ARŞ. GÖR. YEŞİM ÇELİK

T.C. ERZİNCAN BİNALİ YILDIRIM ÜNİVERSİTESİ

HUKUK FAKÜLTESİ

ANAYASA HUKUKU ANABİLİM DALI

1

*Slayt akademik amaçlı hazırlanmış olmayıp aday memurlara kaynak temin edilememesi nedeniyle dersi daha iyi takip etmek ve sınava hazırlanırkenderste anlatılanlara dair bir doküman sunmak amacıyla hazırlanmıştır.Kaynak: GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, 2019 Bursa,İnternet kaynakları ve T.C. Anayasası .

ANAYASA

DEVLETİN ORGANLARININ

(YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI)

KURULUŞUNU

İŞLEYİŞİNİ

KARŞILIKLI İLİŞKİLERİNİ

BİREYİN

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİNİ

DEVLETİN TEMEL ORGANLARINI SINIRLAYARAK

GÜVENCE ALTINA ALAN

2

3

YÜRÜTME

YARGIYASAMA

ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİNİ NORMAL KANUNLARDAN DAHA ZOR USULLERE BAĞLAYIP ZORLAŞTIRAN ANAYASALARA

“KATI ANAYASA” DENİR.

ZOR DEĞİŞTİRME KURALLARI

DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER

* DEVLETİN ŞEKLİNE(CUMHURİYET) İLİŞKİN HÜKÜMLERDİR

*CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ(toplumun huzuru, milli dayanışma ve

adalet anlayışı içinde insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olma)

*DEVLETİN ÜLKESİ VE MİLLETİYLE BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞÜ

*DİLİ(TÜRKÇE), BAYRAĞI(AY-YILDIZ), MİLLİ MARŞI (İSTİKLAL MARŞI) VE BAŞKENTİ(ANKARA)

4

ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ VE BAĞLAYICILIĞI

ANAYASA

Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin

Milletlerarası Antlaşma

Kanun/OHAL’de çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı

Kararnamaleri/Milletlerarası Antlaşma

Yürütmeye İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Yönetmelikler

5

YAPTIRIMA BAĞLANMIŞ,

ANAYASA MAHKEMESİ

KURULMUŞTUR.

ANAYASANIN MADDİ

ÜSTÜNLÜĞÜ

ŞEKLİ ÜSTÜNLÜĞÜ

6

YÜRÜTME

YARGIYASAMA

CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ

BAŞLANGIÇTAKİ TEMEL İLKELER

ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE

BAĞLI

LAİK DEVLET

İNSAN HAKLARINA

SAYGILI

SOSYAL DEVLET

DEMOKRATİK DEVLET

HUKUK DEVLETİ

7

8

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERTemel hak ve hürriyetler insanoğlunun doğumla başlayan, insan olmaktan dolayıkazandığı haklardır. İnsan hakları din, dil, ırk, cinsiyet ayrımı olmadan tüminsanlığın sadece insan olmasından dolayı yararlanabildiği haklardır.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması Temel hak ve hürriyetler çeşitlisebeplerden dolayı sınıflandırılmaya tabi tutulmuştur. Tarihte kabul görenTemel hak ve hürriyetlerin sınıflandırılması hususu, Jellinek'in ayrımıdır.

NEGATİF STATÜ HAKLARI(Kişisel Haklar-Anayasa madde 17-40)

Olumsuz statü hakkı ya da koruyucu haklar olarak bilinir. Negatif statü hakkında, vatandaşın doğuştan kazandığı ve devletin müdahale edemeyeceği, özel alan sınırlarını çizen, bireyi devlete karşı koruyan haklardır. Bu sebepten koruyucu haklar olarak da bilinmektedir.Negatif statü haklarında devletin müdahale etmemesi ve izleyici konumunda durması gerekmektedir. Negatif statü haklarında Devlet bu haklara müdahale edemez. Negatif statü hakları arasında kişi güvenliği, din hürriyeti, konut dokunulmazlığı hakkı, ispat Hakkı suç ve cezalara ilişkin esaslar, Hak arama hürriyeti, Mülkiyet hakkı, Kanuni hakim güvencesi, Temel hak ve hürriyetlerin korunması, Dernek kurma hürriyeti , toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme Hakkı, sürekli ve süresiz yayın hakkı, basın araçlarının korunması , Kamu tüzel kişilerin elinde ki haberleşme araçlarından yararlanma hakkı, basın hürriyeti, bilim ve sanat özgürlüğü, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti, haberleşme hürriyeti, Özel hayatın gizliliği, zorla çalıştırma yasağı gibi haklar geçmektedir.

9

POZİTİF STATÜ HAKLARI(Sosyal ve Ekonomik Haklar-Anayasa madde 41-65)

İkinci kuşak haklar olarak bilinmektedir. Pozitif statü hakları, kişi adına devletin vatandaşların yaşamını kolaylaştırmak için devlete sorumluluk yükleyen haklardır. Bu haklarda vatandaş devletten bir şey istemektedir. Bu sebepten pozitif statü hakları isteme hakları olarak da geçmektedir.

Pozitif statü hakları Anayasamızın ikinci kısmında 41 ila 65 maddeleri arasında sayılmıştır ve anayasamızda sosyal ekonomik hak ve ödevler olarak geçmektedir. İsteme hakları genellikle sosyal ve ekonomik hayat ile ilgili olduğu için sosyal haklar olarak da isimlendirilir. Pozitif statü hakları, Sağlık hakkı, konut Hakkı, çalışma hakkı, öğrenim Hakkı, Sosyal Güvenlik Hakkı, hayvanların korunması, kıyılardan yararlanma, toprak mülkiyeti, kamulaştırma , özelleştirme, çalışma ve sözleşme hürriyeti , gençliğin korunması, sporun geliştirilmesi, Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması , grev ve lokavt, toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme Hakkı, sanatın ve sanatçının korunması , tarih kültür ve tabiat varlıklarının korunması gibi haklardan vatandaşın yararlanması için devletin müdahalesi gerekmektedir.

10

AKTİF STATÜ HAKLARI(Siyasi Haklar-Anayasa madde 66-74)

Katılma hakları olarak da bilinen aktif statü hakları, yaşanan savaşlar ve insan hakları alanında ki gelişmeler neticesinde 1960'lardan sonra ortaya çıkmıştır ve tam olarak tamamlanmamıştır. Aktif statü hakları, vatandaşın siyasi hayata katılmasını sağlayan katılma hakları olarak bilinmektedir. Yani aktif statü hakları, vatandaşların devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardandır. Bu sebepten aktif statü hakları, katılma hakları olarak da bilinmektedir.Vatan hizmeti, siyasi partilere girme, seçme ve seçilme faaliyetinde bulunma, Türk vatandaşlığı, Dilekçe ve bilgi edinme hakkı , kamu denetçisine başvurma hakkı,dilekçe hakkı, siyasi parti kurma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, Aktif statü hakları arasında gösterilebilir.

11

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KULLANILMASINDA USULLER

İzin usulü , Yani bu hakların kullanılması için idari makamlardan izin alınması (inşaat ruhsatı, sürücü belgesi..)

Bildirim usulü, temel hak ve hürriyetin kullanılması için idari makamlara bildirim yapılması (toplantı ve gösteri yürüyüşü yapmak isteyenler 48 saat önceden bulundukları yerin en büyük mülki amirine bildirmeleri gerekir)

Serbestlik usulü, temel hak ve hürriyetin kullanılması önceden bir izin ya da bildirim şartına bağlanmaz. Bir zarar meydana gelirse ilgili kişi bundan sorumludur. Kitap yayınlamak.

12

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN OLAĞAN DÖNEMDE SINIRLANDIRILMASI

1) Sınırlandırma ancak kanunla yapılır. örn; CB kararnamesi ve yönetmelikle idari bir işlemle thhsınırlandırılması mümkün değildir.

2) Sınırlandırma özel sebeplere dayanmalıdır.

3) Sınırlandırma ölçülülük ilkelerine uygun olmalıdır.

ÖLÇÜLÜLÜK:

Başvurulan araç; sınırlama amacını gerçekleştirmeye ELVERIŞLI olmalıdır.

Aynı araç; sınırlama amacı açısından GEREKLI(ZORUNLU) olmalıdır.

Araç ve amaç ölçüsüz bir ORAN içinde bulunmamalıdır.

13

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN OLAĞAN DÖNEMDE SINIRLANDIRILMASI

4) Sınırlandırma hak ve hürriyetlerin özlerinedokunmamalıdır. Öze dokunmama hakkı kullanılamaz halegetirmesidir. Dokunulduğunda artık hak tamamenkullanılamaz

5) Sınırlandırma demokratik toplum düzeniningereklerine uygun olmalıdır. Demokratik bir toplumdabireylerin ve toplulukların sahip olması gereken faaliyetalanını veya serbesti alanını ifade eder. Genel kabul, çağdaşbatılı demokrasi düzeninden bahsedildiğidir.

6) Sınırlandırma laik Cumhuriyetin gereklerine uygunolmalıdır.

7) Sınırlandırma Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırıolmamalıdır.

14

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN OLAĞANÜSTÜ DÖNEMDE SINIRLANDIRILMASI

Savaş, seferberlik ve olağanüstü hallerden biri mevcut olmalıdır.

Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemelidir.

Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır.

Ana m. 15/2 çekirdek alana dokunulmamalıdır.

*Yaşama hakkı, maddi ve manevi varlığın bütünlüğü

*Din, vicdan, düşünce ve kanaatlerin açıklanmaya zorlanamaması

*Suç ve cezaların geçmişe yürümezliği

*Masumluk karinesi

15

DEMOKRATİK DEVLET1982 Anayasasına Göre Demokratik Devlet

1. Etkin siyasal makamlar seçimle iş başına gelmektedir.(yasamsa, yürütme ve yerel yönetim karar organları)

2. Seçimler Düzenli aralıklarla tekrarlanmaktadır.(Kural olarak 5 yılda bir. Seçimlerin yapılması ancak savaş nedeniyle bir yıl geriye bırakılabilir)

3. Seçimler serbesttir.(Seçimler; serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre ve yargı yönetim ve denetimi altına yapılır.)

4. Birden çok siyasal parti vardır.

5. Muhalefetin iktidar olma şansı mevcuttur.

6. Temel kamu hakları tanınmış ve güvence altına alınmış olmalıdır.

16

HUKUK DEVLETİNİN GEREKLERİ

Devletin hukuka bağlı olması

İdarenin hukuka bağlı olması

Yasama organının hukuka bağlı olması.

Yürütme organının hukuka bağlı olması

Yargı organının hukuka bağlı olması

İdarenin bütün eylem ve işlemleri yargı denetimine tabi olmalı.

Hakimler bağımsız ve teminatlı olmalıdır.

İdarenin faaliyetleri önceden bilinebilir olmalıdır.

Hukuki güvenlik ilkesi ve geçmişe etki yasağı

İdarenin mali sorumluluğu mevcuttur. Diğer: Tabii hakim ilkesi, masumluk

karinesi, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi, adil yargılanma hakkı, hak arama hürriyeti, ceza sorumluluğunun şahsiliği, dilekçe hakkı, bilgi edinme hakkı, Hukuka aykırı delil kabul edilemeyeceği …

17

18

YASAMA

TBMM=600 mv

YARGI

YÜRÜTME

=

Cumhurbaşkanı

DEVLETİN TEMEL ORGANLARI

SEÇİM

MV SEÇİLEBİLME ŞARTLARI SEÇMEN OLABİLME ŞARTLARI

Her adayın en az 18 yaşını doldurmuş olması gerekiyor. Adayın mutlaka Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması

gerekiyor. Yabancı uyruklu kişiler seçilme hakkına sahip değillerdir.

Milletvekili olabilmek için üniversite mezunu olmak gerekmez. En az ilkokul mezunu olmanız seçilmek ve başvurmak için yeterli olacaktır.

Kısıtlı olmamak. Cumhurbaşkanlığı adayı olmamak Askerliğini tamamlamış olmak Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak. Ağır hapis cezasına hüküm giymemiş olmak. Taksirli suçlar hariç toplamda 1 yıl ya da daha fazla

hapis cezası almamış olmak. Zimmet, hırsızlık, dolandırıcılık, rüşvet, irtikap, güveni kötüye kullanma, gibi yüz kızartıcı bir suç işlememiş olmanız gerekiyor.

Kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, Devletin sırlarını açıklama, terör eylemlerine katılma suçlarından hüküm giymemiş olmak.

Türk vatandaşı olmak. Adayın mutlaka Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması gerekiyor. Yabancı uyruklu kişiler seçilme hakkına sahip değillerdir.

18 yaşını doldurmuş olmak. Seçmen kütüğüne yazılı olmak Kısıtlı olmamak. Kamu hizmetlerinden yasaklı

olmamak. Silah altında bulunan er ve

erbaşlar, askeri öğrenciler, Cezaevinde bulunan taksirli suçlar haricindeki hükümlüler oy kullanamazlar.

19

Ülkemizde %10 Ulusal/Genel Barajlı D’Hont Usulü uygulanmaktadır. Anayasamıza göre seçim kanunları temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak şekilde düzenlenir.

MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ

Düştüğü Durumlar;

İstifa; oylama ile (adi çoğunluk)

Meclis çalışmalarına özürsüz olarak ay içerisinde 5 birleşime katılmama durumu. (salt çoğunlukla)

Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir iş yapmak (genel kurulun vereceği gizli oyla)

O veya başka bir milletvekili AnayasaMahkemesine itiraz edebilir, bunu 7 gün içindeyapmalı ve 15 gün içinde kararı beklemelidir.

20

MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ

Kesin hüküm giyerse

Kısıtlanırsa,

Kesinleşmiş Mahkeme kararının Genel Kurula bildirimiyle milletvekilliği düşer.

Milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi.

Ölüm

Bu durumda iptal davası açılamaz.

21

YASAMA SORUMSUZLUĞU Kamu düzeni gereğidir.

TBMM üyeleri meclis çalışmalarındaki

oy ve sözlerinden Mecliste ileri sürdükleridüşüncelerden bunları meclis dışında tekrarlamak veaçıklamaktan sorumlu tutulamazlar.

İstisna: o oturumdaki başkanlık divanının teklifi üzerinemeclisçe başka karar alınmasıdır.

Yasama sorumsuzluğu en kısa tanımıyla milletvekillerininsöz hürriyetini korur.

Hayat boyu sürecek olan(Süreklidir.) sorumsuzlukmilletvekilini cezai takibatlara karşı mutlak olarak korur.

Sorumsuzluk meclis veya başka bir organ tarafındankaldırılmaz.

22

YASAMA DOKUNULMAZLIĞI Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen

bir milletvekili meclis kararı olmadıkça

tutulamaz tutuklanamaz sorguya çekilemez ve yargılanamaz.

İstisna: Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlamak kaydıyla anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar.

Seçimden önce veya sonra milletvekiline verilmiş bir ceza hükmünün uygulanması üyeliğin sona ermesine bırakılır.

23

SORUMSUZLUK-DOKUNULMAZLIKSorumsuzluk mutlak

dokunulmazlık nispidir.

Sorumsuzluk devamlı

dokunulmazlık geçicidir.

24

TBMM TOPLANMASI Ekim ayının ilk günü toplanır.

En çok üç ay tatil yapabilir.(1 Temmuz, Ağustos, Eylül)

Olağanüstü toplantı: Meclis ara verme veya tatildeyken toplanmasıdır.

CUMHURBAŞKANI doğrudan

MECLİS BAŞKANI doğrudan ya da 1/5 mv yazılı istemiyle

25

TBMM TOPLANMA VE KARARYETERSAYISI

Toplantı yetersayısı: TBMM üye tamsayısının en az 1/3ile toplanır. TBMM üye sayısı 600 mv olduğuna göre,toplantı yetersayısı 200’dür.

Genel Karar Yetersayısı: toplantıya katılanların saltçoğunluğu ile karar verir; ancak karar yetersayısı hiçbirşekilde üye tamsayısının ¼’inin bir fazlasından azolamaz. TBMM üye sayısı 600 mv olduğuna göre, kararyetersayısı minimum 150’dur.

Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ise, bileşimekatılanların yarısını aşan çoğunluktur. Çift sayılardayarının bir fazlası iken, tek sayılarda yarıyı geçen ilksayıdır.

26

TBMM GÖREV VE YETKİLERİ Kanun Koymak

Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanları Denetlemek

Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve Kabul Etmek

Para Basılmasına Karar Vermek

Savaş İlanına Karar Vermek

Milletlerarası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bulmak

Genel ve Özel Af İlanına karar Vermek

27

KANUN YAPIM USULÜ

28

BİR VEYA BİRDEN FAZLA MV «KANUN TEKLİFİ» VERİR

TBMM BAŞKANLIĞINA

KOMİSYONA HAVALE EDİLİR

KOMİSYON RAPOR HAZIRLAR

TBMM GENEL KURULUNDA GÖRÜŞÜLÜR

KANUN HALİNE GELİR

CUMHURBAŞKANININ ONAYINA SUNULUR

RESMİ GAZETE YAYIMLANIR-(Cumhurbaşkanı, TBMM kabulünden itibaren 15 gün içinde)

YÜRÜRLÜĞE GİRER.(Başka bir yürürlük tarihi de kararlaştırılabilir)

Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları:

1-) Yazılı Soru: Yazılı soru, yürütmenin görev ve yetkileriyle ilgili belli bir konuda, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve ilgili bakanlardan bir önerge ile bilgi alınmasını sağlayan bir parlamenter bilgi edinme aracıdır.

2-) Genel Görüşme: Genel görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir.

Siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından yazılı bir önergeyle istenebilir.

29

3-) Meclis Araştırması Yasama organının bir konuda bilgi edinmek

için kendi içinden oluşturduğu özel bir komisyon eliyle gerçekleştirdiği bilgi edinme ve denetim çalışmasıdır.

Siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından yazılı bir önergeyle istenebilir

30

31

4-) Meclis Soruşturması : Cumhurbaşkanı yardımcıları veya bakanların görevleri sırasında ve görevleri ile ilgili olarak işlemiş oldukları iddia edilen suçlardan dolayı, Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatıyla yaptığı yargılamanın başlamasını sağlayan ve bizzat yasama organı tarafından yerine getirilen hukuki süreci ifade eder.*TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun (301) vereceği bir önerge ile istenebilir.*Başbakan’ın sevki halinde hükümet istifa etmiş sayılır.

32

*Meclis soruşturması açılmasına 1 ay içerisinde yapılacak görüşme sonucunda TBMM Genel Kurulu tarafından gizli oyla karar verilir.

*Kabul edilirse 15 kişilik bir meclis soruşturma komisyonu kurulur.

*Meclis soruşturması komisyonu, raporunu kuruluşundan itibaren 2 ay içinde verir. Soruşturmanın bitirilememesi halinde, komisyona 1 aylık yeni ve kesin bir süre verilir.

*Görüşmeler tamamlandıktan sonra komisyon raporu Genel Kurulca gizli oyla karara bağlanır. Bu oylamada üye tamsayısının 2/3 (400) çoğunluğunun gizli oyuyla karar verilmektedir.

TBMM’nin Yüce Divana sevk kararı kesindir.

*Görevde bulunan Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın Yüce Divana sevk kararı ile birlikte görevi resen sona ermez. Buna karşılık yargılama neticesinde Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm olan Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona ermektedir.

Yürütme

Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı Yardımcısı

Bakanlar

33

CUMHURBAŞKANININ SEÇİMİ Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır. Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğinin şartları:

*Türk vatandaşı olmak*40 yaşını doldurmuş olmak*Yükseköğretim yapmış olmak*Milletvekili seçilebilme yeterliliğine sahip olmak*Daha önce bir defadan fazla Cumhurbaşkanlığı yapmamış olmak

Cumhurbaşkanını seçme yetkisi HALKA aittir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli

oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.

Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı

seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir.

Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

34

CUMHURBAŞKANININ CEZAİ SORUMLULUĞU

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, on beş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.

Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz.

Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer.

Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.

35

YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

OLAĞAN CB KARARNAMELERİ

OLAĞANÜSTÜ CB KARARNAMELERİ

YÖNETMELİK

36

ADSIZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER( KARAR,

TEBLİĞ, GENELGE, İLKE KARARLARI, İLAN, GENEL EMİR…)

Olağan Dönem CBK ile Olağanüstü Dönem CBK Arasında Karşılaştırma

37

OLAĞAN CBK OLAĞANÜSTÜ CBK

1.Yetkili Makam Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı

2.Konu Unsuru Sınırlamalar:-Temel Hak ve Hürriyetler Düzenlenemez (Sosyal haklar hariç).-Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken konularda CBK düzenlenemez.-Kanunda açıkça düzenlenen konularda CBK düzenlenemez.

Her konu düzenlenebilir. Ancak düzenlemeler;-Gerekli-Ölçülü-Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükleri ihmal etmeyecek,-Çekirdek alana dokunmayacak.

3.Sebep Unsuru Belirlenmemiş Olağanüstü haller

4.Resmi Gazete’de Yayım Var Var

5.TBMM’nin Onayına Sunma Yok Var(RG’de Yayın Gününde)

OLAĞAN DÖNEM CBK

OLAĞANÜSTÜ DÖNEM CBK

6. TBMM’de Görüşme Süresi - 3 ay

7.Anayasa Mahkemesinin Denetimi

Var Yok

8.Uygulanma Süresi Süresiz Olağanüstü hal süresince

9.Uygulanacağı Yer Tüm Ülke Olağanüstü hal ilan edilmiş yerler

38

Olağan Dönem CBK ile Olağanüstü Dönem CBK Arasında Karşılaştırma

YÖNETMELİK Cumhurbaşkanı, Bakanlıklar ve Kamu tüzel kişileri

tarafından,

Kanunların ve CB Kararnamelerinin Uygulanmasını Sağlamak amacıyla,

Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.

Yargısal denetimi İdare Mahkemeleri ve Danıştaydayapılır.

39

TÜRKİYE’DE YARGI KOLLARI

40

YARGI KOLU İLK DERECE MAHKEMELERİ

İSTİNAF MAHKEMELERİ

ÜST DERECE MAHKEMESİ

ANAYASA YARGISI

- - ANAYASA MAHKEMESİ

ADLİ YARGI -HUKUK Sulh HukukAsliye Hukuk-CEZAAsliye CezaAğır Ceza

BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ

YARGITAY

İDARİ YARGI İdare ve Vergi Mahkemeleri

BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ

DANIŞTAY

UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ

- - UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ

HAKİMLERİN BAĞIMZILIĞI VE TEMİNATI

HAKİMLERİN BAĞIMSIZLIĞI HAKİMLİK TEMİNATI

Yasama organına karşı bağımsızlık

Yürütme organına karşı bağımsızlık

Yargı organına karşı bağımsızlık

Çevreye karşı bağımsızlık

Azledilememe

Emekliye sevk edilmeme

Aylık ve ödenekten yoksun kılınmama

İdari görevlere atanmama

Coğrafi teminat(Türkiye’de yoktur)

41

42

NİTELİK ASIL SEÇİLEN MAKAM

Adalet Bakanı 1 Tabi Başkan ( Anayasa Gereği)

Adalet Bakanlığı Müşteşarı 1 Tabi Üye ( Anasaya Gereği )

Yargıtay Üyesi 3

TBMMDanıştay Üyesi 1

Yüksek Öğretim KurumlarınınHukuk Dallarında Görev Yapan Öğretim Üyeleri ileAvukatlar Arasından

3

Birinci Sınıf Olup, Birinci Sınıfa Ayrılmayı Gerektiren Nitelikleri Yitirmemiş Adli Yargı Hakim ve Savcıları Arasından

3

CUMHURBAŞKANIBirinci Sınıf Olup, Birinci Sınıfa Ayrılmayı Gerektiren Nitelikleri Yitirmemiş İdari Yargı Hakim ve Savcıları Arasından

1

Toplam : 13

HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU ÜYE SEÇİM USULÜ

43

ADAYIN NİTELİĞİ KONTENJAN ÖNEREN MAKAM SEÇEN MAKAM

Sayıştaş Üyesi 2 Sayıştay TBMM (Her kontenjan için

önerilen üçer aday arasından)

Serbest Avukat 1 Baro Başkanları

Yargıtay Üyesi 3 Yargıtay CUMHURBAŞKANI ( Her kontenjan için önerilen üçer aday

arasından)

Danıştay Üyesi 2 Danıştay

Üniv. Öğretim Üyesi 3 YÖK

Üst Kademe Yöneticileri,Serbest Avukatlar, Birinci Sınıf Hakim ve Savcılar ile En Az Beş Yıl Raportörlük Yapmış Anayasa Mahkemesi Raportörleri

4 Öneren Makam Yok CUMHURBAŞKANI (Doğrudan)

Toplam : 15

ANAYASA MAHKEMESİ ÜYE SEÇİMİ

44

ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV ve YETKİLERİ

1-)Aşağıdaki normların ;*Kanunlar

*Olağan Dönem CB Kararnamelerini*Anayasa Değişiklikleri ( Sadece Şekil Yönünden )*TBMM İçtüzüğü*Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararları*Milletvekilliğinin Düşmesi Kararlarının

Anayasaya uygunluğunu denetlemek

2-) Bireysel Başvuruları Karara Bağlamak

•Herkes,

•Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden,

•Avrupa İnsan Hakları sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin

•kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

•Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

45

3-)Bazı Kişileri Yüce Divan Sıfatıyla Yargılamak;

*Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları ve Yüksek Mahkeme Üyelerini, Genel Kurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarını görevleri ile ilgili suçlarından dolayı

4-)Siyasi Partilerin Kapatılmasına Karar Vermek ;

5-) Siyasi Partilerin Mali Denetimlerini Yapmak

6-) Uyuşmazlık Mahkemesine Başkan Seçmek

46

AY DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ MECLİSİNİN ÜYE TAM SAYISININ 1/3 DEN AŞAĞI OLAMAZ.(EN AZ 200 MV)

KABUL İÇİN İKİ İHTİMAL MEVCUTTUR.

KABUL OYU3/5 İLE 2/3(360-399) ARASINDA 2/3 (400+) VE DAHA FAZLASI

Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliğini;

Direk onaylayamaz.

Cumhurbaşkanı halkoylamasına sunmak

zorundadır.

(Mecburi Halkoylaması)

Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliğini;

Direk onaylayabilir.

Cumhurbaşkanı halkoylamasına sunmak

zorunda değildir.

(İhtiyari Halkoylaması)

47