OLE BERDNYK

POKRYVALO IZIDY

VeselkaKyjiv 1988

Povis pro davniohrekoho myslytelia i matematyka Pifagora Samokoho.Pifagor o pro nioho znaju koliari, okrim znamenytoji teoremy? Due malo. A

mi tym, yttia davniohrekoho filosofa i matematyka bula burchlyvoju i dramatynoju.U molodosti Pifagor vyruyv podorouvaty po svitu v poukach rozhadky tajemnyci bu-ttia. Vidvidav legendarnyj u toj as Jehypet, pobuvav u zahadkovij Indiji, Vavyloni.

Pro yttia Pifagora, jakyj narodyvsia, jak prypuskaju, 580 roku do n.e., zberehlasiameka istorynych faktiv i bahato legend. Avtor knyhy, vykorystovujuy jak fakty, tak ilegendy, peredaje i reane yttia toho asu, i fantastyni prypuennia.

Tomu knyha j nazyvajesia povis- legenda.

OLE BERDNYK

POKRYVALO IZIDY ://kompas.co.ua ukrajinomovna pryhodnyka literatura

Chudonyk Valentyna ZarubaRecenzenty:kandydat filosofkych nauk V. O. Kurgankyj,kandydat istorynych nauk V. S. ylovcevaDrukujesia za vydanniam: O. Berdnyk. Pokryvalo Izidy. Kyjiv, Veselka, 1969

Vydannia druhe

Ne polety sokil, doky kryla zvjazani.Schidnyj aforyzm

Parfeniso, Parfeniso, tryvono klykav Mnezarch, schylyvy nad likom. Druyna vakodychala j movala. Lye zridka jiji vusta voruylysia, roniajuy ledve utni slova:

Synku, de ty? De ty, synoku mij? Vin yvyj. Z nym vse harazd, vtiav Mnezarch, pestiay paciamy blide oblyia.

Otiamsia, druynoko.Parfenisa nareti rozpliuyla oi, pobayla olovika. Slabo vsmichnulasia. A, to ty! Meni snyvsia synok. Ade syn rodyvsia, Mnezarchu? Syn, Parfeniso Zdorovyj i harnyj. Hoduvanycia joho zakolysala. Teper vin spy, slava

boham. My za tebe turbuvalysia, bo dovho ne prychodyla do tiamy. Meni snyvsia tiakyj son. Niby synok stav junakom, i my z nym hulialy na berezi moria.

Tak harno, veselo. Potim de vynyk labirynt. Temnyj vchid do peery, a za nym plutanyna procho-div. I zvidty ujusia kryky vidajduni kryky

Parfeniso, ne chvyliujsia. Son mara. Koly my buly na Kriti, ty bayla labirynt ula procarstvo Ajida

1 ot i prymarylosia.

Ni, ni, kochanyj. Posluchaj dali Synok kynuvsia vyzvoliaty liudej, kotri blahaly riatunku.Ja chotila vtrymaty joho, ta ne zmohla. Vin pohlianuv na mene preharnyj, jasnookyj podibnyjdo boha Apollona i skazav: Matusiu, liudy ne znajdu vychodu z labiryntu Jim treba dopo-mohty

A ty, Parfeniso? Ty vidpustyla joho? Ja blahala: Ne jdy! Ty sam zablukaje u labirynti, ne znajde vychodu. A vin skazav:

Zhadaj Tezeja. Nytka Aridny vyvela joho z najstranioho labiryntu. Daj meni taku nytku, ma-tusiu. De meni jiji vziaty, synoku? plakala ja. Todi ja jdu tak. Istyna vyvede mene. I vinpiov Ja stojala na skeli i plakala. Vin znyk u labirynti, zvidty ulysia kryky, briazkit meiv, revyeMinotavra

Vin povernuvsia? poepky zapytav Mnezarch. Ja ne doekalasia, drue, vtomleno skazala Parfenisa, znovu zapliuujuy oi. Ty

rozbudyv mene Tiako na serci. Neve take strane yttia bude u naoho synoka? Zabu pro son, kochana, laskavo movyv Mnezarch. Zhadaj proroctvo orakula

defijkoho Tak, tak, z nadijeju ozvalasia druyna. Ty pravdu kae. Pifija Vona proroyla as-

lyvu doliu.Parfenisa zvelasia na liku. Mnezarch pidtrymav jiji. Pohliad inky zupynyvsia za viknom, na

skeliastomu berezi moria. Bahrianyj zachid prokladav lyskuu steynu na temno-synich vodach,nad obrijem hromadylysia orno-filetovi chmary. I zdavalosia Parfenisi, o to kluboysia dymnad ertovnykom defijkoho orakula i v hluchomu umi pryboju ujesia uryvaste burmotinniapifiji

2.

1 Ajid u ellinkomu mitologinomu panteoni boh pidzemnoho carstva mertvych.2 Pifija rycia-proroycia u Defijkomu chrami boha svitla Apollona.

Proroycia pyno hlianula na Mnezarcha, dovho dyvylasia v temno-syni, jak veirnie nebo,oi Parfenisy. Potim, hlyboko vdychnuvy zapamorolyvoho dymu ertovnyka, sila na zolotu try-nohu. Zavmerla v cilkovytij neporunosti. Oi jiji rozyrylysia, vtupylysia u nezrymyj svit vydi imare. Sudoroni zitchannia j nezbahnenni slova pifiji orakul tlumayv u korotkych reenniach:

More podoro Jite do Siriji Jite do Siriji Ty, inko, narody syna Slavnyj syndlia vsich vikiv i narodiv slavnyj syn aslyve, prekrasne yttia

aslyve, prekrasne yttia, povtoryla Parfenisa, znemoeno vidkydajuy na poduku. Pifija proroyla syna Syn pryjov do nas, slava Apollonu. Vona obiciala jomu aslyve yttia,Mnezarchu. Tak musy statysia. Ja zabudu pro nedobryj son. uje? Ja zabudu

Jak nazvemo syna, Parfeniso? Bohy ekaju imja. Imja? Chaj bude Pifagorom Pifagor? zdyvuvavsia Mnezarch. Proroenyj pifijeju? A vtim, chaj bude tak. Pomo-

lymosia boham, druynoko. Chaj na syn Pifagor ne zvidaje odnoho lycha ni rabstva, ni chvo-roby, ni pidstupu, ni zrady. Chaj nikoly ne rozluysia z namy, bakamy. Chaj ne poruy voliuvelykoho Zevsa. Chaj bohy nebesnoho Olimpu prostelia dlia nioho aslyve, prekrasne yttia

Za dveryma pouvsia pronyzlyvyj, vymohlyvyj kryk.

ASTYNA PERAPOHONIA ZA OBRIJEM

POUKY

Hostryj rize povoli povze po sribnij plativci. utlyvi paci neschybno karbuju tonkyj ma-liunok. Pid rukoju majstra vynykaju harmonijni postati bohiv, herojiv, kentavriv. Oyvaju pra-davni mity, nabyraju zrymoji formy, chvyliuju, tryvoa, budia u dui nezbahnenni pouttia.

Pifagor zitchnuv, odviv pohliad vid bakovych ruk, zamrijano hlianuv u vikno na burianyjmorkyj vydnokil. e de-dva i udova kazkova skryka, rozmaliovana najkraym majstromostrova Samosu, pide v svit, poplyve v nevidomi kraji, potrapy do uych ruk. Chto ce bude? ymstane dlia nioho natchnennyj utvir Mnezarcha zolotokovaa j chudonyka?

Mnezarch poklav rize na stil, vyter matkom biloho polotna spitnile olo, popravyv sribnyjobru na holovi, o nym prytyskuvav syvijue volossia. Pohlianuv na prynykloho syna, kotryjstojav u nioho za spynoju. Vtomleno usmichnuvsia.

Podobajesia? Due. Moe, sprobuje? Ni, tatku. Ty znaje u mene nioho ne vyjde. Ty majster, a ja budu remisnykom. Tobi pora do dila pryvatysia, synku, skazav bako. ja stariju, treba peredavaty

spravu v nadijni ruky. Te, o ty roby, baku, prekrasno. Ty velykyj chudonyk. I vse-taky o? Meni zdajesia, o ce ihraky. Jak ty skazav? Ihraky Tebe i nas hoduju otaki ihraky, suvoro skazav Mnezarch. Zarady nych vojuju i

vmyraju liudy. Nema takoho zloynu, na jakyj by ne jly liudy, ob ovolodity zolotymy abo srib-nymy reamy.

Tym hire, tatu, vperto vidpoviv Pifagor, stripujuy bujnymy patlamy. Nema za ovojuvaty. Meni osobysto zadarma ne. potribno otakych cinnostej. To navio ja robytymu dliainych te, o meni samomu ni dlia oho? Ce nelogino!

Navyvsia, proburmotiv Mnezarch. Na moju holovu. Dumav, o z tebe bude dobryjchudonyk. Proslavyv by ostriv Samos, vsiu Elladu. Tobi ve visimnadcia lit, a o ty vmije? Hratyna liri, na flejti, haniaty z tijeju boevinoju Narissoju ponad morem

Tatu A o, ja pravdu kau. Bazikaty dobre vmije, rytoryku vyvav. Ale z balakanyny nema

najidku. Nad toboju ve j liudy smijusia, patlatym loburem nazyvaju. Durni nazyvaju. Mudra liudyna ne vyhaduvatyme prizvyka inomu. Tak pravda ! Odpustyv dovhi patly, a do remesla nitele! Tatu Movy! Navio roby z sebe posmichovyko? Vsi normani liudy stryusia, a ty Hryva,

mov u dykoho konia. Meni nabrydaje vaa obstryena zvyajnis, hostro movyv Pifagor. Vsi odnakovi-

siki, nemov horobci. Ty chudonyk, tatku! Sam tvory taki rozmajiti formy na vlasnych utvorach.Neve ne rozumije mene? Ja chou buty takym, jak chou! o volossia? Dribnyci! Meni inkolychoesia svit perevernuty!

Perevernuty? vraeno perepytav Mnezarch. Navio? Bo toskno, zapano skryknuv Pifagor. Neve ty ne viduvaje, jak za spokijnoju te-

ijeju pryrody vyruje duch? Neve nikoly ne prysluchavsia, jak u mozku pusuje rozum, u hrudiachstukoe serce, baaje rozirvaty hrudy? Tisno yttievym sokam u derevi, nema prostoru liudkijmysli u zvyajnomu riyi yttia! Neve ne viduvaje?

Ty boevolije, pochmuro vidkazav Mnezarch, znovu beruy do praci. Ce vse zajvedozvillia. Bohy stvoryly cej svit, vony daly jomu mudri zakony. Neve ty baaje peremudrytybohiv? Bereysia, Pifagore! Olimpijci

3 ne proaju hordyni!

Ale ce vony vklaly meni rozum i duch, tatku? I jako mij rozum benteysia velykojunespivmirnistiu buttia, to ce i jichnia problema problema bohiv! Neve jim tam, na Olimpi, vsepodobajesia? Neve vse vyrieno, vse dosiahnuto?

Ne bliuznirstvuj, synku! Pomov. Ja ne baaju bie hovoryty pro take. Zupynimo! Vsena sviti yve praceju, tvoristiu. Vsia pryroda v tiakomu trudi. A ty plyve na poverchni javymudrahe! Nu oho tobi treba?

Rozhadky. Rozhadky oho? Najholovnia tajemnycia chto ja? Zvidky j kudy? Durnyci. O ja tvij bako. Vyhlia u vikno tam polyvaje persykovi dereva tvoja maty

Parfenisa. Ty nae dytia. oho e baaje? Ech, tatku, zitchnuv Pifagor. Jaki najivni rei ty movy! Neve zarady o takoji pre-

mudrosti Solon jizdyv u dalekyj Jehypet? Neve o podibne propoviduje Fales? omu , za ojich nazyvaju mudreciamy?

Moe, ty te vyriyv staty mudrecem? nasmikuvato zapytav Mnezarch. Ce naj-lehe. Aby dovhyj jazyk ta e vanstvo.

Tatu Nu, harazd, harazd. Ja trochy perehnuv. Rozhnivyv ty mene, synku. Ty ne takyj ve j po-

hanyj, jak meni inkoly zdajesia. Prosto vtomyvsia ja, chotilosia b dobroho pominyka. A ty Ne mou ja, tatku Bau. o , chaj bude. A vse-taky vse-taky ja spodivajusia, o ty pereminysia. O po-

jidemo v daleku mandrivku Kudy? zahorivsia Pifagor, blakytni oi spalachnuly radistiu. V rizni miscia. Afiny Krit udovo. Syn obniav baka. Novi liudy, novi oblyia. Moe, ja strinu mudreciv, zna-

juych liudej! Ech, synku! pochytav holovoju bako. Skiky jich bulo i je vsich tych znajuych

liudej, mudreciv! A o vony vdijaly, o daly liudiam? Odyn zavjazuje inyj rozvjazuje. Odyntoroy tak, a druhyj inak!

Moe, j pravda tvoja, tatku, zasmutyvsia Pifagor. Moe, j pravda. Ta tiky bez poukivmudrosti ne varto bulo b yty na sviti. Ja chou ukaty

o , ukaj! Moe, same v ciomu ty proslavy Elladu. Chto skae? Nu, biy huliaj! Javydu vako tobi zi mnoju. Nioho, nioho, ne vypravdovujsia. Vse rozumiju! Ne dumaj, obako suvoryj.

O tatku! Ja nikoly tak ne dumav. Ty prekrasnyj u mene, ty synyj i dobryj. I jakby ne tyo bulo b zi mnoju? Jako ja oho dosiahnu jako znajdu to znaj ce ty dosiahne

3 Olimp hora u Fessaliji, na jakij, jak vvaaly drevni hreky, yvu bohy Zevs, Hera, Afrodita, Hermes i t. d.

Nu, nu, rozulyvsia Mnezarch. Biy Pifagor ide vuzekymy vulykamy, popid kro-namy hustych olyv, do moria. Na niomu korotkyj do kolin jasno-buzkovyj chiton, mjazystiruky oholeni do pli, midno-ruse volossia na holovi vjesia hustoju hryvoju.

Divata vyhliadaju z-za hlynianych ta kamjanych chatynok, zmanlyvo usmichajusia, pro-vodaju zamrijanymy pohliadamy vysokoho harnoho junaka. Dity vyskakuju na vulyciu, zdijma-juy kuriavu, hasaju dovkola, repetuju:

Patlatyj! Patlatyj! Patlatyj!Junak lahidno kyvaje jim, usmichajesia drunio. Ce ditiam ne podobajesia, i vony nezaba-

rom vidstaju. Pifagora ochopliuje tuhyj strumi morkoho vitru, pid nohamy spivaje tuavyj pisok,zdaleka stohne prybij. V nebi strilamy prolitaju ptachy, pronyzlyvo skrykuju.

Pifagor ide berehom dovho, povino, z nasolodoju karbujuy na volohomu pisku slidy bosychnih. Chvylia umlyvo ryne na bereh, zalyaje po sobi rozmajiti erepaky, vony iskriasia proty son-cia roevym perlamutrom. Junak nachyliajesia, klade na doloniu kika ninych skamjanilych pe-liustok. Spravdi, niby kvity morki. Dyvovyni utvory pryrody! Jaki arivni vizerunky, jaka vyton-enis chudonioho smaku! Prosto j nepomitno pramatir Heja rozsypaje dovkola yslenni dyvovy-ni skarby. Vony nezrivnianno majsternii, prekrasnii vid liudkych tvori. Jaka todi spivmirnisu naij praci, navio vona taka hruba j nevmila porivniano z boestvennoju doskonalistiu pry-rodnych utvoriv?

Junak syponuv erepaky u vodu. Roevi iskry majnuly v povitri, roztanuly v zelenavij chvyli.Pifagor zupynyvsia, prysluchajuy do homonu moria. Biliasti hrebeni kotylysia z neosianosti,nesly z soboju volohyj podych dalekych, nevidomych krajiv, z tajemnyym eptanniam rozbyvaly-sia bilia nih.

Chvylia za chvyleju Chvylia za chvyleju Nevmolymyj, velynyj, vtajemnyenyj rytm.Zvidky taka tona erhovis? Niby v muzyci, v pisni. More jak arfa: viter Zefir prolitaje nad pro-zoroju hlybinniu, torkajesia beztilesnymy paciamy krytalevych, zelenavych strun, tvory mylo-zvunu pisniu. Jakby rozibraty slova Jakby rozibraty

Za spynoju zalopotily kroky, pouvsia pryhluenyj smich. Nini procholodni paci liahly naoi junakovi, oku zaloskotav teplyj podych.

Afina, artoma movyv Pifagor, odhadujuy.Movannia zzadu, tiky tremtia volohi ruky u divyny. Afrodita, obzyvajesia junak, prodovujuy arivnu hru. Artemida! Evrydika!Z-za spyny ujesia nevdovolenyj holos: Ty vsich bohy pereliy, lye mene ne zhadaje!Vin rvuko obertajesia, bere v doloni tonki paci divyny, jiji orni oi, hlyboki, mov zoriana

ni, smijusia, perlamutrom siaju zuby. Narissa! Aha! Teper Narissa! A omu odrazu ne vhadav? prymchlyvo nadula pupjankom huby

divyna. Jak ne vhadav? Vhadav, konoho razu vhadav! Jak to? zbenteylasia vona. A tak! Ty i Afina, j Afrodita, j Artemida Ty bohynia! o chiba nepravdu kau?Narissa zaarilasia. Dyvliay pid nohy sobi, proepotila: Ja ukala tebe. Navio? Meni snyvsia son. Pro mene? Tak. Tiky tebe ja ne bayla. More, bereh pustele no Tiky slidy na pisku. yji slidy? Tvoji. Zvidky ty znaje? Ja pomi tysiai slidiv piznaju tvoji. Tiky u sni vony buly ne taki, jak teper, a velyki-velyki.

Ti slidy prostiahlysia, skiky vydno, za obrij. Ja chotila bayty tebe, ta zliakalasia, o v tebe takivelyki slidy. I pila ponad morem samotnia viter, pisok, slidy i nikoho dovkola Pravda, chy-mernyj son?

Due dyvnyj, zamysleno skazav Pifagor. Slidy za obrij Tut o je o, Pifagore? Ty ne zbahne. Ty jakyj udnyj stav. Moe, bo bako meni te same kazav Ot bay! Narisso! o, Pifagore? Ty b pila zi mnoju? Kudy? Za obrij. oho? Za ym? zdyvuvalasia divyna. ukaty. o? Rozhadku. Jaku rozhadku? Rozhadku tajny Oj Pifagore, jakyj ty nudnyj, koly poynaje mudruvaty! Tajna, rozhadka, obrij! Hlia, jak

udovo dovkola! Jaku tajnu ty choe rozhadaty?Pifagor sumno hlianuv na divoe lyko, odvernuvsia. Zahlybyvsia v sebe, movav, pryslucha-

juy do epotu chvy. Divyna torknulasia paciamy tuhoho junakoho plea. Ne movy. Meni strano, Pifagore! oho strano, Narisso? Tyi. I tvoho pohliadu. Koly ty smijesia meni veselo. Todi tvoji oi, jak chvylia morka

v sonianyj de, prozori, blakytno-zeleni. A koly zamovkne, jak o teper, vony temniju, nibyjaki motoroni prirvy. Ne movy, Pifagore! Bu veselym! Ja chou kupatysia razom z toboju.Mene nastrayv son, ja ukala tebe, vyjla na bereh i pobayla slidy. Ja ne chou, ob u ytti bulotak, jak uvi sni!

Harazd, otiamyvsia vid zadumy Pifagor. Davaj kupatysia.Vin odnym ruchom vidstebnuv na plei zastibku, skynuv chiton. Bronzove tilo junaka spo-

vylo zolotave soniane prominnia. Biy za mnoju, Narisso!Chlope pobih do vysokoji skeli, divyna za nym. Vona aslyvo smijalasia, dohaniajuy Pi-

fagora. Vin zupynyvsia na skeli, nad hlybinniu, yroko rozproster ruky, vdychnuv na povni hrudypovitria.

Choesia poletity, Narisso! Jak Ikar? vako dychajuy, zapytala Narissa. Tak! Do Soncia! A zvidty vnyz, tycho dodala vona. I naviky u vodu. Na dno. Chaj tak! Aby zvidaty polit! Pobayty Istynu! Chto skae, y Ikar bayv Istynu? Zate vin prahnuv do neji. Prahnuty j ne dosiahty jake astia v ciomu? y ne krae kochaty, Pifagore? Navi

bohy schyliajusia pered Erosom, bohom kochannia. Moe, v liubovi Istyna? Ne znaju! Ne vidaju!Pifagor pidstrybnuv, kynuvsia u vodu, hlyboko zanuryvsia u morku hlybi, niby velyka

bronzova rybyna. Narissa metnulasia za nym, zachopleno vidula sebe v obijmach procholodnojichvyli, poplyvla u vidkryte more. Liahla horily, zavmerla, chytajuy na zapinenych hrebeniach,niby mitina morka nimfa. Poriad z neju vyrynuv Pifagor, z umom vydychnuv povitria.

Do mene blye do mene, Pifagore Ja tut, Narisso

Ty ukaje ty vino ukaje, drue. Ty nevdovolenyj. Ty volije rozhadky jakoji roz-hadky A meni

Tobi, Narisso, lunoju vidhuknuvsia junak. A meni aby ty buv poru. I ne treba odnoji Istyny. Moe, jiji j nema Koho? zliakavsia junak. Istyny. Moe, to lye slovo? Koly ty poriad serce moie aslyvo stukaje, vono kae, o

v kochanni vsia povnota Ne moe cioho buty! stripnuv mokrym volossiam Pifagor. Ne moe buty! skryk-

nuv vin i syno vdaryv doloneju po chvyli. Koly nema Istyny todi ne varto yty! uje,Narisso? Todi ne varto yty

Nad morem schody misia. Tya nad svitom. U temnych vodach pochytujusia zirky. Bez-odnia v nebi. Bezodnia vnyzu. V serci tryvono j solodko. V taki chvylyny zdajesia, o de neda-leko rozhadka velykoji, nepovtornoji, adanoji tajemnyci.

Nepodalik vid junaka sydy v atanci uyte muzyky Hermadamas. Vin zahornuvsia v bilyjhimatij

4, sklav ruky na hrudiach, prysluchajesia do zvukiv noi, movy. Misianyj promi vysvit-

liuje posta uytelia cholodnym sribnym polumjam, rideke volossia siaje nimbom dovkola holovy,temnymy jamamy vydiliajusia zapali oi na suchorliavomu oblyi.

Pidijdy siudy, Pifagore. Hlia u nebo, mij drue. V zeniti merechty velyka blakytna zoria,jiji vidblysky hraju u temnych oach uytelia.

uje?Zoriane koleso povoli obertajesia, v neosianosti vidluniuju dzvinoky, motorona radis

liahaje na duu. uju, uyteliu, epoe junak. Berey ce viduttia, tryvono promovliaje Hermadamas. Lye nebahatiom ukaam

vidkryvajesia muzyka neba ob zachopyty jich Jak zachopyty? Navio? Krasoju tvorennia, Pifagore. Jim vidkryvajesia melodijna osnova svitu. Bohy nebesni

muzykanty. I ti, komu ujesia melodija, musia nasliduvaty jij. Musia, povtoryv Pifagor. Musia Tebe dyvuje ce slovo? Due, uyteliu. Vemy nepokoji. Chiba ptaenia, vylupyvy iz jajcia, musy letity vhoru?

Chiba vono moe ne letity?Hermadamas pomovav, z podyvom prydyvliajuy do natchnennoho oblyia junaka. Po-

chytav holovoju. Ty dobre skazav. Moe, j tvoja pravda. V meni mudris tradyciji. V tobi mudris sercia.

Moe, tvoja vye. Prote ne stanemo spereatysia v taku ni. V tyi ne povynni lunaty pusti liudkislova. Vony jak popil. Chaj krae prolunaje muzyka. Zahraj na arfi, Pifagore.

Ue sidaje na marmurove sydinnia, schyliajesia do arfy, torkajesia strun. Nykyj alibnyjzvuk lyne do moria, v nebo. Za nym pospiaju sribni vysoki akordy, niby zhrajka barvystychebetlyvych ptaok, tanu u zorianij vysokosti. I o ve kotiasia u velynomu rytmi pisenni chvyli,zlyvajusia z misterijeju

5 misianoji noi, staju neviddinymy vid neji, niby zitchannia morkoho

lehotu Boreju6, niby rokit chvyli, nae eptannia bahrianoho vynohradnoho lystu.

Uyte vytyraje z oej sliozu rozulennia, klade na holovu Pifagora sucheku ruku. Takoho unia, jak ty, e ne bulo v mene, drue. uje? uju, uyteliu. Ja nikomu ne kazav takych sliv. Tobi peromu. Ty proslavy Elladu svojimy pisniamy.

Ty moe staty novym. Orfejem

4 Himatij verchnia odea u hrekiv, nakydka, pla.5 Misterija vtajemnyena drama, sviaenne dijstvo z uastiu mitinych personaiv.6 Borej boh pivninoho vitru.

Uyteliu, tycho movyv Pifagor. Ja znovu uju ti sami slova. Siohodni uju vdruhe.Peryj raz jich meni kazav bako

Jaki slova, Pifagore? Proslavyty Elladu Ty bay v ciomu o nepryjemne? O ni, uyteliu. Tiky ne vaby mene ni moja slava, ni slava Ellady. Jak ty moe take hovoryty? zliakano movyv Hermadamas. Mou, vperto skazav junak, vyprostavy na ve rist. Mou, bo slava ne vede do Is-

tyny. Ne rozumiju tebe. Ja j sam sebe ne rozumiju. Ty maje dyvovynyj talant. Ja e ne striav takoho. Muzyka Vona darunok bohiv

na cij zemli. Znovu bohy, proepotiv Pifagor. o ty skazav? Vse podarovano, sumno zitchnuv junak. A o vid nas, o vid liudej? Nioho, Pifagore. My dity Zevsa. Neve tobi ne dosy, o bako dav nam bezli pre-

harnych darunkiv? O ni, ne dosy! skryknuv junak. Istynu ne mona podaruvaty! A ja chou lye jiji! V tobi pohorda. V tobi bunt. Zhadaj tytaniv vony v Tartari

7. Zhadaj Prometeja vin

prykutyj do skeli. I ty vvaaje, Hermadamase Ty vvaaje, o ce spravedlyvo prykuty vohnennoho

tytana do skeli? Chto ja, ob miriaty spravedlyvis Zevsa? tycho ozvavsia uyte. Ja znaju lye odne

sviatoi muzyky. Nema nioho velynioho vid muzyky. Jakby meni bohy skazaly: Hermada-mase, vybyraj: vlada nad Vsesvitom bez muzyky abo ebractvo z odennoju prekrasnoju melodi-jeju, ja vybrav by ebractvo.

Znaju, uyteliu, tycho vidpoviv Pifagor, dyvliay u zorianyj obyr. I rozumiju tebe.Bo j sam liubliu muzyku. Ne mysliu bez neji yttia. Ale j vona ne daje vidpovidi.

Na o, Pifagore?

Na pekue pytannia jedyne pytannia, zarady vidpovidi na jake ja hotovyj projty bezko-nenu dorohu: v omu Istyna? Chto je my, liudy, na liachu do neji?

Ty baaje znaty tajemnyciu bohiv, zitchnuv Hermadamas. A moe, j vony ne vidaju.

7 Tartar u hrekij mitologiji bezodnia u pidzemnomu carstvi, de panuje Velyka Ni i kudy boh neba Uran poseliavsvojich potvornych ditej, a Zevs zamknuv peremoenych tytaniv. U Tartari znachodiasia koreni zemli j moria, vsi kincij poatky.

Ale chto povynen znaty? Sama vona, Istyna. Jako vona je Jak? Ty sumnivajesia? Ne znaju. Moe, dlia mene vsia pravda svitu v muzyci. A tobi cioho ne dosy. Ni. Ne moe buty obmeenoju Istyna. V nij vsia povnota znannia. I ja adaju dobytysia do

neji. Abo vmerty, ukajuy jiji. Ty stranyj liach obyraje, Pifagore. a meni oho a? Velykoho talantu. Vin propade o z tvojich poukiv dlia liudej? A tvoja muzyka, tvoja

hra staly b nasolodoju dlia bahatioch du.Pifagor schopyv ruky uytelia v svoji doloni, prytysnuv jich do hrudej. Zbahny, uyteliu, moji dumy! Jako nema Istyny to nao meni slava, i talant, i poana

liudka? Krae zhoriu, jak Faeton8 na bakivkij kolisnyci v nebi

Tak vono j bude, sumovyto pochytav holovoju Hermadamas. Tak vono j bude. Tapereyty ne stanu. Jak e ty vyriyv yty jak dijaty?..

Pojidu z bakom u podoro. Kudy? Lesbos. Potim Afiny, Defy. Moe, zustrinu mudrych liudej Rozukaju novi steyny Na Lesbosi yve Ferekid. Ferekid Sirkyj. uv? Druh Falesa? Ato. Slavetnyj mudre. Vin mij davnij tovary. Mou napysaty lysta do nioho. Zajde do

nioho, pobesiduje Oj uyteliu, udovo! Ja tak vdianyj tobi!.. Nema za o diakuvaty. e nevidomo, y vidkryje vin tobi o nove. Vse odno. Kona nova stupi vse blye do Istyny. Oj ne tak, Pifagore. Haj-haj, povir meni! Bahato labiryntiv, bezli steynok petliaju dov-

kola Istyny, i e oden z mudreciv ne stverduvav, o bayv jiji lyce Jak ty moe ce znaty? Tobi e dovho yty na cim sviti. Perekonajesia sam, drue. Ta koly ty vtomysia koly

serce tvoje znemahatyme v pavutyni rozaruva zhadaj pro mene zhadaj pro staroho Her-madamasa, Pifagore. I zhadaj pro ciu ni

Ja ne zabudu, uyteliu

Korabe veselo biy morem. Tripou vitryla. Radiju raby ne treba hrebty, mona podri-maty, schylyvy na osoruni vesla.

Pifagor stoji bilia bortu, kutajesia u vovnianyj pla, ne moe odvesty pohliadu vid obriju.Vyrynaju z blakytnoji imly i znovu ezaju skeliasti ostrivci, ovny rybalok, uyneki trijery-korabli. Vse ce schoe na yttievyj plyn, v jakomu uka zustriaje j vtraaje bezli javy, liudej ipodij. Ta de nespodivano maje vyrynuty z-za obriju ostriv, do jakoho prahne mandrivnyk. Takamy nastaje neodminno, dumaje Pifagor. Tak bude i v mene. Projdu, proplyvu, proleu. Izustrinu svoju tajemnyciu, pouju, pobau

Na palubi huliaju kupci. Vony veselo peremovliajusia, inkoly sidaju u kolo, pryhoajuodyn odnoho, spivaju lehkovanych pise i rehousia z divatamy, kotri nevidomo jak opynyly-sia na korabli.

Mnezarch pro o rozmovliaje z kupciamy. Pro o? Chiba pro hroi? Dzvinki zoloti ta sribnikruacia. Vony perechodia z ruk do ruk, vyklykajuy zazdris, zlis, revnoi, adobu. Jimbajdue blyskuym idolam, o za nych zdobuvaju liudy: siohodni mat mjasa, zavtra raba, pisliazavtra mysteke tvorinnia Mnezarcha. Strano

8 Faeton u hrekij mitologiji syn Helisa, boha Soncia. Faeton poprosyv u baka dozvolu projichaty u joho koli-snyci, zapriaenij krylatymy vohnedynymy kimy, ta ne mih jich strymaty, i vony, nablyzyvy do Zemli, le ne spope-lyly jiji. Zevs blyskavkoju znyyv kolisnyciu, i Faeton zahynuv.

Inkoly korabe prystaje do bereha. Mnezarch iz synom vychody na majdan, proponuje svojurobotu miscevym kupciam, torhujesia.

Pifagor dyvysia v bajdui oblyia, v adibni oi, na tremtlyvi cholodni paci, o obmacujupersni, skryky, gemy

9 z postatiamy bohiv ta herojiv.

Jak dobre, o vin ne piov bakovoju steynoju! Praciuvaty dni j noi dlia nikemnych kra-mariv, viddavaty talant i tiaku praciu zarady rozputnych bahatijiv? Ni, ni! Krae promaty ponadzemleju sonianym promenem, vidbytysia v chvyli morkij, v rosi doovij, ciluvaty kvitku poliovu.Zriayj zamylujesia promenem, a slipyj ne pobay! O bohy, jak meni staty promenem?

Potrochu rozplyvajusia v rizni ruky bakovi udo-skarby. Ve nema skryky z Afroditoju,jaku tak liubyv Pifagor, ve prodano vsi gemy, rozijlysia zoloti persni z samocvitamy. Mnezarchzadovolenyj mandrivka vdala.

Nablyajesia Lesbos, velykyj bahatyj ostriv. Biliju u bujnij zeleni sadiv palacy, strunki ko-lony chramiv. Hominlyva jurba na berezi, tysiai korabliv u spokijnij zatoci.

Tryvono. Jak zustrine joho znamenytyj uyte?Junak z bakom schodia z korablia, sidaju v ovna, plyvu do bereha. Mnezarch rozpytuje

miscevych yteliv pro Ferekida Orkoho. Halaslyvi chlopjata ochoe vedu hostej do slavetnohouytelia.

U zatyku, nad morem, pryvitno dyvysia na svit velyeka budivlia z svitlo-siroho kameniu.Dovkola neji syvi zarosti olyvy, strunki oleandry, kui ninych trojand. Mandrivnyky povoli pidi-jmajusia starovynnymy kamjanymy schodamy. Jich zustriaje orna rabynia, klaniajesia, zau-dovano dyvysia velykymy ternovymy oyma na Pifagora.

Jak skazaty hospodarevi? zvuno zapytuje vona. Mnezarch iz Samosu, vidpovidaje bako. Iz synom Pifagorom.Rabynia znykaje, obpiky junaka ahuym pohliadom. Bako usmichajesia, kyvaje synovi

holovoju. Chvyliujesia? Ne znaju. Ne mou zbahnuty. Doky v dorozi dyvovyni spodivannia, nadiji. Zijov na

bereh, pidijov do cioho budynku i ve o ve? Jakyj smutok, baku. Niby viduttia, o ja ne zdobudu tut toho, o ukajuMnezarch nachmuryvsia, poklav ruku na synove plee: Ja znaju pro ce. I kazav tobi. Ty jak vychorPovertajesia rabynia, movky schyliajesia pered hostiamy, zaprouje do hospody. Mynuvy

basejn i merechtlyvyj vodohraj, mi riadamy bahrianych trojand vony prochodia do procholodnojivitani, zastavlenoji afamy z erepjanymy tablykamy, gemamy, astronominymy pryladamy. Vstini prochid. V otvori vydno nebo, more, vynohradna loza z styhlymy hronamy. Pomi kuamyzjavliajesia debela posta hospodaria. Vin vchody do vitani, pyno ohliadaje hostej. V nioho vy-soke olo, ridke kueriave volossia, hordovyta postava, hostryj pohliad sirych oej.

Mnezarch iz Samosu, zolotokova i chudonyk, vitaje tebe, slavetnyj Ferekide, vklony-vy, skazav Mnezarch. A ce mij syn Pifagor.

Ja uv pro tebe, Mnezarchu, vidpoviv mudre. Radyj poznajomytysia. Jaka stekapryvela do mene? oho ukajete v mojij hospodi?

Pifagor vyjniav lysta, movky podav hospodarevi. Ferekid vziav joho do ruk, rozhornuv pa-pirus.

Aha, usmichnuvsia vin. Staryj Hermadamas zhadav tovarya. o vyrvalo joho zmuzykanoho spohliadannia svitu? Proytajemo On jak! Tak ce ty i je joho uliublenyj ue?

Tak, skupo vidpoviv junak. Hm ukaje Istynu? Tak. omu vyriyv zvernutysia do mene?

9 Gema nevelykyj riblenyj kami z rejefnym zobraenniam.

Tvoja slava, uyteliu, lyne po Elladi. Kau, o ty buv u Jehypti, maje posviatu u vyeznannia. I ja chou znaty te, o piznav ty. Inake ne matymu spokoju

I ja prou za syna, Ferekide, movyv Mnezarch. Dopomoy jomu. Ja budu na Lesbosityde. Chaj vin pobude u tebe.

Pryjmu, prosto vidpoviv Ferekid. Ale ne ruajusia, o vidkryju tobi Istynu. Ty rozu-mije, Pifagore?

Vse odno. Ja chou sluchaty tebe, Ferekide Ne odrazu, ne odrazu, dobroduno vsmichnuvsia mudre, pohuliaj, pomylujsia mo-

jimy kvitamy, pokupajsia v mori Uyteliu, zapalenivy vid chvyliuvannia, movyv junak, kupatysia ja mih by j na Sa-

mosi, tam te prozora voda i zolotyj pisok. I kvity v nas je Pifagore! skryknuv bako. Baku, koly sprahlyj mandrivnyk znachody derelo vin ne bavysia bilia nioho, a pje

vodu. Ja chou pyty Mnezarchu, ne laj joho, tycho skazav Ferekid. Budemo rozmovliaty odrazu, Pifagore.

Mnezarchu, idy robyty svoji spravy. Za syna ne turbujsia. Sim dniv vin bude u mene.Nastaje veir. Temnije obrij, nalyvajesia hranatovymy barvamy. Ferekid daje znak, rabynia

prynosy svitynyky, zapaliuje. Prymchlyve polumja pochytujesia, kydaje slabki vidblysky nasuvore oblyia mudrecia. Vin stoji kraj yrokoji baliustrady, sklavy ruky na hrudiach. Mova joholliesia nekvapno, uroysto. Pifagor adibno sluchaje, namahajuy odrazu osmyslyty poute, pe-reviryty joho vartis vohnem vlasnoho serdenoho svitoviduttia, viry.

Takym ynom ty bay, Pifagore, rozpovidaje Ferekid, o svit sotvoreno z triochosnov: boestvennoji voli, reovyny j liubovi. Spravdi, kudy my ne hlianemo, baymo ti osnovy:materiju, z jakoji tvoriasia formy, sylu yttia, danu bohamy, jaka ruchaje reovynu, i krasu liudej,roslyn, tvaryn ta nebesnych svityl. A krasa niym ne moe buty porodena, okrim liubovi. I nadusim tym Zevs, tvore i bako, skuptor i hospodar kosmosu. Chto adaje osiahnuty mudris povynen staty astkoju joho voli. Koly syn baaje bahatstvom i majsternistiu baka opanuvaty vin zdijsniuje svoje baannia liubovju do baka i posluchom joho voli. y zbahnuv, Pifagore?

Zbahnuv, hlucho skazav junak. Vin vyprostavsia, niby prokydajuy z hlybokoji za-dumy. Oi joho staly bezdonnymy, v nych vidbyvalosia polumja svitynyka. Dozvo zapytatytebe, uyteliu

Zapytuj, laskavo movyv Ferekid. Ty kae, uyteliu, liubov Ty kae boestvenna volia. A jak e todi nenavys? Nenavys? Ne rozumiju Nenavys, uyteliu, o palachkoty u hrudiach liudej. Zlo, o blyskaje v oach rabiv i

volodariv. Jak e todi smer, o jiji achajesia vse yve? Vse te vid liudkoho padinnia, zitchnuv Ferekid. Zevs sotvoryv liudej prekras-

nymy. Vony ne vtrymalysia na boestvennomu rivni zvidsy vse lycho, jake my baymo na ze-mli

A Prometej? o Prometej? omu Zevs pokarav joho za te, o tytan voliv dopomohty liudiam? Ote, cariu Olimpu

nevyhidno, ob joho dity yly krae, dostojnie? Prometej vynyv zloyn. Vin poruyv teiju zakonu. A chiba liubov poza zakonom? V omu liubov Prometeja? Baannia dopomohty inym chiba ne liubov? Inkoly nai poryvannia, Pifagore, zdajusia nam prekrasnymy. A vony vedu do lycha. O,

napryklad, ty pobayv pjanoho olovika, zanedbanoho, nikemnoho. I zamis toho, ob pryvestyjoho do tiamy, prysoromyty, poradyty ty dasy jomu drachmu

10. Vin znovu napjesia i, moe,

10 Drachma hroova odynycia u Elladi.

vpade tak nyko, o zvidty joho nichto ve ne vytiahne. Prometej ne heroj. Vin povstav suprotyvoli Olimpu. Zevs znaje, omu liudy stradaju. Vin bako jim. Koly nastane as tvore onovysvit. Ni, Pifagore, ne slid lehkovano myslyty. Tobi treba hlybe zahliadaty v teiju javy i podij.

Harazd, uyteliu. Harazd, chaj ce tak. Ale liudej stvoryv Zevs? I vse, o prytamanne jim, pouttia, serce, rozum?

Bezumovno. Todi padinnia liudej joho vyna? Koly v korabli velyka tea moriaky laju majstra,

kotryj buduvav korabe. Zevs dav svojim ditiam voliu do vyboru. I omu peremohla hira astka v liudyni. Ote, jiji bulo bie? Ty daleko choe zazyrnuty, Pifagore! Ce nebezpeno! Ja chou znaty metu tvorennia. De vona? Kudy my jdemo? Ce znaje Zevs. A my? Koly my diznajemosia pro ce? Chto skae Koly bako posylaje syna do praci, vin navaje joho, rozpovidaje pro metu, docinis. Ne-

ve nebesnyj bako liuby svojich ditej mene, ni zemni baky?Ferekid promovav. Zamysleno dyvyvsia na vysoke olo junaka, v joho palajui oi. Dovho

chodyv pid sklepinniam hustoho vynohradu, zitchav. Potim, nablyzyvy do Pifagora, torknuvsiarukoju joho plea.

Ty adaje Istyny, uniu. Ty bezdonnyj, jak nebo. Ja bau na tvojemu oli vidblysk velykojiputi. o ja dam tobi? Zalysia, ja navu tebe geometrynij premudrosti, viddam vsi znanniaobyslennia ta astronomiji. Tiky ne pytaj mene pro Istynu. Ja ne vidkryvav jiji dverej

A Jehypet? z nadijeju zapytav Pifagor. Ja ne maju posviaty. erci v Fivach neruno bereu drevniu tajemnyciu. Vony hrekam

peredaju lye krychty. Ja zazdriu tobi. V meni te vyruvala adoba znannia. Ja progavyv svij as.Zachopyvsia zemnym, iliuzornym. Ale ce te neobchidno. Liudiam potribni znannia, ob bu-duvaty j dijaty na zemli. A poperedu chaj idu ukai, vidvani odynaky. Moe, jim poasty. Ty jichnioji porody, Pifagore. yro baaju, ob tobi potalanylo. Tiky odne skau

o, uyteliu? Bijsia prohnivyty olimpijciv. Ty bayv jich, uyteliu? Ja viduv sylu jichnich udariv. A moe o? Moe, tobi zdalosia? Moe, to lye tvoja ujava? Buvaje, jde vnoi berehom moria I rap-

tom skelia V sutinkach vona vvyajesia udykom Rozumiju, sumno usmichnuvsia Ferekid. Ty e dytyna, ja maju velykyj dosvid i

mou vidriznyty skeliu vid yvoho. Boestvenni udary strani jich ne splutaje z liudkymy. Tyzbahnuv?

Zbahnuv. Prote ja voliju jty lye vpered

BEZVYCHI

Mynaju dovhi dni mandriv i poukiv. Staryj Mnezarch vyhidno prodav svoji vyroby, naku-pyv riznoho skarbu. A syn nevdovolenyj. Nasluchavsia besid z mudreciamy, nabayvsia mist-poli-siv, chramiv, erciv, moriakiv riznych krajiv. Nespokij ne oblyyv joho

Korabe priamuje do Samosu, porynaje v hory-chvyli. Hrizno reve more. Kupci lea u tri-umach, blahaju u Posejdona morkoho volodaria myloserdia j riatunku. Povelyte vod nesluchaje, pevno, dobriae nahriyly ti liudci. Pifagora morka chvoroba ne dijmaje, vin zakutavsiav ponoenyj teplyj himatij, prytulyvsia do ohly, sluchajuy pohrozy moria, hlyboko vdychaje so-lone povitria.

Kudy teper? De ukaty bereha pravdy? Pered oyma pletyvo obly, u svidomosti uryvky roz-mov. Koen pro svoje. o ne mudre to ina ideja. Ale Istyna maje buty odna-jedyna. Obohy, navio vy tak nasmichajete nad ukaamy?

Nezabutnia zustri z Falesom, druhom Ferekida. Rozumne, spokijne oblyia. V nioho dyvnioi blido-blakytni, z hostrymy holokamy ziny. Vin ve staryj, de za simdesiat, ale rozum majehostryj, jasnyj, tverezyj, ne pozbavlenyj humoru. Prosto, po-domaniomu zustriv junaka, obniavy,posadyv bilia sebe. Ohlianuvy prysutnich v joho vitani mudreciv, promovyv:

Radijmo, druzi. V naij lavi novyj vojakMudreci yro vitaly chlopcia, baaly uspichiv, a Pifagor nijakoviv i movav. A koly hosti

Falesa rozijlysia, staryj hospodar, krekuy j kachykajuy, pidijov do Pifagora, pyno hlianuvjomu v oi.

Ne zadovonyv tebe mij druh Ferekid? chytro zapytav vin. y ne tak? Pravda, uyteliu. Ni vin, ni defijki erci, ni Zojil Neve hadaje, o ja vidkryju tobi o nove? Pro tebe lyne velyka slava Pusti slova, vtomleno skazav Fales. Slava chmarynka. Pravdyva Istyna bezslavna,

chlope. Ja b ne chotiv slavy, bo vona oznaka neistynnosti. Zemlia ne liuby pravdyvoho ven-nia

Ale vono je? rado vyhuknuv Pifagor. Vono je, raz ty tak movy?.. Napevne, je, zhodyvsia mudre. Ale de? Ty ne vidaje? Ni, pryznavsia Fales. Ja znaju lye astky Istyny. Daj meni te, o maje Tobi vid toho moe buty hirko. Meni nudno vid solodoiv fayvych idej. Liudy toroa pro bohiv, pro stychiji, pro Olimp,

pro kosmogoniju, ne zamysliujuy pro osnovne metu. Kudy jde svit, de vin vynyk, o z nymstanesia?

Holubyku, popleskavy junaka po pleu, lahidno ozvavsia Fales, a moe, my ne takzapytujemo sami sebe? Moe, tvoje zapytannia absurdne?

omu? Skaimo, bohiv nema. Skaimo, jich vyhadaly. Ote, svit ne stvoreno. Ote, vin ne maje

odnoji mety, nikudy ne jde Vy ne viryte v bohiv? vrazyvsia Pifagor. Je bohy y nema jich chto moe skazaty pro ce pevno? Chto z liudej moe pochvalyty-

sia, o bayv jich? A koly tak, to jaka potreba hovoryty pro nych? Sadivnyk sady dereva, polyvajejich, propoliuje burjany, beree parosti vid prymorozkiv. Neve jomu e treba vyhaduvaty sobinevydymoho pominyka?

Todi v pryrodi nema mety? schvyliovano movyv Pifagor. Moe, j nema, znyzav pleyma Fales. Meta peredbaaje zaverennia, konenis. A

pryroda hlybyna nevymirna A jak e krasa? Krasa? o ty choe skazaty? Krasa kvitky, krasa inky, krasa mysli? Neve pryroda moe tvoryty bez mety tak pre-

krasno? A omu b i ni? Ty buvav u horach? Moe, zvertav uvahu na potiok, o skae po skeliach?

Tam u nioho vyr, tam vodospad, tam veselka na sonci hraje, tam dzveny chvyka, niby hraje arfa.Pravda?

Ne vtiamliu Jako prosta voda, padajuy zi skeli, moe daty vzire krasy, harmoniji, to o kazaty pro

yttia liudej, roslyn, tvaryn? Pro zorianyj neboschyl? Pro Helisa j Selenu, volodarku noi? Ja zrozumiv, uyteliu. Ty choe skazaty, o bezmir, hrajuy iz stychijamy ta svitylamy,

moe sam soboju tvoryty melodijnis i krasu? Ty udovo vyslovyv moju dumku

Ale yja volia v tomu kosminomu potoci? Zvidky vin vynyk? Odviku je ma-mua atomiv. Praosnova jich voda. Vona maty vsioho suoho, ta-

jemnya, nenarodena. Splitajuy u neosianosti, atomy poroduju buttia vid badylyny dobohiv jako vony je

Todi vypadkovis, sumno proepotiv Pifagor. Todi nema Istyny Istyna ce pravda, jakoju b hirkoju vona ne vyjavyla, vidpoviv staryj mudre. A ty

baaje pidihnaty jiji pid vyhadanu metu. A chto dovede, o tvoji slova, uyteliu, pravda? Nichto. ukaj, pereviriaj, dokopujsia, prosto skazav Fales. Ja poperedyv Istyny

tobi ne vidkryju. Moe, lye jaki iskry, astky. Idy dali, skladaj z tych astok mozajikuTane v moroci lahidne oblyia, hrymy more. o teper? Kudy? Tiky v Jehypet. Ade

nedarma tudy prahnuly vsi mudreci j ukai. Bako obiciav vyklopotaty v tyrana Polikrata dozvilBako z synom zbyrajusia v hosti. Jich mylostyvo zaproeno do tyrana Polikrata. Pravyte

laskavo pryjniav dorohi darunky Mnezarcha, pryznayv de dlia pryjomu.Bako proponuvav synovi odiahnuty pynyj ervlenyj himatij, e didivkyj. Pifagor vidmo-

vyvsia, poprosyv prostyj, polotnianyj, jakyj nosia vsi mudreci. Rozhnivajesia tyran, skruno pochytuvav holovoju Mnezarch. Skae: hordynia! Ty

ne znaje joho siohodni vin medovyj, a zavtra zvely rozipnuty. Meni vse odno, vperto vidkazav Pifagor. Ja ne baaju, ob mene povaaly za vbran-

nia. Ja pidu tak, bakuMaty Parfenisa chody dovkola syna, pryhladuje llianyj himatij, tychcem vytyraje oi kra-

jekom rukava. oho ty, mamo? Tryvono na dui, synku. Ne jov by ty krae do tyrana. Serce moje nespokijne Ty zavdy hnivy bohiv, ParfenIso, nevdovoleno burmoe Mnezarch. Ne tryvo

stychij, inko. Son pohanyj meni snyvsia. Jakyj? Nae ja ukaju Pifagora Hory, skeli, pusteno dovkola. Ja znemohlasia, a joho vse

nema Zretoju bau joho posta, ale jaku dyvnu i neznajomu. Joho tilo prosviujesia. Ja baukri nioho obrij, chmaryny, hory. Ja zliakalasia, zapytuju: Ty stav beztilesnym duchom, synku?Vin movy. Ja prostiahnula ruky, ob obijniaty joho, i ne mohla viduty yvoho tila. Potim po-lumja ochopylo joho, ja sachnulasia he. I Pifagor na mojich oach znyk lye zvidty, de vin stojav,poletiv u nebo velykyj barvystyj metelyk. Ja kynulasia zi snu, dovho plakala, a u hrudiach menibolilo vid plau

Chymery, proburmotiv bako. oho tiky ne pryverzesia vnoi A meni podobajesia son, matusiu, usmichnuvsia Pifagor, cilujuy matir v plee. Ja

b chotiv staty takym, jak ty mene bayla. Jakym? zliakalasia maty. Nevidutnym, beztilesnym metelykom, psychejeju. Jak Protej

11. A potim poletity v

nebo. I eznuty v lazuri, v blakyti Chaj bohy bereu tebe vid takoho, splesnula rukamy Parfenisa. Podumaj pro mene,

synku! Zaspokojsia, inko, rizko obirvav jiji Mnezarch, zaisujuy pered bronzovym svi-

adom. Mara maroju, a yttia vymahaje svoho. Ne voloytysia Pifagorovi za divatamy, nehaniaty ajok ponad morem! Ne choe vin perejmaty moho remesla chaj jide do Jehyptu. Faleszapevniav, o holova v nioho jasna, mudra. Moe, spravdi z nioho vyjde o putnie? Chodimo,synku, pora.

Povahom vony vyjly z budynku, popriamuvaly do palacu Polikrata. Storoa propustyla jich.

11 Protej u hrekij mitologiji morkyj boh, bezsmertna i mudra istota, jaka mohla viuvaty majbutnie. Mih naby-raty riznoho vyhliadu, tomu buv nevlovymyj.

Vony stupyly do yrokoho podvirja, otoenoho tovsteznymy stinamy z ornoho kameniu,zakvitanoho bujnym pliuem. Na stinach povoleky chodyly vojaky, ozbrojeni spysamy ta ko-rotkymy meamy. Pifagor usmichnuvsia sam sobi: ne vemy viria, mabu, pravyteli v bou ocho-ronu, koly taku storou vystavliaju. Liudki ruky nadijnii

Vvijly do yrokoji zaly. V hlybyni jiji sydiv na rozkinomu troni tyran Polikrat. Obabidvoma erengamy stojaly hosti, muzykanty, poety. Mnezarch zdaleka poklonyvsia pravyteliu. Tojnedbalo kyvnuv. Pifagor stav za spynamy hostej, pid kolonoju, zacikavleno rozhliadav preharniskuptury bohiv, herojiv, mudreciv. O car bohiv Zevs z hnivno nachmurenymy brovamy, z buri-anoju borodoju. V joho ruci mut blyskavy. Na koho vin zbyrajesia jich kynuty? Na nepokir-nych tytaniv y na vinodumnoho mudrecia? Vladne oblyia hordovyte, v niomu nema j tini za-nepokojennia, sumnivu. Koen joho krok Istyna! Kone velinnia nevidvorotne. Due, duemajsterno vidtvoryv skuptor volodaria Olimpu. Cikavo, chto same tvoryv ci udovi obrazy?

A o Afrodita. Takoji postati Pifagor e ne bayv. Vona ne mylujesia svojim prekrasnymtilom, v doloniach u neji derena voda, o krapliamy vytikaje pomi paciamy, i bohynia darmanamahajesia vtrymaty procholodnu volohu. Niby as nevlovymyj strumi pradavnioho Kro-nosa

12, vytikaje ridyna, zabyrajuy molodis, sylu, krasu. Smutok na oli bohyni, zaduma v pre-

harnych velykych oach. Bako boliae nastupaje na synovu nohu. Ty zduriv? Pryjov do pravytelia, a rozdyvliajesia dovkola, nae nikoly ne bayv skuptur.

Dyvysia na tyrana.Dzvenia struny arfy. utlyve vucho Pifagora vlovliuje neyru badioris u melodiji pisni, ale

Polikrat vdovoleno pokyvuje holovoju, hosti uvano sluchaju, vdajuy, niby muzyka jim vemypodobajesia. Dva palacovi poety, pidstupyvy do tronu, deklamuju v takt melodiji uroysti poezyna es pravytelia. Pifagor znaje jich ce Ivik i Anakreon. Vony te koly navalysia u Hermada-masa. Muzykanty z nych vyjly pohaneki, a poezij jichnich Pifagorovi ne dovodylosia uty.

Polikrat obpersia na ruku, pyno rozhliadajuy skladky rozzoloenoho chitona, druhoju ru-koju inkoly prykryvaje pozichy, o rozdyraju jomu rota, ale tyranovi pryjemni pochvaly molo-dych poetiv, do vpodoby slava osvienoho pravytelia.

Ivik zavyvav:

O muzo, daj meni boestvenne natchnennia,ob ospiva tyrana Polikrata,Vine jomu dostojno poetynyjSplesty z chvaly, i slavy i liubovi

O muzo, daj e yrymy slovamyDary serdeni prynesty do tronu,Do nih tyrana naoji nadiji,Tverdyni naoji, sviatoho napivboha

Anakreon, niby perechopyvy estafetu vid Ivika, radisno zavolav, zvivy ruku vhoru:

Na nebi Zevs, a na zemli tyran,Na Polikrat heroj i povelyte,Dua moja spivaje ci poezyVid yrosti, vid ystoji liubovi

12 Kronos (Chronos) tytan, najmolodyj syn boha neba Urana j bohyni zemli Heji, bako boha Zevsa. Joho imjapostupovo zlylosia z nazvoju asu chronosom.

Pid sklepinniam zaly hrymily oplesky, vitani vyhuky. Polikrat poblalyvo posmichavsia. Pi-fagor skryvyvsia, niby vid zubnoho boliu. Jomu stalo nezruno za poetiv. Neve vony ne rozumiju,o neprystojno o tak prynyuvatysia? I pered kym?

Tyran sposterih tu hrymasu na oblyi junaka, zrobyv znak. Hosti zamovkly, zdyvovano pe-rezyralysia. Mnezarch poblid, viduvy na sobi pohliad pravytelia.

To i je tvij syn, Mnezarchu? huno zapytav Polikrat. Tak, o slavetnyj Polikrate, vklonyvsia chudonyk, mij syn Pifagor. Ja prosyv za ni-

oho, aby ty dav dozvil jomu pojichaty do Jehyptu. Tak Do Jehyptu, povtoryv tyran, nasupliujuy. A ty ne vidaje, o ja zaboronyv

mojim piddanym polyaty ostriv, chiba o tiky zarady torhovenych mandrivok?! Ja znaju pro te, Polikrate, i povaaju tvij nakaz. Ale syn ne znajov toho, o ukav, u Elladi. oho vin ukaje? nasmikuvato pocikavyvsia Polikrat. Znannia, ozvavsia junak, smilyvo hlianuvy v oi tyrana. Chiba mudreciv Hreciji ne dosy dlia tebe? Ni. Ja ne uv vid nych toho, o klye mene do pouku. Ty samovpevnenyj. Ja bayv tvoje oblyia, koly ci prekrasni poety deklamuvaly svoji

reytatyvy. V serci tvojemu hordynia. Kym e ty choe staty? Filosofom. Filosofom? zdyvuvavsia tyran. A o ce take? Jak? Ty ne znaje, o take filosof? prostoduno zapytav Pifagor. Ne znaju, zlovtino zhodyvsia Polikrat, bahatoznano j chytro pohliadajuy na hostej.

Poety chychotily, pereiptuvalysia, kyvaly na rozhublenoho junaka. Mnezarch poorniv vid try-vohy. Ne znaju, mij mudryj drue. Prosvity nas, pojasny, bu laskav!

Ja pojasniu, palko skazav Pifagor. Na uroysti Olimpijki ihrya zbyrajesia vsiaHrecija. ob pomyluvatysia igramy, pospiaju zvidusiud rizni liudy. Dejaki jdu tudy z-za esto-liubstva, ob pokazaty svoju sylu, sprytnis, dejaki, ob vyhraty nahorodu. Chto choe znajtypomi tovpyem druynu y kochanku, kupci pospiaju tudy, ob vyhidnie prodaty svoji to-vary. Je j taki, komu prosto cikavo sposterihaty liudej, jichni prystrasti j poryvannia, supernyctvo jzmahannia. I vsi ti liudy vyjly z riznych mist, z riznych posele. Zemlia meni zdajesia o takymihryem. Inkoly meni vvyajesia, o vsi my vyjly z inoho yttia, z inoho isnuvannia i prybulysiudy na dyvne dovhovine zmahannia. Chto tut uka sobi slavu, vladu, chto bahatstvo, chto podvyhy, a dejaki liudy jich nebahato namahajusia piznaty Istynu, vyvyty tajemnycinatury-pryrody. Taki liudy i je filosofy, Polikrate, tobto poliubliajui mudris. Mudre due pre-tenzijno, bo chto moe pochvalytysia zaverenoju mudristiu. A uka mudrosti, vinyj ptach znan-nia ce prekrasno! Ja te chou staty takym. Mene ne pryvabliuje vlada, slava, poesti. Meneklye do sebe lye Istyna

Slavno, slavno! nepryrodno badioro vyhuknuv tyran, i prysutni rozhubleno perezyraly-sia, ne rozumijuy chvalyty jim junaka y nasmichatysia nad nym. Diakuju tobi, dotepnyjPifagore, o ty prosvityv nas. Teper my vidajemo, o take filosofija. Pryjdeni viky znatymu, o

ce ty vpere promovyv ce slovo, podaruvav joho nam, nevihlasam. Cikavo, vemy cikavo, o tyskae pro mene?

o same ty volije znaty pro sebe? Jak ty hadaje chto ja? Tyran. Ce vsi znaju. Ja pytaju ne pro te. Ty daj vidpovi oho prahnu ja v cij zemnij olimpidi? Tobi krae pro te znaty, Polikrate, prosto vidpoviv junak, znyzujuy pleyma. A ty, o dumaje ty? Ty ukaje Istynu ote, ne moe brechaty. Vidpovidaj, oho var-

tyj ja, tyran? Chto vyyj u vselenkomu ihryi tyran y filosof? Filosof, tverdo movyv Pifagor. Za joho spynoju zastohnav Mnezarch, u zali zapanuvala

zlovisna tya. A oho vartyj ty, Polikrate, pro te skae yttia. A piznie tvoja smer He! posynivy vid liuti, kryknuv Polikrat. He z moho palacu, ob tvojeji nohy tut

ne bulo! Diakuj bakovi svojemu Mnezarchu, slavnomu samosciu, diakuj meni, o ja dobryj! Nebayty tobi Jehyptu, ne stupaty za mei Samosu! Taka moja volia! Mnezarchu, ty uje? Chaj na-vajesia tvoho remesla, i hodi poturaty joho pustoam. A teper vsi rozijdisia. Ja chou pobuty nasamoti, ne bayty vaych merzotnych pyk

Dodomu Mnezarcha z synom suprovoduvaly Ivik i Anakreon. Ivik, estykuliujuy chudymyrukamy, smykav Pifagora za himatij, dorikav, blymajuy bezbarvnymy vijamy:

Dure, nu j dure! Navio zajivsia z tyranom? Neve tobi a bulo kikoch laskavych sliv?I vse obijlosia b. Mav by dozvil, pochvalu ta e j torbu zolota na dorohu. Ech ty, pivnyku nedo-rizanyj!

Ja ukaju pravdy, Istyny, palko vidpoviv Pifagor. Jak mou poynaty svoji pouky zbrechni?

A o znajov? z bolem ozvavsia Mnezarch. oho dobyvsia? Teper kroku ne zrobyiz Samosu. Tyran zlopamjatnyj, vin doviku ne zabude obrazy

Nu j chaj! vperto skazav junak. Ja vse odno dobjusia svoho. A vam vsim dyvujusia.Neve vy viryte v te, o deklamuvaly pered tronom? Z ym porivniujete bezdarnoho, pidlekohopravytelia? I sonce vin, i nadija, i liubov Vy o z hluzdu zjichaly?

Chiba neodminno pysaty tak, jak dumaje? zdyvuvavsia Anakreon. Mysli to svoje,nedotorkanne, potajemne. A slovo, poezija to za hroi. Ade yty treba? Tyran platy nam zolo-tom, omu b i ne pospivaty jomu chvalu? Ade tvij bako Mnezarch maliuje, kuje, tvory rizni vy-roby i prodaje tomu taky tyranovi.

To mertvi rei. Vony ne slavlia, ne obmaniuju. I Mnezarch ne zhyduje svojeji dui brech-neju. A vy dobrovino kaliyte svoju sovis dysharmonijeju mi dumkoju j slovom. Ce pidlo

omu obraaje nas? y ne zanadto vysoko zanosysia? Ja pravdu movliu. I vy ce sami dobre znajete! Proajte, ja ne chou dali jty poriad z vamy.

Meni soromno, o elliny tak nyko cinuju svij boestvennyj talant. o , proaj, durnyku. I berey! Ty zabahato bere na sebe! Nioho! Vytrymaju

VTEA

Ech, Pifagore, Pifagore, zitchav uveeri Hermadamas, bihajuy po atanci. Nemud-ryj ty. Pospiyv liudej nasmiyv. A korys jaka?

Ja ukaju ne korysti. Znaju, znaju. Znovu zhadaje pro Istynu. Ne promovliaj bez potreby toho sviatoho slova.

Koly jde bolotom, bereysia! Treba po kupynach, po kupynach! Neve ne rozumije? Rozumiju, Hermadamase, a v ytti ne mou! Tiahne mene do priamych steok. Promi

ne kruliaje. Vin priamyj, jak strila! Mudruje, mij drue, nevdovoleno pokrutyv holovoju uyte. Bijsia analogij, vony

tebe mou pidvesty. Krae podumajemo, jak dali dijaty? o kae bako? Dorikaje. A maty stohne, plae. Kau, o slid poekaty. Abo tyran pomre, abo

zmjakysia Abo sonce zijde na zachodi, ironino dodav Hermadamas, prymruujuy oi. A ty

o? Ne znaju. Jakby meni hroi najniav by korabe, nykom pokynuv by Samos. Durniu, za toboju oko, neve ne rozumije? Odrazu pomitia. Tobi ne mona domovliaty-

sia z kupciamy, z korabenykamy. Ce zrobliu ja. uje? Ty, Hermadamase? zachopylo duch u junaka. A chto ie? A hroi? Bako ne das. Vin pobojisia odpustyty mene v nebezpenu mandrivku. U mene je deycia, zaspokojiv joho uyte. Zin poter suchorliavymy doloniamy, za-

chychykav. Ot rozliutujesia tyran! Ta ba nikoho karaty. Propav, nema Pifagora! De? A chtojoho znaje. Ja bakam epnu opislia, ob ne turbuvalysia.

Hermadamase, ja vik za tebe molytysia budu boham! rozuleno obniav uytelia junak. Ce udovo! Nikoho ne treba prosyty. Tak, jak meni j baajesia. Istynu nemolyvo vyprosyty utyrana

More poornilo. Vodiani chrebty skaeno piniasia, hupaju u prybereni skeli, stohnuy vidboliu, pliujusia zelenymy bryzkamy na pisok. Nyko nad morem prolitaju siri pomatovanichmary. U prohalyny mi nymy inkoly prohliadaje sonce, i todi rozhnivani vody zdajusia ehrizniymy, zlovisniymy. Hrebi za hrebenem, vperto, nestiamno chvyli dovbu, hryzu bereh, askeli opyrajusia tomu nastupovi, i zdajesia, o to dva drakony zijlysia v pojedynku smer-tenomu, neprymyrennomu, i nichto z nych ne moe peremohty.

Peryj, druhyj, tretij, etvertyj, rachuje pro sebe Pifagor, i oi joho spalachuju cikavis-tiu. Pohlia, Narisso, chvyli ne vsi rivni! jichnia vysota narostaje. A potim spadaje. omu tak?

V oach divyny muka. Pifagore, o ty nadumav? Ja? Nioho Ne prychovuj vid mene. Ja bau, viduvaju. Narisso, nino promovliaje junak, pryhortajuy jiji holovu do svojich hrudej, zvidky

tvoje chvyliuvannia? Krae prysluchajsia do poklyku moria. Ty uje poklyk? uje pisniu?Pifagor vyprostovujesia, viter rozvivaje joho midianu hryvu. Ja ne uju poklyku! zitchaje divyna. Ja uju prybij, bau bryzky vody A meni more vvyajesia kazkovoju istotoju, povnoju syly j mohutnosti. Vono, niby ki

nad prirvoju, zdybylosia, napruylosia, hotujesia do strybka! Pifagore, o ty nadumav? omu obmaniuje mene? Ade ty zavdy kazav pravdu. Ja uju holos vinosti, niby vvi sni promovliaje junak. U mojich hrudiach buria. Jak

prekrasno! Zdajesia, mona zletity v taku chvylynu. Rozpravyty kryla i v nebo! Ty ne vidpoviv Ja skau, zvaujesia Pifagor, obnimajuy divynu. Tobi odnij skau. Ja vteu z os-

trova Kudy? achnulasia Narissa. V Jehypet. Ale tyran zaboronyv tobi Cha-cha! Smina. Ja tomu j tikaju Ale tebe mou spijmaty! To j o? Pokaraty Znaju, Narisso. Ta o ja mou vdijaty? Syla, o nese mene, pereveruje strach. Ne chou

nydity, ne baaju uty nikemnych rozmov, ne chou torhuvaty. adaju ukaty, hority!More spivalo svoju hriznu pisniu, vdyralosia solonoju terpkistiu do rota, siklo hostrymy

krapliamy tilo, vydzvoniuvalo, umilo, revlo hnivno j laskavo. Narissa zavmerla, prytulyvy dojunaka, z solodkym emom v dui sluchala stukit joho sercia, i cho bula rozbyta, vraena, zni-ena, pyla kraplia za krapleju astia tych ostannich chvylyn.

Ty povernesia, Pifagore?

Ne vidaju De ty bude? Koly ekaty tebe? Ne znaju, Narisso Ja ekatymu tebe. Ne treba, Narisso. Ne treba, divynko liuba, sumno vidpoviv Pifagor. Steyna moja

v tumani. Chto skae, koly ja zijdu z neji. Ta j y zijdu? Znajdy sobi inoho druha. Ty prekrasna Ja ekatymu, vperto povtoryla Narissa, zapliuyvy oi. Vse yttia ekatymu. Vi-

nis. uje, Pifagore? Vinis!Umovlenoji noi Pifagor ne spav. Sydiv bilia vikoncia, ekav, doky posnu baky. Zbyravsia

nedovho vziav kika ystych sorook, teplyj himatij, vjazanu vovnianu apoku. Z rukopysiv nioho. Vse pereytano, treba prahnuty inoho. Vse vyvene v holovi, z pamjati ne vkradenichto.

V hrudiach voruyvsia tupyj bi. Junak tamuvav joho. To sum za mynulym, tryvoha peredpryjdenim. a bakiv, vony tiako stradatymu.

Pifagor navpyky probravsia do materynoji kimnaty, zupynyvsia bilia jiji uzholivja. Parfe-nisa vako dychala, misianyj promi padav na bilu poduku, vysvitliujuy tonkyj profi.

Zymno. omu tak cholodno? Sse bilia sercia, viduttia take, niby padaje u prirvu. Proba,matusiu, prosty mene, baku! Ja ne buv dlia vas viddanym synom. Mene zaklykaje ina doroha temna, imlysta

Junak vyliz nadvir erez vikno. Nad Samosom plyvla tya. Z moria nakotyvsia tuman, pohly-nuv misiane krualo. Stalo zovsim temno. Pifagor pospiav znajomymy vulyciamy, pereliz erezmiku stinu nedaleko vid moria, spustyvsia v uelynu. Tuman slipyv oi, z-pid nih zryvalysia ka-minci. De vnyzu pouvsia pryhluenyj holos:

To ty, Pifagore? Ja, uyteliu Jdy siudy. Ja ekaju. Nichto ne bayv tebe? Ni. Sidaj o tut. Oberenie. Hrebtyme. A ja na kermi. A nazad Chto dopomoe tobi nazad? Sam dohrebu. More spokijne. Ne chou, ob chto-nebu znav. Tak nadijnie.Nevelykyj ovnyk zahojdavsia na vodi, Pifagor kynuv u nis ovna zhortok iz vbranniam, siv

do vesel. My vtrapymo? Ne turbujsia. V mori nas ekaju. yj korabe? Defijkoho kupcia. Plyve do Helipolisa. Jakraz dobre. Ja jomu zaplatyv jak slid, ne tur-

bujsia. I tobi deo zalyyv Hermadamase, jak meni diakuvaty tobi? Mene diakuj, hreby synie.V holosi uytelia uty notky sumu, vony proryvajusia kri udavanu badioris. Aha. e odne, synku Maju lysta dlia tebe o za lyst? Vid Ferekida. Do jehypetkoho caria Amazisa. Mudre prosy, ob car dopomih tobi staty

unem erciv. I ce dopomoe? iz sumnivom zapytav Pifagor. e j jak! Ferekid blyko znajomyj z Amazisom. Faraon vemy kuturna liudyna. Moe, j tak. Ale erci maju svoji zakony j zvyaji. Spodivajmosia na krae. Vime lysta, vin na pergameni, napysanyj nezmyvnoju ochroju,

u vodi ne zipsujesia. Zayje pergamen u tuniku, ob ne propav. Hroi te. a, o ne monazahraty, chotilosia b e meni posluchaty tvoju pisniu.

Jak povernusia, uyteliu, to zaspivaju. Koly ce bude, Pifagore?Ue movav, tiky chliupala pid veslamy voda ta dzvinko padaly krapli.

Jaki dovhi puti na zemli, tycho movyv Hermadamas. Mynaje cile yttia, a zdajesia,o promajnuv odyn de. Ve veir, a tam ni. Ni smerti. o pislia neji? Nichto ne skae. A zade nioho ne vstyh zdijsnyty.

Treba tak, jak vojaky, kotri turmuju forteciu, ozvavsia Pifagor. Pidstavliaty spynutym, o jdu za toboju. yt do yta, spyna do spyny.

Prekrasna dumka, pidchopyv Hermadamas. Ale ce vako zrobyty. Maje nemo-lyvo. Znannia rozsijane v potajemnych braterstvach, mudreci ta erci ochoroniaju joho ne lyevid narodu, ale j vid inych piznajuych

Ale omu? omu? Ne vidaju. Ty diznavajsia, Pifagore. Moe, tobi poasty pronyknuty v ciu tajemnyciu.

Tyche!.. Zdajesia, uty poklyk. O, uje? ajka kryy. To na kupe. Umovnyj znak. Ve bly-zeko

Hermadamas prytulyv doloni do rota, te alibno kryknuv. Pifagor usmichnuvsia: nikoly b nepodumav, o staryj uyte tak harno imituje ptayni kryky.

Korabe vyrynuv z imly nespodivano, jak pryvyd. V nepevnomu svitli smoloskypa majaylytemni postati. Z bortu skynuly motuzianu drabynu. Hermadamas schopyvsia za neji, zupynyvovna. Ponyporyvy, distav nevelykyj zhortok.

O vimy lysta j hroi. Zachovaj De tvij uka, Hermadamase? prolunav zvunyj holos zhory. Daj hlianuty na nioho! e chvylynka. Daj poproatysia. Vy skoro ruajete? Nezabarom. Ve povivaje borej. Maje buty slavna pohoda. Tobi slid jaknajvyde vernu-

tysia. Proavaj, synku. Hermadamas obijniav Pifagora, schlypnuv. y pobau ja e tebe,

mij drue? astka moho sercia odryvajesia nyni, mou skazaty ce vidverto, ne soromliay. Nu,jdy, chaj bohy bereu tebe!

Pifagor zazyrnuv u oblyia vytelia, oej staroho ne vydno bulo, tiky temni provallia, a vhlybyni jich polysk sliozy. Sira imla, nevyrazni tini, tya i pryvyd korablia u prymarnomu mori.Vse, jak uvi sni. A moe, ce i je son?

Proaj, uyteliu, baku, proepotiv junak, cilujuy Hermadamasa v suchu, hariauoku. Budu yvyj povernusia, znajdu tebe. Ne dlia sebe ukaju svitlo. Tak i znaj

Vin vziav svij zhortok, poliz po chystkij drabyni vhoru. Z bortu pidchopyly popid ruky, dopo-mohly. Vysokyj ornoborodyj kupe, zakutanyj v yrokyj pla, popleskav junaka po pleu, dru-nio usmichnuvsia.

Tut vsi svoji, bu jak doma.Pifagor perechylyvsia erez bort. Maleka posta vnyzu zamachala rukamy, znykla v tumani.

Vse, nioho ne vydno. Motorona bezmovnis. Serce cholodne, jak kryynka. Zvidky toj cholod,omu polonyv tak znenaka duu? Moe, to rvusia struny dytynstva, triskaju nazavdy? Ne-zrymi, serdeni struny

Kupe obniav Pifagora za plei. Chodimo, ja pokau tvij kutok. Spoyne. Ty, pevno, ne spav cijeji noi? Ni, ale j spaty ne choesia. Treba. liach neblyzekyj. Nezabarom svitannia. uje, borej micniaje. Pora napynaty

vitryla. Ja pobudu tut, poprosyv Pifagor. Meni tryvono. Chou bilia liudej Harazd, ozvavsia kupe. Zalyajsia. Zachoe spoyty skaeVin odijov do kormy. Pouvsia joho pryhluenyj holos. V ovtavomu svitli smoloskypiv za-

metuylysia postati moriakiv, zabriazkotiv lanciuh. Bezumno popovzly vhoru vitryla, ledve utnozatripotily na vitri. Tuman poridav. U nebi evrily blidi zirky.

Za bortom zaspivala voda. Zaskrypily opayny, vpaly vnyz iz pliuskotom vesla. Proaj,Ellado! Vitre, povij due, vyde nesy mene do tajemnyych krajiv!

Morok tanuv. Zliva na obriji zaroevilo. Nad stinoju tumanu ornily skeli ta chramy Samosu.Viddalialysia.

Pidijov kupe, hlyboko vdychnuv procholodne rankove povitria. Potiahnuvy, chrusnuv

suglobamy. Harno jak! Slava boham, vse harazd. Jak Posejdon dopomoe, to dniv za desia pobaymo

Jehypet

Posejdon ne dopomih.Bilia ostrova Kalimnosu znenaka napaly na korabe piraty, pidkravy blyzeko u veirnich

sutinkach. Z krykom rynulysia erez bort, oskaenilo rubajuy myrnych moriakiv.Pifagor vyskoyv zi svojeji kajuty, rozhubleno ohlianuvsia. Horily, rozsypajuy zoloti iskry,

vitryla, ohly, dzvenily mei, padaly zakryvavleni liudy. Strach chliupnuv u duu junaka. o ce znym? Marennia? y pomsta bohiv za neposluch? o dijaty, de riatunok?

Vin pobayv kupcia hospodaria korablia. Joho piraty prytysnuly do ohly, vymachujuynoamy j korotkymy meamy. Na okach kupcia orniv kryvavyj patiok. Defije munio zachy-avsia, prykryvajuy nevelykym ytom. Pobayvy Pifagora, strano zakryav:

Tikaj, junae!Pifagor kynuvsia do nioho, pidchopyv po dorozi mea, nevmilo vdaryv nym po holovi jako-

ho pirata. Tikaj! e raz vidajduno zakryav kupe, odbyvajuy vid rozliuenych napasnykiv.

Synyj udar mea rozachnuv jomu erep, vin upav na palajuu palubu.Hohotilo polumja, z hurkotom padaly ohly. Piraty bihaly, niby orni tini, nesly na svoju

trijeru pohrabovane majno, hroi, kotovni rei. Pifagora schopyly za kraj chitona, z lajkoju poti-ahly do bortu. Vin pruavsia, vidbyvavsia, nae polonene levenia. Velykyj, zakiptiuenyj vohnempirat liuto revnuv, udaryv joho zdorovennoju palyceju po holovi.

Nebo trisnulo na miridy oskolkiv, nesterpno pekuyj bi pohasyv svidomis. Pifagor znepry-tomniv

Nebo orne, vin e nikoly ne bayv takoho. I zemlia orna. Na nij nema odnoji travynky yderevcia. A v nebi ne vydno ni zirok, ni chmar. De y ni? Nevidomo

Bi pronyzuje vse jestvo Pifagora. Ne vstaty, ne povoruchnutysia. Choesia zitchnuty na po-vni hrudy ne mona.

Nad nym chmarynkoju prolitaje prozora posta. Ce Narissa, vid neji vije teplyj lehit. Vonatorkajesia Pifagorovoho ola, alisno epoe:

Ty bay ja pravdu kazala. Ty ukav Istynu, a vtratyv kryla. Ty ne zachotiv moho ko-channia, liubyj a v niomu vse

oho ty choe, Narisso? stohne Pifagor. Navio muy mene? Ja chou vriatuvaty tebe. Povernysia. Vidmovsia vid poukiv. I todi Zevs pomyluje tebe,

dopomoe tobiHolos divyny zvorulyvoju laskoju pronyzuje duu. o vona kae? Kudy klye? Odyn krok zrobleno, rozpalyvo epoe junak. Lye odyn krok i odrazu nazad?

Chiba heroji odstupaju? Ty vvaaje sebe herojem? u holosi Narissy poulasia ironija. Herojem staju, koly

vypadaje aslyva hodyna! Nepravda! Pu heroja vybyrajesia svidomo Narisso, tvij holos bentey mene. Ty ors-

toka Moe, ty j ne Narissa ezny, maro! Istyna daleko vid mene, ale ja ne zdamsia Navi zdorovoho hluzdu nema u tebe, hirko promovliaje vona, vidstupajuy v sutinky.

Zalyajsia v temriavi, v rabstvi, ukaj Chto tebe vyzvoly?Morok. Hluchi udary. Odyn za odnym, odyn za odnym. itko, rytmino. Niby chvyli morki.

De ce vin, o z nym?V holovi trochy projasnylosia. V roti hirylo vid krovi. Pifagor sprobuvav vypliunuty hydkyj

zhustok ne mona roztulyty potriskanych vust. Ruky omu ne mona voruchnuty rukamy?Vony zvjazani, zakrueni za spynu. I nohy zvjazani. Pid spynoju viduvajesia hostryj derevjanyjbrus, de poriad, zovsim blyzeko, huno chliupaje chvylia.

Trium korablia. Vin u pirativ. Lele! Joho ne vbyly, a zberehly. Navio? Moe, ob prodaty?Todi e ne vse vtraeno. Mona bude napysaty bakovi, Hermadamasu vykuplia Haba? Da-rma, mona vytrymaty habu. Chiba malo mudreciv pobuvalo u rabstvi? Zarady pouku tajiny

vony jly na vse.Vhori nad nym o zahurkotilo, vidkryvsia nevelykyj liuk, poulasia neznajoma mova. olo-

vik o burkotiv nepryjemnym skrypuym holosom. Temna posta poala spuskatysia do triumu.Schylylasia nad Pifagorom. Junak viduv, o joho perevernuly horily, pidvely. Puta na nohachlusnuly, vin z polehenniam viduv, jak polynula krov do poterplych kincivok. olovik rozrizavmotuzku za spynoju, Pifagor zastohnav vid pryjemnosti.

Neznajome o skazav. Junak ne zrozumiv. Joho tovchnuly do liuka. Aha, proponuju vy-jty na palubu. o oikuje joho tam?

Vin schopyvsia tremtiaymy paciamy za abli, poliz nahoru. Sviyj morkyj viter vdaryv ulyce, spovnyv leheni, projasnyvy zamarenu svidomis. Nad holovoju lopotily badioro vitryla, pi-nylosia orno-sire more dovkola, v nebi kupylysia hrozovi chmary. Bilia bortiv rytmino pochy-tuvalysia hrebci po dvoje bilia konoho vesla. Korabe velyka trijera yrokymy hrumydolav hnivnu stychiju.

Pifagora pidvely do holovnoji ohly. Pid neju sydiv na kruhlomu dzyglyku dovhotelesyjolovjaha yrokokostyj, suchyj, ylavyj. Holomozyj erep mav ovtyj mertvotnyj vyhliad, per-gamentna kira obtiahuvala elepy tak, o vydavalysia zuby. Na olovikovi bula lye bahrianavovniana tunika ta sandaliji na tovsteleznij pidovi. Bilia kirianoho pojasa pochytuvavsia yroko-lezyj korotkyj me.

Pifagor movky hlianuv na nioho. Pevno, to buv holovnyj pirat, hospodar sudna. olovjahaokynuv junaka bajduym pohliadom, potim joho zinyci hostro vpjalysia u oi polonenomu. Vino zapytav neznajomoju movoju. Pifagor pochytav holovoju.

Ellin? promovyv pirat hrekoju movoju. Pifagor kyvnuv. Chto? Pifagor, syn Mnezarcha z Samosu, ledve voruay poranenymy vustamy, vidpoviv

junak. Ja vinyj ellin omu vy mene zachopyly v polon?Pirat zarehotav. Smijalysia j za spynoju Pifagora. omu vony tak rozveselylysia? Chiba vin

skazav o smine? Hej ty, durnyj synu durnoho baka, peresmijavy, chrypko skazav pirat. Chiba v

tebe na oli napysano, o ty vinyj? Ty o maje zapevnennia vid Zevsa pro dovinu svobodu?Koly tak sprobuj zvinytysia!

Pirat znovu zasmijavsia, schlypujuy vid zadovolennia. Pifagor movav. Kudy priamuvav? omu opynyvsia na sudni kupcia? hrizno zapytav pirat. Plyv do Jehyptu. Chotiv uytysia v erciv. Vidpusty mene ne znaju tvoho imja mij

bako das vykup Puste! machnuv rukoju pirat. Vykup! Ja za odyn lye napad dobuvaju sobi sotni

takych vykupiv! Do oho meni krychty tvoho baka? Meni bie potribni ruky ruky rabiv. Budehrebcem na mojemu sudni. Molodyj, micnyj, skoro vtiahnesia. Imja moje Kreon. Rozovpav? I ezapamjataj ja ne terpliu neposluchu! Tiky o akulam na char! Za bort. Ale pered tym vybjuduu. Moji liudy vmiju ce robyty! Cha-cha! Vin jichav do Jehyptu ukaty znannia v piramidach,pomi mumij i zapylenych sarkofagiv! Cha-cha-cha! O tut, v mojij ruci, o vmije trymaty me,bie znannia j mudrosti, ni u vsich papirusach Fiv y Memfisa! More, krylatyj korabe, bezstraneserce pirata o moe buty v sviti prekrasnie? y tak, moji sokoly?

Piraty zachopleno revly. Cholodok motoronosti popovz za spynoju Pifagora. o jim skae?ym rozuly?

Ty bayv bohy dopomahaju meni! Ja Kreon jichnij spinyk! omu? Bo daju jimodennu dobriau ertvu! Bohy liublia sviaka, hariau dymujuu krov! Ja prysviauju vsichpuenych na dno Posejdonovi, vsich zarizanych Zevsovi, vsich zdochlych bilia vesla Ajidovi.Vsi zadovoleni, vsi moji druzi j zachysnyky! Cha-cha!

Ty bliuznirstvuje, Kreone! tamujuy bi, skazav Pifagor. Ne zabuvaj, o j olimpijcistrachajusia fatumu

13.

omu vin kynuv tebe meni pid nohy? zlovisno zapytav Kreon, pidvodiay izdzyglyka. Ja pirat, o cijeju rukoju pustyv na dno desiatky korabliv, poslav do Charona

14, v

carstvo tinej, tysiai du, i ja vinyj! A ty ja bau po tvojemu vypeenomu lyku bezvynnejahnia, i ty mij rab! Zachou rozipnu, zachou-vypuu na voliu O tobi j fatum!

Vypusty, Kreone! Cha-cha! Ty prosy ne Zevsa, ne bohiv, a mene! V mojij ruci teper vsia volia Olimpu i

carstva Ajida! Ni! pochytav holovoju Pifagor, pochniupyvy. Jakby tak bulo to svit treba bulo b

spopelyty, znyyty Cha-cha-cha! A joho j treba znyyty! zachlynuvsia smichom pirat. Ja ce j robliu po

miri vlasnych syl. Tak ty ne vyznaje mene vyym vid bohiv i fatumu? Nizao Ja dovedu tobi ce, nepokirnyj elline! Hej, sokoly moji, prykujte joho do vesla! O tam!

Nyni zdoch staryj iudej, na joho misce Moly! Molysia, elline, boham, molysia Zevsu! Pobaymo,y pryjdu vony tobi na pomi! Moja kryvava ertva perevay. Cha-cha! Nu j potiyv mene cejovtorotyj horobyk!..

Pifagora z rehotom pidvely do bortu, kynuly na tverdu vyovhanu lavku, nohy prymknulylanciuhom do metalevoho vornia, ruky pryvjazaly do deraka vesla. Chvylia znemohy prokotyla-sia tilom, v holovi zadzvenilo. Sama svidomis, yttia zdalysia Pifagorovi jakym marenniam,nezbahnennoju nasmikoju bohiv.

Hreby, ne praciuvaty meni za dvoch! pouvsia nevdovolenyj holos zliva.Junak otiamyvsia. Zatumanenym pohliadom hlypnuv livoru. Poru z nym sydiv holyj do po-

jasa olovik, hrebuy vaennym veslom. Pifagorovi ruky te buly prykuti do toho samoho vesla,ale vony bezsylo j bezvino metlialysia, zavaajuy hrebcevi. Vin schopyvsia doloniamy za derak,poav dopomahaty susidovi. Toj, skosa pohliadajuy na junaka, liuto burav:

Prokliattia! Sydity poru z uyncem! O Adonaji15

, za o posylaje taku muku? omu lajesia? bolisno zapytav Pifagor.

13 Fatum dolia.14 Za ujavlenniamy pradavnich hrekiv, Charon pereviznyk du erez riku Acheron u pidzemnomu carstvi Ajida.

15 Adonaji odne z imen boha Jachve, verchovnoho boestva v iudajizmi.

Lycho pryvelo tebe siudy, chrypiv susid, z natuhoju orudujuy veslom. Buv u menetovary, virnoho zakonu, odnoho kolina. A teper neystyj ellin!

Pifagor z podyvom hlypnuv na nioho. Horbonosyj, temnookyj susid spravdi hnivavsia, biliajoho tonkych vust zaliahla zmorka ohydy.

Chiba ne odnakovo, chto poru tebe? Raby vsi odnakovi, z hirkotoju movyv Pifagor. V mene odyn hospo, burknuv susid, velykyj Jachve. Ja rab jomu j bie nikomu. omu trudysia dlia Kreona? serdyto zapytav junak. Poprosy Jachve, chaj vyzvoly

tebe. Ve narod mij u vavilonkomu poloni, zitchnuv susid. Nema o prosyty voli dlia

sebe. Zasluyv treba terpity! Ne vemy laskavyj va Jachve. Ve narod zahnaty v rabstvo! Koho liublia toho karaju. My zasluyly Zamovkni, brudni hijeny! revnuv za spynoju holos, i vakyj udar upav na spynu Pifa-

gora. Potim orna zmijuka kanuka zi svystom operezala iudeja. Junak zakusyv hubu, ob ne za-kryaty. Perechid vid voli, vid arivnych rozmov pro Istynu do motoronoji reanosti rabstva buvtakyj raziuyj, o vin dosi ne viryv, ne mih poviryty v dijsnis. Rytmino, ponuro pochytuvavsianad veslom, prysluchavsia do chliupannia chvy, dav ahue, naprueno, o o-o nastane pro-budennia, jak ce inodi buvalo z nym u stranomu snovydinni

Ta mara ne znykala.De poperedu zakryav pirat: Veselie, veselie, pidli raby! Spivajte pisniu, ne kuniajte. Anu, spivajte, bo kanuk po-

chody po spynach!Dzvinkyj holosok molodoho raba prolunav nad paluboju, do nioho pryluylysia v sumnomu

chori ini nyki, zaureni. Polynula v morkomu prostori u suprovodi vitru dyvna, tryvona pis-nia.

Koly vona bula skladena, kym? V nij uvsia zojk rozterzanoji ploti, bi dui, adoba svobodyi bezsyllia jiji dosiahnuty.

Hej, u mori, u bezkrajnim moriPlavaju, plavaju na chvyli korabli.A nad nymy zori, hej, stooki zoriDyvliasia, dyvliasia z neba do zemli

Argonavty vini i raby nudenniStaranno, staranno ukaju vik u vik Oj y je doroha ta j za ojkumenu16,Vtratyvy, vtratyvy dniam i noam lik!

A bohy smijusia, v nebi benketuju.Dyvliasia, dyvliasia na bidni korabli,Jak vony po moriu syvomu mandruju.Runo zolote ukajuy v imli

Pocholodnialo. Sonce schylialosia do obriju, uroysto merechtilo pomi kupamy chmar. Vit-ryla napjalysia. Poulasia komanda:

Suy vesla!aslyvyj homin poplyv nad riadamy rabiv-hrebciv. Vesla liahly poperek paluby, tiky sami

lopati styraly z otvoriv, robliay trijeru schooju na stonohu. Vzdov lavok jly nahliadai, rozda-valy char po matku kora ta kusniu vjalenoji teliatyny. Pifagor vziav svoju astku, poklav nakolina. Jisty ne chotilosia, pered oyma plyvly zeleni kola. Spaty, spaty Zabutysia i bie netreba nioho nioho

16 Ojkumena kolo zemli, vidome ellinam, jake vony vvaaly vsesvitom.

Pid vuchom somiv vid nasolody, avkav i pliamkav iudej. Jak vin moe radity v takomu stani?Neve zvyk do rabstva, niby pes na pryponi? I moe nasoloduvaty jieju? Chiba tak malo liudynitreba? V omu vona todi vidminna vid zvira?

omu ne jisy? burknuv susid. Ne smano? Ne choesia, bajdue skazav Pifagor. Boly vse tilo Bolityme ide due, poobiciav iudej. Ne durij, a ji. Za dva dni vtraty sylu, zdochne. Chaj zdochnu, zhodyvsia junak. Vykynu za bort. Ne muytymu. Chiba o tak, zitchnuv iudej, skosa pohliadajuy na Pifagorovu astku. A pro mene,

krae pohaneke yttia, ni udova smer. A pro mene, krae smer, ni nevolia! pryhlueno skryknuv Pifagor. E, chlope, osudlyvo pochytav holovoju susid, molodyj ty e i hariayj. Vsia zemlia,

vsia ojkumena v rabstvi. Ja bahato pomandruvav, pochodyv, poplavav, perebayv na svojemuviku vsioho. Buv u Vaviloni, v Jehypti, v Elladi, v Siciliji. Skri te same: raby j volodari! Zvykly liudy,hadaju, o tak treba. A moe, spravdi, tak vono j veleno.

Kym? Bohom. Navio? Ne nam sudyty pro teje. Vin krae znaje. Chto musy praciuvaty, chto volodariuvaty.

Tak ty jistyme? Ne chou. Chiba o kora piznie pouju Vimy mjaso sobi, koly ochota. Oho! zradiv iudej. e j jaka ochota! Nu, bu aslyvyj, chlope. Dobra dua v tebe,

cho i jazynyk17

!Iudej zjiv mjaso, oblyzav korynevi paci, veselie hlianuv na Pifagora. Zvaty mene Roam. A tebe jak? Pifagor. Ne urysia, epnuv Roam, schylyvy do plea junaka. Moe, j nam poasty. Ne

vino nehidnyk rozbyakuvatyme! Zlamaje holovu. Todi j my stanemo vinymy Ty kudy pri-amuvav?

Do Jehyptu, skazav Pifagor, odkusujuy matok kora. oho tebe poneslo tudy? Po znannia. Do erciv u Fivy. chu! obureno spliunuv iudej. Znajov kudy jichaty! omu pliujesia? zdyvuvavsia Pifagor. Tam slavetni mudreci. Vsia Ellada znaje pro

te. Vsia ojkumena! Brechuny, hnivno zapereyv iudej. Obmanyky! Sydia u norach, narobyly idoly,

tumania liudej. Vony vidaju drevniu mudris, zachyavsia Pifagor. Tudy jizdyv na mudre Solon,

Fales, e bahato inych Znaju, znaju! zakyvav holovoju Roam. Ja j ne zapereuju, vony bahato oho znaju.

aklunstvo, ary, udesa vsiaki. Komu, jak ne iudejam, pro teje znaty? My buly v jehypetkomurabstvi dovhi roky. Mojsej vyviv nas zvidty

Rozkay, zacikavyvsia Pifagor. Zady. Trochy piznie. e nahliadai vetajusia. Posnu todi rozpovimvydko nasuvalasia ni, temna, bezzoriana. Rabam daly po kuchliu prisnoji vody. Vypyvy

svoju astku, Pifagor skulyvsia pid bortom, pidibhavy lanciuh pid holovu. Nepomitno dlia inychpomacav napojasnyk: hroi, podarovani Hermadamasom ta lyst vid Ferekida zberehlysia. Junakpoleheno zitchnuv. e ne vse vtraeno! Roam kae pravdu: treba vse vyterpity, didatysia as-lyvoho asu. Moe, inake vono j ne mohlo buty! Na velykij dorozi povynni buty j velyki perepony.

17 Jazynykamy iudeji nazyvaly inakovirciv.

Moe, tak i trebaRoam, odijovy na dovynu lanciuha, zvyno spravyv nudu. U Pifagora poza spynoju pro-

kotyvsia cholod ohydy. Potrapliajuy v o taki umovy, liudy povynni zabuty navi pro zvyajnuprystojnis. Jomu te dovedesia zabuty pro sorom, pro hidnis!..

Iudej vernuvsia na svoje misce, pozichnuvy, siv bilia Pifagora. Ozyrnuvsia. Raby ve vklada-lysia spaty, dejaki tycheko lajalysia abo molylysia. V sutinkach stuhonily vitryla, hupala chvyliaza bortom.

Ce bulo davno, poav Roam. Koly ne znaju. Moe, tysiau lit tomu moe, pjatsot.Naadky Avraama potrapyly do Jehyptu i tam rozmnoylysia

A chto takyj Avraam? Praote iudejiv, pojasnyv Roam. Patrirch. Z nym Jachve uklav zapovit, poobiciav,

o narod vid nioho rozmnoysia, stane, jak pisok morkyj, volodityme vsijeju zemleju. Tak otnaadky Avraama yly v Jehypti. Spoatku vse bulo harazd, a potim jehyptiany staly pry-tyskuvaty iudejiv, povertaty v rabstvo, vbyvaty. I todi zjavyvsia Mojsej, velykyj prorok

o oznaaje velykyj? omu velykyj? Jomu javyvsia Jachve. De? Zvidky? Mojsej pas chudobu na Choryvi

18. I tut jomu javyvsia sam hospo u palajuomu kui.

Mojsej zliakavsia, prote vysluchav boi hlaholy. Jachve veliv, ob Mojsej vyviv narod Izrajiliu zpolonu. Jomu nalealo velyke majbutnie, a v rabstvi chto hoden vykonaty boyj zapovit?

I o? Mojsej vyviv iudejiv z polonu? Vyviv. I faraon odpustyv vaych predkiv? zdyvuvavsia Pifagor. Vin ne puskav. erci osoblyvo protyvylysia. Bo vony vtraaly tysiai rabiv. Todi Mojsej

pokazav faraonovi udo Jake udo? Vin napustyv na Jehypet ab, hadiv, saranu. Navio? ob naliakaty jehyptian mohutnistiu Jachve. Potim Mojsej peretvoryv vody riok i derel

na krov. Strano! zdryhnuvsia vid ohydy Pifagor. achlyve udo Faraon ne posluchav i na cej raz, zitchnuv Roam, kutajuy u svoje hanirja. Todi

Jachve poslav angeliv z meamy, i vony ponyyly v usiomu Jehypti malekych ditej. Todi pereli-akanyj faraon prybih do Mojseja i poprosyv, ob vin vyviv syniv Izrajiliu z krajiny. Iudeji tychekozibralysia, obikraly jehyptian, zabravy v nych vsiliaki kotovnosti, i pily do ervonoho moria.Jachve suprovoduvav utikaiv, vin zavdy radyv Mojseju, jak treba dijaty. Narod Izrajiliu perejovmore po suchomu dnu, bo Mojsej dav nakaz vodam rozstupytysia. Faraon piznie peredumav, zaporadoju erciv kynuvsia nazdohaniaty iudejiv, ta bulo pizno. Jak tiky vin z vijkom vyjichav naseredynu moria, vody zimknulysia, i jehypetki vojaky potonuly. A iudeji sorok lit blukaly po pus-teli o bulo dali rozpovim piznie, Pifagore

Roame, zadumlyvo skazav Pifagor. U nas v Elladi je bezli mitiv. Pro herojiv, probohiv, pro potop i tytaniv Moe, j tvij Mojsej lye mit? Narody liublia prykraaty svojich hero-jiv I prynyuvaty uych

Ni, ce pravda, vperto promovyv Roam. 3 dida-pradida peredajesia nam cej zapovit. omu Jachve znovu viddav vas u rabstvo? Ty sam skazav, o tvij narod u vavilonkomu

poloni. Bo my znevayly zapovit velykoho boha, mohutnioho i jedynoho. Rid lukavyj roz-

bestyvsia, stav pokloniatysia hydkym jazyekym boham, vpav u rozpustu. A nastane as, i znovuvozdvyhne Jachve z narodu micnoho suddiu i proroka, utverdy carstvo Izrajiliu. uje, Pifagore?Jak boh vyzvoly nas, pojidemo zi mnoju. Moja stareka maty yve poblyzu Tira. Ozero, olyvy,

18 Choryv hirke pasmo v Jehypti, de nibyto legendarnyj Mojsej vpere pobayv boha.

cytrusy. Chatynka nad vodoju. Ty zustrinesia z uenymy iudejamy, posluchaje jich moe, j samstane iudejem. Ty meni prypav do sercia, chlope. Nu jak zhoda?

Ne stanemo hadaty, Roame, uchyno vidpoviv Pifagor. Chaj dolia vyriuje, jak vonobude. Spaty choesia, ruk ne uju.

Nu, spy, spy, proburmotiv Roam, zhortajuy klubokom na lavci. Moe, uvi sni voliaprysnysia. I to lehe bude

A Pifagor, prysluchajuy do homonu moria, plyv na chvyliach vydi. Oi joho buly zimknuti,ale de z hlybyny svidomosti kotylysia liuti kryky, dzvin meiv, merechtily zahravy poe. Hriznyjprorok z rozvychrenym volossiam viv tysiai liudej erez palajui pisky, a nad nym, v blido-blakyt-nomu nebi, palachkotily pronyzlyvi oi Jachve nevblahannoho boha. Liudy jly pid zoriamy, pidburiamy j doamy, pid hrozamy i lye Jachve znav, kudy j dlia oho vony jly. Pifagorovi. bulomotorono. Ni, Roame, ne ukaty meni mudrosti tam, de pohrozy j slipa pokora. Vychodyty navoliu pinoju zahybeli inych liudej, cinoju zrady j rozboju ni, nema v ciomu odnoji mudrosti.Tajemnycia ne povynna buty orstoka!..

Vtoma zakolysala junaka. Poalasia joho pera ni u rabstvi. Skiky jich e poperedu?Skiky?

Neskinennym lanciuhom prynyennia j muky popovzly dni. Pifagor potrochu zvyk do no-voho otoennia. A moe, ne zvyk, a zumiv pryterpitysia, zrobyv muku svoju j stradannia neob-chidnymy astkamy tijeji dorohy, jaku vin dobrovino obrav. V buriani dni, koly ne treba bulohrebty, staryj Roam rozpovidav Pifagorovi pro daleki schidni kraji, pro arivni palacy Vavilona, proneosiani aravijki pusteli, pro tajemnyu Indiju krajinu udes. Chlope adibno vbyrav ti roz-povidi. Vin zdohaduvavsia, o ne vse te pravda, pro o rozpovidav Roam, ale navi ti legendarnipovisti dopomahaly jomu sklasty velynu mozajiku yttia bezlii plemen, jaki zapovniuvaly zemnyjkruh a do krajiv ojkumeny.

Poznajomyvsia Pifagor i z kikoma svojimy bratamy po neastiu ellinamy. Postupovo vjoho svidomosti poav vymaliovuvatysia plan vtei. Vin rozpoviv pro nioho Roamu. Ta staryj iudejne radyv zvauvaty na te.

Ty nedosvidenyj i dovirlyvyj, epotiv iudej. Ty e ne vmije rozpiznavaty duiliudki. Za jaku hodynu piraty znatymu pro tvij zadum i vykynu tebe za bort. A pered tym byty-mu dlia ostrachu inym. Vtiamyv?

Neve pomi polonenymy je zradnyky? Skiky zavhodno, hirko movyv Roam. o ce jim daje? Ade piraty vse odno ne vypustia jich na voliu. Je nadija, o koly kynu zajvyj mat chliba. Ta j bytymu mene. Piratam potribni dovi-

reni pomi rabamy, svoje oko ne vse pomiaje. Jaka haba, proepotiv Pifagor. Vyky z holovy taki mysli. Budemo daty naoho asu. Ja viriu serce pidkazuje o

stanesia, o neodminno stanesiaKika raziv piraty zupynialy korabe bilia ostroviv, kydaly jakir, perepravlialy na suchodil

nahrabovanyj skarb. Nazad pryvozyly boky z vodoju, vynom, charamy, zbrojeju. Vse ce robylosialye vnoi.

Odnoho razu piratka trijera znovu napala na kupekyj korabe. Pidkravysia z sonianohoboku, Kreon veliv strimgolov ity na aborda. Piraty pospuskaly vitryla, nahliadai periyly hrebcivpo rebrach nahajamy, ob ti synie hrebly, trijera mala, jak viter. Kreon z jurboju rozbijnykivskupylysia na livomu bortu, v jichnich rukach poblyskuvaly mei j spysy. Na kupekomu ko-rabliulysia rozpalyvi zojky, bezladni komandy.

Smoloskypy! revnuv Kreon.Spalachnuly vohni, zaadily smoloskypy. Kreon probih povz Pifagora, mov demon

pidzemnoho carstva, oi joho plomenily natchnenniam orstokosti j vladnosti. Vin metnuv pohliadna zliakanoho Pifagora, zarehotavsia.

A, vinyj elline! kryknuv vin, vymachujuy smoloskypom. Dyvysia, dyvysia na mijbenket! De tvij fatum? O ja stverduju svoju voliu dlia cych liudciv! Ja boh! Ja olimpije! Cha-

cha-cha!Korabli zijlysia, vdarylysia. Zatrialy borty. Piraty kynuly na kupeke sudno drabyny z

hakamy, rynulysia na turm, zmitajuy slabekyj opir moriakiv. Zapalaly vitryla, ohly, poletily uvodu zakryvavleni tila. Pifagor zatulyv oblyia doloniamy, zaplakav. O bohy! O velykyj Zevse!Neve ty radije takij pidlij ertvi? Neve tobi pryjemni stohony, smer i stradannia? O, koly ty je,zupyny rozbijnykiv, poly na nych hromovu strilu, pokay svoju sylu j vladnis! Ade syla povynnazachyaty bezboronnych!

Nebo nimuvalo. Movaly j pryhnieni raby, vony ve zvykly do takoho vydovya. Bij za-tychav. Korabe horiv, jak svika, dym vid nioho kotyvsia za vitrom, slavsia nad morem, niby ornyjserpanok.

Piraty z veselymy krykamy perenosyly na trijeru nahrabovanyj skarb, perevely kikoch har-nych inok, blidych i naachanych. O dole! Navio dopustyla naruhu nad krasoju? Neve pre-krasni kvity povynni zivjanuty pid merzennoju rukoju rozbijnyka? Afrodito, omu ne riatuje svo-jich dook?!

A vnoi naletila buria, more zarevlo.orni smeri prostiahlysia z neba do vody, chvyli-hory vpaly na korabe, zakrutyly u vyri.

Trisnula, niby toneka palyka, holovna ohla, zaduyvy i pokaliyvy kikoch hrebciv. Rabykryaly, molylysia boham. Vysoka chvylia perekotylasia erez palubu, zmela nahliadaiv i kerma-nya. Trijera bezladno zakrutylasia u vychori stychiji.

Roam, zachlynajuy vid solonych bryzok, kryav, potriasajuy suchymy rukamy v kajda-nach:

O velykyj Adonaji! Ja davno dav cioho asu! O blahoslovenna pomsta! Ja zaklynaju tebe pryjdy! O me vsevladnoho Jachve! Ru prokliatych jazynykiv! Ru!

orni oi Roama horily, mov aryny, u siajvi hrozy, syva kueriava boridka styrala vhoru,ylava yja napjalasia u jakij neliudkij napruzi.

Ne kly napasti! naachano kryknuv Pifagor. My te zahynemo razom z rozbijny-kamy!

Chaj! Chaj! Aby pomsta!Na palubi zjavyvsia Kreon. Trymajuy za polamani snasti, ohlianuvsia, nesamovyto zakry-

av: Kermo! Prokliattia! V nas nema kermanya! Hej vy nikemy, dvoje do kerma!Nichto ne zjavyvsia z triumu. Kreon znovu spustyvsia vnyz bulo utno, jak vin kryy na pi-

rativ: Hej vy, sobae simja! Vstavajte! Vstavajte, prokliati vyrodky! Potonemo! Potonemo , jak

oludyvi cuceniata Dvoje merzotnykiv do kerma! Chutij, bo pidemo na dno.Teper razom z Kreonom vypovzly dva piraty, staly do kerma. Vono vyryvalosia z ruk, ne slu-

chalosia. A potoky vody perelyvalysia erez bort, rynuly v trium.Kreon hydko vylajavsia, zakryav: ertvu! ertvu Posejdonovi! Vedi inok!Piraty vytiahly z kajuty trioch polonenych inok. Ti vyryvalysia z rozbijnykych ruk, plakaly,

nevmilo zachyalysia. Posejdone! pohrozlyvo ryknuv Kreon, prostiahajuy ruky do nesamovytoho moria.

Daruju tobi ertvu! Chiba ne dosy tobi trioch molodekych ellinok? Hej, Posejdone! Zupyny bu-riu, obiciaju dlia tebe pustyty na dno najbahatyj korabe! uje? Lye dlia tebe! Sobi ne vimunioho! Kydajte, oho vy staly?

Pifagor zirvavsia z lavky, vpav na kolina kajdany ne puskaly joho. Kreone, stij! Zupynysia, prokliatyj rozbijnyku! Stij!Kreon metnuv na nioho nenavysnyj pohliad: oho tobi? Te zakortilo na dno? Ne kydaj inok, Kreone! Ne kydaj! Maj rozum! Kreone, blahaju!.. Za bort! strano zavolav Kreon. Za bort, prokliati vyrodky!inky odna za odnoju poletily u pau moria. Hrizni chvyli kovtnuly bezpomini tila, niby

piynky, revye buri zahluylo vidajduni kryky.

Urahan ne vuchav. Znovu naletiv smer, vysokyj stovp vody z hurkotom upav na korabe,zmiv u morku prirvu dvoch pirativ, jaki probuvaly upravytysia z kermom.

Kreon metavsia, mov poranenyj zvir. Byv sebe po holomu erepu, vyryhav nerozbirlyvi pro-kliattia.

De bereh? De bereh, Posejdone? Ty choe potopyty nas u svojij paskudnij kaliui? Hej,raby! Chto z vas upravysia z kermom? Dam svobodu! Nu, nikemy! Chto adaje voli? y vy po-hluchly? Vsich vykynu na zjiu akulam!..

Ja znajdu bereh, kryknuv Pifagor, zatuliajuy rukavom vid chmary bryzok. Ja znaju,jak ce robyty!

Kreon, trymajuy za bort, nablyzyvsia do nioho, perehnuvy erez povalenu ohlu, host-rym pohliadom vpjavsia v oblyia junaka.

Bez soncia, bez zirok? Ja tobi skazav znajdu. Skay lye pryblyzno de my? Ve nepodalik Sirija. Dobre ja rozkuju tebe! Vyberemo na bereh bude vinym! A

zbree zakatuju pekenoju mukoju! Rozkuj e dvoch hrebciv, skazav Pifagor, Roama i o cioho, ellina Anina. Postav

jich do kerma. Ja skau, de zemliaKreon rozimknuv kajdany, zvineni hrebci perebralysia do kormy, naliahly na kermo. Roam

schylyvsia do plea Pifagora, kryknuv: Na o spodivajesia? omu zbrechav? Ja ne brechav! Maju arivnu holku! Jaku holku? zdyvuvavsia Roam. Vona pokazuje na pivni. Vistriam Meni jiji podaruvav Ferekid, mudre z Lesbosu. O

hliaVin vytiahnuv z lachmittia tovstu holku, pryvjazanu do tonesekoji ylky, zachovavsia pid

zachyst kormovoji nadbudovy. Poru zjavyvsia Kreon, schylyvsia nad Pifagorom. Nad ym akluje? Pokazuj de bereh?! ZadyPifagor opustyv holku vnyz, trymajuy za kinyk ylky. Vona zachytalasia vriznobi, ale vse-

taky vperto pokazuvala v odnomu napriamku. Pifagor jaku my rozmirkovuvav, radisno kryknuv: Zemlia pravoru, na ver kruha pravoru! Schid tam, Sirija ley na schodi!.. Ce pravda, zhodyvsia Kreon, nedovirlyvo dyvliay na holku. Ale chto tobi skazav,

de schid? Ce vistria vkazuje na pivni! Zavdy, u vsiaku pohodu. Hlia sam, ja povertajusia, a vono

ni! Ce arivnyj metal. Vin prahne do Poliarnoji zirky Bohy tobi dopomahaju y demony Ajida bajdue! pidbadioryvsia Kreon. Hej vy,

raby! Kermo livoru! Chaj viter bje z pravoho bortu. vavie, vavie! A vy, merzotni hijeny,hrebi due, jako ne baajete opynytysia v Posejdonovomu carstvi!

Kreone! Ne zabuvaj! Ty obiciav meni j ocym liudiam svobodu! Ne zabudu! Cha-cha-cha! zlovisno-veselo rehotav pirat, probyrajuy po chystkij pa-

lubi do triumu. Treba mojich sokoliv rozveselyty, as hotuvatysia do zustrii z zemleju! Try-majsia, vinyj elline! Trymajsia! Cha-cha-cha!

Bezladni smeri vidkouvalysia v dale, viter poduv rivnie. Na ucililych ohlach telipalysiamattia vitryl. Trijera skrypila, triala, hojdalasia na gigantkych hrebeniach, niby ovtyj osinnijlystook. Zate jiji ne krutylo, jak ranie, vriznobi, kermanyi vpevneno spriamovuvaly rozbytuposudynu do spodivanoho bereha.

Piraty vynosyly z triumiv jaki prypasy, hotuvaly dva velyki ovny. Nepodalik rozpanachalamorok filetova blyskavycia, hrim strusonuv vody, prokotyvsia nad chvyliamy. Potim lynuv hustyjdo sucina stina!

Znenaka pouvsia udar, vsiu trijeru potriaslo vid nosa do kormy. Pifagor upav na palubu,boliae vdaryvsia pleem. Zalunaly vidajduni kryky, prokliattia.

Zemlia! huno kryknuv Kreon. Do mene, sokoly! Spuskajmo ovny! vavie, vy-rodky!

A ja? A my? vyhuknuv Pifagor, z nadijeju prostiahajuy ruky do pirata. Kreone!Trijera tone. Zabery nas, rozkuj vsich hrebciv! Chiba tobi ne dosy hnivu fatumu? Ty obiciav menisvobodu!

Ja dav jiji tobi! veselo zahorlav Kreon, probyrajuy do borta. Ja dotrymav slova,elline! Teper ty znovu vinyj! Cha-cha-cha! A riatuvaty tebe vid Posejdona ja ne zbyrajusia! Do-virsia boham, elline! Proaj! U carstvi tinej zustrinemo! Proaj!

Piraty spustyly ovny, vysoki chvyli metnuly jich he vid korablia, zachovaly za stinoju dou.Voda z revom lylasia u triumy. Pifagor zatrias Roama za plee:

Kajdany! Rozbyvajmo kajdany! Liudy potonu!.. Tvoja pravda! Pospiajmo, Pifagore! Trijera sila na skeliu, de blyko bereh, moe, vriatu-

jemosia!..Vony pobihly vzdov bortiv, metalevym vornem vidkruuvaly, rozbyvaly lanciuhy. Z trydci-

aty dvoch hrebciv lye vomero zalyylysia yvymy inych pobyly zlamani ohly, zalyly potokyvody.

Trijera rizko perechylylasia, nis jiji zanuryvsia, korma pidnialasia vhoru. Z paluby pokotyly-sia u more boky, ulamky ohly, doky, vesla.

Strybajte, strybajte u vodu, volav Roam. Plyvi podali vid korablia, bo zatiahne!Vysoka chvylia pidchopyla Pifagora, ponesla. Vin pobayv nedaleko vid sebe holovu Roama,

staryj iudej machav rukoju. Do mene, do mene! Tut dva vesla! UtrymajemosiaJunak, zahribajuy rukamy, nablyzyvsia do tovar