bİlgİsayar desteklİ proje iitbmyoelektrik.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/tbmyoelektrik/...teknik...

BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROJE II Hazırlayan: Öğr.Gör.Volkan ERDEMİR

Kırklareli-2019

1 BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROJE I

Resim: İnsanların gördüklerini, isteklerini, düşüncelerini ve cisimleri şekillendirme sanatına denir.

Resim, herhangi bir yüzey üzerine çizgi ve renklerle yapılan, hatta günümüzde kavramsal bir boyutta ele

alınması açısından hemen her tür malzemenin de kullanılabileceği bir anlatım tekniğidir. Resim yapma

sanatıyla ilgilenen kişiye Ressam denir.

Teknik Resim: Bir parçanın yapımı için gerekli olan bütün bilgileri eksiksiz olarak taşıyan resimlere

denir. Teknik resim, bir şeyin nasıl çalıştığını veya üretildiğini anlamak üzere yapılan çizimlerdir. Mühendisler

arasındaki iletişimi en kolay ve en doğru şekilde sağlaması açısından büyük öneme sahip teknik bir alfabedir.

Temelde doğrular ve eğrilerin çeşitli şekillerde bir araya gelmesiyle oluşan teknik resim, yapılması istenen

konstrüksiyon ve tasarımın kâğıt üzerinde tanımlanması sanatıdır.

Teknik resim, tasarımdan üretime, pazarlamadan kullanıma kadar bir ürünün başından geçen her

aşamada ilgili kişilere yol gösterir. Teknik resim, ürünün malzemesini, nasıl imal edileceğini, boyutlarını,

toleranslarını, yüzey kalitesini, sertlik değerlerini, ısıl işlemini vb. tüm imalat yöntemlerini daha sonrasında

ürünün montajını, taşınmasını ve hatta kullanımını belirli kurallar ve standartlar çerçevesinde anlatır.

Daha önceleri çeşitli takımların (cıvata, somun ve sembol şablonları, aydınger kağıdı, iletki(minkale),

gönyeler, kurşun kalemler, silgiler, resim kâğıtları, çini mürekkebi, resim masası, resim tahtası, cetvel, daire

şablonu, pistole'ler (yay cetvelleri), yazı şablonları, rapido takımı, T cetveli, pergel takımı vs.) yardımıyla el ile

çizilen teknik resimler, gelişen teknolojiye ayak uydurmuş ve günümüzde büyük bir oranda bilgisayarlarda

CAD (Computer-Aided Design) programları yardımıyla çizilmektedir.

Teknik Resmi Meydana Getiren Özellikler

Resmin araç ve gereç kullanılarak çizilmesi

Araç ve gereçlerin kullanma yeterliliğinin kazanılması

Resim bilgisi

Tasarı ve çizim

Standartlar(Normlar)

Norm, kurallara uygun veya talimatlara göre anlamında kullanılan Latin kökenli bir kelimedir.

Standartların kullanılmadığı alan yoktur. İlk norm çalışmaları 1917’de Almanya’da başlamıştır.

Dünya Standartları

TSE : Türkiye

DIN : Almanya

ASA : Amerika

CIZ : Japonya

BS : İngiltere

UNI : İtalya

CSA : Kanada

NFE : Fransa

VSM : İsviçre

GOST : Rusya

İkinci Dünya Harbinden sonra ISO kurularak bugünkü haline getirilmiştir. ISO: International Organization for

Standardization (Uluslararası Standardizasyon Örgütü)

Standartlaşmanın Faydaları

1. Ürün cins ve çeşit sayısını azaltmıştır.

2. Maliyet fiyatları ve işletme giderleri azaltılmıştır.

3. Ticaretle mağaza ve depo yönetim işleri basitleştirmiştir.

4. Gereç ve malzeme teminindeki anlaşmazlıkları ortadan kaldırmıştır.

5. Ürün kısa zamanda teslimi sağlanır.

Teknik Resimde Kullanılan Araç ve Gereçler

1. Resim Masaları

2. T Cetveli

3. Gönyeler (45˚ – 30˚ – 60˚ - 90˚)

4. Çizim Kalemleri (Rotringler)

5. Kurşun Kalemleri

6. Kalem Açacakları

2 7. Silgiler (Yumuşak ve Sert Silgiler)

8. Ölçü Cetvelleri

9. Pistole

10. Açı Ölçerler

11. Yay Gönyeleri

12. Pergel Takımı

13. Şablonlar

a) Yazı Şablonları

b) Şekil Şablonları

c) Sembol Şablonları

14. Kağıtlar

15. Yapıştırıcılar

T Cetveli

TS 5220’ye göre standart hale getirilmişlerdir. İmalat malzemesi olarak plastik, gürgen, elma, armut

ağacı kullanılır. T cetveli kalınlıkları 3 – 5 mm arasında değişir. Boyları ise mm olarak ölçüleri şöyledir. 350,

500, 650, 700, 920, 1000, 1270, 1500, 1750, 2000 mm.

Gönyeler

Plastik veya ahşap malzemeden yapılırlar. Çizgi çizmek için en uygun araçlardır. T cetveli üzerinden

kaydırılarak açısına uygun düz çizgi rahatlıkla çizilir.

Açı Ölçer (İletki) Standart gönyeler ile çizilemeyen 0°ile 360°arasındaki açıların ölçüm ve işaretlenmesinde kullanılır.

Çizim Kalemleri

Çini mürekkebi ile yazmak amacıyla 1928 yılında rotring firması isimli kalem piyasaya sürmüştür. Çini

mürekkebi ile çizilen çizimler standartlara uygun olup kontrast zenginliği sağlar. Çini mürekkebi lateks

maddesi ihtiva ettiğinden kendiliğinden akmaz. Bu tip kalemler için ideal mürekkeptir. Kalemin ucu açık

kalırsa mürekkep kurur. Kalemin aşağı yukarı sağlanması ile mürekkebin akması sağlanır. Mürekkeplerin

kurumaması için kalemler özel aparat içerisinde saklanır. Çizim yapılırken yumuşak bir bez bulundurularak

kalem ucu devamlı olarak temizlenir. Kalem uzun süre kullanılmayacaksa su ile temizlenerek kurulanır. Rapido

kalem uçları 0,10mm’den başlayarak 2mm’ ye kadar üretilir. (0,2mm – 0,3mm – 0,4mm – 0,5mm’ dir.)

Versatil Kalemler (Takma Uçlu Kalemler)

Normal kurşun kalemleri açmak zor olduğundan bunu yerine ucu değiştirilebilen versatil kalemler

üretilmiştir. Bu kalemlerin kullanılmasında aynı kalınlıkta çizgi elde edebilmek için kalem çizgi yönüne 60˚

eğimle tutulmalıdır ve çizim yapılırken kalem kendi etrafında döndürülmelidir. Bu kalemler yere dik

düşürülmemelidir. Uç kalınlıkları mm olarak şu şekildedir. 0,3 – 0,5 – 0,7 – 0,9

Kurşun Kalemler

Çizimde en çok kullanılan kalem türü kurşun kalemdir. Bunlar çeşitli sertlikte grafitten yapılırlar.

Kurşun kalemler kullanılan işe göre bir sertlikte seçilirler. Sertlik grubuna göre üçe ayrılırlar.

Sert Kalemler: H harfi ile gösterilirler. Sert ucu ifade ederler. Yardımcı çizgilerin çizilmesinde

kullanılırlar.

Yumuşak Kalemler: B harfi ile bilinirler. Ana çizgilerin çiziminden kullanılırlar.

Orta Sert Kalemler: HB ve F harfi ile ifade edilirler. Kesik çizgi ve eksen çizgilerinde kullanılırlar.

Şablonlar

Çeşitli meslek gruplarında kullanılmak üzere yapılmış ve üzerinde meslekle ilgili sembol, şekil ve

işaretlerin bulunduğu şablonlardır.

Resim Kağıtları

Resim çiziminde kullanılan kağıtlar, standart hale getirilmişlerdir. Bu kağıtlar, rulo veya tabaka halinde

satılırlar. Kağıdın gramajı kağıdın kalitesini ifade eder; verilen ağırlık 1m2’lik kağıt rulosunun veya tabakasının

ağırlığını verir. Bu ağırlıklar; 60-70-80-90-120-180gr olarak verilir.

3 Kağıt Çeşitleri

Işığı geçirmeyen kağıtlar: Kurşun kalem veya rapido ile çizim yapılabilen kağıtlardır. Beyaz veya

sarımtrak renkte olabilirler. Bu tür kağıtların parlak yüzeyleri silinmeye uygun olmadıklarından pürüzlü

yüzeyleri kullanılır.

Işık geçiren kağıtlar: Işıkla kopyaları çıkarılacak saydam kağıtlardır. Saydam kağıtlar şunlardır.

Aydınger

Yağlı kağıt

Muşamba kağıt

Eskiz kağıt

Ozalit kağıdı

Aydınger: Gri renkte ve en çok kullanılan kağıt türüdür. Yüzeyi düzgün olanlar rapido için, pürüzlü

olanlar kurşun kalemler için uygundur. İyi bir aydınger, silinmeye, kazınmaya dayanıklı olmalı ve ışığı iyi bir

şekilde geçirmelidir.

Aydınger sıcak havada sertleşir ve kırılgan hale gelir. Rutubetli havada nemi emdiği için dalgalı hale

gelir. Islandığı zaman tamamen bozulan bir kağıt türüdür. Bu tip kağıtlar kaloriferli ve az rutubetli yerlerde

tutulmalı, depo edilmeli ve asla katlanmamalıdır.

Çizim Folyoları: Plastikten yapılmış malzemelerdir. Bunlara çok net çizim yapılabilmektedir. Asetat,

sert pvc, polyester bu gruba girer. Yıpranması ve yırtılması söz konusu değildir. Hava şartlarından pek

etkilenmezler ve filme alınacak ve çoğaltılacak resimler bunlarla yapılabilir. Daha çok haritacılık için kullanılır.

4 Standart Kağıt Ölçüleri

Resim yapraklarının ebatları ISO 216 'e göre standart hale getirilmiştir ve 1m2’lik kağıdın bölünmesiyle

oluşturulmuştur. ISO 216, dünyanın çoğu ülkesinde kullanılan kâğıt boyutlarının standartlarını belirleyen ISO

kısmıdır. 1m2’lik kağıt ölçüsüne A0 kağıdı denilir.

𝑨𝟎 = 𝟏𝟏𝟖𝟗 𝒙 𝟖𝟒𝟏𝒎𝒎’lik ölçülerdedir.

𝟏𝒎𝟐 = 𝒙. 𝒚

𝟏𝒎𝟐 = √𝟐. 𝒚 A0 = 1189 x 841 A1 = 841 x 594 A2 = 594 x 420 A3 = 420 x 297 A4 = 297 x 210 A5 = 210 x 148

5 Resim Kağıtlarının Katlanması

Çizilen projeler, saklama koşuluna göre katlanırlar. Saklama şu şekillerde yapılabilir.

Düz tabaka halinde haritalar

Rulo halinde

Dosyalama şeklinde

o Kapaklı dosya

o Zarf

o Poşet

o Klasör

A0, A1, A2 ve A3 formalarına çizilen resimlerin dosyalanarak saklanabilmesi için ebatlarının dosya

büyüklüğüne düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu formalar A4 forması (210x297) esas alınarak katlanır.

Katlama esnasında resmin sağ alt köşesinde bulunan başlığın (Antet) dosya açıldığında görülecek şekilde üste

gelmesine dikkat edilmelidir. TS 88 'e göre standart hale getirilen katlama şekilleri aşağıda gösterilmiştir.

Teknik Resimde Yazılar

6 Harfler ve rakamlar resmin tamamlayıcı faktörleridir. Yazılar TSE 88’e göre standart hale getirilmiş

olup norm yazı olarak ifade edilirler. TSE 88’e göre iki tip norm yazı şekli bulunmaktadır.

a) Dik norm yazı

b) Eğik norm yazı

Norm yazı özellikleri şu şekilde olmalıdır.

Yazı yüksekliği

Büyük harf yüksekliği

Küçük harf yüksekliği

Harfler arasındaki boşluk

Satır aralığı

Kelimeler arasındaki boşluk

Yazı kalınlığı

Norm yazının nedenleri?

Yazı okunaklı olmalıdır

Resimde kullanılan yazılar, aynı tipte ve aynı özellikte olmalıdır.

Mikrofilm ve diğer çoğaltmalara uygun olmalıdır.

Harf ve rakamların, ince yazılarda dahi herhangi bir karışıklığı önleyebilecek şekilde

olmalıdır.

Çoğaltmalarda iki harf arasındaki boşluğun yazı kalınlığının iki katı kadar olması gerekir.

Büyük ve küçük harflerin kalınlığı aynı olmalıdır.

Yazı kalınlığı yazının büyüklüğüne göre seçilmeli ve köşeler tam birleştirilmelidir.

7 ÖLÇEKLER

Proje veya resimler gerçek boyutlarında çizilmezler. Bir yerin, haritasını veya plânını yapabilmek için

o yer küçültülerek bir düzlem üzerine çizilebilir. Çünkü haritası veya plânı çizilecek yerin büyüklüğünde bir

kâğıt bulmak ve kullanmak olanaksızdır. Bunun için çizilecek yerleri eşit oranlarda küçülterek çizmemiz

gerekir. Bu küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, herhangi bir yerin plân veya haritası çizilirken, ne kadar

küçültüldüğünü gösteren orandır. Plân ve haritaların hepsinde ölçek bulunur.

Ölçek: Çizilen çizim veya resimlerin herhangi bir elemana ait çizim boyutunun gerçek boyutuna

oranıdır.

Ö𝒍ç𝒆𝒌 =Ç𝒊𝒛𝒊𝒎 Ö𝒍çü𝒔ü

𝑮𝒆𝒓ç𝒆𝒌 Ö𝒍çü

NOT: 1/50 ölçeği ile çizilmiş elektrik tesisat planı üzerindeki 1cm’lik uzunluğun gerçek ölçüsü

50cm’dir.

Ölçekler üç gruba ayrılır.

Gerçek büyüklük ölçeği

Büyütme ölçü

Küçültme ölçü

Gerçek büyüklük ölçeği: Resim veya proje tam ölçülere göre çizilme durumunda kullanılan ölçektir.

Ölçek; 1:1 veya 1/1 şeklinde gösterilir.

Büyütülmüş ölçü: Çok küçük parçaların kolay anlaşılabilmesi için büyütülmesi durumunda kullanılan

ölçüdür.

Ölçek; 2/1, 5/1, 10/1, 20/1 şeklinde gösterilir.

Küçültülmüş ölçü: Haritalar, elektrik projeleri, inşaat projeleri, büyük makine resimleri bire bir

çizilemediklerinden standart hale gelmiş ölçekler kullanılır.

Ölçek; 1/5, 1/10, 1/20, 1/50, 1/100, 1/200, 1/500, 1/1000 şeklinde gösterilir.

İç tesisat elektrik tesisat projelerinde;

Vaziyet planları 1/200, 1/500, 1/1000 ölçeğinde,

Kat planları 1/50 ölçeğinde,

Ayrıntılar 1/20 ölçeğinde çizilir.

İç Tesisat: Kapalı alanlarda yapılan tesislere iç tesisat denir.

Dış Tesisat: Elektrik enerjisinin üretiminden iletim ve tüketimine kadar yapılan tesislere dış tesisat

denir.

Proje: Düşünceye göre yapılacak yapıyı, belli programa göre inşa edilecek bir yapı bütününü; makine

veya elektrik tesisini plan durumunda gösteren çizime denir.

Proje çeşitleri

1) Öneri projesi

2) Ön proje

3) Uygulama projesi

4) Değişiklik projesi

5) Üretim projesi

6) Son durum projesi

7) Detay projesi

8

1) Etüt-öneri raporu:

Projelendirilecek yapının veya tesisin işletme fonksiyonlarını sağlayacak sistemler seçilerek ayrıntılı bir şekilde anlatılır.

Projelendirilecek sistemlerle ilgili alternatif çözümler, enerjinin nereden ne şekilde sağlanacağı belirtilerek yapılabilirlik ve

ekonomiklik açısından etüt edilir.

2) Ön proje:

İşletme fonksiyonlarına uygun olan gerilim dağıtım sisteminin proje üzerinde gösterilmesi, panoların yerleşimi, tahmini güç ve

aydınlatma hesapları ve örnek tekhat şemaları hazırlanır.

3) Kesin proje:

Elektrik tesislerinin ön projede belirlenen sistemlere uygun nitelikte nasıl yapılacağını detaylı olarak tarif eden açıklama, çizimler,

teknik özellikler, hesaplar ve şartnameler ile tamamlayıcı dokümanlardan oluşur, Kesin projeler belirli bir markaya göre yapılmaz, en

yaygın kullanılan sistemler göz önünde tutulur.

4) Uygulama Projesi:

(Yapım çizimleri ve hesapları) Tesisin yapımına başlanmadan önce, imalatçı firmaların seçilen cihazlarının tip ve ölçüleri

kullanılarak hazırlanan projelerdir. Elektrik iç tesislerinde kullanılacak seçilmiş cihazların son yerleşimi ve kesin boyutlandırılması

ancak bu hesaplar ve çizimlerle mümkün olur.

5) Son durum (yapıldı) projesi:

İmalat ve montajı tamamlanarak işletmeye alınma aşamasına gelmiş olan ve elektrik tesislerinin tamamlanmış durumunu gösteren

projedr. Bu proje uygulama projesi (yapım çizimleri ve hesapları) esas alınarak hazırlanır. Projelendirilen tesislerle ilgili işletme ve

bakım kitapçıkları bu projelerin ekidir.

9 Elektrik Sembol Kütüphanesi Oluşturma

“Block”(Blok) komutu nesne yada nesnelerin tek bir çizim öğesi gibi kabul edilerek kullanılmasına

yarayan komuttur. AutoCAD ile teknik resim çiziminde oldukça faydalı olan bu komut ile çeşitli zamanlarda

ihtiyaç duyulan standart çizimler bir defa çizilerek çizim dosyasının hafızasına kaydedilir ve istenildiği zaman

geri getirilerek tekrara çizmeye gerek kalmadan ekrana getirilebilir. Ancak bu komutla yapılmış olan bloklar

başka çizimler için kullanılmaz. Block komutu kullanılmadan önce blok yapılmak istenen nesnelerin çizilmiş

olması gerekir.

Komut yazıldıktan sonra ekrana gelen diyalog kutusunda “Name” bloklanacak olan nesnenin adının

yazıldığı kısımdır.

“Base point” bloklanan nesnenin çağrıldığında hangi noktanın temel olarak alınacağını berlirlediğimiz

kısımdır. “Pick point” ile bloklanacak olan nesne bloklandıktan sonra alınacak olan esas noktanın seçilmesi

işlemi yapılır.

“Object” bloklanacak nesne ile ilgili seçim işlemlerinin yapıldığı kısımdır. Bloklanacak nesne “Select

object” tıklanarak seçilir ve daha sonra temel bir nokta seçimi için “Pick point” tıklanıp işlem “OK” tıklanarak

tamamlanır. “Retain” bloklanacak olan nesneyi çizimde özgün halde bırakmamızı sağlar. “Convert to block”

nesneyi blok haline getirir.

“Drag-and-drop units” sürükle bırak birimlerinin belirlendiği liste kutusudur. “Descriptions” kısmına

blok ile ilgili kısa bir açıklama eklenebilir.

“Hyperlink” ile blok haline getirilmiş olan nesneye link verilebilir.

Blokları Diske Kaydetmek

“Block” komutuyla yapılan bloklar ancak o anda çalışılan çizim dosyasında kullanılır. Eğer blok şekline

getirilen nesne başka çizimlerde de kullanılmak isteniyorsa blok işlemi “wblock (Write Block)” komutuyla

yapılmalıdır.

Komut: wblock

Komut kısa yolu: w

Komut: block yada bmake

Komut kısa yolu: b

Çekme menü: Draw>Block>Make

Araç çubuğu: Draw araç çubuğu

10 Komut yazıldıktan sonra ekrana gelen diyalog kutusunda “Source” diske kaydedilecek olan nesneler

belirlenir. “Block” çizimdeki bir bloğu diske kaydeder. “Entire drawing” tüm çizimi blok olarak kabul edip diske

farklı adla kaydeder. “Objects” ile herhangi bir nesneyi blok haline getirmek için kullanılır.

“Base point” bloklanan nesnenin çağrıldığında hangi noktanın temel olarak alınacağını berlirlediğimiz

kısımdır. “Pick point” ile bloklanacak olan nesne bloklandıktan sonra alınacak olan esas noktanın seçilmesi

işlemi yapılır.

“Object” bloklanacak nesne ile ilgili seçim işlemlerinin yapıldığı kısımdır. Bloklanacak nesne “Select

object” tıklanarak seçilir ve daha sonra temel bir nokta seçimi için “Pick point” tıklanıp işlem “OK” tıklanarak

tamamlanır. “Retain” bloklanacak olan nesneyi çizimde özgün halde bırakmamızı sağlar. “Convert to block”

nesneyi blok haline getirir.

“File name and path” bloklanacak olan nesnenin adının ve kaydedilecek olan dizinin belirtildiği

kısımdır. Bloklanacak nesne “Select object” tıklanarak seçildikten sonra temel bir nokta seçimi için “Pick point”

tıklanıp işlem “OK” tıklanarak tamamlanır.

Önemli Hatırlatma: Bloklanacak olan nesnenin herhangi bir katmanda çizilmemiş olmalıdır. Yani aktif

katman (current layer) 0 olmalıdır.

Çizime Blok Çağırma

Çizimden çıkılıp tekrar çizime girildiğinde block komutuyla oluşturulan bloklara tekrar kullanılmak

istendiğinde aşağıdaki yollara başvurulur.

Komut: insert

Komut kısa yolu: i

Çekme menü: Insert>Block


“Name” çalışılan çizimde daha önce çağırılmış olan blokların listelendiği liste kutusudur. Listede

olmayan bir blok için blok kütüphanesine yada bir çizime “Browse” tıklanarak ulaşılmalıdır.

“Path” altındaki “Intersection point” seçeneği ile bloğun yerleştirileceği koordinat değerleri verilebilir.

“Specify On-screen” onay kutusunun işaretli olması durumunda bloğun yerleştirileceği nokta fare ile

belirlenmelidir.

11

“Scale” ile ölçeklendirerek bloğun çağırılması için kullanılır. “Specify On-screen” onay kutusunun

işaretli olması durumunda bloğun X, Y ve Z eksenlerindeki ölçek katsayıları girilmelidir. “Uniform scale” onay

kutusunun işaretlenmesi halinde sadece X ekseni için ölçek değeri girilir.

“Rotation” ile çağırılan bloğun dönme açısı ayarlanır. “Specify On-screen” onay kutusunun işaretli

olması durumunda bloğun dönme açısı fare ile belirlenmelidir. “Explode” seçeneği ile blok patlatılarak

getirilir.

Ders Uygulaması 1

Elektrik tesisat projesi çiziminde, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğinde bulunan sembol tablosundaki

Kuvvetli Akım ve Zayıf Akım sembolleri ile tefriş (yerleşim) planında yer alacak olan eşyalara ait sembollerden

oluşan bir sembol kütüphanesi oluşturulmalıdır.

Kuvvetli Akım Sembolleri

Genel Semboller

Sigortalar

Sayaçlar

Transformatörler

Anahtarlar

Tesisat Anahtarları

Kuvveli Akım Prizleri

Fişler

Aydınlatma Aygıtları

Elektrikli Ev Cihazları

Direkler

Transformatör Postaları

Zayıf Akım Sembolleri

-Telefon Aygıtları

Telefon Santralleri

Düşük Gerilim Prizleri

12

75

20

10

Düz çizgiler

Besleme Hatlarý

Buatlar

Tablolar

25

75

Sayaçlar

Sigortalar

30

12

,53

0

30

Ölçü Aletleri

W

A

Ölçü Aletleri

kwh

40

40

R12,5

R12,5

Transformatörler

Anahtarlar

R5

Tesisat Anahtarlar

R5

Fluoresan

Aydýnlatma

Prizler

R12,5

25

R12,5

120

10

R3

Glop Lamba

36-40W Fluoresan

Fluoresan

Simit Fluoresan

R12,5

R17,5

Blok kütüphanesi oluştururken kullanılacak olan bazı sembollerin ölçüleri

13 Katman ve Yazı Stili Oluşturma

Katman Oluşturma

“Layer” (Katman) komutuyla oluşturulan katmanlar şeffaf birer özellik gösterir. Katman oluşturma ile

ekrandaki çizgileri yada daha başka işlemlerin istenildiğinde değiştirilebilmesine yarar.

Yukarıdaki seçeneklerden bir ile komuda ulaşıldığında ekrana bir diyalog kutusu gelir. Diyalog

kutusunda “ ” ile yeni katman oluşturulur. Burada yeni gelen satırda katmanın adı (name), rengi (color),

çizgi tipi (linetype) ve çizgi kalınlığı (lineweigth) belirlenir. Ayrıca aynı satırda katman kullanıma açılıp

kapatılabilir (on), dondurulabilir (freeze), kilitlenebilir (lock). “Delete” katmanları silme işlemi için “ ” ve

seçili katmanı aktif hale getirmek için “ ” ikonuna tıklanmalıdır. “Current layer” aktif olan katmanı gösterir.

Katman oluşturma

AutoCAD ana ekranında aktif haldeki katman

On : Katmanları açıp kapamaya yarar. Katman kapatıldığında simge sönük ampul şeklini

alır ve katman ekranda görünmez olur.

Freeze in all VP : Katmanı dondurma işlemini gerçekleştirir. Simge buzlu hale gelirerek

katmanı ekranda görünmez hale getirir. Katman donuk iken tamamen kapatıldığından yapılan

işlemlerden etkilenmez.

Lock : Katmanı kilitleme işlemini gerçekleştirir. Simge ağzı kapalı bir kilit haline gelir.

Katman kilitlendiğinde ekranda görülür ancak herhangi bir düzenleme işlemi yapılamaz.

Color : Katman renginin seçimi için kullanılır.

Linetype: Katman çizgi tipinin seçimi için kullanılır.

Lineweight: Katman çizgi kalınlığını ayarı için kullanılır.

Plotstyle: Seçili katmana ait çizdirme biçimini ayarlar.

Plot: Seçili katmanın çizdirme sırasında dikkate alınıp alınmayacağını ayarlar.

Description: Katman ile ilgili açıklamaların olduğu yerdir.

Komut: layer

Komut kısa yolu: la

Çekme menü: Format>Layer


14 Elektrik tesisat projelerinin çiziminde uygulanması gereken bazı esaslar(çizgi kalınlıkları, çizgi tipi vs.)

bulunduğundan elektrik tesisat projelerinin AutoCAD ile çizimi sırasında her bir elektrik hattını (priz,

aydınlatma, ana kolon vs.) farklı katmanlarda çizmek kolaylık sağlar.

Elektrik tesisat projesi için kullanılan örnek katmanlar

Çizimlerde kullanılacak olan katmanlar aşağıdaki gibidir.

Katmanın Adı: Katman Rengi: Çizgi Stili: Çizgi Kalınlığı: Ana Kolon Hattı 11 Continuous 0,60 mm Aydınlatma Hattı Red Continuous 0,40 mm Aks Çizgileri 114 Continuous 0,20 mm Cetveller 60 Continuous 0,30 mm Elektrik Tabloları Green Continuous 0,30 mm Kapılar 130 Continuous 0,30 mm Kolon Hattı Magenta Continuous 0,50 mm Mimari Balkon 21 Continuous 0,20 mm Mimari Kolon 8 Continuous 0,20 mm Mimari Plan 70 Continuous 0,20 mm Motor Linyesi 77 Continuous 0,40 mm Ölçülendirme 144 Continuous 0,20 mm Pencereler 120 Continuous 0,30 mm Priz Hattı Yellow Continuous 0,40 mm Sıva 35 Continuous 0,20 mm Tefriş Planı 9 Continuous 0,20 mm Tefriş Planı (Mutfak ve Banyo) 65 Continuous 0,20 mm Topraklama Hattı 20 DASHED 0,30 mm Uydu Anten Tesisatı 150 Continuous 0,30 mm Yangın İhbar Tesisatı 96 Continuous 0,30 mm Yazılar Cyan Continuous 0,30 mm Yazılar (Oda Yazıları) Cyan Continuous 0,30 mm Zayıf Akım Telefon Hattı 183 DASHED2 0,30 mm Zayıf Akım Zil Hattı 30 DASHDOT2 0,30 mm

15 Yazı Stili Oluşturma

AutoCAD ile çeşitli türde ve stilde yazı yazılabilmesi için “TEXT” komutu kullanılır. Sık kullanılan yazı

biçimleri için bir şablon hazırlanması çizim sırasında kolaylık sağlar.

Yazı stili ve boyutunu ayarlama:

Style Name: “New” mevcut olan liste kutusundaki metin biçimlerine ekleme yapmak, “Rename” daha

önce eklenmiş metin biçimlerinin adını değiştirme yada “Delete” silme işlemlerinin yapıldığı kısımdır.

Font: “Font Name” kullanılacak olan yazı tipinin seçiminin yapıldığı liste kutusu, “Font Style” yazının

Kalın(bold), Kalın İtalik (bold italic), Regular(normal) ve İtalik(italik) ayarlamalarının yapıldığı liste kutusu ve

“Height” yazı yükseklik ayarının yapıldığı kısımdır. Büyük font yazı kullanımı (sadece shx uzantılı olanlarda)

için “Use Big Font” onay kutucuğu işaretli olmalıdır.

Effect: “Upside down” başaşağı yazı, “Backwards” tersten yazı, “Vertical” dikey yazı yazmak için onay

kutucuğuı işaretlenmelidir. “Width Factor” ile harflerin genişlik katsayısını, “Oblique Angle” ile yazıya açılı

eğim vermek için kullanır. Kullanılan tüm ayar de değişikliklere ait önizleme “Preview” ile yapılabilir.

Proje Kapak Yazıları, Oda Yazıları, Hesaplama Yazıları, Kablo Kesit Yazıları, Tablo Yazıları, Proje

Yazıları, Lamba Yazıları şeklinde 7 tane yazı stili oluşturunuz.

Proje Kapak Yazıları text height:12.5br font name: isteğe bağlı font style: regular

Proje Yazıları text height:30br font name: isteğe bağlı font style: kalın

Oda Yazıları text height:10br font name: isteğe bağlı font style: regular

Hesaplama Yazıları text height:10br font name: isteğe bağlı font style: regular

Tablo Yazıları text height:10br font name: isteğe bağlı font style: regular

Lamba Yazıları text height:10br font name: isteğe bağlı font style: regular

Kablo Kesit Yazıları text height:6br font name: isteğe bağlı font style: italik

Komut: Style

Komut kısayolu: st

Çekme menü: Format>Text Style

16 Elektrik Tesisat Projeleri (Aydınlatma Projeleri)

Bilgisayar ortamında çizilecek olan Elektrik Tesisat Projesi, Mimarı Plan esas alınarak çizilir. Gerekli

olan kısımlar (Vaziyet Planı, Bodrum, Zemin ve Normal Kat Mimari Planları) dışındaki çizimler silinmelidir.

Bir elektrik tesisat projesi şu kısımlardan meydana gelir.

Proje Kapağı

Vaziyet Planı

Temel Topraklama Uygulama Projesi

Elektrik Tesisat Kat Planları

Yükleme Cetvelleri

Kolon Şemaları

Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü

Hesapları

Aydınlatma Cetveli ve Örnek Aydınlatma

Hesabı

Teknik ve Özel Şartnameler

Semboller Tablosu

Mimari Planlar

İnşaat mühendisleri ve mimarlar tarafından yürürlükteki kanun ve mevzuatlara uygun olarak çizilen

yapım planlarına Mimari Plan denir. Normal büyüklükteki mimari planlar 1/50 ölçekte çizilirler. Mimari

planlarda yapıya ait yapım özelliklerinin tamamı gösterilmelidir.

Elektrik tesisat projesi hazırlanmasında özellikle mimari plan üzerinde bulunan tefriş (yerleşim)

planına dikkat edilmelidir. Tefriş planına göre elektrik tesisat projesi çizilirken,

Mutfak düzenine göre anahtar, priz ve armatürlerin yerlerine,

Elektrikle çalışan aletlerin (kombi, hidrofor, motor vb.) yerleri,

Baca ve hava boşluklarının yerlerine,

Kapılarına açılış yönlerine,

Odaların mobilya yerleşim düzenlerine,

WC, banyo, lavabo gibi ıslak hacimlerde küvet, dolap ve aynanın yerlerine dikkat edilmelidir.

Vaziyet Planı

Projelerde, binanın bulunduğu konumu belirten çizimlere Vaziyet Planı denir. Bu planlar 1/200 -

1/500 – 1/1000 ölçeğinde çizilir. Mimari vaziyet planında binanın üstten görünümü, katların kesitleri,

bulunduğu cadde yada sokağın isimleri, coğrafi yönler (kuzey) belirtilir. Elektrik tesisat projesindeki vaziyet

planında ise ek olarak, elektrik enerjisinin alındığı direk yada kutu numarası, hattın uzunluğu, elektrik enerji

girişi, kullanılan kablonun adı, Telekom girişi belirtilmelidir.

TREDAŞ

DAĞITIM KUTUSU

VAZİYET PLANI ÖLÇEK: 1/200

KARAHIDIR CAD.

HA

RM

AN

LIK

S.

YERALTI BESLEME 15mt

KUZEY

Ders İçi Örnek Uygulama 1’e Ait Vaziyet Planı

17 Proje Kapağı

Her elektrik tesisat projesinde, proje sorumlusu, arsa bilgileri ile ilgili özet bilgilerin bulunduğu bir

“Proje Kapağı” mevcuttur. Proje kapağı çiziminde dikkat edilmesi gereken hususlar aşağı verilmiştir.

Proje başlığı yazı yüksekliği Height:35br

Diğer yazıların yüksekliği Height:12,5br

Proje kapağı, standart A4 kağıdı 297x210mm ölçülerinde olacaktır.

..........NOLU MUHENDIS ICIN

TESCIL EDILMISTIR.

AD MÜHENDİSLİKTEL: 0 000 000 00 00 FAX: 0 000 000 00 00 GSM: 0 000 000 00 00

ADRES: TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU KARAHIDIR MAH.

OKUL YOLU SOKAK ELEKTRİK PROGRAMI

KIRKLARELİ

PROJE

SORUMLUSU

Oda No Belge No Vergi Dairesi Vergi No

YAPI DENETİM FİRMASI

YAPI DENETİM

NUMARASI

VERGİ DAİRESİNUMARASI

DENETÇİ ELEKTRİK MÜH.ADI SOYADI

ODA SİCİLNO

DENETÇİBELGE NO

PROJEYİ

YAPTIRANIN

YAPI

SAHİBİNİN

YAPININ

SINIFIYAPIM

SÜRESİ (AY)TOPLAM KAT

SAYISIBAĞIMSIZ

BÖLÜM SAYISI

TOPLAM

ALAN (m2)

YAPININKULLANMA

AMACI

ESKİ

TOPLAM

GÜÇ (W)

YENİ

EKLENEN

GÜÇ (W)

TOPLAM

KURULU

GÜÇ (W)

1/5029.11.2012

Volkan ERDEMİR

Sorumluluk İmzası

Sorumluluk İmzası

EMO ONAYI

PROJE SORUMLUSU

TEKNİK UYGULAMA SORUMLUSU

TREDAŞ ONAYI

YAPI DENETİM ONAYI

Volkan ERDEMİR

Teknik Bilimler MYO. Karahıdır Mah. Harmalık Mevkii Okul yolu Sk.

Adı Soyadı

Adresi

Vergi Dairesi ve Vergi No

Adı Soyadı

Adresi

Vergi Dairesi ve Vergi No

Volkan ERDEMİR

Teknik Bilimler MYO. Karahıdır Mah. Harmalık Mevkii Okul yolu Sk.

ARSANIN ÖZELLİKLERİ

ADRES

Tek. Bil. MYO. Karahıdır M. Okul yolu Sk.

PAFTA ADA PARSELİL

KIRKLARELİ

İLÇE/BELEDİYE

KIRKLARLİ/MERKEZ

YAPININ ÖZELLİKLERİ

ÇİZEN

VOLKAN ERDEMİR

ÇİZİM TARİHİ ÖLÇEK PROJE NO DİREK NO TALEP GÜÇ KONTROL

Adı Soyadı

18 Basit Mimari ve Tefriş Planı Çizimi

Elektrik tesisat projesi çizimi, mimari planda belirtilen yerleşim planına uygun olarak yapılır. Priz ve

anahtarların yerlerinin belirlenmesinde kapı açılış yönleri ve kullanılacak elektrikli ev aletlerinin bulunduğu

yerlere dikkat edilmelidir.

SALON

MUTFAKY.ODASI

E.Y.ODASI

HOL

BANYO

TERAS

FIRIN

2000W

ÇAM.MAK.

2500W

BUL.MAK.

2500W

Sigorta

Kutusu

ZEMİN KAT TEFRİŞLİ PLAN ÖLÇEK:1/50

TREDAŞ Enerji Girişinin

Yapılacağı Yer

Ders İçi Uygulama1’ e ait Zemin Kat Tefriş Planı

19 Temel Topraklama Uygulama Projesi Çizimi ve Hesabı

Temel topraklama hesabı yapılırken temel yerine ait toprak özgül direnç değeri bilinmelidir. Alternatif

akım frekanslarında sık ölçülen toprak özgül direnç değerleri aşağıdaki gibidir.

Toprak Cinsi Toprak Direnci (ρ.E) (ohm.m)

Bataklık 5-40

Çamur 20-200

Kum 200-2500

Çakıl 2000-30000

Havanın etkisiyle dağılmış toprak Çoğunlukla < 1000

Kumtaşı 2000-3000

Granit >50000

Morenin (Buzul Taşı) >30000

Temel Topraklaması Uygulama Projesi Çizimi

Temel topraklaması kapalı bir ring (halka) şeklinde yapınız. Yani temeli tamamen kapsayacak

şekilde gösteriniz.

Büyük alanlara sahip binalar için temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan 20x20m

ölçülerinde olmalıdır. Daha büyük alanlarda iki yada daha fazla bölüme ayırınız.

Kullanılan topraklayıcı ile ilgili bilgiler projede belirtilmelidir.

Temel topraklamasında, en küçük kesiti 30x3,5mm olan çelik şerit kullanılmalıdır. Projede her

bir kısım için şerit uzunluklarını gösteriniz.

Potansiyel dengeleme barasına bağlanacak bağlantı filizi bina bağlantı kutusunun yakınına

yerleştiriniz.

Topraklama çubukları arasındaki mesafe çubuk boyunun en az iki katı olmalıdır.

Temel Topraklama Hesabı

İlk önce inşaat temel alanı hesaplanır. Temel alanı geometrik olarak kare, dikdörtgen yada farklı

şekilde olabilir.

İ𝒏ş𝒂𝒂𝒕 𝑻𝒆𝒎𝒆𝒍 𝑨𝒍𝒂𝒏𝚤 = 𝑨 = 𝒂. 𝒃

a: Temelin kısa kenarı b: Temelin uzun kenarı

&: Toprak özgül direnci (Ölçüm sonucuna göre yada tablodan yaklaşık değer olarak alınır.)

lç: Çubuk boyu

L: Şerit uzunluğu Ry: Yatay topraklama eşdeğer direnci

D: Şerit çapı (Eşdeğer alan) Rç: Dikey topraklama eşdeğer direnci

h Gömülme derinliği Re: Toplam topraklama eşdeğer direnci

Şerit çapı (Eşdeğer alan) 𝑫 = 𝟐. √𝑨

𝟑,𝟏𝟒

Yatay topraklama eşdeğer direnci 𝑹𝒚 =&

𝟐.𝑫+

&

𝑳

Dikey topraklama eşdeğer direnci 𝑹ç =&

𝑲𝒂𝒛𝚤𝒌 𝒂𝒅𝒆𝒕𝒊.𝒍ç

Toplam topraklama eşdeğer direnci 𝟏

𝑹𝒆=

𝟏

𝑹𝒚+

𝟏

𝑹ç

20

Potansiyel Dengeleme Barasýna

1,5mt

Galvanizli Topraklama Elektrodu

1,5mt


1,5mt

Galvanizli Topraklama Elektrodu1,5mt


1,5mt


1,5mt


8,75mt 30x3,5mm Galvanizli Topraklama Şeridi

4,6

mt

30

x3

,5m

m G

alv

aniz

li T

op

rak

lam

a Ş

erid

i5

,2m

t 3

0x

3,5

mm

Gal

van

izli

To

pra

kla

ma

Şer

idi

5,25mt 30x3,5mm Galvanizli Topraklama Şeridi3,50mt 30x3,5mm Galvanizli Topraklama Şeridi

4,6

mt

30x

3,5

mm

Gal

van

izli

To

pra

kla

ma

Şer

idi

5,2

mt

30x

3,5

mm

Gal

van

izli

To

pra

kla

ma

Şer

idi

TEMEL TOPRAKLAMA UYGULAMA PROJESİ

Ders İçi Uygulama1’ e ait Temel Topraklama Uygulama Projesi

21 Ders İçi Örnek Uygulama (Temel Topraklama Direnci Hesaplamaları)

Yukarıda verilmiş olan Ders İçi Örnek Uygulama1’e ait Temel Topraklama Uygulama Projesinin Temel

Topraklama Hesabını yapınız. Temel topraklaması yapılacak olan binanın bulunduğu arazinin toprak yapısına

uygun olarak toprak özgül direncini &=150ohm.m olarak alınız.

Temelin kısa ve uzun kenar uzunlukları a: 8,75m b: 9,75m

Topraklama elektrotu boyu lç: 1,5mt

Topraklama uygulama projesinden galvanizli topraklama şeridi uzunluğu verilenlerden yararlanarak

l: 37,1mt

İ𝒏ş𝒂𝒂𝒕 𝑻𝒆𝒎𝒆𝒍 𝑨𝒍𝒂𝒏𝚤 = 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟖, 𝟕𝟓. 𝟗, 𝟕𝟓

𝑨 = 𝟖𝟓, 𝟑𝟏𝟑𝒎𝟐

Şerit çapı (Eşdeğer alan) 𝑫 = 𝟐. √𝑨

𝟑,𝟏𝟒= 𝟐. √

𝟖𝟓,𝟑𝟏𝟑

𝟑,𝟏𝟒 ⟹ 𝑫 = 𝟏𝟎, 𝟒𝟐𝟒𝒎

Yatay topraklama eşdeğer direnci 𝑹𝒚 =&

𝟐.𝑫+

&

𝑳=

𝟏𝟓𝟎

𝟐.𝟏𝟎,𝟒𝟐𝟒+

𝟏𝟓𝟎

𝟑𝟕,𝟏 ⟹ 𝑹𝒚 = 𝟏𝟏, 𝟐𝟑𝟖𝜴

Dikey topraklama eşdeğer direnci 𝑹ç =&

𝑲𝒂𝒛𝚤𝒌 𝒂𝒅𝒆𝒕𝒊.𝒍ç=

𝟏𝟓𝟎

𝟔.𝟏,𝟓 ⟹ 𝑹ç = 𝟏𝟔, 𝟔𝟔𝟕𝜴

Toplam topraklama eşdeğer direnci 𝟏

𝑹𝒆=

𝟏

𝑹𝒚+

𝟏

𝑹ç ⟹

𝟏

𝑹𝒆=

𝟏

𝟏𝟏,𝟐𝟑𝟖+

𝟏

𝟏𝟔,𝟔𝟔𝟕

𝟏

𝑹𝒆= 𝟎, 𝟏𝟒𝟖𝟗𝟖𝟐𝟔𝟎𝟓 (Bu sonucun tersi alınmalıdır.)

𝑹𝒆 = 𝟔, 𝟕𝟏𝟐𝜴 (Toplam topraklama eşdeğer direnci)

Önemli Not: Yukarı yapılan işlemde elde edilen sonucun tersini almayı unutmayınız.

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’nde Madde 8-a1/i’ye göre;

Ut=Temas gerilimi : 50V

In= Aşırı akım koruma anahtarı açma akımı 30mA

𝑹𝒆 <𝑼𝒕

𝑰𝒏=

𝟓𝟎𝑽

𝟑𝟎𝒎𝑨= 𝟏𝟔𝟔𝟔, 𝟔𝟕𝜴 olduğundan yapılan temel topraklaması uygundur.

AŞIRI AKIM KORUMA ANAHTARI KULLANILMASI ZORUNLUDUR.

22 Aydınlatma, Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması

Aydınlatma

İnsanın çevresini algılamasında en önemli algılayıcı gözdür. Bütün algılamalarının % 80 ile % 90’ı göz

kanalıyla gerçekleşir. Kuşkusuz çevremizi diğer duyularımızla da algılayabilir, tanımlayabiliriz ama gözümüz ile

bu algılama ve tanımlama, çok daha kolay ve ayrıntı düzeyinde kesin olabilmektedir. Ancak, görebilmek için

öncelikle ışık ve onun yansıyabildiği yüzeylerin olması nedeniyle ışık temel gereksinmelerimizden biridir.

Görme ve görüntü, ışık enerjisi ile sağlanır. Doğal ya da yapay bir ışık üreticisinden doğrudan ya da dolaylı

olarak gelen ışınların göze ulaşması görmeyi sağlar. Aydınlatma, pratik ya da estetik etkiyi elde etmek için ışığın bilinçli şekilde kullanılmasıdır.

Aydınlatma, gün ışığıyla yapılan doğal aydınlatmanın yanı sıra ampul ve ışık armatürleri gibi yapay ışık

kaynaklarının kullanımını içerir. Gün ışığı, pencere, tavan penceresi ve ışık rafları kullanarak gündüzleri binalar

için ana ışık kaynağı olarak kullanılır. Binalarda enerji tüketiminin ana bileşenlerinden biri olan yapay ışık

kaynaklarının yerine kullanımı enerji tasarrufu sağlayabilir. Gün ışığı, güneş ışığının ve gök ışığının değişik

oranlarda birleşmesinden oluşur. Tasarımcının rolü ise onu etkin şekilde kullanmak ve kontrol altına almaktır.

Bu nedenle iç mekân düzenlemesi yapılırken gündüz ışığının geliş yönü ve şiddeti göz önünde bulundurarak

hareket edilmesi gerekir. Ayrıca gün ışığının yansıması ve dağılımında tavan ve arka duvarlar; zemin ve yan

duvarlardan daha etkili olur Bu nedenle mekanı oluşturan yüzey kaplamalarının rengi ve malzemesi dikkatle

seçilmelidir.

Doğru aydınlatma, bir bölgenin görünümünü iyileştirerek görev performansını yada oturanlar

üzerindeki olumlu psikolojik etkileri arttırabilir.

İç aydınlatma, genellikle ışık armatürleri kullanılarak gerçekleştirilir ve iç tasarımın önemli bir

parçasıdır. Aydınlatma aynı zamanda peyzaj projelerinin asıl bileşeni olabilir. Işık, mekâna ait renklerin

güzelliğini, mobilyalardaki detayları ve aksesuarları ortaya çıkaran önemli bir tasarım ögesidir. En iyi şekilde

dekore edilmiş bir ortam bile doğru aydınlatılmamışsa yaşanabilirlik potansiyelini kaybedebilir. Işıkla biçim ve

dokular vurgulanmakta, sınırlar belirginleştirilmektedir. Başka bir değişle mekân ışıkla son şeklini alarak ve

anlam kazanır. Bu nedenle aydınlatma planının doğru yapılması son derece önemlidir.

Aydınlatmanın Konusu, Amacı ve Türleri

İnsan hayatında görmek çok önemlidir ve ancak yeterli aydınlıkta mümkündür. Doğal ışık (güneş, ay

ve yıldızların ışığı) yetmediği takdirde, suni ışıkla aydınlanmak gerekir. Aydınlatma için önceleri çıra, mum ve

bitkisel veya hayvani yağlı kandiller kullanılmış, bunlara on sekizinci yüzyılın sonlarında havagazı da katılmıştır,

1859'da Kuzey Amerika'da petrolün bulunması ile gazyağı diğer bir kaynak olmuştur. 1879'da T.A. Edison

elektrik enerjisi ile çalışan, ampul olarak isimlendirilen, enkandesan (kızgın telli – akkor flamanlı) lâmbanın

patentini aldı. Daha sonraları H. Goebel, Edison'un patentini aldığı lâmbayı 1854'de kendisinin icat ettiğini

iddia ettiyse de, patent davasını kaybetti ve icat Edison'a mal oldu. Kızgın telli lambada önce bambu lifi,

takiben kömürleştirilmiş selüloz, osmiyum, tantal ve nihayet 1906' da tungsten flaman kullanıldı.

1866'da W. Siemens tarafından ilk dinamonun gerçekleştirilmesi ile başlayan elektrik enerjisi üretimi

ve dağıtım şebekelerinin yaygınlaşması ile elektrik enerjisi 1915'lerden itibaren aydınlatmanın temel enerjisi

oldu.

1929'dan itibaren, önce flüoresan lâmba olmak üzere ticari deşarj lâmbalar icat edildi, büyük

gelişmeler gerçekleştirildi ve verimleri çok büyük oranda arttırıldı. 1980'de kompakt flüoresan lâmbalar imal

edildi ve öteden beri bilinen halojen tungsten lâmbalar yaygınlaştı. 1990'larda ise LED'ler aydınlatma

uygulamalarına girdi.

Lâmbalardaki gelişmeye paralel olarak, özellikle plastik malzemelerdeki gelişme ve plastiği metal ile

kaplama teknolojisindeki ilerleme sonucunda aydınlatmanın diğer önemli komponenti olan armatürlerde de

büyük gelişmeler sağlandı ve aydınlatma tekniği bugünkü seviyesine ulaştı.

23 Aydınlatma

İç veya dış mekânlarda, bir başka deyişle her hangi bir yerin ışık veya herhangi bir ışık kaynağı

yardımıyla ortamın görünür hale getirilmesi uygun aydınlatma ile sağlanır. Cisimleri gözle görebilmemiz için

ya cisimlerin kendisinde ışık kaynağı olması yada gelen ışınları depolayıp yansıtabilme özelliğine sahip olması

gerekir. Cisimleri görmemizin nedeni gözden cisimlere ışın gitmesi değil cisimlerin ışığı yansıtması ve bu

yansımaları gözün algılamasıdır.

Aydınlatmanın Niceliği ve Niteliği

Aydınlatmanın niceliği aydınlık düzeyi ile alakalı bir kavramdır. Hacimler için gerekli olan aydınlık

düzeyleri, hacmin kullanım amacına göre farklılık gösterir.

Aydınlatmanın niteliği ışığın rengini renksel geri verimi, aydınlık düzeyinin dağılımını ve gölge

konularını içeren geniş bir kavramdır. Doğru aydınlatma için ortamın aydınlık düzeyinin istenilen değerde

olması tek başına yeterli değildir. Ortamın kullanım amacına hizmet eden renksel ve görsel değerler de göz

önünde bulundurulmalıdır.

Aydınlatmanın Konusu

Aydınlatmanın temel konusunu ışığın üretimi, kullanımı ve dağıtım, ekonomisi ve ölçülmesi oluşturur.

Ayrıca aydınlatma, ışığın insan bünyesindeki etkilerini de inceler. Bugün aydınlatma tekniği mühendislikte ve

mimarlıkta önemli bir yer sahibidir. Artık bir odanın aydınlatılması için tavanın ortasına bir lamba asılmasıyla

yetinilmez. Aydınlatmada işlev, estetik ve ekonomi bir arada düşünülmelidir. Konu ne sadece estetik, ne de

sadece tekniktir. İyi bir aydınlatma çözümü, ancak, mimarın, fizyolojiyi, lambayı, armatürü ve aydınlatma

ekonomisini bilen uzmanla çalışmasıyla sağlanabilir. Aydınlatma tekniği eğitimi almak kaydıyla, lambalar

elektrik enerjisiyle çalıştığından elektrik mühendisliği ve konunun estetik önemi ve yapıyla yakın ilişkisinden

dolayı mimarlık aydınlatma uzmanlığına en yakın mesleklerdir.

Günümüzde bireylerin fizyolojik, estetik, konfor ve güvenlik ihtiyaçlarına ekonomik olarak cevap

vermek için iyi aydınlatma bir zorunluluk haline gelmiştir.

İyi bir aydınlatma ile özet olarak aşağıdaki yararlar sağlanır:

Gözün kontrast duyarlığı, keskinliği, görme hızı, renk duyarlığı artar, kamaşma önlenir; yani

görme yeteneği artar.

Göz sağlığı korunur.

Kazalar azalır.

Çalışma verimi yükselir, ticarette iş hacmi büyür ve ekonomik potansiyel artar.

Normal ve olağanüstü durumlarda güvenlik sağlanır.

Estetik hislere ve konfor ihtiyacına yanıt verilir.

Aydınlatma tekniğinde, fizik, fizyolojik-optik ve psikolojiden büyük oranda yararlanır.

24 Işık ve Görme Olayı

Işık, dalga şeklinde yayılan ve parçacık etkili, göze tesir eden özel bir enerji şeklidir. Işık, bir ışımanın

ışık kaynağından çıktıktan sonra cisimlere çarparak veya direk olarak yansıması sonucu canlıların görmesini

sağlayan olgudur.

Görünür ışık (yaygın kullanımı ışık), insan gözü tarafından algılanabilen ve görülen elektromanyetik

dalgadır. Elektromanyetik dalgalar, dalga boyu veya frekans bakımından çok geniş bir bölgeyi kaplarlar. Eğer

bu dalgalar dalga boylarına göre sıralanacak olursa elektromanyetik spektrum (tayf) elde edilir. Görülebilen

spektrumun en küçük dalga boylu radyasyonları mor renge, en büyük dalga boylu ışımaları ise kırmızı renge

karşılık olurlar. Gerçekte, 380nm'den 780nm'ye kadar sonsuz dalga boyu olduğundan, mordan kırmızıya

kadar sonsuz sayıda renk vardır.

Gözde renk izlenimi

Dalga boyu (nm)

MOR 380-420

MAVİ 420- 495

YEŞİL 495-566

SARI 566-589

TURUNCU 589-627

KIRMIZI 627-780

İnsan çevresiyle duyu organları yardımı ile ilişki kurar. Fiziksel ve/veya kimyasal etkiler, duyu

organlarında uyarımlar oluşturur ve duyum olarak alınırlar. Duyu organlarının en önemlilerinden biri görme

organıdır. Görme organı iki göz, görme sinirleri ve beyindeki görme merkezinden oluşur. Görme olayı ışığın

göze gelmesiyle başlar. Retinaya gelen ışık enerjisi, elektrokimyasal olaylar sonucunda görme sinir sisteminin

temel elektrik potansiyelinde darbeler meydana getirir ve bunlar görme merkezine iletilir. Darbe frekansı

gelen ışık enerjisi büyüklüğüne bağlıdır. Görme merkezinde bir araya getirilen darbeler sıralandıktan sonra

yorumlanıp bir karara varılır ve ruhsal bir olay olan algı oluşur, nihayet görme olayı tamamlanır.

Işık üretimleri açısından ışık kaynakları şunlardır.

Birincil ışık kaynakları; kendi kendilerine ışık yayabilen nesnelerdir, (güneş, mum, akkor telli

lamba, vb.)

İkincil ışık kaynakları; birincil ışık kaynaklarından aldıkları ışığı yansıtarak yada geçirerek ışık

yayan nesnelerdir, (ay, atmosfer, pencere, duvar yüzeyi, vb.)

25 Bir diğer sınıflandırma, ışık kaynaklarının geometrik biçimlerine göre yapılmaktadır;

Noktasal ışık kaynakları; uygulama olarak aydınlatacağı yüzeylere uzaklığı, kendi çapının

ortalama üç katından fazla olan ışık kaynakları noktasal ışık kaynağı olarak adlandırılır.

Çizgisel ışık kaynakları; boyları yanında enleri çok küçük olan ve bu nedenle hesaba katılmayan

ışık kaynakları ise çizgisel ışık kaynakları olarak adlandırılır.

Yüzeysel ışık kaynakları; ışık kaynağı ışıklı bir düzlem şeklinde ise bu ışık kaynağı düzlemsel

varsayılabilir.

Işığın kökenine göre ışık kaynakları sınıflandırıldığında;

Doğal ışık kaynakları, güneş, gökyüzü, pencere, vb.,

Yapma (yapay) ışık kaynakları, mum, akkor telli lamba v.b. olarak iki ana grupta toplandığını

görmekteyiz.

Işık kaynakları üç ışık rengine göre sınıflandırılmıştır. Bunlar sıcak beyaz, doğal beyaz ve gün ışığı

beyazıdır. Sıcak beyaz rahat, sıcak ve sade bir atmosfer yaratırken, doğal beyaz daha fonksiyonel ve motive

edici bir atmosfer sağlar. Gün ışığı beyazı ise gün ışığına daha yakındır ve yüksek ışık şiddeti gerektirir. Renk

sıcaklığı ise Kelvin cinsinden ölçülen bir ışık kaynağının “sıcaklık” veya soğukluk derecesidir. Renk sıcaklığı

düşük olan ışıklar sıcak, yüksek olan ışıklar ise soğuk olarak nitelendirilmektedir.

Işık rengi Renk Sıcaklığı

ww Sıcak beyaz <3300K

nw Doğal beyaz 3300K-5000K

dw Gün ışığı beyazı >5000K

Rakam azaldıkça, renk kırmızıya, arttıkça maviye yaklaşır. Sıcak beyaz ışığa sahip bir akkor lamba

2700K değere sahipken, aynı güçteki bir gün ışığı lambasında 5600K renk sıcaklığı olmaktadır.

Fotometrik Büyüklükler

Aydınlatma tekniğinde, ışığa ve aydınlatma tekniğine ait hesap, ölçme ve değerlendirmeleri

yapabilmek için bazı temel büyüklükler tanımlanır.

Işık Akısı

Işık kaynağı, herhangi bir enerjinin ışık akısına dönüştüğü yerdir. Işıyan akının göze etkiyen kısmına

ışık akısı denir ve Φ ile gösterilir. Birimi Iümen (Im)’dir. Işık akısı bir fiziksel niceliktir ve insan gözünün algıladığı

ışık gücünün miktarını ifade eder. Bu tariften de anlaşıldığı gibi, ışık akısı hem ışınım yapan kaynağın gücüne

hem de insan gözünün özelliğine bağlıdır.

Günümüzde aydınlatmada kullanılan ışık kaynaklarının hepsinde elektrik gücü verilir. Kaynağa verilen

enerjinin tamamı ışıyan enerjiye dönüşmez. Kullanılan teknolojiye bağlı olmakla birlikte kaynağa verilen

enerjinin bir kısmı ısı enerjisine dönüşürken diğer bir kısmı da absorpsiyon vb nedenler nedeniyle kayba uğrar.

26 Bütün bunlardan sonra geriye kalan enerji ışıyan akıya dönüşür. Fakat bu ışıyan akınların sadece 380nm-

780nm dalga-boyu değerleri arasında yer alan kısmı ışığı meydana getirir.

Işık Şiddeti

Işık şiddeti, bir ışık kaynağından birim katı açı içerisinde yayılan ışık akısının bir ölçüsüdür. Işık şiddeti

I ile gösterilir, birimi Candela(cd)'dır. Noktasal bir ışık kaynağının muhtelif doğrultulardaki ışık şiddetlerinin uç

noktalarının oluşturduğu yüzeye ışık dağılım yüzeyi veya polar fotometrik yüzey denir. Bir ışık kaynağının ışık

dağılım yüzeyi, gerek kaynağın ışık dağılımının incelenmesi, gerekse kaynakların konumlandırılması

konusunda yararlanabileceğimiz bir özelliktir. Işık kaynaklarının armatürlerle birlikte kullanılması durumunda

ışık dağılım eğrileri, armatürün geometrik yapısına bağlı olarak değişimler gösterir.

Aydınlık Şiddeti

Bir ışık kaynağı tarafından aydınlatılan birim yüzeye düşen ışık akısının miktarıdır. E ile gösterilir, birimi

Lüx ‘tür. Bir ortamın aydınlık şiddeti lüxmetre yardımıyla ölçülebilir.

Mekân Tipi Aydınlık Şiddeti

(Lux) Mekân Tipi Aydınlık Şiddeti (Lux)

Sınıflar 500 Banyolar 100

Yatak Odaları 50 Mağazalar 300

Oturma Odaları 100 Süper marketler 750

Merdivenler 100 Bekleme Salonları

200 Mutfaklar 300

Kütüphaneler 500 Tekstil Atölyeleri 750

Laboratuvarlar 500 Genel Ofisler 500

Parıltı

Parıltı, yüzeyin birim alanından belli bir doğrultuda yayılan ışık şiddeti ile ilgili bir kavramdır. Işık yayan

yüzey kendisi ışık üreten bir lamba veya ışık geçiren bir armatür yüzeyi gibi birincil ışık kaynağı olabileceği gibi,

başka kaynaktan ulaşan ışığı yansıtan ikincil bir ışık kaynağı da olabilir. Aynı aydınlık düzeyi ile aydınlatılmış

olsalar bile, eğer yüzeyler farklı yansıtma özelliklerine sahipse, parıltıları da farklı olacaktır.

Renksel Geriverim

Görsel konfor açısından, çevredeki tüm nesnelerin özgün renkleri ile görülmesi amaçlanır. Işık

kaynaklarının renksel özellikleri iki temel değişkene bağlı olarak tanımlanır. Bunlardan biri ışık kaynağına ait

Renksel Geriverim, diğeri ise Renk Sıcaklığı’dır. Renklerin özgün halleriyle, gün ışığındaki renkleriyle

görülmesinin hedeflendiği aydınlatma sistemlerinde kullanılacak yapay ışık kaynaklarının renksel geriverim

özellikleri özel bir önem taşımaktadır.

Renksel geriverim grupları (Ra Grup)

Renksel geriverim indeksi (CRI)

1A Ra ≥ 90

1B 89 ≥ Ra ≥ 80

2 79 ≥ Ra ≥ 60

3 59 ≥ Ra ≥ 40

4 39 ≥ Ra ≥ 20

Işık Etkinliği

Işık kaynağından yayılan ışık akısının, bu akıyı elde etmek için harcadığı elektriksel güce oranıdır. Bu

tanımdan da anlaşılacağı üzere aydınlatma tasarımı yapılırken enerji tasarrufu sağlamak ve sistemin işletme

maliyetlerini düşürmek amacıyla ışık etkinliği değeri yüksek olan lambalar seçilerek aydınlatma sağlanmalıdır.

Lamba Tipi Güç (W) Işık Akısı (lm) Etkinlik Faktörü (lm/W)

Bisiklet farı 3 30 10

27 Akkor Telli Lamba 75 900 12

Flüoresan 58 5200 90

Yüksek Basınçlı Sodyum 100 10500 105

Alçak Basınçlı Sodyum 180 32000 178

Yüksek Basınçlı Cıva 1000 58000 58

Metal Halojen 2000 190000 95

Yansıtma Faktörü

Yansıma bir cisme herhangi bir doğrultuda gelen ışık akısının yüzeyin fiziksel özellikleri nedeniyle bir

kısmının ya da tamamının çevreye saçılmasıdır. Yansıma faktörü ise bir cisimden yansıyan ışık akısının bu

cisme gelen ışık akısına oranıdır. Yansıma olayı cisim ve nesnelerin fiziksel özelliklerine göre şekillenir ve Düzgün yansıma Yayınık yansıma Karışık yansıma Geri yansıma

YÜZEY TİPİ % YÜZEY TİPİ %

Çıplak Tuğla Duvar Yüzeyi 5-30 Renksiz Saydam Cam (3mm) 7

Beyaz Kireç Badana 60-80 Renksiz Saydam Cam (4mm) 8

Beyaz Yağlı Boya 75-80 Ayna 90

Beyaz Kağıt 60-80 Parlak Gümüş 88-93

Siyah Kadife 0,5-1 Parlak Alüminyum 65-75

Su Mermeri 45-70 Mat Alüminyum 55-60

Beyaz Fayans 70 Beyaz 80

Beyaz Buzlu Cam (3mm) 15 Siyah 4

Renkler Yansıtma

faktörü (ρ) Renkler

Yansıtma faktörü (ρ)

Siyah 0,05 Gök mavi 0,40

Koyu kırmızı 0,10 Pembe, Açık yeşil 0,45

Orta gri 0,20 Açık sarı 0,70

Açık kahverengi 0,30 Beyaz 0,80

Açık gri 0,40

Aydınlatma Çeşitleri

Genel aydınlatma, ışık kaynağından çıkan ışık akısının çalışma düzlemine ne şekilde ulaştığına bağlı

olarak 5 farklı şekilde yapılır. Işığın geliş yönüne göre aydınlatma şekilleri; dolaysız, yarı dolaysız, yarı dolaylı,

yarı dolaysız ve karma (homojen) olarak sınıflandırılmaktadır. “Işık yeğinliği dağılımı, yayımlanan ışık akısının

sınırsız varsayılan yararlı düzleme düşecek biçimde olan ışıklıkların oranı dolaysız aydınlatmada %90-100, yarı

dolaysız aydınlatmada %60-90, yarı dolaylı aydınlatmada %10-40 oranı, dolaysız aydınlatmada %0-10’dır.

Homojen (Karma) aydınlatmada ise bu oran % 40-60’dır.

Aydınlatma Türü Işık Akısı Dağılım Oranı (%)

Direk Endirekt

Direk 90-100 0-10

Yarı Direk 60-90 10-40

Serbest (Karma) 40-60 40-60

Yarı Endirek 10-40 60-90

Endirek 0-10 90-100

28

Aydınlatma cinsleri ve ışık dağılımları

Direk (Dolaysız) Aydınlatma: Direk aydınlatmada; aygıttan çıkan ışık akısının tamamına yakını

doğrudan çalışma düzlemine yollanır. Bu yüzden yüzey faktörünün etkisi oldukça düşüktür. Sistemin bu

şekilde olması nedeniyle verim oldukça yüksektir; fakat ışığın yüzeye doğrudan gelmesi nedeniyle gölgelenme

sorunu ve oda içerisindeki aydınlık seviyesi dağılımda farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Kullanılan aydınlatma

aygıtlarının doğru ve homojen yerleşimi ile bu sorunlar ortadan kaldırılabilir.

Direk aydınlatma ve ışık dağılımı

Direk aydınlatmada ışık kaynakları belli bir askı boyuyla monte edilir. Askı boyu oda mimarisine ve ışık

dağılımına eşit olanak sağlayacak şekilde seçilmelidir. Direk aydınlatma için tasarlanmış tüm aygıtların

yansıtıcı özelliği vardır. Direk aydınlatma özellikle koyu renkli yüzeylerin kullanıldığı veya yüksek tavan boyuna

sahip hacimlerde tercih edilebilecek aydınlatma tekniğidir.

Yarı Direk(Yarı Dolaysız) Aydınlatma: Direk aydınlatmadan farklı olarak, kaynaktan çıkan ışığın daha

büyük bir kısmı(%10-%40) yüzeylerden yansıyarak çalışma düzlemine gelir. Bu sistem sonucunda direk

aydınlatma modellerine kıyasla daha yayınık bir aydınlatma oluşur. Bununla birlikte aygıttan çıkan ışık akısının

bir kısmının yüzeylerden yansıyarak çalışma düzlemine ulaşması sonucu direk aydınlatmanın bazı etkileri de

yumuşatılır.

Yarı direk aydınlatma ve ışık dağılımı

Endirekt (Dolaylı) Aydınlatma: Aygıttan çıkan ışık akısının tamamına yakınının (%90-%100) dolaylı

olarak aydınlatma düzlemine ulaştığı aydınlatma modelidir. Dolaylı aydınlatmada, ışığın birçok noktadan

yansıyarak yüzeye gelmesi, görsel konfor ölçütlerini olumlu yönde etkiler. Hacim içerisinde gölgelenme yok

denecek kadar azdır ve oda içerisindeki aydınlık şiddeti dağılımı homojendir. Kaynaktan ışığın doğrudan

yüzeye gelmemesi nedeniyle de kamaşma olmayacaktır. Dolaylı aydınlatma yapılan mekânlarda ışık akısının

dolaylı olarak (tavan ve duvarlardan yansıyarak) yüzeye ulaşması nedeniyle iç yüzey çarpanlarının yüksek

olasına dikkat edilmelidir. Beraberinde iç yüzeylerde oluşabilecek kirlenme nedeniyle, kayıpların artmasını

engellemek için yüzey temizlikleri belirli periyotlarla yapılmalıdır.

29

Endirekt aydınlatma ve ışık dağılımı

Yarı Endirekt(Yarı Dolaylı) Aydınlatma: Aygıttan çıkan ışık akısının büyük bir kısmının (%60-%90)

endirekt olarak çalışma düzlemine ulaştığı aydınlatma modeli, yarı endirek aydınlatma olarak tanımlanır.

Yarı endirekt aydınlatma ve ışık dağılımı

Karma Aydınlatma: Aygıttan çıkan ışık akısının hemen hemen eşit oranlarda dolaylı ve dolaysız olarak

çalışma düzlemine ulaştığı aydınlatma biçimi, yayınık aydınlatma olarak tanımlanır. Yayınık aydınlatmada ışık

kaynakları çıplak veya küresel yayıcı aygıtlarla birlikte kullanılır. Yayınık aydınlatmada, yüzey yansıtma

faktörleri diğer aydınlatma modellerine oranla daha önemlidir. Ayrıca sistem verim düşümünün etkisini

azaltmak için aygıtların bakım ve temizlikleri sıklıkla yapılmalıdır. Yayınık aydınlatma, gölge oluşumlarının az

olması ve yayınık bir aydınlık dağılımı elde edilmesi nedeniyle özellikle konutlarda öncelikli olarak tercih edilir.

Serbest aydınlatma ve ışık dağılımı

Aydınlatma

Türü Özellikleri Kullanım Yerleri Örnek Armatürler

Direk

Işık akısının tamamına yakını doğrudan çalışma düzlemine

yollanır.

Yüzey faktörünün etkisi oldukça düşüktür.

Verim oldukça yüksektir.

Işığın yüzeye doğrudan gelmesi nedeniyle gölgelenme

sorunu

Oda içerisindeki aydınlık seviyesi dağılımda farklılıklar

Özellikle koyu renkli

yüzeylerin kullanıldığı veya

yüksek tavan boyuna sahip

hacimlerde Fabrika, Atölye

gibi tavanları yansıtmayan,

duvarları az yansıtan

yerler.

Endüstriyel

Flüoresan, Yüksek

Tavan Armatürleri,

Spot Armatürler

Yarı Direk

Direk aydınlatma modeline göre daha yayınık bir

aydınlatma.

Aygıttan çıkan ışık akısının bir kısmının yüzeylerden

yansıyarak çalışma düzlemine ulaşması sonucu direk

aydınlatmanın bazı etkileri de yumuşatılır.

Kamaşma ve gölgelenmeler olabilir.

Tavanı az orta yansıtan

yerler

Altı açık, yansıtıcı

geçirici

malzemelerden

yapılmış armatürler

Hol avizeleri

Serbest

(Karma)

Gölgeler orta ve orta-yumuşaktır.

Kamaşma tehlikesi çok azdır.

Işık kaynakları çıplak olduğundan bakım ve temizlik

gerektirir.

Tavan ve duvarın

yansıtması en az orta olan

yerler, Konutlarda

Tijli Armatürler, Opal

camlı glop

armatürler

Yarı

Endirekt

Üstü açık yansıtıcı geçirici malzemelerden yapılmış

armatürler

Gölgeler yumuşak, kamaşma tehlikesi yoktur.

Tavan yansıtması orta - iyi

ve duvar yansıtması en az

orta olan yerler

Avizeler

30 Aydınlatma

Türü Özellikleri Kullanım Yerleri Örnek Armatürler

Endirekt Gölgeler çok yumuşak, kamaşma tehlikesi yok Tavan yansıtması iyi olan

yerler

Işığı yukarıya

yönlendiren,

yansıtan

malzemelerden

yapılmış armatürler

Aydınlatma türlerinin karşılaştırılması

Lambaların Işık Rengi Özellikleri

Lambaların renk özellikleri

Renk sıcaklığı,

Renk ayırım endeksi (Ra) ile tanımlanır.

Renk Sıcaklığı

Renkli olmayan lâmbalar ışık rengi sıcaklığı bakımından sıcak, orta sıcak ve soğuk olmak üzere üç ana

gruba ayrılırlar. Bunların özellikleri aşağıda verilmiştir.

Renk Sıcaklığı (K) Işık Sıcaklığı Işık Rengi

< 3300 Sıcak Kırmızımsı beyaz

3300-5300 Orta sıcak Beyaz

>5300 Soğuk Mavimsi beyaz

Renk sıcaklığına bağlı olarak ışık sıcaklığı ve rengi

Sıcak ışık: Konfor ihtiyacını tatmin eden, huzur verici aydınlatmaya uygundur.

Orta sıcak ışık: Günışığını takviye eden aydınlatmalar ve işyerleri için uygundur.

Soğuk ışık: Günışığına benzer, sıcak yerlerde aydınlatma ile serinletici etki sağlamak için kullanılır.

Renk sıcaklığının aydınlık seviyesine bağlı olarak oluşturduğu etki farklıdır. Tablodan görüldüğü gibi

olumlu bir etki için aydınlık seviyesi düştükçe daha sıcak ışıklı, yani renk sıcaklığı daha küçük, lâmbalar

seçilmelidir.

Aydınlık Seviyesi (lx)

Işık Sıcaklığı

Sıcak Orta Sıcak Soğuk

<500 Hoş

Rahatsız edici

Suni

Nötr

Hoş

Rahatsız edici

Soğuk

Nötr

Hoş

500-1000

1000-2000

2000-3000

>3000

Renk sıcaklığının aydınlık seviyesine bağlı olarak oluşturduğu etki

Ayrıca ışık sıcaklığı tercihinde aydınlatılan yerin, cismin niteliği ve rengi; mahallin bulunduğu iklim

kuşağı gibi hususlar da etkendir, bunlar:

Yiyecek maddeleri çoğunlukla sıcak ışıklı lâmbalarla daha hoş görünürler.

Sıcak renkler, sıcak ışıklı lâmbalar ile daha hoş görünürler. Öte yandan sıcak ışıklı lâmbalar soğuk

renkleri büyük oranda öldürürler.

Sıcak ışıklı lâmbalar balığın daha canlı, sarı altının daha çekici görünmesini sağlar.

Sıcak ışık rahatlatıcı, sakinleştirici ve hareketleri yavaşlatıcı etkiye sahiptir. Öte yandan soğuk ışık daha

aktif, canlı ve üretime dönük bir ortam yaratır.

Psikolojik olarak, serin ortamlarda sıcak ışıklı lâmbalar ısıtan, sıcak ortamlarda ise soğuk ışık serinleten

etki sağlar.

Açık bürolar, okullar, süpermarketler gibi mahallerde, sürekli sıcak iklim kuşaklarında soğuk ışıklı

lâmbalar; sürekli soğuk iklim kuşaklarında ise sıcak ışıklı lâmbalar tercih edilmelidir.

31

Renk Ayırımı

Lambaların aydınlattıkları cisimlerinin renklerini ayırt ettirebilme yetenekleri renk ayının endeksi (Ra

ile belirlenir. Ra'nın teorik olarak en büyük değeri 100'dür. CIE, renk ayırım endeksini 5 grupta toplamaktadır.

Lambaların renk ayırım grubu ve ışık sıcaklığına bağlı olarak kullanılması önerilen yerler aşağıdaki

gibidir.

Renk Ayırım Grubu

Ra Renk Sıcaklığı Kullanıldıkları Yerlere Örnek

Tercihen Kabul Edilebilir

1A Ra>90 Sıcak Orta Soğuk Renk ayrımı yapılan yerler Hasta

muayenehaneleri Resim galerileri, HD TV yayını

1B 90>Ra>80

Sıcaktan Ortaya

Ortadan Soğuğa

Soğuk

Evler, oteller, lokantalar dükkânlar, bürolar, okullar, hastaneler

Matbaalar, boya ve tekstil endüstrisi, renk ayırımı gereken

endüstri tesisleri Uluslararası spor TV yayını

2 80>Ra>60 Sıcaktan Ortaya Ortadan Soğuğa

Endüstriyel tesisler, spor tesisleri, ulusal spor TV

yayını Bürolar, okullar

3 60>Ra>40 Kaba endüstriyel işler

4 40>Ra>20 Yol aydınlatması Az renk ayırımı gerektiren kaba endüstriyel işler

Lambaların renk aynın grubu ve ışık sıcaklığına göre kullanıldıktan yerler

32 Aydınlatma Hesabı

Elektrik tesisat projelerinde her bir alan için ayrı ayrı odanın kullanım şekline, alanına, geometrisine

ve gerekli aydınlık düzeyine uygun şekilde Aydınlatma Hesabı yapılır. Hesaplamadan çıkan sonuca göre

istenilen armatürden kaç tane kullanılacağı, gücünün ne olacağı ve oda içinde nasıl yerleştirileceği belirlenmiş

olur. Elde edilen bütün sonuçlar ile “Aydınlatma Hesabı Cetveli” oluşturulur ve bu hesaplamalardan bir tanesi

örnek olarak projede verilir.

Aydınlatma tekniği, bir sistemde ekonomik ve kaliteli bir aydınlık sağlanması için gerekli hesap

yöntemlerini kapsamaktadır. Aydınlatılacak bölgenin ortalama aydınlık şiddeti, aydınlatma amacına uygun

olarak ilgili tablodan alınır ve diğer veriler yardımıyla en uygun armatür ve ampulün cins ve miktarı hesaplanır.

Aydınlatma Hesabında kullanılacak olan tablolar aşağıdaki gibidir.

Yansıtma katsayıları

Oda aydınlatma verimi tablosu

En az aydınlık düzeyleri tablosu

Lamba gücüne göre ışık akısı tablosu

Askı (tij) boyu tablosu

Kirlenme (bakım) faktörü tablosu

Armatür tipleri

Önemli bazı maddelerin yansıtma katsayıları

Oda aydınlatma verimi tablosu

33

En az aydınlatma şiddetleri tablosu

Kirlenme (bakım) faktörü (d)

34

Flüoresan armatürlerin çeşitli aydınlık düzeyleri için sağladıkları alanlar

35

Aydınlatma armatür tipleri

36

Aydınlatma armatür tipleri

Aydınlatma Hesabının Yapılması

Aydınlatma hesabı için aşağıdaki değerlerin belirlenmesi gereklidir.

Odanın eni (a): Mimari proje üzerinde yazılı olan değerdir.

Odanın boyu (b): Mimari proje üzerinde yazılı olan değerdir.

Oda yüksekliği (H): Mimari projede belirtilir.

Oda duvarlarının yansıtma katsayıları: Tavan, Duvar ve Zemin renkleri Açık, Orta Koyu, Koyu

vb. gibi.

Armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe (h): Hesaplama ile bulunur.

Çalışma yüzeyi yüksekliği: 0,85m olarak alınır.

Aydınlık düzeyi (E): Odanın kullanım amacına göre tablodan belirlenir.

Tij boyu: Tablodan odaya göre belirlenir. Aydınlatma projelerinde 0,40mt olarak alınabilir.

Kirlenme faktörü (d): Kirlenme durumu ve temizlik süresine uygun olarak tablodan belirlenir.

Aydınlatma türü: Odanın kullanım amacına göre belirlenir. Direk, Yarı direk, Endirek, Yarı

endirek, Serbest Dağıtılmış aydınlatma.

Kullanılacak olan armatürün ışık akısı (ΦL): Enerji verimi dikkate alınarak kullanılan

aydınlatma aygıtın gücüne göre uygun tablodan belirlenir.

Bir aydınlatma hesabında genel olarak aşağıdaki yöntem kullanılır. Yapılacak işlem sırası aşağıdaki

gibidir.

1. Armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafeyi hesaplayınız.

𝒉 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖)

Tij Boyu

hHArmatür ile

çalışma yüzeyi

arası mesafe

Oda

yüksekliği

Çalışma

düzeyi

37 2. Oda indeksini hesaplayınız.

𝒌 =𝒂. 𝒃

(𝒂 + 𝒃). 𝒉

3. Aydınlatma verimini odanın yansıtma katsayılarına göre “Oda Aydınlatma Verimi Tablosundan”

belirleyiniz.

4. Gerekli toplam ışık akısını hesaplayınız.

𝜱𝑻 =𝟏, 𝟐𝟓. 𝑬. 𝑨

𝝁𝑨𝑽

5. Toplam ışık akısını kullanılacak olan lambanın ışık akısına bölerek gerekli lamba sayısını

hesaplayınız.

𝒁 =𝝓𝑻

𝝓𝑳

6. Hesaplamaya göre gerçekleşecek aydınlık düzeyini hesaplayınız.

𝑬 =𝑵. 𝒁. 𝜱𝑳. 𝝁𝑨𝑽

𝟏, 𝟐𝟓. 𝑺

7. Armatürlerin tavana nasıl yerleştirileceğini belirleyiniz.

Lambaların yerleşiminde, tek armatür odanın orta noktasına yerleştirilirken birden fazla armatür

olması durumunda lambaların birbirine olan uzaklığı lambaların duvar ile arasındaki uzunluğun iki katıdır.

Odanın uzunluğu B

Od

anın

en

i A

2b b

2a

a

Aydınlatma armatürlerinin yerleşimi

38 Ders İçi Örnek Uygulama (Aydınlatma Hesaplamaları)

Ders Örnek Uygulama 1 için verilen müstakil evin Aydınlatma Hesaplamaları ve Aydınlatma Cetveli

aşağıdaki gibidir.

Salonun Aydınlatma Hesabı

Oda yüksekliği H: 2,70m

Odanın eni a: 3,55m

Odanın boyu b: 5,15m

Tij boyu 0,40m

Aydınlık düzeyi E: 100lüks (Tablodan)

Armatür tipi N Tipi avize armatür (Armatürde 75W akkor flamanlı lamba kullanılacak)

75W akkor flamanlı lamba akısı ΦL: 960lümen (Tablodan)

Yansıtma katsayıları Tavan: 0,80 – Duvar: 0,50 – Zemin: 0,30

Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟑, 𝟓𝟓. 𝟓, 𝟏𝟓 = 𝟏𝟖, 𝟐𝟖𝒎𝟐

Salon için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑺𝑨𝑳𝑶𝑵 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖) = 𝟐, 𝟕𝟎 − (𝟎, 𝟖𝟓 + 𝟎, 𝟒𝟎)

𝒉𝑺𝑨𝑳𝑶𝑵 = 𝟏, 𝟒𝟓𝒎

Salon oda indeksi 𝒌𝑺𝑨𝑳𝑶𝑵 =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟑,𝟓𝟓.𝟓,𝟏𝟓

(𝟑,𝟓𝟓+𝟓,𝟏𝟓).𝟏,𝟒𝟓

𝒌𝑺𝑨𝑳𝑶𝑵 = 𝟏, 𝟒𝟓

Aydınlatma verimi, odanın yansıtma katsayılarına göre “Oda Aydınlatma Verimi Tablosundan”

Tavan: 0,80 – Duvar: 0,50 – Zemin: 0,30 yansıtma katsayılarının oda indeksinden elde edilen değerin kesişim

noktasından oda aydınlatma verimi bulunur. Tabloda k=1,45 değeri olmadığından 1,25 ile 1,50 değerleri

arasından yaklaşık değer olarak alınır. 1,25 değerine karşılık 0,41 ve 1,50 değerine karşılık 0,45 olduğundan

yaklaşık Salon için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟒𝟒 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉 ODA VERİMİ ()

0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Salon için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟎𝟎.𝟏𝟖,𝟐𝟖

𝟎,𝟒𝟒

𝜱𝑻 = 𝟓𝟏𝟗𝟑𝒍ü𝒎𝒆𝒏

Gerekli lamba sayısı 𝒁 =𝝓𝑻

𝝓𝑳=

𝟓𝟏𝟗𝟑

𝟗𝟔𝟎= 𝟓, 𝟒𝟎𝟗

𝒁 ≅ 𝟔 𝒂𝒅𝒆𝒕 𝒍𝒂𝒎𝒃𝒂

Bulunan değere göre İki Adet N-3x75W’lik Avize kullanılmalıdır.

Hesaplamaya göre gerçekleşecek aydınlık düzeyi 𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. =𝑵.𝒁.𝜱𝑳.𝝁𝑨𝑽

𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟐.𝟑.𝟗𝟔𝟎.𝟎,𝟒𝟒

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟖,𝟐𝟖

𝑬 = 𝟏𝟏𝟎, 𝟗𝟏𝟓𝒍ü𝒌𝒔

39 Ebeveyn Yatak Odası Aydınlatma Hesabı




Tij boyu 0,40m


Armatür tipi J Tipi armatür (Armatürde 75W akkor flamanlı lamba kullanılacak)



Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟑, 𝟎𝟓. 𝟒, 𝟕𝟓 = 𝟏𝟒, 𝟒𝟗𝒎𝟐

E.Y. Odası için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑬.𝒀.𝑶 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖) = 𝟐, 𝟕𝟎 − (𝟎, 𝟖𝟓 + 𝟎, 𝟒𝟎)

𝒉𝑬.𝒀.𝑶. = 𝟏, 𝟒𝟓𝒎

E.Y. Odası oda indeksi 𝒌𝑬.𝒀.𝑶. =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟑,𝟎𝟓.𝟒,𝟕𝟓

(𝟑,𝟎𝟓+𝟒,𝟕𝟓).𝟏,𝟒𝟓

𝒌𝑬.𝒀.𝑶. = 𝟏, 𝟐𝟖





yaklaşık Ebeveyn Yatak Odası için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟒𝟏 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃


0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

E.Y. Odası için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟓𝟎.𝟏𝟒,𝟒𝟗

𝟎,𝟒𝟏

𝜱𝑻 = 𝟐𝟐𝟎𝟗𝒍ü𝒎𝒆𝒏


𝝓𝑳=

𝟐𝟐𝟎𝟗

𝟗𝟔𝟎= 𝟐, 𝟑𝟎𝟏

𝒁 ≅ 𝟐 𝒂𝒅𝒆𝒕 𝒍𝒂𝒎𝒃𝒂

Bulunan değere göre İki Adet J-75W’lik akkor flamanlı armatür kullanılmalıdır.


𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟐.𝟗𝟔𝟎.𝟎,𝟒𝟏

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟒,𝟒𝟗

𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. = 𝟒𝟑, 𝟒𝟔𝟐𝒍ü𝒌𝒔

40 Yatak Odası Aydınlatma Hesabı




Tij boyu 0,40m





Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟑, 𝟎𝟓. 𝟒, 𝟓𝟓 = 𝟏𝟑, 𝟖𝟖𝒎𝟐

Yatak odası için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑬.𝒀.𝑶 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖) = 𝟐, 𝟕𝟎 − (𝟎, 𝟖𝟓 + 𝟎, 𝟒𝟎)

𝒉𝑬.𝒀.𝑶. = 𝟏, 𝟒𝟓𝒎

Yatak odası oda indeksi 𝒌𝒀.𝑶. =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟑,𝟎𝟓.𝟒,𝟓𝟓

(𝟑,𝟎𝟓+𝟒,𝟓𝟓).𝟏,𝟒𝟓

𝒌𝒀.𝑶. = 𝟏, 𝟐𝟔





yaklaşık Yatak Odası için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟒𝟏 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃


0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Yatak odası için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟓𝟎.𝟏𝟑,𝟖𝟖

𝟎,𝟒𝟏

𝜱𝑻 = 𝟐𝟏𝟏𝟔𝒍ü𝒎𝒆𝒏


𝝓𝑳=

𝟐𝟏𝟏𝟔

𝟗𝟔𝟎= 𝟐, 𝟐




𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟐.𝟗𝟔𝟎.𝟎,𝟒𝟏

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟑,𝟑𝟖

𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. = 𝟒𝟕, 𝟎𝟔𝟕𝒍ü𝒌𝒔

41 Mutfak Aydınlatma Hesabı




Tij boyu 0,40m


Armatür tipi V Tipi armatür (Armatürde 32W simit flüoresan lamba kullanılacak)

32W simit flüoresan lamba akısı ΦL: 1400lümen (Tablodan)


Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟑, 𝟓𝟓. 𝟒, 𝟏𝟓 = 𝟏𝟒, 𝟕𝟑𝒎𝟐

Mutfak için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑬.𝒀.𝑶 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖) = 𝟐, 𝟕𝟎 − (𝟎, 𝟖𝟓 + 𝟎, 𝟒𝟎)

𝒉𝑬.𝒀.𝑶. = 𝟏, 𝟒𝟓𝒎

Mutfak oda indeksi 𝒌𝑴𝑼𝑻𝑭𝑨𝑲 =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟑,𝟓𝟓.𝟒,𝟏𝟓

(𝟑,𝟓𝟓+𝟒,𝟏𝟓).𝟏,𝟒𝟓

𝒌𝑴𝑼𝑻𝑭𝑨𝑲 = 𝟏, 𝟑𝟐





yaklaşık Mutfak için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟒𝟐 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃


0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Mutfak için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟎𝟎.𝟏𝟒,𝟕𝟑

𝟎,𝟒𝟐

𝜱𝑻 = 𝟒𝟑𝟖𝟑𝒍ü𝒎𝒆𝒏


𝝓𝑳=

𝟒𝟑𝟖𝟑

𝟗𝟔𝟎= 𝟑, 𝟏𝟑


Bulunan değere göre İki Adet V-32W’lik simit flüoresanlı armatür kullanılmalıdır.


𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟐.𝟏𝟒𝟎𝟎.𝟎,𝟒𝟐

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟒,𝟕𝟑

𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. = 𝟔𝟑, 𝟖𝟕𝒍ü𝒌𝒔

42 Banyo Aydınlatma Hesabı


Odanın eni a: 1,5m


Tij boyu Yok (Tavana montaj)


Armatür tipi C Tipi armatür (Armatürde 60W akkor flamanlı lamba kullanılacak)



Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟏, 𝟓. 𝟐, 𝟑 = 𝟑, 𝟒𝟓𝒎𝟐

Banyo için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑩𝑨𝑵𝒀𝑶 = 𝑯 − 𝟎, 𝟖𝟓 = 𝟐, 𝟐𝟎 − 𝟎, 𝟖𝟓

𝒉𝑩𝑨𝑵𝒀𝑶 = 𝟏, 𝟑𝟓𝒎

Banyo oda indeksi 𝒌𝑩𝑨𝑵𝒀𝑶 =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟏,𝟓.𝟐,𝟑

(𝟏,𝟓+𝟐,𝟑).𝟏,𝟑𝟓

𝒌𝑩𝑨𝑵𝒀𝑶 = 𝟎, 𝟔𝟕





yaklaşık Banyo için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟐𝟕 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃


0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Banyo için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟓𝟎.𝟑,𝟒𝟓

𝟎,𝟐𝟕

𝜱𝑻 = 𝟕𝟗𝟗𝒍ü𝒎𝒆𝒏


𝝓𝑳=

𝟕𝟗𝟗

𝟕𝟓𝟎= 𝟏, 𝟎𝟔𝟓

𝒁 ≅ 𝟏 𝒂𝒅𝒆𝒕 𝒍𝒂𝒎𝒃𝒂

Bulunan değere göre Bir Adet C-60W’lik akkor flamanlı armatür kullanılmalıdır.


𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟏.𝟕𝟓𝟎.𝟎,𝟐𝟕

𝟏,𝟐𝟓.𝟑,𝟒𝟓

𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. = 𝟒𝟔, 𝟗𝟔𝒍ü𝒌𝒔

43 Hol Aydınlatma Hesabı


Odanın eni a: 1,5m


Tij boyu 0,40m





Odanın Alanı 𝑨 = 𝒂. 𝒃 = 𝟏, 𝟓. 𝟕 = 𝟏𝟎, 𝟓𝒎𝟐

Hol için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe

𝒉𝑯𝑶𝑳 = 𝑯 − (𝟎, 𝟖𝟓 − 𝑻𝒊𝒋 𝒃𝒐𝒚𝒖) = 𝟐, 𝟕𝟎 − (𝟎, 𝟖𝟓 + 𝟎, 𝟒𝟎)

𝒉𝑯𝑶𝑳 = 𝟏, 𝟒𝟓𝒎

Hol oda indeksi 𝒌𝑯𝑶𝑳 =𝒂.𝒃

(𝒂+𝒃).𝒉=

𝟏,𝟓.𝟕

(𝟏,𝟓+𝟕).𝟏,𝟒𝟓

𝒌𝑯𝑶𝑳 = 𝟎, 𝟕𝟓





yaklaşık Hol için aydınlatma oda verimi;

𝝁𝑨𝑽 = 𝟎, 𝟐𝟗 olarak belirlenir.

Tavan 0.80 0.50 0.30

Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30

Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10

Oda endeksi

𝒌 =𝒂.𝒃


0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15

0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17

1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20

1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24

1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26

2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30

2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34

3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36

4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39

5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Hol için gerekli toplam ışık akısı 𝜱𝑻 =𝟏,𝟐𝟓.𝑬.𝑨

𝝁𝑨𝑽=

𝟏,𝟐𝟓.𝟓𝟎.𝟏𝟎,𝟓

𝟎,𝟐𝟗

𝜱𝑻 = 𝟐𝟐𝟔𝟑𝒍ü𝒎𝒆𝒏


𝝓𝑳=

𝟐𝟐𝟔𝟑

𝟗𝟔𝟎= 𝟐, 𝟑𝟔




𝟏,𝟐𝟓.𝑺=

𝟐.𝟗𝟔𝟎.𝟎,𝟐𝟗

𝟏,𝟐𝟓.𝟏𝟎,𝟓

𝑬𝒉𝒆𝒔𝒂𝒑. = 𝟒𝟐, 𝟒𝟐𝟑𝒍ü𝒌𝒔

44 Ders İçi Örnek Uygulama (Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması ve Örnek Hesaplama)

Ders Örnek Uygulama 1 için yukarıda yapılan aydınlatma hesaplamalarına uygun olarak müstakil evin

Aydınlatma Cetveli aşağıdaki gibi oluşturulur. Örnek aydınlatma hesabı için Salonun hesaplamaları da aşama

aşama aşağıdaki gibi oluşturulur.

Tavan %80 Duvar %50 Zemin %30

h = H - (0,85 + 0,4)

H (metre)

A = a x b (m2)

b (metre)

a (metre)

E (Lüx)

Tavan - Duvar - Zemin

k =a x b

(a + b) x h

=1,25 x E x A

LLümen

AV

AVT

=n T / L

N Tipi Armatür

NO

RM

AL

KA

T

3,55

3,05

3,05

3,55

1,5

1,5

5,15

4,75

4,55

4,15

7,0

2,3

18,28

En

(m)

Boy

(m)

KAT

ADI

14,49

13,88

14,73

10,5

3,45

2,7

2,7

2,7

2,7

2,7

2,2

Yükseklik

(m)

AskıBoyu

(m)

h1

(m)

Oda

İndeksi

(k)

E

(lüx)

Armatür

Tipi

Armatür

Işık Akısı

(lm)

Aydın.

Verimi

(AV)

Lamba

Sayısı

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

-

1,45

1,45

1,45

1,45

1,45

1,35

1,45

0,75

1,28

1,26

1,32

0,67

100

50

50

100

50

50

N-75W

J-75W

J-75W

V-32W

J-75W

C-60W

960

960

960

1400

960

750

0,44

0,39

0,41

0,42

0,29

0,27

5193

2322

2116

2262,9

799

4383

6

2

2

4

2

1

h = 2,7 - (0,85 + 0,4)=1,45m

H = 2,70m

A = 5,15 x 3,55 = 18,28m2

b = 3,55m

a = 5,15m

E=100lüx

%80 - %50 - %30

k =5,15 x 3,55

(5,15 + 3,55) x 1,45

1,25 x 100 x 1828

L960lümen

AV=0,44

T

=n T / L=5193960 =5,41

N Tipi Armatür

=

= 1,45

=5193 lm

= 6 adet

Gerekli

Aydınlat.

Seviyesi

(lm)ADIAlanm2

GENİŞLİK

UZUNLUK

ALAN

YÜKSEKLİK

ARMATÜRLE ÇALIŞMA YÜZEYİ ARASI

MESAFE

ODA İNDEKSİ

ODA VERİMİ

GEREKLİ AYDINLATMA ŞİDDETİ

ARAMTÜR TİPİ

LAMBANIN IŞIK AKISI

ODA AYDINLATMA VERİMİ

GEREKLİ IŞIK AKISI

GEREKLİ ARMATÜR SAYISI

SALON

E.Y.ODASI

Y.ODASI

MUTFAK

BANYO

AYDINLATMA CETVELİ

HOL

ALANIN

SALON İÇİN ÖRNEK AYDINLATMA HESABI

Oda Aydınlatma Verimi Hesabı İçin

Ders İçi Uygulama1’ e ait Aydınlatma Cetveli ve Salon İçin Örnek Aydınlatma Hesabı

45 Elektrik Tesisat Proje Uygulaması

Elektrik projesinin çizimine başlamadan önce daire girişine Işık Tali Tablosu yerleştirilir. Daha sonra

tefriş planı ve mekanik tesisat (sıhhi, kalorifer tesisatı vb.) yerleşimi dikkate alınarak anahtar ve prizlerin

yerleri belirlenerek çizilir. Çizimdeki semboller, her seferinde tekrar çizilmemesi için oluşturulan sembol

kütüphanesinden kullanılmalıdır. Müstakil evlerde yapı bağlantı kutusu ile tablo gösterilir. Bodrum ve zemin

kat dahil en az üç kat veya en az 10 daire bulunduran binalarda yönetmelik gereği enerji odası ve kablo bacası

bulunacağına dikkat edilmelidir. Bu tür binalarda enerji odası ve kablo bacası mimari plan üzerinde

gösterilmiştir.

Elektrik hatlarının çiziminde son noktadan (aydınlatma armatürü yada prizler) başlamak ve

diğerlerine göre en uzakta olanı en altta çizerek tabloya doğru çizmek çizim kolaylığıdır. Bunun dışında çizim

sırasında dikkat edilmesi gerekli olan hususlar aşağıdaki gibidir.

Anahtarlar kapıların açılış yönünün tersine konulmalıdır.

Anahtar yanında mutlaka priz olacaktır.

Prizler, tefriş planına uygun şekilde konulmalıdır.

Antrede (giriş kısmı) telefon prizi ve topraklı priz olmalıdır.

Kombi için balkona yada mutfağa müstakil linye çekilecektir.

Her odada en az bir priz konulmalı, salonda en az iki priz, telefon ve anten prizi olmalıdır.

Balkonda bir priz mutlaka bırakılmalıdır.

Daire girişlerinde mutlaka priz olacaktır.

Balkon ve banyoda kullanılacak olan prizler kapaklı tip (etanş) priz olmalıdır.

Aydınlatma ve priz linyeleri ayrı ayrı olmalıdır.

Dairenin büyüklüğüne dikkat edilmeksizin aydınlatma için en az iki linye kullanılmalıdır.

Priz linyelerinde en çok 5-6, aydınlatma linyelerinde 9 sorti olmalıdır. Her oda için müstakil

linyeler hariç bir adet priz linyesi çizilmelidir.

Müstakil linyeler; elektrikli fırın (ocak), elektrikli şofben, klima, çamaşır makinesi, bulaşık

makinesi, kombi, elektrikli termosifon vb. linyeleridir.

Elektrik iç tesisleri yönetmeliğine göre müstakil linye güçlerini; elektrikli fırın için 2000W,

çamaşır makinesi 2500W, bulaşık makinesi 2500W alınız. Diğer müstakil linyeler için mevcut

güç değerlerini kullanınız.

Mutfakta kullanılacak ev aletleri (müstakil linyeler hariç) için bir linye kullanılmalıdır.

Betonarme kirişlerin yanına zorunlu kalınmadıkça buat ve ek kutusu konulmamalıdır.

Bir buata en çok 4 bağlantı ucu gelebilecek, bu sayı aşıldığında kare buat veya ek kutusu

konulmalıdır.

Özellikle baca, kolon, şaft ve ışıklık gibi mimari ayrıntılar projede belirtilmeli, baca ve baca

çevresinden tesisat geçirilmemelidir. Banyo ve mutfak gibi bölümlerdeki yerleşim kat

planlarında gösterilmeli ve ıslak hacimlerde kullanılacak buat ve anahtarlar ıslak hacim

dışında olmalıdır. Zorunlu durumlarda, özel sızdırmazlığı sağlanmış buat ve ek kutuları

kullanılmalıdır.

Kat planları üzerinde iletken kesitleri ve sayıları ile boru çapları belirtilmelidir.

Ek kutuları mümkün olduğunca oda içerisinde olmamalıdır.

Banyo ve WC’de ek kutusu olmamalıdır. Ek kutusu ve anahtarlar dışarıda olmalıdır.

Lambadan lambaya geçiş zorunlu olmadıkça yapılmamalıdır.

Çizim sırasında zorunda olmadıkça kolonlardan geçiş yapılmamalıdır.

Pencere altlarından ve bacalardan linye geçmemelidir.

46 DERS İÇİ ÖRNEK UYGULAMA I UYGULAMA YÖNERGESİ

Aydınlatma Linyeleri

Elektrik iç tesisleri yönetmeliği gereği planda en az 2 adet Aydınlatma Linyesi bulunmalıdır. Bir

aydınlatma linyesine bağlanacak sorti sayısı 9’dan fazla olmamalıdır. Aydınlatma linyelerine ait linye

planlaması aşağıdaki tablodaki gibidir.

Aydınlatma

Linyesi Oda Adı

Aydınlık

Düzeyi

(Tablodan)

Kullanılacak Armatür Tipi

(Tablodan)

Lamba

Gücü

Işık Akısı

(Tablodan) Lamba Tesisatı

A1 nolu

aydınlatma

linyesi

Ebeveyn

Yatak Odası 50lüks Akkor Flamanlı Lamba J1 75W 960lm Komitatör

Yatak Odası 50lüx Akkor Flamanlı Lamba J1 75W 960lm Komitatör

Giriş Holü 50lüks Akkor Flamanlı Lamba J1 75W 960lm Vaviyen

Giriş Holü 50lüks Akkor Flamanlı Lamba J1 75W 960lm Komitatör

Teras 50lüks Duvar Glop Armatür B 40 430lm

A2 nolu

aydınlatma

linyesi

Mutfak 125lüks Simit Flüoresan

Armatür V 32W 1400lm Komitatör

Salon 100lüks Avize N 75W 960lm Komitatör

Banyo 50lüks Tavan Glop Armatür C 60W 630lm

Komitatör Banyo Ayna

Önü 50lüks Duvar Glop Armatür C 60W 630lm

Ders İçi Uygulama1’ e ait Aydunlatma Linye Planlaması

Aydınlatma tesisatı için toplam 8 adet sorti kullanılacaktır.

Aydınlatma Linyesi 1: Ebeveyn Yatak Odası (1 adet komitatör anahtar sortisi);

Yatak Odası (1 adet komitatör anahtar sortisi);

Giriş Holü (1 adet vaviyen anahtar sortisi);

Teras (1 adet komitatör anahtar sortisi);

Aydınlatma Linyesi 2: Mutfak (1 adet komitatör sortisi);

Salon (2 adet komitatör anahtar sortisi);

Banyo - Banyo ayna Önü (1 adet komitatör anahtar sortisi).

Priz Linyeleri

Elektrik iç tesisleri yönetmeliği gereği;

Müstakil linyelere tek priz sortisi bağlanacaktır. Müstakil linyeler; Çamaşır makinesi, Bulaşık

makinesi, Elektrikli ocak, Elektrikli fırın, Kombi, Elektrikli şofben, Elektrikli termosifon, Klima

vb. alıcılardır.

Mutfakta kullanılacak olan prizlerin linyesi ayrı olmalıdır.

Her odada en az 1 priz tesis edilmelidir.

Alanı 20m2’den büyük odalar için en az 2 priz sortisi kullanılmalıdır.

Salonlarda en az 2 priz sortisi kullanılmalıdır.

Bir priz linyesine bağlanacak sorti sayısı 7’den fazla olmamalıdır. Mümkünse sorti sayısı 6’yı

geçmemelidir.

Islak hacim olan yerlerde (banyo, tuvalet) ek kutusu (buat) kesinlikle olmamalıdır.

Banyo, tuvalet, balkon gibi ev kısımlarında tesis edilecek prizler neme karşı kapak korumalı

(etanj) olmalıdır.

Balkonu olan evlerde balkon için 1 adet su geçirmez etanj priz konulmalıdır.

Salonda TV, Telefon ve Elektrik prizi bir arada tefriş planına uygun şekilde tesis edilmelidir.

Dairede en az 2 adet telefon prizi sortisi olmalıdır.

47 Priz linyelerine ait linye planlaması aşağıdaki tablodaki gibidir.

Priz Linyesi Oda Adı Priz Gücü Priz Tesisatı Kullanım Amacı

P1 nolu Priz linyesi

Ebeveyn Yatak

Odası 900W Ortak Kullanım Anahtar Yanı, Tuvalet Masası, Yatak Yanı

Yatak Odası 600W Ortak Kullanım Çalışma Masası, Yatak Yanı

Banyo 300W Ortak Kullanım Lavabo Önü

P2 nolu Priz linyesi Hol 600W Ortak Kullanım Giriş Anahtar Yanı, Telefon Prizi Yanı

Teras 300W Ortak Kullanım Giriş Kapısının Yanı

P3 nolu Priz linyesi Salon 1200W Ortak Kullanım Anahtar Yanı, TV Ünitesi, Koltuk Yanı, Yemek

Masası Yanı

P4 nolu Priz linyesi Mutfak 2500W Müstakil Linye Bulaşık Makinesi

P5 nolu Priz linyesi Mutfak 2500W Müstakil Linye Çamaşır Makinesi

P6 nolu Priz linyesi Mutfak 2000W Müstakil Linye Fırın

P7 nolu Priz linyesi Mutfak 150W Müstakil Linye Kombi

P8 nolu Priz linyesi Mutfak 1500W Mutfak Prizi Mutfak Priz (Tezgah üstü elektrikli ev aletleri,

buzdolabı, aspiratör, davlumbaz, masa önü vb. )

Ders İçi Uygulama1’ e ait Priz Linye Planlaması

Priz tesisatı için toplam 22 adet sorti kullanılacaktır.

Priz Linyesi 1: Ebeveyn Yatak Odası - Yatak Odası – Banyo (6 adet priz sortisi)

Priz Linyesi 2: Giriş Holü – Teras (3 adet priz sorti),

Priz Linyesi 3: Salon (4 adet priz)

Priz Linyesi 4: Mutfak (1 adet müstakil priz sortisi - Bulaşık Makinesi);

Priz Linyesi 5: Mutfak (1 adet müstakil priz sortisi - Çamaşır Makinesi);

Priz Linyesi 6: Mutfak (1 adet müstakil priz sortisi - Fırın);

Priz Linyesi 7: Mutfak (1 adet müstakil priz sortisi - Kombi).

Priz Linyesi 8: Mutfak (5 adet priz sortisi - Tezgah üstü elektrikli ev aletleri, buzdolabı, aspiratör,

balkon prizi, vb.).

48

SALON

MUTFAKY.ODASI

E.Y.ODASI

HOL

BANYO

TERAS

KOMBİ

ÇAM.MAK.

2500W

BUL.MAK.

2500W

J-75W

C-60W

J-75W

J-75W

J-75W

C-60W

C-60W

V-32W

N-3x75W

N-3x75W

V-32W

FIRIN

2000W

J-75W

J-75W

1,5mm2 NV(H05V-U)

1,5mm2 NV(H05V-U

)

1,5mm

2 NV

(H05V

-U) 1,

5mm

2 N

V(H

05V

-U)

1,5mm2 NV(H05V-U)

1,5mm2 NV(H05V-U)

1,5mm

2 NV

(H05V

-U)

1,5

mm

2 N

V(H

05V

-U)

1,5

mm

2 N

V(H

05V

-U)

1,5m

m2

NV

(H05

V-U

)

1,5

mm

2 N

V(H

05V

-U)

2,5mm2 NV(H05V-U)

2,5mm2 NV(H05V-U)

2,5mm2 NV(H05V-U)

2,5

mm

2 N

V(H

05

V-U

)

2,5

mm

2 N

V(H

05

V-U

)

2,5

mm

2 N

V(H

05

V-U

)

2,5

mm

2 N

V(H

05

V-U

)

potansiyel

dengeleme barası

TREDAŞ Enerji Girişi

TELEKOM Girişi

ZEMİN KAT TEFRİŞLİ PLAN ÖLÇEK:1/50

Ders İçi Uygulama1’ e ait Zemin Kat Elektrik Tesisat Projesi

49 Yükleme Cetvelinin Doldurulması ve Tablo Talep Gücünün Hesabı

Yükleme cetveli, kolon şemasından yararlanılarak doldurulur. Yükleme cetvelinde;

Tablo özellikleri (gücü, cinsi, sigortası, KAKR. vs.)

Linyelerin özellikleri (gücü, kullanılan sigorta cinsi ve akımı, fazı vs.)

Sorti özellikleri (aydınlatma yada priz sortilerinin sayısı) gösterilir.

Yükleme Cetvelinin Doldurulmasın İşlem Sırası

I. Çizimi yapılmış olan Elektrik Tesisat Projesi üzerinde belirtilen linye numaralarından

yararlanılarak sırasıyla cetvele yerleştirilir.

II. Her bir linyede kullanılacak olan sigorta cinsi ve akımı hesaplama ile belirlenir.

III. Sorti kısmında linyenin ışık yada priz linyesi oluşuna göre, ışık (anahtar sayıları) ve priz

sorti (priz sayısı) sayıları belirlenerek cetvele yerleştirilir. Günümüzde elektrik

abonelerine üç fazlı besleme yapıldığından her bir linyenin hangi faza bağlanacağı da

yükleme cetvelinde gösterilmelidir. Açıklama kısmında linye ile ilgili bilgiler verilir.

IV. Tablo için gerekli olan kısımda bütün linyelere ait güçlerin toplamı kurulu güç kısmına

yazılır. Kullanılacak olan ana kolon, kolon sigortası, hata akımı koruma anahtarı (KAKR;

kaçak akım koruma rölesi) akım değerleri de cetvelde gösterilmelidir.

Tanımlar ve Hesaplamalar

Kurulu Güç: Aydınlatma aygıtları ve prizlerin toplam gücüdür.

Talep Güç: Eşzamanlı güç, bağlantı güç olarak da ifade edilen ve aynı zamanda şebekeden çekilen

güçtür. İletken kesitlerinin belirlenmesi ve akım kontrolünde esas olan güçtür.

Dairenin talep gücünün hesabı: Konutlarda bir dairenin talep gücünün (eş zamanlı yük)

belirlenmesinde aşağıdaki eş zamanlılık katsayıları esas alınmalıdır.

Kurulu gücün 8kW’ye kadar olan bölümü için %60

Gücün kalan bölümü için %40

Binanın talep gücünün hesabı: Binanın eş zamanlı yükünü belirlenmesi için aşağıdaki eş zamanlılık

katsayıları esas alınmalıdır.

Daire Sayısı Eş Zamanlı Katsayısı

Daire Sayısı Eş Zamanlı Katsayısı

3-5 45 36-40 29

5-10 43 41-45 28

11-15 41 46-50 26

16-20 39 51-55 25

21-25 36 56-61 24

26-30 34 62 ve üstü 23

31-35 31

Köy kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara

uyulmayabilir. Bütün konutlarda eş zamanlı yük 3kW’tan az olamaz.

Aydınlatma projelerinde Tablo talep gücü

Ana Tablo Talep Gücü, ana apartmanın daire sayısına göre belirlenmiş eşzamanlılık (diversite)

katsayılarına göre belirlenir.

Eş zamanlı güç (aynı zamanda çekilen güç), kurulu güç değeri eş zamanlılık katsayısı ile çarpılarak

bulunur. Konutlarda kurulu güç genel olarak aydınlatma gücü, priz gücü ve biliniyorsa elektrikli ev aletlerinin

gücünden oluşur.

Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu güçten geri kalan gücün

%40’ı alınarak toplanarak bulunur.

50 Örnek: Kurulu gücü 112300W olan 8 daireli bir apartmanın talep gücünü bulunuz.

8 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu gücün

%43 binanın talep gücünü verir.

𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒌𝒖𝒓𝒖𝒍𝒖 𝒈ü𝒄ü. 𝟎, 𝟒𝟑 𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟏𝟏𝟐𝟑𝟎𝟎. 𝟎, 𝟒𝟑 𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟒𝟖𝟐𝟖𝟗𝑾

Örnek: Kurulu gücü 13234W olan bir dairenin tablo talep gücünü bulunuz.

Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu güçten geri kalan güç 5234W’ın


𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟖𝟎𝟎𝟎. 𝟎, 𝟔𝟎 + 𝟓𝟐𝟑𝟒. 𝟎, 𝟒𝟎 𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟔𝟖𝟗𝟑, 𝟔𝑾

51 Ders İçi Örnek Uygulama (Yükleme Cetvelinin Oluşturulması)

Ders Örnek Uygulama 1 için verilen müstakil evin Yükleme Cetveli aşağıdaki gibidir.

P1

A1

P2

P3

P4

P5

P6

P7

P8

16

6

16

20

20

16

3

16

6

W oto -

4

-

-

-

-

-

-

-

6

-

3

1

1

1

1

5

-

1800W

W oto

W oto

W oto

W oto

W oto

W oto

W oto

W oto -

900W

-

-

2000W

-

-

-

1800W

510W

1800W

2500W

2500W

2000W

100W

1500W

634W

13694W22 4700W840

Priz

Aydınlatma

Priz

Bulaşık Makinesi

Çamaşır Makinesi

Fırın

Kombi

Mutfak Priz

Aydınlatma

TABLO GÜCÜ

TABLO TALEP GÜCÜ VE BESLEME ŞEKLİ

TABLO ADI TABLO GÜCÜ TABLO TALEP GÜCÜ BESLEME ŞEKLİ

AT 13694W 8000x0,6+5694x0,4=7078W 3 FAZ

6 W oto 50W Zayıf Akıım Zil-

R S T

-

510W

-

2500W

-

-

-

1500W

-

4510W

-

-

-

-

-

2500W

-

100W

-

634W

4484W

50W

4 -

TABLO

ADI GÜÇ SİGORTA KAKR

AT 13394W 3x40A3x40A

(30mA)

YÜKLEME CETVELİ

LİNYENO

SİGORTA SORTİ FAZ

AKIM

(A) CİNS IŞIK PRİZ

GÜÇ

(W)AÇIKLAMA

A2

16 - 4W oto - 1800W Priz- 1200W

Ders İçi Uygulama1’ e ait Yükleme Cetveli ve Tablo Talep Gücü Hesabı

Tablo Talep Gücü Hesabı

AT tablosunun kurulu gücü Yükleme Cetvelinden 13694W olan bir dairenin tablo talep gücünü

bulunuz.

Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu güçten geri kalan güç 5234W’ın


𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟖𝟎𝟎𝟎. 𝟎, 𝟔𝟎 + 𝟓𝟔𝟗𝟒. 𝟎, 𝟒𝟎

𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟕𝟎𝟕𝟕, 𝟔𝑾

52 Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı

Elektrik Tesisat Projelerinin çiziminde gerilim düşümü hesabı iletkenler üzerinde gerçekleşecek

gerilim düşümünün yönetmeliklerce belirlenmiş olan değerlere uygunluğunun değerlendirilmesi ve uygun

iletken kesitinin tespiti için yapılır. Akım kontrolü hesabı ise, iletkenler üzerinden geçecek olan akımın

iletkeninin üzerinden taşıyabileceği yönetmeliklerce belirlenmiş olan akım değerlerine uygunluğunun

kontrolü için yapılır.

NOT: Gerilim düşümü ve akım kontrolü hesaplamalarında güç olarak Talep Güç kullanılmalıdır.

Devrenin güç katsayısı daire için cosϕ=0,8, ana kolon hattı için kompanzasyon sonrası güç katsayısı değeri

alınmalıdır.

Gerilim Düşümü Hesabı

İç tesis hatları üzerinde yüzde gerilim düşümü, yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında,

Aydınlatma ve priz devrelerinde %1,5’i

Motor devrelerinde %3’ü geçmemelidir.

Yapının yada yapı kümesinin beslemesinde transformatör kullanılmışsa transformatör ile yapı

bağlantı kutusu arasındaki gerilim düşümü %5’i geçmemelidir.

Yüzde gerilim düşümü hesabı; ana kolon hattı (%eA), kolon hattı(%eK) ve en uzun ve en güçlü linye

hattı (%eL) için ayrı ayrı yapılır.

P: Aydınlatma projelerinde Tablo talep gücü

Ana Tablo Talep Gücü, ana apartmanın daire sayısına göre belirlenmiş eşzamanlılık

(diversite) katsayılarına göre belirlenir.

Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu güçten geri kalan

gücün %40’ı alınarak toplanarak bulunur.

L: Hattın uzunluğu: Elektrik tesisat proje üzerinden proje ölçeği dikkate alınarak bulunur.

k: Kullanılan iletkenin iletkenlik katsayısı

Bakır iletken için: 56 ve alüminyum iletken için 35 alınır.

s: Elektrik sistemlerinde kullanılan standart kablo kesiti

U: Gerilim

Bir fazlı sistemler için 220V ve üç fazlı sistemler için 380V olarak alınır.

Toplam yüzde gerilim düşümü, ana kolon, kolon ve en güçlü en uzun linyenin yüzde gerilim düşümü

toplamıdır. %𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳

Bir fazlı alternatif akım tesisleri için %𝒆 =𝟐𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐

Üç fazlı alternatif akım tesisleri için %𝒆 =𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐

Akım Kontrolü Hesabı

Akım kontrolü hesabı için bir faz ve üç fazlı sistemler için aşağıdaki formüller uygulanır.

Bir fazlı alternatif akım tesisleri için 𝑰 =𝑷

𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋

Üç fazlı alternatif akım tesisleri için 𝑰 =𝑷

√𝟑.𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋

53

Kabloların Akım Taşıma Kapasiteleri

Örnek: Aşağıdaki gibi verilmiş olan 10 daireli apartmana ait olan gerilim düşümü ve akım kontrolü

hesaplarını yapınız.

Ana kolon hattı için 3x25+16mm2 yer altı kablo, en uzun ve en güçlü kolon hattı için 4x10mm2’lik NVV

antigron kablo ve en uzun ve en güçlü linye hattında 2,5mm2’lik bakır iletken kablo kullanımına göre gerilim

düşümü ve akım kontrolü hesabı aşağıdaki gibi olur.

%eK%eA

3x2,5mm2

Linye P4

4x10mm2+10mm2 NV

15,5 m

3x25+16mm2 YVV

48638W

9,5 m16,9 m

6894W

NT8

2500W%eL

Talep Güç: 6894 WTalep Güç: 48638 W

Kurulu Güç: 113112W Kurulu Güç: 13234 W

Sayaç Dolabı

Ana Kolon, En Uzun ve En Güçlü Kolon ve En Uzun ve En Güçlü Linye Tek Hat Şeması

10 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu

gücün %43 binanın talep gücünü verir. Kurulu gücü 113112W olan 10daireli bir apartmanın talep gücü

aşağıdaki gibi hesaplanır.

𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒌𝒖𝒓𝒖𝒍𝒖 𝒈ü𝒄ü. 𝟎, 𝟒𝟑

𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟏𝟏𝟑𝟏𝟏𝟐. 𝟎, 𝟒𝟑

𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏𝚤𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟒𝟖𝟔𝟑𝟖𝑾

Kurulu gücü 13234W olan Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu güçten

geri kalan güç 5234W’ın %40’ı alınarak toplanarak bulunur.

54 𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟖𝟎𝟎𝟎. 𝟎, 𝟔𝟎 + 𝟓𝟐𝟑𝟒. 𝟎, 𝟒𝟎

𝑻𝒂𝒍𝒊 𝒕𝒂𝒃𝒍𝒐 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟔𝟖𝟗𝟑, 𝟔𝑾


Ana kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑨 =𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟏𝟎𝟎.𝟏𝟓,𝟓.𝟒𝟖𝟔𝟑𝟖

𝟓𝟔.𝟐𝟓.𝟑𝟖𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑨 = 𝟎, 𝟑𝟕𝟑

En uzun ve en güçlü 8 nolu Kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑲 =𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟏𝟎𝟎.𝟏𝟔,𝟗.𝟔𝟖𝟗𝟒

𝟓𝟔.𝟏𝟎.𝟑𝟖𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑲 = 𝟎, 𝟏𝟒𝟒

En uzun ve en güçlü P4 nolu priz linyesi için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑳 =𝟐𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟐𝟎𝟎.𝟗,𝟓.𝟐𝟓𝟎𝟎

𝟓𝟔.𝟐,𝟓.𝟐𝟐𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑳 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟏

Toplam yüzde gerilim düşümü %𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳 = 𝟎, 𝟑𝟕𝟑 + 𝟎, 𝟏𝟒𝟒 + 𝟎, 𝟕𝟎𝟏

%𝒆𝑻 = 𝟏, 𝟐𝟏𝟖 < %𝟏, 𝟓 olduğundan kesitler gerilim düşüm

bakımından uygundur.

Elde edilen yüzde gerilim düşümü %1,5 değerinden küçük olduğundan kesitlerin gerilim düşümü

yönünden uygun olduğu söylenebilir. Eğer sonuç %1,5’ten büyük olsaydı iletken kesitlerinin arttırılması

gerekecekti.


Ana kolon hattı için akım kontrolü 𝑰𝑨 =𝑷

√𝟑.𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋=

𝟒𝟖𝟔𝟑𝟖

√𝟑.𝟑𝟖𝟎.𝟎,𝟖= 𝟗𝟐, 𝟑𝟕𝟐𝑨

Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x25+16mm2’lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum

akım 130A’dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 130A’lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım

yönünden uygundur.

En uzun ve en güçlü 8 nolu kolon hattı için 𝑰𝑨 =𝑷


𝟔𝟖𝟗𝟒

√𝟑.𝟑𝟖𝟎.𝟎,𝟖= 𝟏𝟑, 𝟎𝟗𝟑𝑨

Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x10mm2’lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum akım

77A’dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 77A’lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden

uygundur.

En uzun ve en güçlü P4 linye hattı için akım kontrolü 𝑰𝑳 =𝑷

𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋=

𝟐𝟓𝟎𝟎

𝟐𝟐𝟎.𝟎,𝟖= 𝟏𝟒, 𝟐𝟎𝟒𝑨

Linye hattında kullanılacak olan 2,5mm2’lik NV tipi kablo üzerinden taşınabilecek maksimum akım


uygundur.

55 Ders İçi Örnek Uygulama (Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı)

Ana kolon hattı için 4x10mm2 yer altı kablo kesiti, kolon hattı için 4x6mm2’lik NVV antigron kablo ve

linye hattında 2,5mm2’lik bakır iletken kablo kullanımına göre gerilim düşümü ve akım kontrolü hesabı

aşağıdaki gibi olur.

%eK%eA

3x2,5mm2

Linye P5

4x6mm2+6mm2 NV

15 m

4x10mm2 YVV

7078W

12 m5 m

7078W

AT

2500W%eL

Sayaç Dolabı

Ders İçi Uygulama1’e ait Ana Kolon, Kolon ve En Uzun ve En Güçlü Linye Tek Hat Şeması


Ana kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑨 =𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟏𝟎𝟎.𝟏𝟓.𝟕𝟎𝟕𝟖

𝟓𝟔.𝟏𝟎.𝟑𝟖𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑨 = 𝟎, 𝟏𝟑𝟏

Kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑲 =𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟏𝟎𝟎.𝟓.𝟕𝟎𝟕𝟖

𝟓𝟔.𝟔.𝟑𝟖𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑲 = 𝟎, 𝟎𝟕𝟑

En uzun ve en güçlü P5 nolu çamaşır makinesi linyesi için yüzde gerilimi düşümü

%𝒆𝑳 =𝟐𝟎𝟎.𝑳.𝑷

𝒌.𝒔.𝑼𝟐 =𝟐𝟎𝟎.𝟏𝟐.𝟐𝟓𝟎𝟎

𝟓𝟔.𝟐,𝟓.𝟐𝟐𝟎𝟐 ⟹ %𝒆𝑳 = 𝟎, 𝟖𝟖𝟓

Toplam yüzde gerilim düşümü %𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳 = 𝟎, 𝟏𝟑𝟏 + 𝟎, 𝟎𝟕𝟑 + 𝟎, 𝟖𝟖𝟓

%𝒆𝑻 = 𝟏, 𝟎𝟖𝟗 < %𝟏, 𝟓 olduğundan kesitler gerilim düşüm

bakımından uygundur.

Elde edilen yüzde gerilim düşümü %1,5 değerinden küçük olduğundan kesitlerin gerilim düşümü

yönünden uygun olduğu söylenebilir. Eğer sonuç %1,5’ten büyük olsaydı iletken kesitlerinin arttırılması

gerekecekti.


Ana kolon hattı için akım kontrolü 𝑰𝑨 =𝑷


𝟕𝟎𝟕𝟖

√𝟑.𝟑𝟖𝟎.𝟎,𝟖= 𝟏𝟑, 𝟒𝟒𝟐𝑨

Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x10mm2’lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum akım


uygundur.

En uzun ve en güçlü linye hattı için akım kontrolü 𝑰𝑳 =𝑷

𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋=

𝟐𝟓𝟎𝟎

𝟐𝟐𝟎.𝟎,𝟖= 𝟏𝟒, 𝟐𝟎𝟒𝑨

Linye hattında kullanılacak olan 2,5mm2’lik NV tipi kablo üzerinden taşınabilecek maksimum akım


uygundur.

56

%eK%eA

%eA=

%eK=

%eT = %eA + %eK + %eL = 0,129 + 0,072 + 0,885

I = 3.U.cos

P

U = 380V

3x2,5mm2

Linye 5

3x6mm2+6mm2 NV

15 m

4x10mm2 YVV

6958W

12 m5 m

6958W

AT1

2500W%eL

%eL=

Sayaç Dolabý

cos =0,8

k x S x U

100 x L x P

=

=

2 =k x S x U

2

k x S x U2

k x S x U

100 x L x P2

k x S x U

200 x L x P2

k x S x U

200 x L x P2

= 0,12956 x 10 x 380

100 x 15 x 69582

6958 =

56 x 6 x 380

100 x 5 x 69582

56 x 2,5 x 220

200 x 12 x 25002

= 0,072

= 0,885

%eT = %1,086 %1,5

= 13,214A 77A 3.380.0,8

GERİLİM DÜŞÜMÜ HESABI

AKIM KONTROLÜ HESABI

olduğundan kullanılan iletkenler gerilim düşümü bakımından uygundur.

olduğundan kullanılan 4x10mm2'lik

kablo akım yönünden uygundur.

Ders İçi Uygulama1’ e ait Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı

57 Kolon Şeması Çizimi

Kolon şemaları binaların kat sayıları esas alınarak tek hat şeması olarak çizilir. Kolon şemalarında;

Ana kolon hattı kablo kesiti ve uzunluğu,

Kolon hattı kablo kesiti ve uzunluğu,

Ana tablo adı, kurulu gücü ve talep güçleri,

Tali tablo adı, kurulu gücü ve talep güçleri,

Ana kolon ve kolon sigortalarının akım değerleri,

Kaçak akım koruma akım değerleri,

Sayaç akım değerleri,

Topraklama çubuğu özellikleri ve iletken kesiti

Kullanılacak olan PVC boru çapları gösterilir.

Ders İçi Örnek Uygulama (Kolon Şeması Çizimi)

Ders İçi Uygulama 1 için verilen müstakil evin Kolon Şeması aşağıdaki gibidir.

kwh

Talep Gücü: 6958WKurulu Güç: 13694W

SAYAÇ TABLOSU

KOLON ŞEMASI

ZE

MİN

KA

T

4x6mm2 NV

5mt

K.A.K.R.3x40A(30mA)

3x40A

3x10(80A)

K.A.K.R.

3x40A(300mA)

4x10mm2 YVV 15mt

1,5m 18mm Cu

Çubuk

Dijital Sayaç

26mm PVC

TREDAŞ GİRİŞİ

25mm2 bakır iletken

Ders İçi Uygulama1’ e ait Kolon Şeması

58 Elektrik Tesisat Projesinin Bilgisayar Ortamına Aktarılması

Ders İçi Örnek Uygulama 1 ‘de verilen elektrik tesisat projesini uygun bir şekilde AutoCAD çizim

programı yardımıyla bilgisayara çizimini gerçekleştiriniz.

59 Müstakil Ev Elektrik Tesisat Projesi Uygulaması

60 ELEKTRİK TESİSAT PROJESİ ÇİZİMİNDE DİKKAT EDİLECEK KONULAR;

Projelerde, Proje ve Teknik Uygulama Sorumlusu ve yapı ile diğer bilgilerin bulunduğu kapak,

vaziyet planı, semboller listesi, açıklamalar, tablo yükleme cetvelleri, gerilim düşümü-akım

yönünden kesitlerin incelenmesi veya aydınlatma hesapları, tablo açılımları, kolon şemaları,

sayaç panosu detayı, keşifler ve gerekçe raporunu kapsamalıdır.

Mimari Planlar

Proje ölçekleri, mimari planlara uygun olacak ve en azından aşağıdaki ölçeklere uyulmalıdır.

o Vaziyet Planları: 1/1000

o Kat Planları: 1/50

o Ayrıntılar: 1/20

Kat planlarında, birbirinin aynı olan katlar için tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat giriş katın

aynısı olsa bile ayrı çizilmelidir.

Projelerde mimari planlar 0,2mm, kuvvetli akım kolon hatları 0,6mm, linyeler 0,4-0,5 mm, zayıf

akım hatları 0,2 – 0,3 mm, kalınlıkta çizgi ile çizilmelidir.

Temel Topraklaması

Temel topraklaması kapalı bir ring (halka) şeklinde yapılacaktır.

Büyük alanlara sahip binalar için temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan 20x20m

ölçülerinde olmalıdır.

Kullanılan topraklayıcı ile ilgili bilgiler projede belirtilecektir.

Temel topraklamasında en küçük kesiti 30x3,5mm olan çelik şerit kullanılmalıdır.

Potansiyel dengeleme barasına bağlanacak bağlantı filizi bina bağlantı kutusunun yakınına

yerleştirilmelidir.

Topraklama çubukları arasındaki mesafe çubuk boyunun en az iki katı olmalıdır.

Elektrik Tesisat Projesi

Proje kapağında istenen bilgiler eksiksiz olarak doldurulacaktır.

Işık tali tablosu daire girişinde olmalıdır.

Işık ana tablosu kablo bacasının en alt kısmına (bodrum kat) konulmalıdır.

Projelerde kullanılan tüm pano ve dağıtım kutuları, özel harf ve yazılarla kodlanmalıdır.

Projeler hazırlanırken, iç mimari tasarıma ve mekanik tesisat yerleşimine dikkat edilmelidir.

Kat planları üzerinde iletken kesitleri ve sayıları ile boru çapları belirtilmelidir.

Betonarme kirişlerin yanına zorunlu kalınmadıkça buat ve ek kutusu konulmamalıdır.

Özellikle baca, kolon, şaft ve ışıklık gibi mimari ayrıntılar projede belirtilmeli, baca ve baca

çevresinden tesisat geçirilmemelidir. Banyo ve mutfak gibi bölümlerdeki yerleşim kat planlarında

gösterilmeli ve ıslak hacimlerde kullanılacak buat ve anahtarlar ıslak hacim dışında olmalıdır.

Zorunlu durumlarda, özel sızdırmazlığı sağlanmış buat ve ek kutuları kullanılmalıdır.

Bir buata en çok 4 bağlantı ucu gelebilecek, bu sayı aşıldığında kare buat veya ek kutusu

konulmalıdır.

Ek kutuları mümkün olduğunca oda içerisinde olmamalıdır.

Banyo ve WC’de ek kutusu olmamalıdır. Ek kutusu ve anahtarlar dışarıda olmalıdır.

Projelerde, yatay planlar yanında her sistem için ayrı ayrı tek hat şemaları (kolon şeması)

verilmelidir.

Konut projelerinde, kuvvetli ve zayıf akım aynı pafta üzerinde gösterilebilir. Ancak kapsamlı

yapılarda zayıf akım ve kuvvetli akım projeleri ayrı paftalara çizilmelidir.

Bina ana beslenme hattının kesiti ve cinsi, yaklaşık uzunluğu, besleneceği direk no’su gibi bilgiler

projede belirtilmelidir.

61

Aydınlatma ve priz linyeleri ayrı ayrı olmalıdır. Kolon linye hatları, tablolardan çıkış sırasına uygun

olarak numaralandırılmalıdır.

Mutfakta kullanılacak ev aletleri (müstakil linyeler hariç) için bir linye kullanılmalıdır.

Müstakil linyeler; elektrikli fırın (ocak), elektrikli şofben, klima, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi,

kombi, elektrikli termosifon vb. linyeleridir.

Elektrik iç tesisleri yönetmeliğine göre müstakil linye güçlerini; elektrikli fırın için 2000W, çamaşır

makinesi 2500W, bulaşık makinesi 2500W alınız. Diğer müstakil linyeler için mevcut güç

değerlerini kullanınız.

Aydınlatma için en az iki linye kullanılmalıdır.

Priz linyelerinde en çok 5-6, aydınlatma linyelerinde 9 sorti olmalıdır.

Anahtarlar kapıların açılış yönünün tersine konulmalıdır.

Lambadan lambaya geçiş zorunlu olmadıkça yapılmamalıdır.

Prizler, tefriş planına uygun şekilde konulmalıdır.

Anahtar yanında mutlaka priz olacaktır.

Daire girişlerinde mutlaka priz olacaktır.

Balkon ve banyoda kullanılacak olan prizler kapaklı tip (etanş) priz olmalıdır.

Çizim sırasında zorunda olmadıkça kolonlardan geçiş yapılmamalıdır.

Pencere altlarından ve bacalardan linye geçmemelidir.

Antrede (giriş kısmı) telefon prizi ve topraklı priz olmalıdır.

Balkonda bir priz mutlaka bırakılmalıdır.

Kombi için balkona yada mutfağa müstakil linye çekilecektir.

Her odada en az bir priz konulmalı, salonda en az iki priz, telefon ve anten prizi olmalıdır.

Her kolon hattının başında kolon sigortası ve 30mA’lik kaçak akım koruma rölesi (hayat koruma)

konulmalıdır.

Ana kolon hattının başında 300mA’lik kaçak akıma rölesi (yangın koruma) konulmalıdır.

Tabloların yükleme cetvelleri, yüklerin özelliklerini, sorti cins ve sayılarını, linye güçlerini, sigorta

cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli diğer bilgileri kapsamalıdır.

Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en yüklü linye hattı için gerilim düşümü hesabı

yapılmalıdır. İletken kesitleri, ayrıca akıma göre kontrol edilmelidir. Ana besleme hattı ve kolon

hatları için, talep faktörleri dikkate alınmalı ve gerilim düşümü talep faktörüne göre

hesaplanmalıdır.

Bölümlerin özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre aydınlatma hesabı yapılmalı, enerji tasarrufu

açısından da değerlendirilerek armatürlerin cins ve güçleri seçilerek kat planları üzerinde

gösterilmelidir.

Kolon şeması, mimari kat sayısına uygun olarak çizilmeli, tabloların isimleri, güçleri, sigorta ve

şalter anma değerleri, ana tablodan itibaren kolon hattı uzunluğu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda

hangi faza bağlı olduğu ve sayaç anma akımları belirtilmelidir.

Her bir daire için üç fazlı besleme yapılacaktır.

Telefon tesisatı projeleri, Türk Telekom A.Ş. Bina İçi Telefon Tesisatı Teknik Şartnamesine uygun

olarak hazırlanmalıdır.

Bina girişine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve %20 yedek hat bağlantısına

uygun Bina Telefon Dağıtım Kutusu (BTDK) konulmalıdır. BTDK ile dış telefon bağlantısı için bina

çıkışına kadar içinde kılavuz tel olan boş boru bırakılmalıdır.

Konutlarda en az iki, işyerlerinde en az üç adet telefon sortisi olmalıdır. Kat Telefon Dağıtım Kutusu

(KTDK) ile BTDK arasına çekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi sayısının % 20 fazlası

kapasitede olacaktır. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi sayısından % 20 fazla telefon sortisi

bağlantısına uygun olmadır.

62

KAYNAKLAR

1. Volkan ERDEMİR, Üniversite Ders Notları

2. Volkan ERDEMİR, Aydınlatma Tekniği Ders Notları

3. MEGEP; Aydınlatma Projeleri; Ankara 2011

4. MEGEP; Bilgisayar Destekli Proje Çizimi; Ankara 2011

5. MEGEP; Temel Teknik Resim; Ankara 2011

6. Mehmet Çevik, Teknik Resim Ders Notları; İzmir 2010

7. Muzaffer ÖZKAYA, Aydınlatma Tekniği, Birsen Yayınevi

8. Adem ÜNAL, Aydınlatma Tasarımı ve Proje Uygulamaları, Birsen Yayınevi

9. www.wikipedia.org

10. www.emo.org

11. İlgili Şartname ve Yönetmelikler

http://www.wikipedia.org/

http://www.emo.org/

bİlgİsayar desteklİ proje iitbmyoelektrik.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/tbmyoelektrik/...teknik...

Documents