก ใหนกเรยนประกวดชอตกอาคารและสถานทตางๆในโรงเรยน ภาพเขยนของ
นกเรยนทไดรบการคดเลอกนำมาใสกรอบอยางดตกแตงประดบภายในโรงเรยน ดอกไมทจดรวม
วารสารโพธวจย170 Bodhi Research Journal
กนโดยนกเรยนจากชนเรยนจรยศลป การจดดอกไมนำมาประดบในโรงเรยน เปนตน สงเหลา
นมผลใหนกเรยนมความรสกเปนเจาของ ใกลชดผกพนกบโรงเรยนมากขน
กระบวนการปลกฝงคณธรรมดงกลาวขางตน มงเนนการให “รกทยงใหญ” แกนกเรยน
และใชเทคนคการสอนวาทธรรมและจรยศลปศกษาใหเดกฝก “ไตรสกขา” ทงศล-วนย สมาธ-
จตสงบงดงาม และปญญา-คดดคดเปน ภายใตสภาพแวดลอมทง ๕ ดานทเหมาะสม และการ
ดแลเอาใจใสอยางรอบดานของคร ๑๓ มต ซงบมเพาะจตโพธสตวของนกเรยนดวย “พรหมวหาร
๔” อยางมปฏสมพนธทงนกเรยน คร ผปกครอง และสงคม สรปไดดงภาพท ๒
ภาพท ๒ กระบวนการจดการศกษาของมลนธพทธฉอจวด
สอ
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 171
เชงอรรถและอางอง ๑บทความฉบบน ผเขยนสรปจากรายงานการวจย โดย เดมแท ชาวหนฟา, รศม
กฤษณมษ, สวดา แสงสหนาท. (๒๕๕๐). การศกษาแนวทางการปลกจตสำนกคณธรรมผาน
ระบบการ ศกษา: กรณศกษามลนธพทธฉอจ ไตหวน. กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม.
๒Yao, Yushuang. (2001) “The Development and Appeal of the Tzu
Chi Movement in Taiwan.” Doctoral Dissertation, University of London, p.1.
๓อำพล จนดาวฒนะ. (๒๕๕๙). จตอาสา : พลงสรางโลก. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรม
และพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) สำนกงานบรหารและพฒนาองคความร
(องคการมหาชน). น. ๓๒.
๔พระไพศาล วสาโล. (๒๕๕๐). “ศาสตรและศลปแหงการจดการความด:
ศกษากรณมลนธฉอจ” บทความฉบบราง จากการเยยมดงานมลนธฉอจ ระหวางวนท ๓๐
พฤษภาคม - ๒ มถนายน ๒๕๕๐.
วารสารโพธวจย17� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 17�
เกยวกบผเขยนAuthor’s Profile
ประเวศ วะส, ศาสตราจารย ดร. นายแพทยราษฎรอาวโส แหงประเทศไทยhttp://www.prawase.com
Praves Vasee, Ph.d., Professor, M.D.The Senior People of Thailandhttp://www.prawase.com
วรณ ตงเจรญ, ศาสตราจารย ดร.อธการบด มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ๑๑๔ สขมวท ๒๓ (ประสานมตร) กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐
Wiroon Tungcharoen, Ph.d., ProfessorRectorSrinakharinwirot University, 114 Sukhumvit 23 (Prasanmitra), Bangkok 10110, Thailand
อำนาจ เยนสบาย, รองศาสตราจารยรองอธการบด ฝายเครอขายการเรยนร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ๑๑๔ สขมวท ๒๓ (ประสานมตร) กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐
Amnard Yensabye, Associate Professor
Vice RectorSrinakharinwirot University, 114 Sukhumvit 23 (Prasanmitra), Bangkok 10110, Thailand
กว วรกวน, ผชวยศาสตราจารยคณบดวทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ๑๑๔ สขมวท ๒๓ (ประสานมตร) กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐
Kawee Worakawin, Assistant ProfessorDean, College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University, 114 Sukhumvit 23 (Prasanmitra), Bangkok 10110, Thailand
พพฒน ยอดพฤตการ, ดร.ผอำนวยการ สถาบนไทยพฒน www.thaipat.org Email: [email protected]
Pipat Yodprudtikan, Ph.D.
Director, Thaipat Institutewww.thaipat.org Email: [email protected]
ดษฎ สตลวรางค, ดร.ผอำนวยการโรงเรยนกงไกรลาศวทยา จงหวดสโขทยE-mail: [email protected]
Dusadee Sitalavarang, Ph.D.Director, Kongkrailas Vidhaya School, Sukothai Province, ThailandE-mail: [email protected]
วารสารโพธวจย17� Bodhi Research Journal
กนกศกด แกวเทพ, รองศาสตราจารย ดร.คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ถนนพญาไท, กรงเทพฯ ๑๐๓๓๐E-mail: [email protected]
Kanoksak Kaewthep, Ph.D., Associate
ProfessorFaculty of Economics, Chulalongkorn University, Phayathai Road, Bangkok 10330, Thailand E-mail: [email protected]
สวดา แสงสหนาท, ดร.วทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ๑๑๔ สขมวท ๒๓ (ประสานมตร) กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐E-mail: [email protected]
Suwida Sangsehanat, Ph.D.College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University, 114 Sukhumvit 23 (Prasanmitra), Bangkok 10110, ThailandE-mail: [email protected]
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 175
Annual Subscription Form
Bodhi Research Journal:A Journal on Holistic
Sustainable Development
Bodhi Research Journal is supported by Srinakharinwirot University. Subscribers in Thailand may return the completed subscription form to:
College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University,114 Sukhumvit 23 (Soi Prasanmitra), Bangkok 10110, Thailand
For subscribers outside Thailand, please send this completed form to the editor at email address: [email protected], [email protected]. We will contact you via email.
/ I would like to subscribe to Bodhi Research Journal
- (Name and Surname): …………………………………………………………… (Title) : …………………………………………………………………………
: ………………………………………………………………………… (Mailing Address) ………………………………………………………………………….
(State/Province) : ………………………………………………………………………….. (Post/Zip Code) : ……………………………………………………………………
(Country) : ………………………………………………………………………… (Tel) : …………………………………………………………………………
(Fax) : ………………………………………………………………………… E-mail : …………………………………………………………………………
(Signature)................................................................ (Date) .........................................................................
เน องดวยวารสารโพธวจยไดรบทนสนบสนนการพมพจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ งบประมาณป ๒๕๕๓ ทานทสนใจสมครเปนสมาชกวารสารโพธวจยฉบบหนา สามารถชวย สนบสนนการจดสงได เพยงจดสงแสตมป ๑๕ บาท สำหรบการจดสงไปยงทอยของทาน มาพรอมกบใบสมครฉบบนทกรอกรายละเอยดสมบรณแลว และสงมายงบรรณาธการวารสารโพธวจย วทยาลยโพธวชชาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ๑๑๔ ซอยประสานมตร ถนนสขมวท กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐
Bodhi Research Journal is supported by Srinakharinwirot University. Subscribers in Thailand may return the completed subscription form to: College of Bodhi Vijjalaya, Srinakharinwirot University, 114 Sukhumvit 23 (Soi Prasanmitra), Bangkok 10110, ThailandFor subscribers outside Thailand, please send this completed form to the edi-tor at email address: [email protected], [email protected]. We will contact
you via email.
ขาพเจาขอสมครเปนสมาชกวารสารโพธวจย / I would like to subscribe to Bodhi Research Journal ชอ-นามสกล (Name and Surname): ……………………………………………………………ตำแหนง (Title) : ………………………………………………………………………ทอยทตองการใหจดสง : ……………………………………………………………………… (Mailing Address) …………………………………..........……………………………………….จงหวด (State/Province) : ………………………………………………………………………รหสไปรษณย (Post/Zip Code) : …………………………………………………………………ประเทศ (Country) : …………………………………............………………………………………โทรศพท (Tel) : ………………………………………………………………………
โทรสาร (Fax) : ………………………………………………………………………
E-mail : ………………………………………………………………………
ลงชอ (Signature)..................................................................
วนท (Date) .........................................................................
วารสารโพธวจย17� Bodhi Research Journal
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 177
ขอมลขาวสารสำหรบผทจะสงผลงานมาตพมพ คำแนะนำสำหรบการเสนอบทความเพอตพมพในวารสารโพธวจย
๑. เปนบทความทางวชาการหรอบทความวจย ในศาสตรทกสาขา ทไมเคยตพมพทใด
มากอน เพอรวมกนขบเคลอนการพฒนาทางเลอกอยางยงยนในทกระดบ โดยม
เปาหมายสรางความเขมแขงและพงตนเองของชมชนและสงคมบนฐานความรและคณธรรม
๒. เปนภาษาไทย หรอ ภาษาองกฤษ
๓. ระบชอบทความ ชอ - นามสกลจรง (ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ) ตำแหนงทาง
วชาการ สถานททำงานของผเขยนบทความ ทอย เบอรโทรศพท และ E-mail
๔. บทความตองมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ มความยาวไมเกนหนงหนา
กระดาษ A4 โดยระบชอบทความ ชอ - นามสกลผเขยน คำสำคญเนอความ
๕. หากเปนงานแปลหรอเรยบเรยงจากภาษาตางประเทศ ตองมหลกฐานการอนญาตให
ตพมพเปนลายลกษณอกษรจากเจาของลขสทธ
๖. สงตนฉบบบทความมความยาวไมเกน ๒๐ หนากระดาษ A4 หรอ ๕,๐๐๐ ตวอกษร
จำนวน ๑ ชด พรอมทงสง File ขอมล.doc ทาง E-mail ไปยง [email protected],
[email protected] ขอความในบทความพมพดวยโปรแกรม Microsoft Word
ใชขนาดตวอกษร ๑๖ รปแบบตวอกษร Cordia New
๗. ยนดรบบทความตลอดเวลา แตวารสารโพธวจยพมพเผยแพรปละฉบบในเดอนกนยายน
จงแนะนำใหสงตนฉบบกอนกำหนดพมพเผยแพรทตองการอยางนอย ๖ เดอน
๘. เกณฑการพจารณา มดงน
๘.๑ กองบรรณาธการจะพจารณาเบองตน
๘.๒ ผทรงคณวฒ (ผประเมนบทความ) จำนวน ๓ ทาน เปนผพจารณาเนอหาสาระ
ตรวจสอบความถกตอง และคณภาพทางวชาการ
๙. กองบรรณาธการจะไมคนตนฉบบและแผนบนทกขอมลใหกบเจาของบทความ
๑๐.ลขสทธบทความเปนของผเขยนและสงวนลขสทธตามกฎหมาย การตพมพซำตอง
ไดรบอนญาตจากผเขยนเปนลายลกษณอกษร ในกรณทมแหลงใหทน จะตองมการ
อนญาตใหสงบทความเปนลายลกษณอกษรจากแหลงใหทน
๑๑.การอางองเอกสาร ใชการอางองแบบนามป และการเขยนบรรณานกรมตามแบบของ
APA (American Psychological Association) ดงตวอยาง
เนอง นลรตน, ม.ล. (๒๕๓๙). ชวตในวง ๑. กรงเทพฯ: ศรสารา.
Tichner, Fred J. (1981). Apprenticship and Employee Training. In The
New Encyclopedia.
วารสารโพธวจย178 Bodhi Research Journal
Instruction to Authors Instructions for Preparation and Submission of Manuscripts
1. We welcome original articles in every field of discipline. The article should be related to sustainable development and empowerment of communities, especially through promoting community autonomy and self-reliance.
2. The article may be written in Thai or English.3. Details of contributors required:
Names of author(s) (in Thai and Roman alphabets for Thai contributors): Given name followed by last name;Academic title if any: Name(s) of affiliated institution(s):Corresponding address:Telephone/fax contacts:Email address:
4. Abstract should be in Thai and English (for Thai contributions), not more than 300 words.
5. Contributions which are Thai translations of foreign articles may be considered if proof of permission from the copyright owners is furnished together with the submission.
6. Manuscripts should preferably be submitted in both hard copy and digital form. Hard copy should be typed double-space on one side of a standard 8.5 by 11 inch (A4) size paper. Digital form may be submitted through E-mail attachments to [email protected], suwida.ss@ gmail.com . Maximum length is 5,000 words including tables, figures and references. 7. Contributions may be submitted throughout the year. However, Bodhi
Research Journal will publish once a year in September.8. The submitted articles will be assessed for relevance to the theme of the
issue by the Editorial Board. Papers will be sent for peer reviews by three peers with expertise in the area concerned. Reviewers’ comments on provisionally accepted papers will be sent back to the authors for consideration and necessary adjustment or revision.
9. Hard copy submitted will not be returned to the authors.10. Contributors are responsible for obtaining and furnishing the necessary
permission from copyright owners where applicable.11. Format of in-text citations and references: Use APA (American Psychological
Association) system.
วารสารโพธวจยBodhi Research Journal 179