Çocukluk Çağı obezite

OBEZİTENÎN TANİMİHARCANANDAN DAHA FAZLA ENERJİ ALİMİ SONUCU VÜCUT

YAĞ DOKUSUNUN ARTMASIDIR.

Hipertrofik (yetişkinlerde) Hiperplazik (çocuklarda)

(yağ hücre hacminin artması) (yağ hücre sayısının artışı)

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTE

Çocuk ve Adolesanlarda Obezite Görülme Durumu Türkiye'de çocukluk çağı obezitesi % 5-13 Dünya'da çocukluk çağı obezitesi % 10-25

Türkiye'de okul çağı çocuklarında (6-10 yaş grubu) büyümenin izlenmesi projesi (TOÇBİ)-2011

BKI ERKEK KIZ GENEL

Hafif Şişman 15,1 13,5 14,3(kentsel:%16, Kırsal:%12)

Şişman 7,5 5,4 6,5(kentsel:%8,5, Kırsal:%4)

Bebeklikte obez olanların………..%30’u Obez çocukların…………………. %30-40'ı Obez adolesanların………...........%60-80’i

Erişkin yaşa ulaştıklarında obez olmaktadır

Obezitenin çocukluk çaıinda tanımlanması/tedavisi, erişkin dönemde obeziteye bağlı komplikasyonların önlenmesi açısından önemlidir

Obezite ve genetik etmenler üzerinde yapılan araştırmalarda her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma olasılığı %80, yalnızca biri obez ise oran %50, ikisi de obez değilse oran %9 olarak bulunmuştur

Etiyolojiye Göre Çocukluk Çağı Obezitesi Basit obezite (eksojen obezite) Endokrin ve Metaboiik obezite Hipotalamik bozukluklar Cushing Hastalığı ve sendromu Hipotroidizm Büyüme hormonu eksikliği Psuodohipoparatiroidl İnsülinoma, Hîperinsülinİzm Polikistik Over Sendromu Genetik sendromlarla birlikte olan obezite Proder-Willi Sendromu Bordet-Biedl Sendromu Cohen Sendromu Carpenter Sendormu Turner Sendromu Alström Sendromu " İlaçlar {Glukokortikoitler, antidepresanlar Östrojen. Progesteron, lityum,

Siproheptadin,fenotiazin vb.]

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESININ NEDENLERİ GENETİK ve ÇEVRESEL (obezojenik çevre)

Genetik faktörler Endokrin metaboiik faktörler Prenatal/erken dönemie ilgili faktörler Fiziksel aktivite Beslenme Sosyo-ekonomik faktörler

Enerji alımı ve enerji harcaması arasındaki dengeyi etkiler.

Bu dengedeki bozukluklar obeziteye neden olabilir

ÇOCUKLUK ÇAĞİ OBEZİTESİNÎN DÖNEMLERi FETAL DONEM BEBEKLİK DÖNEMİ ÇOCUKLUK DONEMİ ADOLESAN DÖNEMİ

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNİN DÖNEMLERİ1. FETAL DÖNEM : Yağ dokusu hücreleri oluşur ve artar Maternal obezite Maternal malnütriyon fetal adipoziteyi Gestasyonel diyabet

2. BEBEKLİK DÖNEMİ Yağ dokusu hücreleri oluşumu artarak devam eder. Enerji alımı arttıkça yağ dokusu artar (BG için harcanan enerjinin

%70'i yağ dokusu için kullanılır...) Yeni doğanda yağ dokusu ağırlığın……………%14 1-2 yaş çocukta yağ dokusu ağırlığın…………% 28

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNİN DÖNEMLERİ ÇOCUKLUK DÖNEMİ Ağırlık ve yağ dokusu artışı devam... ADOLESAN DÖNEMİ Ağırlık artışı (kızlarda yağ, erkeklerde kas dokusu )

10-15 yaş (E) yağ dokusu….. % 12-13 {>%20 obez) 10-15 yaş (K) yağ dokusu….. % 20-26 {>%30 obez)

OBEZİTENİN KOMPLİKASYONLARI1. Psikososyal etkileri: Depresyon Özgüven azlığı2. Nörolojik Etkileri: Felç (inme) riski Psödötümör sebri3. Pulmoner etkileri: Uyku apnesi Astım Egzersiz intoleransı4. GIS’ de etkileri: Panikülit (yağ dokusu

inflamasyonu)4. Yağlı karaciğer ,safra taşları Siroz ve kolon kanseri

5. Kardiyovasküler etkileri: Dislipidemi Hipertansiyon Endoltel disfonksiyon, kronik

inflamasyon Koroner kalp hastalığı riski6. Endokrin Etkileri: Erken puberte Tip 2 DM PCOS(K), Hipogonadizm(E) Endotel disfonksiyon,kronik

inflamasyon7. Kas İskelet sistemi: Kemik kırılmaları Düz tabanlık,eklem hastalıkları

Antropometrik Ölçümler Ağırlık Boy uzunluğu» Beden Kütle indeksi(BKİ) Bel çevresi Deri kıvrım kalınlıkları

Beslenme Öyküsü Biyokimyasal göstergeler Kan basıncı Rutin biyokimya(AKŞ,Kan lipitleri(kolesterol HDL,LDL,trigliserid vb.) Serbest Free T3 ,T4 ve TSH

ÇOCUKLARDA OBEZİTENİN SAPTANMASI

ANTROPOMETRİK YÖNTEMLER BKI persentilleri: Güvenli, basit, ucuz ve non-invaziv bir yöntem olduğu

için çocuklarda sıklıkla tercih edilmektedir. WHO-MGRS 5-19 yaş ve CDC Growth Charts 2-19 yaş referans değerleri

kullanılır

OBEZİTEYİ SAPTAMA YÖNTEMLERİ

Boya göre ağırlığın değerlendirilmesi daha sağlıklıdır.

BKI standartları

Rölatif ağırlık Rölatif ağırlığın % 120’nin üzerinde olması

obezite olarak kabul edilmektedir.

ANTROPOMETRİK YÖNTEMLER

Rölatif ağırlığın (ŞAA/ideal Ağırlık) saptanması: Rölatif ağırlık > %120 üzerinde ise obez olarak

değerlendirilir. Boya göre ağırlık : 50.persentilden sapma oranları, Bel Çevresi ve Bel/Kalça oranı: Abdominal

obezitenin saptanmasında kullanılır. Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü: Çocukların ölçümden

rahatsızlık duyması nedeni ile tercih edilmemektedir

I0TT-(international-obesity-task-ve-WHO-2007 KARŞILAŞTIRMA (erkek)

http://www.beslenme.saglik.gov.tr/content/files/home/turkiye_obezite_sismanlik_ile_mucadele_ve_kontrolprogrami_2010_2014.pdf

Yaşa göre ağırlık ve BKİ persentiilerine göre obezite;

Persentil Z skor Değerlendirme >85 - <95. persentil 1SD VE 2 SD KİLOLU

HAFİF ŞİŞMAN

> 95 veya >97.persentil >2SD ŞİŞMAN/OBEZ

DKK 75.-90. persentil KİLOLU >90. persentil OBEZ

Bel çevresinin ölçümü:Abdominal (Karın) bölgede ve karın içindeki (visseral) yağ dokusunu

yansıtır.

Bel çevresinin ölçümü/çocuklarda obezite değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.

Bel çevresi yaşa göre >90 persentil

OBEZİTE

ÇOCUKLARDA OBESİTENİN SAPTANMASI

DİĞER YÖNTEMLER Hidrodansitometri: Çocuklarda kullanılması

uygun değildir. Bilgisayarlı Tomografi: Radyasyona maruz

kalma riskinden dolayı çocuklarda tercih edilen bir yöntem değildir. •

Dual Energy X-ray: Kullanım zorluğu nedeniyle tercih edilmez.

OBEZITENIN TEDAVİSİ DİYET TEDAVİSİ FİZİKSEL AKTİVİTE/EGZERSİZ DAVRANIŞ TEDAVİSİ MEDİKAL TEDAVİ (ilaç ve/veya cerrahi)

Aile Akrabalar Arkadaş çevresi Öğretmenler Diğer sağlık personeli

•Doktor•Diyetisyen•Psikolog•Egzersiz fizyoloğu

Çocukta olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerinin oluşturulabilmesi ve başarılı bir tedavi için…

ÇOCUĞUN ÖYKÜSÜ Önceki deneyimler Öğün düzeni Yemeğe ayrılan süre Yemek yenilen yer Yemek yediği bireyler Gereksinimlerin Yeme şekli, Yeme hızı Sıvı tüketimi Yemek pişirme yöntemleri Duygusal durum

Ev dışı beslenme Harçlık kullanımı Ebeveyn görüşü ve tedaviye katılımı Gereksinimlerin algılanışı Yaşam biçimi Fiziksel aktivite düzeyi Tv- bilgisayar kullanma süresi

YANLIŞ ALIŞKANLIKLAR

Beslenme Öyküsü Alınırken Dikkat Edilecek Noktalar Dışarıda yemek yeme sıklığı, Okul kantinleri, dışarıda tüketilen besinler Şeker içeren yiyecek ve içecekleri günlük tüketim miktarı Porsiyon değerlendirmesi Kahvaltı öğününün özellikleri Yüksek enerjili yoğunluklu besin tüketip tüketmediği Her gün tükettiği sebze ve meyve porsiyon sayısı Günlük öğün düzeni ve öğün sayısı

Çocuklara Verilmesi Gereken Beslenme ile ilgili Mesajlar Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir Şekerli içecek tüketimi en az düzeye indirilmelidir. Günde 2 saatten fazla televizyon seyredilmemelidir. Günde 30-60dk orta yoğunluklu egzersiz yapılmalıdır. Dışarıda yemek yeme sayısı azaltılmalıdır. Her sabah sağlıklı bir kahvaltı öğünü tüketilmelidir. Ailenin tüm fertleri bu duruma uyarlanmaya çalışmalıdır

BKI

<85p 85-95pObezite riski

>95pObezite

Sağlıklı Alışkanlıkların

güçlendirilmesiBKİ İZLEMİ

Ağırlık denetimi proğramı

Ağırlık kaybı proğramı

KOMPLİKASYON VAR

KOMPLİKASYON YOK

SAĞLIK RİSKLERİ İÇİN AİLE EĞİTİMİ

DİYET TEDAVİSİ İLKELERİ2 YAŞINDAN KÜÇÜK ÇOCUKLARDA Enerji kısıtlaması kesinlikle yapılmamalı Günlük enerji ve besin öğeleri çocuğun yaşına uygun, gereksinmesi

kadar verilmeli Ağırlık kazanımı ve büyüme izlenmeli Sağlıklı beslenme önerileri ve eğitimi

DİYET TEDAVİSİ İLKELERİ2-7 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARDA: Kesinlikle düşük enerjili diyet uygulanmamalı Yaşma uygun enerji ve besin öğelerini sağlamak Hızlı ağırlık kazanımını durdurmak Fiziksel aktiviteyi artırmak Risk faktörleri değerlendirilerek hafif ağırlık kaybı-

sağlamak Büyüme ve gelişmeyi izlemek

7 YAŞINDAN BÜYÜK ÇOCUKLARDA: HAFİF ŞİŞMAN (%85-95 persentil) ise; HEDEF: Ağırlık kazanım hızını yavaşlatmak Yavaş ağırlık kaybı (ilk 6 ayda %5-10)

Yağ kütlesi kaybı fazla Yağsız vücut kütlesi(kas) kaybı az BMH’da düşüş az

ŞİŞMAN ve AĞIR ŞİŞMAN (>95 persentil) ise; Kontrol altında kısa süreli düşük enerjili (%60-70) diyet

BESLENME TEDAVİSİ İLKELERİ BEBEKLİK DÖNEMİ (0-1YAŞ)

Bebek için en uygun besin anne sütüdür. Bebekte düşük enerjili diyet uygulanması veya anne sütünü kesmek

sakıncalıdır. Enerji kısıtlanması kesinlikle yapılmamalıdır. Yanlış beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi bile ağırlık kontrolü

için yeterlidir. Günlük enerji çocuğun ayına göre gereksinmesi kadar verilmelidir

ve çocuğun büyümesi izlenmelidir. Ek besinlere erken başlanmamalı, verilen ek besinler çocuğun ayına

uygun olmalıdır.

BEBEKLİK DÖNEMİ (0-1YAŞ)

Süte enerji alımının artışına neden olan şeker-bal vb. eklenmemelidir.

Ek besin olarak unlu-şekerli (muhallebi) karışımlar tercih edilmemelidir.

Ek besin miktarı fazla olmamalı ve yemesi için çocuk zorlanmamalıdır.

Hazır bebek mamaları tarife uygun hazırlanmalı-su yerine süt kullanılmamalıdır. Bisküvi, ekmek, un, şeker, yağ eklenmemelidir.

Çocuk, biberon yerine kaşıkla beslenmelidir.

FİZİKSEL AKTİVİTEYE İLİŞKİN ÖNERİLER

Bebekler ve Toddler için potansiyel eylemler; Kapalı /açık ortamlarda yetişkin gözetiminde bebeklerin serbestçe

hareket edebileceği alanlar yaratmak, 6 ay bebekler için günlük "tummy time" yüzüstü yatar pozisyonu

sağlamak, Puset ve salıncakların kullanımı sınırlanmalı, araba koltukları, beşik

(ana kucağı) ve mama sandalyeleri sadece amacına uygun kullanılmalı (bebek daha fazla serbest bırakılmalı...)

FİZİKSEL AKTİVİTEYE İLİŞKİN ÖNERİLER

Bebekler ve Toddler için Potansiyel Eylemler: Çocuk bakıcıları, çocuğa baktığı süre içinde en az

15dk/saat'sını çocukla aktif bir oyun oynayarak geçirmeli, Oyun süresi ile ilgili bir kısıtlama (disiplin cezası gibi)

kesinlikle yapılmamalı 1-3 yaş ve okul öncesi çocuklarda uygulamalı

aktivitelerin süresi (ayakta veya oturarak) 30dk'dan fazla olmamalıdır

BESLENME TEDAVİSİ İLKELERİOKUL ÖNCESİ DÖNEM (1-6 YAŞ) Bu dönem yeterli ve dengeli beslenme bilincinin çocukta

gelişebileceği dönemdir Çocuklar aile bireylerini taklit ederler.Ailelerin beslenme

alışkanlıkları incelenmelidir. Çocuğa verilecek uygun diyetin yanı sıra ailenin olumsuz beslenme

alışkanlıkları düzeltilmelidir Aile çocuğun yediklerini diğer çocuklarla kıyaslamamalı beslenme

ile ilgili ödüllendirme ve cezalandırma yapılmamalıdır Çocuğun yaşına göre olması gereken ağırlığa uygun bir diyetle

beslenmesi sağlanmalıdır

OKUL ÖNCESİ DÖNEM (1-6 YAŞ) Düşük enerjili diyetler kesinlikle

uygulanmamalıdır. Öğün atlanmamalı,öğün sayısı artırılmalıdır Her öğünde 4 ana besin grubundan besin

bulunmasına dikkat edilmelidir Enerji harcamasını artırmak için ,fiziksel

aktiviteye yönlendirilmelidir Bu dönemde çocuklar reklamlardan çok

etkilenirler.(enerjisi yüksek şekerli besinler ) Tv çocuğu hareketsizliğe itmekte,TV

seyrederken tüketilen cips,kola,pasta kek vb besinler obezite riskini artırmaktadır

5 yaş ve üstü çocuklarda sağlıklı ,yeterli ve dengeli bir diyetle haftada 0.5 kg verilmesi amaçlanır. Diyet ile yavaş bir biçimde kilo verilmesi, kilo kazanımı olmaksızın boy uzamasının sürdürülmesi, diyet, egzersiz ve yeme davranışlarının değiştirilmesi, ailenin tedavi sürecine katılımı ve obezitenin yinelemesinin önlenmesi sağlanmalıdır.

OKUL ÇAĞI ve ADOLESAN DÖNEM (6-18) Yanlış beslenme alışkanlıkları düzeltilmeli Ailenin beslenme alışkanlıkları değerlendirilmeli Fiziksel aktivite arttırılmalı Düşük ve çok düşük enerjili diyetler kesinlikle uygulanmamalıdır Günlük enerji ,OGA göre hesaplanmalıdır Sebze-meyve tüketimi,tam tahıllı ürünlerin,kurubaklagillerin tüketimi

artırılmalıdır 3 ana öğün 3 ara öğün şeklinde beslenme düzeni

oluşturulmalı ,öğün atlanmamalıdır

OBEZİTEDE DİYET TEDAVİSİ

1. Çocuğun bireysel özeliklerine uygun olmalıdır2. Anlaşılabilir olmalıdır3. Kabul edilebilir4. Kolay uygulanabilir olmalıdır

ÇOCUK-ADOLESAN,AİLE,ÖĞRETMEN,AKRAN

BESLENME EĞİTİMİ

BESLENME EĞİTİMİ Besin gruplarını tanıma Besinlerin besin öğeleri bileşimi Besinlerin değişimlerinin ve birbiri yerine geçen besinler Uygun hazırlama , pişirme ve saklama yöntemleri Öğün düzenleme,kahvaltının önemi Ara öğünlerde doğru besinlerin seçimi Beslenme hastalık ilişkisinin anlatılması

ENERJİ GEREKSİNMESİ

1. Günlük enerji gereksinmesi harcanan enerji kadar olduğundavücut ağırlığı korunmuş olur.2. Çocuklarda ve adolesanlarda enerji gereksinmesi OGA ‘a (50. persentil) göre hesaplanır.

ENERJİ = BMH x FA+(büyüme ve gelişme)

YAŞ GRUPLARINA GÖRE BMHYaş(yıl) ERKEK KIZ0-3 60,9 x A - 54 61 x A - 514-9 22,7 x A +495 22,5 x +49910-18 17,5 x A +651 12,2 x A +746

FİZİKSEL AKTİVİTE (FA)FA ÇOK HAFİF :………………..1.2 – 1.4FA HAFİF :…….…………………1.5 – 1.6FA ORTA :………………………..1.7 – 2.0

BÜYÜME ve GELİŞME İÇİN EKLEME YAPILIR10-15 yaş:………………………..1.9 kkal/kg15-17 yaş:………………………..1.5 kkal/kg18-19 yaş:………………………..0.9 kkal/kg

KARBONHİDRATLAR

Enerjinin… %50-60 ‘ı CHO ‘lardan sağlanmalı

Kompleks karbonhidratlar………tam tahıllı ürünler……... glisemik indeks

POSA

Çocuklarda : ………………………………………………..12-24 g/günGençler ,yetişkinlerde:...……………………..……………25-35 g/gün

Posa gereksiniminin hesaplanması:>2 yaş çocuklarda posa = Yaş+5 g/gün

YAĞLAR

Enerjinin…… %25-30 yağlardan sağlanmalıdır

Toplam diyet yağ alımı Toplam yağ içerisinde Tekli Doymamış yağ

asitleri(MUFA) ve omega-3 yağ asiti alımı Haftada 1-2 kez balık tüketilmelidir Doymuş yağlar

PROTEİNEnerjinin ……..% 12-15 ‘i proteinden sağlanmalı

%50’i HAYVANSAL

%70-80 yağsız % 20-30’u et-balık süt ve ürünleri yumurta

%50’i BİTKİSEL

% 25 %25Kurubaklagiller Sebze &Meyve

SIVI

2-3 LİTRE

ÖĞÜN DÜZENİ

GÜNDE 6 ÖĞÜN

3 ANA ÖĞÜN 3 ARA ÖĞÜN

ACIKMAYIFAZLA YEMEĞİTERMOJENİK ETKİ BMH

FİZİKSEL AKTİVİTE Çalışmalara göre diyet ve egzersiz birlikte

uygulandığında yalnızca diyete göre daha fazla kilo kaybına yol açmaktadır. Özellikle uzun dönemde, verilen kilonun korunabilmesi için egzersiz vazgeçilmez unsurdur. Bu nedenle egzersiz kilo vermeye yönelik tüm programların vazgeçilmez bir parçasıdır. Egzersiz sırasında kalori harcanır. Kan basıncı, serum kolesterolü, vücut kompozisyonu ve kardiyorespiratuar işlev üzerinde olumlu etkileri vardır. Egzersiz obez kişinin psikolojik durumunu iyileştirir. Yağsız vücut kütlesi kaybını önler. Egzersiz haftada en az 3 kez, 30 dakika süresince ter atacak kadar yapılmalıdır. Egzersiz yoğunluğu ve süresi yavaş yavaş artırılmalıdır.

Çocukluk ve gençlik döneminde kazanılan ve yaşam boyu korunan fiziksel sağlık, bedenin en üst kapasitede işlev görmesi için zorunlu görülmektedir.

Egzersiz eğitimi, çocuğun ailesinin ve öğretmenlerinin mesajlarını anlayacak kadar büyüdüğünde hemen başlanılmalıdır.

Çocukluk döneminde okulda verilen beden eğitimi dersleri egzersiz eğitimi verilmesi ve fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırılmasında önemli rol oynar, sağlıklı büyüme ve gelişmenin sağlanmasına yardımcı olur.

Çocuklar niçin beden eğitimine ihtiyaç duyarlar?

Fiziksel uygunluğu artırır.

Beceri gelişimini sağlar.

Düzenli ve sağlıklı fiziksel aktivite olanağı verir.

Diğer konulara destek olur. Fen, matematik ve sosyal

bilimlerin içeriğinde laboratuar olarak hizmet verir.

Çocuklar niçin beden eğitimine ihtiyaç duyarlar?

Kendine güven ve özgüveni artırır.

Hedef kurma tecrübesi kazandırır.

Öz disiplini geliştirir.

Muhakeme gelişimini sağlar.

Stresi azaltır.

Kuvvetli ikili ilişkiler kurulmasını sağlar.

Çocuk egzersiz programının amaçları

1. Fiziksel gelişimi sağlamak

2. Motor beceri gelişimini artırmak

3. Bilişsel (kognitif) gelişimi desteklemek

4. Sosyal ve duygusal gelişime yardımcı olmak

Beden Eğitimi Programı

Çocuklar için beden eğitimi programı, fiziksel egzersiz, takım sporları, çift ve bireysel sporlar ve boş zaman sporlarını içerir.

Çocuklar ve gençleri birçok farklı spor dalı için uyarmak en doğru yol olmalıdır. Böylece hızlı büyümenin en yüksek hızda olduğu zaman (kızlarda 9,5-15 yaş, erkeklerde 11-17 yaş) sonuna kadar çocuklar zevk alarak ve korkmadan spor yapacaklardır. Ayrıca bu dönem sonuna kadar tek bir spor dalına konsantre olmayacaklardır.

Ülkemizde fiziksel aktivite yapma oranı yeterli değildir.

Çocuklar gerek beden eğitimi derslerine katılmaları gerekse okul sonrası egzersiz veya spor faaliyetleri ile fiziksel aktivite düzeylerinin artırılması yönünde teşvik edilmeli, cesaretlendirilmelidirler.

Bu konuda çocukların öğretmenlerinin ve ailelerinin desteğine ihtiyaçları vardır.

3-4 Ekim Dünya Yürüyüş Günü

TV ve bilgisayar karşısında geçirilen (hareketsiz) yaşam

GÜNDE EN FAZLA 2 SAAT

AĞIRLIK KAYBININ KORUNMASIDAVRANIŞ TEDAVİSİ1.Yanlış alışkanlıkları düzeltmek ve azaltmakBeslenme ve fiziksel aktivitede düzenlemeler2. Kendi kendini gözlemleme: Obeziteye neden olan

davranışların farkına varılmasını sağlama3. Uyaran kontrolü:Beslenme ile ilgili çevreden gelen

uyarıların kaldırılması4. Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme:Yemek dışı

faaliyetlerden zevk alma