บทที 6 ผลกระทบจากการเปิดการค้า...

301/รายงานฉบบสมบรณ

บทท� 6 ผลกระทบจากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป

ตอการผลตกาซเรอนกระจกของไทย

6.1 คานา

การเปดเสรทางการคาเปนประเดนท�สงคมใหความสาคญโดยเฉพาะอยางย�งดานผลกระทบส�งแวดลอมท�จะมตอประเทศไทย การขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจท�เกดจากการเพ�มข,นของปรมาณการคาและการลงทนตางประเทศจากการเปดเสรทางการคา ซ�งมผลตอส�งแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตของประเทศ เชน ความตองการพลงงาน น,า ท�ดนท�เพ�มข,น เพ�อรองรบการลงทนตางประเทศท�เขามา การรอยหรอและเส�อมโทรมของทรพยากรธรรมชาต การเพ�มข,นของปรมาณมลพษและกากของเสย เปนตน การนาเสนอในสวนน,เปน การวเคราะหถงผลกระทบทางส�งแวดลอมจากการเปดการคาเสรระหวางประเทศไทยกบสหภาพยโรป โดยการศกษาจะเนนประเดนส�งแวดลอมท�มความสาคญตอประเทศไทยและนานาประเทศ คอ การปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย และผลกระทบตอฐานทรพยากรการผลตของไทย เพ�อแสดงใหเหนวาการท�ประเทศไทยเขารวมในขอตกลงการคาเสรจะมผลกระทบตอการปลอยกาซเรอนกระจก และทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมของไทยอยางไรบาง

การศกษาในสวนน, ดาเนนการศกษาวเคราะหท ,งเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยการศกษา การปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย เปนการวเคราะหเชงปรมาณโดยใชแบบจาลอง GTAP-Environment1 สวนการศกษาผลกระทบตอฐานทรพยากรการผลตของประเทศไทย เปนการวเคราะหเชงคณภาพโดยใชขอมลปจจบนเก�ยวกบการเพ�มปรมาณการคาและการผลตกบการปลอยของเสยและการ กอมลภาวะ นอกจากน ,นแลว ยงไดรวบรวมขอคดเหนและขอเสนอแนะจากผมสวนไดสวนเสยโดยการสมภาษณเชงลกผประกอบการ ผเช�ยวชาญ และการประชมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนท�เก�ยวของ ตลอดจนทบทวนรายงานการศกษาตางๆ ท�เก�ยวของในเร�องความกดดนหรอผลกระทบตอส�งแวดลอมจากมาตรการทางการคาของสหภาพยโรป

6.2 สถานการณการปลอยกาซเรอนกระจกของไทย

การปลอยกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases: GHGs) ท�เปนกาซหลก ไดแก คารบอนไดออกไซด (CO2) มเทน (CH4) ไนตรสออกไซด (N2O) ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs) เปอรฟลออโรคารบอน (PFCs) และซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด (SF6) จากการทากจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ เชน การใชพลงงาน กระบวนการ

1 แบบจาลองดลยภาพท �วไป (CGE Model หรอ computable general equilibrium) เปนแบบจาลองท�ประเมนผลกระทบทางเศรษฐกจจาก

การทา FTA ท�นยมใชคอ Global Trade Analysis Project (GTAP) อยางไรกด แบบจาลอง GTAP มไดรวมถงการประเมนผลกระทบ

ส�งแวดลอม ผศกษาจงใชแบบจาลอง GTAP-Environment เพ�อทาการประเมนผลกระทบส�งแวดลอม

โครงการศกษาแนวทางการเจรจา และผลกระทบของการจดทาความตกลงการคาเสรไทยกบสหภาพยโรป


ผลตในภาคอตสาหกรรม ภาคการขนสง หรอภาคเกษตรกรรม เปนสาเหตทาใหเกดการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) หรอภาวะโลกรอนท�เกดข,นท �วโลก ท�สงผลกระทบตออณหภมของโลกท�เพ�มสงข,น ระดบน,าทะเลข,นสง ผลกระทบตอระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ ผลกระทบตอการเกษตรและแหลงน,า ผลกระทบดานสขภาพ เหตการณสภาพอากาศรนแรง การเกดภยพบตทางธรรมชาต เชน น,าทวม พายรนแรง ภยแลง ท�สงผลกระทบตอชวตและทรพยสนอยางมากมาย ตลอดจนผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมมากมาย

ผลจากการพฒนาประเทศและการเตบโตทางเศรษฐกจ ทาใหมความตองการทรพยากรตางๆ ในทกภาคสวนเศรษฐกจอยางมากมาย และเกดกระบวนการผลตจากเช,อเพลงฟอสซล เชน ถานหน น,ามน และกาซธรรมชาต รวมถงกระบวนการผลตในภาคอตสาหกรรมตางๆ ซ�งนาไปสการปลอยกาซเรอนกระจกของโลกท�มแนวโนมเพ�มข,นจากป พ.ศ. 2533 ท�มการปลอยกาซเรอนกระจกเทากบ 42,389 ลานตนคารบอนไดออกไซด เพ�มข,นอก 1,782 ลานตนคารบอนไดออกไซด เปน 44,171 ลานตนคารบอนไดออกไซดในป พ.ศ. 2548 (ตารางท� 6.1) โดยเฉพาะอยางย�งในภาคพลงงานมสดสวนการปลอยกาซเรอนกระจกรอยละ 66.5 ของปรมาณ กาซเรอนกระจกท�ปลอยออกมาท ,งหมด

ตารางท� 6.1: ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของโลก จาแนกตามภาคการผลต ป พ.ศ. 2533-2548

หนวย: ลานตนคารบอนไดออกไซด

ภาคการผลต กาซหลกท�ปลอยออกมา ป พ.ศ.

2533 2538 2543 2548

พลงงาน CO2 26,656 27,113 28,544 29,385 ปาไมและการเปล�ยนแปลงการใชท�ดน CO2 7,860 7,903 7,589 5,376 การเกษตร CH4, N2O 5,223 5,183 5,450 6,075 อตสาหกรรม (กระบวนการผลต) CO2, HFCs, PFCs, SF6 1,303 1,479 1,604 1,916 ของเสยและส�งปฏกล CH4, CO2 1,347 1,362 1,328 1,419

รวม 42,389 43,040 44,515 44,171

ท�มา: Climate Analysis Indicators Tool (CAIT), World Resources Institute จาก http://cait.wri.org (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2552)

จากขอมลของสถาบนทรพยากรโลก (World Resources Institute) ในชวงป พ.ศ. 2493-2543 ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจก 3.8 พนลานตนคารบอนไดออกไซด คดเปนรอยละ 0.35 ของการปลอยกาซ เรอนกระจกของโลกในชวงเวลาดงกลาว เปนประเทศท�ปลอยกาซเรอนกระจกอนดบ 42 ของโลก แนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกของไทย เพ�มมากข,นจากป พ.ศ. 2533 เทากบ 225.6 ลานตนคารบอนไดออกไซด เพ�มเปน 351.3 ลานตนคารบอนไดออกไซด ในป พ.ศ. 2548 (รอยละ 0.95 ของการปลอยกาซเรอนกระจก ท �วโลก) จดอยในอนดบท� 24 ของโลก หากคดเปนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตอหวประชากร ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกเทากบ 5.6 ตนตอคน ซ�งต�ากวาคาเฉล�ยของโลกคอ 5.8 ตนตอคน และจดเปนอนดบท� 71 ของโลก (ตารางท� 6.2)



ตารางท� 6.2: ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย จาแนกตามภาคการผลต ป พ.ศ. 2533-2548

หนวย: ลานตนคารบอนไดออกไซด

ภาคการผลต กาซหลกท�ปลอยออกมา ป พ.ศ.

2533 2538 2543 2548 พลงงาน CO2 91.6 155.6 175.7 233.5 ปาไมและการเปล�ยนแปลงการใชท�ดน CO2 39.9 47.2 47.6 na การเกษตร CH4, N2O 78.5 81.1 85.7 88.8 อตสาหกรรม (กระบวนการผลต) CO2, HFCs, PFCs, SF6 9.1 17.6 13.5 21.1 ของเสยและส�งปฏกล CH4, CO2 6.5 7.0 7.4 7.9

รวม 225.6 308.5 329.9 351.3

หมายเหต: * ป พ.ศ. 2548 ไมมขอมลปรมาณการปลอยกาซภาคปาไมและการเปล�ยนแปลงการใชท�ดน

ท�มา: Climate Analysis Indicators Tool (CAIT), World Resources Institute จาก http://cait.wri.org (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2552)

สาหรบปรมาณการปลอยมลพษทางอากาศจากการใชพลงงานในภาคตางๆ ของประเทศไทย มแนวโนมเพ�มมากข,นโดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซด ซ�งสวนใหญมาจากภาคขนสง และภาคอตสาหกรรมการผลต (ตารางท� 6.3) โดยมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชพลงงานท ,งหมดมากกวา 180 ลานตนตอป ในชวงป พ.ศ. 2547 – 2551 ดงน ,น ประเทศไทยจงกาหนดนโยบายและแผนท�เก�ยวของ รวมท ,งแนวทางการบรหารจดการในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกเหลาน, เพ�อลดภาวะโลกรอนท�กาลงเปนปญหาท�สาคญอยในปจจบน

ถงแมวาประเทศไทยมการปลอยกาซเรอนกระจกเปนจานวนนอย แตหากพจารณาอตราการปลอย กาซเรอนกระจกพบวา ประเทศไทยมอตราการปลอยกาซเรอนกระจกเพ�มข,นอยางรวดเรว โดยอตราการเพ�มข,นของการปลอยกาซเรอนกระจกรอยละ 9.64 ตอป สงกวาอตราการเพ�มโดยเฉล�ยของอาเซยน (รอยละ 6.89 ตอป) ทวปเอเชย (รอยละ 4.40 ตอป) และโลก (รอยละ 2.52 ตอป) โดยในป พ.ศ. 2548 ภาคเศรษฐกจของไทยท�ปลอยกาซเรอนกระจกมากท�สด คอ ภาคพลงงานและภาคอตสาหกรรม รวมกนคดเปนรอยละ 72.47 โดยปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเปนสวนใหญ รองลงมาคอ ภาคเกษตร มการปลอยกาซมเทนและไนตรสออกไซดเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 25.28 ของการปลอยกาซเรอนกระจกท ,งหมด และกจกรรมการกาจด ของเสยและส�งปฏกล มการปลอยกาซมเทนและคารบอนไดออกไซด คดเปนรอยละ 2.3 ของการปลอยกาซเรอนกระจกท ,งหมด (ตารางท� 6.4)

ภาคพลงงานและภาคอตสาหกรรมพบวา ภาคการผลตไฟฟาและความรอน มสดสวนในการปลอย กาซเรอนกระจกสงสด และมอตราเพ�มข,นอยางตอเน�อง จาก 28.7 ลานตนคารบอนไดออกไซด ในป พ.ศ. 2533 เพ�มเปน 91.6 ลานตนคารบอนไดออกไซด ในป พ.ศ. 2548 โดยเพ�มข,นประมาณ 3 เทาภายในชวงเวลาดงกลาว รองลงมาไดแก ภาคคมนาคมขนสง จากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก 27.1 ลานตนคารบอนไดออกไซด ในป พ.ศ. 2533 เพ�มเปน 55.9 ลานตนคารบอนไดออกไซด ในป พ.ศ. 2548 โดยเพ�มข,นประมาณ 2 เทาภายในชวงเวลาดงกลาว



ตารางท� 6.3: ปรมาณการปลอยมลพษอากาศจากการใชพลงงานของประเทศไทย จาแนกตามภาค การผลตป พ.ศ. 2547-2551

หนวย: พนตน

ป พ.ศ.

ภาคการผลต การใช

พลงงาน (KTOE)

คารบอน ไดออกไซด

คารบอนมอนนอกไซด

ไนโตรเจนออกไซด

มเทน ซลเฟอร

ไดออกไซด

2547 รวมท Fงหมด 78,081 186,064 3,028 853 61 377 ขนสง 22,809 55,029 522 251 5 15 ไฟฟา 27,316 72,637 47 213 5 199 อตสาหกรรมการผลต 17,598 42,973 162 200 4 158 บานอยอาศยและธรกจการคา 6,992 4,713 2,195 30 46 - อ�นๆ 3,366 10,712 102 159 1 5 2548 รวมท Fงหมด 81,113 190,621 3,112 901 64 382 ขนสง 23,487 54,986 482 260 5 15 ไฟฟา 28,780 75,956 52 224 5 213 อตสาหกรรมการผลต 17,894 43,450 174 215 4 149 บานอยอาศยและธรกจการคา 7,322 4,988 2,292 31 49 - อ�นๆ 3,630 11,241 112 171 1 5 2549 รวมท Fงหมด 81,122 188,663 3,078 890 64 462 ขนสง 22,980 51,212 452 246 6 14 ไฟฟา 28,755 75,839 53 227 5 231 อตสาหกรรมการผลต 18,490 45,555 182 222 4 212 บานอยอาศยและธรกจการคา 7,438 5,345 2,284 31 48 - อ�นๆ 3,459 10,712 107 164 1 5 2550 รวมท Fงหมด 83,916 190,655 3,199 893 71 519 ขนสง 23,610 49,530 440 244 9 13 ไฟฟา 30,598 82,087 59 258 6 359 อตสาหกรรมการผลต 18,228 42,151 184 187 4 143 บานอยอาศยและธรกจการคา 7,914 5,848 2,404 33 51 - อ�นๆ 3,566 11,039 112 171 1 4 2551 รวมท Fงหมด 86,058 193,739 3,269 894 74 563 ขนสง 23,266 48,435 450 245 11 11 ไฟฟา 31,406 83,308 60 264 6 393 อตสาหกรรมการผลต 19,316 43,979 188 179 4 155 บานอยอาศยและธรกจการคา 8,488 6,393 2,457 34 52 - อ�นๆ 3,582 11,624 114 172 1 4

หมายเหต: KTOE (Kilotonne of Oil Equivalent) หมายถง พนตนเทยบเทาน,ามนดบ

ท�มา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, รายงานพลงงานประจาป (ฉบบเบ,องตน) 2552.



ตารางท� 6.4: ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของไทย จาแนกตามภาคการผลต พ.ศ.2533-2548

ภาคการผลต กาซหลกท�

ปลอย

ป พ.ศ. 2533 ป พ.ศ. 2538 ป พ.ศ. 2543 ป พ.ศ. 2548

ลานตน CO2

รอยละ ลานตน

CO2 รอยละ

ลานตน CO2

รอยละ ลานตน

CO2 รอยละ

พลงงานเช,อเพลง CO2 91.6 40.6 155.6 50.4 175.7 53.2 233.5 66.5

- ไฟฟาและความรอน CO2 28.7 12.7 54.3 17.6 65.6 19.9 91.6 26.1

- คมนาคมขนสง CO2 27.1 12.0 46.4 15.0 43.8 13.3 55.9 15.9

- อตสาหกรรมและกอสราง CO2 14.8 6.6 32.2 10.4 35.6 10.8 51.9 14.8

- การเผาไหมเช,อเพลงอ�นๆ CO2 17.9 8.0 18.7 6.1 23.5 7.1 25.9 7.4

- กาซร �วไหล CO2 3.1 1.4 4.1 1.3 7.2 2.2 8.1 2.3

การเกษตร CH4, N2O 78.5 34.8 81.1 26.3 85.7 26.0 88.8 25.3

ปาไมและการเปล�ยนแปลงการใชท�ดน

CO2 39.9 17.7 47.2 15.3 47.6 14.4 n/a n/a

อตสาหกรรม (กระบวนการผลต)

CO2, HFCs, PFCs, SF6

9.1 4.0 17.6 5.7 13.5 4.1 21.1 6.0

ของเสยและส�งปฏกล CH4, CO2 6.5 2.9 7.0 2.3 7.4 2.3 7.9 2.2

รวม 225.6 - 308.5 - 330.0 - 351.3 -

หมายเหต: * กาซร �วไหล (Fugitive emission) ไดแก กาซท�ร �วไหลออกจากระบบ จงไมไหลผานระบบตรวจวด

** เน�องจากไมมขอมลเก�ยวกบการปลอยกาซจากภาคปาไมและการเปล�ยนแปลงการใชท�ดน ดงน ,นจงไมสามารถนาปรมาณรวม และสดสวน (รอยละ) การปลอยกาซของแตละภาคการผลตไปเปรยบเทยบกบปกอนหนาไดโดยตรง

ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม 2552

ในชวง 30 ปท�ผานมา ประเทศไทยเสยพ,นท�ลงไปในทะเลของอาวไทยมากถง 100,000 ไร ดวยสาเหตหลก 3 ประการคอ คล�นลมท�แรงข,น แผนดนท�ทรดตวเน�องจากการใชน,าใตดนของภาคอตสาหกรรม และระดบน,าทะเลท�สงข,นอยางรวดเรว และในชวง 4-5 ปท�ผานมา ประเทศไทยมไฟปาเกดข,นทกป ซ�งกอใหเกดหมอกควน และมลพษในประเทศ อกท ,งยงเคล�อนตวไปปกคลมถงประเทศเพ�อนบาน คอประเทศจน และประเทศพมา เชนเดยวกนกบหมอกควนจากไฟปาท�เกดข,นในประเทศอนโดนเซย ซ�งเคล�อนตวมาปกคลม ตอนใตของประเทศไทยทกป สภาวะภยแลง และน,าทวม ลวนสงผลกระทบท�รายแรงตอการภาคการเกษตรของประเทศไทย ความแปรปรวนของปรมาณน,าฝนทาใหการปลกพชเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางย�ง ขาว ขาวโพด และออย มผลผลตตอไรลดลง ความเสยหายทางการเกษตรเหลาน,คดเปนมลคารวมกวา 11,000 ลานบาท (ขอมลป พ.ศ. 2543) ผลท�เกดข,นจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอภาวะเรอนกระจกในประเทศไทยไดทวความรนแรงย�งข,นทกวน อณหภมท�สงข,นเปนผลใหจานวนวนท�อากาศรอนเพ�มข,น คล�นความรอนรนแรงข,น เกดภยพบตเน�องจากภมอากาศ เชน พาย คล�นลมแรง ไฟปา ภยแลง และน,าทวมท�บอยคร ,งข,น เม�อผนวกกบภยพบตท�ทวความรนแรงข,น เขากบปญหามลพษในประเทศไทย ทาใหคาดการณไดวาอตราการเกดของโรค และอตราความชกของโรคจะเพ�มสงข,นอยางมาก องคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO)



จงจดใหประเทศไทย อยในกลมประเทศท�มความเส�ยงตอโรคท�เกดจากการเปล�ยนแปลงของสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะอยางย�งโรคท�เกดจากยง และหนเปนพาหะ (สถานเอกอครราชทต ณ กรงบรสเซลส. 2552.)

6.2.1 การเปล�ยนแปลงอณหภมของประเทศไทย

จากการวเคราะหขอมลยอนหลง 59 ป (พ.ศ. 2494-2552) พบวา ในระยะ 10 ปท�ผานมาอณหภมเฉล�ยของประเทศไทยสงข,นประมาณ 0.2 องศาเซลเซยส อณหภมสงสดเฉล�ย สงข,นประมาณ 0.3 องศาเซลเซยส อณหภมต�าสดเฉล�ย สงข,นประมาณ 0.5 องศาเซลเซยส โดยท ,งอณหภมเฉล�ย อณหภมสงสดเฉล�ย และอณหภมต�าสดเฉล�ยระยะยาว มแนวโนมสงข,นเชนเดยวกน สาหรบอณหภมของประเทศไทยในป พ.ศ. 2552 พบวา มอณหภมสงกวาคาปกตท ,งอณหภมเฉล�ย อณหภมสงสดเฉล�ย และอณหภมต�าสดเฉล�ย (ภาพท� 6.1)

จากการทบทวนงานวจย การศกษาเพ�อคาดการณสถานการณการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต โดยใชสมมตฐานในกรณท�มนษยยงคงดาเนนกจกรรมในการพฒนาเพ�มข,นอยางตอเน�องและยงคงดารงชวตโดยไมไดปรบเปล�ยนพฤตกรรมเพ�อรวมกนลดหรอควบคมการปลอยกาซเรอนกระจก ผลการศกษาดงกลาว สรปไดวา อณหภมเฉล�ยรายปของไทยจะเพ�มข,นอยางตอเน�อง โดยคาดการณวาอณหภมเฉล�ยในทกภาคในชวงป พ.ศ. 2553-2582 จะเพ�มข,นประมาณ 1 องศาเซลเซยส ในชวงป พ.ศ. 2593-2602 เพ�มข,นประมาณ 2.0 องศาเซลเซยส และในชวงป พ.ศ. 2623-2632 จะเพ�มข,นถง 4 องศาเซลเซยสโดยประมาณ (ภาพท� 6.2) จานวนวนท�มอากาศรอน (วนท�มอณหภมสงสดมากกวา 35 องศาเซลเซยส) มแนวโนมเพ�มข,นอยางตอเน�องในทกภมภาค จานวนวนท�มอากาศเยน (วนท�มอณหภมต�าสดนอยกวา 15 องศาเซลเซยส) มแนวโนม ท�จะลดลงเชนกน

6.2.2 การเปล�ยนแปลงปรมาณนFาฝน

การเปล�ยนแปลงปรมาณน,าฝนของไทย ในระยะ 2-3 ป (ประมาณป พ.ศ. 2548-2550) ท�ผานมา พบวา มปรมาณฝนสงกวาคาปกตตดตอกนในชวงฤดรอน สวนชวงฤดหนาวและฤดฝนมการผนแปรในแตละป สาหรบปรมาณฝนเฉล�ยตลอดท ,งปสงกวาคาปกตตดตอกนในชวง 5 ปท�ผานมา และเม�อพจารณาปรมาณฝนในระยะ 10 ปลาสดมแนวโนมสงข,น แตแนวโนมระยะยาวของปรมาณฝนในประเทศไทยยงไมชดเจน เชนเดยวกบจานวนวนฝนตก (ภาพท� 6.3)

จากการทบทวนงานวจย การศกษาเพ�อคาดการณสถานการณการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคตโดยใชสมมตฐานในกรณท�มนษยยงคงดาเนนกจกรรมในการพฒนาเพ�มข,นอยางตอเน�องและยงคงดารงชวตโดยไมไดปรบเปล�ยนพฤตกรรมเพ�อรวมกนลดหรอควบคมการปลอยกาซเรอนกระจก ผลการศกษาดงกลาวสรปไดวา จานวนวนท�ฝนตกเฉล�ยรายปลดนอยลงในทกภาค แตปรมาณน,าฝนเฉล�ยรายป (มลลเมตรตอป) จะเพ�มข,น ซ�งทาใหแนวโนมความหนาแนนของฝนเฉล�ยรายป (มลลเมตรตอวน) เพ�มข,น หมายความวาฝนจะตกหนกข,นแตจานวนวนท�ฝนตกจะลดลง (ภาพท� 6.4 – ภาพท� 6.6)



ภาพท� 6.1: แนวโนมการเปล�ยนแปลงอณหภมของประเทศไทย ต Fงแตป พ.ศ. 2494 - 2550

หมายเหต: 1. คาปกต พ.ศ. 2514-2543 (อณหภมเฉล�ยคาปกต พ.ศ. 2524-2543)

2. ขอมลจากสถานตรวจอากาศผวพ,น 45 สถาน

ท�มา: กรมอตนยมวทยา 2553



ภาพท� 6.2: การคาดการณแนวโนมอณหภมเฉล�ยรายปของประเทศไทย ป พ.ศ. 2553-2663

หมายเหต: ชวงป พ.ศ. 2413-2532 ป พ.ศ. 2553-2582 ป พ.ศ. 2593-2602 และ ป พ.ศ. 2623-2632

(ชวงป ค.ศ. 1970-1989 ป ค.ศ. 2010-2039 ป ค.ศ. 2050-2059 และ ป ค.ศ. 2080-2089) ท�มา: ศภกร ชนวรรโณ และ คณะ, SEA START (2551) ผลการศกษาเบ,องตนในโครงการ การจาลองสภาพภมอากาศอนาคตสาหรบ

ประเทศไทยและพ,นท�ขางเคยง สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)



ภาพท� 6.3: จานวนวนฝนตกและปรมาณฝนของประเทศไทย ต Fงแตป พ.ศ. 2494-2550

หมายเหต: 1. คาปกต พ.ศ. 2514-2543 ขอมลจากสถานตรวจอากาศผวพ,น 45 สถาน ท�มา: กรมอตนยมวทยา 2553



ภาพท� 6.4: การคาดการณแนวโนมจานวนวนท�มฝนตกเฉล�ยรายปของประเทศไทย ป พ.ศ. 2553-2632

หมายเหต: ชวงป พ.ศ. 2413-2532 ป พ.ศ. 2553-2582 ป พ.ศ. 2593-2602 และ ป พ.ศ. 2623-2632 (ชวงป ค.ศ. 1970-1989 ป ค.ศ. 2010-2039 ป ค.ศ. 2050-2059 และ ป ค.ศ. 2080-2089)

ท�มา: ศภกร ชนวรรโณ และ คณะ, SEA START (2551) ผลการศกษาเบ,องตนในโครงการ การจาลองสภาพภมอากาศอนาคตสาหรบประเทศไทยและพ,นท�ขางเคยง สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ภาพท� 6.5: การคาดการณแนวโนมปรมาณนFาฝนเฉล�ยรายปของประเทศไทย ป พ.ศ. 2553-2632

หนวย: มลลเมตรตอป





ภาพท� 6.6: การคาดการณแนวโนมความหนาแนนฝนเฉล�ยรายปของประเทศไทย ป พ.ศ. 2553-2632



6.2.3 จานวนการเกดพายหมนเขตรอน

พายหมนเขตรอน ท�รวบรวมโดยกรมอตนยมวทยา จากสถตต ,งแตป พ.ศ. 2494 – 2552 พบวา มพายเคล�อนเขาประเทศไทยโดยตรงท ,งหมด 184 ลก สวนใหญเคล�อนเขาสประเทศไทยขณะมกาลงแรงเปนพายดเปรสช �น โดยมกาลงแรงถงข ,นพายโซนรอน 13 ลก และไตฝน 1 ลก (ภาพท� 6.7) โดยเฉล�ยจากป พ.ศ. 2494 ถงปจจบน มพายหมนเขตรอนเคล�อนเขาสประเทศไทยปละ 3 ลก และมการเปล�ยนแปลงของจานวนเฉล�ยใน แตละทศวรรษ ปจจบนในป พ.ศ. 2552 มพายหมนเขตรอนเคล�อนเขาสประเทศไทยเพยง 1 ลก คอ พายดเปรสชนท�ออนกาลงลงจากพายไตฝน “กสนา” ซ�งไดเคล�อนเขาสภาคตะวนออกเฉยงเหนอ บรเวณอาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน

จากการทบทวนงานวจย การศกษาเพ�อคาดการณสถานการณการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคตโดยใชสมมตฐานในกรณท�มนษยยงคงดาเนนกจกรรมในการพฒนาเพ�มข,นอยางตอเน�องและยงคงดารงชวตโดยไมไดปรบเปล�ยนพฤตกรรมเพ�อรวมกนลดหรอควบคมการปลอยกาซเรอนกระจก ผลการศกษาดงกลาวสรปไดวา

อณหภมบนพ,นผวน,าทะเลท�อนข,นอาจเปนปจจยหน�งท�ทาใหลมมรสมมกาลงรนแรงมากข,น (ความเรวลมและความสงของคล�นเพ�มข,น) ซ�งมสวนทาใหเกดพายรนแรงและบอยคร ,งข,น โดยเฉพาะลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอท�พดผานเขาสประเทศไทยในชวงเดอนตลาคม-กมภาพนธ จงอาจเปนสาเหตหน�งท�ทาใหเกดพายรนแรงฝ �งอาวไทยได



ภาพท� 6.7: พายหมนเขตรอนในพFนท�ครอบคลม ต Fงแตป พ.ศ. 2494-2552

ท�มา: กรมอตนยมวทยา 2553

6.2.4 ผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ

1) ระดบนFาทะเลสงขFน

ความเส�ยงและผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศมากท�สดคอ การเพ�มข,นของระดบน,าทะเล โดยประเทศไทยเปนประเทศท�มชายฝ �งทะเลยาวถง 2,615 กโลเมตร ในพ,นท� 23 จงหวด ทาใหมความเส�ยงตอผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ พ,นท�ท�มความเส�ยงมากคอ กรงเทพมหานคร และพ,นท�ราบลมปากแมน,า จากผลการศกษาของ OECD ในป พ.ศ. 2550 ไดจดลาดบเมอง 10 เมองท�ม ความเส�ยงตอการถกน,าทะเลทวม กลาวไววา เม�อถงทศวรรษ 2070 (พ.ศ. 2613) เกอบรอยละ 90 ของเมองใหญท�จะไดรบความเสยหายจากการถกน,าทะเลทวม มสถานท�ต ,งอยใน 8 ประเทศ ประเทศไทยเปนลาดบท� 6 ในแงระดบความรนแรงของผลกระทบ ลาดบท� 7 สาหรบจานวนประชากรท�จะไดรบผลกระทบ และลาดบท� 10 สาหรบทรพยสนท�จะไดรบความเสยหาย (OECD 2007)

จากการขยายตวทางเศรษฐกจของไทย ท�สวนใหญเกดข,นในเขตท�ราบลมแมน,า และบรเวณพ,นท� ตดชายฝ �งทะเล จงมความเส�ยงตอการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศมากข,น ท ,งจากระดบน,าทะเลท�เพ�มสงข,น ปญหาน,าทวม และการกดเซาะชายฝ �งท�อาจรนแรงมากข,น กรงเทพมหานครและปรมณฑลซ�งเปนกลมจงหวด ท�มคา GDP กวารอยละ 42 ของประเทศ จดเปน 1 ใน 10 เมองใหญท�จะไดรบผลกระทบรนแรงท�สดจากน,าทวม



ชายฝ �ง ผลการศกษาของธนาคารโลก โดยการประเมนผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศตอเมองหลกชายฝ �งทะเลในพ,นท�อาวไทยตอนบนคอ กรงเทพมหานคร สมทรปราการ สมทรสาคร และสมทรสงคราม ครอบคลมพ,นท�ลมแมน,าเจาพระยาท ,งหมด พบวา ในป พ.ศ. 2593 หรออก 40 ปขางหนา ระดบน,าทะเลในพ,นท�ท ,ง 4 จงหวดดงกลาว จะสงข,น 12.3 เซนตเมตร มลคาความเสยหายจากน,าทวมกรงเทพมหานครจะสงถง 148,386 ลานบาท หรอประมาณรอยละ 2-6 ของ GDP โดยประมาณรอยละ 50 เปนผลเสยหายในภาคธรกจ และอกประมาณรอยละ 35-40 ในภาคครวเรอน ดงน ,น การขยายตวภาคเศรษฐกจและการคาในอนาคต หรอการเขามาลงทนของชาวตางชาต จะตองใหความสนใจกบกาลงรองรบและความสามารถในการปรบตวตามธรรมชาตของระบบนเวศและความเส�ยงจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศเปนสาคญ

การทรดตวของแผนดน เปนอกปจจยหน�งท�ทาใหการเพ�มข,นของระดบน,าทะเลมผลกระทบรนแรงมากข,น ปจจบนการทรดตวของแผนดนในหลายพ,นท�ของกรงเทพมหานครอยในระดบ 5 – 10 มลลเมตรตอป และในบางพ,นท�รอบนอกทางตะวนออกเฉยงใตและตะวนตกเฉยงใตของกรงเทพฯ มการทรดตวสงถง 30 มลลเมตรตอป หากยงมการทรดตวของแผนดนประกอบกบการเพ�มข,นของระดบน,าทะเล คาดวาพ,นท�กรงเทพมหานครจะถกน,าทวมสงถง 50 – 100 เซนตเมตร ภายในป พ.ศ. 2568 (Bangkok Assessment Report 2009) ท ,งน, การเพ�มข,นของระดบน,าทะเล ไมใชสาเหตสาคญท�จะสงผลใหเกดการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยในอก 5-10 ปขางหนา แตเปนปญหาการกดเซาะชายฝ �งซ�งมความรนแรงมากข,นจากภยพบตจากลมมรสม สถานการณปญหาการกดเซาะชายฝ �งเกดข,นทกจงหวดรอบอาวไทย2 โดยมอตราการกดเซาะรนแรงเฉล�ยมากกวา 5.0 เมตรตอปในพ,นท�วกฤตชายฝ �ง 12 จงหวด ไดแก จนทบร ระยอง ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร เพชรบร ประจวบครขนธ สราษฎรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน และนราธวาส ระยะทางรวม 180.9 กโลเมตร (รอยละ 10.9 ของแนวชายฝ �งทะเลอาวไทย) พ,นท�ซ�งมความออนไหวและมการกดเซาะรนแรงมากท�สดคอ พ,นท�อาวไทยตอนบน (ต ,งแตปากแมน,าบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา จนถงปากแมน,าทาจน จงหวดสมทรสาคร) สาหรบชายฝ �งทะเลอนดามน3 ปญหาการกดเซาะชายฝ �งยงไมรนแรงมากนก แต กมพ,นท�วกฤตอยใน 5 จงหวด ไดแก ระนอง ภเกต กระบ� ตรง และสตล ระยะทางรวม 23 กโลเมตร หรอประมาณรอยละ 2.4 ของในทกจงหวด ระยะทางรวม 90.5 กโลเมตร (รอยละ 9.5 ของแนวชายฝ �งทะเล อนดามน)

2) การผลตในภาคเกษตร

การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศจะเปนผลดตอการเพาะปลกในเขตอบอนและเขตหนาว แตเปนปญหาใหญในเขตรอนซ�งอณหภมสงอยแลว ผลผลตของพชในเขตรอนอาจลดลงดวยอณหภมท�เพ�มข,นแมเพยงเลกนอย ท ,งน, ผลกระทบในระดบไรนาสวนหน�ง จะข,นอยกบความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรและความพรอมของเทคโนโลยในการปรบอณหภมท�สงข,น และผลกระทบทางออมจากโรคและการขยายเขต

2 ชายฝ �งทะเลดานอาวไทยมความยาว 1,660 กโลเมตร ครอบคลมพ,นท�ชายฝ �งทะเลรวม 17 จงหวด ไดแก ตราด จนทบร ระยอง ชลบร

ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร ประจวบครขนธ ชมพร สราษฎรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน และนราธวาส

3 ชายฝ �งทะเลดานอนดามนมความยาว 954 กโลเมตร ครอบคลมพ,นท�ชายฝ �งทะเลรวม 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา ภเกต กระบ� ตรง และสตล



รกระบาดของแมลง ต ,งแตด ,งเดม ระบบเกษตรกรรมของไทยเปนระบบการผลตท�ตองพ�งพงลมฟาอากาศ เปนหลก เพราะพ,นท�ชลประทานของประเทศมอยเพยง 1 ใน 5 ของพ,นท�เพาะปลกท ,งหมด ซ�งเปนอตราคอนขางต�าเม�อเทยบกบประเทศคแขงทางการคา เน�องจากความแปรปรวนของภมอากาศ ทาใหผลผลตพชในแตละปผนแปร

ดงน ,น การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศจงอาจสงผลใหภาคการเกษตรของไทยมความเส�ยงสงย�งข,น ตวอยางเชน กรณของขาว อณหภมท�สงข,นจะสงผลกระทบโดยตรงตอผลผลตขาวต ,งแตในระยะต ,งตวของ ตนกลา ระยะสรางชอดอก การผสมเกสร และการสะสมน,าหนกเมลด จงอาจทาใหผลผลตขาวลดลงและคณภาพเมลดต�าลง มผลตอความม �นคงทางอาหารและความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกในระยะยาว ท ,งยงมผลกระทบทางออมจากความแหงแลงและการเพ�มข,นของอณหภม เชน การรกระบาดของโรคและแมลง ท�ผานมาประเทศไทยมหลกฐานวา แมลงบ �ว (Oseolia oryzae, Wood-mason) ซ�งเปนแมลงศตรสาคญของขาวในนาบรเวณตนเขา (400 – 500 เมตร) ในภาคเหนอ เร�มระบาดในท�นาท�สงถง 1,000 เมตรเหนอระดบน,าทะเล นอกจากน, ความเส�ยงท�เพ�มสงข,น ทาใหมความจาเปนตองพฒนาการเกษตรท�ประณตข,นและแมนยาข,น เชน การใหน,าและป ยในจงหวะเวลาและปรมาณท�พอดกบธาตอาหารท�มอยในดน และตองบรณาการการเฝาระวงและการวจยเขาดวยกนเพ�อตดตามตรวจสอบปญหา

3) ระบบนเวศปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ

ระบบนเวศปาไม เปนแหลงกกเกบกาซเรอนกระจก และในทานองเดยวกน การสญเสยพ,นท�ปา และพ,นท�ปาเส�อมโทรม จะทาใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจก โดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซด จากการประเมนของ IPCC พบวา ปาไมดดซบคารบอนประมาณ 2.6 พนลานตน และการทาลายปา จะทาใหเกดการปลดปลอยคารบอนประมาณ 1.6 พนลานตน โดยการปลอยคารบอนจากการสญเสยปาคดเปนรอยละ 20 ของการปลอยคารบอนของโลก

อณหภมท�สงข,น และจานวนวนท�ฝนตกลดลง สงผลกระทบโดยตรงตอระบบนเวศปาไม และกอใหเกดผลกระทบทางออมตางๆ เชน ความเส�ยงในการเกดไฟปาสงข,น การยายถ�นท�อยของสตวปา และการรกระบาดของแมลง ซ�งลวนแตมผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ และการใชปาเพ�อการทองเท�ยวในระยะยาว (แผนแมบทดานการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2552)

ความสามารถในการกกเกบกาซเรอนกระจกของปาไมในประเทศไทย ข,นอยกบชนดของปาซ�งสามารถกกเกบกาซเรอนกระจกไดแตกตางกน โดยปาเตงรงสามารถกกเกบกาซเรอนกระจกไดปรมาณ 14.5 ตนตอไร ปาสนปรมาณ 18.1 ตนตอไร ปาชายเลนปรมาณ 25.9 ตนตอไร ปาเบญจพรรณปรมาณ 24.6 ตนตอไร และ ปาดงดบปรมาณ 42.8 ตนตอไร ดงน ,น เม�อปาเหลาน,ถกทาลาย การปลดปลอยกาซคารบอนท�กกเกบไวใน มวลชวภาพและใตดนกจะออกมา ปจจบน ประเทศไทยมอตราการสญเสยพ,นท�ปาประมาณรอยละ 1.2 ตอป จากการลกลอบตดไม การเปล�ยนแปลงการใชประโยชนท�ดน และไฟปาท�เกดข,นซ,าซาก ทาใหความสมบรณของปาเส�อมโทรมลงเร�อยๆ และทาใหระบบนเวศเปล�ยนแปลงอกดวย



4) สขภาพอนามย

การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศและอณหภมท�สงข,น มผลกระทบตอสขภาพท ,งทางตรงและทางออม ผลกระทบทางตรง คอ การสมผสหรอไดรบความเสยหายจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน อณหภมท�สงข,นกอใหเกดการสญเสยน,าในรางกาย ภาวะเครยด และโรคลมแดด (heat stroke) หรอ การไดรบบาดเจบจากพายท�เกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เปนตน สวนผลกระทบทางออม เกดจาก การเปล�ยนแปลงสภาพแวดลอมและระบบนเวศ ทาใหเอ,อตอการกระจายหรอการระบาดของโรคมากข,น เชน การเปล�ยนแปลงทางชววทยาของยงนาโรคมาลาเรย โรคไขเลอดออก เปนตน นอกจากน, การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศยงกอใหเกดความเส�ยงตอโรคตางๆ มากข,น เชน โรคระบาดท�มากบน,าทวม อหวาตกโรค และโรคอจจาระรวง ความแหงแลงและความรนแรงของภยพบตธรรมชาต กอใหเกดการขาดแคลนน,าและอาหาร รวมท ,งภาวะทพโภชนาการ

ในชวงทศวรรษท�ผานมา ไดมปรากฏการณของโรคตดตอท�เคยเกดข,นในอดตบางชนดกลบมาระบาดใหมหรอระบาดซ,ามากข,นในบางพ,นท� เชน โรคไขเลอดออกในเขตเมอง และไขมาลาเรยตามพ,นท�ชายแดน รวมท ,งโรคชคนกนยา ซ�งพบระบาดคร ,งแรกในประเทศไทยเม�อ พ.ศ. 2501 ท�กรงเทพมหานคร จากน ,นพบเปนบางป และไมพบอกหลง พ.ศ. 2513 แตกลบมาระบาดอกในชวง 2 ป ท�ผานมา กลาวคอ ระบาดในป พ.ศ. 2551 ในจงหวดนราธวาสและปตตาน และลาสดในชวงต ,งแตพฤษภาคม พ.ศ. 2552 เปนตนมาในพ,นท�หลายจงหวดภาคใตของไทย นอกจากน, ยงพบวาความเส�ยงจากพาหะนาโรคมเพ�มมากข,น เชน คางคาวในไทยมความเส�ยงในการเปนพาหะนาโรคเช,อไวรสอโบลาไมนอยกวาในแอฟรกา เปนตน รวมถงปรากฏการณของการเกดโรค ตดเช,ออบตใหม (เชน โรคซารส โรคไขหวดนก และโรค H1N1 หรอไขหวดใหญ 2009) การเกดข,นใหมของโรคตดตอบางชนด หรอการพบโรคท�ระบาดในพ,นท�แถบอ�นของโลกในประเทศไทยมากข,นนาจะมสวนเก�ยวของกบการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศโลก ในขณะเดยวกน สถตการเกดโรคตดเช,ออบตใหม สามารถคาดการณไดวา โรคตดเช,ออบตใหมจะเปนปญหาสาคญของประเทศไดในอนาคต จงมความจาเปนตองเฝาระวงอยางใกลชด

6.2.4 การดาเนนงานดานการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศของไทย

ประเทศไทย ใหความตระหนกถงความรนแรงของผลกระทบจากภาวะเรอนกระจก และเพ�อดาเนนการตามขอตกลงตามอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศหรอพธสารเกยวโตท�ไดลงนามและใหสตยาบน รฐบาลไทยไดจดทาแผนยทธศาสตรชาตวาดวยการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศข,นสาหรบป พ.ศ. 2551-2555 (Thailand’s Strategic Plan on Climate Change 2008-2012) ซ�งถอเปนกาวสาคญในการขบเคล�อนไปในทศทางท�ถกตองสาหรบการลดการปลอยกาซเรอนกระจกและรบมอกบผลกระทบจากภาวะโลกรอนของประเทศไทย แผนยทธศาสตรน,แบงการสนบสนนออกเปน 6 ดานดงตอไปน,

1. การพฒนาบคลากรเพ�อการปรบตวตอการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ (Adaptation)

2. การจดวางรากฐาน และโครงสรางท�ม �นคงแกองคกรท�เก�ยวของ

3. การวจยและพฒนา

4. ความต�นตว และการมสวนรวมของประชาชน



5. ความรวมมอกบตางประเทศ

6. การดาเนนการลดการปลอยกาซเรอนกระจก (Mitigation)

การดาเนนการลดการปลอยกาซเรอนกระจก (Mitigation) เปนกลไกท�มความสาคญตอโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาด หรอ Clean Development Mechanism (CDM) มากท�สด ซ�งมสาระสาคญในการสงเสรมการลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคพลงงาน ภาคอตสาหกรรม ภาคการเกษตร และภาคของเสย (Waste) ในประเทศไทย โดยใช CDM เปนเคร�องมอ หลกการของ CDM ซ�งกอใหเกดผลตอบแทนทางธรกจ ทาใหผประกอบการ ในภาคสวนตางๆ ใหความสนใจ และพยายามลดกาซเรอนกระจกในประเทศไทยอยางเตมความสามารถ

นโยบายดานพลงงานของประเทศไทย ไดประกาศพลงงานทดแทนเปนวาระแหงชาต ดวยเปาหมายท�จะใชพลงงานทดแทนเปนสดสวนรอยละ 20 ของพลงงานท ,งหมดภายในป พ.ศ. 2565 ตามแผนพลงงานทดแทนฉบบ 15 ป (พ.ศ. 2551-2565) โดยมงเนนการพ�งพาตนเองทางดานพลงงานในระดบชมชน และสนบสนนการใชกาซธรรมชาตในภาคขนสง ทบทวน และปรบปรงกฎหมาย และนโยบายท�ขดตอการใชพลงงานทดแทน สงเสรมการวจย และพฒนาเทคโนโลยใหม โดยเฉพาะอยางย�งในเร�องของพลงงานชวภาพ (Biofuel) และพลงงานชวมวล (Biomass) เพ�อผลกดนใหประเทศไทยเปนผสงออกพลงงานทดแทนในอนาคต นอกจากน, ไดใหการสนบสนนดานขอมลตอผประกอบการ นกลงทน ในการเสาะหาแหลงพลงงานทดแทนในประเทศไทย รวมถงมงเนนการเพ�มประสทธภาพในการใชพลงงาน (Energy Efficiency) ในระดบครวเรอน ภาคอตสาหกรรม ภาคการบรการ และภาคขนสงมวลชน อกท ,งสงเสรมการพฒนาโครงการพลงงานในรปแบบของโครงการ CDM ท ,งโครงการพลงงานทดแทน (Renewable Energy) และโครงการเพ�มประสทธภาพในการใชพลงงาน (Energy Efficiency)

5) โครงการกลไกการพฒนาท�สะอาด (CDM)

ประเทศไทย เร�มสงเสรมการพฒนาโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาด หรอ Clean Development Mechanism (CDM) เม�อป พ.ศ. 2550 จนถงป พ.ศ. 2552 ประเทศไทยมจานวนโครงการ CDM ท�ไดรบการรบรองระดบชาต (Letter of Approval: LoA) 82 โครงการ (ตารางท� 6.5) รวมเปนปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดลงไดเทยบเปน 5 ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป นบเปนมลคาของคารบอนเครดตประมาณ 3,000 ลานบาทตอป (12 ยโรตอตน CO2 Equivalent) กอใหเกดมลคาการลงทนกวา 25,000 ลานบาท ในจานวน 82 โครงการน, สวนใหญแลวเปนโครงการกาซชวภาพ (Biogas) จากการฝงกลบขยะ (Landfill) โรงงานแปงมนสาปะหลง (Tapioca Plant) โรงงานผลตน,ามนปาลม (Palm Oil Plant) ฟารมสกร (Pig Farm) นอกเหนอจากน ,นประมาณรอยละ 20 เปนโครงการผลตไฟฟาจากพลงงานชวมวล (Biomass) ซ�งใชชานออย (Bagasse) แกลบ (Rice Husk) เศษไม (Chip Wood) สวนโครงการท�เหลอประกอบดวยโครงการเปล�ยนเช,อเพลงจากน,ามนเตาเปนวสดประเภทอ�น (Fuel Switching) โครงการนาพลงงานความรอนมาใชใหม (Heat Waste Utilization) และโครงการเพ�มประสทธภาพในการใชพลงงาน (Energy Efficiency)

ปจจบน ป พ.ศ. 2553 การดาเนนโครงการ CDM ในประเทศไทย (ขอมล ณ วนท� 18 มถนายน 2553) มโครงการท�ไดรบหนงสอใหคารบรองโครงการ (Letter of Approval: LoA) จากประเทศไทยแลว จานวน 111 โครงการ คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดได 6,947,295 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป โครงการ



CDM สวนใหญในประเทศไทย อาจจาแนกออกเปน 3 ประเภท คอ โครงการ CDM ประเภทกาซชวภาพ (Biogas) รอยละ 67.59 โครงการ CDM ประเภทชวมวล (Biomass) รอยละ 20.13 โครงการผลตไฟฟาจากหลมฝงกลบขยะมลฝอย (Landfill gas) และโครงการ CDM ประเภทอ�นๆ รอยละ 12.28

ตารางท� 6.5: ตวอยางโครงการ CDM ในประเทศไทยท�ไดรบการอนมตแลว

ช�อโครงการ ผพฒนา โครงการ

สรปรายละเอยดโครงการ

อายโครงการ

(ป)

จานวนเงนลงทน

(ลานบาท)

GHG ท�ลดลงได

(tCO2e)/ป

เร�มดาเนนโครงการ

1. Cogeneration Project Dan Chang Bio- Energy Co. Ltd.

ใชกากออย และใบออย

21 2,000 (ผลตไฟ 41 MW)

92,000 1 ก.ค. 2545

2. Phu Khieo Bio-Energy Cogeneration Project

Phu Khleo Bio- Energy Co. Ltd.

ใชกากออย และใบออย

21 2,000 (ผลตไฟ 41 MW)

99,000 1 ต.ค. 2546

3. A.T. Biopower Rice Husk Power Project

A.T. Biopower Co. Ltd.

ใชแกลบ 25 1,400 (ผลตไฟ 20 MW)

70,924 1 ม.ค. 2547

4. Khon Kaen Sugar Power Plant

Khon Kaen Sugar Industry Public Co. Ltd.

ใชกากออย

20 1,200 (ผลตไฟ 30 MW)

45,719 1 ส.ค. 2547

5. Rubber Wood Residue Power Plant in Yala

Gulf Electric Public Co. Ltd. (Gulf) Thailand

ใชเศษไม ยางพารา

25 1,766 (ผลตไฟ 20.2 MW)

60,000

1 ส.ค. 2547

6. Surat Thani Biomass Power Generation Project

Surat Thani Green Energy Co. Ltd.

ใชทะลาย ปาลมเปลา

25 911 (ผลตไฟ 9.95 MW)

171,774 1 ก.ค. 2548

7. Surin Electricity Company Limited

Surin Electric Co. Ltd.

ใชกากกอย 20 600 (ผลตไฟ 10 MW)

12,584 15 ม.ค. 2550

8. Korat Waste to Energy Project

Korat Waste to Energy Co. Ltd.

ผลตไฟฟา จากน,าเสย

จากกระบวนการผลตแปง

มนสาปะหลง

15 15 (ผลตไฟ 3 MW)

374,000

1 ม.ค. 2546

9. Ratchaburi Farms Biogas Project

SPM Farm, Veerachai Farm (VCF Group) and Nongbua Farm

ผลตไฟฟา จากน,าเสย

จากฟารมสกร

20 200 (ผลตไฟ 3 MW)

100,380 12 ก.พ. 2537

10. Wastewater Treatment with Biogas System in a Sima Starch Plant for Energy and Environment Conservation in Chachoengsao

Interproduct Co. Ltd.

ผลตพลงงาน- ความรอน จากน,าเสย

จากกระบวนการผลตแปง

มนสาปะหลง

20 35 20,300 1 เม.ย. 2548

ท�มา : สถาบนวจยเพ�อการพฒนาประเทศไทย



จากโครงการท�ไดรบหนงสอใหคารบรองโครงการแลวน ,น มจานวน 36 โครงการท�ไดรบการข,นทะเบยนกบ CDM EB แลว คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดได 2,125,099 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป จากโครงการท�ไดรบการข,นทะเบยนกบ CDM EB แลวน ,น มจานวน 2 โครงการท�ไดรบการออกหนงสอรบรองปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดได (Issuance of CERs) ดงน,

(1) โครงการ A.T. Biopower Rice Husk Power Project ปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดไดท�ไดรบการรบรองแลว เทากบ 100,678 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา (21 Dec 2005 – 30 Jun 2007)

(2) โครงการ Korat Waste to Energy ปรมาณกาซเรอนกระจกท�ลดไดท�ไดรบการรบรองแลว เทากบ 714,546 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา (1 May 2003 – 16 Jun 2007)

นอกจากน, ยงมโครงการท�ย�นหนงสอแสดงเจตจานงในการพฒนาโครงการ CDM แลว จานวน 194 โครงการ โดยสามารถแยกเปนโครงการ CDM ประเภทกาซชวภาพ (Biogas) รอยละ 29.90 โครงการ CDM ประเภทชวมวล (Biomass) รอยละ 31.96 และโครงการ CDM ประเภทอ�นๆ รอยละ 38.14

6) ฉลากลดคารบอน (Carbon Reduction Label)

ฉลากการลดคารบอน (Carbon Reduction Label) เปนฉลากแสดงระดบการลดการปลอยกาซเรอนกระจกออกสบรรยากาศตอหนวยผลตภณฑ โดยการประเมนวงจรชวตผลตภณฑ (Life Cycle Assessment : LCA) หรอสนคาต ,งแตการจดเตรยมวตถดบ การผลต การใช และการจดการหลงการใช โดย LCA ถกนามาใชเปนเคร�องมอเพ�อประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกของการไดมาซ�งสนคาหรอบรการ โดยแสดงผลอยในรปของกาซคารบอนไดออกไซดเทยบเทา (CO2 equivalent) อยางไรกตาม ขอมล LCA ในประเทศไทยยงไมสมบรณท�จะนามาประยกตใชกบฉลากลดคารบอนได ในระยะแรก ฉลากลดคารบอนจงเปนผลจากการประเมนการลดกาซเรอนกระจกในกระบวนการผลตเทาน ,น โดยฉลากลดคารบอน จะแสดงใหผบรโภคไดรบทราบวาในกระบวนการผลตสนคาสามารถลดการปลอยกาซเรอนกระจก เปนปรมาณเทาใดหลงจากท�ผประกอบการไดมการปรบเปล�ยนกระบวนการผลตแลว

ฉลากลดคารบอนของไทยระยะแรก กลมเปาหมาย คอ ผลตภณฑและบรการท�จาหนายในประเทศ เพ�อสรางความตระหนกและทางเลอกแกประชาชนชาวไทยไดมสวนรวมในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกหรอบรรเทาภาวะโลกรอน ในสวนของผประกอบการไทย ฉลากลดคารบอน จะแสดงถงการลดการปลอย กาซเรอนกระจก ซ�งถอเปนการลดตนทนการผลต และเปนการแสดงภาพลกษณและเจตนารมณท�รบผดชอบตอสงคม รวมท ,งยงเปนการเตรยมความพรอมในการพฒนาไปสในการจดทาฉลากลดคารบอนในระดบสากลท�มการวดขนาดคารบอนฟตพร,นท (Carbon Footprint) หรอปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตลอดวฎจกรชวตของผลตภณฑเม�อประเทศไทยมฐานขอมล LCA ท�มความสมบรณเพยงพอ รวมท ,งเตรยมความพรอมเขาสระบบมาตรฐานไอเอสโอ 14067 (ISO 14067) ท�มการนากาซเรอนกระจกเขามาพจารณารวมเปนคร ,งแรกอกดวย ปจจบนมบรษทและผลตภณฑท�ไดร บการอนมตการข,นทะเบยนฉลากลดคารบอน 15 บรษท 69 ผลตภณฑ (ขอมล ณ วนท� 27 เมษายน 2553)



7) คารบอนฟตพรFนท (Carbon Footprint)

การเลอกซ,อสนคาหรอบรการท�มการปลอยกาซเรอนกระจกนอย เปนทางเลอกหน�งท�ผบรโภคจะม สวนรวมในการบรหารจดการกาซเรอนกระจก และเปนกลไกทางการตลาดในการกระตนใหผผลตพฒนาสนคา ท�ลดการปลอยกาซเรอนกระจกตามความตองการของผบรโภคดวย ซ�งผบรโภคจาเปนตองมขอมลในการตดสนใจเลอกซ,อสนคาดวย หนวยงานท�เก�ยวของ คอ องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) หรอ อบก. ท�ทาหนาท�ในการสงเสรมและพฒนาศกยภาพ ตลอดจนใหคาแนะนาแกหนวยงานภาครฐและเอกชนในการบรหารจดการกาซเรอนกระจก จงไดพฒนาโครงการสงเสรมการใชคารบอนฟตพร,นท (Carbon Footprint) ของผลตภณฑ เพ�อสงเสรมใหผบรโภคมขอมลการปลอยกาซเรอนกระจกของผลตภณฑแตละชนดประกอบการตดสนใจ และเปนการเพ�มขดความสามารถของอตสาหกรรมไทยในการแขงขนในตลาดโลก

"คารบอนฟตพร,นท" (Carbon Footprint) หมายถง ปรมาณกาซเรอนกระจกท�ปลอยออกมาจากผลตภณฑแตละหนวย ตลอดวฎจกรชวตของผลตภณฑ ต ,งแตการไดมาซ�งวตถดบ การขนสง การประกอบช,นสวน การใชงาน และการจดการซากผลตภณฑหลงใชงาน โดยคานวณออกมาในรปของคารบอนไดออกไซดเทยบเทา เคร�องหมายคารบอนฟตพร,นท ท�จะตดบนสนคาหรอผลตภณฑตางๆ น ,น เปนการแสดงขอมลใหผบรโภคไดทราบวา ตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑเหลาน ,น มการปลดปลอยกาซเรอนกระจกออกมาปรมาณเทาไหร ต ,งแตกระบวนการหาวตถดบ การผลต การขนสง การใชงาน และการกาจด เม�อกลายเปนของเสย ซ�งจะชวยในการตดสนใจซ,อของผบรโภค และกระตนใหผประกอบการปรบเปล�ยนเทคโนโลยในการผลตใหเปนมตรกบส�งแวดลอมมากย�งข,น การใชคารบอนฟตพร,นทยงชวยเพ�มขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกไดอกดวย เน�องจากขณะน,ในหลายประเทศ เร�มมการนาคารบอนฟตพร,นทมาใชกนแลวท ,งในองกฤษ ฝร �งเศส สวสเซอรแลนด แคนาดา ญ�ปน และเกาหล เปนตน โดยเฉพาะสหภาพยโรป มการเรยกรองใหสนคาท�นาเขาจากประเทศไทยตองตดเคร�องหมายคารบอนฟตพร,นทดวย นอกจากน ,น หากประเทศไทยมการดาเนนโครงการและเกบขอมลการลดการปลอยกาซเรอนกระจกท�ชดเจน จะชวยใหเรามอานาจในการตอรองมากข,นในการประชมระดบโลกเพ�อกาหนดแนวทางแกไขปญหาภาวะโลกรอน ปจจบนม 22 บรษทไดรบการอนมตใหข ,นทะเบยนคารบอนฟตพร,นท (ขอมล ณ วนท� 11 มถนายน 2553)

8) มาตรฐานมงกฎไทย (Crown Standard) สาหรบโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดของประเทศไทย

องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) หรอ อบก. ไดพฒนา "มาตรฐานมงกฎไทย" สาหรบโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาด (CDM Project) เพ�อใหเปนมาตรฐานแสดงคณภาพโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดของประเทศไทย ใหเทยบเทามาตรฐานระดบสากล ควบคกบการพฒนาท�ย �งยน และกอใหเกดประโยชนตอทกฝาย ท ,งผพฒนาโครงการ สงคม และส�งแวดลอม ตลอดจนเปนการผลกดนใหคารบอนเครดตจากโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดของประเทศไทย เปนท�ยอมรบในตลาดโลกและมมลคาสงข,น

ในชวงป พ.ศ. 2552 ท�ผานมา อบก. รวมกบมลนธมาตรฐานทองคา (Gold Standard Foundation) เปนองคกรท�ยอมรบในวงการกลไกการพฒนาท�สะอาดระดบมาตรฐานสากล ดาเนนการศกษากลไกการรบรองโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดของประเทศไทย ซ�งมลนธมาตรฐานทองคาใหการยอมรบวา การใหการรบรองโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดในประเทศไทย มความนาเช�อถอและไดใหความสาคญตอการพฒนาท�



ย �งยน ซ�งเปนหลกการสาคญของโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดตามหลกสากล ดงน ,น "มาตรฐานมงกฎไทย" จงเปนท�ยอมรบของ Gold Standard Foundation ดวย โดย อบก. ไดรบการรบรองใหเปนองคกรผมอานาจตามพธสารเกยวโต (Designated National Authority: DNA) รายแรกของโปรแกรม Gold Standard Foundation's DNA Program จนบรรลขอตกลงและลงนามในขอตกลงความรวมมอระหวาง อบก. และมลนธมาตรฐานทองคา ท ,งน, เพ�อสนบสนนและผลกดนให มาตรฐานมงกฎไทยเปนท�รจกและไดรบการยอมรบในระดบสากล อนจะสงผลใหคารบอนเครดตของโครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดของประเทศไทยมมลคาเพ�มข,นผานกลไกและภาพลกษณของ Gold Standard

โครงการกลไกการพฒนาท�สะอาดท�ไดรบมาตรฐานมงกฎไทย จะขอรบมาตรฐานทองคาไดงายข,น ใชระยะเวลาพจารณารบรองท�ส ,นกวา และอาจมคาธรรมเนยมในการรบรองมาตรฐานทองคาต�าลงดวย ปจจบนมโครงการท�ไดรบมาตรฐานมงกฎไทย 4 โครงการ (ขอมล ณ วนท� 7 เมษายน 2553)

9) การดาเนนงานภายใตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ

ภายใตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ อณหภมของโลกท�สงข,น ถอเปนปญหาส�งแวดลอมระดบโลกท�ตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน ซ�งการแกปญหาโลกรอนน ,นตองอาศยความรวมมอระดบประชาคมโลก จงเปนท�มาของการจดทากรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ (UNFCCC) และพธสารเกยวโต (Kyoto Protocol) ซ�งไดมการประชมเร�อยมาเพ�อรวมกนหาแนวทางบรรเทาปญหาโลกรอน การประชมคร ,งลาสดท�ผานมา (ตนเดอนธนวาคม พ.ศ. 2552) ณ กรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก นบเปนการประชมภาคสมาชกของ UNFCCC คร ,ง ท� 15 (COP15) ประเดนสาคญของ Copenhagen Accord ไดแก

- การตระหนกถงความคดเหนทางวทยาศาสตรของเปาหมายการรกษาการเพ�มของอณหภมของโลกท�ไมเกน 1.5 – 2.0 องศาเซลเซยส

- ใหประเทศกาลงพฒนาจดทาแผนปฏบตการเพ�อลดกาซเรอนกระจก และบญชกาซเรอนกระจกบรรจในรายงานแหงชาต โดยจดสงทกสองป

- มาตรการในการลดกาซเรอนกระจกในประเทศกาลงพฒนาท�ได (และไมได) รบการสนบสนนทางการเงนตองผานการตรวจวด รายงาน และตรวจสอบในระดบสากล (และภายในประเทศ) ตามลาดบ

- จดต ,ง “กองทนภมอากาศสเขยว” โดยประเทศกาลงพฒนาจะไดรบเงนชวยเหลอในการปรบตวและลดกาซฯ จากประเทศพฒนาแลว 30,000 ลานดอลลารสหรฐ ในชวงป ค.ศ. 2010 – 2012 และเพ�มข,นเปน 100,000 ลานดอลลารสหรฐตอป ภายในป ค.ศ. 2020

- การยอมรบความสาคญของกลไก REDD

จากประเดนดงกลาวเพ�อใหการดาเนนงานบรรลผลตามอนสญญาฯ ประเทศไทยจงตองมการศกษาถงผลดและผลเสยของ REDD Plus โดยเปรยบเทยบกบการลดกาซเรอนกระจกในกระบวนการผลตของประเทศพฒนาแลว รวมท ,งตดตามประเดนการเจรจาเพ�อใหเกดความชดเจนในการกาหนดทาท เพ�อไมใหเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศในระยะยาว ถงแมวาประเทศไทยจะเปนประเทศท�ใหความสาคญกบการลดกาซเรอนกระจก แตตองคานงถงหลกการของอนสญญาฯ เปนสาคญ คอ การลดกาซเรอนกระจกจากภาคเกษตรกรรม



ตองไมคกคามการผลตอาหาร (Food production is not threatened) และตองคานงถงรปแบบการบรโภค (consumption pattern) เปนสาคญ

อยางไรกตามปญหาโลกรอนยงคงเปนเร�องท�ทกประเทศควรรวมมอแกไขอยางจรงจงโดยอาศยความรบผดชอบรวมกน ประเทศพฒนาแลวควรรบผดชอบตอปญหาโลกรอนท�ตนไดกอข,นมายาวนาน ดวยการชวยเหลอดานการเงนและเทคโนโลยแกประเทศกาลงพฒนา เพ�อตอสกบการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ สาหรบประเทศไทย ภาครฐและภาคธรกจท�มการปลอยกาซปรมาณมาก จาเปนตองมการเตรยมแผนการรองรบพนธกรณท�อาจจะเกดข,นในอนาคต จงตองมองทางเลอกในการปรบตวและลดกาซเรอนกระจก โดยการปรบเปล�ยนวถการผลตใหเปนมตรกบส�งแวดลอมและสภาพภมอากาศ ดวยการใชพลงงานสะอาดและ มประสทธภาพ การประหยดพลงงาน การออกแบบผงเมองท�เอ,อตอการดารงชวตของผคน ซ�งจะชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจก การสงเสรมระบบขนสงสาธารณะ ลดการใชพลงงานในภาคขนสง การใชพลงงานสะอาดและพลงงานหมนเวยนอยางมประสทธภาพทดแทนการใชน,ามนเช,อเพลงฟอสซล เปนตน ปจจบน ประเทศไทย ไดนาปญหาโลกรอนมาบรรจอยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในฉบบท� 10 และ 11 และจดทายทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2550-2554 รวมถงแผนแมบทรองรบการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาต (แผน 10 ป: พ.ศ. 2553-2562) เพ�อใชเปนกรอบและแนวทางในการพฒนาศกยภาพของทกภาคสวนใหสามารถรองรบการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศไดอยางมประสทธภาพในระยะยาว

6.3 นโยบายส�งแวดลอมของสหภาพยโรป

สหภาพยโรป ไดช�อวาเปนภมภาคท�ไดใหความสาคญกบปญหาส�งแวดลอมเปนอยางมาก โดยการออกนโยบาย กฎระเบยบ และมาตรการเพ�อคมครองส�งแวดลอมจานวนมากกวา 300 ฉบบ โดยรอยละ 20 เก�ยวกบสนคา (Product Related) และรอยละ 70-80 ของกฎระเบยบเร�องส�งแวดลอมของประเทศสมาชกมฐานมาจากกฎระเบยบของสหภาพยโรป และมแนวโนมจะกาหนดกฎเกณฑและมาตรฐานดานส�งแวดลอมท�เก�ยวกบสนคาเพ�มข,นอยางรวดเรว แตวาในหลายๆ มาตรการน ,นมผลกระทบตอประเทศอ�นท�มไดเปนสมาชก เชน ระเบยบการจดทะเบยนสารเคม (REACH) ระเบยบการกาจดเศษซากผลตภณฑไฟฟาและอเลกทรอนกส (WEEE) หรอระเบยบการจากดการใชสารเคมอนตรายบางประเภทในผลตภณฑไฟฟาและอเลกทรอนกส (RoHS) เปนตน

นโยบายส�งแวดลอมของสหภาพยโรป มจดมงหมายสาคญเพ�อการพฒนาอยางย �งยนโดยมงเนนการคมครองส�งแวดลอมอยางรอบดาน โดยลาสดไดกาหนดแผนปฏบตการดานส�งแวดลอมฉบบท� 6 (พ.ศ. 2545 – 2555) หรอ Environmental Action Programme VI (2002 - 2012) ซ�งกาหนดเร�องสาคญเรงดวน 4 ดาน คอ (1) การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) (2) ธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ (Nature and Biodiversity) (3) ส�งแวดลอมและสขภาพ และคณภาพชวต (Environment, Health, and Quality of Life) และ (4) ทรพยากรธรรมชาตและของเสย (Natural Resources and Waste)



6.3.1 นโยบายดานพลงงานและการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ

สหภาพยโรป เปนผนาของโลกในการกาหนดนโยบายเพ�อลดการปลอยกาซเรอนกระจก เม�อป พ.ศ. 2550 สหภาพยโรปไดกาหนดเปาหมายและแผนปฏบตการ Energy and Climate Change Package สามประการ เพ�อใหบรรลภายในป พ.ศ. 2563 (ค.ศ. 2020) ประกอบดวย (หน�ง) การลดการปลอยกาซเรอนกระจกรอยละ 20 จากระดบของป พ.ศ. 2533 (สอง) การเพ�มการใชพลงงานทดแทนรอยละ 20 โดยใชพลงงานทดแทนหรอเช,อเพลงชวภาพ (Biofuel) เพ�มข,นรอยละ 10 สาหรบการขนสง และ (สาม) การเพ�มการใชพลงงานอยางมประสทธภาพเพ�มข,นรอยละ 20 ซ�งเปาหมายน,รจกกนในนาม "สตร 20/20/20" ดวยวธการตางๆ กน อาท การออกโครงการซ,อ-ขายสทธการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (European Union Greenhouse Gas Emission Trading Scheme: EU ETS) มจดประสงคเพ�อลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคอตสาหกรรมหนก ปจจบนสหภาพยโรปกาลงขยายโครงการดงกลาวไปในภาคการบน อนจะสงผลกระทบตอทกสายการบนท�บนเขา-ออกสหภาพยโรป รวมถงสายการบนของไทยดวย โดยจะถกตรวจวดปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด และมแนวโนมใหรวมการลดการปลอยกาซไนโตรเจนออกไซด (Nox) ในการขนสงทางอากาศอกดวย ตามรางกฎระเบยบการขนสงสเขยว (วนท� 8 กรกฎาคม 2552) ซ�งอาจสงผลใหคาขนสงและ คาเดนทางทางอากาศสงข,น

ท ,งน, ในโครงการ EU ETS หากจดปลอยกาซเรอนกระจก เชน โรงงานใดปลอยกาซเกนกวาท�ไดรบอนญาตกจะสามารถซ,อสทธจากแหลงปลอยกาซอ�นหรอซ,อสทธจากโครงการ Clean Development Mechanism (CDM) ในประเทศกาลงพฒนาได โดยตลาดคารบอนเครดตในสหภาพยโรป เปนตลาดคารบอนประเภทท�มกฎหมายในประเทศกากบดแล (Regulated Market) กลาวคอ ตลาดดงกลาวมการซ,อขายคารบอนเครดตโดยใชหลก Cap and Trade System ประเทศสมาชกสหภาพยโรปใดท�มพนธกรณตามพธสารเกยวโต หากลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดมากกวาท�พนธกรณพธสารเกยวโตกาหนดกสามารถ นาสวนเกน (Allowance) น ,นไปขายใน EU ETS ใหแกประเทศท�ไมสามารถลดการปลอยกาซเรอนกระจกตามปรมาณท�พนธกรณ พธสารฯ กาหนดได โดยประเทศน ,นๆ สามารถซ,อคารบอนเครดตใน EU ETS เพ�อชดเชยกบการปลอยกาซเรอนกระจกในประเทศของตน

สาหรบประเทศไทย ซ�งถกจดใหอยในกลมประเทศท�กาลงพฒนา จงไมมพนธกรณท�ตองลดการปลอยปรมาณกาซเรอนกระจก อยางไรกตามประเทศไทยไดมสวนรวมใน EU ETS ผานการคาคารบอนเครดตอกประเภทหน�ง คอ ประเภทท�ไดจากโครงการท�ชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกในกลมประเทศกาลงพฒนา หรอ โครงการกลไกการพฒนาท�สะอาด (Clean Development Mechanism: CDM) ซ�งคารบอนเครดตท�ได เรยกวา Certified Emission Reduction (CER)

10) นโยบายตลาดคารบอนเครดตของสหภาพยโรป

- ความตองการรบซ,อผานตลาดคารบอนเครดตในสหภาพยโรป (EU ETS) และการสนบสนนการพฒนาโครงการ CDM หลงป ค.ศ. 2012 จะดาเนนตอไปอยางแนนอน

- นโยบายสงเสรมการสรางตลาดคารบอนในระดบประเทศ และขยาย EU ETS สระดบโลก ถอเปนโอกาสท�ดในกรณของประเทศไทย เน�องจากประเทศไทยมนโยบายท�สอดคลองกบ EU ETS ในดานการลดกาซเรอนกระจก อกท ,งการพฒนาตลาดคารบอนเครดตของประเทศไทยไดเร�ม



ดาเนนการศกษาแลว ทาใหประเทศไทยสามารถขอรบความชวยเหลอสาหรบการสรางตลาดคารบอนเครดตจากสหภาพยโรปได และมศกยภาพท�จะเช�อมโยงตลาดดงกลาวเขากบ EU ETS ในอนาคต

- ความตองการ CER จากโครงการ CDM ท�มคณภาพเพ�มมากข,น ถงแมขณะน,ยงไมมคานยามท�ชดเจนสาหรบ “คณภาพ” แตสหภาพยโรปไดยกตวอยางมาตรฐานการพจารณา เชน ผลของโครงการ CDM ตอการพฒนาท�ย �งยนในประเทศเจาบาน ในกรณของประเทศไทย ถอไดวาเปนประโยชนอยางย�ง เน�องจากประเทศไทยมการพจารณาโครงการ CDM ท�เขมงวด และรดกมในแงของประโยชนในดานการพฒนาท�ย �งยนสงมากประเทศหน�ง นอกจากน, องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (อบก.) ไดออกมาตรฐานมงกฎไทย (Crown Standard) ซ�งเปนกลไกใหมท�ใหการรบรองคณภาพสาหรบโครงการท�สามารถยงประโยชนดานการพฒนาท�ย �งยนแกประเทศไทยไดสงกวามาตรฐานปกต

6.3.2 นโยบายดานธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

เปาหมายของนโยบายน, คอ การรกษาธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพในยโรป หรอ ชวพนธ (Species) ตางๆ ท�ยงมอยในยโรป พรอมกบหาทางไมใหชวพนธใหมๆ จากภมภาคอ�นเขามารกราน โดยมแผนยทธศาสตรความหลากหลายทางชวภาพ ระบใหกฎระเบยบและนโยบายตางๆ คานงถงผลกระทบดานความหลากหลายทางชวภาพในยโรป โดยเฉพาะอยางย�ง นโยบายดานส�งแวดลอม ประมง ปาไม และอตสาหกรรมท�เก�ยวเน�องกบการขดเจาะ เชน เหมองแร อยางไรกตาม นโยบายในดานน,จะไมมผลกระทบโดยตรงตอประเทศท�สามท�ไมมพรมแดนตดกบสหภาพยโรป เชน ประเทศไทย

6.3.3 นโยบายส�งแวดลอมและสขภาพ และคณภาพชวต

นโยบายส�งแวดลอมและสขภาพ และคณภาพชวต เปนเร�องท�สหภาพยโรปใหความสนใจมาก การปกปองส�งแวดลอมและสขภาพของประชาชน ดวยการหาทางจากดสารพษและปองกนการกอมลภาวะตางๆ โดยการออกมาตรการในเชงปองกน เชน ระเบยบ REACH RoHS เปนตน

6.3.4 นโยบายทรพยากรธรรมชาตและของเสย

นโยบายทรพยากรธรรมชาตและของเสย เปนนโยบายการใชทรพยากรอยางย �งยน สวนมากเก�ยวกบการจดการของเสย แบงออกเปน 2 ประเภท คอ Waste Framwork Directive ซ�งกาลงดาเนนการปรบปรง และ Waste Treatment rules การเคล�อนยายของเสย สถานท�เกบของเสยและเศษซาก ระเบยบท�เก�ยวของ คอ WEEE และ RoHS เปนตน สหภาพยโรปมแผนการดาเนนการเร�องการบรโภคและการผลตอยางย �งยนใน 3 แนวทางหลก ไดแก (1) การบรโภคอยางฉลาดและใชสนคาท�มคณภาพมากข,น เชน แกไขกฎระเบยบ Eco-design และ Eco-label ในป ค.ศ. 2008 หรอแกไข Energy Efficiency Labeling Directive ในป ค.ศ. 2009 และกาหนด Green Public Procurement สาหรบภาครฐ (2) การผลตท�เปนมตรตอส�งแวดลอมและใชทรพยากรอยางคมคา เชน การใชเทคโนโลยใหมๆ การปรบปรงแกไขกฎระเบยบการจดซ,อจดจางโดยรฐท�คานงถง



ส�งแวดลอม (Eco-Management and Audit Scheme – EMAS) ในป ค.ศ. 2008 และ (3) การดาเนนการในระดบโลก

6.3.5 นโยบายสงเสรมการบรโภคและการผลตท�ย �งยน

สหภาพยโรป ไดออกแผนปฏบตการสาหรบดาเนนนโยบายสงเสรมการบรโภคและการผลตอยางย �งยน (Sustainable Comsuption and Prodution - SCP) และนโยบายอตสาหกรรมอยางย �งยน (Sustainable Industrial Policy – SIP) เม�อวนท� 16 กรกฎาคม 2551 โดยแผนปฏบตการ SCP ของสหภาพยโรปฉบบน,มการปรบปรงกฎระเบยบของสหภาพยโรปเก�ยวกบดานส�งแวดลอมและการประหยดพลงงานท�มอยเดมและออกมาตรการใหมๆ อนจะสงผลกระทบตอกระบวนการผลตและการนาเขาสนคาจากประเทศท�สามท�ตองการสงสนคามาขายยงตลาดยโรป ซ�งรวมถงประเทศไทยท�จะไดรบผลกระทบดงกลาวดวยเชนกน ในการท�ไทยตองมมาตรฐานดานส�งแวดลอมท�สงข,นและเขมงวดข,น

เปาหมายของแผนปฏบตการ SCP เพ�อปรบปรงรปแบบการผลตสนคาใหรกษาส�งแวดลอมและใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ตลอดวงจรชวตของสนคาต ,งแตการใชวตถดบ การออกแบบ การผลต การประกอบ การตลาด การจาหนาย จนถงการกาจด) และมงปรบรปแบบการบรโภคภายในสหภาพยโรป สงเสรมใหประชาชนเลอกใชสนคาและบรการท�รกษาส�งแวดลอมและประหยดพลงงานมากข,น ผานการปรบปรงกฎระเบยบท�มอยเดมและการออกมาตรการใหมๆ เพ�มเตม อาท การสงเสรมผลตภณฑท�ประหยดพลงงานและรกษาส�งแวดลอม (Better Products) โดยปรบปรงกฎระเบยบ Eco-Design การใหขอมลแกผบรโภค (Smart Consumption) โดยปรบปรงกฎระเบยบ Energy Efficiency Labelling, Eco-Label ความรวมมอกบผคาปลกยโรปและผบรโภค การปรบกระบวนการผลต ดวยการสงเสรมอตสาหกรรมท�เปนมตรกบส�งแวดลอม โดยปรบปรง Eco-Management and Adult Scheme (EMAS) ซ�งเปนมาตรการโดยสมครใจในการบรหารจดการดานส�งแวดลอม เปนตน ท ,งน, แผนปฏบตการ SCP จะเนนเฉพาะกลมสนคาท�มศกยภาพสงท�จะสามารถลดผลกระทบดานส�งแวดลอมได

แผนปฏบตการ SCP ของสหภาพยโรป มไดมงเฉพาะการผลตและการบรโภคสนคาภายในตลาดสหภาพยโรปเทาน ,น แตมผลกระทบตอประเทศท�ตองการสงสนคามายงตลาดสหภาพยโรปดวย โดยมงใหยโรปเปนผนาในมาตรฐานและเทคโนโลยดานส�งแวดลอม และพยายามขยายใหเปนมาตรฐานโลก ซ�งสงผลตอผลตภณฑของไทยท�ตองปรบตวโดยคานงถงกระบวนการผลตซ�งใชทรพยากรและพลงงานอยางมประสทธภาพ

6.4 ผลกระทบดานส�งแวดลอมจากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป

6.4.1 ผลกระทบดานส�งแวดลอมในภาพรวม

• ผลกระทบเชงปรมาณตอการปลอยกาซเรอนกระจกของไทย

งานวจยน,ไดทาการเพ�มเตมสมการลงในแบบจาลอง GTAP มาตรฐาน (กรณ scenario 7 ซ�งมการเปดเสรในระดบสงสด) เพ�อคานวณปรมาณการปลอยกาซ CO2 โดยไดสมมตใหปรมาณการปลอย CO2 แปรผนโดยตรงกบปรมาณการใชพลงงานสาหรบกจกรรมทางเศรษฐกจทกประเภท ซ�งจาแนกออกเปนการผลต การบรโภคภาคครวเรอน การบรโภคภาครฐ และสมมตใหไมมการใชทดแทนกนระหวางสนคาพลงงานชนดตาง ๆ



ท ,งน,คาสมประสทธ �การปลอยกาซ CO2 ท�ใชในการคานวณปรมาณการปลอยกาซ CO2 จะมคาแตกตางกนตามชนดของสนคาพลงงาน ประเภทกจกรรมทางเศรษฐกจ และประเทศผปลอยกาซ CO2 สาหรบสนคาพลงงานในแบบจาลองน,จาแนกออกเปน 6 ชนด ไดแก ถานหน น,ามน แกส ผลตภณฑปโตรเลยมหรอผลตภณฑถานหน ไฟฟา และการผลตหรอสงแกส

เน�องจากแบบจาลอง GTAP มาตรฐานใหผลตอบของตวแปรปรมาณการใชสนคาพลงงาน (energy commodities) จาแนกตามกจกรรมทางเศรษฐกจและประเทศผใชอยแลว ดงน ,นจงสามารถคานวณปรมาณการปลอยกาซ CO2 ไดโดยตรง โดยใชปรมาณการใชสนคาพลงงานงานจาแนกตามประเภทกจกรรมทางเศรษฐกจและประเทศผปลอยกาซ คณดวยคาสมประสทธ �การปลอยกาซ CO2 ตอปรมาณการใชพลงงาน

คาสมประสทธ �การปลอยกาซ CO2 คานวณไดจากขอมลปรมาณการปลอยกาซ CO2 ของ Lee (2008)4 โดย Lee (2008) ไดคานวณปรมาณการปลอยกาซ CO2 โดยอาศยขอมลปรมาณการใชพลงงานจากฐานขอมล GTAP เวอรช �น 7 และใชวธตาม Tier 1 ตามแนวทางของ IPCC/OECD/IEA (1997)5 อยางไรกตาม มขอสงเกตวาในฐานขอมลของ Lee (2008) ปรมาณการปลอยกาซ CO2 สาหรบกจกรรมการลงทนและการบรโภคของภาครฐในทกประเทศมคาเปน 0 ท ,งหมด สตรท�ใชในการคานวณคอ

CO2ijr = [FCijr x CCi x (1-CSTijr) x EFi x FOCi x (44/12)]/1000

โดยท� I คอ ชนดของพลงงาน

j คอ สาขาการผลต (57 สาขา) การลงทน การบรโภคของภาคครวเรอน และการบรโภคของรฐบาล

r คอ ประเทศ

CO2 คอ ปรมาณ CO2 emission

FC คอ ปรมาณการบรโภคเช,อเพลง

CC คอ Conversion coefficient

CST คอ Ratio of carbon stored of energy commodity

EF คอ Emission factor of energy commodity

FOC คอ Fraction of carbon oxidized of energy commodity

4 Lee, Huey-Lin. 2008. GTAP CO2 emissions (for V7) documentation. Department of Economic, National Chengchi University, Taiwan.

5 IPCC/OECD/IEA. 1997. Revised 1996 IPCC Guideline for National Greenhouse Gas Inventories. Paris: Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Organization for Economic Co-operation and Development (OECD), International Energy Agency (IEA).



ผลการศกษาจาก GTAP Environment พบวา ประเทศไทยจะมการปลอยกาซเรอนกระจกเพ�มข,นประมาณ 4.802 ลานตน CO2 เทยบเทา (ดตารางท� 6.6) โดยสาขาท�จะมการปลอยกาซเรอนกระจกมากท�สด ไดแก สาขาไฟฟา สาขาขนสง สาขาผลผลตจากทรพยากรแร และสาขาการเดนทางทางอากาศ ในสวนของการลดลงของการปลอยกาซเรอนกระจกพบวา การเปดเสรทางการคาระหวางประเทศไทยและสหภาพยโรปจะทาใหมการลดการปลอยกาซเรอนกระจก 0.545 ลานตน CO2 เทยบเทา (ดตารางท� 6.7) โดยสาขาท�จะมการลดการปลอยกาซเรอนกระจกมากท�สด ไดแก สาขาเคมภณฑ ผลตภณฑจากยาง ผลตภณฑพลาสตก สาขาผก ผลไม และถ �ว สาขาพชไร และสาขาพชน,ามน จงทาใหโดยรวมแลวประเทศไทยจะปลอยกาซเรอนกระจกมากข,นประมาณ 4.257 ลานตน CO2 เทยบเทา

ตารางท� 6.6: การเพ�มขFนของ CO2 จากการคาเสรไทย – สหภาพยโรป โดย GTAP Environment

สาขาการผลต CO2 (ลานตน) ไฟฟา อเลกทรอนกส (Electricity) 1.975 การขนสง (Transportation) 0.792 ผลผลตจากทรพยากรแร (Mineral Products) 0.530 การเดนทางทางอากาศ (Transport) 0.280 การประมง (Fishing) 0.181 ผลตภณฑอาหารอ�นๆ (Food Products) 0.133 ปโตรเลยม และผลตภณฑถานหน (Petroleum, Coal Products) 0.132 ส�งทอ เคร�องนงหม (Textile) 0.103 อ�นๆ (Others) 0.676

รวมทกสาขาการผลต 4.802


ตารางท� 6.7: การลดลงของ CO2 จากการคาเสรไทย – สหภาพยโรป โดย GTAP Environment

สาขาการผลต CO2 (ลานตน) เคมภณฑ ยาง พลาสตก (Chemical, Rubber, Plastic Prods) -0.385 ผก ผลไม และถ �ว (Vegetables, Fruits, Nuts) -0.082 พชผล ธญพชอ�นๆ (Crops) -0.047 เมลดพช และผลไมท�มน,ามน (Oil Seeds) -0.013 น,าตาล (Sugar) -0.005 เมลดธญพช (Cereal Grains) -0.004 ออย (Sugar Cane, Sugar Beet) -0.003 เสนใยจากพช (Plant-based Fibers) -0.002 สาขาอ�นๆ (Others) -0.004

รวมทกสาขาการผลต -0.545




• ผลกระทบเชงคณภาพ

การศกษาน, ไดทาการรวบรวมขอมลท�เก�ยวของ การสมภาษณเชงลกผประกอบการรายสาขาอตสาหกรรมท�มตอผลกระทบของการจดการส�งแวดลอมจากการคาระหวางประเทศ เชน การปลอยของเสย การกอมลภาวะ เปนตน รวมท ,งการรบฟงความคดเหนของผมสวนไดสวนเสย และภาคประชาสงคม อกท ,ง การทบทวนงานวจยท�เก�ยวของ เพ�อนามาเปนขอมลในการวเคราะหวา การเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป จะสงผลกระทบตอฐานทรพยากรและส�งแวดลอมของประเทศไทยอยางไรบาง ท ,งน,ประเดนผลกระทบส�งแวดลอมจากการเปดการคาเสร ถอเปนประเดนสาคญประเดนหน�งท�สหภาพยโรปใหความสาคญอยางมาก เหนไดจากการท�คณะกรรมการธการยโรป (European Commission) ไดนาหลกการพฒนาท�ย �งยนมาใชเปนกรอบในการประเมนผลกระทบ โดยการออกกฎระเบยบท�เรยกวา A Communication on Impact Assessment (COM 2002276) ในป ค.ศ. 2002 ซ�งกาหนดใหการประเมนผลกระทบจะตองประเมนผลกระทบท ,งในมตเศรษฐกจ สงคม และส�งแวดลอม และการออกคมอการประเมนผลกระทบความย �งยนจากการคาในป ค.ศ. 2006 (Handbook for Trade Sustainability Impact Assessment) แสดงใหเหนวา สหภาพยโรปซ�งเปนประเทศผนาในการเจรจาการเปดการคาเสร ไดมการจดทาการประเมนผลกระทบส�งแวดลอมหรอขยายไปถงผลกระทบตอการพฒนาท�ย �งยนของประเทศ ในขณะท�ประเทศไทยกอนการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไมมกฎระเบยบหรอขอกาหนดใดๆ ท�ตองใหหนวยงานผเจรจาตองทาการประเมนผลกระทบจากการเปดการคาเสร หลงจากน ,นหนวยงานท�เก�ยวของจงเร�มมการศกษาและคาดการณผลกระทบท�จะเกดข,น แตประเดนท�ศกษาจากดเฉพาะผลกระทบทางเศรษฐกจเทาน ,น มไดรวมถงการประเมนผลกระทบทางส�งแวดลอม

ดงน ,น ประเดนผลกระทบดานส�งแวดลอม จงนบเปนตนทนสาคญประการหน�งในการเจรจาเปดการคาเสรกบสหภาพยโรปท�จะถกมองขามมได ท ,งน,มหลายประเดนในการเปดเจรจาการคาเสรกบสหภาพยโรปท�นาสนใจ เชน การเปดเสรการลงทนและการบรการท�จะกอใหเกดผลกระทบตอส�งแวดลอมท ,งในแงการใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณและอตราท�มากข,น รวมท ,งปญหามลพษ โดยทางสหภาพยโรปตองการผลกดนการเปดเสรและการคมครองการลงทนในเร�องพลงงาน เหมองแร รวมท ,งการบรการส�งแวดลอม ซ�งหมายรวมถงการบรการจดการน,าเสย การจดการสารอนตรายและของเสยอนตราย การคมครองสภาพภมอากาศ และการคมครองความหลากหลายทางชวภาพ เปนตน นอกจากน, สหภาพยโรป มการเรยกรองใหประเทศคเจรจาตองปฏบตตามมาตรฐานและพนธกรณท�อยในความตกลงระหวางประเทศตางๆ เชน ความตกลงคมครองพนธพชใหม (UPOV 1991) อนสญญาความรวมมอสทธบตร (PCT) เปนตน โดยมไดเรยกรองใหเขาเปนภาคสมาชกในความตกลงเหลาน ,น (อางใน บณฑร, 2550)

ท�ผานมา ประเทศไทยมการจดทายทธศาสตรการจดทาเขตการคาเสรของไทย หรอยทธศาสตรการจดทา FTA โดยระบวา จะเนนการเปดเสรในอตสาหกรรมท�ไทยมศกยภาพในการแขงขนสง ไดแก อตสาหกรรมการเกษตร และอาหารแปรรป อตสาหกรรมเปาหมายในการสงออกของไทย และกลม cluster ท�มการรวมลงทนผลตท�เปน production network สาขาสาคญท�ไทยมศกยภาพมาก ไดแก แฟช �น (เส,อผา เคร�องนงหม เคร�องประดบ รองเทา) ยานยนตและช,นสวน สนคาอเลกทรอนกส เฟอรนเจอร เคร�องใชในบาน และของแตงบาน (กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 2547) อยางไรกด ประโยชนทางเศรษฐกจท�ไดรบจาเปนตองคานงถงตนทนส�งแวดลอมท�จะเพ�มข,นดวย โดยเฉพาะอยางย�งหากการขยายการผลตและการลงทนเกดข,นในกลมอตสาหกรรมท�ใชพลงงานสง เชน กลมอตสาหกรรมแกวและกระจก กลมอตสาหกรรมเซรามค กลมอตสาหกรรมส�งทอ กลม



อตสาหกรรมเย�อและกระดาษ กลมอตสาหกรรมเคม หรอกลมอตสาหกรรมท�มการใชทรพยากรน,ามาก เชน โรงงานผลตกระแสไฟฟา กลมอตสาหกรรมปโตรเคม กลมอตสาหกรรมอเลกทรอนกส กอาจนามาสความขดแยงในการใชน,า ระหวางภาคเกษตรและภาคอตสาหกรรม อกท ,งการเปดเสรการคาและการลงทนใหกบอตสาหกรรมท�ใชสารเคมอนตรายเขมขน และอตสาหกรรมท�มการปลอยกาซเรอนกระจก กจะเปนการเพ�มปญหามลภาวะใหกบประเทศไทยท�กาลงเผชญอยและเปนการเพ�มปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยอกดวย

6.4.2 ผลกระทบตอผประกอบการไทย

การคาระหวางประเทศ เปนกลไกสาคญหน�งในการใชฐานทรพยากรของประเทศ เพ�อนาไปสกระบวนการผลตและการสรางผลผลตสาหรบการบรโภคของประชาชน ระบบการคาท�มประสทธภาพ ไมเพยงแตทาหนาท�ในการผลตสนคาเพ�อปอนเขาสตลาดเทาน ,น แตตองเปนระบบท�มความสามารถในการปรบตวตามสถานการณตางๆ ท�มการเปล�ยนแปลงตลอดเวลา ตวอยางเชน หากราคาน,ามนในตลาดโลกปรบตวสงข,น ระบบการคาท�มประสทธภาพตองสามารถปรบกระบวนการผลตใหผประกอบการสามารถหนไปใชพลงงานทดแทนมากข,น และใชน,ามนจากฟอซซลนอยลง เพ�อใหเกดการประหยดดานตนทนการผลต ในสวนของ การเปล�ยนแปลงของผบรโภคกเชนกน ระบบการคาท�มประสทธภาพตองสามารถตอบสนองการเปล�ยนแปลงของความตองการของผบรโภคไดดพอสมควร หากผบรโภคหนมานยมบรโภคอาหารเกษตรอนทรย หรอกลมสนคา สเขยว เชน แชมพออรแกนกส เส,อผาท�ใชฝายธรรมชาต เปนตน ผประกอบการกตองสามารถสนองตอบตอการเปล�ยนแปลงรสนยมของลกคาได ระบบการคาท�มกลไกท�อานวยตอการปรบตวของผประกอบการและผบรโภค ไดด จะเปนระบบการคาท�มประสทธภาพในการใชทรพยากรของประเทศ เพ�อนาไปสกระบวนการผลตและการสรางผลผลตสาหรบการบรโภคของประชาชน

จากขอมลของสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ไดทาการศกษาผลกระทบจากการประกาศใชกฎระเบยบดานส�งแวดลอมและพลงงานของประเทศคคาท�สาคญตอผประกอบการไทย จานวน 7 สาขาอตสาหกรรม (อตสาหกรรมส�งทอและเคร�องนงหม อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส อตสาหกรรมยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต อตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเคร�องเรอน อตสาหกรรมเซรามคและหตถกรรม อตสาหกรรมงานโลหะ และอตสาหกรรมแปรรปเกษตรอาหารและผลตภณฑ) โดยสหภาพยโรป เปนหน�งในประเทศคคาท�สาคญของไทย (สานกงานมาตรฐานอตสาหกรรม, 2550) ผลการศกษาดงกลาวสรปไดดงน,

• ผลกระทบตออตสาหกรรมส�งทอและเคร�องนงหม

อตสาหกรรมส�งทอและเคร�องนงหมของไทย เร�มจากอตสาหกรรมตนน,า ไดแก อตสาหกรรมเสนใยสงเคราะห อตสาหกรรมป �นดาย อตสาหกรรมกลางน,า ไดแก อตสาหกรรมทอผาและถกผา อตสาหกรรมฟอกยอม พมพและตกแตงสาเรจ และอตสาหกรรมปลายน,า ไดแก อตสาหกรรมเคร�องนงหม ในแตละสวนอตสาหกรรมไดรบผลกระทบจากมาตรการดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรปไมแตกตางกนมากนก โดยสวนใหญไดรบผลกระทบจากขอกาหนดดานการใชส สารเคม และการตดฉลากผลตภณฑ ซ�งเปนมาตรการการคมครองผบรโภค และส�งแวดลอม ผประกอบการท�ไดรบผลกระทบจากมาตรการตางๆ เปนผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม หรอ SMEs ซ�งไมสามารถแขงขนในตลาดโลกได อกท ,งการเขาถงและรบรขอมลท�คอนขางชา จงตองปรบเปล�ยนชองทางเปนการจาหนายภายในประเทศหรอประเทศเพ�อนบานแทน ตรงขามกบผประกอบการขนาด



ใหญท�ไมคอยมปญหา เน�องจากสามารถเขาถงและไดรบทราบขอมลคอนขางเรว และมศกยภาพในการปรบตวไดดกวา ท ,งน, ผประกอบการมความเหนวา สหภาพยโรปมมาตรการดานส�งแวดลอมหลากหลายและมความเขมงวด แตอยางไรกตาม มไดมความกงวลตอมาตรการเหลาน ,นมากนกเน�องจาก (1) เปนมาตรการท�ผผลตทกราย ทกประเทศตองปฏบตตามเหมอนๆ กน (2) ผประกอบการไทยมความสามารถและปฏบตตามได และ (3) หากปฏบตตามมาตรการเหลาน ,นไดจะสงผลดตอคณภาพสนคาและสรางความนาเช�อถอตอผลตภณฑ ซ�งมผลใหไดรบคาส �งซ,อเพ�มข,นอกดวย

กฎระเบยบท�ผประกอบการเหนวาสงผลกระทบตออตสาหกรรมส�งทอและเคร�องนงหม คอ กฎระเบยบ REACH โดยกาหนดใหบรษทท�ผลตหรอนาเขาสารเคมมากกวา 1,000 ตนตอปตองลงทะเบยน นอกจากน,ยงมมาตรการท�เก�ยวของกบส�งแวดลอมอ�นๆ เชน EU Flower เปนฉลากรบรองวาสนคาท�ตดฉลากดงกลาวมความปลอดภยตอผใชและส�งแวดลอม Öko-Tex Standard 100 ตองผานเกณฑการทดสอบสารเคมท�เขมงวด เชน การทดสอบปรมาณสารฟอกยอมท�กอใหเกดอาการแพและมะเรงเปนสวนประกอบ เปนตน นอกจากน,ยงมมาตรการตดฉลากส�งแวดลอมผลตภณฑแบบสมครใจ (Eco Label) เพ�อแสดงใหเหนวากระบวนการผลตและการกาจดของเหลอท,งเปนมตรกบส�งแวดลอมท�ผประกอบการตองปฏบตตาม แตอยางไรกตาม หากผผลตสามารถปฏบตตามกฎระเบยบ REACH ได กฎระเบยบมาตรการอ�นๆ กไมใชปญหาอปสรรคท�สาคญ กลาวโดยสรปคอ กฎระเบยบ REACH ทาใหผประกอบการจาเปนตองการปรบเปล�ยนวตถดบ/สารเคมในกระบวนการผลต แตมไดสรางปญหาแกผประกอบการมากนก ปญหาท�สาคญคอ ระบบการตรวจสอบและรบรองในประเทศไทยท�ยงไมสามารถวเคราะหทดสอบสารได ตองสงไปตรวจสอบยงตางประเทศ ทาใหเปนภาระคาใชจายและเสยเวลาในการดาเนนการ หรอบางคร ,งในการตรวจสอบผลตภณฑตองเสยคาใชจายใหกบหนวยงานตางประเทศท�ต ,งหนวยตรวจสอบในเมองไทย เพราะตางประเทศไมยอมรบมาตรฐานการตรวจสอบของหนวยตรวจสอบไทย

ผลกระทบกฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป สามารถกลาวไดวามท ,งขอดและขอเสย ขอเสย คอ ผประกอบการตองลงทนเพ�มข,น ตองมการปรบตวใหสามารถปฏบตไดตามกฎระเบยบตางๆ ขอด คอ หากสามารถปรบตวได กจะสามารถผลตสนคาไดคณภาพ เกดการพฒนาองคกร เพ�มความสามารถในการแขงขนกบตลาดโลก มาตรฐานสนคาสง โอกาสทางการตลาดเพ�มข,น นอกจากน ,น ผผลตบางรายใหขอสงเกตวา หากผผลตสามารถปฏบตตามกฎระเบยบได แมมข ,นตอนและการลงทนเพ�มข,นบาง แตจะเปนประโยชนโดยรวมในระยะยาว เพราะสามารถลดปรมาณการใชสารเคมลง ทาใหไมตองเสยคาใชจายในการบาบดกากของเสย น,าเสย และมการใชพลงงานลดลงดวย

ส�งท�เปนขอกงวลของผประกอบการ คอ ผลตภณฑท�สงออกไปจาหนายยงสหภาพยโรปตองมการตรวจสอบใหไดมาตรฐานทกคร ,ง ปจจบนหนวยงานตรวจสอบและรบรองในประเทศไทยถงจะมความพรอมหลายแหง แตหนวยตรวจสอบเหลาน,ยงไมเปนท�ยอมรบของสหภาพยโรป บางคร ,งจงจาเปนตองสงสนคาไปตรวจท� Testing lab ในตางประเทศ ทาใหผประกอบการตองแบกรบภาระในเร�องคาใชจายและระยะเวลาท�ลาชา

• ผลกระทบตออตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส

กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�เก�ยวของกบอตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส เชน กฎระเบยบ REACH RoHS มาตรการ WEEE ท�กาหนดใหผสงสนคาเขาไปขายในสหภาพยโรปตองรบภาระในการกาจดของเสยหรอตองชาระคาใชจายสาหรบการกาจดของเสยใหกบสหภาพยโรป หรอตองนาผลตภณฑ



น ,นกลบไปยงประเทศผสงออกเพ�อทาลายในประเทศของตน และมาตรการ CE Mark เปนการกาหนดใหแสดงความหมายวา ผลตภณฑน ,นไดรบการออกแบบ และการผลตผานกระบวนการประเมนความปลอดภยตามระเบยบของสหภาพยโรป กฎระเบยบ Eup กาหนดใหผลตภณฑท�ใชพลงงานตองออกแบบอยางเปนระบบโดยคานงถงส�งแวดลอม เพ�อใหการใชงานตลอดวงจรชวตของสนคาน ,นสงผลท�ดตอส�งแวดลอม

กฎระเบยบท�ผประกอบการเหนวามประโยชนตอประเทศไทย คอ ระเบยบ RoHS ท�มวตถประสงคเพ�อจากดการใชสารท�เปนพษตอมนษยในสนคาเคร�องใชไฟฟาและอเลกทรอนกส ทาใหสามารถกาจดซากเคร�องใชไฟฟาและอเลกทรอนกสไดอยางปลอดภยย�งข,น อกท ,งการกาจดซากมตนทนต�าลง ตลอดจนมการรไซเคลไดงายข,น สวน EU Flower และกฎระเบยบ REACH เปนมาตรการท�กาหนดเพ�อใหผผลตผลตสนคาท�เปน มตรตอส�งแวดลอม สขภาพและสขอนามยของมนษย พชและสตว ซ�งผประกอบการเหนวากฎระเบยบ REACH ไดสรางความต�นตระหนกแกผประกอบการคอนขางมาก

ผประกอบการบางรายเหนวากฎระเบยบ มาตรการตางๆ ของสหภาพยโรป ไดสรางปญหาดานตนทนตอผประกอบการ และเปนการแสวงหาผลประโยชนหรอสรางรายได เชน ความร เทคนควธ เทคโนโลยตางๆ ท�บงคบใหไทยปฏบตตาม กลาวคอ สหภาพยโรปเปนเจาของเทคโนโลยและมความตองการท�จะขายเทคโนโลยใหกบผประกอบไทยโดยการจดทาหลกสตรการฝกอบรมพเศษ (Training course) ดานการทดสอบวเคราะหสารเคมอนตรายในผลตภณฑ ซ�งเปนมาตรการบงคบน ,นจะสรางปญหาดานตนทนคาใชจายใหกบผประกอบการขนาดกลางและขนาดเลก หรอ SMEs มากกวาผประกอบการขนาดใหญ เพราะผประกอบการรายใหญสามารถผลกภาระคาใชจายท�เกดข,นจากการตรวจสอบและวเคราะหคณภาพใหกบ Supplier หรอสามารถรบภาระ ท�เกดข,นเองได

ผประกอบการเหนวา การตรวจสอบและรบรองผลตภณฑอตสาหกรรมมความสาคญมาก และแนวโนมในอนาคตจะมกฎระเบยบมาตรการบงคบใชหลากหลายมากข,น โดยเฉพาะในข ,นตอนของการตรวจสอบและรบรอง ตลอดจนสนคาไทยท�จะสงออกไปยงสหภาพยโรปจาเปนตองมการตรวจสอบสนคาทก Lot หากมหองปฏบตการทดสอบท�เพยงพอ พรอมดวยเคร�องมอ และเทคโนโลยท�ทนสมย จะชวยอานวยความสะดวกใหกบผประกอบการเปนอยางย�ง

• ผลกระทบตออตสาหกรรมยานยนต ชFนสวน และอะไหลยานยนต

กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป สงผลกระทบตออตสาหกรรมน,คอนขางมาก เชน ระเบยบยานยนตท�หมดอาย (End-of-Life Vehicles: ELV) ซ�งเปนกฎระเบยบท�มวตถประสงคเพ�อลดของเสยจาก ยานยนต โดยบงคบใหมการบาบดซากยานยนตอยางถกวธและใหนาช,นสวนหรอวสดของรถยนตกลบมาใชประโยชนใหไดตามสดสวนท�กาหนด กฎระเบยบ WEEE RoHS ระเบยบวาดวยการอนญาตใหวางจาหนาย ยานยนตของสหภาพยโรป (ECWVTA) ระเบยบวาดวยแบตเตอร� เพ�อควบคมการเกบรวบรวมและการนาแบตเตอร�ทกชนดมาใชใหม มาตรการ CE Mark ท�กาหนดใหแสดงใหเหนวาผลตภณฑไดรบการผลต ออกแบบ และผานกระบวนการประเมนความปลอดภย

กฎระเบยบเหลาน, ผประกอบการยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต มองวา เปนมาตรการท�กาหนดมาเพ�อใหความคมครองผบรโภคหรอเปนการเพ�มคณภาพชวตท�ดใหกบสงคมและปกปองส�งแวดลอม ผลจากกฎระเบยบและมาตรการตางๆ ท�เกดข,น ทาใหผผลตไทยมการปรบตวไปบางแลว เชน มาตรการการประหยด



พลงงานไดปรบมาใชกาซธรรมชาตมากข,น ท ,งน,ปจจยสาคญท�ทาใหเกดความย �งยนและความม �นคงในอตสาหกรรมยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต คอ การประหยดพลงงานเช,อเพลงในกระบวนการผลต และระบบการขนสง (Logistic) ท�ผประกอบการหนมาใชกาซธรรมชาต (CNG) แลว

ผลกระทบภาคอตสาหกรรมยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต เหมอนกบอตสาหกรรมอ�นๆ ท�ผประกอบการรายใหญ มกไมคอยไดรบผลกระทบจากกฎระเบยบมาตรการตางๆ จากสหภาพยโรปมากนก โดยผผลตรถยนตรายใหญมกมบรษทแมซ�งเปนผผลตรถยนตระดบโลกท�มหนวยงานจดการดานการผลตใหไดมาตรฐานสากล มรปแบบการผลตรถยนตท�ใชเปนแบบอยางในทกประเทศท�เปนแหลงผลต ยกตวอยางเชน บรษทนสสน ซ�งมฐานการผลตท �วโลก และใชมาตรฐานการผลตแบบเดยวกนหมดไมวาจะผลตในประเทศใดกตาม สวนผสงออกช,นสวนรถยนตรายยอย ซ�งมสวนแบงทางการตลาดนอยจะไดรบผลกระทบคอนขางมาก เน�องจากขอจากดดานตนทนท�ไมไดมการประหยดจากขนาด จงตองรบภาระตนทนตอหนวยท�สงกวาผผลตขนาดใหญ สงผลใหความสามารถในการแขงขนลดลง ในการน,ผประกอบการจะตองปรบตวโดย 1) ปรบเปล�ยนเทคโนโลยและกระบวนการผลต และ 2) พฒนาประสทธภาพบคคลากร ซ�งท ,ง 2 มาตรการน,ลวนตองมการลงทนเพ�มท ,งส,น

ผประกอบการอตสาหกรรมยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต ระบวามปญหาเร�องหนวยงานตรวจสอบและรบรองของไทย อาท หองปฏบตการทดสอบของมหาวทยาลย หรอภาครฐ สวนใหญผปฏบตงานจรงคอ Lab boy แลวสงผลการตรวจสอบใหอาจารยผรบผดชอบเปนผเซนรบรอง ดงน ,น หากอาจารยไมไดกากบดแลอยางใกลชดแลวจะมความเส�ยงท�จะทาใหเกดความผดพลาดไดสง หองปฏบตการทดสอบ (Testing Lab) ในประเทศไทยยงไมเปนท�ยอมรบหรอไดรบการรบรองจากตางประเทศ การทดสอบสนคาในหองปฏบตการทดสอบไทย มคาใชจายคอนขางสง และใชระยะเวลานานในการตรวจสอบ และ หองปฏบตการทดสอบไทยบางแหง ยงขาดเคร�องมอ หรอเทคโนโลยท�ทนสมยเพยงพอในการตรวจสอบสารเคม หรอสนคาพเศษบางชนดได จงจาเปนตองสงสนคาไปตรวจยงหองปฏบตการทดสอบในตางประเทศ เปนตน

• ผลกระทบตออตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเคร�องเรอน

กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�สงผลกระทบตออตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเคร�องเรอน ไดแก มาตรการการอนรกษปาไมและส�งแวดลอม (Forest Stewardship Council : FSC) ท�กาหนดใหไมและเคร�องเรอนไมท�จะนาเขาสหภาพยโรปตองมตราประทบวาเปนไมจากปาปลก เพ�อปองกนการทาลายปาไมธรรมชาต กฎระเบยบเก�ยวกบสารเคมหรอผลตภณฑท�ใชในการผลต สหภาพยโรปไดผลกดนใหผผลตสนคากลมเฟอรนเจอรใชกาวสตร E1 ในขณะท�ผประกอบการไทยสวนใหญใชกาวสตร E2 และคาดวาในอนาคต สหภาพยโรปจะกาหนดใหใชกาวสตร E0 ดวย ซ�งย�งจะทาใหเพ�มตนทนการผลตใหกบผประกอบการสงข,น เพราะตองนาเขากาว นอกจากน ,นยงมมาตรการโดยความสมครใจ ท�เก�ยวกบมาตรฐานสนคา และมาตรฐานความปลอดภยของผบรโภค เชน การกาหนดชนดของสารเคมท�หามใชในการเคลอบผวไม การแสดงฉลากผลตภณฑ เชน Eco Label เปนการตดปายฉลากวาเปนสนคาท�อนรกษทรพยากรธรรมชาต

ผประกอบการอตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเคร�องเรอนมความคดเหนวา กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรปไมสงผลกระทบตอตนทนการผลตสาหรบอตสาหกรรมปลายน,า แตอาจสงผลกระทบโดยตรงตออตสาหกรรมตนน,า เชน ผประกอบการดานส และสารเคม ท�ตองใชเงนทนสงมากในการจดทะเบยนสารเคม เพ�อใหสามารถจาหนายสหรอสารเคมไดถกตองตามกฎหมาย ท ,งน,กฎระเบยบดงกลาวยงเปนประโยชนตอ



ผบรโภคภายในประเทศอกดวย หากผประกอบการสามารถปฏบตตามไดจะเปนประโยชนตอโรงงานในการสรางความนาเช�อถอและยอมรบจากผบรโภค สงผลดตอยอดคาส �งซ,อ นอกจากน ,น หากโรงงานสามารถปรบ ลดปรมาณการใชสและสารเคม หรอเปล�ยนกระบวนการผลตใหเปนมตรกบส�งแวดลอม ยอมสงผลดตอสขอนามยของพนกงาน/ลกจาง และส�งแวดลอมโดยรวมในโรงงาน อกท ,งยงเปนการลดผลกระทบส�งแวดลอมภายในประเทศไดอกทางหน�งดวย

• ผลกระทบตออตสาหกรรมเซรามค

กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�สงผลกระทบตออตสาหกรรมเซรามค ไดแก กฎระเบยบ REACH ระเบยบวาดวยการใหระบแหลงท�มาของสนคานาเขาบางประเทศ (Original Marking Scheme: OMS) ซ�งเปนการตดฉลาก Made in การกาหนดมาตรฐานการผลต วสดท�อาจสมผสอาหารได เชน เซรามคตองมความปลอดภย ไมใชสารเคมตองหามหรอสงผานสารเคมในระดบท�ทาใหอาหารไมมความปลอดภยตอผบรโภค กฎหมายวาดวยความรบผดในความเสยหายอนเน�องมาจากความชารดบกพรองของสนคา (The Product Liability Directive) มาตรการควบคมการจดการเศษซากบรรจภณฑ และมาตรการควบคมการกาจดของเหลอใชประเภทบรรจภณฑหรอภาชนะหบหอ และฉลาก Green Dot

ผประกอบการเซรามค มองวากฎระเบยบ REACH ของสหภาพยโรปสงผลกระทบตออตสาหกรรม เซรามคมากท�สด เพราะผลตภณฑเซรามคมการใชสารเคลอบภาชนะ การใชสและสารเคมประดบตกแตงเพ�อความสวยงาม สาหรบการสงเซรามคขายในสหภาพยโรป ผประกอบการจะตองคานงถงและใหความใสใจตอมาตรการ Eco-Label หรอ EU flower เร�องแหลงท�มาของวตถดบวา ผผลตไดดแลเร�องกระบวนการผลตจะสงผลกระทบตอส�งแวดลอมอยางไร supplier ท�เปนผจดหาวตถดบมความสามารถแตกตางกน หาก Eco-Label มผลบงคบใชผประกอบการตองปรบตวมากข,น เพราะปจจบนเปนเพยงมาตรการสมครใจ สวนกระบวนการผลต กรณตะก �ว แคดเมยม ถาในเตาเผามตะก �วอยแลว แมนาสท�ไมมตะก �วกสามารถ Absorb ตะก �วจากเตาได เพราะฉะน ,นจงตองทาการเปล�ยนเตาหรอกระบวนการผลต ซ�งตองใชเงนลงทนท�สงมาก จงเปนปญหาสาหรบโรงงาน อตสากรรมขนาดเลก หรออาจกลาวไดวา โรงงานขนาดใหญจะมตนทนการผลตตอหนวย (unit cost) ต�ากวาโรงงานขนาดเลก เน�องจากมเทคโนโลยท�สงกวาและมการประหยดจากขนาด

ผลกระทบจากกฎระเบยบตางๆ ของสหภาพยโรป ผผลตรายใหญจะไมไดรบผลกระทบ เพราะลกคาท�มความสมพนธกนด จะใหความรวมมอในการประสานงานกนหากมกฎระเบยบ มาตรการบงคบ ลกคาจะเปนผแจงใหผผลตทราบโดยทนท และผประกอบการรายใหญกมความพรอมท ,งบคลากร เทคโนโลย ในการปรบเปล�ยนกระบวนการผลตท�ตอบสนองความตองการของลกคา ผประกอบการขนาดกลางและขนาดเลกเปนกลมท�ไดรบผลกระทบจากกฎระเบยบ เพราะขาดแคลนแหลงเงนทนในการปรบปรงกระบวนการผลต ยกตวอยางเชน การปนเป, อนสารเคมอนตรายในผลตภณฑเกดจากกระบวนการเผา แมผลตภณฑท�นาเขาเตาเผาปราศจากสารเคม แตเตาเผาของโรงงานมสารเคมปนเป,อนอยกอนแลว กจะทาใหเซรามคท�นาเขาปนเป,อนสารเคมตกคางในเตาเผาได วธการแกไขการปนเป, อนเคมน,ได คอ การเปล�ยนเตาเผา ซ�งผผลตรายยอยไมสามารถทาไดเน�องจากจะมคาใชจายท�สงมาก



ผประกอบการอตสาหกรรมเซรามคระบวามปญหาเร�องความนาเช�อถอของหองปฏบตการทดสอบไทย และอกหน�งปญหา คอ ผประกอบการไมสามารถทราบระยะเวลาของข ,นตอนการตรวจสอบท�แนนอน ซ�งจะสงผลกระทบตอชวงเวลาสงออกสนคาซ�งไดนดหมายไวกบประเทศท�จะสงออกแลว บางผลตภณฑ (เซรามค ถวย ชาม) ตองสงตรวจสอบท� กรมวทยาศาสตรบรการ แตผรบรองผลทดสอบ (Certificate) คอ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ทาใหใชเวลานานในกระบวนการตรวจสอบ เพราะ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา จะรบรองผลการตรวจสอบตามวาระ ประเดนการจดต ,งหองปฏบตการทดสอบ (Testing Lab) ของเอกชนคอนขางทาไดยาก เพราะการจดต ,งหองปฏบตการทดสอบ อปกรณราคาสง และเสยภาษนาเขาสงมาก สวนการจดต ,งหองปฏบตการทดสอบภาครฐ จะตดขดท�กระบวนการอนมตการจดซ,อจดจางซ�งใชระยะเวลานานมาก อปกรณหรอเคร�องมอตางๆ ท�ภาครฐซ,ออาจผานบรษทนายหนา ราคาจงสงกวาซ,อโดยตรงจากบรษทในตางประเทศ

• ผลกระทบตอหตถกรรมอตสาหกรรม

สนคาหตถกรรมท�เก�ยวของกบเฟอรนเจอรคอ Decorative item และ Table top item ซ�งผลตภณฑน,บางสวนมการนาไมมาเปนสวนประกอบ จงตองคานงถงกฎระเบยบของสหภาพยโรปคอ ไมท�นามาทาผลตภณฑตองเปนไมปลก และสามารถระบแหลงท�มาของวสดท�นามาผลตเปนผลตภณฑได การสงออกงานหตถกรรม ตองคานงถงส หรอสารเคลอบท�ใชในข ,นตอนการผลตดวย วาเปนสหรอสารท�ตองหาม และปรมาณการใชสารวาถกตองตามขอกาหนดของสหภาพยโรปหรอไม แตโดยท �วไปผผลตเปนคคาดกบบรษทผนาเขารายใหญมานาน เชน การนาเขาไปในสหภาพยโรป โดยปกตผนาเขาจะจดทารายการหรอรายละเอยด (List) ขอกาหนดหรอ ขอหาม ลกษณะของบรรจภณฑ (Packaging) สตกเกอร (Sticker) ท�ผสงออกตองปฏบตโดยตรงอยแลว

ปญหาท�ผประกอบการหตถกรรมอตสาหกรรมเผชญ คอ ตองมการตรวจสอบสนคาทกรายการ ซ�งสรางภาระดานเวลาและคาใชจายตอผประกอบการเปนอยางมาก การสงสนคาไปสหภาพยโรป เร�มบงคบใหผผลตตองระบแหลงท�ผลตในลกษณะมาตรการสมครใจ อยางไรกตามบรษทผนาเขาหรอผจาหนายสนคาบางรายไมตองการใหระบแหลงผลต เพราะสงผลเสยตอธรกจ เชน อาจเกดตดตอการซ,อขายโดยตรง (Direct contact) ข,นได นอกจากน, สนคาหตถกรรมของไทยจะตองพฒนาและปรบตวใหไดมาตรฐานสหภาพยโรป และมาตรฐานสากล เพ�อความอยรอด อกหน�งปญหาท�พบคอ ขาดแคลนหองปฏบตการทดสอบท�ไดมาตรฐานและเปนท�ยอมรบของสหภาพยโรป กรณการตรวจสอบในหองปฏบตการทดสอบไทย จะประสบปญหาไมทราบระยะเวลาท�แนนอนของผลท�จะได ซ�งตรงกนขามกบการสงตรวจสอบท�ตางประเทศท�สามารถระบวนรบผลตรวจสอบไดอยางแนนอน และเรวกวาในเมองไทยแมจะมคาใชจายสงกตาม

• ผลกระทบตออตสาหกรรมงานโลหะ

สหภาพยโรป กาหนดใหมมาตรฐานสนคาอตสาหกรรม โดยผลตภณฑเหลกท�สงออกไปยงสหภาพยโรป ตองไดรบใบรบรองมาตรฐานจาก European Committee for Standardization เพ�อแสดงใหเหนวาสนคาไดผานการตรวจสอบขนาด เกรด สารประกอบทางเคม รวมถงคณสมบตตางๆ และเปนไปตามมาตรฐานท�กาหนด และการตดเคร�องหมาย CE กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�สงผลกระทบตออตสาหกรรมงานเหลกและโลหะ ไดแก ระเบยบ RoHS, กฎระเบยบ REACH และมาตรการ ELV



ผประกอบการอตสาหกรรมงานโลหะ ระบวาหองปฏบตการทดสอบ (Testing lab) ไมเปนปญหาสาหรบอตสาหกรรมโลหะ เน�องจากจะใชบรการของศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต (MTEC) กรมวทยาศาสตรบรการ และหองปฏบตการทดสอบของเอกชนตามความตองการของลกคา

• ผลกระทบตออตสาหกรรมแปรรปเกษตร อาหาร และผลตภณฑ

สหภาพยโรปมกฎระเบยบออกมาบงคบเก�ยวอตสาหกรรมแปรรปเกษตร อาหาร และผลตภณฑ เปนจานวนมาก ไดแก มาตรฐานสขอนามย เชน ความปลอดภยอาหาร Food Safety, ระบบเตอนภยลวงหนา (Rapid Alert System for Food and Feed: RASFF), การสบแหลงท�มาของอาหาร (Traceability) กฎหมายดานอาหารท�เก�ยวของกบวตถดบ เชน สารเจอปนอาหาร สท�ใชในอาหาร สารใหความหวาน สารปนเป,อน/สารตกคาง วสดสมผสอาหาร ฯลฯ มาตรการสขอนามยและสขอนามยพชและสตว เปนการกาหนดใหกระบวนการผลตอาหารตองไมมสารอนตรายตองหามตางๆ เชน ตะก �ว แคดเมยม ปรอท สาร 3-MCPD สารอะฟลาทอกซน สาร Ochratoxin A สารตกคางประเภทยาฆาแมลง ปรมาณไดออกซน มาตรฐานสาหรบหลกปฏบตท�ดในการผลตผลตภณฑอาหาร (Good Manufacturing Practice: GMP) การควบคมการผลต (Hazard Analysis Critical Control Point: HACCP) EUREP GAP มาตรฐานรบรองคณภาพสนคาเกษตรและอาหารตามกระบวนการผลตทางการเกษตรท�ดและเหมาะสม (Good Agriculture Practice: GAP) มาตรฐานอาหารเกษตรอนทรย มาตรฐานผลตภณฑท�ประกอบดวยส�งมชวตดดแปลงพนธกรรม (GMOs) การตดฉลาก (Labeling) เชน การตดฉลากโภชนาการ การตดฉลากอาหารดดแปลงพนธกรรม การตดฉลากผลตภณฑอนทรย เปนตน การตดฉลาก Eco-label มาตรการเก�ยวกบบรรจภณฑ (Packaging) ท�เก�ยวกบบรรจภณฑทกชนด ตองมการจดการขยะบรรจภณฑ ระเบยบเก�ยวกบสขอนามยพช (Plant Health) ตองมใบรบรองปลอดศตรพช ใบรบรองมาตรฐานสขอนามยสตวน,า (Health Certificate) จากหนวยงานท�ไดรบการยอมรบจากสหภาพยโรป เปนตน

ผประกอบการอตสาหกรรมแปรรปเกษตร อาหาร และผลตภณฑ มความเหนวา กอนการสงออกสนคาอาหารสาหรบอปโภค ผลตภณฑอาหารสตว อาหารแปรรป สหภาพยโรปจะสงผแทนบรษทมาตรวจสอบท�โรงงานเพ�อตรวจสอบความปลอดภยดานอาหาร ท�ผานมาสนคาเกษตรไทยยงไมไดมาตรฐานสากล พบวา มการปนเป,อนสารเคมจากยาฆาแมลง และศตรพช คณภาพสนคาเกษตรไมมความสม�าเสมอ โดยรวมแลวการสงออกอาหารไปยงสหภาพยโรปตองปฏบตตามกฎความปลอดภยดานอาหารและคานงถงสขอนามยของผบรโภค เปนหลก ท ,งน, ประเทศไทยยงขาดระบบการควบคมการผลตท�ดในเร�องวตถดบ ท ,งๆ ท�วตถดบในประเทศไทยมมากและเพยงพอตอการบรโภคและสงออก แตไมสามารถนามาใชในการผลตเพ�อการสงออกได เน�องจากวตถดบของไทยยงไมเปนไปตามมาตรฐาน นอกจากน, มาตรฐานบรรจภณฑท ,งท�เปนกระปอง และพลาสตก (ถงอลมเนยม ฟอยล) ซ�งทางสหภาพยโรป จะคานงถงเร�องการทาลายท,งหลงการใชงาน โดยปจจบนกาลง มกฎหมายเก�ยวกบ Food packaging โดยเนนใหผผลตตองรบผดชอบในการทาลายท,งบรรจภณฑ หรอรบซ,อคน หรอหาแนวทางในการรไซเคล ซ�งบรษทผสงออกตองหาแนวทางเพ�อรองรบมาตรการดงกลาว

ปญหาอปสรรคของผประกอบการอตสาหกรรมแปรรปเกษตร อาหาร และผลตภณฑ คอ หนวยงาน ท�เก�ยวของกบอตสาหกรรมอาหาร ไดแก สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และหองปฏบตการกลมตรวจสอบคณภาพเน,อสตวและผลผลตจากสตว สานกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว กรมปศสตว



(ผประกอบการมกเรยกวา หนวยงาน DLD) ตรวจสอบรบรองลาชา ท ,งการตรวจสอบกระบวนการผลตท�โรงงาน และการตรวจสอบสถานท�ผลต หากตองการสงออกจะตองไดรบการรบรองตามกฎหมายกอนจงจะสงออกได

• ผลกระทบตออตสาหกรรมเคร�องหนง

กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�สงผลกระทบตออตสาหกรรมเคร�องหนง ในสวนของผลตภณฑหนงดบ หนงฟอก และหนงตกแตง จะไมกอใหเกดผลกระทบอะไรเปนพเศษท�แตกตางไปจากเดม มากนก ไมวาจะในทางบวกหรอทางลบ ท ,งน,ปจจบนไทยมการนาเขาจากสหภาพยโรปไมมากนกและภาษนาเขากเปนศนยอยแลว อยางไรกตาม ผประกอบการยงมความกงวลดานตนทนการผลต เน�องจากปจจบนผผลตจานวนมากของสหภาพยโรปหนมาใชวธผลตช,นสวนในประเทศยโรปตะวนออกเพ�อลดตนทนดานแรงงาน แลวนาเขาช,นสวนกลบเขามาประกอบในยโรปตะวนตกเพ�อสงออกไปขายยงตางประเทศ ทาใหสนคาของสหภาพยโรปไดเปรยบมากข,นไปอกในเร�องของราคา ท ,งในสนคาระดบบนและระดบกลาง ทาใหผประกอบการไทยมความวตกมากวา หากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป สนคาระดบกลางของไทยจะถกสนคานาเขาจากสหภาพยโรปมาตตลาด สวนสนคาในระดบบนน ,นผประกอบการไมคอยมความกงวลนก เน�องจากคอนขางเปนตลาดเฉพาะในกลมผบรโภคระดบเศรษฐ ซ�งราคาไมใชปจจยท�จะมผลกระทบตอการบรโภค

ผประกอบการใหความเหนถงการลดผลกระทบดงกลาววา หากไทยมตราสนคาท�เปนของไทยเองมากข,น จะชวยลดทอนความรนแรงของผลกระทบจากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรปลงได ซ�งภาครฐจาเปนตองใหการสงเสรม สนบสนน และชวยเหลอผประกอบการใหมขดความสามารถในเร�องของการสรางตราสนคาใหประสบผลสาเรจอยางจรงจงมากข,น นอกจากน, ภาครฐควรใหความสาคญอยางจรงจงในการท�จะสนบสนนและชวยเหลอผประกอบการในเร�องของการวจยและพฒนา ซ�งถอวาเปนปจจยสาคญท�จะทาใหผประกอบการและอตสาหกรรมของไทยสามารถแขงขนไดอยางย �งยน

• สรปผลกระทบตออตสาหกรรมรายสาขา

- กฎระเบยบดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรป ท�จะสงผลกระทบตอทกอตสาหกรรม คอ กฎระเบยบ วาดวยสารเคมของสหภาพยโรป (REACH) โดยกาหนดใหผผลตและผนาเขาสารเคมเกนกวา 1 ตนตอปตอราย จะตองย�นขอจดทะเบยนสารเคม ผลกระทบตอผประกอบการไทยในกรณไทยสงสนคาไปสหภาพยโรป จะตองเตรยมขอมลสารเคมในสนคา หรออาจถกตกลบ ขายไมได สวนกรณไทยนาเขาสารเคมจากสหภาพยโรป อาจทาใหสารเคมราคาแพงข,น ขาดตลาด หรอตองแจงขอมลการใชงาน เปนตน อตสาหกรรมท�คอนขางเก�ยวของกบ REACH ไดแก อตสาหกรรมยานยนตและช,นสวน อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส อตสาหกรรมโลหะ อตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเคร�องเรอน และอตสาหกรรมเซรามคและหตถกรรม เน�องจากอตสาหกรรมเหลาน,ใชส สารเคม และสเคลอบ ในผลตภณฑ

- อตสาหกรรมยานยนตและช,นสวนยานยนต อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส อตสาหกรรม อลมเนยม จะไดรบผลกระทบจากระเบยบ RoHS แตผผลตบางรายซ�งเปนอตสาหกรรมกลางน,า ท�เปนผผลตวสดอปกรณหรอช,นสวนสงใหกบประเทศผผลตปลายน,า เพ�อนาไปประกอบเปน



ผลตภณฑตอไป มกมคคาชวยดแลใหเปนไปตามกฎระเบยบ แตตองมระบบการเกบขอมลท�ดเพ�อใหสามารถตรวจสอบยอนกลบได (Traceability)

- อตสาหกรรมยานยนตและช,นสวนยานยนต ไดรบผลกระทบจากมาตรการ ELV มากท�สด แตผผลตยานยนตไทยสวนใหญมบรษทแมท�เปนบรษทตางประเทศท�เปนผผลตรถรายใหญของโลกคอยดแลมาตรฐานการผลตอยแลว ผประกอบการจงไมไดรบผลกระทบหรอตองปรบตวมาก แมมกฎระเบยบใดออกมาบรษทแมจะเปนผดแลและตรวจสอบมาตรฐานสนคากอนวางจาหนาย

- ตนทนการผลตในภาพรวม พบวา อตสาหกรรมเคร�องนงหมมตนทนการผลตเพ�มข,นประมาณ รอยละ 10-20 อยางไรกด ผประกอบการบางรายพบวาเม�อมการปฏบตตามระเบยบแลวสามารถลดตนทนลงได เพราะสามารถลดคาใชจายในการบาบดของเสยลงไดจากการลดปรมาณการใชสารเคม ผประกอบการรายยอยไดรบผลกระทบมากกวารายใหญ ตนทนท�เพ�มข,นสวนหน�งมาจากสนคาท�จะสงออกตองมการตรวจสอบทกรายการ อตสาหกรรมเฟอรนเจอรตนทนสงข,น เพราะมการเปล�ยนวตถดบในกระบวนการผลต คอ ใชกาวท�ตองนาเขามราคาแพงข,น และกระทบอตสาหกรรมตนน,า เชน ผผลตกาว ส สารเคม มากกวาอตสาหกรรมปลายน,า อตสาหกรรมเซรามคมตนทนสงข,น รอยละ 5-10 จากการเปล�ยนแปลงกระบวนการผลตและวสด เปนตน

- การปรบตวในภาพรวมของแตละผประกอบการ สวนใหญข,นอยกบวสยทศนของเจาของกจการ วาแนวทางการตลาดจะเนนขายสนคาระดบไหน ลกคากลมใด หรอการพฒนาคณภาพของพนกงานและฝมอแรงงาน ซ�งตางกเปนปจจยสาคญในการปรบตวของบรษท ท ,งน, ผประกอบการรายใหญท�มการผลตในปรมาณมากจะทาใหตนทนตอหนวยไมสงมากนก ตวอยางเชน อตสาหกรรมยานยนต ช,นสวน และอะไหลยานยนต ไดมการปรบตวเพ�อลดคาใชจายจากการประหยดพลงงานในกระบวนการผลตและระบบการขนสง (Logistic) โดยเปล�ยนมาใชกาซธรรมชาต (CNG) มากข,น รวมถงการพฒนาและเพ�มประสทธภาพบคลากรใหมากข,น เปนตน

- การแขงขนหากผประกอบการสามารถปรบตวรองรบกฎระเบยบและมาตรการได หรอปฏบตตามได จะทาใหยกระดบคณภาพสนคา สรางภาพลกษณท�ดมความนาเช�อถอจะเปนการเพ�มตลาดเชนกน บางอตสาหกรรมเชน เซรามค หตถกรรม ตองมการพฒนาการออกแบบท�ด ตรงตามความตองการของลกคา คณภาพสนคาด การออกแบบสวยงาม และการต ,งราคาสมเหตสมผล จะทาใหสามารถแขงขนได

- ผประกอบการไทยมองวามาตรการดานส�งแวดลอมของสหภาพยโรปสวนใหญ เปนการคมครองผบรโภค เพ�มความปลอดภยและเปนการใหผบรโภคใชสนคาดมคณภาพ หากผประกอบการไทยสามารถปฏบตตามไดจะเปนการสรางภาพลกษณท�ดใหกบสนคาท�เปนมตรกบส�งแวดลอม ประหยดพลงงาน และชวยลดผลกระทบตอส�งแวดลอม

- ปญหาสาคญท�ผประกอบการไทยเผชญอย คอ หนวยงานดานการตรวจสอบรบรองภายในประเทศยงไมเปนท�ยอมรบ จงตองสงไปตรวจสอบยงตางประเทศ แมเมองไทยจะมหนวยงานรบรองและตรวจสอบ แตการตรวจเปนไปอยางลาชา ควยาว โรงงานอตสาหกรรมในตางจงหวดเขาถงแหลงตรวจสอบและรบรองคอนขางยาก และเสยคาใชจายสง

- ขอเสนอแนะจากผประกอบการ เหนวาภาครฐควรเพ�มมาตรฐานหองปฏบตการทดสอบเพ�อใหเปนท�ยอมรบท ,งผประกอบการไทย และระดบสากล นอกจากน,ควรมหนวยงาน One Stop Service



สาหรบการสงออก รวมถงการประชาสมพนธขาวสารกฎระเบยบตางๆ ท�ออกใหมอยางรวดเรว จดบรการแปลกฎระเบยบใหเปนภาษาไทย พฒนาทกษะแรงงานแบบไตรภาคเปนการรวมมอกนระหวางสถาบนการศกษาเอกชน สมาคม และภาครฐ นอกจากน, ภาครฐควรมกองทนชวยเหลอผประกอบการระดบ SMEs

6.4.3 ผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม

การเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป ท�มขอเรยกรองใหประเทศไทยปฏบตตามขอกาหนดหรอกฎระเบยบส�งแวดลอม โดยใหมการบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมท�มประสทธภาพ และใชมาตรฐานระหวางประเทศดานส�งแวดลอม (และสงคม) มาเปนเกณฑในการตรวจสอบความมประสทธภาพของการดาเนนงานตามขอกาหนดดงกลาว ผลกระทบท�ประเทศไทยจะไดรบในทางบวก คอ การบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมมากข,น สงผลใหคณภาพส�งแวดลอมของไทยดข,น การเพ�มระดบการคมครองส�งแวดลอมใหสงข,น และการบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมอยางมประสทธภาพ อาจสงผลใหมการปรบปรง หรอการปฏรประบบกฎหมายส�งแวดลอม รวมท ,งระบบและกลไกการบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมของไทย สวนผลกระทบในทางลบ คอ หากประเทศไทยดาเนนการอยางจรงจงท ,งการการบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมอยางเขมงวด และการเพ�มระดบการคมครองส�งแวดลอมมากข,น จะทาใหผประกอบการตองแบกรบตนทนภายนอก (External Cost) โดยเฉพาะดานการจดการดแลส�งแวดลอมซ�งเปนตนทนท�สงมากย�งข,น ภาคการผลตท�ไมพรอมปรบตวโดยเฉพาะธรกจขนาดกลางและขนาดเลกอาจมปญหาในดานการแขงขน ท ,งน,ปญหาท�เกดข,นอาจเปนปญหาในระยะส ,น หากผประกอบการ มการปรบตวไดอยางเหมาะสม

กจกรรมทางเศรษฐกจท�สงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม จากผลการศกษาของคณะกรรมการ International Panel for Sustainable Resource Management ขององคการส�งแวดลอมโลก (UNEP) พบวา กจกรรมทางเศรษฐกจหรอการดาเนนชวตในรปแบบตางๆ ท�สงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมมากท�สด คอ

- การทาเกษตรกรรมและการบรโภคอาหาร (agriculture and food consumption) ซ�งเปนกจกรรมทางเศรษฐกจท�มสวนกอใหเกดแรงกดดนตอส�งแวดลอมมากท�สด เน�องจากการทาเกษตรกรรมจาเปนตองใชพ,นท�ดนและปรมาณน, าจานวนมาก จงทาใหเกดผลกระทบตอระบบนเวศ การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ (climate change) การสญเสยถ�นฐานธรรมชาต (habitat loss) เชน การบกรกทาลายปาเพ�อทาการเกษตร ดนเส�อมโทรม เปนตน รวมถงปญหามลพษตางๆ เชน น,าเสย ขยะ สารอนตราย เปนตน สวนรปแบบการบรโภคท�เปล�ยนแปลงไปในปจจบน โดยการ หนมาบรโภคเน,อสตวและผลตภณฑนมเพ�มข,น แตกระบวนการผลตปศสตวตองใชทรพยากรตางๆ สงกวาอาหารท�ทาจากพช และสงผลกระทบตอการใชท�ดนและการปลอยกาซเรอนกระจกมากกวา

- การใชพลงงานเช,อเพลงฟอสซลในการทาความรอน ขนสง สกดโลหะ และผลตสนคาประเภทตางๆ (โดยเฉพาะการผลตเคร�องใชไฟฟา) เปนกจกรรมทางเศรษฐกจท�มสวนกอใหเกดผลกระทบตอส�งแวดลอมใกลเคยงกบการทาเกษตรกรรม เน�องจากกจกรรมเหลาน,ทาใหพลงงานเช,อเพลงฟอสซลท�มอยตามธรรมชาตลดลง กอใหเกดปญหาการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ และผลกระทบจากการปลอยกาซเรอนกระจก



ผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมขางตน นอกจากไมลดลงแลว ยงอาจเพ�มข,นอกในอนาคต เน�องจากจานวนประชากร ความม �งค �ง และแนวโนมความเปนเมองท�เพ�มข,น ซ�งเปนปจจยสาคญท�สรางแรงกดดนตอส�งแวดลอมมากกวาท�เปนอยในปจจบน และแมวาภาคเกษตรกรรมบางอยางอาจเขามาชวยบรรเทาปญหาส�งแวดลอมได เชน การทาเกษตรอนทรยและเกษตรย �งยนเพ�อลดการใชสารเคม แตวาผลดท�เกดจากการปรบปรงในภาคเกษตรเหลาน,อาจไมเพยงพอท�จะชดเชยผลกระทบท�เกดข,นจากจานวนประชากรโลกท�เพ�มข,นอยางรวดเรวได ดงน ,น การปฏรปภาคเกษตรกรรมและภาคพลงงาน จงอาจเปนวธการหน�งอนนามาซ�งประโยชนท ,งตอส�งแวดลอม สงคม และเศรษฐกจ เน�องจากรปแบบการผลตและการบรโภคเช,อเพลงฟอสซลและอาหารในปจจบน ลวนมสวนทาใหทรพยากรน,าหมดไปอยางส,นเปลอง เกดการทาลายระบบนเวศ เกดโรคภยตางๆ และอตราการตายเพ�มข,น อกท ,งยงทาใหระดบมลพษในส�งแวดลอมเพ�มข,นจนอยในระดบท�ไมย �งยน

การลดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม จากการบรโภคและการใชวตถดบใน ภาคเกษตรกรรมและภาคพลงงาน อาจทาไดโดยการเปล�ยนมาใชเทคโนโลยสะอาดและมประสทธภาพมากข,น การใชวตถดบลดลง เปล�ยนวถการดารงชวตใหเปนแบบย �งยนมากข,น หรอเปล�ยนมาใชผลตภณฑหรอวตถดบท�สงผลกระทบตอส�งแวดลอมนอยลง นอกจากน, การเปล�ยนรปแบบการบรโภค โดยลดการบรโภคผลตภณฑจากเน,อสตวและเปล�ยนไปบรโภคอาหารท�ผลตจากพชเพ�มข,นแทน กจะสามารถชวยลดแรงกดดนตอส�งแวดลอมได เน�องจากในกระบวนการผลตปศสตวจะมการปลอยกาซเรอนกระจกมากกวาและใชทรพยากรตางๆ สงกวา ภาคกสกรรม ดงน ,น ควรเพ�มการผลตในภาคกสกรรม เพ�อใหสอดคลองกบนโยบายพลงงานท�เพ�มสดสวนของการใชพลงงานชวมวลดวย สาหรบการใชพลงงานจากเช,อเพลงฟอสซล แมปจจบนจะมนโยบายสนบสนน การใชพลงงานทดแทน เพ�อลดผลกระทบท�เกดจากการใชเช,อเพลงฟอสซลกตาม แตการคาดประมาณการใชพลงงาน จนถงป ค.ศ. 2050 (พ.ศ. 2593) พบวา การใชพลงงานสวนใหญยงคงข,นอยกบเช,อเพลงฟอสซล เปนหลก เน�องจากการพฒนาเทคโนโลยใหมจนกระท �งนามาผลตในระดบอตสาหกรรมไดตองใชระยะเวลาอกนาน รวมถงการใชพลงงานจากแหลงทดแทนใหมอาจมขอบกพรอง ดงน ,น ควรทดแทนการผลต การบรโภค และ การใชวตถดบท�ตองใชพลงงานสง ดวยการใชพลงงานอยางมประสทธภาพเพ�มข,น อกท ,งการนาแหลงพลงงานทดแทนใหมมาใช ควรตองผานการประเมนผลกระทบทางดานส�งแวดลอมเสยกอน

นอกจากน, อกปจจยท�ควรใหความสาคญ คอ “ความเช�อมโยงกน (linkages) ระหวางผลกระทบทางดานทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม” เชน ความตองการใชทรพยากรแรท�เพ�มข,นแตคณภาพแรลดลง อาจทาใหความตองการใชพลงงานเพ�อสกดโลหะในอนาคตเพ�มข,น หรอการสนบสนนการใชเทคโนโลยแบบย �งยนเพ�อผลตพลงงานและการขนสง อาจตองข,นอยกบโลหะ (เพราะเปนสวนประกอบท�อยในแบตเตอร� เซลลเช,อเพลง และเซลลแสงอาทตย) ดงน ,น ความเช�อมโยงกนระหวางผลกระทบทางดานทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม อาจนาไปสกระบวนการผลตท�จาเปนตองใชพลงงานมากย�งข,น หรอนาไปสปญหาความขาดแคลนวตถดบ บางประเภทไดในอนาคต (UNEP 2010)

1) สภาพภมอากาศ

จากการท�ระดบของกจกรรมทางเศรษฐกจและการคา เพ�มข,น จงคาดไดว าผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมจะเกดข,นในทางลบ เน�องจากมการใชปจจยการผลตเพ�มข,น ไดแก พลงงาน ทรพยากรน,า สารเคม วตถดบท ,งท�นาเขาและผลตในประเทศ ซ�งนามาสการเพ�มข,นของมลพษอตสาหกรรม ดวยการท�มการปลอยกาซเรอนกระจกเพ�มข,น และคณภาพอากาศลดลงสาเหตจากการขนสงทางอากาศ



ทางถนน และทางเรอท�เพ�มข,น และจากการปลอยมลพษจากการผลตของภาคอตสาหกรรม ถงแมประเทศไทยไดนาระบบการประเมนผลกระทบส�งแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) เปนเคร�องมอในการกล �นกรองโครงการขนาดใหญท�อาจกอใหเกดผลกระทบส�งแวดลอม อยางไรกด สถานการณปญหาส�งแวดลอมและสขภาพของประชาชนและคนงาน โดยเฉพาะอยางย�งในพ,นท�ท�มโรงงานอตสาหกรรมหนาแนน เชน มาบตาพด จงหวดระยอง ไดช,ใหเหนวาการบรหารจดการส�งแวดลอมของไทยยงมจดออนหลายประการ โดยเฉพาะขดความสามารถในการกากบดแลของเจาหนาท�ร ฐและระดบความรบผดชอบตอส�งแวดลอมและสงคมของผประกอบการบางสวนอยในระดบต�า ดงน ,น หากประเทศมการเปดเสรการคาและการลงทน แตจดออนในการบรหารจดการส�งแวดลอมยงไมไดรบการแกไข หรอไมสามารถแกไขได จะย�งเปนการเพ�มขนาดความรนแรงของปญหาย�งข,น

ในขณะเดยวกน การเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป ท�สงเสรมใหมการรบเอามาตรฐานท�สงข,น และการนาเทคโนโลยท�สะอาดกวามาใชในกระบวนการผลตและการจดการของเสยท�เกดข,น เขามาทดแทนกระบวนการผลตและการจดการของเสยด ,งเดมท�กอมลพษสง จงเปนการเปดโอกาสในการเขาถงสนคาและบรการทางส�งแวดลอม เชน การบาบดน,าเสย การบาบดของเสยอนตราย เทคโนโลยสะอาด ประหยดพลงงาน การเปดการคาเสรกบสหภาพยโรปจะเพ�มโอกาสในการเขาถงกลมตลาดสนคาสเขยว (green niche products) เชน สบ แชมพออรแกนกส เส,อผาท�ใชฝายธรรมชาต ผาท�ถกทอดวยมอ เปนตน ซ�งกลมสนคาสเขยวเหลาน, เปนท�ตองการของผบรโภคในสหภาพยโรปเปนอยางมาก จงเปนการเพ�มขนาดการผลตสนคาสเขยว และจงใจใหผประกอบการไทยหนมาทาการผลตท�เปนมตรตอส�งแวดลอมมากข,น นบเปนอกชองทางหน�งในการชวยลดผลกระทบทางลบตอส�งแวดลอมไดสวนหน�ง นอกจากน, รายไดจากการสงออกท�เพ�มข,น ยงทาใหผประกอบการสามารถลงทนในสนคาและเทคโนโลยดานส�งแวดลอม ท ,งน, การดาเนนการดงกลาวจะเกดข,นได กข ,นอยกบการผลกดนใหมความเขมงวดในการบงคบใชกฎหมายดานส�งแวดลอม ความรวมมอของผประกอบการ ผมสวนไดสวนเสย และ/หรอหนวยงานท�เก�ยวของทกภาคสวน และภาคประชาสงคม รวมถงนโยบายของรฐบาล ความพรอม และประสทธภาพในการปฏบตของภาครฐ.ท�จะรวมดาเนนการอยางบรณาการ โดยนาเอาการรบรองมาตรฐานตางๆ ไปใชโดยสมครใจ

2) ทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพ

จากขอมลสถตการสงออกของไทยท�ผานมา ช,ใหเหนวา สนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรประเภทยางพารา อาหารทะเลและอาหารทะเลแปรรป และผก-ผลไม จะไดรบประโยชนอยางมากจากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป ราคาผลผลตท�สงข,นจากความตองการสนคาสงออกท�ขยายตวเพ�มข,นจะเปนแรงจงใจใหผประกอบการและเกษตรกรขยายการผลตเพ�มข,น ซ�งเปนปจจยสาคญท�จะสงผลกระทบตอฐานทรพยากรของประเทศ การเพ�มการผลตของระบบเกษตรเชงเด�ยว (Monoculture) เชน ขาว ขาวโพด ยางพารา อนนาไปสการขยายพ,นท�การผลตและการใชปจจยการผลตมากข,น เชน ป ยเคม สารเคมกาจดศตรพช ทรพยากรดน การใชประโยชนท�ดน ทรพยากรปาไม และทรพยากรน,า เปนตน ไดสงผลใหธาตอาหารในดนลดลงมากข,นและเปนปจจยเรงของปญหาการพงทลายของหนาดน การบกรกและทาลายพ,นท�ปาเพ�อขยายพ,นท�เพาะปลก สงผลกระทบตอระบบนเวศ ทาใหธาตอาหารในดนลดลงมากข,น เกดปญหาดนเส�อมโทรมในท�สด ถงแมท�ผานมาภาครฐพยายามสงเสรมใหเกษตรกรเพ�มผลผลตตอไรแทนการขยายพ,นท�การเพาะปลก แตไมไดสงเสรมใหเกษตรกรปรบเปล�ยนทศนคตตอการทาการเกษตร สงผลใหการขยายการปลกพชมกเกดข,นควบคกบ



การบกรกพ,นท�ปาอยเสมอ เชน กรณการบกรกพ,นท�ปาในภาคเหนอ เพ�อขยายพ,นท�การปลกขาวโพด กรณการบกรกพ,นท�อนรกษในภาคใตเพ�อปลกยางพารา เปนตน ผลกระทบในระยะยาวท�เกดข,นตอทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมจากความเส�อมโทรมและความรอยหรอของฐานทรพยากร จงเพ�มมากข,นท ,งในกจกรรมการผลต การแปรรป และการขนสง อกท ,งยงกอใหเกดปญหามลพษจากสารเคมท�กระทบตอส�งแวดลอมและสขภาพของเกษตรกร โดยผลท�เกดข,นเหลาน, อาจไมสามารถเปล�ยนกลบไปเปนอยางเดมได และมผลเสยรายแรงตอความย �งยนในระยะยาว

ในขณะเดยวกน ผลกระทบทางลบท�เกดข,นอาจบรรเทาลดลงได ดวยการใชมาตรการดานส�งแวดลอมจากการเปดการคาเสร ท�สงเสรมใหมการใชมาตรการดานส�งแวดลอม เพ�อปองปรามการทาลายทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม ซ�งจะสงผลดตอประเทศไทย เชน สหภาพยโรปมขอกาหนดใหผนาเขาเฟอรนเจอรจากไมตองแสดงใบรบรองท�มาของไมและท�มาของวตถดบท�ใชผลต ทาใหผประกอบการเฟอรนเจอรไมสามารถรบซ,อไมจากเกษตรกร หรอนายทนท�บกรกพ,นท�ปาเพ�อปลกยางพารา เน�องจากเปนไมท�มาจากพ,นท�ท�ไมมโฉนดถกตอง หรอเปนไมท�มาจากปา นอกจากน, การเปดการคาเสร กมผลใหสนคาจากประเทศคคาเขาสตลาดภายในประเทศไดเชนเดยวกน ซ�งหากเปนสนคาในสาขาท�กอมลพษสง หรอสาขาท�ใชพลงงานมาก การนาเขาแทนการผลตในประเทศกจะลดปรมาณสารพษท�เกดจากการผลตในประเทศ อกท ,งยงเปนการประหยดพลงงานและฐานทรพยากรธรรมชาตของไทยไดสวนหน�ง เชน การนาเขาสนคาท ,งท�เปนวตถดบ สนคาข ,นกลาง และสนคาสาเรจรปท�กระบวนการผลตมการปลอยมลพษสง ใชพลงงานและทรพยากรมาก เปนตน

การเปดการคาเสรอาจสงผลกระทบทางลบเลกนอยตอทรพยากรประมง ทะเลและชายฝ �ง เน�องจากการเพ�มข,นของปรมาณการจบสตวน,า ทาใหมการจบปลาเกนกาลง และผลตเพ�มมากข,น แตโอกาสเส�ยงดงกลาวอาจไมสงผลกระทบตอประเทศไทยมากนก เน� องจากการประมงของไทยมการเพาะเล,ยงสตวน, าเพ�อรองรบ แตอยางไรกตาม หากมการเปดการคาเสรข ,นในอนาคต จะทาใหเกดการขยายการผลต และขยายพ,นท�เพาะเล,ยงสตวน,าเขาไปในพ,นท�น,าจด ซ�งสรางผลกระทบส�งแวดลอมตอทรพยากรดน ทรพยากรน,า และระบบนเวศชายฝ �งเปนอยางมาก โดยเฉพาะการเล,ยงกงทะเล ซ�งเปนสนคาสงออกท�สาคญของไทย การขยายพ,นท�การเล,ยงกง (กงกลาดาและกงขาว) เขาไปในพ,นท�น,าจดมากข,น ไดสรางปญหาส�งแวดลอมในหลายดาน ดงกรณตวอยางการเพาะเล,ยงกงกลาดาระบบความเคมต�าท�เกดข,นอยางรนแรงในชวงป พ.ศ. 2540-2541 สงผลกระทบตอส�งแวดลอมในหลายดาน เชน คณภาพดน มการสะสมของเกลอเกนกวาคาวกฤต คณภาพน,าในพ,นท�มความเคมเกนมาตรฐานการระบายน,า ผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพช ขาวมการแตกกอนอยกวาปกต เมลดลบ เปนตน นอกจากน, การใชเคร�องมอประมงประเภทอวนรน อวนลาก ซ�งเปนเคร�องมอท�ทาลายระบบนเวศ กเปนอกหน�งปญหาส�งแวดลอมท�ทาลายแหลงเพาะพนธ แหลงอนบาลตวออนสตว สวนการจบสตวทะเลอ�นๆ เชน ปลาทนา ปลาโอ ซ�งเปนวตถดบสาคญสาหรบอตสาหกรรมปลากระปอง แมประเทศไทยนาเขาปลาทนาเปน สวนใหญ (กวารอยละ 80) แตบางสวนเปนการทาประมงของไทย ดงน ,น หากมการเปดการคาเสร จะทาใหการสงออกปลากระปองของไทยเพ�มข,น เกดแรงจงใจในการทาประมงมากข,น ปจจบนประเทศไทยประสบปญหาการทาประมงเกนขนาด จงย�งเปนการซ,าเตมผลกระทบตอระบบนเวศทางทะเลเพ�มข,น นอกจากน, หากภาครฐไมมการควบคมมลพษจากโรงงานแปรรปอาหารทะเลอยางเขมงวด การเพ�มปรมาณการผลตของโรงงานเหลาน, อนเปนผลจากการขยายตลาดสงออก อาจกอใหเกดผลกระทบตอฐานทรพยากรและส�งแวดลอม เน�องจาก



อตสาหกรรมแปรรปอาหารทะเลเปนอตสาหกรรมท�ใชพลงงานสง และใชน,าจดปรมาณมากในกระบวนการผลต ทาใหเกดน,าเสยท ,งจากกระบวนการผลต น,าท,งจากทาเรอ หองเยน ไหลลงสธรรมชาตมากข,น

ท ,งน,ผลกระทบในทางลบตอส�งแวดลอมเหลาน, สามารถปองกนหรอบรรเทาลงไดในระดบหน�ง เน�องจากการเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป มการสงเสรมตลาดสนคาเกษตรอนทรย (organic/green market) ท�เพาะปลก/เพาะเล,ยงแบบไรสารพษ ซ�งไดรบความนยมเพ�มมากข,นในตลาดยโรป ควบคกบกระแสความนยมการดแลรกษาสขภาพ การรบประทานอาหารเพ�อสขภาพ และการทาการเกษตรแบบย �งยน (Sustainability) ซ�งสหภาพยโรปถอเปนตลาดสนคาเกษตรอนทรยท�มความสาคญเปนอนดบหน�งของโลก สนคาเกษตรอนทรยของไทยไมวาจะเปนขาว สนคาประมง (โดยเฉพาะกง) หรอผกและผลไม ลวนเปนสนคาท�มศกยภาพและ มชองทางและโอกาสท�ดในตลาดยโรป ดงน ,น สนคาเกษตรอนทรย จงเปนสนคาสงออกท�สรางแรงจงใจใหผประกอบการ และทกภาคสวนท�เก�ยวของมการผลตท�ย �งยนมากข,น เน�องจากการสงออกไปยงตลาดยโรป ผประกอบการตองไดรบการรบรองมาตรฐาน เชน ใบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ใบรบรองมาตรฐานผลตภณฑอาหารทะเล เชน ใบรบรองฟารมเพาะเล,ยงกงทะเลท�มการผลตตามมาตรฐาน Code of Conduct หรอ ซโอซ (CoC) ใบรบรองการผลตกงทะเลตามมาตรฐานจเอพ (Good Agricultural Practice: GAP) พ.ศ. 2546 ใบรบรองการวเคราะหอนตรายและจดอนตรายท�ตองควบคม (HACCP) สาหรบโรงงานอตสาหกรรมแปรรป เปนตน

ความหลากหลายทางชวภาพทางธรรมชาตมความสาคญย�งตอส�งแวดลอม เศรษฐกจ และวฒนธรรม ทาใหระบบในธรรมชาตสามารถดารงอยได ดแลระบบนเวศใหคงทน เชน การควบคมความช,น การสงเคราะหพลงงานของพช และการรกษาหนาดน เปนตน นอกจากน, ความหลากหลายทางชวภาพ ถอเปนทรพยากรทางธรรมชาตท�มประโยชนอยางย�งกบปจจยในการดารงชวตใหแกมนษย ซ�งเปนท ,งแหลงอาหาร ท�อยอาศย และยารกษาโรค ประเทศท�พฒนาแลวอยางสหภาพยโรปไดใหความสนใจกบคณคาของความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะในพ,นท�ปาเขตรอนท�มความหลากหลายทางชวภาพสงมาก ในขณะท�ประเทศไทยเพ�งเร�มมความต�นตวถงความสาคญของความหลากหลายทางชวภาพ

การเปดการคาเสรกบสหภาพยโรป จะสรางรายไดท�มากข,นจากการสงออกสนคาเกษตรซ�งอาจมผล ทาใหมการกาหนดนโยบายท�เหมาะสมเพ�อการอนรกษและฟ,นฟความหลากหลายทางชวภาพทางดานการเกษตรมากข,น เชน สงเสรมการทาเกษตรอนทรยอยางจรงจง ควบคไปกบการบงคบใชกฎหมายส�งแวดลอมอยางเครงครด เม�อเกษตรกรมรายไดมากข,น กจะนามาสการปรบปรงระบบการผลต และเปนการลดแรงกดดนตอ การเปล�ยนแปลงการใชประโยชนท�ดนหรอการบกรกทาลายปา ในขณะเดยวกนการมงสรางรายไดจากการเพ�มผลผลตทางการเกษตร อาจกอใหเกดความเสยหายตอความหลากหลายทางชวภาพ ซ�งทรพยากรชวภาพ บางประเภทเม�อถกทาลายไปแลวไมอาจฟ,นคนสภาพกลบมาไดเหมอนเดม และจากขอเทจจรง การลดลงของพ,นท�ปากยงคงเกดข,นอยางตอเน�อง แมวาผลผลตทางการเกษตรเพ�มข,นแลวกตาม ตวอยางผลกระทบของการขยายพ,นท�ปลกพชเพ�อการสงออกเหนไดชดเจนในกรณขาว ซ�งประเทศไทยเปนประเทศท�มความหลากหลายของพนธขาวสง แตผลจากการปลกขาวท�มงเนนพนธขาวท�ตลาดตองการเปนหลก ทาใหชาวนาหนมาปลกขาวพนธใหมแทนพนธขาวพ,นเมองท�เคยปลกทาใหพนธขาวพ,นเมองลดลง และการท�ความหลากหลายของพนธขาวลดลงอยางตอเน�อง ทาใหการเพาะปลกขาวมความเส�ยงมากข,นดวย เพราะหากมการระบาดของโรคหรอแมลง อาจ ทาใหเกดความเสยหายรนแรงและกวางขวาง นอกจากน, ถาการขยายตวทางการคาและการผลตมากข,น อาจเพ�ม



ความเส�ยงเก�ยวกบการกระจายของพชหรอสตวชนดพนธตางถ�น (Alien Species) ท�สงผลกระทบตอระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ (Biosecurity Risk) ของไทย

3) คณภาพส�งแวดลอมและคณภาพชวตของประชาชน

การเปดการคาเสร ทาใหการผลตและการบรโภคขยายตวมากข,น ซ�งถาหากเปนการขยายตวของสนคาและบรการท�เปนมตรตอส�งแวดลอม เชน สนคาท�เปนสารทดแทนสารเคมอนตราย หรอผลตภณฑและเทคโนโลยท�เปนมตรตอส�งแวดลอม เปนตน ยอมสงผลดตอคณภาพส�งแวดลอมและสขอนามยของประชาชนในประเทศ ในฐานะท�สหภาพยโรป เปนผนาของโลกในดานเทคโนโลยส�งแวดลอม และเช�ยวชาญการลงทนเพ�อการเพ�มสนคาและบรการทางดานส�งแวดลอม เชน การลงทนดานโรงบาบดน,าเสย ระบบประปา การนาของเสยกลบมาใชใหม การจดการของเสย ฯลฯ เปนอยางด การลงทนเพ�มในดานน, จะสงผลกระทบส�งแวดลอมในทางบวกใหกบประเทศ เน�องจากเปนการสงเสรมการคาและการลงทนในเทคโนโลยท�สะอาด และเปนการนาวธปฏบตท�เปนแบบอยางท�ดท�สดของอาเซยนในสาขาสนคาส�งแวดลอมอาเซยน อกท ,งยงเปนการยกระดบคณภาพส�งแวดลอมใหดข ,นดวย โดยสาขาการผลตท�เก�ยวของ ไดแก การประมง (การเพาะเล,ยง) และสาขาส�งทอ เคร�องนงหม และรองเทา

ในทางตรงกนขาม หากการเปดการคาเสร กอใหเกดการขยายตวของสนคาท�มความเส�ยงสงย�งเปนการเพ�มความเส�ยงใหกบประเทศซ�งอาจไดรบอนตรายจากสนคาเหลาน, เชน สนคาหรอสารเคมท�ไมไดสรางความเสยหายตอส�งแวดลอมอยางเฉยบพลนและเดนชด แตเปนสารมลพษท�ตกคางยาวนาน หรอสนคาใชแลวจาพวกเคร�องใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกสหากไมไดรบการจดการอยางเหมาะสม เปนตน นอกจากน, สารพษในสนคาหรอสารเคม อาจมการปนเป, อนและสะสมในอยในสภาพแวดลอม เชน ดน แหลงน,า รวมท ,งน,าใตดน อนนามาสการปนเป,อนในหวงโซอาหาร และสงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนไดในท�สด และท�สาคญมาตรฐานดานส�งแวดลอมและการควบคมดแลดานส�งแวดลอมระหวางประเทศไทยกบสหภาพยโรปมความแตกตางกนมาก อาจทาใหเกดการเคล�อนยายของสนคาท�เปนอนตรายตอส�งแวดลอมมายงประเทศท�มมาตรฐานส�งแวดลอมท�ต�ากวาหรอการกากบดแลท�หละหลวมกวา ประกอบกบการลดและหรอยกเลกภาษศลกากรสาหรบสารเคม และผลตภณฑท�มสารเคมดงกลาว และของเสยอนตรายท�อยภายใตการควบคมของความตกลงระหวางประเทศ เชน อนสญญาบาเซล วาดวยการควบคมการเคล�อนยายของเสยอนตรายขามแดน อนสญญาเวยนนา วาดวยการปองกนช ,นโอโซน และพธสารมอนทรออล วาดวยสารท�ทาลายช ,นโอโซน อนสญญาสตอกโฮลม วาดวยสารมลพษท�ตกคางยาวนาน เปนตน รวมท ,งสารเคมและของเสยท�อยภายใตการควบคมของกฎหมายไทย เชน แบตเตอร�ใชแลว ยางรถยนตใชแลว ดงน ,น หากประเทศไทยสามารถควบคมการนาเขาสนคาท�เปนอนตรายตอส�งแวดลอมใหเปนไปตามมาตรฐานดานส�งแวดลอม และมการบงคบใชกฎหมายภายในประเทศอยางเขมงวด กจะสามารถควบคมและลดการขยายตวของสนคาเหลาน ,นได ท ,งน, จากผลการศกษาของสานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ (2551) ไดช,ใหเหนวา ประเทศไทยจาเปนตองเพ�มความเขมงวดในการบงคบใชกฎหมายของไทยและพฒนาขดความสามารถของเจาหนาท�ในการควบคมตรวจสอบการนาเขาสนคาเหลาน, เพ�อเปนการสรางภมคมกนของประเทศจากความเส�ยงจากการนาเขาสารอนตรายและของเสยอนตรายเหลาน, ท ,งท�มการขออนญาตโดยตรงและท�แอบแฝงมาในรปของสนคาใชแลว (สธาวลย เสถยรไทย และคณะ, 2550)



6.5 ขอเสนอแนะดานการบรรเทาผลกระทบส�งแวดลอม

ผลการวเคราะหขางตน แสดงใหเหนวาการเปดเสรการคา ไมวาจะเปนระหวางประเทศไทยกบ กลมประเทศสหภาพยโรป หรอกบประเทศคคาอ�นจะมผลทาใหเกดประสทธภาพในการผลต ทาให ประเทศไทยสามารถใชประโยชนจากความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบไดมากข,น และทาใหประเทศไทยสามารถลดการผลตสนคาและบรการในสาขาการผลตท�ประเทศไทยขาดความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบ ลงได โดยผลจากการเปล�ยนแปลงเหลาน,จะทาใหประเทศไทยมการผลตและมรายไดสงข,น ในขณะเดยวกน การท�ประเทศไทยมการผลตสงข,นกจะทาใหประเทศไทยมการปลอยกาซเรอนกระจกในปรมาณสทธท� มากข,นตามมา

ประเดนสาคญจากผลการวเคราะหขางตนคอ การเพ�มข,นของการปลอยกาซเรอนกระจก หรอแมแตผลกระทบส�งแวดลอมดานอ�นๆ ท�อาจเพ�มข,น เชน ปญหาน,าเสย ปญหากากของเสยอตสาหกรรม หรอปญหาอากาศเปนพษ ลวนเปนผลจากการขยายตวทางเศรษฐกจ ไมวาการขยายตวดงกลาวจะเปนผลสบเน�องมาจากการขยายตวของภาคการสงออกกด หรอการขยายตวดงกลาวอาจเปนผลมาจากการขยายตวจากปจจยภายในประเทศไดแก การขยายตวของภาคการลงทน ภาคการบรโภคของประชาชน หรอการใชจายของรฐบาลไทยเองในการกระตนเศรษฐกจ กลวนแตจะสามารถสรางผลกระทบดานส�งแวดลอมไดเชนเดยวกน

ดงน ,น ประเดนสาคญของการบรหารจดการปญหาส�งแวดลอมคอ การท�ประเทศไทยมควรใชแนวคดในการจากดกจกรรมทางเศรษฐกจเพ�อปองกนการขยายตวของภาคการผลตและการสรางรายได แตควรเปนการสรางสถาบน (Institution) ท�เขมแขงในการบรหารจดการกบปญหาส�งแวดลอมของประเทศไทยเอง ซ�งปจจบนยงอยในสถานะท�ไมเขมแขงมากนก ดงตวอยางกรณปญหามลพษจากพ,นท�อตสาหกรรมมาบตาพด หรอเขตอตสาหกรรมอ�นๆ เปนตน

ดงน ,น เพ�อเปนการเพ�มศกยภาพในกระบวนการผลตของประเทศและเพ�อใหภาคการผลตของประเทศไทยสามารถเผชญกบปญหาส�งแวดลอมไดอยางมประสทธภาพมากย�งข,น ดวยตนทนท�ต�าลง และยงสามารถแขงขนกบประเทศคคาได การศกษาน, จงมขอเสนอแนะใหประเทศไทยเรงสรางความเขมแขงใหกบการบรหารจดการปญหาส�งแวดลอม โดยเสนอใหมการดาเนนมาตรการและนาเคร�องมอท�สาคญมาประยกตใช ดงตอไปน,

1. ใหมการใชมาตรการจงใจ เชน มาตรการทางการคลง (Economic Instruments) ในการลดมลพษอยางมประสทธภาพมากกวาการใชมาตรการเชงบงคบ (Command and Control) เชน การควบคมมลพษท�ปลายทอ ท ,งน,เพ�อใหภาคการผลตมทางเลอกมากข,นในการลดมลพษ และจะทาใหการลดมลพษมประสทธภาพมากข,น เน�องจากผประกอบการมตนทนการผลตตอหนวยท�ลดลง มาตรการทางการคลงท�เสนอไดแก การเกบภาษวตถดบท�เปนอนตรายตอส�งแวดลอม และภาษสารเคมท�ใชในภาคการผลตตางๆ

2. ใหมการวางแผนการผลตโดยการนาระบบ oning มาปฏบตใชอยางจรงจง เพ�อใหมการแบงแยกเขตการผลตออกจากเขตท�อยอาศย และใหมการบงคบใหมพ,นท�สเขยวอยางจรงจง การบงคบใชกฎหมายผงเมองอยางเครงครด การควบคมกจกรรมในเขตอตสาหกรรมใหเปนไปตามกฎหมาย หรอการประกาศเขตคมครองพ,นดนท�เพ�อการเกษตร เปนตน



3. ใหมการดาเนนการประเมนดานส�งแวดลอมระดบยทธศาสตร6 (Strategic Environmental Assessment: SEA) เพ�อใหเกดการวางแผนการผลตและการใชพ,นท�การผลตแบบบรณาการ นาไปสการเพ�มประสทธภาพในการลดผลกระทบส�งแวดลอมและการลดตนทนการบรหารจดการปญหามลพษ ท ,งน, ภาครฐโดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม ควรใหมการศกษาการประเมนดานส�งแวดลอมระดบยทธศาสตรของพ,นท�ตางๆ กอนการดาเนนมาตรการการวเคราะหผลกระทบส�งแวดลอมเปนรายโครงการ

4. ใหมการนาหลกบรรษทภบาลมาใชในภาคการผลต เชน การเปดเผยขอมลอยางโปรงใส และการเขาถงขอมลโดยสาธารณะ ไดแก ขอมลการปลอยมลพษของผประกอบการ

5. ใหมการเพ�มประสทธภาพการบรหารงานดานส�งแวดลอมของหนวยงานภาครฐ เชน ดานการดาเนนการการวเคราะหผลกระทบส�งแวดลอม การจดต ,งกองทนเพ�อปองกนปญหาผลกระทบส�งแวดลอมและเพ�อชดเชยผลกระทบส�งแวดลอม การลงทนในการศกษาวจยดานเทคโนโลย ท�สะอาด และการตดตามตรวจสอบและกากบดแลปญหามลพษอยางเครงครด

6 การประเมนดานส�งแวดลอมระดบยทธศาสตร (strategic environmental assessment: SEA) เปนกระบวนการวเคราะหเชงระบบ เพ�อการประเมนผลกระทบทางส�งแวดลอมท�อาจเกดข,นจากการทาเปนระดบนโยบาย แผน และโปรแกรม (Policy, Plan and Programme : PPP) โดยมจดมงหมายเพ�อทาใหเกดความย �งยนทางดานส�งแวดลอม ดงน ,น SEA จงจาเปนตองทาต ,งแตเร�มกอนการทานโยบาย แผน และโปรแกรม



บรรณานกรม

กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ. 2547. ยทธศาสตรการทา FTA ของไทย. กระทรวงการตางประเทศ.

คณะกรรมการศกษาขอมลเล,ยงกงกลาดาในพ,นท�น,าจด. 2541. รายงานสรปสาหรบผบรหาร ผลการสารวจ

ขอเทจจรงและผลกระทบส� งแวดลอมจากการเพาะเลFยงกงกลาดาระบบความเคมต�า.

กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลย และส�งแวดลอม.

ชยนต ตนตวสดาการ และคณะ. 2552. การพฒนาวธการประเมนความรบผดชอบรวมในการปลอยกาซ

เรอนกระจก จากอตสาหกรรมระหวางประเทศท�พฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา. สนบสนน

โดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย. กรงเทพฯ.

บณฑร เศรษฐศโรตม. 2550. การเจรจาเร�องส�งแวดลอมในความตกลงการคาเสรระหวาง ASEAN และ

EU. ภายใตโครงการพฒนาความรและยทธศาสตรดานความตกลงพหภาคระหวางประเทศดาน

ส�งแวดลอม. สกว.

ลาวณย ถนดศลปกล. มปป. การเปดเสรกบผลกระทบตอกรอบทางกฎหมายหลายระนาบดาน

ส�งแวดลอม.

สถานเอกอครราชทต ณ กรงบรสเซลส. 2552. Assessing the Environmental Impacts of Consumption

and Production – Priority Products and Materials . สานกงานท�ปรกษาการเกษตรตางประเทศ

ประจาสหภาพยโรป

สถานเอกอครราชทต ณ กรงบรสเซลส. 2552. EU Environment Policy: “European Schemes for Carbon

Reduction: Impact on Trade and Business” คณะผแทนไทยประจาประชาคมยโรป และ

หนวยงานราชการไทยในยโรปทกแหง. โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สถาบนระหวางประเทศเพ�อการคาและการพฒนา (องคการมหาชน). 2551. โครงการศกษาและพฒนากรอบ

แนวทางการประเมนผลกระทบจากการทาความตกลง FTA.

สถาบนวจยเพ�อการพฒนาประเทศไทย. 2550. รายงานฉบบสมบรณโครงการวจยเพ�อเตรยมความพรอม

ของไทยสาหรบการเจรจา จดทาความตกลงเขตการคาเสรอาเซยน-สหภาพยโรป บทการคา

บรการและการลงทน. เสนอตอกรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม. 2551. รายงานสถานการณคณภาพ

ส�งแวดลอม พ.ศ. 2551. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม. กรงเทพฯ.



สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. 2551. การศกษาผลกระทบจากการประกาศใชกฎระเบยบ

ดานส� งแวดลอมและพลงงานของประเทศค คาท�สาคญตอผประกอบการไทย. กระทรวง

อตสาหกรรม. กรงเทพฯ

หทยรตน สกลวทยานนท. 2552. “กรอบแนวคดและทฤษฎ” การเปดเขตการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกา กรณ

องนสด: ผลกระทบตออตสาหกรรมเก�ยวเน�อง. ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและทรพยากร คณะ

เศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

Kakali Mukhopadhyay and Debesh Chakraborty. 2005. Environmental Impacts of Trade in India. The

international trade Journal, v.19, No.2, Summer 2005.

United Nations Environmental Program: UNEP. 2010. Assessing the Environmental Impacts of

Consumption and Production – Priority Products and Materials.

บทที 6 ผลกระทบจากการเปิดการค้า...

Documents