Çocukluk ÇaĞinda obezİte ve saĞlikli beslenme

BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR ve PROGRAMLAR

ŞUBESİ

Uzm.Dyt.Özen YAMAN

Obez bir çocuk yakınlarına sevimli ve hatta daha sağlıklı gelebilir.

Oysa bu durum aslında onun ilerideki yaşamında önemli pek çok problemin hazırlayıcısı ve başlatıcısı olacaktır.

ÇOCUK ve ERGENLERDE OBEZİTE

Çocukluk çağı problemleri

Tedavi edilmediği zaman yetişkinliğe taşınmakta

Zamanla tedavisi daha zor olup,

sağlıkla ilgili ciddi problemlere neden olmaktadır

Çocukluk Çağında Obezitenin Nedenleri

1.Genetik Etmenler

- Aile bireylerinde obezitenin varlığı

2. Çevresel Etmenler

- Anne karnındaki ortam (yüksek kan şekeri, açlık)

- Beslenme (erken süt çocuğu beslenmesi, yemek tarzı, damak tadı oluşması, hazır

besin tüketimi, reklamlar vb.)

- Fiziksel aktivitede azalma (TV, bilgisayar başında fazla oturma vb.)

- Aile etmeni (ailenin beslenme alışkanlıkları, annenin çalışması, ekonomik nedenler vb.)

- Sosyal sorunlar (apartman yaşamı, kent yaşamında olumsuz çevre)

- Psiko-sosyal etmenler (büyük aile, parçalanmış aile, yaşlı anne, tek çocuk vb.)

Çocuk ve Ergenlerde Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Sorunları-1

Ergenlikten önce boyları ve kemik olgunlaşma düzeyleri yaşıtlarına göre ileridedir. Bu nedenle ergenlik belirtileri erken yaşta ortaya çıkar, büyüme de erken yaşta tamamlanır. Düztabanlık, bacaklarda eğrilik gibi ortopedik sorunlar sıklıkla izlenir. Deri kıvrımlarında ve bacak aralarında sürtünme sonucu pişikler görülür. Şişman erkek çocuklarda meme bölgesinde yağ toplanması görülür.

Çocuk ve Ergenlerde Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Sorunları-2

Karın ve kalçalarda yağ fazlalığı nedeni ile deri çatlamaları gözlenir.

Deri altı yağ dokusunun artışı ile deri enfeksiyonları gelişebilir.

Soluk alıp-vermede güçlük yaşanır.

Kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi hastalıkların çocukluk yaşlarda ortaya çıkmasına neden olur.

Günümüzde obezite, çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıklardan biri olarak

kabul edilmektedir.

Çocukluk çağı obezitesinin yetişkinlik obezitesine yol açtığı ve pek çok kronik hastalık için zemin oluşturduğu düşünüldüğünde obezite ile mücadeleye çocukluk çağında başlamanın ne kadar önemli olduğu açıkça görülmektedir.

Çocuk ve Ergenlerde Obezitenin Tedavisi

AİLE ÇEVRE TOPLUM

ÇOCUĞUN BESLENME VE EGZERSİZ ALIŞKANLIĞINI BELİRLEMEKTEDİR.

Çocuğun beslenmesindeki amaç;

Normal, sağlıklı büyüme ve gelişmesini,

Yeterli ve dengeli beslenmesini,

Okul başarısında artış göstermesini,

sağlamaktır.

Okul Çağı Çocuklarında ve Ergenlerde Sağlıklı Beslenmenin

Önemi-1Fiziksel büyüme ve gelişmelerindeki hızlı

artış nedeniyle besin öğelerine gereksinimleri fazladır.

Bu dönemde kemik kitlesinde artış fazladır. Yaşam şeklinde ve besin alımında değişiklikler olur.

10

Okul Çağı Çocuklarında ve Ergenlerde Sağlıklı Beslenmenin Önemi-2

Ayrıca özel durumlarda enerji ve bazı besin öğelerine olan gereksinmenin daha da artmasına neden olmaktadır.

Yaşam boyu sürecek davranışlar kazanılır.

11

Okul Çağı Çocuklarında ve Ergenlerde Sağlıklı Beslenmenin Önemi-3

Beslenmeye bağlı bazı kronik hastalıkların temeli bu dönemlerde atılmaktadır.

Hastalıkların önlenmesi için yeterli ve dengeli beslenme gereklidir.

12

Obezite ve Okul Öncesi Dönem

Obezite her yaş grubunda görülmekle birlikte

fizyolojik olarak hızlı yağ depolanmasının

meydana geldiği yaşlarda daha sık

görülmektedir.

Çocukluk döneminde en sık olarak yaşamın

ilk yılı, beş-altı yaş arası ve puberte

döneminde olmaktadır.

Obezite ve Okul Öncesi Dönem

Okul öncesi yaşlarda obez çocukların %26-41’inin okul çocuklarında obez olanların, okul çocuklarında obez olanların %42-63’ünün erişkin yaşta obez olduğu gösterilmiştir.

Eğer önlem alınmazsa tüm dünyadaki yetişkinlerin %10’unun (15 milyon kişi) obez olacağı düşünülmektedir.

Okul Öncesi Dönemde Obezitenin Obezitenin Yol Açtığı Sorunları

İri ve erken gelişim Yürümenin gecikmesi Düztabanlık, Bacaklarda eğrilik Pişikler Deri çatlamaları Deri enfeksiyonları Soluk alıp vermede güçlük Kalp-damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon vb.

hastalıklar Bağışıklık sistemi gelişimi ve etkinliği azaldığından

çeşitli hastalıklara yakalanma riski artar.

ANNE SÜTÜ

Obezitenin gelişmesinde dikkat edilmesi gereken faktörlerden biri de yaşamın ilk yıllarındaki beslenme şeklidir.

Yapılan çalışmalarda, obezite görülme sıklığının anne sütü ile beslenen çocuklarda, anne sütü ile beslenmeyen çocuklara göre daha düşük oranlarda olduğu, anne sütü verme süresinin, tamamlayıcı besinlerin türü ve başlama zamanlarının obezite oluşumunu etkilediği bildirilmektedir.

Bebeklere ilk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir ve

6 aydan sonra uygun besinlere başlanarak yeterli ve dengeli beslenmeleri sağlanmalıdır.

0-1 Yaş İçin Beslenme Önerileri İlk 6 ay sadece anne sütü verilmesi yönünde anne desteklenmeli,

6. aydan sonra, 2 yaşına kadar tamamlayıcı besinlerle birlikte anne

sütü verilmesine devam edilmelidir.

Altıncı aydan itibaren uygun tamamlayıcı besinlere azar azar

başlanmalı, çocuğun ayına uygun besinler, uygun miktarlarda

verilmelidir.

İlk verilen tamamlayıcı besin tatlı olmamalı, şeker, bal, reçel,

bisküvi, muhallebi, vb. besinlerin verilmesinin enerji alımını

artıracağı unutulmamalıdır.

Bebek beslenmesinde biberon değil kaşıkla beslenme

uygulanmalıdır.

1-5 Yaş İçin Beslenme Önerileri İki yaş ve üzerindeki kilolu çocukların ağırlık

kontrolünde ilk adım mevcut ağırlığın korunmasıdır. Çocuğun yaşına ve olması gereken ağırlığına uygun

yeterli ve dengeli beslenme düzeni sağlanmalıdır. Şeker ve yağ içeriği yüksek besinler çocuk istediği için

ya da ödül olsun diye verilmemelidir. Düşük enerjili diyetler kesinlikle uygulanmamalıdır. Her öğünde dört besin grubundan besinlerin

bulunmasına dikkat edilmelidir. Öğün atlanılmamalı, azar azar ve sık sık

beslenilmelidir. Fiziksel aktivitesi artırılarak, büyüme ve gelişmesi

izlenerek hızlı ağırlık artışı önlenmelidir.

Dikkat!

Okul öncesi çağ çocuklarının

beslenmesinden sorumlu olan annelerin,

aile bireylerinin, bakıcıların ve

öğretmenlerin beslenme konusunda

bilinçlendirilmesi, çocukların beslenme

alışkanlıklarının gelişmesindeki etkisi

unutulmamalıdır.

Obezite ve Okul Çağı Dönemi

Okul çağı dönemi (6-14 yaş) büyüme ve gelişmenin devam ettiği dönemdir.

Bu yaş sınırları, hem çocukluk hem de ergenlik döneminin bir bölümünü kapsamaktadır.

Dünya sağlık Örgütü, 10-19 yaş grubunu ergenlik dönemi olarak tanımlar.

Okul çağı, ergenlik dönemi fiziksel, cinsel ve psikososyal gelişimi içeren bir dönemdir.

Büyüme Ve GelişmeEn Hızlı

22

Kızlarda:

9,5-15 yaş

Erkeklerde:11-17 yaş

Obezite ve Okul Çağı Dönemi

Büyüme çağında hücre sayısı artmakta, ihtiyaçtan fazla enerji alındığında ise vücuttaki yağ hücrelerinin hacmi genişlemektedir.

Fazla enerji alımı devam ettikçe, yağ hücrelerinin hem hacmi hem sayısı artar. Yağ hücrelerinin hacmi ve sayısının artması obeziteye neden olur.

Obezite oluşumunda anne karnındaki dönem, çocukluk dönemi ve kalıcı yağlanmanın oluştuğu ergenlik dönemi kritik dönemlerdir. Kızlarda yağlanma erkeklere göre daha fazladır.

Okul döneminde obezitenin yol açtığı sağlık sorunları

Kalp damar hastalıkları Tip 2 diyabet Karaciğer yağlanması Ortopedik sorunlar Astım vb. solunum yol hastalıkları Uyku apnesi Psikolojik sorunlar

Okul çağı döneminde beslenmenin önemi-1

Büyüme ve gelişmenin sağlanması nedeniyle enerji ve besin öğeleri ihtiyaçları fazladır.

Kemik kitlesinde artış fazladır. Özel durumlar (sporcu çocuklar, ergen

gebelikleri, yeme davranışı bozuklukları vb.) enerji ve besin öğeleri ihtiyaçları daha da artar.

Okul çağı döneminde beslenmenin önemi-2

Yaşam boyu sürecek davranışlar ve alışkanlıkların kazanıldığı dönemdir.

Beslenmeye bağlı kronik hastalıkların temeli bu dönemde atılır.

Hastalıklardan korunmak ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için yeterli ve dengeli beslenme önemlidir.

27

• Öğün düzensizliği

• Ara öğünlerde atıştırma tarzı beslenme

• Evden dışarıda yemek yeme alışkanlığı

• Sağlıklı beslenme bilincinin olmaması

• Şişmanlama korkusu

• Özellikle kızlarda mankenlere olan özenti

• Okul yemeklerinin yenilmemesi

• Ayak üstü (fast food) beslenme

ADÖLESANLARIN YANLIŞ BESLENME DAVRANIŞLARI VE NEDENLERİ

Okul Yemeklerinin Tüketilmeme Nedenleri

28

* Yemeklere okul yönetiminin önem vermemesi

* Sınırlı bütçe

* Yemekhane hijyeni ve fiziki koşulları

* Öğrencilerin fikrinin alınmaması

SONUÇ:

KANTİN VE FAST FOOD (AYAK ÜSTÜ BESLENME)

FAST-FOOD ÜRÜNLERİN SIK VE FAZLA TÜKETİMİNİN SAĞLIK ÜZERİNE OLUMSUZ

ETKİLERİ

Fast-food endüstrisinde özellikle çocuklar ve gençler hedef alınmıştır.

Fast-food ürünlerin özellikle çocuk ve gençler tarafından tercih edilmesi yetersiz ve dengesiz, sağlıksız beslenme sorununu akla getirmektedir.

Fast-food beslenmeyi oluşturan bazı menüler beslenme yönünden yetersiz ve dengesizdir.

Dengesiz fast-food ürünlerinin çok sık tüketilmesi sağlığı olumsuz etkiler.

30

Fast food besinler :Demir,

Kalsiyum,

B2 vitamini,

A vitamini,

C vitamini ve posa yönünden yetersizdir.

Doymuş yağ, tuz, basit şeker ve kolesterol içeriği yüksektir

Kanserojen madde içeriği yüksektir

Aşırı kola ve meşrubat tüketimi şişmanlık ve diş çürüklerine neden olur

Kötü beslenme alışkanlığı yaparak uzun vadede beslenme sorunları oluşturur

31

FAST- FOOD TÜKETİMİ FAST- FOOD TÜKETİMİ ÖNLENMELİ YA DA AZALTILMALIDIRÖNLENMELİ YA DA AZALTILMALIDIR

Yağ içeriğinin yüksek olması kalp damar hastalıkları,şişmanlık gibi önemli sağlık sorunlarına yol açar

Vitamin ve mineral yönünden yetersizliği anemi ve büyüme geriliğine sebep olur

Okul çağı çocukları için beslenme önerileri-1

Besin çeşitliliği artırılmalıdır.

Öğün atlanılmamalıdır. Kahvaltı günün en

önemli öğünüdür.

3 ana, 3 ara öğün şeklinde beslenilmelidir.

Günde 2 su bardağı süt ve süt ürünleri

tüketilmelidir.


Kansızlıktan korunmak için özellikle kızlar demir

mineralinden zengin besinler (et, pekmez vb.)

tüketmelidirler.

Taze sebze ve meyve tüketilmelidir.

Enerji alımı ile harcaması arasında denge

kurularak obeziteden kaçınılmalıdır.

Şeker ve şekerli besin tüketimi

sınırlandırılmalıdır.


Fast food besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Tuz tüketimi azaltılmalı, iyotlu tuz kullanılmalıdır.

Günde 5-7 bardak su içilmelidir. Bol sıvı alınmalıdır.

TV ve bilgisayar başında uzun süre kalınmamalıdır.

Düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır. Güneş ışığından

doğrudan yararlanılmalıdır.

ÇOCUK ve ERGEN OBEZİTESİNDE AİLENİN ROLÜ


↘ Aile çocuğun sağlıklı ev şartlarını sağlayan önemli göreve sahiptir. Çocuk ve gençler aileden model alarak yeme alışkanlıklarını geliştirmektedir.

↘ Ailenin yemek adetleri (yemek masasının tv karşısında olması, büyük porsiyon, atıştırmalar vs.) ve fiziksel aktivite durumu çocukları da etkilemektedir.

↘ Ailenin ilgisizliği, aile bakımının yetersiz olması, düşük gelir gibi etkenler de yeme alışkanlıklarını belirlemektedir.

↘ Ailenin yoğun ve telaşlı yaşam tarzı çocuğu ile daha az zaman geçirmesine, yemek hazırlama fırsatının azalmasına, çocukların tv, bilgisayar başında daha çok zaman geçirmesine ve dolayısıyla obezitenin artışına neden olmaktadır.


NELER YAPILABİLİR?

↘ Küçük adımlarla başlanarak ufak değişiklikler yapılmalıdır

↘ Çocuğun kilosu veya görünüşüne değil, sağlığındaki olumlu değişikliklere odaklanmak doğrusudur.

↘ Çocuğun iştahına saygı gösterilmelidir. Çocukların sizin belirlediğiniz porsiyonları benimsemeyebileceğini kabul edilmelidir.

↘ Biberonla ve anne sütüyle beslenen bebeklerde, hazırlanan biberonun tamamının bitirilmesine veya daha çok emzirmeye çalışmak doğru değildir.

↘ Şekerli yiyeceklerin hazırlanmasından kaçınılmalıdır



↘ Ev içerisinde yüksek kalorili yiyecekler bulundurulmamalıdır

↘ Yağlı yiyecekleri sınırlandırılmalıdır

↘ Çocukların yeterli posa alması için meyve-sebze tüketimini desteklenmelidir

↘ Besin dışında yiyecekler, avutmak, ödül gibi nedenlerle kullanılmamalıdır

↘ Televizyon ve bilgisayar başında geçen süre için limit olmalıdır

↘ Hareketli oyunlar için çocuklar desteklenmelidir

↘ Düzenli, birlikte yapılabilecek aktiviteler geliştirilmelidir



↘ TÜM AİLENİN KATILIMINI SAĞLANMALIDIR

↘ EN ÖNEMLİSİ; çocuğunuzun ağırlığı ne olursa olsun sevgi ve cesaretinizi her zaman gösterin

ÇOCUKLUK ÇAĞINDAKİ OBEZİTENİN ÖNLENMESİNDE BAŞLICA ÖNERİLER-

1* 0-6 ay arası yalnızca anne sütü verilmesi teşvik edilmeli

* 6 ay-1 yaş arası ek gıdalara başlanma döneminde yeterince

dikkatli olunmalı

* Bir yaşında, sofradaki yerini almalı

* Aşırı yağlı, şekerli ve fast-food türü gıdalardan uzak

durulmalı

* Tüketilmesi istenilmeyen besinler evde bulundurulmamalı

* Yemek hazırlama ve ev işleri sırasında yardımcı olması

teşvik edilmeli

* Başta kahvaltı olmak üzere, üç an öğünü alması sağlanmalı


3*Fiziksel aktivitelerin, ailece birlikte yapılmasına da özen

gösterilmeli

* Yaşına ve cinsiyetine uygun sağlıklı beslenme ile

egzersizlerde bulunması konusunda bilgilendirilmeli ve

desteklenmeli

* Gerektiğinde tıbbi ve psikolojik destek alınmalı, tıbbi

araştırma yapılmalı

* Dengeli ve yeterli beslenme ile düzenli fiziksel aktiviteyi de

içeren bir yaşam tarzı oluşturulmalı


2* Her öğünde dört ana temel besin gruplarından

yeterince tüketmesi sağlanmalı

* Besinler, ödül veya ceza aracı olarak kullanılmamalı

* Mutlu bir aile ortamında beraberce yemek yenmeli

* Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen süre

azaltılmalı

* Arkadaşları veya aile ile beraber spor yapması

desteklenmeli

Çocukluk ve gençlik döneminde kazanılan ve yaşam boyu korunan fiziksel sağlık, bedenin en üst kapasitede işlev görmesi için zorunlu görülmektedir.

Egzersiz eğitimi, çocuğun ailesinin ve öğretmenlerinin mesajlarını anlayacak kadar büyüdüğünde hemen başlanılmalıdır.

Çocukluk döneminde okulda verilen beden eğitimi dersleri egzersiz eğitimi verilmesi ve fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırılmasında önemli rol oynar, sağlıklı büyüme ve gelişmenin sağlanmasına yardımcı olur.

Çocuklar niçin beden eğitimine ihtiyaç duyarlar?-1

Fiziksel uygunluğu artırır.

Beceri gelişimini sağlar.

Düzenli ve sağlıklı fiziksel aktivite olanağı

verir.

Diğer konulara destek olur. Fen, matematik

ve sosyal bilimlerin içeriğinde laboratuar

olarak hizmet verir.

Çocuklar niçin beden eğitimine ihtiyaç duyarlar?-2

Kendine güven ve özgüveni artırır.

Hedef kurma tecrübesi kazandırır.

Öz disiplini geliştirir.

Muhakeme gelişimini sağlar.

Stresi azaltır.

Kuvvetli ikili ilişkiler kurulmasını sağlar.

Çocuk egzersiz programının amaçları

1. Fiziksel gelişimi sağlamak

2. Motor beceri gelişimini artırmak

3. Bilişsel (kognitif) gelişimi desteklemek

4. Sosyal ve duygusal gelişime yardımcı

olmak

Beden Eğitimi Programı

Çocuklar için beden eğitimi programı, fiziksel egzersiz, takım sporları, çift ve bireysel sporlar ve boş zaman sporlarını içerir.

Çocuklar ve gençleri birçok farklı spor dalı için uyarmak en doğru yol olmalıdır. Böylece hızlı büyümenin en yüksek hızda olduğu zaman (kızlarda 9,5-15 yaş, erkeklerde 11-17 yaş) sonuna kadar çocuklar zevk alarak ve korkmadan spor yapacaklardır. Ayrıca bu dönem sonuna kadar tek bir spor dalına konsantre olmayacaklardır.

Ülkemizde fiziksel aktivite yapma oranı yeterli değildir.

Çocuklar gerek beden eğitimi derslerine katılmaları gerekse okul sonrası egzersiz veya spor faaliyetleri ile fiziksel aktivite düzeylerinin artırılması yönünde teşvik

edilmeli, cesaretlendirilmelidirler.

Bu konuda çocukların öğretmenlerinin ve ailelerinin desteğine ihtiyaçları vardır.

VÜCUT AĞIRLIĞI ÖLÇÜMÜ

0-2 yaş çocuk : Bebek terazisi 2 ve yukarı yaş: Dijital terazi

Çocuklarda vücut ağırlığı ölçümünde; 0.1 kg’a duyarlı hassas terazi kullanılır.

(Bebek Terazisi) Çıplak iken ölçüm yapılır.

BOY UZUNLUĞU ÖLÇÜMÜ

0-2 yaş: İnfantometre (yatarak boy ölçer) 2 ve yukarı yaş: Stadiometre (ayakta boy

ölçer)

Çocuklarda boy uzunluğu ölçümünde; İki yaşına kadar yatarak, iki yaşından

sonra ayakta ölçüm yapılır. Yatarak ölçüm infantometre, ayakta ölçüm

stadiometre kullanılarak yapılır.

GENEL İLKELER-1

Boy uzunluğu yatırılarak ölçülür. Ölçümde infantometre kullanılır. 85 cm altında boy uzunluğu olan çocukların boy uzunluğu yatırılarak ölçülür.

Vücut ağırlığı yatırılarak ölçülür. Ölçümde bebek terazisi kullanılır.

Anneye/bakıcıya tartımın ve boy ölçmenin nasıl yapılacağı anlatılmalı ve yardımı/desteği alınmalıdır.

2 yaşından küçük olan bebek ve çocuklarda;

GENEL İLKELER-2

Boy uzunluğu ayakta ölçülür. Ölçümde stadiometre kullanılır.

Vücut ağırlığı ayakta yetişkin tartı aleti ile ölçülür.

Vücut ağırlığı ölçümü mümkün olduğunca bireyler sabah açken, dışkılama sonrası yapılmalıdır.

Kişilerin üzerindeki giysi ağırlığını da toplam ağırlıktan çıkarınız.

2 ve yukarı yaş çocuklarda;

DEĞERLENDİRME

Çocuklar için yaşa göre boy uzunluğu

(yatarak ve ayakta), yaşa göre vücut ağırlığı

ve boy uzunluğuna (yatarak ve ayakta) göre

vücut ağırlığının değerlendirilmesinde 0-5

yaş grubunda WHO-2006 ve 2007 Büyüme

Standartları’nın kullanımı önerilmektedir.

0-5 YAŞ ARASI BEBEK VE ÇOCUKLAR

DEĞERLENDİRME

6-18 yaş grubu erkek ve kız çocuklar ile

adolesanlar için WHO-2007 Referans

Değerleri yayınlanmıştır.

5-19 YAŞ ARASI ÇOCUKLAR VE GENÇLER

PERSENTİL DEĞERLERİNİN YORUMLANMASI

BEDEN KÜTLE İNDEKSİ-1

Beden kitle indeksi (BKI) zayıflık ve şişmanlık durumunun saptanması

amacıyla kullanılan pratik bir yöntemdir.

Beden Kitle İndeksi (BKI) tüm yaş grupları için kullanılır. Sporcularda kullanımı uygun

değildir.

BEDEN KÜTLE İNDEKSİ-2

a) 0-5 yaş grubu WHO-2006 standardına göre

değerlendirilir.

b) 5-19 yaş grubu WHO-2007 referans

değerlerine göre değerlendirilir.

Sağlıklı Çocuk

Sağlıklı Gelecek

Sağlıklı Toplum…

Çocukluk ÇaĞinda obezİte ve saĞlikli beslenme

Documents