ISPITNI KATALOG

BIOLOGIJAMATURSKI ISPIT U GIMNAZIJIKOLSKA 2010/2011. GODINA

Ispitni katalog pripremili: dr Svetlana Perovi,doc., Prirodno-matematiki fakultet dr Slaana Krivokapi,doc., Prirodno-matematiki fakultet mr Blaenka Petrievi, Zavod za kolstvo Sonja Krivokapi, prof., Gimnazija Slobodan kerovi Sanja Kaluerovi, dipl. biolog, Ispitni centar

Tatijana arapi, savjetnik za prirodnu grupu predmeta, Ispitni centar

SADRAJ

1. Uvod ....................................................................................................................................4 2. Pravila .................................................................................................................................5 3. Opti ciljevi ispita ................................................................................................................6 4. Struktura ispita ....................................................................................................................7 5. Ispitni program ...................................................................................................................9 6. Primjer testa .....................................................................................................................15 List za odgovore.......................................................................................................15 Rjeenja....................................................................................................................23 7. Literatura ..................27

1. UvODDravna matura uvodi se kolske 2010/11. godine u obrazovni sistem Crne Gore i predstavlja standardizovanu eksternu provjeru kolskih postignua uenika na kraju etvorogodinjeg gimnazijskog obrazovanja. Na osnovu Zakona o gimnaziji (Sl. list RCG, br. 64/02 od 28. 11. 2002, 49/07 od 10. 08. 2007, Sl. list Crne Gore, br. 45/10 od 04. 08. 2010) maturski ispit se polae eksterno, a za pripremu ispitnih materijala i sprovoenje procedure dravne mature zaduen je Ispitni centar. Provjeravaju se znanja, sposobnosti i vjetine koje se zasnivaju na kljunim djelovima Predmetnog programa a treba da ih posjeduju uenici na kraju gimnazijskog kolovanja. Ispitni katalog detaljno opisuje ta e se ispitivati na maturskom ispitu iz biologije u kolskoj 2010/11. godini. Namijenjen je prvenstveno uenicima i nastavnicima, ali i ostalim uesnicima nastavnog procesa. U Ispitnom katalogu su navedeni opti ciljevi ispita, opisana je struktura ispita i kroz formu ispitnih ciljeva precizno je naveden sadraj koji e se ispitivati. Dat je i primjer testa sa detaljnom shemom za ocjenjivanje.

2. PRAvILASvi uenici, koji izaberu Biologiju za izborni predmet na maturskom ispitu, polagae ispit pismeno, istog dana u isto vrijeme. Ispitni materijal e biti zapakovan u posebne sigurnosne koverte (PVC), koje e se otvoriti pred uenicima neposredno prije poetka ispita. Nakon ispita, testovi e biti vraeni u Ispitni centar zapakovani u sigurnosne koverte (PVC), gdje e se vriti ocjenjivanje. Na ispitu nije dozvoljeno lano predstavljanje otvaranje ispitnih zadataka prije dozvoljenog vremena ometanje drugih uenika prepisivanje od drugog uenika korienje nedozvoljenog pribora oteenje ifre na test-knjiici nepotovanje znaka za zavretak ispita Dozvoljen pribor je: grafitna olovka, gumica i hemijska olovka. Uenikov rad mora biti napisan hemijskom olovkom. Samo skice i grafici mogu biti nacrtani grafitnom olovkom.

5

3. OPTI CILJEvI ISPITACilj maturskog ispita iz predmeta Biologija je da se procijeni nivo steenog znanja i kompetencije uenika u primjeni znanja i vjetina iz biologije, koje su sticali kroz nastavu. Maturski ispit iz biologije se bazira na provjeri da li je uenik/ca: savladao/la osnovne pojmove, procese i zakonitosti iz razliitih oblasti

biologije, koji su neophodni za razumijevanje ive prirode; ivih bia;

stekao/la znanje o eliji kao osnovnoj strukturnoj i funkcionalnoj jedinici svih ovladao/la saznanjima o univerzalnosti osnovnih ivotnih procesa, njihovom

molekularnom i strukturnom osnovom i njihovom evolucijskom dimenzijom;

upoznao/la opte karakteristike i znaajne predstavnike gljiva i pojedinih

grupa biljnog i ivotinjskog carstva i naela njihovog svrstavanja u sistematske kategorije;razumio/jela osnovne pojmove iz ekologije i zatite ivotne sredine, kao i

vanost racionalne upotrebe prirodnih resursa i odravanja prirodne ravnotee;stekao/la znanja o principima molekularne biologije i genetike i primjene

genetikog ininjerstva u medicini, prehrambenoj, farmaceutskoj i hemijskoj industriji; sistema i faktore koji naruavaju ivotne procese i odravanje homeostaze;sposoban/na da kreativno koristi znanja iz razliitih oblasti biologije i

upoznao/la osnovne procese u ovjeku, grau i funkciju organa i organskih

povezuje ih sa drugim naunim disciplinama;

sposoban/na da povezuje teorijsko znanje sa biolokim eksperimentima.

6

4. STRUKTURA ISPITAIspit traje 120 minuta. Zadaci u testu mogu biti: 1. zadaci zatvorenog tipa i 2. zadaci otvorenog tipa. 1. ZADACI ZATvORENOG TIPA Zadaci viestrukog izbora Uenik od vie ponuenih odgovora bira jedan taan. Tane odgovore treba paljivo prepisati na za to predviena mjesta na Listu za odgovore, koji je dat uz test. Zadaci povezivanja i sreivanja Ponueni zadaci sadre vie pitanja i vie odgovora. Broj ponuenih odgovora treba da je za najmanje jedan vei od broja pitanja, a svakom pitanju odgovara samo jedan odgovor. Zadaci reanja Ponueni zadaci sadre odreene podatke, pojmove ili dogaaje koje treba poreati na odreeni nain. Uenici treba da odgovarajui broj pridrue navedenim podacima, pojmovima ili dogaajima. Zadaci alternativnog izbora Zadaci sadre nekoliko tvrdnji. Uenici treba da za svaku tvrdnju odlue je li tana ili nije. 2. ZADACI OTvORENOG TIPA Zadaci otvorenog tipa zahtijevaju upisivanje odgovora u za to predvieno mjesto. Odgovor treba da je jasan i precizan, bez suvinih obrazloenja. Zadaci dopunjavanja Uenici treba da dovre neku reenicu ili crte, oznae traeni dio crtea, upiu dio koji nedostaje ili dopune neku tvrdnju. Kratak odgovor Uenici kratko odgovaraju na postavljena pitanja: jednostavnom reenicom, s nekoliko rijei ili formulom. Struktura ispita prikazana je u tabeli 1. Tabela 1.Tip zadatka Zadaci otvorenog tipa Zadaci zatvorenig tipa Broj zadataka 40 - 50% 50 - 60% Broj bodova 50 - 60% 40 - 50%

7

Sadraj koji se ispituje u skladu je sa nastavnim programom i podijeljen je na deset oblasti. Procentualna zastupljenost sadraja u strukturi ispita odnosi se na ukupan broj bodova i prikazana je u tabeli 2. Tabela 2.Redni broj I II III IV V VI VII VIII IX X Oblast Biologija elije Osnovni ivotni procesi Taksonomija Gljive Biljno carstvo ivotinjsko carstvo Ekologija i biodiverzitet Anatomija, fiziologija i razvie ovjeka Molekularna biologija i genetika Evolucija ovjeka Zastupljenost sadraja 20%5% 10%5% 5%5% 5%5% 10%5% 10%5% 5%5% 15%5% 15%5% 55%

Maksimalan broj bodova je 70. U zadacima viestrukog izbora taan odgovor donosi dva boda, a u svim ostalim sluajevima nula bodova. Zadaci reanja, povezivanja, alternativnog izbora i otvorenog tipa mogu biti djelimino bodovani to je predvieno shemom za ocjenjivanje. Netano rijeen zadatak ne donosi negativne bodove.

8

5. ISPITNI PROGRAM1.BIOLOGIJA ELIJE

Sadraj: Hemijski sastav elije. elijska membrana i elijski zid. elijske organele. elijski ciklus. Bakterije. Virusi. Ispitni ciljevi: Uenik/ca treba da 1.01. objasni svojstva i ulogu vode 1.02. razlikuje makroelemente i mikroelemente 1.03. objasni strukturu i ulogu organskih jedinjenja 1.04. objasni sastav i ulogu citoplazme 1.05. objasni pojam homeostaze i njen znaaj 1.06. objasni grau i funkciju elijske membrane 1.07. objasni grau i funkciju elijskog zida 1.08. objasni grau i funkciju elijskih organela 1.09. objasni interfazu: G1, S ,G2 1.10. objasni faze mitoze 1.11. objasni faze mejoze i ulogu u polnom razmnoavanju 1.12. objasni specifinosti u grai bakterija 1.13. objasni rast i diobu bakterija 1.14. razlikuje tipove bakterija prema nainu ishrane 1.15. analizira znaaj hemosinteze 1.16. objasni biosintezu i znaaj antibiotika 1.17. uporedi procese dezinfekcije, pasterizacije i sterilizacije 1.18. objasni primjenu bakterija u biotehnologiji 1.19. analizira slinosti i razlike izmeu bakterija i cijanobakterija 1.20. opie grau virusa 1.21. razlikuje litiki i lizogeni ciklus 1.22. objasni viroze na primjerima biljaka, ivotinja i ovjeka 1.23. objasni grau u znaaj viroida i priona

2.

OSNOVNI IVOTNI PROCESI

Sadraj: Enzimi Metabolizam Fotosinteza Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 2.01. objasni strukturu, znaaj i nain djelovanja enzima kao biokatalizatora 2.02. objasni pojam i transformaciju energije u eliji 2.03. opie strukturu i znaaj ATP-a 2.04. razlikuje anabolike i katabolike procese 2.05. objasni proces i znaaj glikolize u stvaranju molekula ATP-a 2.06. objasni proces i znaaj elijskog disanja i ukupni energetski bilans 2.07. objasni proces i znaaj oksidacije masnih kiselina 2.08. razlikuje razliite tipove vrenja kroz njihov znaaj i primjenu9

2.09. analizira tipove i uloge fotosintetikih pigmenata 2.10. objasni proces i znaaj svijetle faze fotosinteze 2.11. objasi proces i znaaj Kalvinovog ciklusa 2.12. analizira znaaj fotosinteze

3.

OSNOvNI PRINCIPI TAKSONOMIJE I SISTEMATIKE

Sadraj: Sistematika i taksonomija ivih bia Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 3.01. uporedi pojmove: taksonomija, sistematika i klasifikacija 3.02. povee klasifikaciju i filogenezu 3.03. svrsta organizme u osnovne sistematske kategorije

4.

GLJIvE

Sadraj: Gljive protisti Gljive Predstavnici gljiva Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 4.01. objasni grau, nain ishrane, znaaj gljiva i gljiva protista 4.02. objasni znaaj gljiva u simbiozi 4.03. razlikuje glavne predstavnike jestivih i otrovnih gljiva

5.

BILJNO CARSTvO

Sadraj: Alge, gljive i liajevi Mahovina, paprati, rastavii i preice Golosjemenice i skrivenosjemenice Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 5.01. razlikuje jednoelijske, kolonijalne i vieelijske alge 5.02. objasni smjenu generacija kod algi 5.03. istakne znaaj algi u prirodi i za ovjeka 5.04. identifikuje autotrofne protiste na osnovu kljueva 5.05. identifikuje mahovine na osnovu kljueva 5.06. razlikuje gametofit i sporofit generaciju 5.07. pronae razliku izmeu tvornih i trajnih tkiva 5.08. analizira grau i funkciju meristema 5.09. objasni grau i funkciju trajnih tkiva 5.10. razlikuje primarnu i sekundarnu grau stabla 5.11. razlikuje primarnu i sekundarnu grau korijena 5.12. objasni grau i funkciju lista10

5.13. identifikuje paprati na osnovu kljueva 5.14. objasni ivotne cikluse paprati 5.15. objasni vegetativno razmnoavanje i znaaj liajeva 5.16. razlikuje golosjemenice od skrivenosjemenica 5.17. identifikuje grupe golosjemenica na osnovu kljueva 5.18. analizira grau muke i enske iarke golosjemenica 5.19. identifikuje grupe skrivenosjemenica na osnovu kljueva 5.20. analizira grau cvijeta, ploda i sjemena 5.21. objasni opraivanje, oploenje, nastanak i vrste ploda 5.22. objasni ivotne cilkuse golosjemenica i skrivenosjemenica

6.

IVOTINJSKO CARSTVO

Sadraj: Suneri i arnjaci. Nesegmentisani i segmentisani beskimenjaci. Kimenjaci. Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 6.01. razlikuje heterotrofne protiste 6.02. razlikuje faze ivotnog ciklusa plazmodijuma 6.03. analizira uticaj heterotrofnih protista na ovjeka 6.04. objasni grau, nain ivota i razmnoavanje sunera i arnjaka 6.05. objasni grau, nain ivota pljosnatih crva 6.06. objasni grau, nain ivota valjkastih crva 6.07. objasni parazitski nain ivota na primjeru trihinele 6.08. uporedu grau i nain ivota mekuaca 6.09. uporedi grau i nain ivota bodljokoaca 6.10. uporedi grau i nain ivota zglavkara 6.11. analizira tjelesnu organizaciju hordata i evoluciju kimenjaka 6.12. objasni osnovne karakteristike predstavnika riba, vodozemaca, gmizavaca, ptica i sisara.

7.

EKOLOGIJA I BIODIvERZITET

Sadraj: Osnovni ekoloki pojmovi. Tipovi ekosistema. Odnosi u ekosistemu. Uslovi ivota na Zemlji. Biodiverzitet. Faktori i posljedice zagaenja biosfere. Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 7.01. analizira osnovne ekoloke pojmove 7.02. uporeuje razliite ekosisteme 7.03. objasni kruenje materija i proticanje energije 7.04. objasni biogene cikluse u prirodi 7.05. uporedi meusobne odnose unutar zajednice ivih bia 7.06. analizira razliite prilagoenosti biljaka i ivotinja na specifine uslove ivota11

7.07. razlikuje fizike, hemijske i bioloke faktore zagaenja 7.08. analizira razliite tipove zagaenja biosfere (zagaenje vazduha, vode, zemljita) i posljedice zagaenja 7.09. opie i analizira mjere zatite ivotne sredine

8.

ANATOmIJA, fIZIOLOGIJA I RAZVIE OVJEKA

Sadraj: Tkiva. Organi i organski sistemi. Koa i tvorevine koe. Skeletni sistem. Miii. Endokrini sistem. Nervni sistem. ula. Krvni i limfni sistem. Imuni sistem. Sistem za disanje. Sistem za varenje. Sistem za izluivanje. Reproduktivni sistem. Razvie ovjeka. Bolesti i mjere zatite. Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 8.01. razlikuje vrste tkiva na osnovu histolokih preparata 8.02. pronae slinosti i razlike izmeu organa i organskih sistema 8.03. objasni grau i ulogu koe i tvorevina koe 8.04. objasni grau i ulogu kosti 8.05. analizira kostur ovjeka 8.06. objasni grau i ulogu skeletnih miia 8.07. objasni opte mehanizme miine kontrakcije 8.08. objasni nervnu kontrolu miia 8.09. razlikuje endokrine i egzokrine lijezde 8.10. navede i objasni funkcionalnu povezanost endokrinih lijezda 8.11. analizira mehanizam povratne sprege pri luenju hormona 8.12. objasni grau i ulogu nervne elije 8.13. razlikuje vrste stimulusa 8.14. definie prag drai 8.15. objasni akcioni potencijal 8.16. uporedi djelovanje razliitih transmitera 8.17. objasni pojam sinapse 8.18. objasni nastajanje refleksa 8.19. uporedi grau i funkciju centralnog i vegetativnog nervnog sistema 8.20. objasni vrste i funkciju receptora 8.21. objasni strukturu i funkciju ula 8.22. objasni sastav i funkciju krvi 8.23. objasni ABO i Rh sastav krvnih grupa 8.24. objasni sastav i funkciju limfnog sistema 8.25. objasni grau i funkciju srca 8.26. objasni elektrinu aktivnost srca i elektrokardiogram 8.27. povee plunu i sistemsku cirkulaciju 8.28. razlikuje osnovnu grau i ulogu arterija i vena 8.29. uporedi pritiske u krvnim sudovima12

8.30. objasni razmjenu materija izmeu kapilara i tkiva 8.31. objasni grau, funkciju i znaaj imunog sistema 8.32. objasni grau i funkciju sistema za disanje 8.33. objasni mehanizam i regulaciju disanja 8.34. objasni razmjenu gasova u pluima 8.35. objasni funkciju hemoglobina u transportu kiseonika 8.36. objasni grau i ulogu organa za varenje 8.37. prepozna djelovanje enzima u razlaganju hrane 8.38. objasni ulogu jetre, unog mjehura i pankreasa u varenju hrane 8.39. objasni nervnu i endokrinu regulaciju digestivnog sistema 8.40. objasni digestiju i apsorpciju ugljenih hidrata, lipida i proteina 8.41. objasni ulogu vitamina i minerala u ishrani 8.42. objasni strukturu i funkciju organa za izluivanje 8.43. analizira ulogu bubrega u odravanju homeostaze 8.44. objasni grau i ulogu polnih organa 8.45. objasni gametogenezu 8.46. objasni endokrinu regulaciju reprodukcije 8.47. analizira faze i hormonsku regulaciju menstrualnog ciklusa 8.48. opie fertilizaciju, trudnou i poroaj 8.49. navede uzroke, najea oboljenja i mjere zatite organa i organskih sistema

9.

MOLEKULARNA BIOLOGIJA I GENETIKA

Sadraj: Osnovi molekularne biologije. Humana genetika. Populaciona genetika. Ispitni ciljevi Uenik/ca treba da 9.01. objasni strukturu i funkciju genetikog materijala 9.02. analizira faze replikacije, transkripcije i translacije 9.03. objasni genotip i fenotip 9.04. razlikuje vrste mutacija 9.05. objasni mehanizme reparacije DNK 9.06. objasni principe rekombinatne tehnologije DNK 9.07. objasni strukturu i funkciju hromozoma 9.08. analizira hromozomske aberacije kod ovjeka 9.09. objasni determinaciju i diferencijaciju pola 9.10. objasni osnovne principe nasljeivanja 9.11. analizira kariogram ovjeka 9.12. analizira rodoslovna stabla 9.13. objasni genetiku varijabilnost prirodnih populacija 9.14. objasni znaaj mutacija i prirodne selekcije 9.15. objasni migracije, protok gena i genetiki drift

10.

EVOLuCIJA OVJEKA

Sadraj: Porijeklo ivota. Porijeklo ovjeka.

13

Ispitni ciljevi: Uenik/ca treba da 10.01. objasni hemijsku i bioloku evoluciju ivota 10.02. analizira filogenetsko stablo primata 10.03. razlikuje socijalnu od kulturne evolucije

6. PRIMJER TESTA

u zadacima od 1 do 12 zaokrui broj ispred tanog odgovora i unesi ga u List za odgovore.

14

1. Koji od navedenih organizama pripadaju prokariotima ? A. arheje i gljive B. bakterije i arheje C. protozoe i ivotinje D. virusi i gljive2 boda

2. uloga hlorofila u fotosintezi je: A. B. C. D. proizvodnja kiseonika sinteza skroba i saharoze vezivanje svjetlosne energije vezivanje ugnjen-dioksida i vode2 boda

3. Akceptor CO2 u tamnoj fazi fotosinteze je: A. fruktoza 1,6 bisfosfat B. riboza 1,5-fosfat C. ribuloza 1,5-bisfosfat2 boda

4. Adenozintrifosfat-a (ATP) izgrauju: A. adenin, dezoksiriboza i tri fosfatne grupe B. adenin, riboza i tri fosfatne grupe C. adenin, ribuloza i tri fosfatne grupe D. alanin, dezoksiriboza i tri fosfatne grupe2 boda

5. Koja je najbrojnija grupa ivotinja? A. bodljokoci B. insekti C. pauci D. rakovi2 boda

6. Sekundarna tjelesna duplja, celom, nastaje u toku evolucije razmicanjem: A. ektoderma B. endoderma C. mezoderma2 boda

15

7. u svakoj eliji ovjeka nalazi se DNK duine priblino 2 metra, koja je spiralizovana. Zaokrui taan redosled faza spiralizacije hromozoma: A. nukleotid, solenoid, hromatin B. nukleotid, nukleozom, solenoid C. nukleozom, solenoid, hromatin D. solenoid, nukleozom, hromatin2 boda

8. DNK na svom 5 kraju ima: A. fosfatnu grupu dezoksiriboze B. karboksilnu grupu C. NH2 grupu adenina D. OH grupu dezoksiriboze2 bod

9. Mjesto vezivanja RNK polimeraze u procesu traskripcije zove se: A. gen inhibitor B. gen promotor C. regulatorni gen D. strukturni gen2 boda

10. Za proizvodnju energije prvi organizmi su koristili: A. B. C. D. Fe, O2, H2 Fe, S, O2 Fe, S, H2 S,, O2, H2

2 boda

11. Samo jedna meu navedenim kostima lobanje nije neparna. Koja? A. eona B. klinasta C. potiljana D. tjemena2 boda

12. Sistola oznaava kontrakciju: A. aorte B. komora i predkomora C. SA vora2 boda

16

u zadacima od 13 do 34 upii odgovore na za to predviena mjesta.13. Kojoj sistematskoj kategoriji pripada Homo sapiens? Odgovor: ..........................................................................................................1 bod

14. u procesu razgradnje glukoze do pirogroane kiseline sintetiu se.....................................molekula

ATP-a.2 boda

15. Hlorofil a spada u glavni fotosintetiki pigment koji apsorbuje svu vidljivu svjetlost osim svjetlost ................................................ boje.2 boda

16. Proteinski omota virusa zove se ............................................................1 bod

17. Kojoj grupi organizama pripada pepelnica rai (Claviceps purpurea)? Odgovor: ..........................................................................................................2 bod

18. Lezije (oteenja) na molekuli DNK u vidu pirimidinskih dimera, uobiajeno nastaju poslije izlaganja DNK .......................................................................................................... zracima.2 boda

19. Ako jedan lanac DNK ima sekvencu ACCTGCTTAGCCTA, DNK sekvenca komplementarnog lanca je ..........................................................................................................2 boda

20. Izdvoj vitamine koji se rastvaraju u uljima (mastima). vitamin B1 vitamin D vitamin B2 vitamin A vitamin C vitamin B6 vitamin E..................................................................................................................................................................

Odgovor:

........................................................................................................................................................................................ 3 boda

17

21. Brojeve ispred tanih tvrdnji unesi u tabelu. 1. Virusi su po veliini manji od bakterija. 2. Virus HIV-a djeluje na elije imunog sistema. 3. Virus HIV-a izaziva sidu (AIDS). 4. Virusi ive u eukariotskim i prokariotskim elijama. 5. Virusi Imaju debeo elijski zid od hitina. 6. Virusi imaju samo ribozom. 7. Virusi se lako uoavaju pod svjetlosnim mikroskopom.

2 boda

22. vrenje je proces koji izazivaju neke bakterije i gljive. Produkti vrenja mogu biti: 1. antibiotici 2. kiseonik 3. etanol 4. propionska kiselina Brojeve ispred tanih odgovora unesi u tabelu.

2 boda

23. Na slici je prikazan stadijum gametofita zastupljen samo kod mahovina. Koji je to stadijum?

Odgovor:..........................................................................................................1 bod

18

24. Na slici su brojevima oznaene najjednostavnije vaskularne biljke.

A. Koje su to biljke? 1. .............................................................. 2. .............................................................. 3. .............................................................. B. Koja je generacija ovih biljaka prikazana na slici? Odgovor: ..........................................................................................................3 boda

25. Na slici je prikazan popreni presjek lista, koji se moe vidjeti pod mikroskopom. Napii nazive tkiva oznaene brojevima:

1 2 3

1. .............................................................. 2. .............................................................. 3. .............................................................. 4. ..............................................................2 boda

19

26. Pogledaj sliku i odgovori na pitanja:

1. Koji je autotrofni protist prikazan na slici? Odgovor: .......................................................................................................... 2. Po emu si ga prepoznao/la? Odgovor: .......................................................................................................... 3. Koje pigmente sadre njegovi hloroplasti? Odgovor: .......................................................................................................... 4.Kako se polno razmnoava? Odgovor: .......................................................................................................... 5.Koju rezervnu materiju stvara u hloroplastima? Odgovor: ..........................................................................................................5 bodova

27. Svrstaj navedene organizme u ponuene tri grupe sisara. A. Ris, (Lynx sp.) B. impanza (Pan sp.) C. Kengur (Macropus sp.) D. Kit (Balaenoptera sp.) E. Kljunar (Ornithorhynchus sp.) 1. 2. 3. Prototheria Metatheria Eutheria2 boda

28. meu jedinkama u ekosistemu vladaju razliiti odnosi. u kakvom su odnosu drvo i ptica koja se na njemu gnijezdi? Odgovor: ...........................................................................................................1 bod

29. Kako se nazivaju organizmi prilagoeni ivotu na niskim temperaturama? Odgovor: ...........................................................................................................2 boda

30. ta je posledica kada se oploeno jajace usadi i razvija unutar jajovoda? Odgovor: ..........................................................................................................1 bod

31. upii tip mutacije pored mutirane sekvence DNK

originalna sekvenca

.......................................................................... 3 boda

32. Razvrstaj navedene aneuploidije na autozomne i polne: Edvardov sindrom, Daunov sindrom, Patau sindrom, Klineferterov sindrom, Tarnerov sindrom, super ena XXY.Autozomne aneuploidije Polne aneuploidije

2 boda

33. Povei nazive hormona sa odgovarajuim lijezdama: 1. prolaktin 2. tiroksin 3. parathormon 4. insulin a) pankreas b) paratitasta lijezda c) hipofiza d) titasta lijezda e) nadbubrena lijezda

1

2

3

2 boda

21

34.Genitalni ciklus je dobar primjer kako su cikline promjene u fiziolokim procesima esto hormonski regulisane. 1. Ana provjerava znanje iz biologije, o polnim hormonima na primjeru svoje porodice. Njena mlaa sestra ima 10 godina. Njihova mama je u petom mjesecu trudnoe. Pomozi Ani da pravilno ispuni tabelu, tako to e krstiem oznaiti polja koja potvruju tvrdnju datu u prvoj koloni.Tvrdnje jajnik nije aktivan uto tijelo lui estrogen i progesteron jajnici lue estrogen i progesteron posteljica lui estrogen i progesteron Sestra (10 godina) Ana (17 godina) Mama (35 godina)

2. Pod ijom kontrolom je luenje hormona jajnika? Odgovor: .......................................................................................................... 3. Navedi primjer negativne povratne sprege u sluaju polnih hormona ene. Odgovor: ..........................................................................................................4 boda

22

Rjeenja 1. B. bakterije i arheje 2. C. vezivanje svjetlosne energije 3. C. ribuloza 1,5 - bisfosfat 4. B. adenin, riboza i tri fosfatne grupe 5. B. insekti 6. C. mezoderma 7. C. nukleozom, solenoid, hromatin 8. A. fosfatnu grupu dezoksiriboze 9. B. gen promotor 10. B. Fe, S, H2 11. D. tjemena 12. B. komora i pretkomora 13. Vrsti 14. dva (2) 15. plave 16. kapsid 17. gljive 18. Ultravioletnim (UV) 19. TGGACGAATCGGAT23

20. A, D i E Za svaki vitamin 1 bod. Maksimalno 3 boda. 21. 1 2 3

1. Virusi su po veliini manji od bakterija 2. Virus HIV-a djeluje na elije imunog sistema 3. Virus HIV-a izaziva sidu (AIDS) 4. Virusi ive u eukariotskim i prokariotskim elijama. Tri tana odgovora-1boda etiri tana odgovora -2 boda 22. 2

2. etanol 4. propionska kiselina 23. protonema 24. A. 1. rastavi 2. paprat 3. preica B. sporofit Taan odgovor pod A - 2 boda Taan odgovor pod B 1 bod Maksimalno 3 boda 25. 1. epidermis lica lista 2. palisadno tkivo 3. sunerasto tkivo 4. epidermis nalija lista tri tana odgovora 1 bod Maksimalno 2 boda

24

26. 1. spirogira 2. po spiralni hloroplastima 3. hlorofili a i b, karoten i ksantofil 4. konjugacijom 5. skrob Jedan odgovor 1 bod Maksimalno 5 bodova 27. 1. 2. 3. Prototheria Metatheria Eutheria E C A,B,D

28. komensalizam 29. kriofili 30. vanmaterina trudnoa 31. supstitucija 32.Autozomne aneuploidije Edvardov sindrom, Daunov sindrom, Patau sindrom Polne aneuploidije Klineferterov sindrom, Tarnerov sindrom super ena XXY

Tano popunjena jedna kolona 1 bod Maksimalno 2 boda

25

331 c 2 d 3 b a

Tri tana povezivanja 1 bod Maksimalno 2 boda 34. 1.Tvrdnje 1. jajnik nije aktivan 2. uto tijelo lui estrogen i progesteron 3. jajnici lui estrogen i progesteron 4. posteljica lui estrogen i progesteron

Sestra ( 10 godina) x

Ana ( 17 godina) x x

Mama ( 35 godina)

x

Tano popunjena tabela 2 boda 2. FSH i LH 1 bod 3. Poveana koliina estrogena i progesterona u krvi ene spreava luenje LH I FSH-neg. pov sprega 1 bod Maksimalno 4 boda

26

7. OSNOvNA LITERATURAUenici se mogu pripremiti za ispit korienjem udbenika: Biologija za I razred opte gimnazije Od molekula do elije (Marina Dermastia, Tom Turk i Blaenka Petrievi) Biologija za II razred opte gimnazije Biologija 2 (Blaenka Petrievi, Marko Karaman i Katarina Todorovi) Biologija za III razred opte gimnazije Od elije do organizma (Nikola Gruji, Danica Obradovi i Blaenka Petrievi)

27

Vaka urovia bb, 81 000 Podgorica ic@iccg.co.me, www.iccg.edu.me