Akut Yara Bakımı

2

DERS #1

3

…ilk on dakika

• BAŞLANGIÇ AŞAMALARI– Hasta Rahatlığı / Güvenlik– İlk Hemostaz– Mücevheratın Çıkarılması– Tedavide Olası Gecikme

• GENEL FİZİKSEL MUAYENE• MEVCUT HASTALIĞIN ÖYKÜSÜ• ÖZEL BAKIM HAZIRLIKLARI

4

Mevcut Hastalığın Öyküsü

•Yaralanma zamanı•Mekanizma (künt/kesici-delici)•Uygulanan ön tedavi•Yaranın büyüklüğü

Santimetre cinsinden uzunluğuDoku katlarına göre derinliği

•Kontaminasyon derecesi (düzenli/düzensiz)•Yabancı cisim?

Eğer hasta orada olduğunu söylüyorsa genellikle oradadır !

•Bariz motor ve duyu fonksiyonu kaybı

5

Özel Bakıma Hazırlama Baştan Sona ve Spesifik Nöro/Motor/Vasküler muayene

– Unutmayın bir pt önemli tendon ya da kas yaralanmasına rağmen kuvvetli olabilir

Lokal anestezi: Yara kenarlarından doğru mu yoksa bölgesel sinir bloğu mu?

Yara alanı uygun bir solüsyonla hazırlanır

Alkol ya da Hidrojen Peroksit kullanılmaz

Sadece onarımı engelleyen kılları traşlayın

SF ile bolca sulama

Splash guard’lı 30-60 cc’lik şırınga

Yaranın her cm’si başına 50-100 cc solüsyon

Devitalize dokunun keskşn bir şekilde eksizyonu

6

Yara Debridmanı

Bir kusuru düzeltirken bir tane daha yaratmayın

Yara kenarlarını mümkün olduğunca düzgün hale getirin

7

Kötü Sonuçlar Yetersiz hazırlık yapıldığında, yara enfekte

olur

Her bir yaraya çok büyük ya da çok küçük sütür malzemesi kullanma

Sütürleri çok sıkı atma ya da içerde çok uzun bırakma

Yara kenarlarını ters çevirme ya da içini dışına fazlasıyla çevirme

8

Kötü Sonuçlar

A

B

C

9

Yara Tipleri

• Yırtılmalar• Kesik yaraları

• *Saplanan cisimler

• Sıyrıklar• Yanıklar• Kopmalar• Amputasyonlar• Isırıklar

10

Yırtılmalar

• Düzgün– Yaralanmadan sonra

geçen süre kısa– Genelde kesici travma

sonrası– Temiz, pürüzsüz yara

kenarları– Etrafında çürük yok– Kontaminasyon çok az

11

Yırtılmalar

• Düzensiz – Yaralanmadan sonra

geçen süre uzun – Genelde künt travma

sonrası– Pürüzlü ve çürüklü yara

kenarları– Çıkıntılı, devitalize

kenarlar– Büyük oranda

kontaminasyon

12

Alında sarkan parça

13

Kesik Yaraları

Derinliği genişliğinden daha fazla

Normalde kapatılmamalıdır

Alttaki yapı ve organlarda da hasar olabileceğini göz önünde bulundurun

İyice yıkayın Devitalize epidermal deri

örtüsü

14

Bıçak Yarası

15

Saplanan Cisimler

16

Sıyrıklar

• Dermis ve/veya epidermiste yüzeysel kalkma

• İçinde yabancı cisim bulunabilir

• İz bırakabilir

17

Yanıklar Dört kategori:

– Termal• Alev, buhar

– Kimyasal• Asit ya da baz

– Elektrik• Elektrik akımına

maruz kalma, şimşek– Radyasyon

• Güneş yanığı, radyasyon tedavi

Üç sınıflandırma:– Yüzeysel Kısmi Kalınlık

(Birinci derece)• Epidermis, minimal

dermis– Derin Kısmi Kalınlık (İkinci

derece)• Dermal penetrasyon,

kesecikler– Tam kalınlık (Üçüncü

derece)• Dermisden deri altı

doku, kas ve/veya kemiğe kadar

18

Kopmalar

Tam ya da yarı kalınlıkta olabilir

Fiili doku kaybı içerir Tedavi kopmanın

büyüklüğüne bağlıdır>1.0 cm² greft

gerektirebilir

19

Amputasyonlar

• Kemiği içeren amputasyon

• Kemik ya da dokuda tamamen kayıp söz konusu olabilir

• Çapraz ya da eğik olabilir

• Tam ya da yarım olabilir

20

Başparmakta distal uçta tamamlanmamış amputasyon

21

Kopmuş Parçaya Tedavi Nasıl Uygulanır

• Kontaminasyonun hepsini alın

• Salinli, steril sargı beziyle sarın

• Buzlu su içeren ikinci bir torbaya yerleştirin – parçanın donmamasına dikkat edin

• Mümkünse hastayla birlikte nakledin

22

Memeli Isırıkları En yaygın olanları köpek, kedi ve insandır Genelde bildirilmeyen ısırık sayısı bildirilenden çok

daha fazladır Köpek ısırıkları tüm hayvan ısırıklarının %80’ini, kedi

ısırıkları %5-15’ini, geri kalanını da diğer tüm hayvanlar oluşturmaktadır

Isırıkların 5 ila 14 yaş arası çocuklarda olma olasılığı daha fazladır

Isırıkların çoğu bilinen hayvanlardandır, %3-15’i ise vahşi ya da izi bulunamayan hayvanlardan

Tüm ısırıkların %75’i kol ve bacaklardadır

23

Köpek Isırıkları Tüm ısırıkların yaklaşık %80’i köpeklerin neden olduğu

ısırıklardır

Isırıkların %4 -%10’u enfekte olur

Kurbanlar daha çok erkeklerdir

Yaralar bazen dikilebilir ve primer olarak kapatılabilir – ayrıca gecikmiş onarımı göz önünde bulundurun

Geneldey Staphylococcus Aureus ve Staphylococcus Epidermidis

Köpek ve Kedilerde: Pasteurella Multocida, enfeksiyon <24

Tüm suçlu organizmaları kapsayacak profilaksi

Rabies profilaksisini düşünün

Radyografik çalışma yapın

Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın

24

Kedi Isırıkları Tüm ısırıkların %5 ila %15’i

%17 -%50’si enfekte olur

Isırık ve tırmalama kurbanları en çok kadınlardır

Estetik açıdan önemli OLMADIĞI SÜRECE dikiş atmayın

En yaygın organizmalar Pasteurella Multocida, Staphylococcus Aureus ,Streptococci ve diğerleridir

Yarasının yapısı ve yüksek pasteurella multocida konsantrasyonu nedeniyle kedi ısırıkları köpeklerinkinden daha sorunludur

Tüm suçlu organizmaları kapsayacak profilaksi

Rabies profilaksisini düşünün

Radyografik çalışma yapın

Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın

25

İnsan Isırıkları

Enfeksiyon oranı yüksek, ancak tam sayısı belli değildir

Estetik açıdan önemli OLMADIĞI SÜRECE dikiş atılmamalıdır

Çoğunlukla dorsal MCPJ’ler üzerinde (mafsallar) bulunurlar

Hemen suçlu organizmaları kapsayan antibiyotik verin

Genelde radyografik çalışma gerekir

Kol ya da bacağa 12-24 saat atel takın

26

Ne Zaman Bir Yara “Sadece” Bir Yara Değildir

• Kafa - açık kafatası kırıkları• Göz - küresinde yırtılma• Boyun – boyun deri kasına penetrasyon• Göğüs - pnömotoraks• Karın - Peritoneal ihlal (Derin Kesikler)• Kol ve Bacak – Açık kırıklar• Kasık - üretral ya da testiküler yırtılma• Tendonlar - Fleksor ve ekstensorlar

27

Yara Kapama Tekniği

• Kapama Tekniğini Seçme

• Doğru Sütürü Seçme

• Zımba Endikasyonları (Stappler)

• Dermabond (Yara Yapışkanı) Endikasyonları

• Basit Tek Dikişler

• Sütür Alternatifi – bant ve yapışkan

28

Sütür Kullanım Normal iplik vasküler ligasyon (küçük damarlar) intraoral laserasyonlar Kromlu iplik kas onarımı intradermal toplama (genelde kontamine yaralarla sınırlıdır) Örgülü sentetik emilebilir kas onarımı gerginliği düşük alanlarda intradermal

toplama tırnak yatağı onarımları Monofilaman Sentetik emilebilir kas onarımı gerginliği fazla olan alanlarda intradermal

toplama Naylon perkütan onarım Monofilaman Sentetik Kalıcı perkütan onarım tendon onarımları İpek intraoral laserasyonlar vasküler ligasyon (büyük damarlar) Polyester intraoral laserasyonlar

29

Hangi Sütürü Kullanmalı?BOY EMİLEBİLİR KALICI

7-0 Sıkı intradermal onarımlı yüz

Geçerli değil

6-0 Yüz Tırnak yatağı

5-0 Parmaklar, eller, PQ kapama

Intradermal

4-0 Kafa derisi, torso, bacak, gerilimli yaralar

Intradermal, Intramusküler

3-0 Kalçada tek kat kapama Intramüsküler

2-0 Deriyi merkezi hatlarda bağlamak için

Geçerli değil

30

Ne Zaman Primer Yara Kapama Yapılmalı?

• Kol ve bacaklar 6-12 saat

• Yüz 12-24 saat

• Tedaviye karar verirken kontaminasyon ve diğer faktörleri göz önünde bulundurun

31

Basit Sütürler

• Basit tek dikiş– Tek tek düğümlenmiş

tekli dikişler (tüm düğümleri yaranın aynı tarafına atın)

– Komplikasyonsuz yırtılma ve yara kapamada kullanılır

32

Matris Sütürler

• Yatay matris dikiş– Fasiyal kapamada daha

fazla sağlamlık sağlar; ayrıca nasırlı deride kullanılır (örn. avuçiçleri ve ayaktabanları)

– İki aşamalı dikiş:• Basit dikiş atılır• İğne ters çevrilip, 2.basit

dikiş birincinin hemen yanına atılır (birinci dikişle aynı boyda)

33

Matris Sütürler

• Dikey matris dikiş– Deri kenarlarının ters

çevirme yoluyla tam toplanmasını sağlar

– İki aşamalı dikiş:• Basit dikiş atılır – yara

kenarına göre “uzak, uzak” (büyük ısırık)

• İğne ters çevrilir ve 2.dikiş birincinin içine atılır – “yakın, yakın” (küçük ısırık)

34

Subkütiküler Sütürler

• Genelde devam eden bir dikiştir, ama tek olarak da atılabilir

• Intradermal yatay ısırıklar

• Sütürün çapraz yara oluşmasına meydan vermeden uzun süre kalmasına olanak sağlayın

35

Steri-stripler

• Steril yapışkan bantlar• Farklı en ve boylarda

mevcuttur• Genellikle subkütiküler

sütürlerle kullanılır• Zımba ya da sütür

alındıktan sonra kullanılır• Gecikmiş kapamalarda

kullanılabilir

36

Zımbalar

• Hızlı yara kapama• Uygulaması kolay• Düzgün bir şekilde

yerleştiğinde dokuyu ters çevirin

• Kafa derisi, gövde, kol ve bacaklarda kullanılır, ama…

• Asla yüz, ayak ya da ellerde kullanmayın!

37

Yapışkan Malzemeler

• Çekme dayanıklıkları düşük olan yerlerde küçük yüzeysel yırtılmalarda kullanın

• Kıllı alanlarda kullanılmaz

38

Artık Yarayı Kapattık

• Yara sargıları ve atele alma

• Sütürlerin alınması

• Antibiyotik endikasyonları ve seçimi

• Tetanoz aşısı endikasyonları

39

Sargılama ve Atele Alma

• Eklemler üzerindeki yaralarda iyileşme sağlamak

açısından yarayı atele almak faydalı olabilir – tüm tendon

yaralarının atele alınması gerektiğine dikkat edin

• Açık yaraların çoğunda sargı sarılmalı, orijinal sargı 48

saat süreyle çözülmemeli, daha sonra sabun ve su ile

yıkadıktan ve antimikrobiyel krem kullandıktan sonra

günde iki kez değiştirilmelidir

…yaraların “çok ıslak” tutulmaması gerekir.

40

Sütürün Alınması

• Yüz: 3-5 gün

• Kafa derisi: 7 gün

• Dayanıklılığı yüksek alanlar: 10-12 gün

• Dayanıklılığı düşük alanlar: 7-10 gün

41

Komplikasyonlar

Enfeksiyon belirtileri şunlardır:– ağrı– ateş– kırmızılık– purulan akıntı– ılıklık– şişme– kırmızı damarlar

42

Antibiyotik Kullanımı

• Tüm Açık Kırıklar• Tüm Açık Eklem ve Tendon Yaraları• Tüm Memeli Isırıkları• Çoğu Ağır Kontamine Yaralar• Tüm Boydan Boya Yırtıklar• Ayaktaki Çoğu Kesici/Delici Yaraları

…ancak her zaman hastayı bütün olarak düşünün – sadece yarasını değil

43

Endişe Yaratacak Nedenler

Yaranın boyutunun belirsizliği

Avasküler yapılarda kapatılamayacak büyüklükte hasarlar

Avasküler yapıda penetrasyonu

Kompresyon ve Enjeksiyon yaraları

Şüpheli eklembacaklı ve zehirli ısırıkları

Ciddi yanık ve elektrik yaralanmaları

Altta yatan ciddi sistemik sorunları bulunan hastalardaki yaralar

44

…ve son olarak

Kozmetik mi Fonksiyon mu?

İkisi arasında hassas bir denge vardır. Eğer bir tanesine çok fazla önem verilirse, diğeri

bundan zarar görür.